Məmməd Araz (tam adı: İbrahimov Məmməd İnfil oğlu) — şair, tərcüməçi, publisist, 1957-ci ildə[1]n AYİ-nın üzvü, Azərbaycan SSR Əməkdar mədəniyyət işçisi (1979), Azərbaycan Əməkdar incəsənət xadimi (1984), Azərbaycan Dövlət mükafatı laureatı (1988), Azərbaycanın xalq şairi (1991[1])
Həyatı
Məmməd Araz 1933-cü il oktyabr ayının 14-də Şahbuz rayonunun Nursu kəndində anadan olub. Burada orta məktəbi bitirdikdən sonra Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunda təhsil alıb. Tələbəlik illərində institutda yazıçı İsmayıl Şıxlının rəhbərlik etdiyi ədəbiyyat dərnəyiinin məşğələlərində fəal iştirak etmişdir. Burada bəyənilən “Yanın, işıqlarım” şeiri 1952-ci ildə çap edilib. 1954-cü ildə ali təhsilini başa vuran Məmməd Araz əmək fəaliyyətinə doğma kəndindəki orta məktəbdə müəllimliklə başlayıb, sonra Bakıya köçüb Azərbaycan SSR Nazirlər Soveti yanında Baş Mətbuat İdarəsində müvəkkil işləyib. 1959-1961-ci illərdə Moskvada Yazıçılar İttifaqı nəzdindəki Ali Ədəbiyyat Kurslarının müdavimi olub. Sonra “Ulduz” jurnalının məsul katibi, “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetində, Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatında baş redaktorun müavini olmuşdur.
1974-cü ildən ömrünün sonuna kimi “Azərbaycan Təbiəti” jurnalının baş redaktoru olub. Uzun müddət Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının poeziya bölməsinə rəhbərlik edib. Xidmətlərinə görə Azərbaycan Respublikasının İstiqlal ordeni (1995), bir medalla və Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fəxri Fərmanları ilə təltif edilmişdir. Hacı Zeynalabdin Tağıyev adına milli mükafatın laureatıdır (1992). Onun adına “Məmməd Araz” mükafatı təsis olunmuşdur (1993-cü ildən).
2004-cü ilin 1 dekabrında Bakıda vəfat edib və Fəxri Xiyabanda dəfn olunub.
Məmməd Arazın adının əbədiləşdirilməsi ilə bağlı Azərbaycan Respublikası Prezidenti iki dəfə Sərəncam imzalayıb. Bakının “Gənclik” metro stansiyası yaxınlığında, Atatürk prospekti ilə kəsişən Teymur Əliyev küçəsi bundan sonra Məmməd Arazın adını daşıyacaq.[2]
Publisist İradə Tuncayın atasıdır.
Yazıçı-jurnalist Millət Vəkili Aqil Abbasın qaynatasıdır.
Mükafatları
Azərbaycan SSR əməkdar mədəniyyət işçisi— 30.07.1979[3]
Əsərləri
#Sevgi nəğməsi. Bakı: Azərnəşr, 1959, 68 səh.
#Üç oğul atası. Bakı: Uşaqgəncnəşr, 1961, 63 səh.
#Araz axır. Bakı: Azərnəşr, 1964, 76 səh.
#Mən səni taparam. Bakı: Azərnəşr, 1963, 59 səh.
#Anamdan yadigar nəğmələr. Bakı: Azərnəşr, 1966, 152 səh.
#Ömür karvanı. Bakı: Azərnəşr, 1967, 136 səh.
#İllərdən bəri. Bakı: Gənclik, 1969, 114 səh.
#Qanadlı qayalar. Bakı: Azərnəşr, 1973, 190 səh.
#Atamın kitabı. Bakı: Gənclik, 1974, 168 səh.
#Həyatın və sözün rəngləri. Bakı: Gənclik, 1975, 135 səh.
#Oxucuya məktub. Bakı: Gənclik, 1978, 234 səh.
#Aylarım, illərim. Bakı: Yazıçı, 1979, 224 səh.
#Dünya sənin, dünya mənim. Bakı: Yazıçı, 1983, 310 səh.
#Seçilmiş əsərləri (bircildlik). Bakı: Azərnəşr, 1986,
#Dünya düzəlmir. Bakı: “Azərbaycan” nəşriyyatı, 1992, 81 səh.
#Daş harayı. Bakı: Yazıçı, 1993, 254 səh.
#Qayalara yazılan səs. Bakı: Azərnəşr, 1994,
#Yol ayrıcında söhbət. Bakı: “Azərbaycan” nəşriyyatı, 1997, 318 səh.
#Sənətdə son mənzil olmur. Bakı: “Adiloğlu” nəşriyyatı, 2001, 440 səh.
#Ağlayan qayalar. Bakı: “Araz” nəşriyyatı, 2002, 144 səh.
#Vətən deyin. Bakı: “Adiloğlu” nəşriyyatı, 2003, 149 səh.
#Əsgər andı. Bakı: “Araz” nəşriyyatı, 2003, 98 səh.
#Seçilmiş əsərləri (dörd cilddə). I c. Bakı: “Ozan” nəşriyyatı, 2003, 337 səh.
#Seçilmiş əsərləri (dörd cilddə). II c. Bakı: “Ozan nəşriyyatı, 2003, 360 səh.
#Seçilmiş əsərləri (dörd cilddə), III c. Bakı: “Ozan” nəşriyyatı, 2003, 376 səh.
#Seçilmiş əsərləri (dörd cilddə), IV c. Bakı: “Ozan” nəşriyyatı, 2003, 365 səh.
Tərcümələri
(ruscadan)
#S.V.Mixalkov. Foma. Bakı: Azərnəşr, 1964, 16 səh.
#G.Ağacanyan. Narahat ürək. Bakı: Gənclik, 1974, 83 səh.
#M.Svetlov. Şeirlər. Bakı: Azərnəşr, 1975, 204 səh.
#N.A.Nekrasov. Rus qadınları. Bakı: Yazıçı, 1983, 124 səh.
#Ocaq başında (dünya şairlərinin şeirləri). Bakı: Yazıçı, 1988, 241 səh.
İstinadlar[redaktə | əsas redaktə]
↑ Jump up to: 1,0 1,1 “M. İ. İbrahimov (Məmməd Araz) yoldaşa “Azərbaycan Respublikasının xalq şairi” fəxri adının verilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 7 dekabr 1991-ci il tarixli, 486 nömrəli Fərmanı (azərb.)
Jump up ↑ http://www.publika.az/index.php?action=static_detail&static_id=9630
Jump up ↑ Respublikanın ədəbiyyat xadimlərinə Azərbaycan SSR fəxri adlarının verilməsi haqqında Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin 30 iyul 1979-cu il tarixli Fərmanı — anl.az saytı