Sayt 2012-ci il fevral ayının 14-də Bakı şəhərində gerçəkləşdirilən "Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafına dəstək" layihəsi çərçivəsində istifadəyə verilib. E-mail: azerbaycanedebiyyati@gmail.com, edebiyyat-az.com@mail.ru Əlaqə saxlamaq üçün 051 785 44 33; 051 795 44 33. Ünvan: Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri
Kümbet Dergimiz 2020 yılına 53. sayı ile merhaba dedi.
EDİTÖRDEN
Yeni bir yıl, yeni bir sayı ile siz değerli okuyucularımızın karşısındayız. 2020 yılının tüm dünyaya ve ülkemize hayırlar getirmesi, huzur bulması en büyük dileğimizdir. Ekonomik sıkıntıların bu yılda devam etmesi kültür ve sanat dünyamıza yansımaları nedeniyle elbette bazı tedbirlerin, tasarrufların alınmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Bu yüzden geçen yıl olduğu gibi 2020 yılında da iki sayı ile yayın hayatında olacağız.
Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü 2020 ‘de KÜMBET Dergisi’nin 200 kütüphaneye gönderilmesine karar kılarak Türk dergiciliğine olan desteğini tasarruf tedbirlerini de göz ardı etmeyerek sürdürmeye gayret etmiştir. Bu vesile ile Kültür ve Turizm Bakanlığı’na ve daima yanımızda hissettiğimiz siz değerli okuyucularımız müteşekkiriz.
53. sayımızda derginin kapağından da anlaşılacağı üzere kültür ve sanat dünyamızda yankı bulacağına inandığımız Kosova/Mamuşa Dosyası ile karşınızdayız. Bu dosya içinde Kosova’dan Milazim Mizrak, Bahtiyar Sipahioğlu, Cemali Tunalıgil ve Kosova, Priştina, Üsküp, Prizren ve Mamuşa’da düzenlen etkinliklere Türkiye’den katılan Dr. Mehmet Yardımcı, Hasan Akar ve Ahmet Divriklioğlu’nun araştırmaları yer aldı.
Diğer değerli kalemlerimiz Azerbaycan’dan Prof. Dr. Tamila Abbashanlı, Öğretim Görevlisi Sona Çerkez, ülkemizden Prof. Dr Ertuğrul Yaman, Prof. Dr. Alpaslan Demir, Prof. Dr. Hasan Boynukara, Doç. Dr. Levent Küçük, Abdullah Satoğlu, Levent Konyar, Nihat Aymak, Sündüs Arslan Akça, M. Necati Güneş, Mehmet Kurdoğlu, Mustafa Everdi, İbrahim Sağır, Bekir Yeğnidemir, Tuba Dere, Merve Nur Maden, Mehmet Binboğa, Çetin Oranlı araştırma ve makalelerini sizler için paylaştılar.
Şiir bahçesinde yine çok değerli şairlerimizin şiirleri kıştan bahara karlar arasında gülümseyen nevruzlardan, bahar dallarına öbek öbek, rengârenk sizlerin duygularına çiçek açtılar.
Arkadaşlarımız il ve ilçelerimizde yaptıkları kültür faaliyetlerini dışında Ankara, Ardahan, Kırşehir, Bayburt, Malatya’da da kültür-sanat adına yapılan etkinliklere katıldılar.
Etkinlikler dosyamızda Tokat Şairler ve Yazarlar Derneği’nin nelere imza attığını, Bize Gelen Kitaplar Dosyasında da büyük emeklerle hazırlanıp dernek arşivine gönderilen eserlerden bazı örnekleri göreceksiniz.
İki önemli duyurumuz var: Türk Dünyası Yazarlar ve Sanatçılar Vakfı (TÜRKSAV) tarafından organize edilen “19 Mayıs Türk Dünyası Diriliş ve 24. Uluslararası Türk Dünyası Hizmet Ödülleri” töreni 2020 Temmuz ayında Bayburt’ta yapılacak.
Samsun İlkadım Belediyesi tarafından Cemal Safi Şiir Yarışması düzenlendi. Aşk konulu yarışmaya katılım için son tarih 20 Mart 2020 olarak belirlendi.
Ve 2019 yılında Derneğimizin kurucu üyelerinden kültür adamı Muhsin Demirci’yi kaybetmenin üzüntüsünü yaşadık. Ruhu şâd olsun diyoruz.
Nəriman Nərimanovun 150 illik yubileyinin qeyd edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı
2020-ci ilin aprel ayında Azərbaycanın görkəmli yazıçısı və dövlət xadimi Nəriman Nəcəf oğlu Nərimanovun anadan olmasının 150 illiyi tamam olur.
Nəriman Nərimanov məşhur yazıçı, dramaturq, publisist və maarifçi kimi Azərbaycan ədəbiyyatının qabaqcıl ideyalarla və demokratik fikirlərlə zənginləşməsində böyük rol oynamışdır. Onun zamanın vacib məsələlərinə toxunan və əsas qayəsini maariflənməyə, mədəni yüksəlişə çağırış təşkil edən əsərlərində dərin insanpərvərlik ruhu hakimdir. Nəriman Nərimanov dramaturgiyası Azərbaycan teatrının inkişafına dəyərli töhfələr vermişdir. Milli bədii nəsr tarixində də özünəməxsus layiqli yer tutan vətənpərvər ədib, həmçinin ciddi və aktual publisistika nümunələrinin müəllifi olaraq tanınmışdır.
Nəriman Nərimanovun bədii yaradıcılığı ilə ictimai və siyasi fəaliyyəti arasında üzvi bağlılıq vardır. Onun ömrünün mühüm hissəsi qəlbən inandığı və həyatının başlıca vəzifəsi sayaraq müqəddəs amala çevirdiyi xalq işi uğrunda ardıcıl mübarizələrdə keçmişdir. Siyasi çarpışmaların daha da gərginləşdirdiyi son dərəcə mürəkkəb şəraitə baxmayaraq, Nəriman Nərimanov milli maraqları daim üstün tutan rəhbər kimi taleyüklü problemlərə münasibətdə xalqımızın mənafeyini imkanlarının ən son həddinədək müdafiə etmişdir. O, keçmişimizin mədəni sərvətlərinin mühafizəsinə, ana dilinin saflığı məsələlərinə xüsusi diqqət yetirmiş, elmin, maarifin və mədəniyyətin inkişafı yolunda var qüvvəsi ilə çalışmış, dövrün milli məfkurə daşıyıcısı olan şəxsiyyətlərinə ehtiram və qayğı ilə yanaşmışdır.
Nəriman Nərimanovun XX əsr Azərbaycan tarixində əhəmiyyətli iz qoymuş ictimai-siyasi fəaliyyəti məhz ulu öndər Heydər Əliyevin nüfuzu və qətiyyəti sayəsində layiqli qiymətini alaraq bütöv şəkildə doğma xalqa çatdırılmışdır. Nəriman Nərimanovun 100 və 125 illik yubileylərinin təntənə ilə qeyd edilməsinin, Bakıda əzəmətli abidəsinin ucaldılmasının və ev-muzeyinin yaradılmasının, həmçinin ölkəmizin hüdudlarından kənarda xatirəsinin əbədiləşdirilməsinin təşəbbüskarı ümummilli lider Heydər Əliyev olmuşdur.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsinin 32-ci bəndini rəhbər tutaraq, Azərbaycanın görkəmli yazıçısı, dövlət və ictimai-siyasi xadimi Nəriman Nərimanovun anadan olmasının 150 illiyinin qeyd edilməsini təmin etmək məqsədilə qərara alıram:
1. Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi və Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası ilə birlikdə, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin təkliflərini nəzərə almaqla, görkəmli yazıçı və dövlət xadimi Nəriman Nərimanovun 150 illik yubileyinə dair tədbirlər planı hazırlayıb həyata keçirsin.
2. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti bu Sərəncamdan irəli gələn məsələləri həll etsin.
Bakı şəhər Mədəniyyət Baş İdarəsi Yasamal rayon Mərkəzləşdirilmiş
Kitabxana Sisteminin (MKS) M.Ş.Vazeh adına Mərkəzi Kitabxanası və bütün
kitabxana filialları koronavirusla əlaqədar könüllülərlə fəaliyyəti genişləndirirlər.
Kitabxanaların oxucuları könüllülər sırasına qoşularaq kitabxanalarda keçirilən
tədbir və sərgiləri təbliğ edir, koronavirusla əlaqədar kitabxanalarda
hazırlanan məlumat vərəqələrini əhaliyə çatdırırlar.
Son
on gün ərzində kitabxanaların oxucuları koronavirusla bağlı Mərkəzi Kitabxana
tərəfindən hazırlanmış yaddaş vərəqələrini əhalinin iş və yaşadığı yerlərdə
onlara paylayırlar və maarifləndirmə işi aparırlar. Könüllülər kitabxanaya sözügedən
xəstəliklə bağlı yeni faktlar da təqdim edirlər.
Kitabxananın əməkdaşları könüllülərə
xüsusi diqqət göstərərək, onları daima təlimatlandırırlar. Bu iş davam edir.
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunda “Ədəbi cərəyanlar: poetikası və estetikası” adlı II elmi sessiya keçirilib. Sessiyada “Azərbaycan” jurnalının əməkdaşı Südabə Ağabalayeva da iştirak edib. Sessiyanı giriş sözü ilə AMEA-nın birinci vitse-prezidenti, Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun direktoru, akademik İsa Həbibbəyli açaraq ədəbi cərəyanlar və onların Azərbaycan ədəbiyyatındakı yeri barədə fikirlərini bölüşüb. Akademik bildirib ki, indiyə qədər az tədqiq olunduğu üçün ədəbi cərəyanlar dərindən əsaslı şəkildə öyrənilməlidir. İsa Həbibbəyli ədəbi cərəyanların öyrənilməsi istiqamətində tədqiqatları olan Məmməd Cəfər Cəfərov, Hüseyn Həşimli, Qorxmaz Quliyev, Yaşar Qarayev kimi alimlərin araşdırmalarına da münasibət bildirib. Problemin öyrənilməsi üçün institutda ayrıca Ədəbi cərəyanlar sektorunun yaradıldığını bildirib. Akademik İsa Həbibbəyli çıxışında Azərbaycan ədəbiyyatında tarixən erkən realizm, maarifçi realizm, romantizm, tənqidi realizm, sosializm realizmi, modernizm, sentimentalizm kimi cərəyanların formalaşdığını qeyd edib. Müstəqillik dövründə isə dekadenizm, magik realizm, neorealizm, postmodernizm cərəyanlarının Azərbaycan ədəbiyyatında müşahidə olunduğunu əlavə edib. Akademik həmçinin ədəbi məktəb və ədəbi cərəyanlar problemindən də bəhs edib. Ədəbi məktəblərin uzunmüddətli olduğunu, onlarda zaman sərhəddi olmadığını, ədəbi cərəyanların isə müəyyən bir zaman sərhəddində meydana gəldiyini deyib. Buna ictimai quruluşun, siyasi sistemin, mədəni hadisələrin də təsir etdiyini vurğulayıb. “Müşahidələr göstərdi ki, ədəbi yaradıcılıq çox metodlu olmalıdır. Müstəqilik dövründə romantizmin yenidən doğulmasını düşünürəm”. Müstəqillik dövrü ədəbi cərəyanlarının formalaşmasında BSU-nun nəzdində fəaliyyət göstərən Yaradıcılıq fakultəsinin, Kulis.az saytının, “Ulduz” jurnalının və s. rolu olduğunu da bildirib. Sonra filologiya elmləri doktorları Cavanşir Əliyev “Strukturalizm və poststrukturalizm metodlarının tarixi mənşəyi və ədəbi əsərlərin təhlilində mövqeyi”, Pərvanə İsayeva “Formalizm və müasir filoloji fikrə təsir mexanizmi”, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Elnarə Qaragözova “Postmodernizm cərəyanı Azərbaycan ədəbiyyatı kontekstində” məruzələrlə çıxış ediblər. Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Maral Yaqubova “Ədəbiyyatşünaslıqda postmodernist mətnin təhlili problemləri” adlı məruzəsində əsas toxunduğu problemlər bunlar oldu: “İstənilən ədəbiyyat əsəri, istənilən bədii mətn tədqiqi nöqteyi-nəzərdən özünə üçlü yanaşmanı labüd edir: “nə”dən bəhs etməsi; “nə”yin “necə” təqdim olunması; “niyə”, “nə üçün” təqdim olunması. Hadisə, varlıqlar, zaman, məkan, şəxslər mətnin “nə” kateqoriyasında dayanırsa, fiksasiya və təhkiyə səviyyəsi (struktur), ifadə texnikası, dil və üslub, təhkiyəçinin baxış bucağı “necə”yə daxildir. Mətnin “nə üçün” suallarına isə mətnin əsas fikri, mövzusu (hansı məqsəd daşıyır?), ideyası və s. kimi anlayışlar cavab verir. Postmodernist mətnlərdə “nə”, “necə”, “nə üçün” arasındakı münasibətlərin ənənəvi uyğunluğu pozulur. Postmodernist mətn postmodernist estetikaya uyğun təhlil metodları tələb edir. Ədəbiyyatşünaslığın tarixinə nəzər saldıqda mətnə yanaşmanın müxtəlif paradiqmalarına rast gəlmək mümkündür. Mətn, müəllif, kontekst, oxucu dördlüyünün birinin digərlərindən dominant olduğunu üstün hesab etməklə bu paradiqmaları dörd müxtəlif qrupda təsnif etmək mümkündür. Postmodernist təhlil daha çox mətn mərkəzli nəzəriyyələrə üstünlük versə də, “müəllif ölümü” konsepsiyasında oxucunun artan mövqeyi oxucu mərkəzli nəzəriyyələri də aktuallaşdırır. Eyni zamanda keçmişə, tarixə olan ironik münasibətində pastiş və parodiyalar vasitəsilə danışmaq postmodernist mətnin səthi xəttində “başqalarına” (realizm, romantizm və s.) bənzəməklə nəticələnir. Bu da gerçəklik və mətn arasındakı münasibətlərin ənənəvi izahının postmodernist mətn təhlilinə gətirilməsinə şərait yaradır. Postmodernist mətnin təhlili Azərbaycan ədəbi nəzəri fikrində hələ də öz tam modelini tapmamış məsələlərdən biridir”. Həmçinin Ədəbi cərəyanlar sektorunun kiçik elmi işçisi Şəfa Əliyeva “Tənqidi realizm və müasir ədəbi-nəzəri fikir” adlı məruzəsində müasir dövrdə tənqidi realizmə olan maraqdan, istər Şərq, istərsə də Qərb ədəbiyyatında bu ədəbi cərəyana yenidən müraciət edilib fərqli aspektlərdən araşdırılmasından bəhs edib. Məruzədə Azərbaycan tənqidi realizminin fərqləndirici xüsusiyyətləri haqqında da geniş məlumat verilib. Ədəbi cərəyanlar sektorunun kiçik elmi işçisi Dilarə Əliyeva isə “Modernizmin tipoloji xüsusiyyətləri və Azərbaycan nəsrində təzahürü” adlı məruzəsində XX əsrin 60 – illərində Azərbaycan nəsrinin milli ənənəyə söykənərək, eyni zamanda dünya ədəbiyyatının qabaqcıl nailiyyətlərindən bəhrələnərək götürmüş olduğu yeni istiqamət-modernizm cərəyanının ədəbiyyatımızda inkişaf prosesinin müxtəlif çalarları, milli özünəməxsusluqlarını işıqlandırmışdır. Sonda Ədəbiyyat nəzəriyyəsi şöbəsinin müdiri, professor Tahirə Məmməd, Müstəqillik dövrü Azərbaycan ədəbiyyatı şöbəsinin müdiri, AMEA-nın müxbir üzvü Tehran Əlişanoğlu, Türk xalqları ədəbiyyatı şöbəsinin müdiri, filologiya elmləri doktoru Məmməd Əliyev çıxış edərək məruzələrə müsbət münasibət bildiriblər.
Gülnar SƏMA, Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu, İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi
Bakı şəhər Mədəniyyət Baş İdarəsi Yasamal rayon M.Ş.Vazeh adına Mərkəzi Kitabxananın əməkdaşları Sevil Namazova, Kifayət Hüseynova kərimova Səbirə 14 fevral – Beynəlxalq Kitab Bağışlama Günü ilə əlaqədar “İntellekt A”, ”Balaca Alim” uşaq bağçalarında oldular. Onlar Uşaq Bağçalarının kitabxanalarına Gülzar İbrahimovanın “Burda bir padşah vardı…”, “Ciddi ol! 585 yumor”, Sevinc Ağa Xəlilqızının “Bu dünyanın fidanları. Дети – сияние планеты” kitablarını, Əli Poladın “Üç min ilin hikməti” CD-sini hədiyyə etdilər. Bundan başqa, kitabxananın əməkdaşları Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında “Azərsuvenir” MMC-nin və Yasamal rayon Heydər Əliyev Mərkəzinin kitabxanalarına Əli Poladın Türkiyə Cumhuriyyətində nəşr olunmuş “Bir damcı su”, ”Əzab yüklü eşşək” kitablarını, “Üç min ilin hikməti” CD-lərini və Mirzə Əli Möcüzün şeirləri kitablarını bağışladılar.
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin və Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Rəhbərliyi və kollektivi Sizi, Əsmər Əliyevanı, Gündəlik İnformasiya Agentliyinin və Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Bakı Bürosunun Rəhbərini və əmədaşını doğum gününüz münasibətilə səmimi qəlbdən təbrik edir, dodaqlarınızdan gülüş, yanaqlarınızdan təbəssüm əskik olmasın! Sizə uzun ömür, möhkəm cansağlığı, xoşbəxtlik, ailə səadəti, ədəbi-bədii yaradıcılığında bol-bol uğurlar diləyir! Sevib, sevdiyiniz insanların əhatə dairəsində olun!
Bakı şəhər Mədəniyyət Baş İdarəsi Yasamal rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin (MKS) təşəbbüsü ilə Facebook sosial şəbəkəsində “Sərhədsiz informasiya tribunası” qrupu fəaliyyət göstərir. Layihəyə 18 sentyabr 2018-ci il tarixində start verilmişdir. Müasir dövrdə cəmiyyətin inkişafı bilavasitə informasiya ilə bağlıdır. İşinin xarakterindən asılı olaraq insan fəaliyyətinin müxtəlif sahələrində: elmi-texniki, iqtisadi, siyasi, idarəetmə, kommersiya və s. sahələrə aid informasiya yaranır, toplanır, emal olunur və istifadə edilir. Bu səhifənin yaradılmasında əsas məqsəd insanların daha çox informasiya almasına yardım etmək və onlara daha çox biliklər əldə etməyə, məlumatlanmağa, dünyagörüşlərini artırmağa kömək etməkdir. Bu səhifədən yaşından aslı olmayaraq bütün insanlar istifadə edə bilir. Səhifənin 2765 üzvü və 1.113 aktif izləyicisi vardır. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamlarından irəli gələn ələmatdar və tarixi günlərlə bağlı, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi, Milli Qəhrəmanlarımızın, şəhidlərimizin anım günləri ilə bağlı məlumatlar paylaşılır. Qrupda elmin bütün sahələri üzrə maraqlı məlumatlar öz əksini tapır. Qrupda materiallar Yasamal, Agcəbədi, Agdaş, Zərdab, Xaçmaz rayon MKS-lərinin əməkdaşları tərəfindən yerləşdirilir. Lahiyənin ideya rəhbəri Yasamal rayon MKS-inin direktoru, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Lətifə Məmmədovadır.
Bakı şəhər Mədəniyyət Baş İdarəsi Yasamal rayon MKS-inin M.Ş.Vazeh adına Mərkəzi Kitabxanasına yeni kitab hədiyyə edildi. Kitab Aşıq Ələsgərin anadan olmasının 200 illik yubiley tədbirləri çərçivəsində nəşr olunmuşdur. “Yazarlar” jurnalının xüsusi buraxılışı olan ”Dağlar” adlı almanaxda ilk dəfə olaraq dağlara həsr olunmuş bir çox şeirlər toplanmışdır. Kitab xeyriyyəçilik məqsədilə çap olunmuşdur. Layihənin rəhbəri “Yazarlar” jurnalının təsisçisi və baş redaktoru, yazıçı-şair Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, “Qızıl qələm” mükafatı laureatı Zaur Ustacdır.
Sayt 2012-ci il fevral ayının 14-də Bakı şəhərində gerçəkləşdirilən “Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafına dəstək” layihəsi çərçivəsində istifadəyə verilib.
Yerdən-göydən əllərini üzüb, ümidin ətəyindən yapışanların sayı çoxaldıqca, Hər gün bir ilmə də süzülür ümidin ətəyi. Bir soran tapılmır ki, bu əllərin bu ətəkdə ölümü nə?! – Beləcə fərman verilir ümidlərin ölümünə. “Ən son ölən ümidlərdir” deyiminin həqiqət olduğuna inansaq, Demək ki, sonu yaxınlaşır hər şeyin, Sonu yaxınlaşır içimizdəki sevgilərin, pisliklərin, kötülüklərin. Sonu yaxınlaşır cəllad baltalarının, Üstündə çubuq döğranan kötüklərin – Və beləcə… sonu yaxınlaşır dünyanın. Allah-taalanın işi başından aşacaq innən belə, Daha heç kim mühakimə edə bilməyəcək Uca Yaradanı, Düşük-düşük danışa bilməyəcək Qurandan belə, dinnən belə…. külək hamını saman çöpü kimi qabağına qatıb, Haqq divanina kürüyəcək… Mütləq hakim isə – O! Hələ iynənin ucu boyda olsa da ümid qalıb, – Heç kimin ümidini öldürməyin, arxadaşlar! Barı özünüzə yazığınız gəlsin…
TANRIM, BİZ EYNİ DƏRDLIYIK
Dönüb, dönüb, eyni yerə, De nədən gəlirik, Tanrım? Bu dərdlər mənim üstümə, Binədən gəlir ilk, Tanrım.
Boz sərçə kimi heç yerə Köçmək niyyətində deyil. Yuvası viran könlümdə, Özgə həyətində deyil.
Bir ayrı ünvanı yoxmu, Yaxamı sevən dərdlərin?! Ya padşaha könül verə, Ya xanı sevə dərdlərin?!
Bir qurtuluş yolu göstər, Bu zalım dərdin əlindən. Nə əhvalım bir əhvaldı, Hə halım dərdin əlindən.
Bu qədər dərdə mübtəla Dönməzmi bir könül daşa?! Tanrım, biz eyni dərdliyik, Möhtacıq bir könüldaşa.
AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun Mətbuat tarixi və publisistika şöbəsinin kiçik elmi işçisi, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin (gundelik.info) və Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının (edebiyyat-az.com) “Publisistika” şöbəsinin redaktoru.
valiyevatahmina@gmail.com
Sevmək, onun yolunda vuruşmaq və onun uğrunda göz qırpmadan canını vermək əsl aşiqlərin işidir. Bütöv bir Vətəni sevmək, onun hər qarışı üçün vuruşmaq, bir deyil, neçə-neçə millətin, xalqın taleyi, rifahı üçün cəbhəyə atılmaq və sonadək mübarizə aparmaq İkinci Dünya Müharibəsi qəhrəmanlarını tarixin qızıl səhifələrinə yazdırdı. Təbii ki, bu, Vətən eşqi ilə döyünən ürək və səni mübarizədən yayınmamağa izn verməyən cəsarət tələb edir.
Müxtəlif zamanlarda Vətənin hər qarışı üçün düşünmədən, tərəddüd etmədən döyüşən Azərbaycanın oğul və qızları İkinci Dünya Müharibəsində də can-başla iştirak edib, cəbhə bölgələrində düşmənə qarşı mərdliklə vuruşublar. Onların düşmən qarşısında göstərdikləri şücaət qəhrəmanlıq nümunəsi olaraq anılır. Böyük Qələbə bayramının 75-ci ildönümü münasibətilə II Dünya Müharibəsi qəhrəmanlarını xatırlamaq yerinə düşər. II Dünya Müharibəsi başlanan kimi teatrdakı fəaliyyətini dayandırıb döyüşlərə qatılan Mikayıl Əhməd də döyüşçü cəsarəti ilə seçilən qəhrəmanlardan olmuşdur.
Mikayıl Soltan oğlu Əhmədov (əsl adı: Mikayılmahmud Soltanəhməd oğlu Əhməd) 1920-ci il may ayının 13-də Bakıda ziyalı ailəsində anadan olub. Atası Soltanəhməd həkim və ilahiyyatçı idi. O, İranda Tehran Universitetinin tibb fakültəsini bitirmiş və həm də ərəb və fars dillərinə mükəmməl surətdə yiyələnmişdi. Soltanəhmədin babası doktor Kərbəlayı Mahmud Pirşağı bəylərindən idi. Kərbəlayı Mahmudun babası Əhməd bəy şəcərə etibarilə “Soltan-Əhməd” xanədanına mənsubdur. Mikayılgil ailədə 3 uşaq olurlar: Məsumə böyük bacısı, Bibixanım kiçik bacısıdır. Mikayılmahmud isə ailənin tək oğlu olub.
Azərbaycan Dram Teatrının ilk baş rejissoru və direktoru Bilal Əhməd Mikayılın əmisidir. Onun təkidi ilə Mikayıl Əhməd 30-cu illərdə Bakı Teatr Texnikumunda oxuyur. Görkəmli aktrisa Nəsibə Zeynalova ilə tələbə yoldaşı olan M.Əhməd burada böyük rejissor Aleksandr Tuqanovdan dərs alır və Dram teatrında müxtəlif rollarda çıxış edir. Lakin amansız müharibələr Mikayılı yaradıcılıqdan uzaq salır. O, əvvəlcə Sovet-Fin müharibəsinə, sonra isə Böyük Vətən Müharibəsinə yollanır. Berlinə qədər döyüş yolu keçən Mikayıl Qələbə günü ağır yaralanır. Dörd qabırğası sıradan çıxır və ona süni qabırğa qoyulur. Müharibə illərində ondan heç bir xəbər-ətər bilməyən ailəsinə onun ölüm xəbəri gəlir. İlyarım Avstriyada hərbi hospitalda müalicə alan igid döyüşçü ancaq 1947-ci ildə doğma Bakıya qayıda bilir. Dəfələrlə ağır zədə alan, bədəni qəlpələrlə dolu olan qəhrəman döyüşçü, baş leytenant Mikayıl Əhməd şücaətinə görə müxtəlif orden və medallarla təltif olunur.
Müharibə veteranları hər zaman dövlətin xüsusi diqqət və qayğısını görmüşlər. Mikayıl Əhməd də bu diqqətdən kənar qalmayıb. O, “1941-1945-ci il Böyük Vətən Müharibəsinin Qələbəsinin 30 illiyi”, “SSRİ Silahlı Qüvvələrinin 60 illiyi” və “SSRİ Silahlı Qüvvələrinin 70 illiyi” yubiley medalı, “Qvardiya” döş nişanı, “Fərdi təqaüdçü”, “Əmək veteranı”, “1974-cü il Sosialist Yarışının
Qalibi” kimi çoxsaylı orden-medallarla təltif edilib. Ümummilli lider Heydər Əliyevlə mütəmadi görüşləri onu Vətəninə xidmət etməyə daha da ruhlandırır. Müharibədən sonra Bakıda hərbi zavodların mühafizə idarəsinin rəisi işləyən Mikayıl Əhməd az sonra bu işindən ayrılır və taleyini “Xəzər Dəniz Gəmiçiliyi” ilə bağlayır. O, “Sovet Özbəkistanı”, “Həmid Sultanov” gəmi bərələrində müxtəlif vəzifələrdə işləyərək kapitanın baş köməkçisi vəzifəsinə qədər yüksəlir. 55 yaşında pensiyaya çıxan dənizçi doğma Xəzərdən ayrıla bilmir və 65 yaşına qədər gəmiçilikdə çalışır.
Mikayıl 1947-ci ildə Bakı Neft Texnikumunun sonuncu kurs tələbəsi Almaxanım Kərbəlayı Əzim qızı ilə evlənir (Kərbəlayı Əzim Binəqədinin el ağsaqqallarından sayılıb). Bu izdivacdan 6 övladları olur və onların hər biri ali təhsil alır. Onun böyük oğlu Əhməd fizik-ixtiraçı alim, ortancıl oğlu Mövsüm yazıçı-dramaturq, bəstəkar, kiçik oğlu Vüqar Əhməd şair, ədəbiyyatşünasdır. Nəvəsi Almaxanım Əhmədli VI Televiziya Muğam Müsabiqəsinin qalibi – “Qran-Pri” mükafatçısıdır. Qızları həkim, mühəndis və maliyyəçidir. Böyük qızı Çeşmi 2012-ci ildə 63 yaşında dünyasını dəyişib. Çeşminin üç oğlu ali təhsilli, elin ağır günlərində biganə qalmayıb Qarabağ savaşında düşmənlə mərdliklə döyüşən, Vətənə və babalarına layiq övladlardır. Nəvəsi Hüseyn Vüqar oğlu iqtisadçıdır.
Mikayıl Əhməd 1995-ci ildə 75 yaşında insult keçirərək dünyasını dəyişib. Ancaq aradan nə qədər zaman keçsə də, onun xatirəsi əziz, həyat və fəaliyyət yolu unudulmazdır.
Gəncə nə qədər Gəncədərsə, bir o qədər də Xocalıdır! Gəncə nə qədər Gəncədərsə, bir o qədər də Kəlbəcərdir! Gəncə nə qədər Gəncədərsə, bir o qədər də Şuşadır! Gəncə nə qədər Gəncədərsə, bir o qədər də Ağdamdır!” (Q. Mehdi -“12 atəş”)
Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi Qərib Mehdidən söz açmaq böyük məsuliyyət tələb etsə də, sonucu şərəfli və qürurvericidir. Nəsrimizin, poeziyamızın, publisistikamızın, dramaturgiyamızın inkişafı və yaşaması üçün Qərib Mehdi qırxıncı qapını (kitabı) aşaraq, kamil bir ədəbiyyat adamının bütün sirlərindən hali oldu və zirvədən qırxbirinci qapıya (kitaba) yön aldı. Qırx yaşdan sonra insan həyatının müdriklik çağı başlayır. Diqqət edin ki, müdriklik, öndərlik, öngörlük tələb edən bu kitab müəllifin qırx birinci kitabıdır. Deməli, həyatda doğrudan da təsadüf deyilən həqiqət yoxdur, hər şey zərurətdir. Söhbət “Vektor” nəşriyyatında çap olunan “Duel” (esselər, kitablar haqqında rəylər və bədii ərməğanlar) kitabından gedir… Kitabın birinci hissəsi esselərdən ibarətdir. Əsası fransiz yazıçısı, filosof Monten tərəfindən qoyulan esse ədəbiyyatın (elmin) elə bir janrıdır ki, bu janra hər əlinə qələm alan müraciət edə bilməz. Etsə belə, atının nalı yarıyolda sınacaq. Esse yazmaq üçün gərək həyatın hər bir üzünə bələd olasan, qaranlığın parıltısını, işığın kölgəsini seçə, küləyin səsini, rənglərin pıçıltısını eşidə, Günəşin soyuqluğunu, qarın istisini duya, bir sözlə, həyatın fəlsəfəsini anlaya biləsən. Yəni, hər bədii boyaqla boyanmış əsərə esse demək olmaz. Esse həm də bir bayatıdır – nəsrin bayatısı – kiçik həcmli, böyük bədii və fəlsəfi tutumlu. Bu isə o deməkdir ki, esseni yazmaq üçün cəmiyyətdə müəyyən nüfuza malik söz sahibi olmaq gərəkdir. Kitabda 14 esse bütövlükdə ana təbiətin gözəlliklərinə həsr olunub. Müəllif 1982-ci ildə yazdığı bir məqaləni xatırladır.: “Yaşı 300-500 dən yuxarı olan “yubilyar” çınarlara insanlara uzun müddət səmərəli xidmətinə görə fəxri ad verməyə dəyər: Çinar – Babək, Çinar – Koroğlu, Çinar – Mehdi, Çinar – İsrafil!” Nə gözəl təklif, nə böyük arzudur. Və bu müqəddəsliyə mən də arzu əlavə etmək istəyirəm. Həmin “yubilyar” çinarlardan birinə də “Çinar – Qərib” və yaxud “Qərib – Çinar” adını verək. Ona görə ki, bütün yaradıcılığı boyunca Çinarı totemləşdirən, qutsallaşdıran Qərib Mehdi özü də Gəncə çinarları kimi Gəncədə qutsallaşıb, yaradıcılığı və Gəncəyə bağlılığı ilə çinarlaşıb. Çinar – Qərib, Qərib – Çinar obrazı mənim içimdə dolaşırkən çox dəyərli tənqidçimiz, sözün zərgəri Vaqif Yusiflinin “Gəncədə bir çinar var” adı altındakı xatirəsinə rast gəldim. O yazır: “…Əgər ağacın, axar suyun insana bənzədiyini qəbul eləsək, Gəncənin göylərə baş alan hansısa bir çınarının o yazıçıya oxşarlığını görərik. Ömrü boyu öz əlinin – qələminin zəhməti ilə yaşamış, Gəncədən çox-çox uzaqlarda tanınmış Qərib Mehdi yaradıcılığı ilə o çinarlar arasında bir qəribə oxşarlığı hələ neçə il əvvəl sezə bilmişəm”. Vaqif müəllimin mənim salmaq istədiyim cığırdan çoxdan keçdiyini görüncə tutuldum, deməli, heç də orijinal qənaətə gəlməmişdim. Lakin, o söz zərgərinin kəşf etdiyi özəlliyi mənim də gördüyümə çox sevindim və yenə də yazımın ilk adını dəyişdirmədim – Qərib Çinar qəribsəmədi… Ədəbiyyat yaranandan Vətəni vəsf, Vətənə sevgi, Vətənə ağı və s. yazarların ana mövzusudur. Qərib Mehdi də vətənpərvərlik ideyalarını yaradıcılığının tacı edərək, ürəyinin başında saxlayır. Lakin onun vətənpərvərliyi Azərbaycanda başlayıb, Azərbaycanda bitmir. Onun vətənpərvərliyi doğuldugu ocaqdan, gəncləşdiyi, ahıllaşdığı Gəncədən, sözünə qanad olan Azərbaycandan, güvənc yeri türk ellərindən rişələnərək bütün dünya boyu kök atır, budaq- budaq olur: “Mənim bir ürəyim var, iki hissədən ibarət: hərəsində Azərbaycanın bir parçası. Yeri köks qəfəsimdədir. Sıxılar – qan vurar. Açılar – qan vurar. Gündüz döyünər… Gecə döyünər… döyünər… Döyünər… Azərbaycan kimi…” (“Vəsiyyət”) . Qərib Mehdi vətənində (dünyada) baş verən haqsızlıqlara öz qələm qılıncı ilə üsyan edir. O, Xan Arazın, Dəli Kürün dili ilə təbiəti zorlayanlara, təbiəti qandallayanlara öz etirazını bildirir. “Suqovuşanda” essesindəki metanomik dialoqda Xan Araz Dəli Kürə deyir: “Sən Xan Kürsən, mən Dəli Araz. Gəl bizə çoxdan yaraşan adlarımıza sahib olaq” . Yazıçı burada Cənubi Azərbaycanla Şimali Azərbaycanın ayrı düşməsini ideya olaraq qarşısına qoysa da, mövzu şaxələnir və məqsəd bütövlənir. Burada yazıçının amalı vətəninin daşlarına – vətəndaşlarına “Oyan!” çağırışı etməkdir. Oyan ki, zorlanmayasan! Oyan ki, bölünməyəsən! Oyan ki, bir olasan! Oyan ki, Pir olasan!” – deyir. Əsərin razvyazkasında Dəli Kür Xan Arazın dəliliyinə haqq qazandırır: “Əllərinə tikanlı qandallar vurulan bir çay dəli olmazmı? Başında tikanlı qandallar yuva bağlayan bir çay dəli olmazmı? Bütöv olan doğma Vətənini iki yerə parçalayan bir çay dəli olmazmı?” …Pioner idik, Oktyabryat idik, Komsomol idik… Proletar idik. İnanırdıq Sovet babamıza, güvənirdik Sovet babamıza. Sovetlər dövrunu görmuş, yaşamış hər bir yazar o dövrə üsyan edib. Qərib Mehdi də o dövrun adamı, içindəki neçə dara çəkilmiş şeirlərin, hekayələrin edamı olaraq bu dövrə gəlib. Lakin o, hamı kimi lənətləmir, baltalaya-baltalaya qınamır sosializmi. Qərib Mehdi Sovet babasına məsum bir körpənin Allaha şikayəti kimi (Suriyalı üç yaşlı bir cocuq onun sinəsinə güllə tuşlayan əsgərə belə deyir: “Mən hər şeyi Allaha deyəcəm”) şikayət edir.
“Uşaq kimi, cavan kimi, qoca kimi qarşına yüyürdüm – heç nəyə baxmadın – güllələdin! Ağac kimi, çiçək kimi, məktəb kimi qarşına çıxdım – heç nəyə baxmadın – güllələdin! Sinəsində Bakı, Gəncə, Qarabağ yarası olan Azərbaycan kimi qarşında dayandım – heç nəyə baxmadın – güllələdin!” (“Qafur Məmmədovun son sözü”). Böyük bir kitaba sığışmayacaq ağrının, fəlakətin bir neçə cümləyə sığışdırılmasına heyran etməyə bilmirsən. Budur yazıçı peşəkarlığı, budur nasir qələmi. Yox, əslində deyərdim budur İNSAN ürəyi. O gecə Sovet babamızın güləsinə tuş gələn körpələrin, uşaqların, gənclərin, qocaların, ağacın, suyun, dənizin, təhsilin, səhiyyənin – Azərbaycanın çəkdiklərinin bundan böyük sözü olardımı?!.. Qərib Mehdi təbiətin özüdür. O, təbiətlə dilbirdir. O ağac dilini, quş dilini, dəniz dilini, torpaq dilini elə bilir ki, onların hər birini ayrı-ayrılıqda dindirir və peyzaj lirikasına can verir (təbiət bölümü). Qərib Mehdi İnsanlığın özüdür! O, barış, sevgi adamıdır. O, bəşəriyyətin birliyini çəpərləyən sərhəd məftillərinə yox deyir. O, sərhədlərə yox deyir: “Gözlərimin önündən sərhəd axır. Bu nə qəribə axin?” Və yaxud: “Gözləyirəm, gözləyirəm… saatlar keçir, aylar keçir, illər keçir, axın sərhəddinin sonu görünmür” (“Axan sərhəd”). “Ölüm, gözlə, gəlirəm” hekayəsində ermənilərin zəbt etdiyi əraziyə keçən əslən şuşalı Mələk nənəyə güllə atmayan düşmənin bədii portretini yazıçı belə çizir: “Bəlkə ona görə ki, (atəş açmadı) rəqibi öndən vurmaq onların adəti deyildi.”. Mələk nənə doğma torpağına çatır və düşmənə “İndi məni öldürün! Öldürün ki, torpağıma qovuşum”, – deyir. Müəllif burada da erməni əsgərinin dili ilə onların iç üzünü oxucu üçün taybatay açır: “Yox, mən bu yaxşılığı edə bilmərəm. Mən düşmən arzusunu cücərdə bilmərəm. Arzuna qarşı durmaqla, yaşamını təmin etməklə ikiqat qatil olmaq istəyirəm. Şuşa torpağına qovuşmaq? Sən bir xahişin böyüklüyünə bax”. “Ölüm, gözlə, gəlirəm” və “12 atəş” hekayələrində müəllif elə mətləblərə toxunur ki, düşmən düşmənliyində qalır, lakin özümüzün özümüzə olan düşmən mövqeyimiz oxucunu sarsıdır: “Düz 22 il idi ki, kəlbəcərli qaçqın məmur qapılarının düyməsini basır, nəyəsə nail olmağa çalışırdı”. Məmur qaçqına xatırladır ki, “sizin inzibati-ərazi vahidiniz başqadır – Kəlbəcər rayonu!” Beləliklə, məmur öz üzərinə düşən məsuliyyətdən boyun qaçırmaq istəyir. Qaçqının məmura verdiyi cavab isə bugünkü reallığımızı əks etdirməklə, vətənin çörəyini yeyib vətəndaşlıq etməyən hər birimizin üzünə sillə kimi vurulur: “Gəncə nə qədər Gəncədərsə, bir o qədər də Xocalıdır! Gəncə nə qədər Gəncədərsə, bir o qədər də Kəlbəcərdir! Gəncə nə qədər Gəncədərsə, bir o qədər də Şuşadır! Gəncə nə qədər Gəncədərsə, bir o qədər də Ağdamdır!” Qərib Mehdinin bu kitabı demək olar ki, bir tarixdir. Burada Sovet dövründən bu yana olan bir tarix kəsimi var. Bu kitab oxucunu maarifləndirir, dünəninə boylanmağa, keçmişini öyrənməyə sövq edir. Qərib Mehdi nəsri həm də ona görə başqalarından seçilir ki, yazıçı cümlələrində elə bədii priyomlardan istifadə edir, bu, yalnız onun özünəməxsus olur: “Günlərin birində qaranlıq hər tərəfə qanad gərəndə Məşədi İsmayıl burma bığlarının “çırağını” keçirdib, papağını mizin üstünə qoyub, vəznəli çuxasını divardan asıb yatağına girmək istəyəndə qəflətən “ÇK”-çılar (Fövqəladə Komitə) içəri doldular.” (“Cibin günahı”). Və yaxud: “Müraciət eləmədiyi həkim qalmamışdı, ancaq loğmanların heç biri onun dərisi ilə sümüyü arasına bir qram ət də artıra bilmirdi”. (“Tərəziçi” hekayəsindən). Kitabda yazıçı Vətənimizdə Vətən boyda sevgi qazanan, Vətənin boyunu ucaldan, Vətəndə Vətən olan dəyərli sənətkarlarımızdan da qürurla söz açır – “Gedirsən, tez qayıt gəl” (məşhur xanəndə Qədir Rüstəmov haqqında), “Zəlimxan Yaqub yaddaşı” (Xalq şairi Zəlimxan Yaqub haqqında), “ Müslüm Moqamayev” (Fenomen müğənni Müslüm Moqamayevin əziz xatirəsinə) və s. Kitabın üçüncü hissəsi bəşəriyyətin döyünən ürəyi olan Sevgiyə həsr edilib. Ömrünün ahıl çağını – müdrik çağını yaşayan yazıçı sevginin də ən müdrik dönəmindədir. O, həyatı necə tanıyırsa, sevgini də eləcə tanıyir. O, həyatı necə sevirsə sevgini də eləcə sevir. O, həyatı necə dəyərləndirirsə sevgini də eləcə dəyərləndirir – Böyük, Ali, Ulu! Kitabdakı hər bir bölümdə (vətənpərvərlik, təbiət, sevgi, əxlaq) müdrik yazar oxucuya nəsihət edir, yol göstərir, oxucunun bədii və mənəvi dünyasını zənginləşdirir, oxucunu əsil İnsan olmağa səsləyir: “Mən ucayam, Mən yüksəyəm, mən qüdrətliyəm, deyib, çox da lovğalanma. Yaxşı diqqət elə, yer kürəsi fırlanır”. Və yaxid: “Xəyanətin ağuşu daha ecazkar, daha cazibəli görünür”. Və: “…Axşam-səhər, vaxt-bivaxt qocaları aramsız olaraq səslər çağırır”. Və: “Milyon ilər bundan əvvəl də olub. Milyon illər bundan sonra da belə olacaq. Nə insan Allahlıq iddiasından əl çəkəcək, nə Ölüm ona Allah olmaq imknı verəcək!”. “Dostum gərək unutmayaydı ki, ondan başqa bu işlərlə məşğul olan Allah da var!” “Atam, neçə ki, sənin bu ədalət tərəzin düzgün çəkir, sən qəddini düzəldə, uşağına çörək apara bilməyəcəksən”. Və s. Kitabın son hissəsi Qərib Mehdiyə həsr olunan sevgi və dəyərlərdən ibarətdir. Burada Vaqif Yusiflinin, Əbülfət Mədətoğlunun, Sərvaz Hüseynoğlunun, Aydın Murovdağlının və başqa söz adamlarının məqalələri yer alıb. Onların arasında Aydın Murovdağlının “ Ölməzlik rəqsi” başlığı altında yazdığı dəyərlər daha çox diqqətimi cəlb etdi. Aydın müəllim bu kiçik yazısında elə böyük mətləblərə toxunur, həm də ustalıqla toxunur ki, hətta oxucunu Qərib Mehdi dünyasından ayırıb, öz dünyasına apara bilir. Murovdağlı yazır: “ Əsərdəki tut ağacı yarpaq gözləri, budaq əlləri ilə yeri-göyü müşahidə edir, xəyala dalır, sevinir, kədərlənir, keçmişlə bağlı xatirələrini vərəqləyir, gördüklərini, eşitdiklərini duyduqlarını yada salır.”. Burada böyük Türk oğlu Nazim Hikmətin “Mən bir ceviz ağacıyım” şeirinin sədası da oxucunu tərk etmir: “Ben bir ceviz ağacıyım Gülhane parkında …yapraklarım gözlerimdir, şaşarak bakarım, Yüz bin gözlə seyr ederim seni – İstanbulu! …Yapraklarım ellerimdir…” Deyirlər ki, yazıçılar, şairlər (istedadı ilə seçilənlər) Tanrı tərəfindən vergilənmiş adamlardır. Yəni, belə insanlarda altıncı hiss deyilən nəsnə – intiusiya başqalarına nisbətdə daha güclü olur. Həm də belə adamların alqış və qarğışını Tanri daha tez eşidir. Bu deyimin həqiqət olduğuna 2011-ci idə bir daha inandım. …Bakıda yaşayırdım. Gəncə ədəbi mühitindən uzaq düşmüşdüm. Həmin ərəfədə “İkimizin bir evimiz varıydı” adlı şeirlər kitabım işıq üzü görmüşdü və çox sevdiyim Qərib Mehdinin kitabım haqqında resenziyası “Ədəbiyyat” qəzetində dərc edilmişdi. Sevincimdən qanad alıb uçurdum. Qəzeti “Elmlər Akademiyası” metrosunun çıxışındakı köşkdən aldım, evə tələsirdim… Metrodan çıxdım… nə evə çatmaq, nə də haqqımda yazılanı oxumaq mənə qısmət olmadı…. Qəza keçirmişdim, ölümdən qayıtmışdım. Mən o yazını iki aydan sonra oxudum… “Evrika – İradə Aytel” başlığı altındakı yazının lap sonuncu abzasını olduğu kimi qeyd edirəm: “Ümid Gəncə ədəbi mühitinin gənc nəsil qrafasını rəqəmləşdirən, insanlaşdıran, sənətləşdirən İradə Aytelə qalmışdı. Bəlkə, bu şam, bu işıq pərvanəli olacaqdı? Eşitdiyim bir xəbər təəssüf mehi kimi ürəyimi titrətdi: “İradə xanım da Gəncəni tərk etmişdir”. Deyirlər, yalan danışmaq, yalan eşitmək günahdır. Elə bu məqamda yalan eşitmək üçün burnumun ucu göynəyir. Həmişə qanad arzuladığım, İradə, kaş səni vecsiz, səmərəsiz uzaqlara uçuran qanadların ərimiş olaydı….” Və… qanadlarım əridi, geri döndüm… Əlbəttə, dönüşümü Qərib Mehdi mənə olan sevgisindən arzulayırdı. “Duel”in redaktoru yazıçı Ümbülbanu xanımdır. Kitabda əməyi olanlara – başda “Vektor” Nəşrlər Evinin direktoru, Türk dünyası Araşdırmalar Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının Prezidenti Elçin İsgəndərzadə olmaqla, müəllifin hər bir yeni əsərinə diqqət, qayğı göstərən operator qızlara qədər minnətdarlıq dolu cümlələr yer alıb. Lakin kitabın ərsəyə gəlməsində ən böyük əməyi olan xanımın – Ümbülbanunun adı çəkilmir. Burada böyük şairimiz Bəxtiyar Vahabzadə ilə oxucusu arasında olan məşhur bir dialoq yadıma düşdü: – “Bəxtiyar müəllim, siz şəkili ola-ola Şəkiyə bir dənə də olsun şeir həsr etməmisiniz, niyə? – Şəki mənim anamdır. Ana sevgisi dilə gəlməz. Mənim Şəkiyə olan sevgim şeirdən böyükdür”. Qərib Mehdinin də Ünbülbanu xanıma olan sayğısı o qədər böyük ki, yazıçı o böyüklüyü elə zirvədə saxlamağı düşünüb yəqin. Onu da etiraf edim, oxuduğum əsərin orfoqrafik qayda-qanununa da çox diqqət yetirən birisiyəm. Lakin bu kitabı redaktor o qədər incəliklə, dəqiqliklə öz süzgəcindən keçirib ki, mən adət etdiyim qüsur yığnağına burada rast gəlmədim. Bu gün Qərib Mehdidən danışdım, onu da mütləq deməliyəm ki, mənim Gəncə ədəbi mühitində sevdiyim, dəyər verdiyim, öyrəndiyim başqa söz adamları da var: “Yolları gözümün içindən çəkin, görüm hansı yolla qayıdır balam”, – deyən, Bahadur Fərman, AYB Gəncə filialının başkanı, şair Xəzangül xanım, türk yazıçısı, türk xanımı Nüşabə Məmmədli, Azərbaycan Uşaq Ədəbiyyatının sütunlarından biri və birincisi Aləmzər Əlizadə, folklor dünyasının azman alimi Sədnik Paşa Pirsultanlı (yeri behişt olsun), Sədnik Paşanın şagirdi və davamçısı Ramiz Təmkin… “Ədəbiyyat qəzeti” 21 noyabr 2015
Bilsən… Bilsən, necə həsrətəm Necə həsrətəm sənə! İçimdə bir ad Adımı çəkmə deyir! O adı sıxmaqdan Dişlərim ağrıyır, Dilim göynəyir, İlahi, niyə dar edirsən Geydirdiyin bu köynəyi?! Bir müqəddəs çəməndə, Yaralı, uralı bir ağac kötüyünə Söykənib O adı hayqıracam! Göylərin naləsi – Göylərin göz yaşlarının səsi Səsimə qarışacaq, Sən bizə açacaqsan bir çəmən qucaq… Ona şeir söyləyəcəm “Gəl, sənə bir nağıl söyləyim, O nağıl ömrümün noğulu idi…” İlahi, necə susduracaqsan İçimdəki bu göynəyi?! İçimdə bir od Odumu çəkmə deyir! Torpaq altında havasız qaralan Budağam, Ağacam, Kötüyəm, Dağ-dağam! Və… Çəmənində Pir olacaq Kömür-kömür vücudum. O Pirə tapınacaq günahı olanlar, gunahdan qaçanlar. O Pirdə yaşayacaq Onun dilində Qədəhlənən adım. Arzu bağlayacaqlar Arzusu bağlı qalanlar O Pir olan, bir olan ağac vücuduma. İlahi, necə öldürəcəksən, Bu taleyi döyənəyi?!
*** Bilsəm, bir axşamçağı Qayıdacaqsan mənə Acıq verib ömrümün səni məndən qoparan Baharına, qışına Sevincimi şərabtək qaldıraram başıma! Dolanaram başına!
Bilsəm, bir axşamçağı Qayıdacaqsan mənə Səni “Vaktindən çok sonra gələn Sevdalı yagmur kibi” Sıxaram ürəyimə. Yanmaram diri-diri, Ay könlümün Sən yeri! Barmaqlarım titrəyər saçında dilim-dilim Kösöy olar ağzımda, kösöy olar lal dilim Bircə kəlmə “ah” çıxar sinəmdən ən sonuncu səs kimi rəqs edərik durmadan rəqs edərik can geyər pəncərələr önündə “kurumuş çiçekler” de. Yeni bir nəfəs kimi. Bilsəm, bir axşamçağı Qayıdacaqsan mənə Gözlərimin nurunu Düzərəm yollarına Süfrəmdəki şam kimi Bilsəm, bir axşamçağı Qayıdacaqsan mənə Geyərəm sevincimi O gecə geyindiyim O bəmbəyaz don kimi.
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fəndunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru
“Dəli bir ağlamaq keçir könlümdən” Mərhum həmkarımAli Mustafayeve xitaben
Dağlar boyda həsrət bitib gözümdə, Qasırğası, tufanı var izimdə, Bu həsrətdən üzülmüşəm özüm də, El dağıldı, oba köçdü yerindən, “Dəli bir ağlamaq keçir könlümdən”.
Gör nə qədər biçilmişik zəmi tək, Dəryalarda qərq olmuşuq gəmi tək, Telli sazın qəm oxuyan simi tək, Köklənmişəm “Kərəm üstə” zilindən, “Dəli bir ağlamaq keçir könlümdən”.
Nə zamandır dağlarımı qar almır, Sünbüllərim dənə dolub saralmır, Yaralarım sağalmır ki, sağalmır, Palıd idim, qopulmuşam kökümdən, “Dəli bir ağlamaq keçir könlümdən”.
Vətən dərdi bir dərdimi min eylər, Həsrət axar sinəm üstdən sel eylər, Harda qaldı buz buaqlar, güneylər, Vulkan kimi püskürürəm içimdən, “Dəli bir ağlamaq keçir könlümdən”.
Xocalı harayı, Şuşa naləsi. Kəlbəcərin qan harayı, qan səsi, Sızlayır Ağdamın şuru, nəğməsi, Ağ dünyamın baxıb gecələrindən, “Dəli bir ağlamaq keçir könlümdən”.
Tərtər çayım Arazlaşıb, ay Alı! Dərdim yaman dənizləşib, ay Alı! Qarabağım Təbrizləşib, ay Alı! Karvan getdi, el ayrıldı köçündən, “Dəli bir ağlamaq keçir könlümdən”.
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fəndunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru
Bu gecə intihara Yol gedir ümidlərim. Ögey baxışlarımda Güzgülənir dərdlərim.
Azalır dodağımda Gülüşümün sayları. Hər gün ölüb gedirlər Ürəyimin tayları.
Gözlərimin işığı Ürəyimdən güc alır. Əllərimdə üşüyən Arzularım qocalır.
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, “İlham çeşməsi” qəzetinin təsisçisi və baş redaktoru, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü
Aya, Günə dəyişmərəm mən səni, Səni gözəl yaradıbdı, Yaradan. Səni görüb, eşidəndə səsini, Qəlbim gülür, rahatlanır ürək, can
Baxışların alovludur, odludur, Bir baxmaqla ürək yanır, göz yanır, Sənsiz artır gözlərimin buludu, Göz yaşlarım yanağımda oynayır.
Dilim susur, baxışlarım danışır, Ay insafsız, bir kəlmə də demirsən, Həsrətindən qəlbim yanır, alışır, Dünya sənsən, həyat sənsən , ömür sən.
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, “İlham çeşməsi” qəzetinin təsisçisi və baş redaktoru, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü
Durnalar, qaranquşlar, Vallah gəldi, gedərdi. Onların sevgisi də, Elə yaz, yay qədərdi.
Nə bilir ki, qış nədir, Axı köçəri quşlar. İstı yerləri sevir, Durnalar, qaranquşlar.
Onların dözümü yox, Nə qara, nə yağışa, Rahatlıqla vururlar, Ömürlərini baça,
Dözümü, məhəbbəti, Boz sərçələrdən soruş. Qar nədir, soyuq nədir, Hardan bilsin qaranquş.
Sevək boz sərçələri, Qayğılarına qalaq, Gəlin boz sərçələrə, Abidələr ucaldaq.
Bizimlə hər əzabı, Boz sərçələr daşıdı. Sərçələr bu vətənin , Yurdun vətəndaşıdı.
Bakı şəhər Mədəniyyət Baş İdarəsi Yasamal rayon MKS-inin M.Ş.Vazeh adına Mərkəzi Kitabxanasının Fəxri oxucuları olan qələm sahibləri kitablarını kitabxanaya hədiyyə etdilər.
Yazıçı-publisist, şair Sevinc Ağa Xəlilqızı yeni nəşr olunmuş “Əlvida söyləmədən…” kitabının beş nüsxəsini kitabxanaya hədiyyə etdi. Kitab Dağlıq Qarabağ hadisələrinə, bu hadisələrdə qəhrəmancasına həlak olmuş Azərbaycanın igid oğul və qızlarına həsr olunmuşdur.
Pərixanım Mikayılqızı (Muradova) müəllifi olduğu “F.B.Köçərli: “Ümmətdən-millətdə doğru” kitabının on nüsxəsini hədiyyə etdi. Müəllif ədibin “Əsərləri” kitabını transliterasiya edərək, onu kiril qrafikalı əlifbadan latın qrafikalı əlifbaya çevirmişdir.
Tanınmış uşaq yazarı, şair Gülzar İbrahimova da kitabxanaya yaxın günlərdə işıq üzü görmüş «Как подружились сказки» kitabının on nüsxəsini kiçik oxuculara hədiyyə etdi. Kitabxana qələm sahibləri ilə sıx əlaqə saxlayır və yeni nəşr olunmuş kitabların təqdimatını keçirir.
Durur ayrıldığım kölgəli çinar, Durur Gəncədəki bizim institut. Xəyalım bir yerdə tutmadı qərar, İlləri andırdı bir anlıq sükut.
Neyləyim, unutmur insan ürəyi, Yaşadım dünyadan könlü yanıqlı. Düz dörd il geyindim köhnə pencəyi, Qolu gödək oldu, boynu yamaqlı.
O pencək saxladı məni soyuqdan, Doğru danışmağı çoxu ar bilir. Əynindən çıxardıb vermişdi atan, Heç kim bilməsə də qonşular bilir.
Bəzən ac da qaldım daha nə danmaq, Danışıb gülməyə könlüm olmadı. Şerim qəzetə çap oldu, ancaq Bir qəzet almağa pulum olmadı.
Lakin bu dərdimi bilmədi heç kim, Mən bildim qədrini sevincin qəmin. Arabir xəlvəti baxıb sevindim, Təzə yamağına köhnə çəkməmin.
Gülmə, görməmisən o sevinci sən, Xoşbəxt böyümüsən, xoşbəxt ol, anam. Bir də bilirsənmi mən o sevincdən Dünyada heç kəsə arzulamıram.
Oldu sevincim də, oldu qəmim də. Bir tələbə qıza könlümü verdim. Onun hər sözünü öz aləmimdə Seminar dərsitək əzbərləyirdim.
Deyirdim, nə qədər baha olsa da, Gərək üzük alım, bu bir adətdir. Ancaq avtobusun keçib yanından, Piyada gedirdim dərsə arabir.
Qoy indi ağrısın vicdanın varsa — Girdi aramıza onda bir nəfər. Bir gəncin taleyi alt-üst olursa, Ağırdır dağılan ailə qədər.
Fikir ver hökmünə sən misalların, Deyir su quyunun dibində olur. Hayıf ki, ürəyi bəzi qızların Başqa oğlanların cibində olur.
Qoy bir sözdə deyim, çıxarma yaddan, Bu da, necə deyər, bir məsləhətdi. Çalış ki, əvvəlcə yanılmayasan, Təəssüf ikinci məğlubiyyətdi. Ömrün yolları da pilləkan kimi Gendən ucalara lap çox baxmışam. Mən o pillələrlə bir insan kimi Gör ki, necə gəlib, necə qalxmışam.
Toyda oynadılar,ürək açdılar, Sonra gecəyarı dağılışdılar. Yolda gileyləndi biri əlbəəl;
-Qız çörək yeyirdi. -Mən ölüm? -Sən öl! -Oğlanı görmüşdüm neçə il əvvəl,- Gəzənin biriydi. -Mən ölüm? -Sən öl! -Onlar evlənsə də yaşayan deyil.Qız on yaş böyükdü. -Mən ölüm? -Sən öl!
Ölməyin,ölməyin,yazıqsınınz siz, Ölsün birdəfəlik bu adətiniz.
Uzanır danışıqlar, imzalanır sənədlər. Xəritədə aləmə göstərilir sərhədlər. Səsimizə səs verir dünya başbilənləri; Ümid sənədir ancaq, Azərbaycan əsgəri!
Dəyirmi masalarda izi var dirsəklərin, Ağla sığan söhbəti,sözü var dəstəklərin. Yardım bağlamasında özü var dəstəklərin, Lap ləl-cəvahir olsun hər yardımın dəyəri. Ümid sənədir ancaq, Azərbaycan əsgəri!!!!
Diplomat cənabların hər biri hörmətlidir. Bu məqamda ölkəmə təşrifi qiymətlidir. Səyi təqdirə layiq, rəyi ədalətlidir. Gözdən-nəzərdən salan kimdir ki, bu işləri? Ümid sənədir ancaq, Azərbaycan əsgəri!!!!
İşğal altında qalır torpağımız-daşımız, Nələr görmür gözümüz, nələr çəkmir başımız…. Qarışıb bir-birinə baharımız-qışımız. Çadır göstərmək olub hər çatana peşəmiz. Sərgi olmasın deyə bu Mil-Muğan düzləri, Ümid sənədir ancaq, Azərbaycan əsgəri!!!!
Ali qonaqlar gəlir dünyanın hər yerindən. Ürək yanır,göz dolur Şəhid qəbirlərindən. Düşünüb daşınıram ,özlüyümdə dərindən; İntiqam ala bilməz, məzarları bəzəyən ehtiram çiçəkləri Ümid sənədir ancaq ,Azərbaycan əsgəri!!!!
Söhbətlər çözələnir, bir şey görünmür hələ, Heyyətlər təzələnir, bir şey görünmür hələ. Müddətlər təzələnir, bir şey görünmür hələ. Açılmır ki,açılmır düyünü bu torpağın. Qov alışa bilərmi, od saçmasa çaxmağın? İldırımlardan belə umma bu zərrələri, Ümid sənədir ancaq, Azərbaycan əsgəri!!!!
Baxdı atasının tutqun üzünə, O, gördü mehriban baxışlarda qəm. “ – Ata, Qarabağa gedirəm yenə. Ceyhun əmanəti… əyər gəlməsəm…” “ – Sən nə danışırsan? Bu sözlər nədir? Belə bəd hisslərdən ay qızım, əl çək”Qızın ürəyindən axdı bir fikir: “Həmişə güllələr yan keçməyəcək!” Ata gözlərində yaş gilələndi, Öpərək qızını kədərlə dindi: “ – Mən oğul istədim ilk övladımı, Dedim Soltan qoyum onun adını. Sən gəldin, can qızım, mehriban qızım, Mənə ilahidən ərmağan qızım, Dedim ki, Soltana yaraşsın adın. Odur ki, çağırdım səni, Salatın!Mən oldum səninlə Bəxtəvər, qızım. Mənim yüz kişiyə Bərabər qızım!” Ata əl qaldırdı göylər tərəfə: “ – Gözləmək olsunmu ömürlük peşəm!” “ – Son dəfə getmişəm, ora hər dəfə, Sonra da görürsən Dönüb gəlmişəm”. “ – Daha buraxmaram ora mən səni!” “ – Əyər çağırırsa Vətənim məni!…” “ Nə çoxdur igidlər o yerdə bu gün”. “ – Məni igidlərə tay tutdun özün”. “ – Orda ölüm də var, orda qan da var”. “ – Getməsəm qələmim, qəlbim də sınar”. Bir qara buluda büründü aləm, Çökdü sükut ilə qəm kainata.“ – Mən ki, ölənlərdən artıq deyiləm. Sənə tapşırıram Ceyhunu, ata!” Kədər bulud-bulud, dərd kölgə-kölgə, Qondu gül yanağa son təbəssümü. …Ölüm axtarmayır insanı bəlkə Bəzən insan özü gəzir ölümü!
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinin 80 illiyinin qeyd edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı
2020-ci ildə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinin 80 illiyi tamam olur.
Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyi ötən müddət ərzində xalqımızın çoxəsrlik mədəniyyətinin və böyük ədəbi irsinin tədqiqi və təbliği istiqamətində səmərəli fəaliyyət göstərmiş, üzərinə düşən vəzifələrin öhdəsindən layiqincə gəlmişdir. Muzeydə qorunub saxlanılan qiymətli eksponatlar və nümayiş etdirilən qədim əlyazmalar, böyük ədiblərin əsərlərinə miniatürlər, xalq yaradıcılığı və tətbiqi sənət nümunələri, görkəmli şəxsiyyətlərlə bağlı nadir sənədlər, habelə müxtəlif əsrlərə aid digər maddi mədəniyyət abidələri ziyarətçilərdə ədəbiyyatımızın bu günədək keçdiyi inkişaf yolu barədə dolğun təsəvvür formalaşdırır. Fondları daim orijinal materiallarla zənginləşməkdə olan Muzey bu gün respublikada mühüm elm və mədəniyyət mərkəzlərindən biri kimi tanınmaqla yanaşı, eyni zamanda, geniş maarifçilik işi aparmaqdadır. Muzeyin elmi kadrların hazırlanmasında və muzeyşünasların yeni nəslinin yetişməsində təqdirəlayiq xidmətləri vardır.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsinin 32-ci bəndini rəhbər tutaraq və Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinin hərtərəfli öyrənilməsində, milli ədəbiyyat nümunələrinin toplanılıb mühafizə edilməsində rolunu nəzərə alaraq, Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinin 80 illiyinin qeyd olunmasını təmin etmək məqsədilə qərara alıram:
1. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi ilə birlikdə AMEA-nın Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinin 80 illiyinə həsr olunmuş tədbirlər planı hazırlayıb həyata keçirsin.
2. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti bu Sərəncamdan irəli gələn məsələləri həll etsin.
Bakı şəhər Mədəniyyət Baş İdarəsi Yasamal rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin (MKS) M.Ş.Vazeh adına Mərkəzi Kitabxanasının Fəxri və fəal oxucuları tanınmış müğənni və bəstəkar, Xalq artisti Polad Bülbüloğlunun 75 illik yubileyi ilə əlaqədar onun “Eşq və Ölüm” tamaşasında iştirak etdilər.
“Kitabi-Dədə Qorqud” dastanının motivləri əsasında səhnələşdirilmiş balet oğuzların mərdliyindən və şücaətindən, vətənə sevgisindən bəhs edir. Burada Qazan xan, Azər, Baycan, Yalıncıq əsas rollarda çıxış edirlər. Baletdə Eşqin ilahiləşdirilməsi və onun Ölümlə mübarizəsi aydın görünür. Eşq Ölümə zəfər çalır. Kitabxananın Fəxri oxucuları yazıçı-publisist, politoloq Reyhan Mirzəzadə və yazıçı Zöhrə Əsgərova televiziya kanallarına müsahibə də verdilər. Kitabxananın Fəxri oxucusu, tanınmış jurnalist Afət İslam Polad Bülbüloğlundan müsahibə götürdü.
Bakı şəhər Mədəniyyət Baş İdarəsi Yasamal rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin (MKS) M.Ş.Vazeh adına Mərkəzi Kitabxanasının əməkdaşı, yazıçı Pərvanə Qarayevanın (Bayramqızı) “Yaza bilməyən yazıçı” adlı kitabının təqdimatı keçirildi.
Tədbiri giriş sözü ilə kitabxananın direktoru Lətifə Məmmədova açaraq bildirdi ki, Pərvanə Bayramqızı bu kitabında son iki il ərzində mətbuatda və saytlarda dərc edilmiş ictimai-sosial həyatın problemlərindən bəhs edən yazıları toplanmışdır. Kitabda həmçinin müəllifin ilk kitabından (“Qəlbimin istəkləri”) şeirlər də, yer almışdır. Kitab maraqla qarşılanmışdır.
Tədbirdə
direktor müavini Könül Vəliyeva, çıxış edərək, müəllifin şəxsi keyfiyyətlərinin
yazıları ilə tarazlıq təşkil etdiyindən danışdı, ona yaradıcılıq uğurları
arzuladı. Şöbə müdiri Təranə Heydərova, Q.Musabəyov adına 3 №-li kitabxana
filialının müdiri Arzu Xudayarova, A.Şaiq adına 2 №-li kitabxana filialının əməkdaşı
Aybəniz Əliyeva, böyük metodist İradə Hüseynova və b. müəllifin yazılarını daim
izlədiklərini bildirdilər.
Sonda Pərvanə Bayramqızı tədbir iştirakçılarının diqqətini yüksək qiymətləndirərək bildirdi ki, nail olduğu uğurlar onun üçün yaradıcılıq stimuludur. O, hazırda faktiki materiallara əsaslanan yeni məqalələr üzərində işlədiyini, yazılarının mövzu rəngarəngliyinə, ictimai əhəmiyyətinə görə tanınmış qələm adamlarının diqqətini çəkdiyini söylədi. Müəllif “Yaza bilməyən yazıçı” sərlövhəsinin kəsb etdiyi mənanı açıqladı. Müəllif imzalı kitablarını tədbir iştirakçılarına və kitabxanaya hədiyyə etdi.
Yasamal rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin (MKS) Mətbuat xidməti və İctimaiyyətlə Əlaqələr Şöbəsi
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru, Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü.
Dastanlar bu torpağa düzüləndə bildim ki, Dünyanın gözəl şeri Yunus Əmrədən gəlib. Göz yaşına çevrilib süzüləndə bildim ki, Dünyanın gözəl şeri Yunus Əmrədən gəlib.
“Subhənallah” deyincə nurlu gözləri dolan, Ruminin məclisində yenə ilk bahar olan, Dərin bir fəlsəfənin qaranlığına dalan, Dünyanın gözəl şeri Yunus Əmrədən gəlib.
Hər misrası gövhərdən, torpaqdan daha dolğun, Yanaqları lalədən, incidən daha solğun. Türkün övladı yenə baxanda oğrun-oğrun, Dünyanın gözəl şeri Yunus Əmrədən gəlib.
İllərin arxasında candakı ruhu gördüm, “Qurani-Kərim”də mən Adəmlə Nuhu gördüm. Harayı ərşə çatan fəğanla ahu gördüm, Dünyanın gözəl şeri Yunus Əmrədən gəlib.
Əhmədin məktubları sızıldadı tar kimi, Bağlandı Haqq dininə Haqqı sevən yar kimi. Allahı sevən qəlbə ələndi bir qar kimi, Dünyanın gözəl şeri Yunus Əmrədən gəlib.
Dağılanda gözümdən həsrət, ayrılıq, kədər, Sevdim Anam torpağı axan göz yaşı qədər. Bir elə, bir obaya yayılsın bu xoş xəbər: Dünyanın gözəl şeri Yunus Əmrədən gəlib.
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru, Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü.
XIII yüzil Ön Asiyada ilk türkdilli təsəvvüf şairi Yunus Əmrəyə ulu sayğılarla!
Qaramandan, Ərzurumdan, ey Oğuz dillərinin Böyük şairi YUNUS, sənə salamlar olsun! ƏSKİŞƏHƏRdə belə məzarın olsa yenə, Ey mənim YUNUS ƏMRƏm, sənə salamlar olsun!
MƏHƏMMƏDin həsrətin çəkəndə gözü dolan, MÖVLANA məclisində HAQQı deyən söz olan. Çəkib həsrətin yenə çiçəklər kimi solan, Ey mənim YUNUS ƏMRƏm, sənə salamlar olsun!
HAQQın dininə yenə HAQQ kimi baxıb gələn, SARIKÖYdən yoğrulub su kimi axıb gələn. “ALLAHU ƏKBƏR” sözün bayrağa taxıb gələn, Ey mənim YUNUS ƏMRƏm, sənə salamlar olsun!
HAQQın DİNi nur kimi dünyaya ələnəcək, HAQQ AYƏSİn dinləyib körpələr bələnəcək. Dünyanın şər, böhtanı gün gələr mələnəcək, Ey mənim YUNUS ƏMRƏm, sənə salamlar olsun!
HAQQ dastanla yağının qəlbini dələn zaman, KONYAda mədrəsəni bitirib gələn zaman. Bir nur olub sufinin qəlbinə ələn, zaman, Ey mənim YUNUS ƏMRƏm, sənə salamlar olsun!
Qoşma, gəraylılarda yağının gözün oyan, Gözləri HAQQ DİNİNDƏN tarix boyunca doyan, “RİSALƏTÜN-NUSHİYYƏ”, “DİVAN”ı miras qoyan, Ey mənim YUNUS ƏMRƏM, sənə salamlar olsun!
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş məsləhətçisi, Prezident təqaüdçüsü, Gənclər müfakatçısı
Nənəm üçün…
Sınıb fələyin qələmi, Nənəmin qarğışı tutub… Xançobanım gələmmədi, Deyir, yolda yağış tutub…
Elə islanıb yaddaşı, Qarışıb xatirə-rənglər… Axtarır bir ocaq başı- Xatirəmi daşa sərə…
Düşmədi, nənəm, düşmədi, Yaz yağışı qış bəxtimə… Adım dilindən düşmədi, Elə bir alqış bəxtimə…
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş məsləhətçisi, Prezident təqaüdçüsü, Gənclər müfakatçısı
*** bütün ayrılıqlar doğma… bütün xoşbəxtliklər yad… səninlə yaşanan hər nə varsa adını qoymağa çalışma… heç məndən də soruşma… adı üstündə yazılı: HƏYAT…
bağırma, çağırma… sükutunu qucaqla… dərdini bas bağrına… bir də görərsən ki, qapın döyülür… pəncərəndən pıçıltılar tökülür- gecikmiş “Bağışla” adıyla…
yalan demirəm sənə… İnanmasan da olur… daha eynimə gəlmir məni necə bilirsən… daha əynimə gəlmir “qadın nazı”… Bilirsən…
bütün səssizliklər haray… bütün anlayışlar fəryad… səninlə yaşanan hər nə varsa adı üstündə yazılı: HƏYAT…
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş məsləhətçisi, Prezident təqaüdçüsü, Gənclər müfakatçısı
“Turist” filmində Conni Deppin damdan-dama atlayıb qaçdığı bir səhnə var. Adama elə gəlir ki, o səhnə insanın can qorxusundan daha çox, Venesiyada damların bir-birinə olan mehribanlığını anladır… Damları mehriban olan adamlar da yaxşı qonşulardır, yəqin ki…
… Bir nəfər İsadan soruşur: “Tanrı buyurur ki, qonşunu özün kimi sev. Bəs mənim qonşum kimdir?” İsa cavab verir: “Bir adam yolda gedərkən quldurların hücumuna məruz qalır. Quldurlar onu döyür, yarıcan halda yolda qoyub paltarlarına qədər götürüb gedirlər. Yoldan bir kahin və bir həmkəndlisi keçir, ikisi də yarıcan halda yatan adamı görüb yollarını dəyişirlər. Ona yaxınlaşmırlar. Bir səyyah isə qaçaraq yaxınlaşır, çantasından yağ və şərab çıxarıb huşsuz adamın yaralarını yuyur, sarıyır. Sonra onu yaxındakı evə aparır. Ev sahibinə pul verib deyir ki, bu adamı sağalt, ona yaxşı bax. Əgər mən qayıdanadək verdiyimdən artıq pul xərcləsən, sənə yenə pul verəcəyəm. İndi, səncə, həmin adamın qonşusu kim idi?”
Təbii ki, fikrin özəyini anlayan hamı qonşunun kim olduğunu bilir. Amma məni Emin Pirinin Venesiyada yaşayan qonşusu daha çox düşündürdü bu gün… Hərçənd, Emin adını “Venesiyaya məktublar” qoyduğu silsilədə məktubun ünvanı kimi əsmər-şokolad qızı göstərir, mən yenə də bu məktubların onun bir qadına olan eşqindən daha çox dünyaya, insanlara olan eşqindən bəhs etdiyini düşünürəm…
“Üzümü hara tutum dua edəndə? Məkkəyə, Vatikana, yoxsa Venesiyaya?” misraları birbaşa “Aşıq və Yaxşı” dastanına göndərmə olsa da, 33 yaşında intiharı düşünmək Nitsşenin “Allah öldü, onu biz öldürdük” deyiminə üsyandır… Emin sübut etməyə çalışır ki, daxilimizdə Allahı öldürmürük, əksinə, daim ona doğru can atırıq, həyat-ölüm seçimində də onun tərəzisinin hansı gözünün ağır olduğunu hesablamağa çalışırıq…
Emin Piri Venesiyadakı qonşusuna yazdığı bütün məktublarında İsanın insan sevgisindən bəhs edir: Suriyada gəlinciyi güllənən qızcığaz da, Prometey də, İsanı edama aparan Roma əsgərləri də Eminin qonşusudur…
Mən Zevsin Qafqaz adlı cəhənnəmində Prometey kimi Ciyərlərimi didir qartal Sənə verdiyim “oda” görə…
Bütün dünya xalqlarının mifologiyasında Qaf dağının (Qafqazların) anladılması fərqlidir… Mif və əsatirlərdə Qaf dağının “zülmət diyarı”, “Anka quşunun yuvası”, “Tanrıların diyarı” kimi qarşımıza çıxması heç də təsadüf deyil… Amma Eminin Qafqazı “Zevsin cəhənnəmi” kimi təqdim etməsi yadıma şərab tanrısı Dionisi saldı. Özünü həmişə ikinci adıyla “Bakius” kimi təqdim edən Dionisin sonradan sıralarına daxil olduğu tanrıların “cəhənnəmi”nin odun qaynağı olması da zamanla aşınmış inancdır. İnsanların odla “küsüb-barışmaları” fonunda Qaf dağı təfəkkürlərdə müxtəlif cür obrazlaşdırıla bilərdi…
***
Xəritədə İtaliya hələ də yuyur Çəkməsinə bulaşmış palçığı Aralıqda batan şərqlilərin göz yaşıyla…
Belə yazır üçüncü məktubunda Emin Piri… Xəritəyə baxdım, düşündüm, görəsən, “şərqlilərin göz yaşıyla” yuyulmasından qorxduğundanmı Emin bütün məktublarını çəkmənin palçığa batmayan yerinə – Venesiyaya göndərir? Sonra da öz-özümə: “Yox… O, bu məktubuyla şərqli qonşusunun faciəsini qərbli qonşusuyla bölüşür…” – dedim… Bütün Şərqin dərd yükünü sətirlərinə toplayıb xəyali qanadlarıyla Venesiya səmalarında uçan bir məktub hansı göz yaşından qorxar ki?!
***
İnsanların qonşusunu tanımadığı göydələnlərin sakiniyik… Amma dualarımızda hələ də “Tanrım, bütün insanları qoru, axı, bütün insanlar qardaşdır” – deyə biliriksə, deməli, hələ insanlıq ölməyib… Ölməmişik… Təkliyimizin, kimsəsizliyimizin qürurunu ruhumuza geyindiyimiz vaxtlar da ömürdən sayılır… Emin Piri ömrün bu anlarını gecəyə bənzədir, Tanrının ən etibarlı sirdaş olduğunu anladır.
“Şeytana atılan daşlardan uşaqlara xoşbəxtlik sarayı tikmək” Eminin qonşusuna pıçıldadığı ən səmimi arzudur. Oxucu kimi arzulayıram ki, kaş, Eminin venesiyalı qonşusu onun bu pıçıltısını eşitsin…
***
Eminin məktublarında müharibə də bir başqa obrazdadı. Elə bil, “buzovlar ölkəsi”nə – mafiya savaşlarının mərkəzinə “Hamıdan çox uşaqları sevər müharibələr… Kiminin alnından, Kiminin gözündən öpər” yazıb göndərməklə həqiqəti bütün əsrlərin ən “bahalı” rəsm əsərinin – insan duyğularının fon rəngində gizli mesaj kimi ötürür…
“Atasının məzarını qıdıqlayaraq onu güldürməyə çalışan” balaca qızcığazla Venesiyadakı əsmər-şokolad qız, nəinki qonşu, lap elə əmiqızıdırlar; atalarının miras davası Habillə Qabildən bu yana hələ bitməyib… Bu davanın sülhlə bitəcəyi gün insan oğlu SÖZ olaraq yenidən doğulacaq və bütün cümlələr, bütün şeirlər yenidən yazılacaq… Həmin vaxt suların yaddaşından bir misra qopacaq, buludlara qovuşacaq, hər yağış damlasıyla torpağa hopacaq: “Hamımız Tanrının övladıyıq, qardaşım İsa!” İsanın son cavabı isə bu olacaq: “Tanrı buyurmuşdur: Qonşunu özün kimi sev!”
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fəndunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru
ŞƏHİD ANASI
(Ad günündə şəhid olmuş milliyətcə tatar olan Adek Sepxanova həsr edirəm)
Dünən bir ana gördüm, qəlbi qaynar, od-alov, Sinəsində qarlı qış, kirpiklərində qırov. Dünən bir ana gördüm, gözlərində qəm-qüssə, Fəryadından ürəyi olmuşdu hissə-hissə. Alnında düyün-düyün olmuşdu qırışları, Həsrətdən yoğrulmuşdu o solğun baxışları. Odlara qalamışdı, oğul dərdi ananı, Od içinə atmışdı oğul, dərdə yananı. Ölüm günü, ad günü bir tarixə yazılmış, Ananın sinəsindən bir daş kimi asılmış. Qarşımda ana sanki buz heykələ dönmüşdü, Yaşamaq, həyat eşqi gözlərində sönmüşdü. İntizardan, xiffətdən ana saralıb solmuş, Həsrət seli qəlbindən axıb gözünə dolmuş. Danışdıqca ananın dodaqları əsirdi, Oğul dərdi ananı şaxta kimi kəsirdi. Başında qara örpək, əynində qara paltar, Oğlum özü alıbdı,-dedi məndən yadigar. Hər gün bu geyim ilə görüşünə gəlirəm, Nisgilmi, dərdimi soyuq daşla bölürəm. Evim muzeyə dönüb onun şəkillərindən, Təkcə o şəkillərdən təsəlli tapıram mən. Oğlum bir oğul idi, istiqanlı, mehriban, Dediyim hər kəlməmə cavabı olurdu “can”. Ad gününə az qalmış adına hədiyyə aldım, Şirin qoğal bişirib, adına sürfə saldım. Gözləyirdim yolunu əziz xələf oğlumun, Adı özündən şirin, sözü şəkər noğlumun. Səhər-səhər həyətdən gələn səsə boylandım, İki əsgər soruşdu, adımı dərhal andım. Tələsik qaça-qaça tez yüyürdüm həyətə, -Kimsiniz? Kim lazımdır?- tez qarışdım söhbətə. Biri ürkək baxışla üzümə baxıb xeyli, Gözlərin dikib yerə, axır dindi gileyli. -Biz cəbhədən gəlmişik, necə dedyim ki, Adik- Agır yaralanıbdı… -Necə? Nə dedin? Yox, yalandı balama, Güllə dəyməz heç zaman o qəhrəman oğluma. Düşündüm bu, zarafat, dostların haq səsidi, Mənə muştuluq üçün əsgər hədiyyəsidi. Sevincimdən gözlərim doluxsunmuş, dolmuşdu, Oğlumu görmək üçün ürəyim od olmuşdu. Yaşarmış gözlərimə göründü tabut bu an, Anasız da hər şeyi həll eləyirmiş zaman. Yenə də gözlərimə inanmadım hayqırdım, Özüm öz səsimə hərgah, sanki birdən ayıldım. Ahım çıxdı göylərə, dağılmadı göy nədən?! Amansız ölüm idi, məni belə göynədən. Oğul verdin ay Allah, neçə il bundan öncə, Sənə dualar edib bürünmüşdüm sevincə. İndi bu ad günündə mənə paymı göndərdin, Bəslədiyim qönçəmi qıyıb necə tez dərdin?! Ahım çatmadı əfsus, nə yerə, nə də göyə, Tabutu qucaqladım, -Yaşın mübarək,-deyə. Oğul deyən dillərim dilim-dilim soyuldu, Yandı bağrım nalədən, için-için oyuldu. Yenidənmi doğuldun, Şəhid qoyuldu adın, Vətən! Qoy sənin olsun bu qəhrəman övladın. Dan yeri tək söküldü ürəyimin telləri, Son nəfəsdə oğlumun nə söyləyib dilləri. O susuz dodaqları pıçıldayıb, nə deyib, Ürəyindən nə keçib, görəsən nə söyləyib?! Necə dözüm ay Allah, necə dözüm bu dağa, Ad günündə oğlumu tapşırıram torpağa. İgid doğuldu oğul, şəhid doğuldu oğul, Vətənin göylərində yanıb kül oldu oğul. Yığışdı dostları, qonşular ad günündə, Ehsan verdilər ona, balamın şad günündə. Qoy sevinməsin düşmən, oğlum ölməyib mənim, Oğlum şəhiddir deyə, ana kimi öyünüm!!! 20. 01. 2008
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, “İlham çeşməsi” qəzetinin təsisçisi və baş redaktoru, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü
HƏLƏ
Bəxtimin ulduzu bu sevimli qız, Neyləyim əzəldən nazlıdır belə. Yerişi, duruşu bir tamaşadı, Bənzəyir ən gözəl çiçəyə, gülə.
Odlu baxışıyla canımı alır, Vallah mən yazığı odlara salır, Hər şey dəyişsə də, məhəbbət qalır, Mənə əzab verir o, bilə-bilə
Alışıb yanıram pərvanə kimi, Titrəyir qəlbimin ən incə simi, Tökübdü üstümə kədəri, qəmi, Mənəm ki, bu naza dözürəm hələ.
GÜLÜM
Gecə gözlərimdən gizləyir səni, Ulduzlar sübhətək izləyir səni, Gözlərim yol çəkir, gözləyir səni, Geciksən gün çıxar, ay batar, gülüm.
Göz yaşım isladar yanaqlarımı, Ah-nalə çatladar dodaqlarımı, Sükut dəng eyləyər qulaqlarımı, Ahım göylərərə də tay çatar, gülüm.
Eşqindi dünyada hər şeydən uca, Uçur xəyallarım, uçur dalınca, Başımı qoymaram sənsiz balınca, Ürək nə dincələr, nə yatar, gülüm.
Ağlamaq, sızlamaq olubdu peşəm, İndi bircə sənsən dərdim, əndişəm, Sənsiz gündüzü də gecə bilmişəm, Könlüm görüşünə can atar, gülüm.
Məni məndən alıb sevgi, məhəbbət, Sənin əlindədir ömür , səadət, Qəlbimi yandırır ayrılıq, həsrət, Məni dərd əlindən gəl qurtar , gülüm.
Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin Mətbuat xidmətinin rəhbəri, Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü.
Sən hələ körpəsən, üzündə nur var
Mayisə bibimin və Elbəyi əmimin Nuryüzlü nəvəsi Xanıməfəndi Leyla Rəhimova üçün
Günəşə, aya da boylanan Sənsən, Söhbətin bal olar, sözün bal olar. Nə qədər doğmasan, nə qədər əziz, Sənin gülüşünlə dünya lal olar. Sənə hələ körpəsən, üzündə nur var, Boynuna örtdüyün ipək şal olar.
Xəbər verdiyimiz kimi, Bakı şəhər Mədəniyyət Baş İdarəsi Yasamal rayon MKS-inin M.Ş.Vazeh adına Mərkəzi Kitabxanasının Fəxri oxucusu, yazıçı-publisist, şair Sevinc Ağa Xəlilqızının şəhidlərə həsr olunmuş “Əlvida söyləmədən…” kitabı işıq üzü görmüşdü. Kitabla bağlı müəllifin «Каспiй» qəzetinin 4 fevral tarixli nömrəsində «Мы должны оставить после себя след…» (“Biz özümüzdən sonra iz qoymalıyıq…”) müsahibəsi çıxmışdır. Müsahibədə müəllif qeyd edir ki, Qarabağ müharibəsi ilə bağlı materiallar gələcək nəsillərə çatdırılmalı, gənclərə vətənpərvərlik hissi aşılanmalıdır. Müəllif qeyd edir ki, bu münaqişədə yazıçının əsas silahı qələmdir. Daha sonra müəllif kitabda mərkəzi yer tutan Qarakənd faciəsi haqqında söhbət açır. Müsahibə S.Ağa Xəlilqızının aşağıdakı şeri ilə yekunlaşır:
İnsan – insan olur öz hünəriylə Millət – millət olur xeyir-şəriylə. Torpağın qoynunda cəsədləriylə Azadlıq toxumu səpdi şəhidlər!
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, “Kredo” qəzetinin Baş redaktoru
Misra-misra duyğular söz olsun,salam olsun, Dilindən dildaşına Dəmir Qapı Dərbəndin. Əbədi sarsılmayan bir könül körpüsü var, Soydaşdan soydaşına Dəmir Qapı Dərbəndin.
Yolun düşsə görərsən məhəbbəti mehri var, Təmkinində daş səbri, Qoca Qafqaz təhri var. Qonaq olsan bilərsən dadının nə sehri var, Pulovuna, aşına Dəmir Qapı Dərbəndin.
Qəzanın qədərindən taleyi bəla tapdı, Tanrı qəzəbə dolub bəxtinı qara yapdı. Qopmadı bircə çınqı – Nuhun tufanı qopdu, Qaldı dünya başına Dəmir Qapı Dərbəndin.
Adı bəlli bir yolun – zamanın baş kitabı, Həqiqətə varmazsan, oxusan çaş kitabı. Qalasının divarı tarixin daş kitabı, Başını qoy daşına Dəmir Qapı Dərbəndin.
Yağıya sinə gərib: – həddini bil, – söyləyir, Adlını addan salıb, dizi üstə əyləyir. Zaman səcdəyə gəlir, tarix təzim eyləyir, Yaddaşına, yaşına Dəmir Qapı Dərbəndin.
Qorxusu yox zamanın bəd əsən küləyindən, Sevgisi kitab-kitab soraqdı diləyindən. Əbədi od daşıyan qəlbindən, ürəyindən, Yolu var qardaşına, Dəmir Qapı Dərbəndin.
Ağrılar zaman – zaman dərdi közə gətirər, Dağlardan yol eyləyər, bir gün düzə gətirər. Xələflinin qələmi açar, sözə gətirər, Sirrini sirdaşına Dəmir Qapı Dərbəndin.
Xalq yazıçısı Anarın yeni pyesinin tamaşası haqqında
“Yanvarın 19-dan 20-nə keçən qanlı gecənin mən nə şahidlərindən ola bildim, nə də şəhidlərindən…”. “Paris dəftəri” adlı irihəcmli publisist yazım (“Ədəbiyyat və incəsənət” qəzeti 9 fevral 1990): “… həmin gecə, bəlkə də həmin anlarda Parisdə ağır bir yuxu gördüm, ağır xəbəri isə səhər-səhər eşitdim. Paris televiziyası şəhərimizə soxulan ağır rus tanklarını göstərir, Bakı hadisələri barədə həyəcanlı xəbərlər verirdi…”. Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyev 13 dekabr 2019-cu il tarixində “20 Yanvar faciəsinin 30-cu ildönümü haqqında” sərəncam imzaladı. Respublikada millət ayağa qalxıb tarixi yubiley gününü qeyd edir, günahsız insanları qətlə yetirən imperiya və onun sadiq nökərlərini nifrətlə lənətləyir, istiqlalımız yolunda həlak olanların xatirəsini əziz tuturdu. Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrının geniş səhnəsində isə Xalq yazıçısı Anarın “Şəhərin qış günləri” adlı yeni pyesinin tamaşası gedirdi. İstər-istəməz o ağrılı günləri yenidən xatırlayırdım. Anar müəllim bu əsəri yazmalıydı. Yazdı da. O, həmin illərdə SSRİ Ali Sovetinin deputatı kimi Mərkəzi Parlamentin iclaslarında fəal iştirakı ilə yanaşı, çıxışlar edir, təkliflərini verirdi. Əsərdə də görürük ki, işğalçı ordunun Bakıya yeridilməsi barədə Parlament üzvlərinin (Xalq yazıçısı Anarın və b. azərbaycanlı nümayəndələrin) verdiyi rəsmi sorğuya Kremldə oturan imperiya başçılarının yalan vədləri ifşa olunur. Dramaturq zəmanəsinin bu gizli qəsdini sənədli ittiham aktı kimi açıb bizə göstərirdi. Müəllif şahid rolundaydı! Bəlkə də bunun nəticəsidir ki, yaradıcılığına böyük hörmət etdiyim Əməkdar incəsənət xadimi, quruluşçu rejissor (o həm də teatrın baş rejissorudur) Bəhram Osmanov bədii ümumiləşdirmə ilə bərabər, publisist təqdimatı da onunla paralel aparır, mürəkkəb kolliziyaları ustalıqla yoluna qoyur. Tamaşaçı müxtəlif ictimai vəziyyətləri eyni vaxtda yaşadığı üçün, siyası ab-havanı da duyur və beləliklə, onun iştirakçısına çevrilir. Ümumxalq nümayişlərindən tamaşa boyu göstərilən kinokadrları misal göstərmək olar. Çünki biz bu tamaşa içindəki tamaşanı (kinokadrları) amansız qəddarlığa qarşı qalxan etiraz tufanını, milli oyanış hisslərinin tüğyanı, güclü daxili yanğının səngimək bilməyən zahiri işartısı kimi də qəbul edirik və alqışlayırıq. Məhz o kinokadrlar Azərbaycanda əsrin ab-havası obrazında təzahür edir. Hadisələr rəmzi mənada bir ailənin timsalında cərəyan etsə də, əsas məsələ cəmiyyətdə imperiya tərəfindən təklənən və keçmişi, bu günü olan qədim bir xalqın, qəfil düşdüyü vəziyyətdən qurtuluş yolunu axtarmasıdır. Dost-tanış həyatın istisini-soyuğunu görmüş Qiyas kişinin (Əməkdar artist Elşən Rüstəmov) evinə yığışıb gəlir. Həyat yoldaşı Dilarə xanımın (Əməkdar artist Kəmalə Hüseynova) ad gününü keçirir ki, bu da belə ağır günlərə təsadüf edib. Oğulları Namiq (artist Bəhram Həsənov) dustaqlıqdan təzəcə buraxılmışdır. O, həbsxana dostu Şamxalı da (artist Vüqar Məmmədəliyev) ad gününə dəvət etmişdir. Onun yaxşılığını unuda bilmir. “Qaçırdı” deyə, onu güllə ilə vurmaq istəyən həbsxananın erməni nəzarətçilərinin əlindən xilas eləyən bu dostu olmuşdur. Yaxud Əjdər kişinin (artist Rövşən Abbasov) erməni Qurgeni (artist Kərəm Hacızadə) gətirib Qiyas kişinin evində iki-üç gün gizlətmək üçün dil-ağız eləməsi, o evdə Qurgenə verilən haqlı suallar təsirli səhnələrdəndir. Natiqlərin bir-bir qalxıb kürsüdən şablon danışıqları, hər dəfə “Sözü Atropata verin” ifadəsi, kürsünün özü quruluşcu rejissorun orijinal axtarışlarının nəticəsi kimi yadda qalır. Ailənin gözünün ağı-qarası Namiqin ölüm xəbərinin gəlməsi (beləliklə, ad gününü yasa döndərir) Qiyas kişi ilə Dilarə xanım ad gününün əhval-ruhiyyəsini deyil, faciə içində faciə rolunu oynamağa məhkum olurlar. Tamaşada gördüyümüz bütün bu peripetiyalar ümumxalq fəlakətinin olduğu kimi qavranılmasına xidmət edir ki, bu da mənim fikrimcə, birinci növbədə müəlliflə rejissor həmrəyliyinin gözəl nəticəsi kimi izah edilə bilər. Bu qədər gərginlikdən sonra tamaşaçıların dərindən nəfəs aldığı bir səhnə də var ki, bu da ümummilli lider Heydər Əliyevin şərəfli adı ilə bağlıdır. Yuxarıda dediyim kimi, mən Parisə, yaradıcılıq ezamiyyətinə gedəndə, məni Moskvadan, Azərbaycan nümayəndəliyindən yola salmışdılar. Qayıdanda da oraya gəldim və bir neçə gün əvvəl gördüyüm binanı tanımadım. Qapı-pəncərələr sındırılmışdı. Divarlarda güllə yerləri aydın görünürdü. Beynəlxalq qanunlara görə isə nümayəndəliklər də səfirliklər kimi toxunulmazdı. Paris televiziyası xəbər vermişdi ki, Azərbaycan nümayəndəliyi 52 nəfər naməlum (Moskvada naməlum?!) şəxs tərəfindən tarmar edilmişdir. Bildirdilər ki, bir gün qabaq ümummilli lider Heydər Əliyev oğlu İlham Əliyev və b. ailə üzvləri burada olmuş, 20 Yanvar faciəsini törətmiş Sov.İKP MK-nı, sovet dövlətinin və hökumətinin rəhbərliyini xarici ölkə jurnalistləri qarşısında ittiham etmişdir. Əsərin final səhnəsində bizə tanış və doğma səsi eşidirik: “Buraya mən əvvəl ona görə gəlmişəm ki, Azərbaycanın Moskvada kiçik parçası olan daimi nümayəndəliyində böyük itkilərə səbəb olmuş faciə ilə bağlı bütün Azərbaycan xalqına başsağlığı verim. İkinci tərəfdən, bu məsələyə öz münasibətimi bildirmək istəyirəm. Azərbaycanın Moskvadakı nümayəndəliyindən xahiş edirəm ki, mənim sözlərimi, kədərimi, başsağlığımı Azərbaycan xalqına çatdırsın. Hazırda başqa imkanım olmadığı üçün təəssüf hissi keçirirəm. Azərbaycanda baş vermiş hadisələrə gəlincə, mən onları hüquqa, demokratiyaya yabancı, humanizmə və ölkəmizdə elan olunmuş hüquqi dövlət quruculuğu prinsiplərinə zidd hesab edirəm”. Tamaşaya siyasi siqlət verən, qəhrəmanlıq nümunəsi olan bu riskli addım və verdiyi Bəyanat – ulu öndərin Azərbaycan xalqının zülmə, zorakılığa qarşı yenilməzliyinin tarixi nümayişiydi. Görkəmli bəstəkarımız Siyavuş Kərimi tamaşaya məxsusi musiqi bəstələmişdir ki, bu səslər həm hadisələri, həm də tamaşaçıların əhval-ruhiyyəsini səfərbər edir, müşayiət edir. Əməkdar rəssam Arif Əbdürrəhman haqqında da deyə bilərəm ki, onun bədii tərtibatında səhnə vəziyyəti və mühit bir-birini tamamlayır. Əslində, musiqi də, tərtibat da tamaşada bir obraz kimi iştirak edir. “Şəhərin qış gecələri” pyesi Xalq yazıçısı Anarın yeni Bəyanatıydı. Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrı yeni, 92-ci mövsümünü bu Bəyanatla açırdı. Uğurlar!
