Aşıqlar Birliyi – 35 Ozan-aşıq mədəniyyəti milli varlığımızın ən mötəbər qaynağıdır

Mədəniyyət ruhumuzun varlığı, onun ərazisidir, maddi dünyada nə ilə üzləşiriksə-üzləşək insan bu ərazidə özü ilə üz-üzə dayanır. Bir sənət əsərinin: rəsmin, sözün, sehirli səsin… yaratdığı ruhani bir sükutun içində düşünmək məqamında: “Mən kiməm, haradan gəlmişəm, yolum hayanadır?” – sualına cavab arayır.

Hər bir musiqi əsəri incəsənət nümunəsi, incəsənət isə bəşəriyyətin mənəvi mədəniyyətinin tərkib hissəsidir. Bu baxımdan, Azərbaycan incəsənətinin ən qədim növlərindən olan aşıq sənətinin xalqımızın mənəvi dünyasında özünəməxsus rolu vardır. Sevindirici haldır ki, bu gün məzmununda türk təfəkkürünü, türk dünyagörüşünü, ruh fəlsəfəsini əks etdirən bu sinkretik sənət növünə insanların meyli də, marağı da, sevgisi də artır. Ən başlıcası isə o, dövlətimizin diqqət və qayğısı ilə əhatə olunub.

Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin sədri, Əməkdar elm xadimi, professor, “Şöhrət” ordenli Məhərrəm Qasımlı ilə söhbətimizdə aşıq sənətinin son dövrdəki inkişaf mərhələlərindən, bu sənətin təbliği, onun qorunması və gələcək nəsillərə ötürülməsi istiqamətində görülən işlərdən, dövlətin bu sahədə həyata keçirdiyi tədbirlərdən, qarşıda duran məsələlərdən söz açacaq, saz-söz sənətinin böyük ustadlarının xidmətlərindən danışacağıq.

Onu deyək ki, 2016-cı il ildə Aşıqlar Birliyinin qərarı ilə sədr seçilən Məhərrəm Qasımlı Azərbaycan filologiyası qarşısında böyük xidmətləri olan, folklorşünaslıq elminə yeniliklər gətirən görkəmli alimdir. Folklorşünas kimi Ozan sənətimizin ilk nəhəngi olan Dədə Qorquddan Dədə Şəmşirə qədər bu qədim el sənətinin bütün incəliklərini öyrənməyə həsr etdiyi tədqiqat əsərləri böyük dəyərə malikdir. Onun yaradıcılığının əsasında dayanan “Ozan-aşıq sənəti” monoqrafiyası müstəqillik dövrü Azərbaycan filologiyasının şah əsərlərindəndir. Ümumiyyətlə, ozan-aşıq yaradıcılığının ən müxtəlif, ən mühüm problemləri alimin çoxşaxəli elmi fəaliyyətindən qırmızı xətlə keçir. O, ictimai bir xadim kimi də, elmimizin, mədəniyyətimizin xidmətindədir. “Sirli sazın sirdaşı”, onu belə adlandıranlar isə yanılmırlar.

İncəsənət ta qədimdən bu günə kimi həmişə insanların əxlaqi keyfiyyətlərini əks etdirib, onların estetik ideallarının, zövqlərinin, gözəllik və ülvilik haqqında təsəvvürlərinin formalaşmasında böyük rol oynayıb. Bu baxımdan, aşıq sənətinin də incəsənətin bir qolu kimi xalqımızın mənəvi dünyasında öz yeri var. Bu sənətin mahiyyətində nə dayanır, onu bu səviyyəyə ucaldan nədir?
Aşıq Azərbaycanda hər şeydən əvvəl, el şairi, çalğıçı, bəstəkar, müğənnidir. Aşıq yaradıcılığı çoxsahəli sənətdir və özündə ədəbiyyat, musiqi, ifaçılıq, rəqs və teatr elementlərini birləşdirir. XV əsrdən Azərbaycanda “aşıq” termini işlənilməyə başlanmış və aşıqlar xalqın, zəhmət adamlarının arzu və istəklərini, mübarizəsini, məhəbbət duyğularını, yüksək keyfiyyətlərini tərənnüm etmişlər.

Milli sərvətimiz olan ozan-aşıq mədəniyyəti ruhumuzun, dilimizin, ədəbiyyatımızın və musiqimizin daşınıb qorunmasında, inkişaf etdirilməsində təkrarsız rol oynamışdır. Ulu öndər Heydər Əliyevin “milli varlığımızın ən mötəbər qaynağı” kimi dəyərləndirdiyi “Dədə Qorqud” eposu və yenilməzlik, cəngavərlik, qəhrəmanlıq simvolu olan “Koroğlu” dastanı və obrazı möhtəşəm ozan-aşıq mədəniyyətinin bizlərə bəxş etdiyi nəhəng söz-sənət abidələridir. Yəni ruhumuzun, dilimizin, musiqimizin, ədəbiyyatımızın, dövlətçiliyimizin tarixi köklərini axtarırıqsa, onun ən mötəbər qaynağı ozan-aşıq mədəniyyətidir. Biz ulu öndərin “Dədə Qorqud” eposunun 1300 illiyinə həsr edilmiş beynəlxalq əhəmiyyətli tədbirdəki çıxışında yüksək dəyər verdiyi aşıq mədəniyyətinin bu gününü və sabahını düşünməliyik.

Ozan-aşıq mədəniyyətinin ən gözəl nümunələri olan “Dədə Qorqud” və “Koroğlu” dastanları vətənçilik, milli dövlətçilik, qəhrəmanlıq duyğu və düşüncəsi, ana yurdun – vətən coğrafiyasının birliyi, bütünlüyü, toxunulmazlığı olan qopuzundan və aşıq sazından boy göstərən milli-tarixi kimliyimizin əyani təzahürüdür. Möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyev məhz bu cəhətləri nəzərə alaraq demişdir: “Aşıq sənəti bizim milli sənətimizdir, milli sərvətimizdir”. Qurbaninin “Bənövşə” şeirini yəqin ki, hamı bilir:

Tanrı səni xoş camala yetirmiş,
Səni görən aşıq ağlın itirmiş,
Mələklərmi dərmiş, göydən gətirmiş,
Hayıf ki, dəriblər az bənövşəni.

Bu misralar Azərbaycan dilinin, Azərbaycan poetik düşüncəsinin bütün mahiyyətini ifadə edir. Yəni klassik ədəbiyyatda heç kim Azərbaycan poetik düşüncəsini bu səviyyədə, Qurbaninin “Bənövşə” şeirində olduğu kimi təqdim edə bilməyib. Bu mənada Azərbaycan poeziyasının, ədəbiyyatının mərkəzində ozan-aşıq mədəniyyəti dayanır. Bunları bilməli və yeni nəsillərə də mənimsətməliyik. Ozan-aşıq sənəti tarixi-milli kimliyimizi ifadə edir. Bugünkü mənzərəsi ilə də, sabahkı gerçəklikləri ilə də bizə milli, müstəqil Azərbaycan dövlətçiliyini təqdim edən bir sənət sahəsi kimi diqqət mərkəzindədir.

Aşıqlar Birliyinin yaranma tarixi, türk dünyası və dünya aşıqları ilə əlaqələrin qurulması, onun perspektivləri barədə nə deyə bilərsiniz? Birliyin bundan sonrakı fəaliyyəti istiqamətində nə kimi işlər görülməlidir?

Bilirsiniz ki, aşıq sənəti 1984-cü ildə dövlət səviyyəsində daha çox diqqət önünə gətirildi. Doğrudur, ondan qabaq 1928, 1938, 1961-ci illərdə – I, II, III Aşıqlar qurultayı keçirilmiş və böyük işlər görülmüşdü. Dahi Üzeyir bəyin, Bülbülün gördüyü işlərin nəticəsi kimi sənətə istiqamətlənmiş bir çox məsələlər ortaya gəldi. Bir çox aşıqlar Yazıçılar İttifaqının üzvü oldu, müxtəlif səviyyələrdə, beynəlxalq festivallarda təmsil olundular və s. Bunlar uğurlar idi, amma 1984-cü ildə Aşıqlar Birliyi yaradıldı. Bu da təsadüfi deyildi. Belə ki, artıq ötən əsrin 70-80-ci illərindən etibarən Azərbaycanda milli oyanış düşüncəsi, milli-kimlik, milli müstəqilliyə doğru gedən, folklora, ozan-aşıq mədəniyyətinə qayıdış düşüncəsi var idi ki, bu da Azərbaycan Aşıqlar Birliyi anlayışının ortaya gəlməsi ilə nəticələndi. Xalq şairi Hüseyn Arif bu işin önündə getdi, dövlətin bir çox dəyərli adamları ona dəstək verdilər və Aşıqlar Birliyi fəaliyyətə başladı. Onun yaranmasından 35 il keçir. Bu illərdə Aşıqlar Birliyi müxtəlif istiqamətlərdə bir çox dəyərli işlər görüb. Aşıqlar Birliyinin mədəni-təşkilati fəaliyyəti milli dövlətçilik ideologiyasının tələbləri səviyyəsində həyata keçirilir. Saz-söz sənətinin qorunması, təbliğ edilməsi və yeni nəsillərə ötürülməsi sahəsində əvvəldən mövcud olan təcrübə daha geniş miqyasda davam etdirilməkdədir. Birliyə uzun zaman rəhbərlik etmiş unudulmaz xalq şairlərimiz Hüseyn Arif və Zəlimxan Yaqubun bizlərə örnək qoyduqları sənət və təşkilati fəaliyyət yolu ehtiramla qorunur.

Ötən illərdə ən böyük ozanların repertuarı yazıya alınıb, Ədalət Nəsibov, Hüseyn Saraclı, Əkbər Cəfərov, Kamandar Əfəndiyev və s. bu kimi dəyərli aşıqların ifaları lentə yazılıb və sənət irsi kimi gələcəyə daşınmaqdadır. Yeni nəslin formalaşmasında, tutalım ki, Gəncəbasardan, Şirvandan, Naxçıvandan, Borçalıya qədər, Güney Azərbaycanda, hər yerdə aşıqlığın yayılmasında Aşıqlar Birliyi çox böyük işlər görüb və görməkdədir.

Bir vaxtlar, yəni məlum hadisələrlə bağlı, 90-cı illərin əvvəllərində mədəniyyətimizdə baş verən böhran halları muğam sənətində olduğu kimi, aşıq sənətində də müəyyən çöküş yaratdı.
Sonrakı dönəmlərdə, artıq ulu öndərimizin hakimiyyətə gəlməsindən sonra milli- mənəvi dəyərlərə xüsusi diqqət var idi və bu diqqət muğam sənətinin, aşıq sənətinin və digər mədəniyyət sahələrinin önə çıxarılmasına təkan verdi. 2000-ci illərdən etibarən bu istiqamətdə fəaliyyət də gücləndi, amma düşünürəm ki, ilk təkan 1997-ci ildə ulu öndərimizin sərəncamı ilə “Kitabi-Dədə Qorqud”un – yəni ozan-aşıq mədəniyyətinin 1300 illiyinin beynəlxalq səviyyədə keçirilməsi oldu. Məhz bu təkandan sonra işlər canlandı.

Mən son illərdə gerçəkləşən bir neçə sənət qədirşünaslığı barədə də danışmaq istərdim. Belə ki, ustad Ədalət Nəsibovun Qazaxda ucaldılan qəbirüstü abidəsi, Xaçmaz şəhərindəki “Şəxsiyyətlər” muzey-parkında Dədə Ələsgər, Dədə Şəmşir və Ədalət Nəsibovun büstləri xalqın bu qüdrətli sənətkarlara olan məhəbbət dolu abidəsidir.

Ötən il Azərbaycan aşıq yaradıcılığının böyük nümayəndəsi, əməkdar incəsənət xadimi Aşıq Şəmşirin 125 illiyi təntənəli şəkildə qeyd olundu. Bir neçə ölkədən gəlmiş sənətkarların da iştirak etdiyi tədbirdə söz sənətinə ucalıq gətirən, aşıq sənətini sözün əsl mənasında zirvələrə qaldıran bu el sənətkarının xidmətləri dönə-dönə vurğulandı, onun sazının, sözünün qüdrətinə yüksək qiymət verildi.

Bu gün Aşıqlar Birliyi aşıq sənəti ilə bağlı mədəni-təşkilati fəaliyyətini üç istiqamətdə gerçəkləşdirir:

1. Yaşlı ustad aşıqlara xüsusi qayğı və ehtiram göstərmək;

2. Orta nəslin sənət fəaliyyətinə dəstək və təkan vermək;

3. Yeni gənc nəslin sənətə gəlişinə münbit zəminə malik imkanlar açmaq.

Aşıqlar Birliyinin 2017-ci ildə “Günümüzün ustad aşıqları” seriyasından nəşr etdirdiyi doqquz kitabda Ədalət Nəsibov, İsfəndiyar Rüstəmov, Mahmud Məmmədov, Xanmusa Musayev, Əli Quliyev, Ulduz Quliyeva, Yanvar Bədəlov və Haşım Qubalı kimi dəyərli sənətkarlara verdiyimiz qiymət öz əksini tapmışdır. Bundan əlavə, onların ustad dərsləri, sənət söhbətləri lentə alınaraq Aşıqlar Birliyinin saytında və arxivimizdə qorunmaqdadır. Bu gün Mayis Gəncəli, Umbay Axundov, Fətulla Göyçəli, Abbas Musaxanoğlu, Cabbar Laçınlı, Ürfan Əli, Hacı Çaylı, Hüseyn Qoşqarlı, Əlixan Niftəliyev, Sayad Pənahov, Ulduz Sönməz, Haşım Qubalı, Əhliman Kəlbəcərli, Hüseyn Kəsəmənli, Cahangir Quliyev, Əhliman Şirvanlı, Məhəmməd Şirvanlı, Tərmeyxan Qurbanov, Ədalət Dəlidağlı, Camoy Qurbanov, Məhərrəm Hüseynli, Qələndər Zeynalov, Solmaz Kosayeva, Gülarə Azaflı və başqaları öz zəngin musiqi və söz repertuarları ilə əsl sənət məktəbi ola biləcək ustadlardır.

Aşıqlığın orta nəsil kimi üz ağardan və sənətin ağır yükünü ləyaqətlə daşıyan Ağamurad Şirvanlı, Bəhmən Göyçəli, Samirə Əliyeva, Altay Məmmədli, Ramin Qarayev, Əli Tapdıqoğlu, Şöhrət Kərimli, Elbrus Hüseynov, Aytəkin Qəmbərqızı, Gözəl Kəlbəcərli, Nemət Qasımlı, Roman Azaflı, Zahid Ərəboğlu, Əli Pənahoğlu, Kəmalə Qubatlı, Yaşar Məhərrəmov, Dəmir Vəliyev, Təbriz Vəliyev, Avdı Musayev, İlham Aslanbəyli, Babək Şakirli, Elxan Cəbrayıloğlu, Elməddin Məmmədov, Şaiq İncəli, Şəhriyar Qaraxanlı, Rza Məmmədov, Anar Abdullayev və başqa istedadlı saz-söz ifaçıları təkcə Azərbaycanda deyil, onun hüdudlarından uzaqlarda da tanınırlar.

Orta nəsil içərisində xanım aşıqlar və saz şairləri də öz fəallıqları ilə seçilirlər. Bu sırada Pərvanə Zəngəzurlunun rəhbərlik etdiyi “Aşıq Pəri” məclisini dəyərləndirmək lazımdır. Bu məclisin üzvləri kimi tanınan Səadət Buta, Zöhrə Xəlili, Telli Borçalı, Lətifə Çeşməli, Familə Göyçəli, Rəfiqə Göyçəli, Xavər Zəngilanlı, Göyçə Ömürlü kimi istedadlar da diqqət çəkir.

Ən mühüm məsələ yeni aşıq nəslinin yetişməsidir. Bu istiqamətdə tarixən mövcud olan ustad-şagird ənənəsi, demək olar ki, yoxdur. Əvəzində təhsil yolu ilə gerçəkləşən aşıq-saz müəllimi və şagird xətti davam etdirilir. Musiqi məktəblərində, xüsusən də Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin Aşıq sənəti ixtisası daxilində bu yol get-gedə daha geniş vüsət alır və müəyyən nəticələr də verir. Bakıda, Gədəbəydə, Qazax-Ağstafada, Tovuzda, Şamaxıda, Sumqayıtda, Gəncədə, Laçın, Kəlbəcər və Göygöldəki musiqi məktəbləri bu yöndə diqqətçəkici sənət və təhsil uğurları ortaya qoymaqdadırlar. Məhz musiqi təhsili alan gənc aşıqların yaratdıqları “Çeşmə”, “Misri”, “Laçın” və “Şirvanşah” sazçı qrupları yeni keyfiyyətlər yarada bilirlər. Düşünürəm ki, 2-3 ildən bir keçiriləcək müsabiqələrin də gənc aşıqların yetişməsində əhəmiyyətli rolu olacaqdır. 2007-ci ildə keçirilən I Aşıq müsabiqəsi yaxşı bir örnək ola bilər. Bu sahədəki fəaliyyəti də yenidən qurmaq lazımdır.

Ümumiyyətlə, Azərbaycan ədəbiyyatının, musiqisinin inkişafında aşıqların xidmətləri böyükdür. Aşıq sənətinin bir qolu olan aşıq ədəbiyyatının, onun əsas janrlarından biri olan dastanlarımızın yaranması, inkişafı və bugünkü durumu barədə nə deyə bilərsiniz? Sizcə, özündə həm də teatr elementlərini birləşdirən dastan ifaçılığını yaşatmaq məqsədilə bir dastan taetrı yaratmaq mümkündürmü?

Aşıq sənətinin mühüm bir qolu olan dastan ifaçılığına diqqətin artırılması istiqamətində də köklü işlər getməlidir. Bu yöndə ustad aşıqların repertuarından və dastan söyləmək məharətindən bir an gecikmədən istifadə olunmalıdır. “Kitabi-Dədə Qorqud” “Koroğlu”, “Abbas və Gülgəz”, “Aşıq Qərib”, “Əsli və Kərəm”, “Tahir və Zöhrə” və s. məhz dastan ifaçılığının gözəl nümunələridir. Zənnimizcə, uyğun şərait və məkanı təşkil etməklə “Dastan teatrı” adlı ayrıca bir mədəni-təşkilati qurum yaratmağın da vaxtı çatmışdır. “Dastan teatrı”nda həm aşıqların, həm də aktyorların birgə uğurlu fəaliyyətini ortaya qoymaq mümkündür. Milli-tarixi dəyərlərimizin ölkəmizə gələn turistlərə tanıdılmasında və gənc nəslə mənimsədilməsində “Dastan teatrı”nın əvəzsiz rolu ola bilər.
Bütün zamanlarda aşıq sənəti milli dövlətçilik, hərbi vətənpərvərlik düşüncəsi, mərdlik, döyüşkənlik, qəhrəmanlıq keyfiyyətləri aşılayan böyük tarixi güc və enerji mənbəyi olmuşdur. Tarixən olduğu kimi, indi də aşıqlarımız döyüş bölgələrində, hərbi hissələrdə çalıb-çağıraraq bu ruhu aşılamaqdadırlar. Qarabağda, Gəncəbasarda, Qazax, Tovuz və Gədəbəydə tez-tez ordu hissələri qarşısına gedən aşıqlarımız əsgərlərin ruhunu yüksəldən mahnılar oxuyub onları bahadırlığa səsləyirlər.

Qocaman ustad aşıqlar Aşıq Mahmud, Aşıq Umbay, Aşıq Fətulla, Aşıq Urfan Əli, Aşıq Qələndər, Aşıq Cabbar kimi sənətkarların daim cəbhənin və sənətin önündədirlər. İstedadlı aşıq Azər Fərmayıloğlu bu gün də bədənində Qarabağ döyüşlərinin qəlpəsini gəzdirir.

Aşıq sənətinə maraq və meyil, diqqət hər gün artmaqdadır. Tarixən olduğu kimi, yenə də Şirvan, Gəncəbasar, Naxçıvan və Borçalı aşıqlığın ana ocaqları olaraq qalmaqdadır. Digər, hətta aşıqlığın az yayıldığı bölgələrdə də saza-sözə məhəbbət get-gedə artır. Son on illiklərdə istedadlı gənc aşıqların meydana gəlməsi sənətə olan dövlət qayğısının təzahürüdür.

2009-cu il sentyabrın 30-da aşıq sənəti YUNESKO-nun qeyri-maddi mədəni irs siyahısına daxil edilmişdir. Həmin vaxtdan 10 il ötür. Sizcə, bu, qədim mədəniyyətimizin daha bir təntənəsi deyilmi? Bu həm də dövlətimizin aşıq sənətinin inkişafı ilə bağlı gördüyü tədbirlərin uğurlu bir yekunudur…

Müstəqil Azərbaycan respublikasının yeritdiyi humanitar mədəniyyət strategiyasında milli-mənəvi dəyərlərə, o cümlədən də ozan-aşıq sənəti və muğam mədəniyyətinə ayrıca qayğı və diqqət yetirilməkdədir. Ölkəmizin Birinci vitse-prezidenti Mehriban xanim Əliyevanın yorulmaz səyi və fədakar mücadiləsi sayəsində bir çox mənəvi sərvətlərimiz kimi, Azərbaycan aşıq sənəti də 2009-cu ildə bəşəriyyətin sənət şedevrləri sırasında YUNESKO-nun qeyri-maddi mədəni irs siyasına daxil edilmişdir. Bu yöndəki dövlət siyasəti geniş miqyas və hüdudlarda hər gün davam etməkdədir. 2013-cü ildə möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyevin Gədəbəy Aşıq Musiqi Məktəbinin açılışında iştirakı və orada söylədiyi dərin məzmunlu nitq aşıq sənətinin uğurlu gələcəyinə inam oyadır. Son beş ildə 15-ə yaxın istedadlı aşığa fəxri adlar verilmişdir. Təkcə 2016-cı ildə 7 aşıq “Əməkdar Mədəniyyət işçisi” fəxri adı ilə dəyərləndirilmiş, ustad aşıq Ulduz Quliyeva Prezident təqaüdünə, fəlsəfə doktoru, istedadlı aşıq Samirə Əliyeva Prezident mükafatına layiq görülmüşdür.

Azərbaycan aşıqlarının V qurultayından sonrakı 10 il ərzində saz-söz sənəti sahəsində xeyli uğurlu işlər ortaya çıxmış, ifaçılıq, yaradıcılıq sahəsində çoxsaylı uğurlar qazanılmışdır. Bakıda keçirilən I və II Beynəlxalq aşıq festivallarında, Fransa, Türkiyə, Rusiya, İran, Latviya, Xorvatiya, Türkmənistan və başqa ölkələrdə təşkil olunan folklor tədbirlərində aşıqlarımızın qazandığı sənət uğurları unudulmazdır.

Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi aşıq sənətinin həm ölkə daxilində, həm də beynəlxalq miqyasda təbliğ olunmasına dəyərli dəstək göstərir. Ustad aşıqların yubileylərinə, gənc aşıqların yaradıcılıq axtarışlarına, aşıq kitablarının nəşrinə, aşıqların xarici ölkələrə qastrol səfərlərinə böyük diqqət göstərilir. Bu sahədəki fəaliyyətin işıqlandırılmasına Azərbaycan Televeziyasının qayğısını da unutmaq olmaz. AzTV-nin Aşıqlar Birliyi ilə birgə 2010-cu ildən gerçəkləşdirdiyi “Saz-söz axşamı” verilişləri artıq neçə illərdi ölkə ictimaiyyəti tərəfindən rəğbətlə qarşılanmaqdadır. Radionun indi gəlib 50 yaşına çatmış “Bulaq” verilişində də sazın-sözün ləyaqəti şərəflə qorunur.

Son bir neçə ildə Aşıqlar Birliyi tərəfindən onlarla kitab nəşr edilmişdir. Bunlar aşıq poeziyası antologiyaları, ustad aşıqların kitabları, yubiley nəşrləri və elm-sənət toplularıdır. “Aşıq ədəbiyyatı antologiyası” üçcildliyi də onların ən sanballılarındandır.

“Dədə Qorqud”dan üzü bəri məhəbbət və qəhrəmanlıq dastanlarımız yeni təqdimatda ortaya qoyulub, gənc aşıqların ifasında disklər yazılıb. Türk dünyası aşıqları ilə əlaqələrin nəticəsi kimi Güney aşıqları da daxil olmaqla ən yaxşı ifalar “Qarabağ dərdi” adlı diskə yığılıb. Onu da deyim ki, aşıqlıqda sənətkarlıq səviyyəsinin yüksəldilməsində Qarabağ-Təbriz, Urmiya, Zəncan aşıqları ilə Gəncəbasar, Şirvan və Borçalı aşıqlarının qarşılıqlı yaradıcılıq və ifaçılıq ənənələrinin güclənməsi də mühüm rol oynayır. Türkiyə, İran və digər ölkələrdən gələn aşıqlar özləri ilə o bölgələrin nəfəsini gətirirlər, bir-birlərindən öyrənir, faydalanırlar.

2010-2013-cü illərdə keçirilən beynəlxalq aşıq festivallarının mərkəzi yenə də Azərbaycan olmuşdur. “Aşıq sənəti-baxış sənəti” adı altında keçirilən bu festivallar aşıq sənətinin təkcə Azərbaycanda deyil, Avropa və ABŞ-da, digər dünya ölkələrində Azərbaycan xalqına məxsus olan bu sənətin təbliği mənasında işin gerçəkləşdirilməsinə meydan açdı. Təbii ki, bu işlərin arxasında Azərbaycan dövləti dayanır.

Bu günlərdə Azərbaycan aşıqlarının bu gün yaradan 60-a yaxın aşığının şeirlərindən ibarət kitabı nəşrə hazırlamışıq. Bu, böyük bir antologiyadır. Bu, o deməkdir ki, klassik aşıq sənəti ənənələri qorunur. Əgər çalğı varsa, söz də olmalıdır, saz və söz qoşa qanad, vəhdətdir. Sazla bərabər, söz də qorunmalıdır.
Aşıqların VI Qurultayının qarşınıza qoyduğu məsələlərin həlli yolları barədə nə deyə bilərsiniz?

2018-ci ildə Azərbaycan aşıqlarının I qurultayından 90, II qurultayından isə 80 il ötdü. 2018-ci ilin sentyabrında aşıqların VI qurultayı oldu və qarşıya bir çox məsələlər qoyuldu. Bəzi məsələlər artıq öz həllini tapmışdır. Ancaq görüləsi işlər çoxdur. Bunlardan biri Azərbaycan aşıq yaradıcılığının əsas sütunlarından olan Aşıq Ələsgərin 200 illik yubileyinin qeyd edilməsidir. Bu tədbir təntənəli şəkildə, özü də beynəlxalq səviyyədə keçirilməlidir. O, təkcə sənət, musiqi hadisəsi deyil, siyasi məsələdir, çünki bu böyük ozanın vətəni, onun uyuduğu torpaq indi işğal altındadır: Göyçə torpağı… Qoy görsünlər, bilsinlər ki, Azərbaycan aşıq sənətinin şahı olan bir sənətkar işğal altında olan bu torpaqdandır və o yerlər bizə məxsusdur. Düşünürəm ki, bu tədbirin BMT və YUNESKO səviyyəsində keçirilməsi üçün Azərbaycan dövləti böyük dəstək göstərəcəkdir. Yubileyə dünyanın bir çox yerlərindən sənətkarlar, folklorçular dəvət olunmalıdır.
Hələ 50 il əvvəl sovetlər dönəmində ulu öndərimiz Heydər Əliyev Göyçədə Aşıq Ələsgərin büstünü qoydurmuşdu. Aşığın 150 illik yubileyi Bakıda və Moskvada təntənəli şəkildə qeyd edilmişdi. O, bunu təsadüfi etməmişdi. Uzaqgörən siyasətçi demək istəyirdi ki, bu böyük ozanın vətəni – Göyçə Azərbaycan torpağı, qədim yurd yerimizdir. Bu gün də münasib bir məkanda aşığın heykəlinin, yaxud büstünün qoyulması yaxşı olardı. Sənədli filmlərin çəkilməsi də nəzərdə tutulmalıdır. Bir sözlə, elə etməliyik ki, bu hadisə böyük sənət bayramına çevrilsin. Ozan-aşıq sənətinin böyüklüyü bir daha göstərilməli bu sənətin tarixi ərmağanlarının bizə nə verdiyini bir daha düşünməliyik. “Dədə Qorqud”un dili, ruhu, “Koroğlu” bizə nələri təlqin edir? Onlar bizə milli-kimlik qüruru, milli-mənlik dövlətçilik düşüncəsi verir. “Dədə Qorqud”dakı milli dövlətçilik, yəni Oğuz dövlətçiliyi anlamı, “Koroğlu” dastanında gördüyümüz qəhrəmanlıqla birləşərək bizə bir yol göstərir. O da Azərbaycanın milli varlığının tarixi mənzərəsinin bu gün bizə daşınmasıdır. Onun gələcək nəsillərə ötürülməsi missiyası bizim üzərimizdədir. Aşıqlarımız tarixən olduğu kimi, bu gün də dövlətçiliyimizin, müstəqilliyimizin, vətən torpaqlarının birlik və bütövlüyünün tərənnümçüsü və mənəvi keşikçiləridir. Biz ulu öndərimiz Heydər Əliyev ideyalarını bundan sonra da sazımız və sözümüzlə dünyaya yayacaq, Koroğlu sazı öz müqəddəs tarixi missiyasını şərəflə davam etdirəcəkdir. Ümidvarıq ki, Dədə Qorqud yadigarı olan bu qədim sənətin qorunması, inkişafı və təbliği daim diqqət mərkəzində olacaqdır.

Biz də sizə bu yolda uğurlar arzulayırıq. Qoy, Azərbaycan aşığının sazı heç zaman susmasın, sözü heç vaxt tükənməsin!..

Müsahibəni hazırladı:
Zümrüd QURBANQIZI,
“Respublika”.

Ədəbi yaddaşımızın Heydər Əliyev məqamı – Nəriman Həsənzadə ilə söhbət

Siyasət və ədəbiyyat! Yer üzündə insana qarşı zorakılığın və təcavüzün, silah və gücün meydan suladığı bir vaxtda elmin, ağlın üstünlüyü sanki ikinci, üçüncü dərəcəli nəsnə kimi önəmini itirməyə meyillənir. Belə situasiyaların bəşər tarixində sərgiləndiyi məqamlar az olmayıb. Nə bilmək olar? Bəlkə dünyada ilk şeir parçası, sonradan ədəbiyyat sayılacaq ilk yazı nümunəsi insanın insan, təbiət və dünya üzərində ağalığına müxalif ovqatdan ərsəyə gəlib. Dünya tarixi hökmdar və sənətkar münasibətlərinin sonsuz sayda nümunəsini tanıyır. Zamanın insana xidməti o andan başlayır ki, onun sükanını idarə edən şəxs zamanla yol getməyi bacarır. XX əsr daxilində iki dəfə milli insanla bahəm milli ədəbiyyatın da bəxti onda gətirdi ki, həmin dönəmin idarəetmə funksiyasını Əlahəzrət Zaman Heydər Əliyevə həvalə etdi.
Xalq şairi Nəriman Həsənzadəni redaksiyamıza dəvət edib Heydər Əliyev Zamanındakı bir məqamdan – onun ədəbiyyatdakı obrazından danışmağa qərar verdik.

Elnarə AKİMOVA
Elnarə Akimova: – Nəriman müəllim, bu ilin may ayında Heydər Əliyev mükafatına layiq görüldünüz. İstərdim, elə bu məqamdan başlayaq söhbətə.

Nəriman Həsənzadə: – Hə. Elə gözlənilməz oldu ki, mənə bunu eşitmək. Deməli, Roma Papası Fransisk Bakıya gəlmişdi. Mən də həmin görüşə dəvət olunanlar sırasında idim. Birdən bizi saxladılar ki, Prezident keçir. Xanımı Mehriban Əliyeva da onunla idi. Cənab Prezident və Mehriban xanım keçəndə mənimlə görüşdülər. Bu diqqət onların böyüklüyündən irəli gəlirdi. Mən əlbəttə ki, hələ hər şeydən xəbərsiz idim. Bir neçə aydan sonra mənə zəng gəldi ki, bir yerə getmirsən? Dedim yox. Dedilər Bakıda ol. Sonra dedilər ki, sən Heydər Əliyev adına mükafata layiq görülmüsən. O qədər böyük sevinc yaşadım ki, sözlə ifadə edə bilmirəm. O anda yalnız bunu düşündüm: – kaş Sara xanım (həyat yoldaşı – E.A.) sağ olaydı. Bu sevinci onunla bölüşəydim. Adam belə böyük sevincləri bölüşməyə doğmasını axtarır həmişə.

Elnarə Akimova: – Nəriman müəllim, Heydər Əliyev böyük siyasətçi, dövlət adamı olub. Amma onun eyni zamanda ədəbiyyatlaşan obrazı da var. Heydər Əliyevin ədəbiyyatdakı bu obrazı sizin üçün nə ifadə edir?

Nəriman Həsənzadə: – İlk növbədə ədəbiyyata sevgini, qayğını ifadə edir. Onun ədəbiyyatdakı xidmətini saymaqla qurtaran deyil. Yazıçılar, şairlər onun həmişə diqqət mərkəzində, himayəsində idilər. Yubileylər, mükafatlar, yazıçını şərdən, böhtandan qoruma halları, istedadlı hər kəsin dəyərini vermək kimi cəhətlər Heydər Əliyevin xarakterində başlıca yer tuturdu. Yazıçı hiss edirdi ki, onun yiyəsi var. Çünki Heydər Əliyev xalqın yiyəsi idi. Və bu xalqın heç bir istedadlı sənətkarı onun diqqətindən kənar qalmırdı.

Elnarə Akimova: – Həm də ədəbiyyatın özünə böyük sevgi vardı onda. Bu sevgini Heydər Əliyevin özü də daim, dönə-dönə qeyd etmişdir, “ədəbiyyatı o qədər sevirəm ki, ədəbiyyatla, şeirlə, bizim mədəniyyətlə görüşmək mənim üçün həmişə çox xoşdur”, – demişdi çıxışlarının birində.

Nəriman Həsənzadə: – Təkcə sevmək deyildi, nəfəs alırdı. Bizi yanına salıb aparırdı görüşlərə. Bürolara gedirdik biz. Bizi nə qədər görüşlərə dəvət edirdi. Həm də çox oxuyurdu. Heydər Əliyevin yüksək natiqlik qabiliyyəti, şeiri, dram əsərini duymaq bacarığı onun geniş mütaliəsinin bəhrəsi idi. Özü oxuyurdu kitabların hamısını. Bir dəfə büroda oturmuşduq. Dedi mənə elə gəlir bizdə Puşkin mövzusunda Mirzə Fətəli Axundovun “Puşkinin ölümünə Şərq poeması” əsərindən başqa əsər yoxdu. Mən dedim ki, var, yoldaş Əliyev. Mən Puşkinlə bağlı poema yazmışam o dövrlə bağlı. Gecə saat 1-də Yazıçılar İttifaqının birinci katibi İmran Qasımov zəng elədi mənə ki, Heydər Əliyev poemanı istəyib. “Zümrüd quşu” idi poemanın adı. O, tamaşalarda iştirak edirdi, sonda böyük həvəslə yaradıcı heyətlə görüşürdü. Bir şairin, yazıçının ehtiyacı, sıxıntısı olsa, ona maddi, mənəvi dayaq olurdu. Özü də tək ədəbiyyat yox ki. Bütün sahələrdə diqqətli idi. Yadıma gəlir, Bərdəyə zona müşavirəsinə getmişdik. Pambıqçı, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı Tərlan xanım Musayeva ilə görüşdük. Mən o görüşdən sonra gəlib bir şeir yazıb qəzetdə çap etdirdim. Gecə saatlarında bir də gördüm Emin Sabitoğlu zəng eləyir. Dedi o şeiri göndər mənə, o, tapşırıb ki, həmin şeirə mahnı bəstələyim. Bir neçə gündən sonra Emin o şeirə elə gözəl musiqi bəstələdi ki. “Tərlan bacı” adlı o mahnı dillərə düşdü. Heydər Əliyev bu cür bütün sahələrə diqqətli idi. Ümumiyyətlə, Heydər Əliyev düz işin yanında idi, düz adamla dost idi. İşini ki, yaxşı tutursan, o adama böyük hörmət göstərirdi. Yazıçılarla, alimlərlə görüşlərində tariximizin elə məqamlarına toxunur, elə yazılmamış, lakin millət üçün çox vacib olan qatlarını qaldırırdı ki, onun genişmiqyaslı mütaliəsinə heyran olmamaq mümkün deyildi.

Elnarə Akimova: – Heydər Əliyevin həm sağlığında, həm də vəfatından sonra yazıçılar onun haqqında məqalələr, kitablar yazmağa başladılar. Anar, Elçin, Zəlimxan Yaqub, Mövlud Süleymanlı, Elmira Axundova, Hüseynbala Mirələmov, Səyyad Aran… “İdeal” müəllifi İsa Hüseynovun mətbu etirafi var ki, “İdeal”ı yazanda Heydər Əliyevi düşündüyünü söyləyir. Bu məqam Bəxtiyar Vahabzadənin, Məmməd Arazın etiraflarında, Xəlil Rzanın şair mövqeyində var. Yaşar Qarayev son yazılarından birində yazırdı ki, Dədə Qorqudun, Nizaminin, Füzulinin, Ələkbər Sabirin, Mirzə Cəlilin, Əli bəy Hüseynzadənin, Hüseyn Cavidin… gördüyü işlərin vəhdətini, əməli gerçəkliyini Heydər Əliyev dühasında tapırdı…. Siz də bir kitab yazıb onunla bağlı xatirələrinizi bölüşmüsüz: “Mənim ədəbi taleyim. Zamanla, tarixlə görüş”. Yəni, bütöv bir epoxa yazarlar nəsli öz yaradıcılığında Heydər Əliyev dühasının rolunu dönə-dönə vurğulamış, səmimi etiraf anlarından tutmuş altfəlsəfə məqamlarının işləndiyi yerlərə qədər bu onun rolunu önəmsəməyə çalışmışlar.

Nəriman Həsənzadə: – Çünki Heydər Əliyev elə tanınmış yazıçı, şair olmadı ki, onların üzərindən sükutla adlasın. Xatırlayıram ki, ikinci dəfə hakimiyyətə gələn kimi 1994-cü ildən başlayaraq M.Füzulinin, Mirzə Cəlilin yubileylərinin keçirilməsi haqda fərman verdi. 1999-cu ildə “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanının 1300 illiyinin elmi ictimaiyyət tərəfindən beynəlxalq səviyyədə keçirilməsini təşkil etdi. Özü də sərəncam verəndə bu yubileylər il boyu davam edirdi. Klassik abidələrin, sənətkarlarımızın irsinə xüsusi həssaslıqla yanaşırdı. Niyə edirdi bunu? İstəyirdi dünyaya çatdırsın ki, xalqımızın çoxəsrlik, zəngin, tarixi mədəniyyəti var. Onun çox yayılan fikri var: “Mən fəxr edirəm ki, azərbaycanlıyam”. Bunu bizlərə demirdi ki, qızım. Onu başqalarına eşitdirirdi. Hansı rəhbər, birinci katib bu sözü deyib? Dövlət dili haqqında fərmanlar imzalamışdı müxtəlif vaxtlarda. Bunun da səbəbi vardı. Rəhbər kimi dərk edirdi ki, xalqın milli varlığını müəyyən edən başlıca amil onun dilidir. Bir də Təbriz nisgili var idi Heydər Əliyevin. Hüseyn Cavidin nəşini uzaq Sibirdən vətənə gətirmişdi. Cavidi niyə Naxçıvanda basdırmaq istədi, burda yox? Söhbət gedirdi bu barədə həmin ərəfələr. Mən yanında durmuşdum, kimlərləsə söhbət edəndə dedi elə Naxçıvan yaxşıdı ki, Təbrizdən gələndə onu ziyarət eləyib gələcəklər. Bura qədər dərin düşünürdü Heydər Əliyev. Bir dəfə mən onun yanında olanda dedi ki, mən bir qərar vermək üçün on dörd yerdən məlumat alıram, ondan sonra qərar verirəm. Onun keçirdiyi yubileylər bir il çəkirdi.

Elnarə Akimova: – Şəhriyarı çox sevməsi də Təbriz nisgili ilə əlaqəli ola bilərdimi?

Nəriman Həsənzadə: – Şəhriyar və Səməd Vurğun. Onların şeirini dinləyəndə kövrəlirdi. Adam indi düşünəndə məəttəl qalır. O cür dəmir iradəli insan poeziya, şeirlə qarşılaşanda sanki başqa aləmə düşürdü. Mənim taleyim elə gətirib ki, ata nisgili yaşamışam uşaq yaşımdan, amma qarşıma yaxşı insanlar çıxıb. Nazim Hikmət, Mir Cəlal və Heydər Əliyev. Bu üç şəxsiyyətin mənim ömür yolumda xüsusi rolu olub. Heydər Əliyev isə mənim taleyimdən keçən parlaq şəxsiyyətdir. Heydər Əliyevə bir dəfə bir söz demişdim. Çox xoşuna gəlmişdi. Demişdim ki, cənab Heydər Əliyev, sizin yanınızda adam özünə oxşayır. O qədər səmimi danışırdı ki, adamla. Mənim yadımdadı, bir dəfə rəhmətlik Heydər Əliyev plenuma gəlirdi. Gəldi oturdu. Xalq yazıçısı Anara təklif elədik ki, Heydər Əliyev rəyasət heyətinə dəvət olunsun. Heydər Əliyev etiraz etdi. Çox səmimi, sadə insan idi. Daim xalqın içində olurdu, əsl xalq adamı idi. Onun haqqında saatlarla danışmaq olar. Bir detalı deyim burda. Akademik Milli Dram Teatrında “Bütün Şərq bilsin” pyesimin tamaşasıydı. Teatrın baş rejissoru və tamaşanın rejissoru Mərahim Fərzəlibəyovla yanaşı oturmuşduq. Azərbaycan KP MK-nın Büro üzvləri ulu öndər başda olmaqla tamaşaya baxmağa gəlmişdilər. Nərimanov rolunda çıxış edən xalq artisti Məlik Dadaşov monoloq dediyi yerdə, birdən “yaşasın, böyük rus xalqı”, “böyük rus xalqına eşq olsun” kimi pyesdə olmayan sözlər işlətdi. Mərahimlə mən bir-birimizin üzümüzə baxdıq və heç bir söz demədik. Tamaşadan sonra Məlik müəllimdən soruşdum ki, niyə belə dedin? Axı əsərdə elə sözlər yox idi. Cavab verdi ki, səhnənin ortasında Azərbaycan, azadlıq, neft, millət haqqında misraları deyəndə, Büro üzvlərindən ikisi üzümə elə sərt baxdı ki, özümü itirdim, dediyim misralar ağzımda yarımçıq qaldı. Tez özümdən əlavələr etdim. Belə bir mühitdə Heydər Əliyev həm özü cəsarət göstərirdi, həm də bizi cəsarətə səsləyirdi. Sonralar “Nəriman Nərimanov” poeması əsasında yazdığım “Bütün Şərq bilsin” əsərim SSRİ üzrə keçirilən pyes müsabiqəsinə təqdim olunmuşdu. 600 pyesdən Moskvada tamaşaya qoyulmaq üçün on bir pyes seçilmişdi. “Bütün Şərq bilsin” on bir pyesin biriydi. Bakıda Milli Akademik Dram Teatrı tamaşanı Respublika Dövlət mükafatına təqdim etdi, məlum oldu ki, bir səs çatmır. “Atabəylər” mənzum pyesimdə də belə oldu. Akademik teatr mükafata təqdim etdi. Yenə dedilər ki, bir səs çatmır. Heydər Əliyev bir dəfə yenə Akademik teatra gəlmişdi, “Hamlet” tamaşasına baxmağa. Fasilə zamanı çay süfrəsi arxasında səmimi söhbət əsnasında demişdi ki, “Atabəylər” əsəri hər gün göstərilməlidir. Çünki bu, milli tariximizdir”. Naxçıvan MR Ali Məclisinin sədri cənab Vasif Talıbova təşəkkürümü bildirirəm ki, “Atabəylər” əsərini Naxçıvan Teatrı indiyə qədər yaşadır. Naxçıvan Muxtar Respublikasının səksən illiyində “Atabəylər” tamaşası göstərildi, cənab Prezident İlham Əliyev və Birinci vitse-prezident Mehriban xanım Əliyeva tamaşaya baxdılar. Bu da mənim taleyim idi…

Elnarə Akimova: – Nəriman müəllim, uzun illər “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetində baş redaktor işləmisiz. Bildiyimiz qədərincə, bu vəzifəyə Heydər Əliyevin tövsiyəsi ilə təyin olunmusuz.

Nəriman Həsənzadə: – Elədir, qızım, “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetinin baş redaktoru vəzifəsinə məni Heydər Əliyev təyin etmişdi. Deməli, məsələ necə oldu? Gecə saat bir radələrində Yazıçılar İttifaqının birinci katibi İmran Qasımov evə zəng vurdu ki, Birinci, yəni Heydər Əliyev sənin rəyini bilmək istəyir.- Sənə böyük etimaddır, – dedi. Mən bunları başa düşürdüm. Xəbər qəfildən olduğu üçün tərəddüd etdim. O vaxt Yazıçılar İttifaqında həm partiya təşkilatının katibi, həm “Azərbaycan” jurnalında poeziya şöbəsinin müdiri işləyirdim. Ədəbiyyat fondunun direktoru vəzifəsini də katiblik mənə tapşırmışdı. Səhərisi Heydər Əliyevin qəbulunda oldum. Söhbətimiz o qədər səmimi keçdi ki. Özüm də məəttəl qalmışdım. Heydər Əliyev təklif etdi ki, bəlkə Yazıçılar İttifaqının partiya katibliyində də qalıb işləyəsən? Ürəyimdə düşünürdüm ki, iki vəzifədə işləmək ağır olar mənə. Yazıçılar İttifaqının mürəkkəb bir yaradıcılıq təşkilatı olduğunu özü bilirdi. Partiya üzvlük haqlarını vaxtında verməyi unudurdular. İşlədiyim altı il müddətində fəaliyyətimi müsbət qiymətləndirmişdi. Amma elə bil ürəyimi eşitdi. “Yaxşı, onda get qəzetdə işlə”, – dedi.

Elnarə Akimova: – Bir dəfə sizin belə bir fikrinizi oxumuşdum ki, mən “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetini Heydər Əliyevlə bir yerdə hazırlayırdım.

Nəriman Həsənzadə: – Bəli, Heydər Əliyev mənə ilk gündən qəzet barədə, qəzetçilik işi barədə qiymətli tapşırıqlarını, tövsiyələrini verdi. Bu tövsiyələr uzun müddətli iş planım, yaradıcılıq proqramım oldu. O söhbətləri bu gün də minnətdarlıqla xatırlayıram. Heydər Əliyev “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetinin baş redaktorundan tutmuş, redaksiya heyətinə, əməkdaşlarına qədər hamısını tanıyan və hörmət edən Azərbaycan Respublikasının birinci şəxsiyyətiydi. O, ədəbiyyatımızı, yazıçılarımızı, mətbuatımızı, eləcə də mətbuat işçilərini qiymətləndirir, onların əməyinə, şəxsiyyətinə hörmət edirdi. Heydər Əliyev “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetinin həm ideya müəllifiydi, həm də birinci abunəçisi və oxucusuydu. Heydər Əliyev istedadları seçib irəli çəkir, yaxşıları qoruyur, qiymətləndirir, ədaləti müdafiə edirdi. Biz bilirdik ki, o, qəzetimizin hər nömrəsini oxuyur, lazım gələndə orda yazılanlara öz səviyyəsində reaksiya verirdi. Bir maraqlı əhvalatı danışım sizə. Deməli, qəzetdə “Ayran əhvalatı” adlı məqalə çap etmişdik. Məqalədə sərin ayran içmək üçün gəlib növbəyə duran fəhlənin növbəsinin əlindən alınması, döyülməsi və nəhayət, 4 il iş alması ilə nəticələnən ağır taleyi təsvir edilirdi. Döyülən də həmin adam idi, üstəlik tutulan da. Məqaləni redaksiyanın əməkdaşı Sabir Məmmədov yazmışdı. Qısaca deyim ki, Heydər Əliyev o məqaləni oxuyandan sonra Respublika Ali Məhkəməsinin sədri, mərhum Abdulla İbrahimova zəng vurub tapşırıq vermişdi ki, bu məsələni araşdırsın. O da mənə, redaksiyaya zəng vurdu. Biz görüşdük. Fəhlə buraxıldı. Mərhum Abdulla İbrahimov deyirdi ki, Ali Məhkəmənin qərarı Ali Sovetin qərarı ilə eyni qüvvədədir. Sizin qəzetin çıxışından sonra biz kollegiyanın qərarını ləğv etdik. Bir həftə sonra mənim yanıma, xəstəxanaya öz həyat yoldaşı ilə ucaboy bir cavan gəldi. Dedi mən “Ayran əhvalatı”ndakı həmin oğlanam. Bütün bunlar ulu öndərin millətə qayğısıydı. “Qoy ədalət zəfər çalsın” Heydər Əliyevin ən sevdiyi və tez-tez səsləndirdiyi fikir idi.
Heydər Əliyevin məhəbbəti də nümunəydi. Mən İskəndər Makedoniyalıdan üzübəri üç böyük hökmdar, dövlət başçısı tanıyıram ki, onlar öz sevdiyi xanımının xatirəsini əbədiləşdirmiş, onların abidəsi zaman-zaman insanların ziyarətinə çevrilmişdir. Maraqlıdır ki, onların üçü də türkdü. Sevdikləri xanımları da türk qızıdı. Abidələri tikən memarlar, heykəltəraşlar da türk olublar. XII əsrdə Atabəylər dövlətinin başçısı Atabəy Şəmsəddin Eldəniz böyük memar Əcəminin zəkasıyla Naxçıvan şəhərində əzəmətli “Möminə xatun” türbəsi ucaldıb. XVII əsrdə Moğol hökmdarı Cahan şah türk memarı ustad Məhəmməd İsa əfəndiyə sifariş verərək, Mümtaz Mahal Banu Bəyimin xatirəsini əbədiləşdirmək üçün, Hindistanın Aqra şəhərində “Tac Mahal” türbəsini tikdirib. Bir də XX əsrdə müstəqil Azərbaycan dövlətinin banisi Heydər Əliyevin istəyilə Zərifə xanım Əliyevanın xatirəsinə ən gözəl, ən baxımlı heykəli böyük heykəltəraş Ömər Eldarov yaradıb.

Elnarə Akimova: – Ən yaddaqalan görüşünüz hansı olub, Nəriman müəllim?

Nəriman Həsənzadə: – Onunla hər görüş indiki kimi yadımdadır. Amma bəzi xatirələrim daha unudulmazdır.
Hələ 1985-ci ilin avqust ayında Heydər Əliyevlə Moskvada, “Novo-deviçye” qəbiristanlığında Zərifə xanımın məzarı üstə görüşəndə ona Zərifə xanıma həsr etdiyim şeiri oxumuşdum. O da əlyazmamı alıb qoltuq cibinə qoymuşdu.
Bizim burada görüşümüz isə tamam təsadüfən olmuşdu. Mən axşam üstü saat 6 radələrində bir dəstə qızılgüllə məzarı ziyarətə gəlmişdim. Bir saat sonra Ulu öndər də oraya gəldi. Biz gözlənilmədən, beləcə görüşdük.
O vaxt qəbirüstü söhbət zamanı mən şeiri ona oxuyandan sonra haqlı bir iradı olmuşdu:
– Zərifə xanımın dəfninə niyə gəlməmişdin? – demişdi.
Həyatımda bəlkə də ilk dəfəydi ki, səmimiyyətlə deyilən sözün ağırlığını, siqlətini hiss edirdim. Mənsiz də Moskvada keçirilən o mərasimə bütün ölkə tökülüb gəlmişdi. Necə olub ki, milyon insanın içində onun sərrast gözləri məni də axtarıb.
O suala cavab vermək mümkün deyildi. Bəlkə heç özü də cavab gözləmirdi.
Əlbəttə, mən Zərifə xanımın dəfnində iştirak etmək istəyirdim. Bunun üçün, ovaxtkı Mərkəzi Komitəyə də müraciət etmişdim. Cavab vermişdilər ki, Moskvada dəfn mərasimində iştirak etmək rəsmi protokol üzrə olacaq. Yəni biz səni apara bilmərik.
Bunların heç birini ona demədim. Elə bil ürəyimdən keçənləri eşitdi.
– Özün gələydin! – dedi. Tez də söhbəti dəyişdi.
Moskvaya gəlməyimin səbəbini soruşdu: dedim Sara ağır xəstədi. Moskvada yatır. Xəstəxananın adını da dedim.
Dinmədi. Qolundakı saata baxdı. Hiss etdim ki, getməlidir.
Beləcə ayrıldıq.
Gətirdiyim gül dəstəsini Zərifə xanımın qəbri üstə qoymuşdum. Ətrafına düzülmüş dibçəklərdə təzə ətirli güllər əkilmişdi. Yanındakı qəbirlərin birində böyük türk şairi Nazim Hikmət, o birində böyük rus şairi Sergey Yesenin dəfn edilmişdi. Məzarüstü kiçik barelyefləri qoyulmuşdu.
Səhərisi gün saat 12 radələrində xəstəxanaya, Saranın yanına qayıdanda gördüm ki, məni axtarırlar. Heydər Əliyev dünən xəstəxananın baş həkimi, akademik Trapeznikova zəng vurub xəstənin vəziyyətilə maraqlanıb. Bu kifayət idi.
Sara deyirdi, qalxan kimi özüm gedib Heydər Əliyevə minnətdarlıq edəcəyəm. Ona dualar edirdi.
Sara həkimlərin dediyindən bir il artıq yaşadı.
Ulu öndərlə bir dəfə də İstanbulda təsadüfən görüşmüşdüm. Onda mən Respublika Ali Sovetinə deputat seçilmişdim. O vaxt artıq Heydər Əliyev Naxçıvan-İqdır Dostluq körpüsünü çəkdirmişdi. Ürəkdən təbrik elədim. Gülümsəyib “bəs, körpünün açılışına niyə gəlməmişdin?” – deyə soruşdu. Bir fikri nümunə gətirdim orda. Türkiyə Böyük Millət Məclisinin spikerinin dediyi: “Sabah lazım gəlsə, o Dostluq körpüsündən Azəri qardaşlarına kömək üçün türk tankları keçəcək” – sözlərini dedim ulu öndərə. Səmimiyyətlə gülümsədi. Razılıq elədi. Bir də 1991-ci ildə baş tutan bir görüşümüz əzizdi mənə. Deməli, mən üç nəfərlə – xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadə, şərqşünas alim Rüstəm Əliyev və şair-alim Qasım Qasımzadə ilə Naxçıvana, onunla görüşə getmişdik. Orada söhbət zamanı millət, vətən yolunda sarsıntılar keçirən bu şəxsiyyətin necə möhkəm iradəyə və ruh yüksəkliyinə sahib olduğunu görüb milli qürur hissi keçirməyimi xatırlayıram. Heydər Əliyev mənəvi enerjiyə çevrilib ruhumda yaşayır sanki. Allah ona rəhmət eləsin! Həmişə deyirəm, Azərbaycan Heydər Əliyevin yeni tərcümeyi-halının başlanğıcıdır. Sevinirəm ki, onun böyük yolunu İlham Əliyev davam etdirir.

Mənbə: http://www.edebiyyatqazeti.az

HƏKİM-ŞAİR ƏFRAHİM HÜSEYNLİ: ŞAİRLİK MƏNİM ALIN YAZIMDIR…

Əfrahim Hüseynli 23 fevral 1954-cü ildə Cəlilabad rayonunun Alar kəndində anadan olmuşdur. Orta məktəbi doğma kənddə bitirmişdir. 1972-ci ildə Azərbaycan Tibb İstitutunun Müalicə-profilaktika fakültəsinə daxil olmuş və 1978-ci ildə yüksək qiymətlərlə təhsilini başa vuraraq terapevt ixtisası almışdır. Əmək fəaliyyətinə Bakı şəhəri, Qədirli adına Hövzə xəstəxanasında həkim-terapevt kimi başlamışdır. İki il bu tibb ocağında işlədikdən sonra Cəlilabad rayonuna qayıtmış və Alar xəstəxanasının baş həkimi təyin edilmişdir. Hazırda da həmin xəstəxananın baş həkimidir. Ailəlidir. Bir övladı var.
Əsərləri: “Səni gözləyə-gözləyə” (şeirlər), “Yollar qayadan asılır” (şeirlər və poemalar), “Ömrü hamıtək yaşasan” (şeirlər və poemalar), “Məni axtaran varsa” (şeirlər və poemalar), “Nə yaman çətinmiş məni tanımaq” (şeirlər və poemalar), “Yağan yağış yollarını döydümü” (şeirlər və poemalar) ,”Ürəyi aldatmaq olmur” (şeirlər və poemalar), “Həkimlərin söz düınyası”(Həkim-yazarların ilk poetik toplusu, “Həkimlərin söz dünyası-2”).

Əziz oxucular, bu gün Pressaz.az-ın qonağı tanınmış həkim-şair, publisist, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Əfrahim Hüseynlidir. Onunla söhbətimiz çox maraqlı idi. Vaxtın necə keçdiyini hiss etmədik.
Əfrahim Hüseynli ilə olan səmimi söhbətimizi Sizlərə təqdim edirik:
Salam Əfrahim müəllim, xoş gəlmisiniz. Əfrahim Hüseynlinin həyatı, ədəbiyyata ilk gəlişi oxucuları ücün çox maraqlıdır. Zəhmət olmasa, bizə öz yaradıcılığınızdan bəhs edərdiniz.
– Ədəbiyyata 70-ci ildə orta məktəbdə oxuyarkən mərkəzi mətbuatda çap olunan “Bakının gecə lövhəsi” şeri ilə gəlmişəm. Sonralar şeirlərim tez-tez dövri mətbuatda çap olunub.O vaxtlar redaksiyaya şeirləri məktubla göndərirdik. İlk kitabim “Səni gözləyə-gözləyə” şeirlər kitabım olub. O vaxtlar kitab nəşr etdirmək çox çətin idi və ilk kitab çox gec işıq üzü gördü. Ona görə ilk kitabıma bu adı verdim. Çoxları bu adı oxuyanda elə bilirdilər ki, hansısa bir sevgi şeirimin adıdır. Əslində ilk kitabımı elə həsrətlə gözləmişdim ki, kitabımın adını belə qoydum. Yaradıcılığımda o vaxtlar M.Ə.Sabir adına kitabxanada A.Əlizadənin, Lenin adına kitabxanada N.Həsənzadənin, Tibb İnstitutunda Asif Babazadənin (Çeşmə”) rəhbərlik etdikləri ədəbi dərnəklərin böyük rolu olub. Təhsil aldığım Tibb Universitetdə fəaliyyət göstərən “Çeşmə” ədəbi dərnəyininə o vaxtlar kimlər gəlirdi? Kazım Aslanlı Sarəng, Sərdar Kərimli, Tofiq Nurəli, Fəxrəddin Ziya, Paşa Qəlbinur, Rafiq Vəlizadə və başqaları. Onlar sonradan Azərbaycanın ən tanınmış şairləri oldular.

Yeddi şeirlər kitabının müəllifisiz və həkim-yazarların ilk poetik toplusu olan məşhur “HƏKİMLƏRİN SÖZ DÜNYASI” adlı kitabını tərtib etmisiz. Bu yaxınlarda”HƏKİMLƏRİN SÖZ DÜNYASI” kitabının ikinci hissəsi də işıq üzü gördü. Bu kitab Azərbaycan ədəbiyyatına yeni bir töhvə idi. Çox maraqlıdır, nədənsə həkimləri çox zaman soyuqqanlı insan kimi tanıyırlar. Bəlkə də bu ondan irəli gəlir ki, uşaqlıqdan bizlərə həkim olmaq istəyirsənsə gərək soyuqqanlı olasan deyiblər. “HƏKİMLƏRİN SÖZ DÜNYASI” kitabınızla insanlarda həkimlərə qarşı olan fikirləri dəyişdirdiniz. Sən demə, ən incə ruhlu, kövrək insanlar həkimlər imiş.
– Bilirsiniz, mən deyərdim elə ən gözəl şeirləri həkimlər yazır. Çünki bizim işimiz insanları öyrənmək, onların dərdlərinə şərik olmaqdır. İnsan psixologiyasını bildiyimizdən onların hansı hissləri keçirdiyini başqalarından daha tez duyur, anlayırıq.

Sizi ən çox oxucularınıza sevdirən hansı əsəriniz olub?
– Şuşa dərdinə həsr olunmuş, ədəbiyyatımızda çox yüksək dəyərləndirilən, məni oxucularıma daha çox sevdirən “BU ŞƏHƏR HƏSRƏT YERİDİR” poemam olub.

Əfrahim Hüseynlinin bir cox şeirləri qardaş olkə, Türkiyədə də çap olunub. Özünəməxsus poetik deyim tərzinizin olması həmişə yüksək qiymətləndirilir. Maraqlıdır sizin şeirlərinizə ən şox hansı tanınmışlar rəy yazıb?
– Mənim bir çox şeirlərim Türkiyədə çap olunan “Altun kalemler” kitabında yer alıb və qardaş ölkənin oxucuları tərəfindən rəğbətlə qarşılanıb. O kitablardan mənim özümə də hədiyyə olaraq göndəriblər. Şerlərimə müxtəlif illərdə T. Bayram, N. Kəsəmənli, B. Bağırlı və başqa tanınmış ədəbiyyat adamları rəy yazıb.. Bu rəylərdə şeirlərimin əsas qayəsini Vətən sevgisi, el-oba məhəbbəti, sevgi müqəddəsliyi, ata-ana ucalığı təşkil etdiyi vurğulanmışdır. Hətta 2000-ci ildə A. Şahsuvaroğlunun qələmə aldığı, yüksək tirajla çap olunan “ONLARIN QİSMƏTİ BELƏ ÖMÜRDÜR” kitabı mənim həkimlik fəaliyyətimə və yaradıcılığına həsr edilib.
Əfrahim Huseynli istedadlı şair olmaqla bərabər, həm də insanların rəğbətini qazanmış tanınmış və gözəl bir həkimdir. Bu iki sənəti eyni vaxtda yürütmək sizin üçün çətin deyil ki?
-Rəhbərlik etdiyim kollektivdə böyük sevgiylə qarşılanıram. Öz elimə, torpağıma, ailəmə bağlı insanam. Sənətimi çox sevirəm. həmişə çalışıram millətimə, xalqıma layiqincə xidmət edim. Bilirsiniz, mən həmişə deyirəm: “Həkimlik mənim sənətim, şairlik alın yazımdır”. Yazdığım şeirlərə görə dəfələrlə fəxri-fərmanlarla təltif edilmişəm. “Xəmsə”, “Cəsarətli qələm”, “İbn-Sina” diplomlarına layiq görülmüşəm. 2001-ci ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvüyəm. Hər iki sənətimi çox sevdiyim üçün mənə çətin deyil, əksinə məni həyata daha çox bağlayır.
Əfrahim müəllim, yazdığınız şeirləri ilk kimə oxuyursunuz. İlk oxucunuz kim olub?
– İlk oxucum ömür-gün yoldaşım Yaqut xanım və qızım Afaq xanımdır. Bəzən mənə sual verirlər ki, yazdığınız sevgi şeirlərini kimə həsr edirsiz. Onların əksəriyyətini ömür gün yoldaşıma həsr etmişəm. Qalanları təbii ki, bir şairin təxəyyülüdür.
Əfrahim Hüseynlinin ailəsində onun sənətini davam etdirən biri varmı?
– Ailədə həyat yoldaşım və qızım həkimdirlər. Ancaq şairlik də kökümüzdə ana babam Bəbir kişi söz adamı olub vaxtı ilə. Allah ruhunu şad etsin. O gözəl şeirlər müəllifi olub, gözəl qələmi olub. Hətta dillər əzbəri olan şeirlər yazıb. Alarda yaşayıb və burda da dünyasını dəyişib. Şeirlərindən qalıb və bu yaxınlarda çap etdirmək fikrim var inşallah.
Əfrahim müəllim, siz yetərincə tanınmış, cəmiyyət tərəfindən qəbul olinmuş, şeir və yazılarınızla gənc nəsilə örnək olacaq birisiz. İndi bildiyimiz kimi gənc yazarların sayı günü-gündən artır. Əslində bu yaxşı haldır. Bu gənc yazarlara nə tövsiyə edərdiniz?
– Əgər cağdaş dövrümüzdə şairlərin sayı artırsa bu çox gözəl bir haldır. Çox sevinərdim ki, hər kəs bir-biri ilə şeir dilində danışsın. Mən gənc yazarlara onu məsləhət gorərdim ki, oz dəsti-xətti olsun, təkrarçılığa yol verməsinlər. Öz poetik duyum tərzi ilə seçilsinlər, mücərrəd fikirlərdən istifadə etsinlər. Yazdığı şeirlərlə oxucunu düşündürsünlər. Cəmaləddin Rumininin belə bir sözü var: idrakı olan üçün göylər də, yerlər də sözdür. Şeirdə şairin söz qıtlığı duyulmursa, söz qıtlığı şairdə yoxdursa o, şairdir. Ancaq söz də gərək yerində deyilə. Şeirin gözəlliyi sözün yerində deyilməsidir. Şeir o demək deyil ki, geniş həcmdə olsun. Beş bənd və ya bir misra, iki misra fərqi yoxdur, şeirin hər misrasının arxasında böyük mətləblər dayanırsa, şair oxucunun gördüklərini heç kəsin deyə bilmədiyi tərzdə deyirsə, o şeir şeirdir. Eyni zamanda yaxşı şeirlər oxusunlar və oxuyanda desinlər ki, kaş ki, bu şeiri mən yazaydım. Doğrudan da mən gənc bir şairin gözəl bir şeirini oxuyanda deyirəm ki, kaş bu şeiri mən yazaydım. Başqa yazarların şeirlərin çox oxusunlar. Söz ehtiyatları çox olsun. Ədəbi mühitdən inciyib tez kənara çəkilməsinlər. Hər kəsin oxucusu var. İnşallah onların da yolları acılar. Onlara uğurlar diləyirəm.
Bəs Əfrahim Hüseynlinin özünün sevdiyi şair kimdir?
– Mən qısqanc insan deyiləm. Mənim sevdiyim şair çoxdur. Bəlkə də onların adların çəksəm buna sizin vaxtınız yetməz.
Əfrahim müəllim, bu səmimi söhbətiniz üçün, dəyərli vaxtınızı bizə ayırdığınız üçün sizə təşəkkür edirik və Ramazan Bayramanızı təbrik edirik.
– Mən də Pressaz.az-a öz minnətdarlığımı bildirirəm. Mənə də xoş oldu sizlərlə söhbət etmək, keçmiş xatirələri yada saldıq. Məndə sizin və bütün Azərbaycan xalqının Ramazan Bayramını təbrik edirəm. Allah bütün tutulan oruc və duaları qəbul etsin. Xalqımıza xoş əmin-amanlıq arzu edirəm. İnşallah işğal olmuş torpaqlarımız qayıdar və biz bu müqəddəs bayramımızı Qarabağımızda qeyd edərik.

TORPAQ BİZNƏN HESAB ÇƏKİR

Yalanmış, bu sevgi yalan!
Ölmədi gözləri dolan.
Yadların əlində qalan
Torpaq biznən hesab çəkir.

Biri qəmli, beşi gülən…
Hara getdi dərdi bilən?
Vaxtsız saralıb tökülən
Yarpaq biznən hesab çəkir.

Bilmədik ulduz neçədi,-
Ölüb dirilmək necədi.
Göz – gözü görməz gecədi,
Çıraq biznən hesab çəkir.

Eniş, yoxuş, qaya, gədik
Baxır yolumuza dik-dik.
Gəzdirə bildik… bilmədik?!-
Papaq biznən hesab çəkir.

DAHA GECƏLƏR DƏ GÖZÜMDƏN DÜŞÜB…

Kaş ki sözlərimə inanmayaydın,
Bir yalan biləydin doğru arzunu.
Əlçatmaz, ünyetməz gümana belə
Əlimi açmazdım ömrüm uzunu.

Bəlkə nahaq yerə ürək sirrimi
Xahişsiz, filansız açmışam mən də…
Vəsfinə yazdığım şeirlərimi
Oxuyub kiməsə, öyünürsən də.

Gecənin gözündə əriyən kimdi?-
Bu qismət soyuqluq üzündən düşüb.
Ay da doğma idi, ulduz da doğma,
Daha gecələr də gözümdən düşüb.

Necə yaxın idik gözlə qaş kimi,
Necə uzaq düşdük göy üzü qədər.
Duman da biz olduq, qaya-dağ da biz,
Uzanan yolları qınadıq…hədər!

Yollarım üstünə yağan qar kimi
Ələnir üstümə suallar indi.
Yüz-yüz sorğuların cavabı bumu?-
Hə… biri var idi, biri yox idi…

ŞAİRLƏR ÖLÜMÜN ÜZÜNƏ AĞDI

Gələndə bəxtinə yazılar qəbri,
Gecəli-gündüzlü qazılar qəbri.
Gözləri yollardan asılar qəbrin,-
Min il gözləsə də, şairlər sağdı,
Şairlər ölümün üzünə üzünə ağdı.

Şeirə əyri, yalan şikarsa, ovsa,
Sevinc əvəzinə dərd haqq-hesabsa,
Ömür möcüzəylə dolu kitabsa,
Şeir yazılmayan gün ağ vərəqdi,-
Şairlər ölümün üzünə ağdı.

Şeir namərd üçün şaxtadı… kəsər,
Mərdə dərd aparan küləkdi, əsər.
Şairlər ölümü çıraqla gəzər,
Bu daşlı-kəsəkli yollar uzaqdı,-
Şairlər ölümün üzünə ağdı.

Sözüylə qaraldar ağaran saçı,
Anaya oğuldu, qadaşa bacı.
Şairlər padşahdı, şeirsə tacı,
Sözdən, sətirlərdən qurular taxtı,-
Şairlər ölümün üzünə ağdı.

Hamıya isinər, bənzəyən olmaz,
Ərköyün olsa da, küsəyən olmaz.
Bəlası – dilinə “döz” deyən olmaz.
Haqqı axtarsa da, haqqdan soraqdı,-
Şairlər ölümün üzünə ağdı.

Sözü gözümüzdə yaşa dönməsə,-
Daşlar çiçəkləyən daşa dönməsə,
Bahara, payıza, qışa dönməsə,
Şair də hamıtək demək qonaqdı…
Şairlər ölümün üzünə ağdı.

BARIŞMAĞA GƏLMİSƏN

İtib gedib, o gəncliyin izi yox,
O ocağın külü qalıb, közü yox.
Dayanıbsan nə lal-dinməz, sözü yox,
Təzədənmi alışmağa gəlmisən?
Bilirəm ki, barışmağa gəlmisən.

Ömrün-günün hay-harayın itirdik,
Özümüzü haralara gətirdik.
Bir sevdanı xatirəylə bitirdik,
Bu sevdaya qarışmağa gəlmisən?!
Bilirəm ki, barışmağa gəlmisən.

Qəbahətin ömür deyil, yaş deyil,
Anlayıbsan güman yeri boş deyil.
Nə gec duydun, mənim qəlbim daş deyil…
Bildiyini soruşmağa gəlmisən,
Bilirəm ki, barışmağa gəlmisən.

Bu sevdanın həsrətilə yanasan!-
Mənə çətin, sənə isə yol asan.
Duyan olsa, sənə deyər yolazan.
Günahkartək yanaşmağa gəlmisən,
Bilirəm ki, barışmağa gəlmisən.

Biləmmədik ömrümüzün sirrini,
Nə mən bildim, nə də sən öz yerini.
Xoşbəxt etdik sən də, mən də birini,
Mənə çox sirr danışmağa gəlmisən!
Bilirəm ki, barışmağa gəlmisən.

VƏTƏN…

…Atam, qardaşım,
Anam, bacım oldun,Vətən!-
Bilə bilmədim.
Başı göylərdən uca Vətən,
Gözun ustə yer verdin mənə,
Ayağın altında ölə bilmədim.
***
Gözü mənə baxan Vətən,
Mən sənə baxa bilmədim.
Dərdi su yerinə axan Vətən,
Damla olub
Suyunda axa bilmədim.
Oduna yandığım Vətən,
Yandın,
Su olub
Üstünə çilənə bilmədim.
***
Üşütdu şaxtalar səni,
Bir ocaqlıq od olub
Üstünə ələnə bilmədim.
Sənə quyu qazdılar,
Kəsilmədi kəndirin.
Dar ağacı qurdular,
Tapa bilmədilər kəndiri.
İkiyə böldülər,
Bölünmədi ürəyin.
Çörəyindən yeyənin
Dizi üstəymiş çörəyi.

***
Atam, qardaşım,
Anam, bacım oldun,Vətən!-
Bilə bilmədim.
Başı göylərdən uca Vətən,
Gözun ustə yer verdin mənə,
Ayağın altında ölə bilmədim

SEVGİ VƏTƏN SEVGİSİDİR

Ömrün bahar fəsli də var,
Nə çox alagözlü də var…
Kərəm də var, Əsli də var,
Sevgi – Vətən sevgisidi!

Səcdə qılmağa dur dayan!
Göz baxıb ürək doymayan,
Bizi ölməyə qoymayan
Sevgi – Vətən sevgisidi!

Hamının yazısı da var,
Qardaşı, bacısı da var,
Qəlb ağrı, acısı da var…
Sevgi – Vətən sevgisidi!

Nəğmədi, şeirdi, sözdü,
Külə çevrilməıyən közdü.
Biçilsək də, biçilməzdi,-
Sevgi – Vətən sevgisidi!

Anam dinəndə, dərd yalan!-
Yuxu olur olub-olan.
Anam üçün də and olan
Sevgi – Vətən sevgisidi!

ANA TORPAQ

Qalaram yolunun, izinin üstə,
Axır baş qoyaram dizinin üstə.
Ölsəm, səpilərsən gözümün üstə,
Çəkərsən üstümə özünü, torpaq!

Çölündə, düzündə otun olaram,
Doğma ocağında odun olaram.
Şərəfin, qeyrətin, adın olaram,
Babamın vüqarı, dözümü torpaq!

Sənə əyilibdir, çalıb-çapan da,
Səni parçalayıb, alıb-satan da.
Səndən ayrılanda, səni tapanda
Əyilib öpərəm üzünü, torpaq!

Ətrini duymuşam beşiyimdə mən,
Dadınla evimdə, eşiyimdəsən.
Dayana bilməsəm keşiyində mən,
Saxlama sinəndə izimi, torpaq!

Dərdin, kədərin var bu dünya boyda,
Əyilməz olubsan namərdə, yada.
Məni harayına çağırmasan da,
Eşidib gələrəm səsini, torpaq!

Qalaram yolunun, izinin üstə,
Axır baş qoyaram dizinin üstə.
Ölsəm, səpilərsən gözümün üstə,
Çəkərsən üstümə özünü, torpaq!

TANIYA BİLMƏDİM HEÇ ADAMLARI

Önümdə sel-sular axan olursa,
Qaya-dağ qarşıma çıxan olursa,
Dost-doğma uzaqdan baxan olursa,
Tanıya bilmədim heç adamları.

Kim keçdi yazılan sərhədi, səddi,-
Bilməz sonsuz bildi bu ömrü, nədi?
Hələ imtahana çəkə bilmədi
Hər gün neçə-neçə köç adamları.

Yanmadım nə günə, nə aya, ilə,-
Daşıdım hər yükü mən bilə-bilə.
Bilən-bilməyənə demədim belə
Nə yaman tanıdım geç adamları?!

Susummu, gözümü mən də döyümmü,-
Dağlara, daşlara baş da əyimmi?
Bu nahaqq önündə bəlkə deyimmi
Boyu – buxunuyla ölç adamları?

Heç məhəl qoymadım doğmaya, yada,-
Günəşli gündüzə bir ömür yadam.
Mənə naşı demə, qəlbidaş adam,
“Mən seçə bilmədim”, seç adamları.

28.08.2016.

ÖMÜRDƏN KÜSMƏYİN HEÇ YERİ YOXMUŞ

Qızım Afaqa

Bu günü günlərin padşahı bildim,-
Haqsız gileyləri günahım bildim.
Mən ki, başım üstə Allahı bildim,-
Ömürdən bezməyin heç yeri yoxmuş!

Zəhranın, Zeynəbin, Salehin səsi
Gətirib bu evə bir yaz nəfəsi…
Dağıldı həsrətin o daş qəfəsi,-
Ömürdən küsməyin heç yeri yoxmuş!

Günləri qınadım hər kəlməbaşı,
Ötən də bilmədim hər gələn qışı.
Əriyə bilərmiş yolların daşı,-
Asmağın-kəsməyin heç yeri yoxmuş!

Tanrının yazdığı yazı da varmış,
Qışa qənim olan yazı da varmış,
Günəşli günlərdən, yazıda varmış,
Əlini üzməyin heç yeri yoxmuş!

Allahım illərin gör harasında
Pay verdi qaş ilə göz arasında.
Yüz giley-güzarlı söz arasında
Gümanı gəzməyin heç yeri yoxmuş!

24-25.08.2016

QALMIŞAM PAYIZLA QIŞ ARASINDA

Hecası pozulan misralar kimi
İndi nə desən də, qəlbimə yatmaz.
Daşı əritsə də etiraf…filan…
Şaxtaya, soyuğa, sazağa batmaz.

Mən elə yollardan çıxıb gəlmişəm,
Sirli nə qayası, dolayı qalıb.
Bir güman xətrinə pay etmək üçün
İllərin nə günü, nə ayı qalıb.

Qalmışam payızla qış arasında
Uzaq gümana da yol-bərə yoxdu.
İşə bax, deməyə dilim də gəlmir,
-Eh, nahaq bir adam qarşıma çıxdı!

Günahlar üçürub bəndi-bərəni
Baharın sellənən yağışı kimi.
Dayanıb qarşımda sadəlövhlüyüm
Ayların illərin qarğışı kimi.

Gözümə yad olan yuxularım da
İndi mənim üçün yuxu kimidi.
Arayıb gəzməyin mənası yoxdu,-
Günah sahibi kim, haqlı kim idi.

Daha heç oxuma şeirlərimi,
Gərək olmadısa bir “qəlbiidaş”a…
Oxusan, xəbərsiz gözündən düşər
Qalan günlər-aylar, il başdan-başa.

27.08.2016

BİRİNİ BİLİRSƏN, BİRİNİSƏ YOX…

Gecələr açılmaz qıfılbənd olub,
Zülmətin sorğusu, sualları çox.
Vaxt-zaman əlində qaldım gileyli.
Birini bilirsən, birinisə yox.

Ömrü bölə-bölə sürdüm, nə xeyri?!
Umanlarsa hələ giley-güzarda.
Yaşaya bilmədim ömrü özümə,-
Üzdüm əllərimi ötən bahardan.

Keçilməz dağları aşmaq hədərsə,
Gedim o yuxuya dönüm təzədən!
Döysün yollarımı qar da, yağış da,-
Düşsün qayalara yönüm təzədən!

Məni tanımağa üzül…üzülmə…
Dərd-sərin əlindən göyərən daşam.
Oxuyub yazdığım şeirlərimi
Nahaqq deməmisən “…gözəl olmuşam!”

Tələsdim…günaha yazıldı bu da,-
Bir səs də eşitdim “Urəyimdən çıx!”
Bu da bəxt yazısı?… mən vaxt girinci,-
Birini bilirsən, birinisə yox!

ÖLÜM, SƏNNƏN QURTARMIŞAM

Azdırdın, azdırdın məni,-
De, kimlər qorxuzdu səni?
Demədin ürək deyəni,
Dilim, sənnən qurtarmışam.

Ələnirsən üzümə də,
Tökülürsən gözümə də.
Qısqanırsan közümə də,
Külüm, sənnən qurtarmışam.

Dərdə əlactək gəlmədin,
Gülənlə belə gülmədin,
Məni mənimtək bilmədin,
Günüm, sənnən qurtarmışam.

Ömür gözəldi deyirsən,
Bəlkə düzəldi deyirsən,
Dağ aşıb daşa dəyirsən,
Ünüm, sənnən qurtarmışam
.
Tanrı versə də, bu canı,
Qayalar üstə dolanır…
Gəzirsən səndən qaçanı,
Ölüm, sənnən qurtarmışam.

Haça-haça olan sevinc,
Ünyetməzdə qalan sevinc,
Məndən uzaq dolan, sevinc,
Bilim, sənnən qurtarmışam!

SAĞOLLAŞAQ

Yolları uçuran qar var, yağış var,-
Bir mələk yanında min qəlbidaş var.
Mənimlə dərd adlı bağrıbadaş var,
Sevinc ver əlini, ver, sağollaşaq.

Umduğum ürəklər daş olub, gedim,
Yol çəkən – o gözlər yaş olub, gedim.
Köçən durnalara qoşulub gedim,
Dumana bürünən Yer, sağollaşaq.

Keçmədik, sulara dayaz dediksə,
Yolları kəsibdi ayaz dediksə,
Uzaqdan uzağa Araz dediksə,
Uzat əllərini, Kür, sağollaşaq!

Ömrü başdan başa qış deməmişdik,
Yolçu ol, qayadan aş deməmişdik.
Yeri yağış yuyar, yaş deməmişdik,
Dünya, bu yaylığı sər, sağollaşaq!

Yollar körpüsü yox, qalıb gözləyir,
Göz yuma bilməyən qürub gözləyir.
Dünya dar ağacı qurub gözləyir,
Ömür, köhlənini sür, sağollaşaq!

MƏNSİZ YAŞAMAĞI ÖYRƏDİM SƏNƏ

Bir az dinən daşın dilini öyrən,
Bir az göz yaşının sirrini öyrən,
Bir az da kədərin yerini öyrən,
Dərdi daşımağı öyrədim sənə.

Qadı uzaqlarda, ünyetməzdə yaz,-
Qalan ömür-günü qar-sazağa yaz!
Yolların çovğunu, dumanında az,-
Qaya-dağ aşmağı öyrədim sənə.

Bir arzudan ötrü yollar seçimdə,
Ulduzlar yox olsun bulud köçündə.
Uzun gecələrdə güman içində
Azıb dolaşmağı öyrədim sənə.

Bu ömür yollara göz dikməkdisə,
Axırı arzudan əl çəkməkdisə,-
Beləcə yaşamaq bir küsməkdisə,
Bəlkə barışmağı öyrədim sənə.

Çox şeyi demədik, qaldı gizlicə,
Yollar uzaq düşdü buz əriyincə.
Gedim uzaqlara, gedim bir gecə,
Mənsiz yaşamağı öyrədim sənə.

MƏNİ APARMADIN

(Ömür-gün yoldaşıma)

Görən pozularmı yazılan yazı,
Gələrmi bir daha o yurdun yazı?
Məni aparmadın, a zalım qızı,
Sizin o yerləri görüb qayıdım.

Bu dünya neylədi Sarı – Yaxşını,-
Üstünə ələdi qarı Yaxşının.
Barı o aşığın, barı Yaxşının
Qəbri haradadı…bilib qayıdım.

Bizdən dönübdümü üzü dağların,
Görən yol çəkirmi gözü dağların?
Şerimi xalıtək, sizin dağların
Ayağı altına sərib qayıdım.

Duymadıq, bilmədik olub-olanı,-
Doğmalar qəribtək yurdda dolanır…
Barı təsəllimlə Firəng xalanın
Gözünün yaşını silib qayıdım.

Günəş əyilincə, axşam gəlincə
Baxardım dağlara göz dincəlincə.
Qayalar özünə biləydim necə
Suları hörüktək hörüb, qayıdım.

…Dumana bürünüm, yolları seçim,
Həkəri çayının suyundan içim.
Sizin çiçəklərdən bir-iki əlçim
Görməyənlər üçün dərib qayıdım.

Görən pozularmı yazılan yazı,
Gələrmi bir daha o yurdun yazı?
Niyə aparmadın, a zalım qızı,
Sizin o yerləri görüb qayıdım.

Mənbə: http://pressaz.az

“Narahat olmayın, bu dövrün böyük əsəri də yazılacaq”

“BizimYAZI” “Müstəqil.Az”ın “Səmimi söhbət” adlı yeni lahiyəsinin ilk qonağı Natavan xanım Dəmirçioğlu ilə söhbəti təqdim edir:

– Natavan xanım, necəsiz?

-Babat demək olar. Bir az payız başlayandan fəsil xəstəliyindən qoruna blmədim, amma indi yaxşılıqdır, şükür Allaha.

– Şükür Allaha ki, yaxşısız, xəstəliyi bir daha yaxın qoymayın. Bəs bu, sualı yaradıcılığınızla bağlı ünvanlasaq necə?

-Yaradıcılıqda işlər qaydasındadır. Mən səhhətimə qarşı diqqətsiz olsam da, yaradcılığa qarşı çox mühafizəkaram. Yaradıcılığı bütün yad təsirlərdən unikal qoruyuram. “ Fəsil xəstəlikləri”, “dəbdə olan bəlalar”, – heç biri ona təsir edə bilməz. (gülüş)

-Bu çox yaxşı. Natavan xanım, camaatımızın işi-gücü tükənib e deyəsən, yazanlarımız oxuyanlarımızdan daha çoxdur ya bizə elə gəlir?

-Yazarlar həm də ən səviyyəli oxucu olmalıdır. Oxuculuq böyük bir mədəniyyət göstəricisidir. Ona söz yox ki, yazıçılıq oxumaqla öyrənilmir. Amma bununla belə, oxumadan yazmaq təhsil almadan dərs deməyə, usta yanında şəyird dayanmadan sənətlə məşğul olmağa bənzər. Ruslar ”samouçeniye” deyirlər, özüöyrənmə, özfəaliyyət, sonra da özünəvurğunluq yaranır və ədəbiyyat ədəbsiz bir məsələyə çevrilir. Qaldı ki, yazanların çox olmasına, o problem və bəla deyil, oxuyanların az olması arzuolunmazdı. Oxumadan yazanların isə işi dediyimiz kimidir.

Yazıçının oxucu olması yaxşıdır

-Yəni bir neçə oxucu birdən birə yazıçı olur, bu yaxşıdır ya pis?

-Ünvanlı kimləri nəzərdə tutursuz, bilmirəm. Ümumi deyim ki, yaxşı oxucu, pis yazıçıdan qat-qat qiymətlidir mənim üşün. Oxucunun yazıçı olması yox, yazıçının oxucu olması, özü də yaxşı oxucu olması yaxşıdır.

-Əsərlər yazılır, kitablar nəşr olunur, nəşriyyatlar işləyir, sizcə ortaya qoyulası bir şey tapmaq olurmu?

– Ortaya qoyulası fakt ədəbiyyatda ancaq ədəbi hadisəyə çevriləcək əsər ola bilər, o isə çox ciddi məsələdir. Güclü enerjisi olan əsər nə istəməklə, nə tələb etməklə, nə tənqid etməklə, nə qarşıya məqsəd qoymaqla, nə hədələməklə, nə ənam verməklə, nə də arzulamaqla yaranır. O Tanrı hadisəsi kimi bir işdir. Əlbəttə bütün dövrlərdə saysız-hesabsız ədəbiyyat nümunələri yaranır. Sənət nuru, Tanrı işığı yalnız birinin, ikisinin üzərinə düşür. Ancaq bir məsələ var, mən buna əminəm: istər dünya ədəbiyyatında, istərsə də Azərbaycan ədəbiyyatında meydan heç vaxt boş olmur. O böyük ədəbi şəxsiyyəti və ədəbi əsəri Tanrı, Zaman… – kimsə mütləq təmin edir. Siz ədəbiyyat tarixinə xronoloji olaraq baxsanız, görərsiz ki, bu həmişə belə olub. Ona görə narahat olmayın, bu dövrün böyük əsəri də yazılacaq.

Ədəbi cameədə xaos var

– Sizin özünüzün ədəbi taleyinizdən bədgüman olmadığınızı biz də bilirik, siz də, elə oxucular da. Ümumiyyətlə isə, vəziyyət necədir ədəbi cameədə?

– Ədəbi cameədə xaos var, ədəbiyyat adına sırınan küllü miqdarda maklatura var, hələ maklaturalara verilən çeşid-çeşid mükafatlar var, ucuz özünüöymə var, bunlar pisdir, amma çox da təhlükəli deyil, çünki ilk baxışdan bilinən qusurlardır. Ən böyük problem odur ki, meyarsızlıq var, əyarsızlıq var. Bu təkcə ədəbiyyatda deyil, cəmiyyətdə də belədir. Bilirsiz, əslində həmişə belə olub. Böyük Molla Pənah Vaqif deyirdi: ” Mən cahan mulkundə, mutləq, dоğru halət gormədim, Hər nə gördüm, əyri gördüm, ozgə babət görmədim. …Muxtəsər kim, bеlə dunyadən gərək еtmək həzər, Оndan otru kim, dеyildir oz yеrində xеyru şər, Alilər xaki-məzəllətdə, dənilər motəbər, Sahibi-zərdə kərəm yоxdur, kərəm əhlində zər, İşlənən işlərdə еhkamu ləyaqət görmədim.” Əsrlər sonra rəhmətlik Məmməd Araz “İti bazarında atından baha, Mən belə dünyanın nəyindən küsüm.” deyirdi. İndi təsəvvür edin, on səkkizinci əsrdə Vaqif, iyirminci əsrdə Məmməd Araz belə deyibsə və üstəgəl “dünya korlana-korlana gedir”sə, gör indi vəziyyət necədir.

Ədəbiyyat tənha sənətdir

– Ədəbi mühütdə həmişə dəstəbazlıq olub, indilərdə isə daha qabarıqdır. Bu nədən irəli gələ bilər, dərc olunmaq ki, problem deyil.

-Dəstəbazlıq özünüqoruma instinkindən gəlir. İnsanlar quruplaşırlar, bir-birini tərifləyir, bir-birini müdafiə eləyirlər, bir birini başqalarının- daha layiqlilərin qabağına itələyirlər və sair. Lap müasir formanı götürsək sosial şəbəkələrdə bir-birini paylaşırlar, göylərə qaldırırlar. Ədəbiyyat tənha sənətdir, burada tənhalıq böyüklükdür həm də. Çap məsələsinə gəldikdə: bu qədər mətduat bolluğunda, çap imkanlarının genişliyində yenə də problemlər var. Dediyiniz “dəstəbazlıq” fəsadlar törədir. Hər ədəbi orqanın “qapı üzünə həmişə açıq olan müəllif”ləri var və əksinə…

– Nədirsə son vaxtlar evindən-eşiyindən küskün çıxan qadınlar şair, yazıçı olub. Heç onları oxuyursuz?

– Sualın birinci tərəfi şobiznes aləmini yada salır. Əvvəl orada eləydi. Deyir, ”Gülmə qonşuna, gələr başına”, onlara güldük, başımıza gəldi (gülümsəyir). Sualın ikinci hissəsinə cavab kimi deyim ki, mən mütaliə vərdişimin elə bir həddindəyəm ki, artıq ədəbiyyatı hiss edirəm. Müasirlərimin böyük əksəriyyətini oxumuram, bununla belə, qəribədir ki, mən təxmini bilirəm kim nə yazır, necə yazır. Ədəbiyyata dəxli olmayanları isə hissiyyatla duyuram və yan keçirəm.

Kişilər kişi komandasını qorumağa çalışırlar

– Həm də kişilərimiz də qadın yazarlara az qala çəpəki baxır, niyə?

-Sizin bu sualınız, belə götürəndə çox ötəri bir sualdır, digər bir prizmadan və fərqli rakusdan baxanda isə bunun bir kitablıq cavabı var. Qısasını deyək: bütün kişilər kişi komandasını qorumağa çalışırlar. Məsələn, kişi məclisləri, kişi müzakirələri, ftbol maçları, kişi qonaqlıqları, kişi söhbətləri (bu dünya siyasətindən başlamış, ciddi ədəbi – elmi müzakirələr də daxil olmaqla, qadın söhbətlərinə və məişət problemlərinə qədər yaşamı əhatə edir). Burada onlar özlərini rahat hiss edirlər və ərazidə qadınları görmək istəmirlər. Çox təbiidir bu və istəməyə-istəməyə əraziləri uduza-uduza gəlirlər. Artıq qadınlar hər yerdə var. Elmdə, sənətdə, ədəbiyyatda isə yaxından müşahidə etdiyim situasiyanı sizinlə bölüşüm: Ən ciddi elmi müzakirələrdə, ədəbi söhbətlərdə qadın danışanda kişilər nəsə bir narahatçılıq yaşayırlar. Onlar sövqi-təbii olaraq qadının çox primitiv, bəsit, dayaz bir fikir söyləyəcəyindən, bununla məclisin səviyyəsini aşağı salacağından sanki narahat olurlar. Oadın fikrini deyib qurtarana qədər onlar “iynə üstündə oturmuş kimi” rahatsız görünürlər. Bu adətən belə olur. Bu da təbiidir. Və bəzən başqa mənzərə yaranır: qadın yazıçı, ya alim elə bir fikir söyləyir ki, bayaqdan kişilər onu heç deməyib. Bax, bu məqamda vəziyyət çox ciddi xarakter alır və tamam başqa situasiya yaranır. Kişi sənətkarlar dərhal daxili səfərbərliklə o qadından üstün “peroformans” sərgiləyirlər. Yox, əgər bu alınmırsa, o qadına şərait yaradan, necə deyərlər fürsət verən həmcinsləri onların narazılığını və təssüfünü öz üzərinə yığmış olur. Və O, bu “səhvə” bir də heç vaxt yol verməməyə çalışır. Bacardığı qədər səni görməzdən gəlir və bunu bacara bilməyi həmcinsləri tərəfindən rəğbətlə qarşılanır. Ağılı, məntiqi və yaradıcılığı olan xanım yazarlara ancaq təfəkkürü olan kişilər nisbətən imkan verir, o da müəyyən miqdarda. Kimsə mübahisə etmək istəyər bu fikirlərə qarşı, mən dəqiq yaşantılarımı söylədim. Bizdə qadın özünü, sözünü, imzasını, yaradıcılığını, necə deyərlər, sübut edibsə bunun bir adı var: hünər! Təsəvvür edin, ailə var, uşaqlar, ev qayğıları və bütün bunlar…

Bu mənlik deyil

– Natavan xanım, gözəl əsərlər müəllifisiz, bu sözssüz belədir, lakin yazmasaz olmaz?

-Mənə həmişə az yazdığıma dair sual verirlər, hətta irad bildirirlər. Şükür, bir “yazmasaz olmaz?” da deyən tapıldı(gülür). Faiq, bu mənlik deyil. Az yazmaq, çox yazmaq, ya heç yazmamaq. Vallah, bunlar idarə olunur… Bilmirəm mən kimlərin ruhunu daşıyıram, təkcə onu bilirəm ki, yazanda ruhum sevinir. Mən qadın kimi taleyimdən narazılıq edə bilmərəm, üstəlik övladlarım sevincimdir. Bunlarla bərabər, yazmaq tamam başqa xoşbəxtlikdir, heç bir duyğu ilə müqayisə edilə bilməz.

…Ağacları adamlar qədər tanıyırdı

-Yəni hiss etsəniz ki, tükənmisiz, yazmağa da hər şey olduğu halda yorğunsuz, bezmisiz, nə olar?

-Bilirsiz, mən tez-tez atamı düşünürəm. Daha doğrusu, onun ömrünü, ölümünü, taleyini, yaradıcılığını, həyatdan üzülüşünü… Atam ağac oyma sənəti ustası idi. Onu son gününə qədər yaradıcı, həyat eşqilə dolu gördük. Ağacları adamlar qədər tanıyırdı. “Əlvən ağac” deyirdi, qiymətli ağac növlərinə. Bir də görürdün əl boyda bir ağac parçasını göz bəbəyi kimi qoruyur. Bilirdi ki, ona necə həyat verəcək, nəyə işlədəcək. Elə bir dövr gəldi ki, atam o yığıb saxladığı, tütyə kimi işlətdiyi “əlvən ağaclar”a qarşı biganələşməyə başladı. Mənim Amerikada “Səbət” povestim çap olunmuşdu. Bu münasibətlə AzTV- nin “Zəka nuru” verlişinə dəvət olunmuşdum. Verlişdə atamın mütaliyə mədəniyyətindən öyrəndiyimdən danışanda onun haqqında keçmiş zamanda danışmışam. Bacım var filoloqdu, məktəb direktorunun nüavini işləyir, elə deyə-deyə qaldı ki, niyə atam sağ ola-ola ondan keçmiş zamanda danışmısan. Cavab verə bilmədim. Həmin verlişin diskini aparıb atama göstərəndə, qayıtdı ki, danışığın anana bənzədi və başladı anamdan danışmağa. Anamın ölümündən 40 ilə yaxın müddət keçirdi. Başqa vaxt olsaydı mənə fikir bildirərdi, rəy deyərdi. Atam artıq daha çox o dünyaya köçən əzizlərimizin- anamın, qardaşlarımın, şəhid bacım Vəfanın yanındaydı. Baxmayaraq ki, bütün bu danışdıqlarımdan sora hələ üç-dörd il yaşadı. “Əlvən ağaclar”ı ilə maraqlanmadığı vaxtdan atam ölməyə başlamışdı. Onu ailədə təkcə mən hiss etmişdim, deyəsən. Bax, sizin suala cavab məni o yerlərə götürdü. …Nə olar? Demək, mən o vaxtdan ölməyə başlayaram…

Ədəbiyyatda istənilən qədər bəladan danışmaq olar

-Natavan xanım, o sualı verməyə peşman oldum. Cavabınıza kövrəldim. Amma bir yazar olaraq deyin, ədbiyyatımızın hər hansı bir bəlası varmı, nədir bu, yaxud bəla deyilən şey ədəbiyyatda necə olur?

-Bilirsiz, bir var Tanrı hadisəsi, bir var təbiət hadisəsi, bir var ictimai hadisə, bir var bioloji hadisə, bir də var ruh hadisəsi. İnsanın yaradılışı bioloji hadisə olsa da, onun dil faktoru Tanrı hadisəsidir, qalan baş verənlərin əksəriyyəti təbiət hadisəsi, bir hissəsi isə ictimai hadisədir. Ədəbiyyat Ruh hadisəsidir. Ədəbiyyatın bəlası odur ki, onu ruh doğmasın, sən yaratmağa çalışasan. Belə olan halda ədəbiyyatda istənilən qədər bəladan danışmaq olar və olur.

-Suallarım sizin yaradıcılığınızı o qədər də əhatə eləmədi, buna görə acığınız tutmadı ki?

-Qətiyyən yox, çox xoş oldu. Yaradıcılıq durur, biz dururuq. Qarşıda aylar, illər də var yəqin… Bir də ki, müəllifin öz əsərlərindən danışması nə dərəcədə qəbulediləndir ki… onu ya yazmaq, ya oxumaq lazım, bir də təhlil etmək olar…

Söhbətləşdi: Faiq BALABƏYLİ

“İyul hadisələri bizi Qarabağdan və xarici siyasətdən yayındırmağa hesablanmışdı”

Yunus Oğuz: “Həbsxanalarda ciddi islah işləri aparmaq lazımdır”

Artıq ölkədə xaos, anarxiya yaratmaq istəyənlərin cəhdi demək olar ki, puça çıxdı. Hazırda bu istiqamətdə ciddi araşdırmalar aparılır və cinayətdə şübhəli bilinənlər, onun bu və ya digər dərəcədə iştirakçıları istintaqa cəlb olunur. Bəs bundan sonra anoloji proseslərin yenidən təkrarlanmaması üçün nələr etmək, hansı addımlar atmaq lazımdır? Bu və digər suallarla yazıçı-publisist, “OLAYLAR” qəzeti və eyniadlı agentliyin rəhbəri Yunus Oğuzla söhbətləşdik.

-Yunus bəy, artıq ölkədə xaos, anarxiya yaratmaq cəhdi iflasa uğradı və cinayətkarlar aşkar edilərək məsuliyyətə cəlb olunur. Proseslərə nəzər yetirdikdə hansı nəticəyə gəlmək olar, Sizcə Gəncə hadisələri nəyə hesablanmışdı?

– Gəncə hadisələri daxili məsələni qabartmaqla ölkədə xaos yaratmaq, terror həyata keçirmək cəhdi ilə bizi Qarabağdan, eyni zamanda beynəlxalq aləmdəki gücümüzdən yayındırmağa hesablanmışdı. Bu 100 faiz belədir. Çünki bu gün Qarabağ məsələsində Azərbaycan dövləti kifayət qədər aktivləşib. Paralel olaraq beynəlxalq aləmdə nüfuzu artıb. Gəncə hadisələri baş verən müddətə qədər cərəyan edən proseslərə diqqət edək. Belə ki, TAP və TANAP-la bağlı mühüm toplantılar keçirildi. Bundan sonra Brüsseldə Azərbaycanla Avropa İttifaqı arasında paraflanmış “Tərəfdaşlıq prioritetləri” sənədi imzalanmalı idi və məlum olduğu kimi Cənab Prezident İlham Əliyevin Belçikaya səfəri zamanı həmin sənəd də imzalandı. Yəni bütün bunların fonunda daxildə terrora cəhd, xaos yaratmağa yönəlik hərəkətlər etməklə fikrimizi Qarabağdan yayındırmaq, ölkəmizin inkişafını ləngitmək məqsədi daşıyırdı. Sevindirici hal ondan obarətdir ki, buna nail ola bilmədilər. Artıq bəzi ölkələr də açıq şəkildə bəyan etdilər ki, ölkədə xaos anarxiya yaradılmasına yönəlik cəhdlərdə onların əli yoxdur. Ancaq hamı da bilir ki, bu planın hansı ölkədə hazırlanmasından asılı olmayaraq həmin ölkənin təhlükəsizlik qurumları ən azı bunun qarşısını ala bilərdilər. İstər şimal, istər cənub qonşularımız olsun, istərsə də Qərb, fərq etməz. Odur ki, düşünürəm ki, bu məsələ Qarabağ problemi ilə bağlı idi. Bildiyiniz kimi Azərbaycan Ordusunun yaranmasının 100 illiyi ilə bağlı keçirilən möhtəşəm paraddan sonra sərhəd bölgəsində 20 min şəxsi heyətin iştirakı ilə hərbi təlimlər başladı. Buna qədər isə Naxçıvan Muxtar Respublikasında qazandığımız Günnüt zəfəri oldu və gördülər ki, Azərbaycan Qarabağ məsələsində kifayət qədər aktivdir. Ona görə də daxildə terrorizm məsələsini qabartmaq, ona cəhd göstərməklə həm Azərbaycanın Qarabağ məsələsinə atdığı addımlara, nümayiş etdirdiyi aktivliyə mane olmağa, həm də xarici siyasət sahəsinə bir qədər az diqqət ayrılmasına çalışırdılar. Çox şükürlər olsun ki, bu da baş tutmadı. Digər tərəfdən Azərbaycanda xaos, anarxiya yaratmaq istəyinin arxasında dayanan amillərdən biri də xarici ölkələrdən bura gələn turistlərin axınının çoxalması idi. Belə bir fikir formalaşdırmağa çalışırdılar ki, Azərbaycan sabit, stabil ölkə deyil, burada istənilən vaxt terror aktı həyata keçirilə bilər. Göründüyü kimi bunu da bacarmadılar. Hardasa nəsə etmək istəsələr də, dərhal onun qarşısı alındı. Məsələn, Gəncə hadisələrindən sonra sosial şəbəkələrdə Sumqayıtda xaos, anarxiya yaratmağa yönəlik çağırışlar edildi və onlarla şəxs bu işdə şübhəli bilinərək istintaqa cəlb edildi. Bütün bunları nəzərə alaraq onu deyə bilərik ki, Azərbaycan bu məsələdən kifayət qədər uduşlu çıxdı. Ona görə uduşlu çıxdı ki, bir daha xalq dövlətinin yanında olduğunu sübuta yetirdi. Yəni, xalq istəyir ki, dövlətimiz sabit, stabil şəraitdə kifayət qədər inkişaf etsin. Ola bilsin ki, zaman-zaman hansısa xırda problemlər, iqtisadi məsələlər yarana bilər. Ancaq bütün bunlara baxmayaraq xalq yenə də iqtidara dəstək nümayiş etdirəcək. Necə ki, son Gəncə hadisələri zamanı biz bunun əyani şahidi olduq ki, xalq öz sözünü deyərək dövlətinin, Prezidentinin yanında oldu. Bu çox vacib bir məsələdir. Baş verən hadisələr fonunda ölkəmizdə xaos, anarxiya yaradılmasını istəyən, onun təbliğatını aparan bir sıra saytlar, elektron informasiya vasitələrinin adları da cəmiyyətə məlum oldu. Düzdür, həmin saytlar sabah öz adlarını dəyişib başqa bir ad altında da fəaliyyət göstərə və yenidən Azərbaycana qarşı kampaniya apara bilərlər. Ancaq əsas məsələ ondan ibarətdir ki, baş verən hadisələr fonunda dövlətimiz, öncədən gələn təhlükələri gördü. Hətta ölkədə prezident seçkilərinin keçirilməsi də bir qədər irəli çəkildi və aprel ayında baş tutdu. Bütün bunları etməklə dövlət gözlənilən təhlükə və təhdidlərin qarşısını aldı. Artıq düşmən də başa düşdü ki, Azərbaycanda bu kimi məkrli planların reallaşması mümkün deyil. Eyni zamanda iyulun 3-dən 10-dək hay-həşir salan, insanlar arasında təxribat yaradan saytlar da artıq susublar. Bu susqunluq da o deməkdir ki, artıq məğlub oldular. Susqunluqla məğlubiyyətlərini etiraf etdilər ki, Azərbaycan banan ölkəsi deyil. Yaxud 5 nəfərlə durub hakimiyyəti devirmək, ölkədə xaos, anarxiya yaratmaq mümkün deyil. Artıq Azərbaycan oturuşmuş dövlət psixologiyasına malikdir.

-Gəncə hadisələrinin Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Cənab İlham Əliyevin Brüssel səfəri ərəfəsinə təsadüf etməsi onu deməyə əsas verirmi ki, Gəncə hadisələrinin bir hədəfi də ölkəmizin beynəlxalq aləmdəki nüfuzuna zərbə vurmaq idi?

-Birmənalı şəkildə belədir. Təsəvvür edin, artıq borulara qaz yığılır. Paralel olaraq Beynəlxalq Valyuta Fondu elan edir ki, TAP-ın çəkilişi üçün əlavə 500 milyon dollar ayırır. Yəni Azərbaycan stabil tərəfdaşdır və bura investisiya qoymaq olar. Xaos, anarxiya da yaratmaqla Azərbaycanı həmin investisiyadan qaçırtmaq istəyirdilər ki, istər Beynəlxalq Valyuta Fondu, istərsə də digər bu kimi maliyyə qurumları Azərbaycana investisiya yatırmaq barədə düşünməsinlər. Bir başqa məqama diqqət çəkək. Yəni, hər kəs bilirdi ki, iyulun 10-da Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Azərbaycana səfər edəcək və həmin tarixdə də məlum hadisələr törədildi. Yəni bütün bunlar təsadüfi deyildi, uzun müddət üzərində işlənilmilş bir plan idi. Qeyd etdiyim kimi əsas məqsəd də diqqəti daxilə yönəltməklə Azərbaycanı beynəlxalq aləmdən və Qarabağ məsələsində aktiv rol oynamasından təcrid etmək idi.
-Azərbaycan Prezidentinin Brüsseldə Avropa İttifaqı ilə paraflanmış “Tərəfdaşlıq prioritetləri” adlı sənədi imzalaması xarici siyasət baxımından nə dərəcədə əhəmiyyətlidir? Bu rəsmi Bakının həm Rusiya, həm də Qərb, Avropa ilə normal, qarşılıqlı faydalı şəkildə əməkdaşlıq etdiyinin göstəricisi deyilmi?

-Azərbaycan zamanında bəyan edib ki, biz ikitərəfli əməkdaşlığa üstünlük veririk. Bu istər Rusiya olsun. Istər Avropa İttifaqı, istərsə də NATO. Bildiyiniz kimi NATO-nun Şərqə doğru geişlənməsi planı var. Bu əməkdaşlıq da həmin prinsip çərçivəsində həyata keçirilir. Paralel olaraq Rusiya, İran və digər ölkələrlə də əməkdaşlıq ikitərəfli formada inkişaf etdirilir. Məsələn, Birləşmiş Ştatlar uzun illərdir İrana qarşı mübarizə aparır. Lakin Azərbaycan İranla ikitərəfli formada əməkdaşlıq etdiyi üçün cənub qonşumuzla münasibətləri pozmur. Eyni ilə Rusiya ilə bunu deyə bilərik. Digər ölkələr də bunu normal qarşılayır. Əgər Azərbaycanın bu mövqeyi normal qarşılanmasaydı, TAP, TANAP və digər layihələrimiz barədə müsbət fikirdə olmazdılar, bu qədər rezonans doğurmazdı. Bəlkə də TAP və TANAP-ın bu qədər rezonans doğurması kimlərinsə xoşuna gəlməyib ki, bu hadisələri törədiblər. İnsanlar başa düşmürlər ki, bu hadisələri 5-10 nəfərlə həyata keçirmək olmur. Təbii ki, təzyiq vasitəsidir. Onu da deyim ki, heç bir siyasi müxalifət onlara dəstək vermədi. Hansı ki, bəzi siyasi müxalifətin belə bir hadisənin baş verməsi ürəyincə idi. Ancaq heç səsləri də çıxmadı. Görünür hadisələrin inkişafını gözləyirdilər.

-Maraqlıdır ki, onlar tərəfindən Gəncə hadisələrini pisləyən bəyanat da verilmədi

-Və təqdir edilən bəyanat da verilmədi. Ancaq ayrı-ayrı siyasi fərdlər ayrı-ayrı adamlar adı altında mesajlar verirdilər ki, fəal olun. Ancaq cinayətin qarşısı alındıqdan sonra onlar da susdular.

-Yunus bəy, sizcə bundan sonra nə etmək və hansı addımları atmaq lazımdır?

-Düşünürəm ki, bundan sonra ölkənin güc strukturları tərəfindən araşdırmaları gücləndirmək lazımdır. Xaricdə müxtəlif adlar altında Azərbaycana qarşı fəaliyyət göstərən saytlar barədə isə Xarici İşlər Nazirliyi araşdırma aparmalıdır. Məsələn, bu gün biz hansısa bir Avropa ölkəsi barədə yazsaq ki, dağılmalıdır, orada terror törədilməlidir, dərhal həmin ölkə saytımızda gedən həmin materiala görə Azərbaycana nota verər. Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi də bu işi görməlidir. Daxildə isə ölkənin güc strukturları, Azərbaycan Mətbuat Şurası və digər müvafiq qurumlar araşdırma aparmalıdır ki, hansı sayt və ya elektron media vasitəsi terrora, insanların kütləvi qırğınına, məmurlara qarşı silahlı hücuma yönəlik çağırışlar edir. Mütləq onları araşdırıb tapmaq və ölçü götürmək lazımdır. Bir məsələyə də diqqət çəkmək istərdim. Düşünürəm ki, biz dövlət, hökumət olaraq həbsxanalarla çox zəif işləyirik. Faktiki olaraq həbsxanalarda həmin təbliğat gedir. Deməli Penitensiar Sistemdə boşluq var. İnsanları törətdikləri cinayətə görə məsuliyyətə cəlb edib həbsxanaya atmaqla iş bitmir. Cinayətkar həbsxanada islah olunmalıdır. Terror cəhdi edən birini həbsxanaya salırlar, o da gedib həbsxanada daha 4-5 nəfəri öz ətrafına cəlb edir, orada təbliğat aparır. Deməli artıq o, islah olunmalıdır. Düşünürəm ki, toyuq və ya dana oğrusu ilə terror aktına cəhd edən birini eyni həbsxanaya, hücrəyə salmaq olmaz. Ona görə də həbsxanalarda ciddi islahat aparmaq lazımdır. Həbsxanadan çıxan şəxs yenidən terrora əl atırsa, deməli o islah olunmayıb. Əyani şahidi olduq ki, Gəncə hadisələrində iştirakçı olan və hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən zərərsizləşdirilənlərdən biri məhz vaxtı ilə həbsxana həyatı yaşayıb. Məgər, o həbsxanada islah olunmuşdu? Əlbəttə ki, yox. Deməli həbsxanalarda ciddi islah işləri aparmaq lazımdır.

Süleyman

Mənbə: https://olaylar.az

Qətl, terror məhz polis zabitlərinə tuşlanmışdı-MÜSAHİBƏ

Yunus Oğuz: “Həm Mingəçevir İES-də baş verən hadisə, həm Gəncə Şəhər İcra Hakimiyyətinə qarşı silahlı hücum, həm də bu şəhərdə olan son hadisələr bir zəncirin həlqələridir”

Artıq Gəncədə hadisələr öz məcrasına dönüb həyat normal axarla davam etsə də, bu şəhərin timsalında Azərbaycanda xaos, anarxiya yaratmaq istəyənlərin başlıca məqsədlərinin nədən ibarət olması barədə hələ də müzakirələr, təhlillər aparılır. Xüsusilə, bir qrup şəxsin din pərdəsi adı altında etiraz bildirməsi belə bir rəy formalaşdırıb ki, bu hadisələrdə din faktoru var və əsas məqsəd Azərbaycanda mövcud olan dini dözümlülük, tolerantlıq barədə mənfi rəy formalaşdırmaq, ölkəni gözdən salmaqdır. Elə yazıçı-publisist, “OLAYLAR” İnformasiya Agentliyi və eyniadlı qəzetin baş redaktoru Yunus Oğuz da bu qənaətdədir.

-Məlum olduğu kimi 2016-cı ildə Azərbaycanda “Multikulturalizm İli”, 2017-ci ildə isə “İslam Hərməyliyi İli” elan olunub. 2018-ci ildə isə Naxçıvan Muxtar Respublikası İslam Mədəniyyətinin paytaxtı elan edilib. Bu il həm də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin elan olunmasının 100 illiyidir və biz bunu geniş, möhtəşəm şəkildə qeyd etdik. Bir dövlətin 100 illiyini qeyd etmək sıradan bir hadisə deyil və hər dövlət özünün 100 illiyini qeyd edə bilmir. Ona görə də Cümhuriyyəti də gözü götürməyənlər var. Həm bu amil, həm də 2017-ci ildə Bakıda İslam Həmrəyliyi Oyunlarının keçirilməsi, ölkədə multikulturalizm və dini dözümlülüyün geniş təbliğ edilməsi təbii ki, bir çoxlarını qane etmirdi. Bütün bunların hamısına diqqət etdikdə, analiz aparanda görürsən ki, baş verən son hadisələr məhz yuxarıda qeyd etdiyimiz amillərə zərbə vurmaq, kölgə salmaq üçün hesablanmış çeylərdir.

-Baş verən hadisələr bir sıra elektron KİV-lər, xüsusilə xarici dairələrin qrantları hesabına fəaliyyət göstərən saytlarda tamamilə fərqli formada təqdim edildi. Belə ki, Nuraz.com , Abna.com, Aran.news, Qafqaz.ir, Rasthaber.com, Ru-clip.ru və s. bu kimi saytlarda açıq şəkildə Azərbaycana qarşı kampaniya aparılması müşahidə edildi. Sizcə həmin saytların fəaliyyətində, onların Azərbaycana qarşı kampaniya aparmasında xarici dairələrin rolu nə dərəcədədir?

-Təbii, baş verən proseslər və ona bəzi elektron KİV-lərdə olan münasibət belə bir fikir formalaşdırır ki, xaricdə xüsusi olaraq yaradılan saytlar var ki, onların əsas fəaliyyəti Azərbaycana qarşı kampaniya aparmaqdır. Azərbaycan adı, yaxud hansısa bir azərbaycanlının adı ilə qeydiyyatdan keçirilir. Yaxud Azərbaycandan gedib xarici ölkələrdə yaşamağı üstün tutan bəziləri öz adlarına 4-5 sayt qeydiyyata keçirirlər və pul, maddi yardım qarşılığında həmin xarici qüvvələrlə işləməyə başlayırlar. Təbii ki, onlar Vətəni satıb, onu atıb getdikləri üçün ölkəmizə qarşı da bütün fəaliyyətlərdə iştirak etməyi qəbul edirlər. Nəticə etibarilə Azərbaycanı gözdən salmaq prosesi gedir. Bu fəaliyyətdə ondan ibarətdir ki, guya Azərbaycanda dini tolerantlıq qorunmur, “İslam Həmrəyliyi İli” boş şeydir, ölkədə dini radikalizm var. Bununla da Cümhuriyyəti, dövləti gözdən salmağa çalışırlar. Xüsusilə də, bu kimi fəaliyyətlərlə xarici turistlərin Azərbaycana gəlməsi, burada asudə vaxt keçirmələrinə mane olmağa cəhd göstərirlər. Çünki ildən-ilə xarici turistlərin Azərbaycana axını artır. Əvəllər turistlər ancaq Bakıya gəlirdilərsə, artıq onlar regionlara, bölgələrə də üz tuturlar. Həmçinin mühüm beynəlxalq tədbirlərin bölgələrdə keçirilməsi də Azərbaycana olan marağı artırır. Məsələn, Şəkidə, Gəncədə, Qəbələdə, Naxçıvanın özündə belə mühüm əhəmiyyət kəsb edən beynəlxalq tədbirlər keçirilir ki, nəticə etibarilə ölkəmizə səfər etmək arzusunda olanların sayı çoxalır. Çünki insanlar Azərbaycana gəldikdə burada sabitlik, stabillik görürlər. Təbii ki, bütün bunların hamısı qıcıq yaradır ki, Azərbaycanı tutduğu yoldan yayındırsınlar. Hətta həmin qüvvələr ermənilərin də köməkliyi ilə bu istiqamətdə işləyirlər. Məlumdur ki, hazırda Dağlıq Qarabağ problemi ciddi gündəmdədir. Ötən gün Brüsseldə, Avropa İttifaqı ilə Dağlıq Qarabağ problemi barədə memorandum imzalandı. Bu gün Azərbaycan artıq həm siyasi və iqtisadi, həm də hərbi cəhətdən regionun ən nüfuzlu, güclü dövlətinə çevrilib. Bunun qarşısını almaq üçünsə ölkədə iğtişaşlar yaratmaq, təxribat törətmək, silahlı hücumlar təşkil etmək, polis zabitlərimizi qətlə yetirmək kimi ssenarilər hazırlanıb. Baş verən hadisələrə diqqət etdikdə ortaya maraqlı sual çıxır. Niyə məhz iki yüksək rütbəli zabit qətlə yetirildi. Zabitlərdən öndə təbii ki, sıravi polis əməkdaşları, serjantlar da olub. Təbii ki, mən onların da qətlə yetirilməsinin tərəfdarı deyiləm. Fakt odur ki. qətl, terror məhz polis zabitlərinə doğru tuşlanmışdı və bununla da belə fikir yatatmaq istəyirdilər ki, Azərbaycan dövləti zabitini belə qoruya bilmir. Əslində isə dövlət yenə də dözümlülük göstərdi. Çünki xaos, anarxiya yaratmaq istəyənlərin qarşısına polislər silahla da çıxa bilərdirlər. Baxmayaraq ki, Daxili Qoşunların da əməkdaşları Gəncədə idi. Amma polis öz xalqına, öz soydaşına qarşı silah işlətməyəcəkdi ki. Onlar da bundan istifadə etdilər. Düşünürəm ki, bu terror aktı uzun müddət hazırlanan bir ssenari idi və o da iflasa uğradı. Fakt odur ki, Azərbaycan xalqı sabitlik istəyir. Azərbaycan xalqı gözəl bilir ki, istənilən halda başıpozuqluq xaos yradacaq, ölkə Liviya, Tunis, Suriyanın vəziyyətinə düşəcək. Bu gün Suriyada, Tunisdə demək olar ki, adam qalmayıb və onlar xaos, anarxiyadan başlarınıə götürüb qaçırlar. Azərbaycanda da bunu etməklə müəyyən qüvvələr istəyirdilər ki, təzyiq vasitəsilə bizdən müəyyən pay alsınlar. Xüsusilə, qaz payı əldə etsinlər və istənilən qərarı zorla bizə diqtə etsinlər. Ancaq Azərbaycan dövləti hır zaman olduğu kimi bu dəfə də özü söz sahibi oldu, sözünü dedi. Düşünürəm ki, düzgün addım atılıb və xaos, anarxiya yaratmaq istəyənlər zərərsizləşdirilib. Bundan sonra istənilən bu kimi cəhdin qarşısı qətiyyətlə alınmalıdır. Əsas odur ki, Azərbaycan xalqı xaos, anarxiya, vətəndaş müharibəsi istəmir.

-Son proseslərə diqqət etsək, belə qənaətə gəlmək olarmı ki, bir neçə gün əvvəl enerji sistemində baş vermiş məlum hadisə də əslində əvvəlcədən hazırlanmış təxribatların tərkib hissəsi idi?

-Hesab edirəm ki, həm Mingəçevir İES-də baş verən hadisə, həm Gəncə Şəhər İcra Hakimiyyətinə qarşı silahlı hücum, həm də bu şəhərdə olan son hadisələr bir zəncirin həlqələridir. Yəni bütün bunlar qabaqcadan hazırlanmışdı. Düşünmürəm ki, Mingəçevir İES-də baş verənlər təsadüfi idi. Yaxud düşünmürəm ki, Gəncədə bir-birinin ardınca cərəyan edən proseslər təsadüfən oldu.

-Bəs, Azərbaycana qarşı kampaniya aparan həmin saytlara qarşı hansı addımlar atılmalıdır?

-Hesab edirəm ki, Azərbaycana qarşı kampaniya aparan həmin saytlar müəyyən edilməli, onların hansı ölkədə fəaliyyət göstərdiyi dəqiqləşdirilərək həmin ölkələrə də nota verilməlidir. Xarici İşlər Nazirliyi də bu sahədə digər qurumlarla bərabər ciddi işləməlidir. Fərq etməz, istər Avropa ölkələri. Istər şimal və ya cənub qonşumuz olsun, müəyyən edilib onlara nota verilməlidir. Əgər Ermənistanda oturub Azərbaycan adı ilə saytlar işlədirlərsə bu daha pis.

-Yunus bəy, bu kimi hallarda bir sıra ölkələrdə sosial şəbəkələrə məhdudiyyət qoyulur. Bizdə də bunu tətbiq etmək mümkündürmü?

-Əslində bizdə də həmin məhdudiyyət var. Yaxud facebbok, tvitterə şikayət edildikdə onların fəaliyyəti bloklanır. Hesab edirəm ki, bunu etmək lazımdır və təxribatların qarşısını almaq lazımdır. Məgər biz öz KİV-lərimiz, saytlarımız vasitəsilə hansısa ölkəyə qarşı təxribat həyata keçiririk?

-Bəs onların cəmiyyətə təsir gücü nə dərəcədədir?

-Əslində onların cəmiyyətə təsir gücünü gördünüz. Fakt odur ki, Azərbaycanda 30-40 nəfərlik mütəşəkkil cinayətkar dəstəyə heç kim dəstək vermədi. Yaxud Mingəçevir İES-də baş verən qəza zamanı kim ayağa qalxdı. Təbii ki, heç kim. Baxmayaraq bəzi ərazilərdə insanlar 2 gün qaranlıqda qaldı. Dövlətimizin inkişafı, sabitlik üçün 5 gün də qaranlıqda qalmaq olar. Əsas odur ki, Azərbaycan əhalisi bütövlükdə xaos istəmir. Əksinə sabitlik, dövlətinin inkişafını istəyir.

Süleyman

Mənbə: https://olaylar.az

“Ədəbiyyat yaradılışdan mənim içimdə, ruhumda olub”

İlahə İmanova Bakıda anadan olub. İxtisasca hüquqşünasdır. Mədəniyyət sahəsində çalışır və ədəbi yaradıcılıqla məşğuldur.

─ Öncə ədəbiyyata gəlişinizdən söhbət açardınız və ədəbiyyatın insanlar üçün oynadığı mühüm roldan danışardınız.

─ Ədəbiyyata gəlişim… Mən ədəbiyyata gəlməmişəm ki!
Ədəbiyyat yaradılışdan mənim içimdə, ruhumda olub. Əlifbanı belə bilmədiyim zamanlarda şəkilli kitabların səhifələrindən mənə gülümsəyib. Sonralar nağıl qəhrəmanlarının, daha sonralar isə bədii obrazların dili ilə ruhumun tərbiyəçisinə çevrilib. Qapalı insanam. Hislərimi heç kəslə bölüşməyi sevmədiyim kimi, məsləhətləşməyi də sevməzdim. Bütün suallarıma cavabları həmişə kitablarda tapardım. Yaşadığım acıları, kədəri, sevinci oxuduğum kitabın obrazıyla bərabər yaşayardıq. Təsadüf, ya qəribəlik, bilmirəm… Eyni ruh halını bölüşərdik. Və sonda da olanlardan bərabər nəticə çıxarardıq.

─ Bu yaxınlarda ilk povestiniz çap olundu və oxucu kütləsi tərəfindən maraqla qarşılandı. Bu povest sizin üçün uğurlu oldu. Povestin yazılmasından söhbət açardınız.

─ May ayında Əli bəy Azərinin təşkilatçılığı ilə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illiyinə həsr olunmuş “Seçilmiş povestlər” toplusu dərc olundu. On dörd müəllifin
yer aldığı topluya mənim də povestim daxil oldu. Bundan əvvəl bir neçə saytda da paylaşılmışdı. İctimaiyyətə təqdim etdiyim ilk povestim məni “Elçi zanbaqlar”ın müəllifi kimi tanıtdı və ədəbiyyata da bir ilk töhfəm, başqa sözlə, elçim oldu. Tanımadığım insanlardan aldığım mesajlar, yazılan rəylər, həqiqətən, ilk uğurum, ilk sevincim oldu.
Povestin yazılmasına gəlincə…
Rəssam olmasam da, rəsmlərə qarşı həssasam. Diqqətimi çəkən hər rəsmin, fotonun üzərində dayanıb düşünə və hətta xəyal qura bilərəm. Bu xasiyyətimi yaxınlarım bilir. Bundan əvvəl də bir neçə rəsmin üzərində dayanmış və kiçik hekayə yazmışdım.
Bir axşam rəfiqəm mesaja bir şəkil atdı. Əllərində çətir, yağışın altında islanan bir cütlük təsviri idi. Sözarası xoşuma gələ və gözəl hekayə mövzusu ola biləcəyini yazdı. Gözəl rəsm olsa da, diqqətimi çəksə də, “Bundan nə yaza bilərəm e” deyib çiyinlərimi çəkdim. Və bu biganəlik təxminən iki həftə sürdü.
Bir gecə pəncərə qarşısında dayanmışdım. Kefsiz idim. Əsən meh özü ilə dəniz qoxusu gətirdi mənə (bəlkə də, mənə elə gəldi). Və elə həmin gecə ilk hissəni yazdım. Sonrakı gecələrdə isə xatirələrim, xəyallarım, ruhumun səsi öz diktəsini etdi. 27 gecəyə yazdığım əsəri necə yazdığımın fərqində olmadım. Sanki yazmadım. Yaşadım. Bitirdiyim gecə həm də Ramazan bayramı gecəsi idi.

─ Maraqlıdır ki, povestdə məhəbbət mövzusuna üstünlük vermisiniz. Səbəb nədir? Niyə məhəbbət?

─ Niyə məhəbbət? Bilmirəm…

Sevgidən yaranmadıqmı? Dünyamız sevgidən xəlq olmadımı?

“Eşqsiz olsaydı xilqətin canı,
Dirilik sarmazdı böyük cahanı.” (Nizami)
Bir az əvvəl, povestin necə yazılmasından danışdım.
Bilmirəm… Bəlkə də, həmin an məhz bu hisləri yazmaq keçirdi içimdən.
“Maqnit olmasaydı eşqin əsiri,
Çəkməzdi özünə dəmir zənciri.” (Nizami)
Bu gün və keçmiş… Bizə elə gəlir ki, “keçmiş” adlandırdığımız keçmişdə qalıb. Əslində isə biz o keçmişi çox zaman bu günümüzə daşıyırıq: bəzən isə özümüzdən asılı olmadan. Xatirələrin məngənəsində sıxılır, hətta boğuluruq.

─ Sizin hekayələriniz də var. Ədəbiyyatın nəsr hissəsinə olan marağınız nə ilə bağlıdır? Nəsr sizə necə yardımçı olur?

─ “Elçi zanbaqlar” qədər tanınmasa da, bir neçə hekayəm də saytlarda paylaşılıb. Nəsr, ya nəzm, fərq etməz. Əsas odur ki, gözəl və ibrətamiz ədəbiyyat nümunəsi olsun. Mən hər birini sevirəm. Hətta deyim ki, poema və dram əsərlərini daha həvəslə, zövqlə oxuyuram.

─ Eşitmişəm ki, şeirləriniz də var. Oxucularımıza şeir yazmağınızdan danışardınız və bir şeirinizi bizimlə bölüşərdiniz.

─ Şeirlərimi məhz özüm üçün yazıram. Demək olar ki, paylaşmıram. Bir anlıq yaşadığım ruh halıdır. Həmin an da, həmin hislər də mənimdir, yalnız mənim! Qısqanc biri olduğumdan, öz hislərimi belə, heç kəslə paylaşmağı xoşlamıram.

Qısqanclıqdan söz düşmüşkən, həmin soneti sizinlə bölüşərəm bu gün:

Məndən uzaqdasan, yoxsan yanımda,
Qarışıb yenə də fikrim, xəyalım.
Qorxu gözlərimdə, təlaş canımda
Qəlbim rahat olmur, dərk etmir ağlım.

Qısqanclıq ruhumu bürüyüb bütün,
Əsən küləyə də qısqanıram mən.
Əlinə, üzünə toxunur hər gün,
Mənimsə xəbərim heç yoxdur səndən.

Ay səni seyr edir gecə səmadan,
Günəşsə oyadır səni hər səhər.
Üzünə toxunub yanaqlarından
Süzülən damla da olub bəxtəvər.

Qısqanclıq oduna alışır ürək,
Sevən qısqanc olar, şərhə nə gərək!

─ Sonda oxucularımıza sözünüz.

─Axtardığınız bütün suallarınıza cavabları, yaşadıqlarınızın eynisini məhz kitablarda tapa bilərsiniz. Ən gözəl məsləhətçiniz də kitablar olacaq! Tanrı və bir də qəhrəmanlarınız heç vaxt sizə xəyanət etməyəcək, buna əmin olun!

Söhbəti qələmə aldı:
Mahmud Əyyublu
AAB-nin üzvü

Mənbə: http://www.palitranews.az

«Cəsarət və həqiqət»in hədəfində — Şəfaqət Cavanşirzadə

Cəsarət və həqiqət

Özünüzü cəsarətli və səmimi birisi hesab edirsiniz? Suala cavabınız müsbətdirsə, suallara cavab verərkən cəsarətli və səmimi olmalısınız.

Hazırsınızsa, başlayaq.

Cəsarət:

1.Cəsarətinizin dayanacağı son məntəqə, ən cəsarətli addımınız nə ola bilər?

Cəsarətimin son dayanacağı tək qaldığım günə qədərdir. Gərək cəsarətli olmağın üçün tutarlı səbəbin və ya səbəblərin olsun. Ən cəsarətli addımımı sevgiyə görə atmışam. İkinci dəfə inanmıram bu addımı atam…Məncə, atmayacam da!…

2.İctimai yerdə aqressiya görürsünüz, ya da kimsə ağlayır, intihar etməyə çalışır, ya da ki, terrorçu ilə eyni məkandasınız, bu üç durumda nə edərsiniz?

İctimai yerdə aqressiya görəndə səbəbini araşdırıram. Bəzən fikir vermirəm. Kənardan izləmək daha çox maraqlıdır. İnsan ağlayanda ürəyi dolu olur, ümumiyyətlə danışmağı sevir. Yaxşısı budur ağlaya-ağlaya danışsın, mən də dinləyim,arada dəstək olmaq üçün “can, ağlama deyim”. İntihar edən qadın olsa elə dərd danışaram ki, öz gününə şükür edər. Kişi olsa, son dəfə yaxşılıq etməsini istəyərəm. Mənə borca pul verməsini istəyərəm. Zarafat edirəm. Düzü,özümü itirərəm. Terorçu ilə eyni məkana düşsəm polisə, ya da yanımda güclü-qüvvətli adam olsa ona deyərəm. Terorçu qadındırsa gücüm çatar, kişiyə gücüm çatmaz.

3.Bir nəfərdən çox xoşunuz gəlir, onu istəyirsiniz, bunu ona etiraf edərsinizmi, sizə belə etiraf etsə kimsə, onunla sevişərdinizmi?

Xoşum gələn insanla sevişmərəm. Çox adamdan xoşum gəlir. Hamısı da üzümü o tərəfə döndərənəcəndir. Ruhumu titrədən insan olsa, həyatımı birləşdirmək şərti ilə….

4.Sizin seçiminiz: sevgisiz seks, sevişmə, yoxsa sevişmə və seks olmadan sevgi?

Sevgisiz heç birinin gözümdə bir qəpik dəyəri yoxdur.

5.Sevgi etirafını, eləcə də sevgi bitərkən ayrılmaq istəyini bildirmək cəsarət tələb edir, yoxsa, səmimiyyət?

Sevgi etirafı hər zaman cəsarət tələb edib. Qarşındakı insanın cavabını bilmədiyin üçün. Səmimi ayrılmağı hər adam bacarmır təbii… Daha çox riyakarlıq olur. Səmimiyyət olsa daha yaxşı olar.

Hansı istək, hərəkət, təxəyyül və sözünüzə görə sizi qınayarlar, buna baxmayaraq, bu istək, hərəkət, təxəyyülün gerçəkləşməsindən və sözdən vaz keçməzsiniz?
Məsələn desəm ki, xaricdə oxumaq istəyirəm və ya xarici vətəndaşla ailə qurmaq istəyirəm, qınamaq nədi, məni topa tutarlar. İmkanım olsa təbii oxumaq istərəm. Düzü, xarici vətəndaşla evlənmək fikrim olmayıb. Heç vaxt da olmayacaq deyə bilmərəm. Sevgiyə dəyər verirəm. Hər an hər şey ola bilər.

7.Bildiyiniz və söydüyünüz ən abırsız, pis sayılan söyüş?

Əsəbləşəndə və ya zarafata tez-tez işlətdiyim söyüş: Şərəfsiz!

8.İtirəcəyinizi bildiyiniz halda, hansı riskə getməyə hazırsınız?

Bu sualı bir dəfə də vermişdilər mənə. Cavab verə bilməmişdim. Düşünmüşdüm, yenə də cavab tapa bilmədim. Cavab verə bilməyəcəm.

Şəxsi münasibətlərdə dominant, aktivsiniz, yoxsa tabe olan passivsiniz?
Həmişə aktiv ola bilmərəm. Passiv olanda da qarşımdakının aktiv olmasını istərəm.

10.Hansı heyvan sizin xarakter və düşüncənizə yaxındır?

Bəzən tülkü, bəzən canavar, bəzən qu quşuna bənzədirəm özümü.

Həqiqət:

1.Bu vaxtadək gizlətdiyiniz həqiqətiniz və yalanınız?

Bir-neçəsi var. Amma o yalan da, həqiqət də mənimlə qəbrəcən gedəcək.

2.Ata və ya olmaq, uşaq sahibi olmaq üçün ailə qurmaq mütləqdir? Birisi gəlib, desə ki, mən sənin bacın və ya qardaşınam, necə münasibət bəsləyərdiniz? Onu qəbul edər və sevərdinizmi?

Mənim üçün uşaq sahibi olmaq üçün ailə qurmaq vacibdir. Çünki bir uşağa ana olmaqla bərabər ata olmaq istəmirəm. Elə bilirəm tək başıma o uşağın yükünü daşıya bilmərəm. Düzü, daşımaq da istəmirəm. Mənə bacınam, qardaşınam deyənlər olub, qəbul eləmişəm, amma sevməmişəm. Sevdiyim insana niyə bacı-qardaşı gözüylə baxmalıyam? Məncə bu özünü aldatmaqdır və uşaq hərəkətidir.

3.Saymağı bacarırsınızsa, yaddaşınız sizi darda qoymursa, deyin, o, neçəncidir? (burada o-şəxs əvəzliyidir)

Dəqiq yaşımı vurub keçməmişəm)

4.İnsanlardan ayrılmağınızın səbəbi nədir?

Yersiz qısqanclıq, həddindən artıq diqqət, həddindən artıq diqqətsizlik.Nadir hallarda xəyanət.

5.Bu ifadəni tamamlayın: Yaşım qədər

Yaşım qədər kitab oxumuşam)

6.Sevgiliniz və ya dostunuzun homoseksual və ya biseksual olduğunu bildiyiniz zaman, qarşı tərəfin təsdiqləməsindən sonra nə edərsiniz?

Dostumdan yox,amma sevgilimdən ayrılardım. Dostumun şəxsi həyatına və seçiminə qarışa bilmərəm. Özü bilər.

7.Pul müqabilində varlı xarici vətəndaşla ailə qurarsınızmı?

Nəinki xarici, heç öz ölkəmin vətəndaşıyla ailə qurmaram.

8.İntihar etsəniz, səbəbi nə olar?

Düşmən əlinə keçməmək üçün yəqin.

9.Cəsarət həqiqət üçündür, ya həqiqət cəsarət üçündür?

Əsas cəsarətdir. Ölkədə hamı həqiqəti görür, amma cəsarətləri yoxdur, susurlar.

10.Öləndən sonra sağlam daxili orqanlarınızı donor kimi hədiyyə edilməsini vəsiyyət edərsinizmi və surroqat ana və ya ata olmağa necə yanaşırsınız, donor olmağa razı olardınızmı?

Öləndən sonra razıyam. Orqanlarımı donor kimi hədiyyə etsinlər. Amma surroqat ana olmaram. Düzü qəbul da etmirəm.

Həm həqiqət, həm cəsarət:

1.Qanunu necə və nə vaxt pozmusunuz?

Mənə sərf eləməyəndə pozmuşam. Daha çox tələsəndə pozduğum qanunlar olub.)

2.“O”nunla qarşılaşsanız, ilk sualınız?

Niyə qarşıma çıxdın?

Seçim qarşısında olsaydınız, nəyi seçərdiniz, həqiqət payı olmayan cəsarəti, ya cəsarət payı olmayan həqiqəti?
Həqiqətlə birləşmiş cəsarəti seçərdim.

Mənlə bağlı:

Mənə cəsarət edib, verəcəyiniz sual, deyəcəyiniz söz varmı? — Mənimlə bağlı hansı həqiqəti bilmək istəyirsiniz?

Feminist olub-olmamağınız mənə maraqlıdır.

Feminist deyiləm, qadının da, kişinin də səhvlərini görürəm, iradımı bildirir, tənqidimi edirəm, cinsindən, yaşından, irqindən, milliyətindən asılı olmayaraq hamıya eyni yanaşıram.

Şəfa VƏLİYEVA: -“Gəncə mənim İrəm bağım…” (Müsahibə)

Müsahibimiz haqqında qısa bilgilər

Şəfa VƏLİYEVA (Şəfa Elxan qızı Vəliyeva) 1988-ci ildə Göyçə mahalının Dərə kəndində dünyaya göz açıb.2005-2009-cu illərdə Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunun Gəncə filialının “İbtidai təhsilin metodikası və pedaqogikası” fakültəsində bakalavr dərəcəsi üzrə ali təhsil alıb. İlk kitabı kiçik həcmli hekayələrdən ibarət olan “Ümiddən olan qurbanlar” 2010-cu ildə işıq üzü görüb. “BUTA” -2012 Qadın yazarlar seminarının iştirakçısıdır.
2012-ci ildə Azərbaycan Respublikası Gənclər-İdman Nazirliyi tərəfindən maliyyələşdirlilən və Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi tərəfindən həyata keçirilən ”Bölgə yazarlarına dəstək” layihəsi çərçivəsində “Bölgələrdən səslər” kitabında hekayəsi dərc olunaraq ilk dəfə Respublika səviyyəsində ictiamiyyətin nəzərinə çatdırıldı. 2014-cü ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Gənclər Fondu tərəfindən maliyyələşdirilən və həyata keçirilən “Vətən sevgisi sərhəddən başlamır, sərhəddə bitmir” layihəsi çərçivəsində işıq üzü görən “Bitməz könlümüzün Vətən sevgisi” antologiyasında şeiri dərc olunaraq ictimaiyyətin nəzərinə çatdırılıb. 2015-ci ildə “Zərrələr” layihəsi çərçivəsində işıq üzü görən “Zərrələr” antologiyasında şeirləri dərc olunub.
“Qafqaz Media” İctimai Birliyi tərəfindən “Cəsarətli qələm” və “Peşəkar jurnalist” media mükafatlarına layiq görülüb. Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının maliyyə dəstəyi ilə həyata keçirilən “Yeni nəsil Azərbaycan gəncliyinin inkişafına dəstək” layihəsi çərçivəsində “Ən sadə şəkil” hekayəsi Türkiyə türkcəsində Qardaş Türkiyə Cümhuriyyətinin Tokat şəhərində fəaliyyət göstərən TOSAYAD (Tokat Şairler ve Yazarlar Derneği) rüblük orqanı “Kümbet” eğitim, kültür, sanat ve edebiyat dergisinin yeni 40-cı sayında dərc olunub.
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının Gündəlik İnformasiya Agentliyinin və Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş məsləhətçisi və “Nəsr” bölməsinin redaktorudur.Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin, Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin üzvüdür.Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi ilə Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin birgə layihəsi olan 2-ci “Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimidir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Təqaüd Fondunun təqaüdçüsüdür.Gənclər mükafatçısıdır.
2017-ci ildə“Poçtalyona məktub” adlı yeni şeirlər kitabı Bakıda “VEKTOR” Beynəlxalq Nəşrlər Evi tərəfindən 192 səhifə həcmində işıq üzü görüb.

-Şəfa xanım, bir müddət öncə “Poçtalyona məktub” adlı yeni şeirlər kitabınız işıq üzü gördü. Bu münasibətlə Sizi təbrik edirik, Sizə yeni-yeni yaradıcılıq uğurları diləyirik!

-Çox sağ olun, dəyərli qələm dostum! Yeni kitablarda görüşənədək…

– Nə üçün məhz “Poçtalyona məktub”?

-Türk dünyasının böyük alimi Sədnik Paşa Pirsultanlı (Tanrıdan rəhmət diləyirik!) həmişə deyərdi ki: “Şeirin özündən yurdu şirindi”… “Poçtalyona məktub” şeirimin də özündən çox mənə yurdu doğmadı. Onun necə “doğulması”, “boy verməsi”… Hər dəfə poçtun binasının yanından keçəndə o hissləri təkrar-təkrar yaşadığımın fərqindəyəm. Elə ona görə də ilk şeir kitabımın adını mənimçün əbədi olan hisslərin adıyla- “Poçtalyona məktub” şeirimin adıyla adlandırdım…

-Dövri mətbuat səhifələrində adət etmişik ki, Sizi “Şəfa VƏLİ” imzası ilə görək. Bəzən istər dövri mətbuatda, istərsə də inter-mediada yazılarınız “Şəfa VƏLİYEVA” imzası ilə yayınlanır. Bu hal Sizdə hər hansı bir rahatsızlıq hissi doğurmur ki?

-Yox… İlk dəfə mətbuatda elə Şəfa Vəliyeva imzası ilə çap olunmuşam. 2013-cü ildə DGTYB-nın nəşri olan “Bölgələrdən səslər-1” antologiyasında Ustad deyə müraciət etdiyim, sayın Əkbər Qoşalı adımı Şəfa Vəli olaraq qeyd etmişdi. O gün –bu gündür Şəfa Vəli oldum… Ustadın verdiyi təxəllüs mənə doğmalaşdı… Odur ki, istər Şəfa Vəli, istərsə də Şəfa Vəliyeva olsun, hər iki imza ilə çap olunan bir cümləm belə məni sevindirir…

-DGTYB Məsləhət Şurasının Başkanı Əkbər Qoşalının həyatınızda rolu və yeri?

-Sayın Əkbər Qoşalı həmişə mənim haqqımda danışarkən bu cümləni işlədir: “2012-ci ildə DGTYB-nin Gəncə səfərindən qazancımız Şəfa Vəli oldu”. Mənsə deyirəm: “Əgər 2012-ci ildə Əkbər Qoşalı Gəncəyə gəlməsəydi, mənim yaradıcılığıma diqqət ayırmasaydı, mən də bu günkü Şəfa Vəli olmazdım”…

-Məlumdur ki, Sizi dünyaya gətirən o nurlu insan-Güldərən Ana da şeirlər yazır və dövri mətbuatda şeirləri çap olunur. “Ruzigar”, “Gəncəbasar” və “525-ci qəzet”də şeirləri çap olunub. Gənc yazarlara dəstək olmaqla, yeni nəsil Azərbaycan gəncliyinin istedadlı nümayəndələri üçün nəşrə hazırlanan almanax və antologiyaların tərtibatçılarından biri olaraq, orta və yaşlı nəslin nümayəndələrinin də yazılarını özündə cəmləşdirəcək hər hansı bir kitab tərtib etmək istərdinizmi?

-Təbii, elə bir imkan olsa sevərək tərtibçi kimi bütüm gücümlə çalışardım. Amma, sözün düzü, anamın özünün kiçik həcmdə də olsa bir kitabı olmasını daha çox arzulayardım… Bir dəfə şair Elməddin Nicatla kiçik dialoqumuz oldu. Hansısa tədbirə anamla getmişdim. Elməddin Nicat mənə dedi ki, Şəfa, daha imzan tanınır. Böyük adamsan, niyə hər yerə ananla gedirsən? Cavabım bu idi: “Mən böyük adamam, doğrudu, amma anam məndən böyük şairdi”…

– Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının maliyyə dəstəyi ilə həyata keçirilən “Çağdaş Azərbaycan poeziyasının inkişafına dəstək” layihəsi çərçivəsində Qardaş Türkiyə Cümhuriyyətinin Tokat şəhərində fəaliyyət göstərən TOSAYAD (Tokat Şairler ve Yazarlar Derneği) yayın orqanı “Kümbet” eğitim, kültür, sanat ve edebiyat dergisinin yeni 45 sayında Güldərən ananın “Boynuma dolanan hicran qoluymuş” şeiri Anadolu türkcəsində dərc olunub. Bu uğurun əldə olunmasında Sizin əməyiniz danılmazdır.

-Elə deməzdim… Mən deyərdim ki, bu uğurun əldə olunmasında məhz sizin-Kənan Aydınoğlunun əməyi danılmazdır… (gülümsəyir)

-2012-ci il Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin (DGTYB) nadir tapıntısı Şəfa VƏLİYEVA üzvü olduğu DGTYB ilə keçirdiyi xoş günlərə görə peşmançılıq hissi keçirmir ki?

-Əsla! Peşmançılığım ondadır ki, Gəncə-Bakı yolunu hər saat, hər könül istəyəndə getmək olmadığından doğma DGTYB-nin bəzi tədbirlərinə qatıla bilmirəm. DGTYB mənimçün artıq doğma bir ailədir. Elə bir ailə ki, Naxçıvandan, Şəkidən, Qazaxdan, Tovuzdan-Azərbaycanımızın əksər bölgələrindən üzvü var… Bu gün ürəklə bu sadaladığım məkanlara “ailəm var” deyib gedə bilirəmsə, bunu da mənə DGTYB qazandırıb.

-2017-ci il Şəfa VƏLİYEVA üçün hansı önəmli hadisələrin gerçəkləşməsi ilə yadda qaldı?

-“Bölgələrdən səslər-3” antologiyası işıq üzü gördü. ADAU-nun müəllimi İlham Ələkbərovla birgə əməyimiz keçən “Fəzanın cazibəsi” işıq üzü gördü. Tərtibçisi olduğumuz daha bir kitabın nəşrini gözləyirik… “Azərbaycan” jurnalının 7-8 saylı buraxılışında şeirlərim çap olundu. “Ulduz” jurnalında “Dərgidə kitab”da şeirlərim yer aldı. “Ustad” jurnalında məqalələrim və hekayələrim işıq üzü gördü. “525-ci qəzet”, “Ədəbiyyat qəzeti”, “Ruzigar” qəzetlərində yazılarım mütəmadi dərc olundu. Nəhayət, “Poçtalyona məktub”…İlk şeirlər kitabım… Məncə, bir yaradıcı adam üçün belə məhsuldar il böyük uğurdu…

-Hər il özünə əldə olunan uğurlar ilə bağlı hesabat verən və yeni əsərləri ilə oxucularının görüşünə gələn Şəfa VƏLİYEVA doğma Gəncəmizin ab-havası ilə bağlı əsərlər də yazmaq fikrindədirmi?

-“Gəncə mənim İrəm bağım…” Gəncə özü şeir kimidi. Hər küçəsində adam başqa, fərqli hisslər yaşayır. Şeirlərimdə, eləcə də hekayələrimdə Gəncə artıq bədiiləşib, obrazlaşıb. Bir dəfə şəhərarası mikroavtobusdaydım. İki məktəblinin söhbətini eşitdim. Biri o birinə deyirdi ki: “İnternetdə bir Şəfa Vəli adında qız var, şeirlərində Gəncə-Bakı “söhbətini həll edib”… Onlar məni üzdən tanımışdılar, ya yox, bunu bilmirəm. Amma, artıq imzamı tanımışdılar və Gəncə obrazını sevmişdilər… Çox xoş duyğu idi…

-Qələm yoldaşlarınız tərəfindən Sizinlə bağlı şeirlər və məqalələr yazıldı. Hər biri də qəlbindən keçən ən səmimi duyğu və düşüncələrini ifadə etdi. Bəs, Şəfa VƏLİYEVA kimə yazılarını həsr edir?

-Sağ olsun adımı unutmayan, bircə misramı da olsa sevən, bağrına basan dostlar! Mən isə… Yazılarımı kiməsə yox, nəyəsə-hansısa bir şeirə, hekayəyə, kitaba həsr edirəm. Mənimçün ürəyimi titrədən misranın müəllifinin kim olması arxadakı fon rəngidir. Əsas olan məni təsirləndirən, məni, yenə Sədnik Paşa demiş, dağa-daşa çırpan bədii əsərdi. Əgər o əsər məni silkələdisə, yeni yazı “doğulur”…

-Qarşıdan 31 Dekabr-Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəyliyi Günü və 1 Yanvar Yeni il gəlir. Yeni ilin şaxtalı, qarlı günlərinə hazır olan Şəfa VƏLİYEVAnın könlündən hansı arzu və istəklər keçir?

-“Yeni il, yeni… Yeni…
Mən səni istəyirəm…
Həmişə tər sevgimi-
Köhnəni istəyirəm…”

Bu bir şeirimdən parçadı… Qaldı yeni il arzularına… Elə arzularımı gətirsin özüylə, bəsdi…

Müsahibə apardı:
Kənan AYDINOĞLU,
Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin
Mətbuat xidmətinin rəhbəri,
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü.
Bakı şəhəri. 14 dekabr 2017-ci il.

Ülfət KÜRÇAYLI: “Özümü inandırmışdım ki, bacım harasa uçub gedib, bir müddətdən sonra qayıdacaq”

Ömrümün keçdiyi sahildən uzaqlaşdıqca” – Əliağa Kürçaylı – “Ədəbiyyat qəzeti”nin yeni layihəsi

“Ədəbiyyat qəzeti” yeni layihəyə start verir. “Ömrümün keçdiyi sahildən uzaqlaşdıqca”. Bu layihədə tanınmış qələm adamlarının yaxınları onlar haqqında xatirələrini bölüşəcəklər. İlk həmsöhbətimiz şair Əliağa Kürçaylının oğlu Ülfət Kürçaylıdır.

– Ülfət bəy, layihəmizin formatına uyğun olaraq gözəl şairimiz Əliağa Kürçaylı haqda xatirələrinizlə oxucularımızı tanış edəcəyik. Maraqlıdır, sizin üçün xatirə nədir?

– Xatirə… Bu, əslində itirdiklərimiz, daha həyatda heç vaxt əlimizin çatmayacağı anlardır. Xüsusən, sənin üçün əhəmiyyət kəsb edən nə iləsə əbədi vidalaşmaq, əlbəttə, insanı ağrıdır. Düşünəndə ki, bir saat, bir dəqiqə, hətta bir an əvvəl gördüyün, iştirakçısı olduğun hadisə, etdiyin söhbət bir də heç vaxt eyni ilə təkrarlanmayacaq, üzülürsən. Yəqin elə buna görə xatirələr bizim üçün qiymətli və şirindir. Əliağa Kürçaylı “Turac” şeirində dediyi kimi:

Gəl səninlə səhər-səhər
Seyrə çıxaq biz bir qədər.
Ömrümüzdən keçən günlər
Bir də dönmür dala, Turac!

Bunlar şirin xatirələrdir. Amma bəzən həyəcan, itki, məhrumiyyətlərlə dolu yaşadığın günlərdə xatirindən silinmir. İstəsən belə bunlardan qurtula bilmirsən.

– Uşaqlıq illərinizin atanızla bağlı ən işıqlı xatirələri hansılardır?

– Ən işıqlı xatirələr deyəndə, atamla bağlı əlbəttə ki, hər şey yadımdadır və bunlar, sözssüz, mənim üçün çox əziz anlardır.

– Məsələn…

-Məsələn, 60-cı illər idi. Yadımda deyil, məktəbə gedirdim, yoxsa yox. Amma o yadımdadır ki, Azərbaycanda Rusiya Poeziya günləri keçirilirdi. Moskvadan Rusiya yazıçı və şairlərindən ibarət böyük bir nümayəndə heyəti gəlmişdi. Poeziya gününün formatına uyğun olaraq hər gün haradasa bir tədbir keçirilirdi. Rusiyalı yazarları Azərbaycanın ən səfalı, ən gözəl yerlərinə aparıb qonaq edirdilər. Səhv etmirəmsə, nümayəndə heyətinə SSRİ Yazıçılar İttifaqının sədri, məşhur Sovet yazıçısı Konistantin Fedin başçılıq edirdi. Bir gün nümayəndə heyəti, tədbir iştirakçıları Astaraya yola düşdülər. Atam məni də özüylə apardı. Yadımdadır, Astaranın füsunkar təbiəti ilə yanaşı zəngin mətbəxi də qonaqları valeh etmişdi. Güclü yemək-içməkdən sonra hamı yatmağa getdi. Səhər atamla durub gördük ki, Fedin tək-tənha, bir əli belində, o biri əlini alnına dayaq edib, Astaraçay kənarında dayanıb ətrafı seyr edir. Ona sarı getdik. Birdən Fedinin gözü çayın hər iki tərəfində sahilə yığışmış qadınları aldı. Onlar körpələrini baş üzərinə qaldırıb bir-birinə göstərir, “sabahın xeyir” deyir, hal-əhval tuturdular. Bu mənzərəni xeyli nəzərdən keçirən Fedin nəhayət üzünü Kürçaylıya tutdu:

– Aliağa, bu iranlılarla bir -birinizi nə yaxşı anlayırsınız. Bayaqdan baxıram, qadınlar bir-biri ilə çox rahat danışırlar.

Kürçaylı çox ciddi tərzdə, aramla, belə cavab verdi:

– Konistantin Aleksandroviç, onlar iranlı olmaqla yanaşı, həm bizim soydaşlarımızdır, həm də bu tay astaralılarla qohum-əqrəbadırlar, dillərimiz də birdir.

– Bəs onlar o taya necə düşüblər?- deyə görünür tariximizdən bixəbər olan Fedin sadəlövhlüklə soruşdu.

– Onlar elə ömrü boyu orda yaşayıblar, Konistantin Aleksandroviç, sadəcə bizim xalqı, Araz boyu, Astaraçay boyu iki yerə bölüblər, – deyə anlatdı Kürçaylı.

-Sluşay, kak vı terpite! -söyləyən Fedin məsələni bir az da qəlizləşdirdi.

Bu yerdə Kürçaylı doluxsundu. Üzünü yana çevirib qeyzlə dodaqaltı öz-özünə dedi: Terpet eləməsəm, gərək səni yıxıb, təpiyimin altına salam!..

Araz, Astaraçay axır lal kimi,
Onlara çatırmı sözlərim mənim?
Gəzib-dolaşmaqdan sahil boyunca
Pozur bir-birini izlərim mənim!

Atamın bir çox Cənub həsrətli şeirləri də elə o vaxtlar qələmə alınmışdır.

-Uşaqlıq xatirələri heç bitməz, tükənməz…

– Elədir. Bir dəfə də, yadımdadır, məktəbin aşağı siniflərində oxuduğum vaxtlar idi. Ailəliklə hamımız atamı Moskvaya yola salırdıq. Qatarın yola düşməsinə az vaxt qalırdı. Kupedə oturub, söhbət edirdik. Elan olundu ki, ötürənlərdən xahiş olunur qatarı tərk etsinlər. 5 dəqiqdən sonra qatar yola düşəcək. Kürçaylı qalxdı ki, bəs yavaş-yavaş gedin, məndən nigaran qalmayın.

Elə o an qəfil soruşdum ki, ata, bəs, birdən kimsə yaddam çıxıb qalsa, onda nə olar?

Atam güldü, məni qucaqlayıb dedi:

– Qaqaş, bu dəfə tək getməliyəm. İnşallah, gələn dəfə səni də apararam, söz verirəm.

Gözlərindən və səsindən hiss olunurdu ki, özü də bizdən asanlıqla ayrıla bilmir… Ürəyi bizimlədir. Lap “Ürəyim” şeirində olduğu kimi:

Fit verib yoluna düzəldi qatar,
Qaldı bütün şəhər, dostlar, tanışlar….
…Gərib sinəsini tufana, qara
O gedir arxada qoyub düzləri
Ürəyim səssizcə düşüb yollara
qayıdır geri…

– Əliağa Kürçaylı sizin üçün ata olmaqdan əlavə kim idi?

– Qüdrətli şair, Vətənini hədsiz məhəbbətlə sevən vətəndaş və ləyaqətli bir kişi. Mən lap erkən yaşlarımdan onun gözəl şair olduğunu anlamışdım. Bunu o, özü də yaxşı bilirdi. Qəribədir, əsl şair, ömrünün elə bir çağına yetişir ki, özündə bunu etiraf etməyə ehtiyac duyur. Puşkin deyirdi: Mən şeirimlə özümə heykəl ucaltmışam”. Böyüklüyünü duyan Sabir də bundan yan keçməyib: “Bənzərəm bir qocaman dağa ki, dəryada durar…” Kürçaylı isə bu hissi belə ifadə edib:

Yox, təvəzökarlıq tutmur bu yerdə,
Şairəm, özü də yaxşısındanam.
Bunu yüz yol deyib tənqidçilər də,
Lap heç deməsinlər, məgər nadanam?!
Gücümü, qüvvəmi görmürəm məgər,
Məgər mən görmürəm yaxşını, pisi?
Öz zövqüm, mənimçün dünyaya dəyər
gəlsə də dünyanın min tənqidçisi….

Odur ki, atamı oğul kimi sevməklə yanaşı, ona vicdanlı şair və ləyaqətli insan kimi də hörmət bəsləmişəm. Ləyaqət, Kürçaylı üçün çox vacib məfhum idi. İnsan münasibətində bunu vacib kriteriya kimi qəbul edirdi. Əksər kitablarında “Ləyaqət” başlığı altında xüsusi bölmənin olması təsadüfü deyil. Ləyaqət və bütövlük. Bütövlük adında hətta Dövlət mükafatına layiq görülmüş, yaradıcılığının mühüm bir mərhələsini ehtiva edən, bir növ yekun, hesabat xarakteri daşıyan kitabı da var. Əlbəttə, bu iki anlayış Kürçaylı üçün xırda məişət çərçivəsini aşaraq geniş məna daşıyırdı.

– Ülfət bəy, ötən günlərə qayıdanda atanızın sizi daha çox əzizləməsi, yoxsa tələbkarlığı yada düşür?

– Əslində o, məni nə çox əzizləməz, nə də mütləq nəyisə tələb etməz, sıxışdırmazdı. Əlbəttə, uşaqlıqda mən də əzizlənmişəm, amma müəyyən dövrə qədər. Həddi-buluğa çatdıqdan sonra, oğlan uşağı olduğumdan mənimlə daha çox yoldaş, dost kimi davranır, söhbət edir, zəhmətə alışdırmağa çalışırdı. Lakin o da moizə şəklində yox, şəxsi nümunəsi vasitəsi ilə. Məsələn, bağda ağacları mənim yanımda budayır, peyvənd edir, dibini belləyir, meynələri lağanda edir, qoyunu kəsir, soyur, manqalı, samovarı qalayırdı. Deməsə də, bilirdim ki, istəyir bunları mən də öyrənim. Əlbəttə, indi evdə çox işin öhdəsindən özüm gələ bildiyim üçün ona minnətdaram. Amma bilirdim ki, üzdə bildirməsə də, məni çox istəyir və hər arzumu yerinə yetirər.

-Bəs uşaq şıltaqlığınız necə, olurdumu?

– Yox, mən onun qəzəbli olmasını heç yadıma gəturə bilmirəm. Şıltaqlıq isə olurdu, məsələn, bir gün bağda tutdum ki, bizi ova apar. Əvvəl razılaşmadı, dedi ki, a bala, Goradildə nə ov, rayona gedərik apararam. Baş beynini o qədər apardım ki, axırda dedi, yaxşı, get onda Sadıq əmiyə, Gəray əmiyə de, uşaqları hazırlasınlar (Sadıq Murtuzayev və Gəray Fəzli bağ qonşularımız idi). Xülasə, beş-altı oğlan uşağını maşınlara doldurub düzəldilər yola. Quş-zad nə gəzirdi. Maşınları boşuna ora-bura sürürdülər. Amma mən əl çəkmirdim. Axır o qədər dirəndim ki, atam məcbur olub maşından düşdü və işıq dirəyindəki sığırçınlara güllə atdı. O gün görüb-götürdüyümüz elə o oldu. Mən yenə əl çəkmədim. Maşınları dənizə tərəf sürdülər. Dənizdə çoxlu sayda ördək vardı, amma uzaqda idilər. Atam sahildə ölü bir qağayı gördü. Tez tüfəngi göyə tutub atəş açdı. Gəray Fəzli o başdan qaça-qaça gəlib soruşdu ki, Əliağa, vurdun? Atam yerdə ölü qağayını qaldırıb Gəray əmiyə göstərdi. Gəray Fəzli sevindiyindən bilmədi nə etsin. Sonralar Kürçaylı həmin əcaib ov günündən zarafatla “Heydərbabaya salam” üslubunda 10-15 bəndlik şeir yazdı. Hamımız əzbərləmişdik və məclislərdə uşaqlar həvəslə oxuyardılar. Heyif ki, indi yalnız iki bəndi yadımda qalıb:

Heydərbaba, Goradilin havası,
Sularında üzür ördək topası,
Adam istər əl uzadıb tutası
bizsə orda vurduq ölü qağayı
Bu əhvalat sevindirdi Gərayı.

O dedi ki, görən necə quşdu bu,
Hansı yerdən bu yerlərə uçdu bu,
Sağ idimi, yoxsa vurulmuşdu bu?
Bizim yerdə buna ördək deyirlər,
Soymayırlar, tüklü-tüklü yeyirlər…

Gördüyünüz kimi zarafatla, uşaqları əyləndirmək üçün yazdığı şeir də kifayət qədər mükəmməl alınıb.

– Əliağa Kürçaylının ətrafı geniş olub, deyirlər. Bəs dostları ilə münasibəti necə idi?

– Dostlarının sayı-hesabı yox idi, düz deyirlər. Sıralarında qələm dostları da çox idi. Qapımız qonaq üzünə həmişə açıq olub. Kürçaylı onların gəlişinə həmişə sevinirdi. Mənə elə gəlir ki, ümumiyyətlə, bizim evdə olan məclislər qonaqların sayına və deyib-gülmək əmsalına görə heç bir evdə olmayıb. Kürçaylı dost üçün canını verərdi, dost yolunda hər cür fədakarlığa hazır idi, amma qarşı tərəfdən də bunu həmişə umurdu. Biz bəzən hansı dostununsa müəyyən məqamda fikrimizcə, səhv etdiyini dilə gətirəndə, həmişə sözümüzü kəsir, onlar haqqında artıq-əskik danışmağa imkan vermirdi. Məncə, o birilərdən nisbətən az görüşsə də, ən ürək qızdırdığı, çətin məqamda ürəyini aça bildiyi dostları Sadıq Murtuzayev, eloğlusu Qəzənfər Hümmətov, Arif Məlikov və prokuror Hacı Rəhmanov idi.

Həyətdə kimi görsəydi, söhbət edər, zarafatlaşardı. Kürçaylını ümumuyyətlə zarafatsız təsəvvür etmək mümkün deyil. Danışsam, çox vaxt aparar, bunu hamı bilir. Hətta Təzə Pirin mollasıyla da zarafatı var idi.

– Yəqin oxucu-şair münasibətləri olub…

– Yox, danışım biləcəksən. Demək, atam səhər alaqaranlıqda durub yazılarını şüşəbənddə yazardı. Saat da gözünün qabağında olardı. Bəzən görürdü ki, sübh namazından beş-on dəqiqə keçib, mollanın səsi gəlmir. Təzə Pir bizdən iki-üç tin yuxarıdadır axı. Aradakı evlər isə alçaq, bir-iki mərtəbəlidir. Yəni məscid qarşıda aydın görünür. Mənzilimiz 5-ci mərtəbədə olduğu üçün ordan da şüşəbəndimizi yaxşı görmək olur. Kürçaylı pəncərəni açıb, əlini ağzının yanına qoyub səhərin sakitliyində bərkdən “ıhı” edib səs salırdı. Molla buna adət etdiyi üçün, işarəni anlayır və tələsik minbərə qalxıb azan verməyə başalyırdı. Bir dəfə dedim ki, ay ata, sən kişini lap səksəkəyə salmısan. Dedi belə lazımdır, zalım hər gün bizə saatda kəf gəlir.

– Ülfət bəy, atanızı dost kimi, qonşu kimi, ata kimi xatırladız, bəs ailə başçısı kimi yaddaşda necə qalıb?

– Kürçaylı əsl Azərbaycan kişisinə xas olan bütün xüsusiyyətlərə malik adam idi. Bizim üçün səməndər quşu kimi özünü oda-közə vururdu. Darıxmağa qoymurdu. Bizi teatr tamaşalarına, kino-festivallara, gəzintilərə aparırdı. Hər yay bizi öz maşınında səyahətə çıxarırdı. Gürcüstanı, Şimali Osetiyanı, Abxaziyanı, Nalçiki, Soçini qarış-qarış gəzdirib. Maşınını uzaq Ukraynaya sürüb – Odessanın, Xarkovun, Kiyevin görməli yerlərində, səfalı meşələrində, göl kənarlarında bizə aylarla istirahət təşkil edib. Xüsusən, bacımın bir sözünü iki eləməzdi. Həm evin kiçiyi, həm qız uşağı olduğu, həm də gözü qaşı eyni ilə ona oxşadığı üçün. Bir də… Uşaq anadan olandan talesizlik onu qarabaqara izləyirdi.. Doğulanda həkimlər dartıb qıçını çıxarmışdı. Yaşıdları çiçəkləyən zaman uşaq bir qıçı gipisdə yerdə çabalamalı olmuşdu. Elə ona görə də gec ayaq açdı yeridi. Atam bizi İlisuya aparmışdı. Orda uşağı epilepsiya tutdu. Sonra boğazında zob tapıldı. Bir gün də Kürçaylı bizi Qara dənizdə böyük bir gəmiyə mindirdi. Gəmi Sevastopola tərəf üzürdü. Gecə yarısı uşağın kor bağırsağından güclü ağrılar tutdu. Təsəvvür edin, iki min sərnişinin üçində təkcə onda… Kürçaylı bütün gəmini ayağa qaldırmışdı. Nəhayət, kapitanla uzun çənə-boğazdan, savaşdan sonra gəminin kursunu oradan ən yaxın liman olan Yaltaya çevirməyə nail oldu. Sahilə enən kimi təcili yardım maşnı dərhal bizi xəstəxanaya apardı. Əməliyyat başladı, atam məni içəri buraxmadı. Xəstəxananın həyətində oturub gözlədim. On beş-iyirmi dəqiqədən sonra qapıda atamı gördüm. Bir neçə saatın içində başı tən ortadan gül kimi ağarmışdı… Odur ki Kürçaylı uzun illər bacımı uşaq kimi çiynində, boynunda, qucağında gəzdirir, ömrünün sonuna kimi əzizlyirdi. Evdə bir-birləri ilə quş dilində danışırdılar. O, fitlə nəsə deyir, bu anlayırdı. Bu fit çala-çala nəyəsə işarə vurur, bu başa düşürdü. Biz isə heç nə başa düşmürdük. Evdə hər gün bir-birlərinə kiçik məktublar yazırdılar. Bu qəbildən: “Sevimli qızım, İttifaqa getdim, tez qayıdacağam, darıxma”. Və ya: “Dədə, bu gün dərsimiz az olacaq, bizi gəzməyə apararsan”.

Bir gün bağda qonaqlıq idi. Bir azdan uşaqlar süfrədən çəkilib kənarda oynamağa başladılar. Bacım artıq təxminən yeddinci, səkkizinci sinifdə oxuyurdu. Oyunun ortasında uşaqlardan aralanıb qaça-qaça atamıza sarıldı. Atam da onu öpüb oxşamağa başladı. Atamın dostu Ramazan Rəcəblinin həyat yoldaşı Tahirə xalanın o anda anama söylədikləri indiki kimi qulağımdadır:” Şəhla, Əliağa düz eləmir, böyük qızdı, Sabah ondan necə ayrıla biləcək?!”.

Elə də oldu…. Atamın son nəfəsindən yarım saat keçməmiş Ülkər özünü həlak elədi…

Bu haqda ilk dəfədir ki, uzun uzadı danışıram. Xeyli vaxt anamdan gizlicə dolabın qapısını açıb bacımın paltarlarını iyləmişəm. Özümü inandırmışdım ki, bacım harasa uçub gedib, bir müddətdən sonra qayıdacaq. Bir evdə, ailədə 4 nəfər olasan və bir anda ikisini itirəsən… Buna dözmək çox çətindir…

– Ülfət bəy, xatirələriniz çox kövrəkdir, atalı, bacılı, analı günlərə qaytardım sizi, özüm də üzüldüm… Mövzunu bir qədər dəyişək. Deyin, Əliağa Kürçaylı bu qədər dostcanlı, həyatsevər olmasına rəğmən, qanıqara, yazıçı dostlarından incik olduğu vaxtlar olurdumu?

– Yox, Kürçaylı tez-tez inciyən, küsən insanlardan deyildi. Yalnız böyük-böyük məsələlərdə umduğu qələm dostlarında ləyaqətsizlik, yaxud səbatsızlıq, milli heysiyyətsizlik görəndə heyifslənirdi. Bunlara çox vaxt şeirlərində münasibət bildirirdi:

Bir zamanlar vardı ki,
Mərd idin, insan idin.
Sözünlə, söhbətinlə
ürəyə dərman idin.
…Sən riyadan, məkrdən
yalandan çox uzaqdın.
Saymaqla qurtararmı?_
Sən beləydin, beləydin
Bircə şeyə yanıram
Kaş o zaman öləydin…

Yaxud

Şair var, naşirə hər kəlmə başı
“Dərdin alım” deyir qadınlar kimi.
Baxıram gövdəsi dəyirman daşı,
Hərlənir sənətdə payı var kimi.

Kürçaylının bu misralarda kimlərə işarə etdiyini hamı bilirdi. Onlar özləri də bundan paylarını götürürdülər. Ümumiyyətlə, Kürçaylıya zarafatla “qırmızı Əliağa” deyirdilər. Həm yanaqlarındakı qızartıya, həm də sözü üzə dediyinə görə.

– Heç küsdüyü, incidiyi birisi olmayıb?

– Olub. Bütün mehribanlıqlarına baxmayaraq, qonşusu, qələm dostu şair Qabillə tez-tez küsüb barışırdılar. Özü də çox xırda şeylərin üstündə. Bir gün atamla Salam Qədirzadə bizim balkonda oturub yeyib-içirdilər. Bir azdan Qabil də çıxıb öz balkonlarında oturdu, başladı çay içməyə. Mənzili bir mərtəbə aşağıda, sağ tərəfdə idi. Qəti bu tərəfə boylanmır, sanki heç bunları görmürdü. İş Salam Qədirzadədən keçdi. Xeyli təbəssümlə Qabili nəzərdən keçirtdi. Sonra, “buna bax, heç bu yana baxmır, neyləyək, Əliağa?”, – dedi. Üçü də həmişə bir yerdə yeyib içərdilər. Üçü də bir-biri üçün darıxardı. Amma barışıq üçün üçün heç biri ilk addımı atmaq istəmirdilər. Nəhayət, atam məni çağırdı. Qabil nə üçünsə otağa keçmişdi. Gəldim. Kürçaylı Qabilin balkonunun küncündə düzülmüş balonları göstərib dedi: “Daşatanla o balonlardan birini vura bilərsən?”.”Əlbəttə”, – dedim. “Get onda gətir, vur” – dedi atam. Daşatanı gətirib nişan alıb, vurdum. Göyəm turuşusu olan balon aşağıdan deşilmişdi. Bənövşəyi su şorhaşorla yerə axmağa başladı. Salam Qədirzadə ilə atam gülməkdən uğunurdular. Salam əmi gülə-gülə dedi ki Qabili od götürəcək, sakuskası əldən getdi. Bir-iki dəqiqəyə balonda ancaq qupquru göyəm qaldı.Bir azdan Qabil balkona çıxdı. Balonu görüb diqqətlə, maddım-maddım baxdı. Sonra: – Bəyim, bu atdı ki” – deyib həyat yoldaşını çağırdı. Amma atamla Salam Qədirzadənin yuxarıdan gülərək ona baxdıqlarını görəndə özü də gülməyə başladı və əclaflar, sizin işinizdi, – dedi. Kürçaylı əl işarəsi ilə onu bizə çağırdı. Bir azdan üçü də əvvəlki kimi bir yerdə yeyib-içir, zarafatlaşırdılar..

Söhbətləşdi:
Faiq BALABƏYLİ

Mənbə: http://www.edebiyyatqazeti.az

“Gəncə özü şeir kimidir…” (MÜSAHİBƏ

“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, AYB və AJB üzvü,
Prezident təqaüdçüsü, Gənclər müfakatçısı

“Kənardan baxınca ədəbi mühitdə cəmi iki tənqidçi görürəm” – ŞƏFA VƏLİ

Bu dəfə əyalətlərdəki ədəbi prosesdən danışacağıq. Paytaxtla müqayisədə bölgələrdə yazıb-yaradanların bütöv ədəbi prosesdəki rolundan, oradakı yaradıcılıq və dolanışıq durumundan. Müsahibim Gəncədə yaşayıb-yaradan Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin, Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü Şəfa Vəlidir. Onunla bölgələrdə fəaliyyət göstərən ədəbi dərgilərdən, nəşriyyatlardan, bir sözlə, ədəbiyyatın özündən danışmışıq.
Şəfa Vəli hafta.az-a müsahibəsində əyalət ədəbiyyatının bir sıra məziyyətlərinə toxunub:
– Bu gün bölgələrdəki ədəbi mühit sizi qane edirmi? Bölgələrdə qəzet və jurnallarda, online media portallarda nəşr olunmaq problem varmı?
– Ədəbiyyatın bölgəsi olmur. Bilirsiniz, ədəbiyyat və bölgə sözləri niyə uyuşmur? Çünki ədəbiyyat özlüyündə dünyadan böyük anlamdır. Bu sözləri hələ 2015-ci ildə yazmışam: “Mən ədəbiyyatı sevirəm. Fərqi yoxdur, ədəbi nümunə bir misra olsun, müəllifi hansısa dünya şöhrətli bir yazıçı olsun, ya da adicə kollec tələbəsi olsun. Ədəbiyyat ədəbiyyatdır, yazı yazıdır, şeir şeirdir, insan insandır. Mən heç vaxt hansısa xarici müəllifi oxuduğum üçün təkəbbürlənməyəcəm. Amma, anamın bir misrasını oxuyub qürurlanacam, Aləmzər Əlizadənin sevimli obrazını-Ruslanı tanımaqla qürurlanacam, “Adı Qəşəm”… adlı kitabı sevəcəm, “Uşaqkən quşlara daş atan oğlan”ın misralarına ağlayacam, “ayağı özündən qeyrətli çıxan” şəhidlərə yas tutacam, “bir məktub gözləyəcəm, bilim ki, ölməmişəm”, “Şamaelin toxumları”nı oxuyub Lamiyəni sevəcəm… Belə, xülasə, “ruhun badəsinə söz süzəcəm”, amma Azərbaycan qızı olaraq!” Burda missal çəkdiyim misraların müəlliflərinə baxaq: Aləmzər Əlizadə Gəncədə yazıb-yaradan gözəl şair və yazıçımızdır. Qəşəm Nəcəfzadə Bakıda yaşayır. Ruslan Dostəli Bərdədə doğulub-böyüyüb. Emin Piri və Sabir Yusifoğlu Sumqayıtda yaşayır. Elçin Aslangil hazırda Türkiyədədir. Taleh Mansur Qazaxdadır… Sizcə, ədəbiyyat inzibati ərazi vahidlərinin – bölgələrin xəritə üzərindəki çizgi-sərhəddini tanıyırmı? Təbii ki, yox! Elə isə biz niyə güclə, boğazından yapışıb ədəbiyyatı hansısa bölgədə “sıxıb saxlamalıyıq”?!
– Bölgələrdə nəşriyyatların vəziyyəti necədir? Keyfiyyətli kitab yayımlayan nəşriyyatlar varmı?
– Türk dünyasının böyük folklorşünas alimi Sədnik Paşa Pirsultanlının ömrünün son illərində nəşr etdirdiyi kitablarının bir çoxunun bədii redaktoru olmuşam. O kitabları biz Gəncədə, şəhər nəşriyyatında dərc etdirirdik. Bu gün həmin kitablar əlimdədir və inanın ki, ehtişamlı təqdimat keçirilən, aylarla gündəmdə qalan kitablardan daha keyfiyyətli, daha sanballı kitablardır. Sadəcə, yaxşı keyfiyyət üçün yaxşı da sərmayə olmalıdır. Təbii ki, o mətbəədə çıxan bütün kitablar Sədnik müəllimin kitabları kimi keyfiyyətli deyildi. Axı, “ucuz ətin şorbası olmur”. Keyfiyyətsiz kitablar kimin günahıdır? – sualını dilə gətirmək isə absurddur. Burda nə mətbəə, nə də müəllif günahkar deyil. Günahkar, birbaşa, dönəmin iqtisadi durumu hesab oluna bilər.
– Sizin bölgədə regional ədəbi mərkəz hara sayılır? Gənc yazarlar tez-tez toplaşa bilirmi?
– AYB-nin Gəncə filialında hər cümə gənclər günü elan olunub. Hər cümə saat14:00-da orda müxtəlif müzakirələr, gənc şairlərin yaradıcılığı, uğurları haqda fikir mübadiləsi aparılır. Bir ildən artıqdır ki, heç bir tədbirdə iştirak etmirəm. Bunun olduqca özəl səbəbləri var. Odur ki, sizə iki il əvvəlin durumundan danışa bilərəm. Mən Gəncəyə gələn yazarları, əsasən, Xan bağında qonaq edirdim… Orda, yaşıllıqların arasında oturub şeir oxumaq, gələcək planlardan, keçmiş uğurlardan danışmaq mənə həmişə xüsusi zövq verib. Çox zaman “ev sahibi” kimi Səadət Ələkbərova da yanımda olardı. Xan bağının şeirli qonaqları sırasında Fərqanə Mehdiyeva, Elçin Aslangil, Eldar İsmayıloğlu, Gülnar Səma, Elməddin Nicat, Ruslan Dostəli, İntiqam Yaşar, Səhər Əhməd də olub. Ümumiyyətlə, Gəncə özü şeir kimi bir məkandır. Burda gənclərin toplaşması və şeirləşməsi üçün heç bir maneə yoxdur, “vaxt azlığından” savayı…
– Əyalətlərdə kitab təqdimatları necə təşkil edilir? Gənc və orta nəsil yazarlarımız yetərincə oxucu toplaya bilirmi?
-Dədə Qəribin -Qərib Mehdinin kitablarını oxucular həmişə maraqla gözləyirlər. Bunu qəti deyə bilərəm. Neçə dəfə köşklərdən onun kitablarını soruşanların “yoxdur” sözünə necə heyfsiləndiklərinin şahidi olmuşam. Yəni, Gəncə ədəbi mühitinin yazarları üçün oxucu problemi olsa da elə də yüksək səviyyədə deyil. Gəncə hamının bir-birini tanıdığı yerdir. Burda kitab təqdimatı etmək paytaxta nisbətən daha asandır. Burda hansısa imzanı təkcə imza olaraq yox, şəxs kimi də tanıyırlar deyə, təqdimat da uğurlu alınır.
– Bölgələrimizdə ədəbi tənqidin durumu necədir?
– Kənardan baxınca mühitdə cəmi iki tənqidçi görürəm: Firəngiz İdrisqızı və Saleh Qurbanov. İkisi də olduqca savadlı, nəzəri cəhətdən əsərin dərinliyinə enə bilən, ədəbi nümunəni zərgər dəqiqliyi ilə incələyə bilən insanlardır. Başqalarını deyə bilmərəm, mən çox istərdim ki, bu iki insanın tənqid hədəfi mənim hansısa şeirim, yaxud hekayəm olsun.
– Paytaxtadı kitab təqdimatlarından nümunələr sizlərə də vaxtında çatdırılırmı? Bakıdan əyalətlərə kitabların göndərilməsi necə təşkil olunur?
– Beyləqanda yaşayıb-yaradan gənc şair Mücirəddin Mübarizoğlu öz ilk kitabını Bakıda nəşriyyatdan götürən kimi birini Gəncə avtobusuna vermişdi. Burdan götürdük. Adətən, DGTYB-nin nəşr etdirdiyi kitablar mənə çatası olur, onu da, əksərən, yolum Bakıya düşəndə götürürəm. Başqa müəlliflərin əksəriyyətindən, ötən bir il ərzində mənə çatacaq kitabları Gülnar Səmaya vermələrini rica etmişəm. Ən etibarlı mənbə kimi, Gülnar Səmadan götürmək çətin olmur.
– Bölgələrimizdə yetərli sayda kitab mağazaları, bukinistlər, kitab evləri fəaliyyət göstərirmi?
– Hələ tələbəlik illərindən “Knyaz Kitab klubu”na üz tutardıq. 2005-2009-cu illərdən danışıram. Sevindirici haldır ki, o mağaza hələ də işləyir. Bir də ötən il “Kitab evi”nin açılışına yaman sevinmişdik. O da bu ilin əvvəlində bağlandı. “Book-kafe”lər isə ağacdan sonrakı göbələk kimi bir də görürsən Cavadxan küçəsində açıldı, reklam-falan. Sevincək gedirsən, deyirlər iki gündü bağlanıb. Ya da Atatürk prospektində açılır, gedib görürsən ki, yerində yeməkxanadı. Hələ bilmirəm ki, Gəncədə, gerçəkdən “Book-kafe” var, ya yox? Ən yaxşısı GDU-nun və ADAU-nun kitabxanalarıdı. Çox zəngin olan bu kitabxanalarda tələbələr istənilən mövzuda kitab əldə edə bilirlər.
– Niyə kitab təqdimatlarında yazarın çevrəsində ancaq tanışları, şair və yazıçı həmkarları, bir də üç-beş oxucudan başqa heç kim olmur. Sizcə yazıçı və şair əhlini kim dolandırmalıdır?
– Bilirsiniz, biz indi oturub dolanışığımıza günahkar axtarırıq, amma etiraf etmirik ki, iki kitabdan sonar özümüzü “dahi” sayırıq. Bizdə nəşriyyatlar və naşirlər hələ o səviyyədə deyil ki, Demi Murun baş rolda oynadığı “Toran” filmindəki kimi 4 milyonluq müqaviləni bir povest üçün imzalayaq. Mənə elə gəlir ki, “peşəkar ədəbiyyat” anlamı da ancaq bizdədir. Bu nə sözdür? Bu nə deməkdir? Bir şair, bir yazıçı necə peşəkar ola bilər ki, kimdənsə yazdığına görə pul tələb etsin? Peşəkar daşyonan usta ola bilər, dülgər ola bilər, dərzi ola bilər. Yaradıcı insan peşəkar ola bilməz. Şair peşəkar olanda “belə” sözünün qafiyəsini avtomatik olaraq tapır: “elə”. Bu, yaradıcılıqdırmı? Poeziyadırmı? Əsla! Yaradıcılıq elə bir prosesdir ki, onun düzgün izahı yoxdur. Və yaradıcı insanların hər biri öz çörəyini qazanmağı bacarmalıdır. 2013-cü ildə “Gənc ədiblər məktəbi”ndə İlqar Fəhmi belə bir cümlə işlətmişdi:-Əvvəlcə ailənizi dolandırmağı düşünün, sonra şeiri. O, şeir yazma demirdi, o, şeirlə yaşamağın namümkünlüyünü izah edirdi. Qaldı, təqdimat məsələsinə. Bu gün təqdimatlar sanki, borc məsələsidir. “Mən getmişəm, o da gəlsin”, yaxud “o gəlib, gərək mən də gedim”. Məncə, problem müəllifin özündə yox, onun çevrəsindədir. Bu çevrə, təqdimata gələndə hər bir sözüylə, ədasıyla müəllifin boynuna “bax, yaxşı bax, mənəm ey, gəlmişəm ey” minnətini qoyur. Beləcə, o cür düşünməyəni də düşünməyə vadar edirlər. Mərd qovulur, namərd olur… Yenə problem dönüb-dolanıb naşir arqumentində mərkəzlənir. Amma, neynək ki, bizdə naşir məsələsi yox səviyyəsindədir…
– Ədəbiyyat saytlarının bugünkü durumu sizi qane edirmi? Saytlar arasında rəqabət qabiliyyəti necədir?
– Kənan Aydın sağ olsun, mənim yazılarımı özümdən xəbərsiz də olsa, pulsuz çap edir. Amma, elə sayt var ki, iki şeiri çap etmək üçün ödəniş tələb edir. Belə “pullu” saytların içində biz də düşmüşük ki, nə var, nə var, şeir yazmaqla məşğuluq, dolana bilmirik. Başqa ölkələrdə müəllifin bir cümləsini çap edəndə ona qonorar ödəyirlər, bizdə müəllifdən pul tələb edirlər. Rəqabət qabiliyyəti isə ancaq və ancaq xəbər saytları arasında mövcuddur. Ədəbiyyat saytlarının adminləri ancaq öz tanıdıqlarını, bayaqkı söz olmasın, öz çevrələrini çap etməklə məşğuldur. Burda hansı yüksək inkişafdan söhbət gedə bilər ki, hələ rəqabət qabiliyyəti də dəyərləndirilsin

Qazandıqları təcrübə tələbələri gələcək iş həyatına necə hazırlayır?–QƏRB UNİVERSİTETİNİN TƏLƏBƏLƏRİ CAVABLANDIRIR

Təhsil zamanı nəzəri biliklərlə yanaşı təcrübi bacarıqlara yiyələnmək gələcək karyera həyatında olduqca əhəmiyyətli rol oynayır. Nəzəri biliklərə üstünlük verilən auditoriyadan qaynar iş həyatına düşən gəncin özünü natamam hiss etməməsi üçün məhz təhsilillərində bu bacarıqları qazanması çox vacibdir.

Bu baxımdan Qərb Universitetinin ənənələri, formalaşdırdığı model effektivliyi ilə seçilir.Tələbələrin istehsalat təcrübəsinin ən yüksək səviyyədə təşkil olunması üçün ardıcıl tədbirlər görülür, yeni əməkdaşlıq platformalarına çıxış əldə edilir, yerli və xarici partnyorlarla müqavilələr və ən yüksək standartlara malik olan qurumlarda, şirkətlərdə təcrübə keçmələri təmin edilir.

Hazırda Qərb Universitetinin tələbələri Milli Məclisdə, bir sıra nazirlik və komitələrdə, AMEA-nın institutlarında, aparıcı banklarda və digər tanınmış şirkətlərdə təcrübə keçmək imkanına malikdirlər.

Bəs tələbələr bu imkanlardan necə yararlanırlar? Özləri bu barədə nə düşünürlər: İstehsalat təcrübəsi onlara nələr qazandırır? Qazandıqları təcrübənin gələcək iş həyatında nə kimi təsirlərini gözləyirlər?

Məhz bu suallar ətrafında hazırda müxtəlif qurumlarda, şirkətlərdə təcrübədə olan tələbələr arasında sorğu apardıq:

Aysel Mirzəyeva, İşgüzar-inzibatçılıq fakültəsi:

– Mən “Asan Xidmət” Mərkəzində təcrübə keçirəm. “Asan Xidmət”in xidmət standartları ilə tanış olmaq çox maraqlıdır, eyni zamanda deməliyəm ki, olduqca faydalıdır. Bu, əsl iş təcrübəsidir. Bu təcrübə bizi gələcək iş həyatına hazırlayır.

Şeripbay Rejepbayev, Siyasi elmlər və beynəlxalq münasibətlər fakültəsi:

– Mən Bakı şəhər Gənclər və İdman Baş İdarəsində təcrübədəyəm. Tədbirlərdə fəal şəkildə iştirak edirəm, tədbirlərə hazırlıqla, idarənin fəaliyyəti ilə yaxından tanış oluram, iş prosesinə qoşuluram. Gələcək karyeramda bu təcübə dövründə qazandıqlarımın mühüm rol oynayacağına inanıram.

Səbinə Ağayeva, Qərb dilləri fakültəsi:

– Mən İçərişəhər Tarix Muzeyində təcrübədəyəm. Fikrimcə istehsalat təcrübəsi insana çox şey qazandırır. Bu, bizim daha yaxşı mütəxəssis olmağımızda çox böyük rol oynayır. Danılmaz faktdır ki, istehsalat təcrübəsi gələcək iş həyatımız üçün çox mühüm aspektdir.

Rüstəm Məmmədov, İşgüzar-inzibatçılıq fakültəsi:

– Özümü yeni nələrsə kəşf edən adam kimi hiss edirəm. Nəzəriyyə lazımdır, amma fakt odur ki, uğurlu karyera həyatı üçün təcrübə mütləqdir. Bu təcrübənin faydasını artıq indidən hiss edirəm.

Eltur Qasımov, Siyasi elmlər və beynəlxalq münasibətlər fakültəsi:

– Hazırda Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin Analitik İnformasiya şöbəsində istehsalat təcrübəsi keçirəm. İstehsalat təcrübəsi hər bir tələbənin həyatında böyük rol oynayır. Sırf bu təcrübə zamanı tələbələr karyeraları üçün lazım olacaq bilik və bacarıqları mənimsəyir və gələcəkdə daha güclü kadr olma şansı qazanırlar.

Məhəmməd Məhəmmədli, Siyasi elmlər və beynəlxalq münasibətlər fakültəsi:

– İstehsalat təcrübəsi insanın gələcək həyatında böyük rol oynayır. Təcrübə zamanı qazanılan biliklər gələcəkdə karyera qurmaq üçün böyük təkandır.

Kamran Quliyev, Kompüter elmləri və dizayn fakültəsi:

– İstehsalat təcrübəsi tələbələrin lazımi təcrübə qazanması üçün böyük şərait yaradır. Bu təcrübə zamanı tələbələr mütəxəssislərlə təcrübə mübadiləsi apararaq daha da ixtisaslaşır və gələcəkdə daha məhsuldar fəaliyyət göstərirlər.

Aida Böyukzadə, Kompüterelmləri və dizayn fakültəsi:

– Elə Qərb Universitetinin özündə istehsalat təcrübəsi keçirik. Təcrübəmiz yeni başlayıb və bu qısa zaman ərzində çox şey öyrənmişik. İstehsalat təcrübəsi gələcək karyera üçün əvəzsizdir.

Leyla Abbasova, Kompüter elmləri və dizayn fakültəsi:

– İstehsalat təcrübəsi olmadan bir tələbə gələcək işinin necə olacağını təsəvvür edə bilməz. Təcrübə zamanı biz çox şey öyrənirik və bunu gələcəkdə öz işimizdə tətbiq edəcəyimizə inanırıq.

Səadət Abıyeva, Qərb dilləri fakültəsi:

– İxtisasımız üzrə keçdiyimiz istehsalat təcrübəsi bizim üçün böyük rol oynayır, inanıram ki, gələcəyimizə və karyeramıza böyük təsiri olacaqdır.

Görmə qabiliyyəti olmayan əlaçı tələbə: “Anam kitabı oxuyur, mən onun səsini telefonun diktofonuna yazıram və öyrənirəm”

“Dünya siyasi liderlərinin şəkillərini yığırdım, onların adlarını əzbərləyirdim”

Müsahibimiz gənc Amal Əkbərlini adi gənclər sırasından çıxaran görmə qabiliyyətinin olmadığı halda ali məktəbdə əlaçı tələbə kimi təhsil almasıdır.
1993-cü ildə Bakı şəhərində doğulub, orta təhsilini Nərimanov rayonu 5 nömrəli orta internat məktəbində alıb. 2014-cü ildə Qərb Universitetinin Siyasi elmlər və beynəlxalq münasibətlər fakültəsinin Politologiya ixtisasına daxil olub, hazırda 3-cü kursda təhsil alır. Amalla elə təhsil aldığı Qərb Universitetində görüşdük.

– Orta məktəb illərində necə oxuyurdun?

– Bu suala cavab verərkən bir az qeyri-təvəzökarlıq etməli olacam, ancaq həqiqətdir ki, yaxşı oxuyurdum. Əlimdən gələni edirdim ki, yüksək nəticələr göstərim. Hətta 11-ci sinifdə oxuyarkən şərəf lövhəsində şəklim var idi, əlaçı idim.

– Orta məktəbdə oxuyarkən hansı istiqamətlərə xüsusi marağın var idi?

– İctimai-siyasi sahə mənim üçün çox maraqlı idi. Bu sahəyə uyğun olan fənlərə də xüsusi maraqla yanaşırdım. İctimai-siyasi mövzulara marağım o qədər böyük idi ki, bütün xəbərlər və siyasi proqramları izləməyə çalışırdım. Anam da burdadır, təsdiqləyər ki, hələ məktəbə getmirdim, başqa uşaqlar cizgi filmlərini izləyəndə, mən siyasi verilişlərə baxırdım. Hətta o qədər azarkeş idim ki, dünya siyasi liderlərinin şəkillərini yığırdım, onların adlarını əzbərləyirdim. Bu, mənim ən sevimli məşğuliyyətim idi. Əslində, heç əzbərləməyə ehtiyac da yox idi, o qədər informasiya buraxılışlarını izləyirdim ki, bütün liderlərin adları istər-istəməz yadımda qalırdı.
O vaxtlardan istəyirdim ki, ali təhsil alım və bu təhsil mütləq və mütləq ictimai-siyasi sahə ilə bağlı olsun – əlbəttə, bu, politologiya da ola bilərdi, siyasi jurnalistika da ola bilərdi, hər halda siyasətlə bağlı olmalı idi.
İndi peşə baxımından özümü çox xoşbəxt hiss edirəm.
Uşaqlar adətən ya müəllim olmaq istəyir, ya həkim, ya polis. Məndə isə bir qədər fərqli idi və şükür edirəm ki, arzuladığım sahə üzrə təhsil alıram.

– Amal, ali məktəbə hansı formada imtahan verdin?

– Şifahi imtahan verdim. Hamı kimi 5 fənn üzrə. Sadəcə, TQDK tərəfindən bizim kimi imtahan verənlərə xüsusi köməkçilər ayrılır, onlar imtahan verənin seçdiyi variantı cavab kartında qeyd edir.

– Dərslərə fiziki olaraq necə hazırlaşırsan?

– Anam kitabı oxuyur, mən onu telefonun diktofonuna yazıram və öyrənirəm. Bu vasitə mənə çox kömək edir. Həm də tez mənimsəyə bilirəm. Tam sağlam adamlar var ki, bir cümləni öyrənmək üçün on dəfə oxuyur, məndə elə problem yoxdur, yaddaşım çox yaxşıdır. Təhsil aldığım istiqamət mütaliə, geniş biliklər tələb edir. Ona görə elektron kitablardan da geniş istifadə edirəm. Yalnız dərslərə hazırlaşmaq kifayət etmir. Gələcək siyasi icmalçıya nələr lazım ola bilər: siyasi biliklərlə yanaşı, iqtisadi və coğrafi biliklər, tarixi biliklər və s. Buna görə də mən daim yeni məlumatlar toplamağa çalışıram. Bir gün ərzində 50 səhifədən çox kitab oxuduğum olub. O kitabları internetdən götürürəm və MP 3 faylına çevirməklə oxuyuram.
Anam mənə çox kömək edir. Biz ana-övlad münasibətlərindən əlavə həm də dostuq. Universitetə hazırlaşdığım illərdə oturub, evdə söhbət edərkən həmişə deyirdim ki, mən məcburi təhsil ala bilmərəm – tutaq ki, ictimai-siyasi elmləri sevirəmsə, heç vaxt riyaziyyat-fizika sahəsində, lap humanitar sahə olsun – hüquqşünaslıq sahəsi üzrə təhsil ala bilmərəm. Diplom xatirinə oxuya bilməzdim.

– Necə oxuyursan?

– Əla deyə bilərəm. Çalışıram ardıcıl olaraq yüksək nəticə göstərim.

– Hansı əlavə məşğuliyyətlərin var?

– Yazıram.

– Nəzm, yoxsa nəsr?

– Hər ikisi. Cızma-qara edirəm deyərdim. Yazmaq məni çox yüngülləşdirir. Bəzən kədərlənəndə, nədənsə təsirlənəndə yazıram. O düşüncəni adi sözlərlə ifadə etmək olmur, şeirə, hekayəyə və s. çevrilir. Bədii ədəbiyyatı, mütaliə etməyi də çox sevirəm. Az-çox musiqi ifa etmək qəbiliyyətim də var, məsələn, həvəskar səviyyədə qarmonda ifa edə bilirəm.

– Sentimentalsan, hər şeydən təsirlənənsən, özünə qapanansan, yoxsa qaynayıb-qarışan?
– Bu, həssas nöqtədir mənim üçün. Çox maraqlıdır ki, yaşıdlarımdan daha çox özümdən böyüklərlə, hətta 10-15 yaş böyüklərlə daha rahat ünsiyyət qururam, onlarla münasibətim daha yaxşı alınır.

– Müəllimlərinlə, tələbə yoldaşlarınla münasibətlərin necədir?

– Öncə deyim ki, Qərb Universiteti mənim ikinci evimdir. Burda özümü çox rahat hiss edirəm. Bizə yüksək səviyyədə təhsil verməklə yanaşı burada bütün tələbələrlə müəllimlər arasında səmimi-demokratik münasibət var. Universitetimizdə özünü inkişaf etdirmək üçün çox yaxşı mühit və imkanlar yaradılıb. Qiymətləndirmə şəffafdır, yaxşı oxuyan tələbələri stimullaşdırırlar – bu isə şübhəsiz, hər birimizi daha yaxşı oxumağa təşviq edir. Tələbə yoldaşlarımla da çox isti münasibətlərimiz var, məni özləri kimi qəbul edirlər, dostcasına münasibət göstərirlər.

– Politologiya sahəsində təhsil alırsan. Yəqin ki, müasir siyasətlə də maraqlanırsan. Dünyada siyasi kataklizmlər bir-birini əvəz edir. Bir gənc politoloq kimi səni daha çox nələr narahat edir?

– Bu sual ətrafında çox geniş danışa bilərəm. Dünyada baş verən siyasi proseslər çox mürəkkəb və ziddiyətlidir. Amma hər bir azərbaycanlı kimi məni də ilk növbədə Dağlıq Qarabağ münaqişəsi narahat edir. Münaqişənin faktiki olaraq “dondurulmuş münaqişə”yə çevrilməsi cəhdləri çox acı təəssüf doğurur. Bəzi siyasi güclərin bu münaqişə ətrafındakı maraqları Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü bərpa etməsinə mane olur. Ancaq görünən odur ki, Azərbaycan çox güclü diplomatik siyasət aparır, beynəlxalq nüfuzunu, mövqelərini gücləndirir və istənilən halda, haqq öz yerini tutmalıdır və tutacaq.

– Sənə stimul verən nədir?

– İlk növbədə, əlbəttə ki, yaxınlarım. Daha sonra təhsil aldığım sahəyə sevgim. Və məndə bir hissin daha qabarıq şəkildə özünü göstərdiyini hiss edirəm: liderlik hissi. Etiraf edirəm ki, bir az şöhrətpərəstəm. Əlbəttə ki, bu da bir stimuldur.

– Bəs əsas hədəf?

– Müəyyən yaşdan sonra ölkənin ən tanınmış politoloq və yazıçılarından biri olmaq. Bunun üçün də çalışıram.

– Yəqin ki, politoloq kimi efirdə görünmək, ictimai-siyasi verilişlərdə şərh vermək istərdin?

– Bəli, ən böyük arzularımdan biridir. Deyərdim ki, həyatda ilk müəllimim televiziya olub. Bu sahə üzrə təhsil almazdan öncə siyasi proseslərlə məhz daha çox televiziya vasitəsilə maraqlanırdım, nəzəri bilikləri isə burada – universitetdə öyrənməyə başladım. Çox istərdim ki, hətta televiziyada çalışım, müəllif proqramım olsun.

– Müasir politoloqlardan kimləri daha çox izləyir, nəsə öyrənməyə çalışırsınız?

– Dünyasını dəyişmiş Vəfa Quluzadənin şərhlərini çox diqqətlə izləyirdim. İndi isə müəllimimiz Fikrət Sadıqovu qeyd etmək istərdim. Fikrət müəllim ilk dəfə bizim auditoriyaya daxil olarkən yanaşı oturduğum qrup yoldaşıma dedim ki, hələ universitetdən çox-çox öncə onu tanıyır, rəğbət bəsləyirəmm. Belə tanınmış şərhçinin, maraqlı insanın müəllimimiz olması biz tələbələrə çox şey qazandırır. Deməliyəm ki, Qərb Universitetində belə müəllimlər çoxdur, biz bu fürsətdən istifadə etməliyik.

Amalı universitetə – dərslərə aparıb gətirən anası Durna Həsənovanın dediklərindən:

– Amal çox çalışqandır, istəklidir, çox böyük həvəslə hazırlaşır dərslərə. Evimizdə kitaba, təhsilə çox böyük maraq olub həmişə. Görünür, bu, Amala da keçib… Orta məktəb illərindən məktəbin bütün tədbirlərində Amal fəal iştirak edirdi.

Söhbətləşdi: Tural

Respublikanın əməkdar jurnalisti E.Məmmədov “Sumqayıtxəbər” portalının qonağıdır

Eyruz Məmmədovu oxuculara tanıtmağa ehtiyac duymuruq. Onu doğma şəhərimizdə və respublikada yaxşı tanıyırlar. Yazıçı-publisist kimi 20-dən artıq kitabı nəşr olunub, 6 sənədli filmin ssenari müəllifidir. Əsərləri türk, rus, alman, ingilis, ispan dillərinə tərcümə olunub. Bir neçə ədəbi-bədii mükafatın laureatıdır.
Bu gün Azərbaycanın Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin, Rusiya Beynəlxalq Jurnalistlər Assosiasiyasının üzvü, Respublikanın əməkdar jurnalisti E.Məmmədov “Sumqayıtxəbər” portalının qonağıdır.

Təvazökarlıqdan uzaq, əgər mən də anadan 50 il sonra dünyaya gəlsəydim, Azərbaycanın müstəqilliyini, iqtisadi və mədəni inkişafını, kommunist partiyasının süqutunu, tarixi şəxsiyyətləri ancaq dərsliklərdən öyrənə bilərdim. Çox yaxşı ki, hər şeyi gözlərimlə gördüm, maraqlı insanlarla ünsiyyətdə oldum. Bunun özü bir xoşbəxtlikdir.

Müsahibəni apardı:
Arif Ərşad,
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü
“sumqayitxeber.com”

Qeyri-rəsmi müsahibə – hüquqşünas, filosof Ellada Bayramova

Layihəmin bugünkü qonağı ilə Fərdi İnkişaf təliminin təqdimatı zamanı tanış olsaq da, qısa zamanda yaxın və xoş ünsiyyət yaranmışdır. Bəlkə də oxşarlığımız və ortaq cəhət, fikirlərimiz çoxdur deyə. Bəlkə də, maraqlarımız və ortaq və dəyərli dostlarımız var deyə. Çünki bu cür tədbirlərə yoldankeçmə hər kəs gəlmir, fərd olaraq inkişaf etmək istəyən insanlar gəlir.
Layihəmə qonaq edəcək şəxs mənim üçün maraqlı olmalıdır. Verəcəyim suallara cavab vermə iqtidarında olmalıdır. Buna görə də hər kəsi bu layihəmə sala bilmirəm. Ellada xanım, fərqli düşüncə tərzinə görə də maraqlı insandır. İxtisasca hüquqşünasdır və öz biznesi vardır.

Sizin üçün Ellada Bayramova kimdir?
Tarixə iz sala biləcək potensialına malik olan bir şəxs

Ellada adının mənası “Mədəniyyət, tərbiyə” deməkdir, bu sözləri özünüzə aid edirsinizmi?
İkinci mənası “sübh çağı” deməkdir )) Özümə aid edirəm, eyni zamanda her şeyi öz adıyla cağırmağı da üstün tuturam.

Sizin üçün uğur düsturunun elementləri nədir?
Nə qədər əl catmaz olsa da, arzularına çatmaqdan dönməmək……

“Qızıl ortaqlıq, hər şey və ya heç nə” prinsiplərindən hansını seçirsiniz?
Ya hər şey və ya heç nə.

Sizcə təsadüflər zəruriyyətdən doğurmu?
Bəli , təsadüflərə inanmıram.

Həyat bir məktəbdir, bu məktəb sizə hansı dərsləri keçib?
Cox bahalı dərslər kecib, Oksfordda təhsil qiyməti ilə müqaisədə , Oksford heçdir)).

“Hər şərdə bir xeyir var” fikri ilə razısınızmı?
Bəli, praktikada şahidi olmuşam.

“İt hürər, karvan keçər” bu prinsipə riayət edirsinizmi?
98% hə , 2% elə məqamlar var ki, o itlərə həddini bildirmək zərurətdir.

Sonrakı peşimançılıqda fayda varmı?
Xeyr))

Sizcə susmaq razılıq əlamətidir, yoxsa yola vermək və ya mübahisələrdən qaçmaq?
Razılıq əlamətindən savayı, digər variantların hamısını qəbul edirəm.

Sizin üçün ən uğurlu sərmayə nədir?
Özümə etdiyim sərmayədir, hər zaman bəhrəsini görürəm)))

Sabah öləcəyinizi bilsəydiniz, nə edərdiniz?
“Heç vaxt etmərəm” deyə düşündüklərimi)))

Zaman içində səyahət maşınınız olsaydı, hansı dövr və məkana getmək istəyərdiniz və niyə məhz o zaman və məkanı seçirsiniz?
Dünyanın ilk olaraq yaradılış prosesinin bütün detallarını öz gözlərimlə görmək))

Əsl dost –xoş günün dostudur, ya dar günün?
Xoş günün )) Hər kəs tab gətirə bilmir, ağır imtahandır….

Maraqlı yazılar yazmaq, fəlsəfəni anlamaq, başqa bir yaradıcı istedadınız varmı?
Bəli… Bir cox yetənəklərim var … Hal- hazırda Almaniya universitetlərində dərs deyən, dünya üzrə məhşur olan alim, fəlsəfə müəllimim nələr deməzdi bu sualın cavabında haqqımda)) ( özümə də maraqlıdır J)

Tənqidə münasibətinizi bilmək olarmı?
Sağlam, tənqid olmasa inkişaf mümkün deyil))

Riski sevənlərdənsiniz, yoxsa riskdən qaçanlardansınız?
Sevənlərdən.

Sizcə Siz özünüzü yaxşı tanıyırsınızmı?
Xeyr…

Sizin dost və düşməniniz olan cəhətləriniz hansılardır?
Insanların qəlblərinin dərinlikdəkilərini oyrənmə qabiliyyətim, buna sevinirəm, bu çox dəyərli etimaddır, eyni zamanda, çox ağır yükdür…

Sizcə, sizin dost və müştəriləriniz Sizin yerinizdə olmaq istəyirlərmi?
Etiraf edənləri desəm, “bəli” demiş olaram…

İndiki gəncləri necə təsvir edərdiniz və onlara tövsiyəniz nə olardı?
Əksəriyyəti çox dayazdır… Tövsiyəm isə mütaliədir … Savadlı genafond qorxulu gücdür.

TÜRK DÜNYASINDA SEVİLEN BESTECİ SEVİNÇ TOFİQQIZI İLE SÖYLEŞİ

“Sevinç Tofiqqızı kimdir?” diye sorsam kendinizi nasıl anlatırdınız?
“Sevinç Tofiqqızı öncelikle Türk dünyasını, vatanını, milletini çok seven ve bu uğurda canını feda etmeye hazır olan bir Türk kadınıdır. Sonra bestecidir aynı zamanda da çocuklara müzik dersi vermektedir.” derdim.

Beste yaparken kimlerden destek ve teşvik gördünüz?
Her şeyden önce yüce Allah’ımın yardımıyla bugünlere geldim. Allah’ımın bana verdiği özgücümle ayağa kalktım. Allah’ın izniyle de bestecilik yolunda başarıyla azimle yürümeye devam ediyorum.

İlk albümünüz hangisidir?
İlk ışık gören birinci albümümün adı “Bir Meleyin Yürek Sesi”dir. Türk dünyası çocuklarına 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı için “Benim Meleklerim” adını verdiğim bir beste yaptım. Bu albümümde o eserimle beraber 12 kompozisiyam vardır:
1. Bir meleğin Yürek Sesi 2. Gözlere Nur Veren Melek 3. Benim Atatürk’üm 4. Unutulmaz anlar 5. Umut köprüleri 6. Sevgi Nağmesi 7. Hayaller Kanadında 8.Hasretindeyim 9. Arzular Prelyudiyasi 10. Benim Meleklerim 11. Rüyalar 12. Ayrılan Yollar… İkinci ve üçüncü albümüm de bu yakınlarda ışık yüzü görecek.

Besteleriniz sizin deyiminizle kompozisiyalarınız hakkında bilgi alabilir miyim?
Elbette… Kompozisiyalarım (bestelerim) şunlardır:

1.”Ulu Önderim Hatıralar” kompozisiya ve klipi Heyder Aliyev’in aziz hatırasına hesr olunur.
2. “İlhamlı Azerbaycan’ım”
Müzik: Sevinc Tofiqqizi (Cenab prezidentimiz İlham Aliyev’in ad günü için bu eseri besteledim.)
3. “Gözlere Nur Veren Melek”
Müzik: Sevinc Tofiqqizi (Bu kompozisiya ve klipi Zerife Hanım Aliyeva’nın aziz hatırasına hesr ettim.)
4. “Hocalı Feryadı”
Müzik: Sevinc Tofiqqizi (Bu kompizisiya ve klip Hocalıların aziz hatırasına hesr olunmuştur. Ayrıca bu klipin kompozisiyanın takdimi Susha İcra Hakimiyyetin Rehberi Bayram Seferov tarafından yapılmıştır ve büyük takdimata geçirilmiştir.)
5. “Umut Köprüleri”
Kompozisiya ve klip: Sevinç Tofiqqizi (20 Yanvar şehidlerimizin aziz hatırasına hesr olunmuştur.)
6.”Hasretindeyim”
Müzik: Sevinç Tofiqqizi Kompozisiya ve klip: rejisör Rauf Sahiboglu. (Vatana olan sevgimi hesr ettim.)
7. “Kalbim Türkiye’m”
Müzik: Sevinç Tofiqqizi (Bu kompizisiya klip Türk dünyası için bestelediğim eserimin kompozisya ve klibini TRT Avaz hazırladı, TRT Avaz ve TRT’nin diğer kanallarında yayımlandı.)
8. “Menim Meleklerim”
(23 Nisan bütün dünya çocuklarına hediye ettim. Müzik: Sevinc Tofiqqizi kompozisiya ve klipi bütün TRT kanallarında yayımlandı.)
9. “Can Azerbaycan” 2014 yılında Türkiye’nin değerli şairi Harika Ufuk’un“Can Azerbaycan” adlı şiirini besteledim. İki devlet, bir milletiz. Bu eser bu yönden Türk dünyası için çok değerlidir. En kısa zamanda aranjesini yaptıracağım ve klip çekerek size sürpriz yapacağım.
10. “Çanakkale” 2015
Çanakkale’nin 100. Yılı için güzel bir kompozisya eseri yazdım. Türk sefirliğinden diploma ödül aldım.
11.”Erdoğanlı Türkiye’m”
Müzik: Sevinç Tofiqqizi kompozisiya ve klip (Türkiye’nin Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a hesr ettim. Cumhurbaşkanımız için bu eseri hem besteledim ve hem de ona klip çektirdim.)
12. “Futbol Himni”
Müzik: Sevinç Tofiqqizi Söz: Baba Veziroglu İfa(Yorum): Aslan Huseynov
13. “Mekke’de”
Müzik: Sevinç Tofiqqizi Söz: Halk şairi Zelimxan Yagub. Bu mahnimi İbrahim Tatlises’e yazmıştım.
14. “Hayaller Kanadında”
Müzik: Sevinç Tofiqqizi kompozisiya ve klip
15. ” Ya Tak Xocu S Toboy Poqovorıt” (Ben Seninle Konuşmak İstiyorum)Ve sonuncu bu yakınlarda yeni çıkan mahni sözleri Heyder Aliyev Fondunun Vitse prezidenti Leyla Aliyeva
Müzik: Sevinç Tofiqqizi İfa(Yorum): Ceyhun Bakinskiy tarafından seslendirilen mahnimdir.
16. “Yiğitler Yurdusun Ey Azerbaycan” Vatanperver mahni 2016
(Müzik: Sevinc Tofiqqizi Söz: Asif Fermanov Söyleyen Yorumcu: Aslan Huseynov ve Leyla Nur)
17. “Çağır Beni” 2016
(Müzik: Sevinc Tofiqqizi Söz: Hanim İsmayilqizi İfa-Yorum: Aslan Huseynov – Klip ve film Karabağ şehitlerinin hatırasına april dövüşlerinde şehit olanların anısına adadım. Hem beste yaptım hem de klipte ve filmde bir şehidin hanımını oynadım. Bu filmdeki başarım dolayısıyla ödül aldım. Bu film yurt dışında da oynatılacaktır.)
18. “Hayat Güzeldir”
Müzik: Sevinç Tofiqqizi (Yeni kompozisiyam 2016)
Aldığım tüm ödüllerin dışında benim asıl ödülüm yaptığım bestelerin dilden dile dolaştığını ve severek dinlendiğini görmektir. Bu nedenle gurur duyuyorum.

Türkiye’de de çok sevilen ve tanınan bir hanım milletvekiliniz var. Ben de çok iyi tanıyorum, o da beni iyi tanır. Ganire Paşayeva Hanımefendi sizin de en iyi dostunuz, arkadaşınız… Onun eserlerine de beste yaptınız. Bu konuda bize bilgi verir misiniz?
Azerbaycan Milletvekili Sevgili Ganire Paşayeva Hanımın pek çok şiirini besteledim:

1. “Seni Gözleyeceğim” Yorumlayan sanatçı: Halk artisti Flora Kerimova, Mahni ve Klip Rejisörü Nail Naiboğlu
2. “Söyle senmisen? “ ( Söyle sen misin?) Yorumlayan sanatçı: Emektar Artist Manana Japaridze
3. Senin Olum” (Senin Olayım) Yorumlayan sanatçı: Nadir Qafarzade
4. “Qayit” Yorumlayan sanatçı: Akper Aliyev
5. “Söyle” Yorumlayan sanatçı: Aysel Alizade
6. “Seni uzaglardan sevmek de xowdur” (Seni Uzaklardan Sevmek de Zordur) Yorumlayan sanatçı: Emektar Artist Semed Semedov
7. “Aradım” Yorumlayan sanatçı: Shebnem Qehremanova
8. “Sensizlik” Yorumlayan sanatçı: Resad Ilyasov
9. “Deyılsen” (Değilsin) mus.Sevinc Tofiqqizi Yorumlayan sanatçı: Nuriyye Huseynova
Yorumlayan sanatçı: İlham Askeroğlu
10. “Turan Eli” Yorumlayan sanatçı: Aslan Huseynov (Türk dilli himn mahni)
11. “Görmürsen meni” (Beni Görmüyorsun) Yorumlayan sanatçı: Halk artisti Fidan Haciyeva
12. “Hardasan” (Neredesin) Yorumlayan sanatçı: Niyam Salami

Bestekârlık ve film alanındaki ödülleriniz hakkında bilgi verebilir misiniz?
Hatırladığım ödüllerimden bazıları şunlardır:

2009 yılında Oskar Medeniyet Gazetesi’nin “Qızıl Açar” Milli Musiki Ödülü
2010 yılında Bakü Geceleri Türkü Festivalinde “Çağır Beni” eserimle “En iyi Türkü Bestecisi” Ödülü (Müzik: Sevinc Tofiqqizi Söz: Xanim Ismayilqizi Yorumlayan sanatçı: Aslan Huseynov)
2011 yılında Azerbaycan ailesi film festivalinde bestekârı olduğum “İşıqlı Zülmət” filmi “En iyi film” ödülünü kazandı. (2011 yılında Heyder Aliyev Fondu. Azerbaycan Ailesi 2011 Filmler Festivalinde “Işıklı Zulmet” senetli filminde Müzik: Sevinc Tofiqqizi -Rejisör ve senaryo yazarı Mehsim Muellim’di. Bu filmde (Olimpiyat Şampiyonu) Paralimpiyaci İlham Zekiyev’in aile hayatından bahsedilmektedir.
Hayat Varsa, Hayat Dersi, Hayat Varsa, Qürur filmlerinde başrolde oynadım. 2012’de Hayat Varsa ile Kelimeyi Şehadet filmlerine göre “The First 2012″ yılının en iyi oyuncusu mükâfatına layık görüldüm. Bu mükâfat bana Ankara’da Milletvekili Nurdan Şanlı tarafından verildi.
2012’de”TheFirst 2012” ödülü yani “Yılın En İyi Oyuncusu Ödülü”
2013’te “Azerbaycan’ın En İyi Bestekârı Ödülü”
Ağustos 2014’te “Azerbaycan’ın En Çalışkan Bestekârı Ödülü”
Eylül 2014’te Türkiye’de “Türk Dünyası Hizmet Ödülü”
2014’te “Azerbaycan’ın En Sevilen Bestekârı Ödülü”nü 3. kez kazandım.
2014’te Ankara Etimesgut Belediyesinin her yıl düzenlediği “Uluslararası Anadolu Günleri Medeniyet ve İnce Sanat Festivali” çerçevesinde ödüllendirildim.

2014 yılının Eylül ayında Ankara Kültür Sanat Platformu Başkanı Sultan Özateş bana “Kültür ve Sanata Katkı Sağlayanlar Başarı Ödülü” takdim etti.
2014 yılında Azerbaycan Gençler Merkezi tarafından gençlerin en çok sevdiği bestekâr olarak seçilerek “Gençlerin Dostu “ödülüne layık görüldüm.
Rejisör Sirac Mustafayev’in “Bir Ovuc Torpag” (Bir Avuç Toprak) dizi filminin de bestekârıydım. Bu filmde de Rasim Balayev oynuyordu.
2014 yılında Millet Vekili Ganire Paşayeva tarafından “Fahri Ferman” “Azerbaycan ve Türk Dünyasının Değerli Sanatçısı” ve Azerbaycan- Türkiye Türk devletleri ve halkları arasında medeni alakaların oluşmasında gösterdiğim hizmetler çerçevesinde taltif edildim.
2015’te “Azerbaycan’ın En Çalışkan Favori Bestekârı Ödülü”nü aldım.
2015’te “Azerbaycan’ın En Sevilen Bestekârı Ödülü” nü aldım.
2015’te “Bakü Oskarı” film festivalinde “Yetim” filminin bestesiyle de “En İyi Bestekâr” ödülüne layık görüldüm.

2015’te Türkiye Cumhuriyeti Bakü Büyükelçiliği tarafından “Çanakkale” 100. Yılı için bestelenmiş Kompozisiya ile hazırlanan klipe göre Fahri Diploma ile taltif edildim.
2016’da “İki Devlet Bir Millet Türk Dünyası Hizmet Şeref Ödülü”nü Ankara Kültür Sanat Platformu Başkanı Sultan Özateş tarafından layık görüldüm.
2016’da Irak Kerkük Türkmenleri tarafından Türk Dünyası Kültür Sanat Platformu Onur Belgesi mükâfatına layık görüldüm.
2016’da Irak’ın Kerkük şehrinde (TERT) Türkmeneli Radyo Televizyonunun Rehberi Türkeş Salihi tarafından mükâfata layık görüldüm. Bu TERT Televizyonunda bütün bestelerim, kliplerim ve filmlerim yayınlanmaya devam etmektedir.

Bestekârlık dışında çalışmalarınız var mıdır? Bilgi alabilir miyim?
Ben Naci Çelik Berksoy tarafından 30 dakikalık kısa bir filmde oynamak üzere davet almıştım. “Kelime-i Şehadet” adlı bu filmde oynadım. Bu, benim ilk oyunculuk çalışmamdı. Film beni çok etkiledi. Günlerce etkisi altında kaldım. Bu filmdeki oyunculuğumla “The First 2012 ” ödülünü aldım. Yani yılın en iyi oyuncusu seçildim. Çok mutlu oldum.

Beş film çevirdim: Birinci filmim az önce sözünü ettiğim “Kelime-i Şehadet”adlı bana ödül kazandıran kısa metrajlı film… İkinci filmim “Oğurlanan Çocuk”yani “Çalınan Çocuk”; üçüncü filmim “Hayat Dersi”; dördüncü filmim ise “Qurur”yani “Gurur”; beşincisi “Yetim” 2015
“Yetim” adlı filmin başrol oyuncusuydum. Hem anne rolünü oynadım hem de bu filmin bestecisiydim. Bu film festival için özel olarak çekilen ön beş dakikalık kısa metrajlı bir filmdi.
Sonra başka dizilerden de davet aldım.”Senden Sonra” dizisinde Vekil rolünde, sonra 2015 “Bakü Oscarı Film Festivalinde “Yetim” filmindeki ana rolünde hem de filmin bestekârına göre de festivalde üç ödül kazandım.
Bana vakit ayırdığınız için çok teşekkür ederim. Başarılarınız daim olsun. Okurlarımıza son olarak söylemek istediğiniz bir şey var mı?
Ben bütün Türk Dünyasının her zaman birlik beraberlik içinde olmalarını canı gönülden arzu ediyorum. Allah, Türk’ü korusun diyorum. Türkiye benim ikinci vatanımdır. Size de bu güzel röportaj için çok teşekkür ediyorum.

HARİKA UFUK
TÜRKİYE
ARALIK 2016

Baba VƏZİROĞLU: “Bu gün də özümü ya şagird, ya da tələbə hiss edirəm” (Müsahibə)

“Bu gün də özümü ya şagird, ya da tələbə hiss edirəm”

Dəyərli oxucular, hər zaman yaradıcı insanların, məhşurların həyatı, iş fəaliyyəti hər birimizin maraq obyekti olub. Belə məhşurlardan da gənclər üçün ən çox maraq doğuran nəğəmkar şair, respublikanın əməkdar incəsənət xadimi, söz memarı Baba Vəziroğludur. Müasir cəmiyyətin ədəbi zövqünün formalaşmasında Baba Vəziroğlunun əvəzsiz rolu, danılmaz xidmətləri vardır. Hər birimiz üçün olduqca maraqlı olan böyük şairimizlə müsahibə hazırlamağa qərar verdim. Söhbətimiz olduqca səmimi keçdi və xoş təsüratlarla yaddaşımıza həkk olundu. Bu arada baş tutan olduqca səmimi ünsiyyətə və göstərilən yüksək qonaqpərvərliyə görə böyük Baba müəllimə dərin minnətdarlığımı, sonsuz sayğılarımı ifadə edirəm.

Olduqca gözəl təbiətdə böyümüsünüz. Şair olmaq üçün təbiətin də rolu varmı? İnsan şair olmağı öyrənməlidir, yoxsa elə şair doğulmalıdır?

Təbiəti bir o qədər də qabartmaq lazım deyil məncə. Təbiət şair olmaq üçün lazım olan vavib amil deyil. Afrikada da məncə şair olmaq olar. Əsas insanın daxili aləmi zəngin olmalıdır. Sənətin mənbəyi, mənşəyi ilahidən gəlir. Şairlər, ümumiyyətcə yaradıcı insanlar Allah tərəfindən seçilmiş insanlardır. Sənəti sıradan olan insanlar yarada bilmir. Allah tərəfindən seçilmiş insanlar da gərək ki, onlara həvalə olunmuş bu olduqca çətin və məsuliyyətli missiyanı lazımınca yerinə yetirsinlər. Necə ki, müqəddəs kitablar vəhynən xüsusi insanlara, peyğəmbərlərə gəlirdi, eləcə də sənət ilahi tərəfindən seçilmiş insanlara gəlir. Müqəddəs kitabda da yazıldığı kimi şairlər seçilmiş insanlardır, peyğəmbərlərdən sonra allah ən yaxın insanlar hesab olunur. Sənət adamları həm xoşbəxtdirlər, həm də bədbəxtdirlər. Xoşbəxtdirlər ona görə ki, Dostayevski demişkən “insana xoşbəxtlik üçün nə qədər xoşbəxtlik lazımdırsa, bir o qədər də bədbəxtlik gərəkdir. Yəni xoşəxt olmaq üçün həm də bədbəxtdirlər. Bədbəxtdirlər ona görə ki, bu ağır və ağrılı missiyanı həyata keçirməyə məhkumdurlar. Yəni bütün ətrafda baş verənləri və baş verməyənləri belə içindən keçirib sənət əsərinə çevirməlidirlər. Onları kağıza köçürməli, rəngə çevirməli, yaxud da nota köçürməlidirlər. Bu mənada bədbəxtdirlər.

– Bildiyimiz kimi şairlərin əksəriyyəti duyğusal olurlar, maraqlıdır ki, Baba Vəziroğlu həyatda necə bir insandır?

Təkcə şairlər deyil, ümumiyyətcə insanların bir çoxu duyğusal ola bilər. Şairlərin bir özəlliyi var ki, həmin duyğuları sözə çevirə bilirlər. Hisslərini bədii formada çatdıra bilirlər. Amma elə insanlar var ki, həmin hissləri yaşadıqda gücləri yalnız göz yaşlarına çatır. Allah onlara elə bir şans verməyib ki, yaşadıqlarını şeirlə, sözlə ifadə edə bilsinlər. Bu baxımdan da şairlər xoşbəxtdirlər. Çünki öz hisslərini sözə çevirə bilirlər. Bəzi insanlar şairlərdən daha hissiyatlı və duyğusaldırlar. Amma onlar həmin hissləri insanlara çatdıra bilmirlər. Ürək xəstəliklərinin çoxu da elə ondan yaranır. Ürəkləri dərd içində əriyib gedir. Baxırsan ki, bizdən də qat-qat istedadlı insanlar var. Onların bir az da olsa şansı olmayıb ki, öz yerlərini tutsunlar. Yəni istedadlı olmaqla yanaşı insana həmidə bir bəxt gərəkdir. Əsas odur ki, lazımı vaxtda, lazım olan yerdə omağı bacarmalıyıq. Tanınmış insanlar heç də qazandığı nüfuza görə qürrələnməməlidir. Biz bilməliyik ki, bizim həm də bəxtimiz gətirib.

– Yəqin ki, ədəbi məclislərdə olursunuz. “Dağ Çiçəkləri”ədəbi məclisinin üzvü olmusunuz.

Ədəbi məclislər son zamanlar azalıb. O zamanlar ədəbi prosesin qızıl çağlarında çox olub. Məşhur və məlun keçid dövrü gəldi, bir çox dəyərlər itdi, kriteriyalar ləğv olundu. Son zamanlarda allaha şükür olsun ki, yenidən bir canlanma var, ənənələr icra edilir, kitab təqdimatları keçirilir. Bizim şair dostlarımızın, yazar dostlarımızın kitablarının təqdimatı keçirilir. Amma yenə də əvvəlki kimi çox deyil. İndi bütün o ünsiyyətləri mavi ekran (İndi onu da rəngarəng ekran əvəz edib) əvəz edir. Təqdimatlarımızı soyuğ ekranla bölüşürük. Nə yaxşı ki, mən son zamanlar respublikanın bütün ali məktəblərində, orta məktəblərdə, hərbi hissələrdə, zavod və fabriklərdə görüşlər keçirirəm. Görürəm ki, ekran canlı ünsiyyəti əvəz eləmir. Canlı ünsiyyətdə insanlar öz münasibətlərini birbaşa ifadə edirlər. Bu tamam başqa bir aləmdir. Müxtəlif simalar görürsən. Bəzən narazı sifətlər, simalar olur. İnsanlar öz adekvat münasibətlərini bildirirlər. Bu da yaxşıdır, bu da gözəldir. Mən son zamanlar televiziya görüşlərinə bir o qədər də vaxt ayırmıram. Daha çox canlı görüşlərdə oluram. Adətən cəbhə bölgəsində, hərbi hissələrdə, həbsxanalarda görüşlərdə oluram və hiss edirəm ki, şeirə, ədəbiyyata bu gün daha çox tələbat var. Sevinirəm ki, onların mənə tələbatı var. Xüsusi ilə də gənclər arsında. Mənim oxucularımın əksəriyəti gənclərdir. Gəncliyin bir qızıl təbəqəsi var ki, onlar elmə, ədəbiyyata, olduqca maraqlıdırlar. Respublikanın əksər orta məktəblərində görüşlərdə olmuşam. Vaxt azlığından bəzi görüşlərə gedə bilmirəm.
O zamanlarda həyata atılmaq, vətəndaş olmaq üçün mərhələlər vardı. İlk olaraq oktyabryat olurdun, sonra pioner, sonra komsomol olurdun. Bunlar cəmiyyətdə yer tutmaq üçün lazım olan mərhələləridir. Eləcə də ədəbi camidə, ədəbi aləmdə müəyyən mərhələləri keçməli idin ki, gəlib lazım olan mərhələyə çatasan. Müəyyən məktəbləri keçmək mütləq lazımdır. Birdən birə gəlib Əli Kərim, Rəsul Rza, Mirzə Ələkbər Sabir olmaq olmaz. Hamı bu dərnəklərdən başlayır. Bütün kitablarda bu ədəbi dərnəklər vardı. Mən kənddə yaşayırdım. Bizim üz tutucağımız məkan İsmayıllı rayonunun Zəhmətkeş Qəzetinin nəzdində fəaliyyət göstərən “Dağ çiçəkləri” ədəbi məclisi vardı. İsmayıllı ədəbi, gəncliyi, ədəbi nəsli bu mənada obrazlı desək hamısı Musa Yaqubun şinelindən çıxıb. İstisnasız olraq. Təbii ki, ondan öncə də yazarlarımız vardı. Əbülhəsən kimi xalq yazıçısı. Amma onlar Paytaxtda olurdular. Musa müəllim isə uzun illər əyalətdə yaşadı. Rayonuna, kəndinə arxa çevirmədi. Neçə-neçə gənc nəsilləri müəllim kimi yetişdirib. Onalara həyata vəsiqə veribdir. Musa müəllim böyük maarif işçisi, məktəb direktoru olub. Eyni zamanda da ədəbi nəsil yetişdirib. Mən o zamanlar 30 km yolu günəşdə də, yağışda da, qarda da çox zaman piyada gəlirdim. bir təsadüf olmasa idi yenə də piyada qayıdırdım kəndimizə. İndi çox razıyam ki, mən o çətinliklərə, yağışa, qara dözüb, Musa müəllimin ədəbi məktəbini bitirdim. “Dağ çiçəkləri” ədəbi məclisini orta təhsillə müqayisə etsək ibtidai məktəbdir.
Sonra təbii ki, Ədəbiyyat aləmində öz yerini tutmaq üçün böyük məktəblər gəlir, Bakı məktəbi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin mühiti gəlir. Mənim bir xoşbəxtliyim də odur ki, mən bir müddət Bakıda təhsil aldım. Azərbaycan dövlət Universtitetində Jurnalistika fakultəsində təhsil aldım. Sonra ən böyük qazancım Moskvada Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunda təhsil almağım oldu. Mən onu ömrümün qızıl səhifələri sayıram. Moskva mühitinin mənim həyatımda, cəmiyyətdə və ədəbiyyatda mövqe qazanmağım üçün böyük rolu oldu. Azad demokratik Moskva mühiti, gözəl müəllimlər, geniş dünya görüşü… Moskva mühiti bütün sahələrdə özünü göstərib. İstər tibb sahəsində olsun, istər ədəbiyyat sahəsində bütün sahələrdə öz tövhəsini verib. Adlı-sanlı həkimlərimiz həmin mühitin yetirmələridir.
Rəhmətlik Rafiq Tağı özü Moskva mühitini keçmiş ziyalı idi. Mən onunla dostuq etmişəm. Rafiq Tağı mənim tərcümeyi-halımın böyük bir hissədsini əhatə edir. Cabir Novruz, Əli Kərim və digər bir çox ziyalılarımız Moskva mühitinin ədəbi yetirmələri olublar.
Sonra Bolqarıstanda ali təhsil kursları, Bolqar dili ədəbiyyatı və tərcüməsi ali kurslarını bitirdim. Bütün ömrüm boyu da oxuyuram. Bu gün də oxuyuram, rəsmi statuslu bir yerdə oxumasam da Baba Vəziroğlu institutunu oxuyuram. Həmin institut gündə neçə kitab tövsiyə edirsə o kitabları da oxuyuram. Bu gün də özümü ya şagird, ya da tələbə hiss edirəm. Maddi qidalar kimi hər gün o mənəvi qidanı mən almasam özümü ac hesab edirəm.

– Sizin daha çox sevgi mövzusunda yazdığınızı bilirik, maraqlıdır ki, belə şeirləriniz öz ünvanı varmı?

Bilirsiniz bəzən sevgi deyəndə çox dar, məhdud çərçivədə başa düşülür. İki əks qütblü insanın bir-birinə münasibəti kimi anlaşılır. Mən sevgi deyəndə dünyanı yaradan bir hissiyat başa düşürəm. Görürsünüz Allah-təala heç nəyi bir-birinə gözə görünən bağlarla bağlamayıb. Amma kainatı elə yaradıb ki, hər şey bir birinə bağlıdır.O, gözəgörünməz bağların adı sevgidir. Sevgi iki insanın bir-birinə münasibəti ola bilməz. Sevgi dostluğa, sədaqətə, insanlığa, sonsuz kainata, torpağa, doğulduğun ocağa münasibətdir. Bu mənada düz deyirlər: Baba Vəziroğlu sevgi şairidir. Böyük mənada düzdür ki, sevgisiz həyat ola bilməz, sevgisiz yaşamaq olmaz. Düşünsək ki, Azərbaycanda Vətənpərvərlik mövzusunda yazılan mahnıların,əsərlərin 70%-dən çoxunun müəllifi mənəm, o zaman deyərsiniz ki, elə siz Vətənpərvərlik şairisiniz. Heydər Əliyev haqqındakı kontatalar yazmışam, araporiyalar, aodalar yazmışam. Mübariz Tağıyevin oxuduğu Vətənpərvərlik mahnılarının 99%-ni mən yazmışam. Amma görünür sevgi mövzusu insanlara daha yaxın olduğu üçün, ona daha çox meyilllidir gəncliyimiz, oxucularımız. Mən nəğmələr, şeirlər sözünü çox işlədirəm. Yazdığım şeirlər hmısı nəğməyə çevrilib. Kitab çıxarmağa belə tənbəllik edirəm. Deyiləndə ki, kitab çıxart, deyirəm ki, bir kitabı neçə adam oxuyur. Minlərlə, on minlərlə adam oxusun. Amma bu gün yazırsan sabah nəğməyə çevrilir və milyonlarla insan onu dinləyir. Yəni ki, o ən populyar üsuldur, janrdır. Bu mənada böyük mənada sevgi şairiyəm amma məhdud çərçivədə başa düşülməməlidir.
Mənə elə gəlir ki, sənət insanı elə sevgi insanıdır. Sevgisiz heç nə etmək olmaz. Allah insanları bütün canlılardan fərqli yaradıb. Ona sevgi bəxş edib. Sevgi və qəm hissləri yalnız insana məxsus hisslərdir. Böyük əsərlərin çoxu qəmdən yaranır. Bəzən şairllərin gözlərinin qəmli olması insanlarda sual doğurur. Onun cavabı bundadır ki, görünür poeziyanın ən böyük çalarları qəmin arxasında gizlənib. Doğrudur xoşbəxtlik adlı mütləq bir məfhum yoxdur. Xoşbəxtlik nisbi olur, onun konkret bir resepti olmur. Yer kürəsində yaşayan 7 milyard insanın hərəsinin öz xoşbəxtlik resepti var. Mən belə düşünürəm ki, mütləq xoşbəxtlik insanlara lazım da deyil. Məşhur bir ifadədədə deyildiyi kimi; “Mənə bir ovuc içi qədər xoşbəxtlik yetər”.

– İsmayıllı ədəbi mühiti çağdaş dövr Azərbaycan ədəbiyyatı üçün böyük sənətkarlar yetişdirib. Musa Yaqub, Baba Vəziroğlu kimi söz memarları oxucunun tam zövqündə olan sənətkarlardı. Sizə paxıllıq edənlər çoxdurmu?

Qısqanclığı hiss edirik. Amma onlar açıq demirlər axı ki, biz nə üçün belə davranırıq, nə üçün qısqanırıq. Həm regional, həm populyarlıq baxımından olar. Amma Musa müəllimi qısqanmağa dəyər də… Hər kəs başını aşağı salıb işini görsün. Əgər o qısqanclıqlara, daldan atılan daşlara, paxıllıqlara məhəl qoysaq bütün vaxtımızı dəyərsiz,mənasız şeylərə sərf etmiş olarıq. Sən düz yolunu get, kənardan gələn səslər dəyərsiz və mənasızdır. Mənim məşhur bir frazam var; Pis adamlarla mübarizə aparmaq mümkün deyil. Pis adamlarla pis hava kimi barışmaq lazımdır. Pis adamlarla mübarizə aparmaq, qışın soyuğunda küçəni elektrik sobası ilə isitmək istəyinə bənzəyir. Pis adamlarla mübarizə aparmağa dəyməz, faydasızdır. Mən vaxtında bu həqiqətə gəlmişəm. Mənim kitablarımdan birinə “Dünya dəyməz göz yaşına” adını seçməyim də elə bu həqiqətdən irəli gəlir. Bu o, deməkdir ki, dünyadan umma. Sənin bir damla göz yaşın dünyadan daha dəyərlidir. Gecə-gündüz deyirik; vəfasız dünya, bivəfa dünya… Söyürük, danlayırıq, sonra da dünyadan küsürük. Uman yerdən küsərlər. Sən nəyə görə umursan ki, nə üçün də küsəsən. Bu mənada vaxtında bu həqiqətə gəlmişəm. Mən öz yolumla gedirəm və getdiyim karvana əminəm. Hərdən dar düşüncəli, dünya görüşü zəif olan insanlar özlərini çox bilmiş hesab edirlər. Hansı ki, daxili aləmi olduqca boş və dəyərsizdir. Beş günlük dünyadır. Bizim nə qədər vaxtımız var ki, cəmiyyətdən təcrid olaq? Gərək bu beş günlük dünyada sənin kiməsə pislik etməyə vaxtın olmasın. Hər kəsdən təcrid olunub yaşamaq olmaz. Axı həyat bizə ikinci dəfə yaşamaq şansı verməyəcək. Bəzi insanların özlərini təcrid etməsi, xüsusi təbəqənin nümayəndəsi hesab etməsi, Hindistanda buna kasta deyirlər, ən zəhləm gedən cəhətdir. Allah bizi bərabər yaradıbsa sən özünü necə fərqli təbəqələrə aid edə bilərsən? Bu ömürdür. Ömrünü gərək normal insan kimi yaşayasan.
Mən daxili dünyası boş olan insanlarla ünsiyyət qurduqda yoruluram və özümə gələ bilmirəm. Mənim əsasən ünsiyyət qurduğum insanlar yaradıcı insanlardır. Mənim dostlarım rəhmətlik Rafiq Tağı, Kamal müəllimdir. Kamal müəlimlə bir-birimizi yarım kəlmədən də başa düşürük. İki sənətkar dostluq edəndə, xüsusi ilə də bir şairlə bir bəstəkarın dostluğundan tamaşaçılar qazanır. Çünki gözəl mahnılar əmələ gəlir. Mənim mindən artıq şeirimə musiqi bəstələnib. Bunların da ən uğurluları Kamal müəllimlə iş birliyimizdən yaranıb. Çünki bizim zövqümüz, baxışlarımız uyğundur. Ona görə də ən xit mahnılarımız yaranıb. Musiqi də kino kimi çox qəliz sənətdir. Gərək ki, olduqca dəqiq və həssas olasan. Hər şey dəqiq olmalıdır. Sən bəstəkarın yazdığı musiqinin poeziyasını duymalısan, ya da ki, bəstəkar şairin yazdığı şeirlərin ritmini duymalıdır. Bir də ki, musiqinin uğurunda onu təqdim edəcəyin ifaçının da rolu önəmlidir. Bəzən çox mahnıların şansı da ona görə gətirmir ki, ifaçısı düzgün seçilməyib. Bu baxımdan Kamal müəllimlə biz ifaçını dəqiq seçirik. Bizim son zamanlar Alim Qasımov üçün yazdığımız “İlahi”, “Xatirədir”, Nəsibə xanımın ifasında “Səndən nigaranam” kimi mahnılar bütün dünyaya yayılıb. Bu da bizim dünyaya baxışlarımızın üst-üstə düşməsindən irəli gəlir. Fizikada buna tezliklər deyilir. Tezliklər bir-birinə uyğun gəlir.

– Günümüzün gənc yazarlarından əsasən kimləri oxuyursunuz?

Bəli gənc yazarları oxuyuram. Sosial şəbəkədə izlədiklərim də olur. Biz gənc yazarlarla tez-tez görüşürük. Çay süfrəsində söhbətlər edirik. Hamısının kitablarının təqdimatında iştirak edirəm. Gənclər mənim oxucularımdır, mən də onların oxucularıyam. Əvvəl hamısını oxuyuram, daha sonra imzasına bələd olduğum bir çox yazarlar olur ki, onları davamlı olaraq izləyirəm. Bəzi imzaları oxuyuram amma daha sonra bir kənara qoymalı oluram. Bəlkə də onlar da yaxşı yazardılar. Sadəcə mənim yazarım deyil. Belə hamıs mənim dostlarımdır. Salam Sarvandan tutmuş, Aqşin Yeniseyə qədər, Günay Yunusdan tutmuş, Sevinc Çılğına qədər. Qanturalı, Şəhriyar, Dilgorani və digərləri. Yadıma düşdükcə deyirəm. Mən daha çox oxucu olmağa çalışıram. Bir zamanlar ədəbiyyatımızda durğunluq dövrü idi. Mən həmin dönəmdə əvvəllər oxuduğum ədəbiyyatları, əsasən də Rus ədəbiyyaıtnı təkrarladım. Çexovu, Dostayevskini və digərlərini. Daha sonra ədəbiyyatımızda bir çiçəklənmə dövründə normal əsərlər yaranmağa başladı. Hal-hazırda da Rus dəbiyyatı ilə yanaşı gənc yazarlarımızı da oxuyuram. Maşallah hər dəfə təzə bir kitab oxuyuram. Bu da məni sevindirir.

Deyirlər Heydər Əliyev ən ağır anlarında belə “Xalq Heydər söyləyəcək” mahnısını arzulayıb.

Bəli, o mahnı çox işıqlı bir mahnıdır. Bəzi insanlar elə bilir ulu Öndərin ölümünə həsr olunub. Amma elə deyil. Mən sonralar izah etdim ki, ölümü haqqında elegiya deyil. 75 illik yubileyi ərəfəsində hədiyyə etdiyimiz əsər idi. Bu mahnı Ulu Öndərimizin əbədi yaşar olmasını göstərir. Əsərdə sabaha inam, gözəl ovqat, həyat eşqi var. Təvazökarlıqdan uzaq olsa da biz mahnını hədiyyyə edərkən görmüşdük ki, mahnı Heydər Əliyevin çox xoşuna gəlmişdi. Amma o özü biruzə vermədiyi üçün biz də biruzə verməmişdik. Amma nə yazıq ki, H. Əliyevin ömrünün son günlərində o mahnını çox sevdiyinin şahidi olduq. O mahnını dinləmək istəmişdi. Kamal müəllimlə biz o mahnını diskə köçürtdük və xəstəxanaya göndərdik. Nə yazıq ki, və nə xoş ki, biz artıq ömrünün son günlərində Heydər Əliyevin o mahnını çox sevdiyinin şahidi olduq. Üzülürdük ki, böyük insan son günlərini yaşayır. Eyni zamanda da bir müəllif kimi, qürur hissi keçirirdik ki, deməli bizim yazdığımız əsər o qədər ürəyincə olub ki, onu bir də dinləmək istəyib. İkili bir duyğu yaşamışdıq. Həm ağrılı, həm də qürur verici hisslər idi. Həyatımızın böyük parçası sanki əbədiyyətə qovuşurdu. Mən Heydər Əliyev Haqında başqa bir şeir də yazmışdım. Şeirimdə də qeyd etmişdim ki; “Biz sənin qədrini bilmirik hələ!” Mahnıda da qeyd olunduğu kimi; “Zirvələr uzaqdan uca görünür”. Biz H. Əliyevin nə cür xilaskar olduğunu bilmirdik hələ. Ölkəmizin taleyində bu şəxsiyyətin nə cür bir tale yüklü rol oynadığını bilmirdik. 2003-cü ilin məşum dekabr ayında bu böyük insanı itirəndən sonra hisss etdik ki, biz doğurdan da onun qədrini layiqincə qiymətləndirə, onu olduğu kimi dərk edə bilməmişik. Doğrudan da zirvəyə uzaqdan baxdıqca onun ucalığını daha dərindən dərk etməyə başladıq.

-“Məhəbbətlər çoxalır,
Ürək sözü azalır,
İlk məhəbbət məktubu
Bircə dəfə yazılır”.
İlk məhəbbət məktubunuzu xatırlayırsınızmı?

Doğrudan da belədir. İnsanlar daha çox insanları sevdikcə, daha çox öz sevgisini paylaşdıqca artıq ürəyin sözü bitir, tükənir. Və düşünür ki, duyğularının, sevgisinin hamısını ilk məktubda qoyub. Bu da hər şeyin insan həyatında bir dəfə baş verməsindən irəli gəlir. Məhşur frazada deyilir ki; “Axan çaya bir dəfə girmək olur.”Bəli ilk məhəbbət, ilk müəllim, ilk doğulduğun koma da yeganədir. Heç bir şey həyatda təkrarlanmır.

– Sevgiyə doğru yol gedirəm, hələ çatmamışam demişdiniz. Çata bildiniz?

Yox, əlbətdə ki, yox. Çatsaydım həyat bitərdi. O yol bitməz. Çatsaydım mən indi sizinlə söhbət edə bilməzdim.(Gülür) Mənim bir kitabımın adı da “Ömrümüzdən uzun yol”dur. İnsan ömrü boyu yol gedir, axtarışdadır. O yol bizim ömrümüzdən çox-çox uzundur. Hətta ömrümüz bitəcək, o yol davam edəcək. Bəlkə ruhumuz gedəcək, bəlkə xatirəmiz gedəcək, bəlkə adımız, əməllərimiz gedəcək. Əbədi yoldur o yol. Bayaq H. Əliyev yolundan danışdıq. O yol bitmədi ki, o yol davam edir. Bu gün o yolu onun ardıcılları, başda möhtərəm prezidentimiz İlham Əliyev olmaqla, layiqli davamçıları gedirlər. Azərbaycan xalqı şəxsiyyətlərdən, rəhbərlərdən asılı olmayaraq, həmin yolla gedəcək. Eyni zamanda mən belə düşünürəm ki, yol bitərsə insan da tükənər, yaradıcılıq da tükənər, yəni mütləq boşluq yaranar.

– Sizin üçün istirahət nədir?

Yaradıcı insanlar üçün istirahət şərti bir şeydir. Beyin 24 saat işləyirsə hansı istirahətdən danışmaq olar. Dəyərli şairimiz Ramiz Rövşən demişkən;
Gəl əl-ələ tutub gedək,
Dərdimiz olmayan yerə,
Bu Ramizi aparın siz,
Bu Ramiz olmayan yerə.
İstirahət üçün hara hetsən də qayğıların, düşüncələrin də səninlə gedəcək. Elə yer mövcud deyil ki, bütün dərdlərini, sevincini, dostlarını hər şeyi burada qoyub oraya istirahətə gedəsən. Mütləq istirahət olmur. sadəcə məkanı, iş rejimini dəyişmək olur, bu da bir çox hallarda istirahət təsirini bağışlayır. Başqa insanları bilmirəm, bəlkə də onlar tam təcrid oluna bilərlər. Amma yaradıcı insanlar, təcrid oluna bilmirlər. Çünki beyin 24 saat çalışır. Söhbət yazmaqdan getmir, beyinin çalışmağından, düşünməkdən gedir. İnsanların münasibətini, təbiətdə baş verən hər şeyi beyin emalından keçirir. Nə bilmək olar, bəlkə istirahət elə bu deməkdir. İnsan düşünərkən emal etdiklərini də kağıza köçürməklə boşalır və həmin zamanın özü bir mənəvi istirahətdir. Necə ki, səmada buludlar dolur, göy guruldayır və nəhayət buludlar bir-birinə dəyir, şimşək çaxır buludlar da boşalır. buludlar da özünü o zaman ifadə edir.
Amma mən istirahəti əsasən təbiətdə olmaqla, ağac dibi belləməklə edirəm. Təbiyiliyi, təbiətlə təmasda olmağı çox sevirəm. Saxta, süni heç nəyi sevmirəm. O cümlədən də insanlar arasında təbii olanlarını sevirəm. Şair də təbii olmalıdır. Misal olaraq Musa Yaqub. Musa müəllim ona görə mənim gözümün işığıdır. O. olduğu kimi görünən, göründüyü kimi olan sənətkardır. Bir sözündə, baxışında saxtalıq görməzsən. Nə var odu. Sənətin gücü onun təbiyiliyindədir. Səmimiyyət olmayan yerdə ürəyə girmək olmaz. “Ürəyin açarı səmimiyyətdir.” Kiminsə ürəyinə girmək istəyirsənsə ora yalnız səmimiyyətin açarı düşə bilər.

– Sözlərinə ən çox mahnı yazılan şairsiniz. Onlar sizi tapırlar, yoxsa siz onları tapırsınız?

Bu lap çoxdan olub. Yadımdan çıxıb kim-kimi tapıb. Yəqin ki, bir şans yaranıb, şairlərlə musiqi aləminin qovuşduğu bir məkan olub. Mən ilk mahnımı gənc yaşlarımda yazmışam. Universtitetin Jurnalistika fakultəsində, I kursda oxuyurdum. Həmin vaxtlarda bəstəkalarımızdan Firəngiz Babayeva, Oqtay Rəcəbov ilə tanış idim. İlk mahnımı ölməz sənətkarımız Şövkət Ələkbərova oxumuşdu. Bəlkə də mənim uğurlarım elə ordan başladı ki, mənim mahnılarımı böyük sənətkarlar ifa ediblər. Sonra bu davam etdi. Demək olar ki, dövrümdə yaşayan bütün bəstəkarlarla mahnı yazmışıq. Telman Hacıyev, Ramiz Mirişli, Elza İbrahimova, Oqtay Rəcəbov, Eldar Mansurov, Firəngiz Babayeva, Faiq Sücəddinov, İmruzə xanım, Mobil Babayev, Elçin İmanov … bütün hmısı ilə əməkdaşlıq etmişik. Son vaxtlar da Kamal müəllimlə. Bütün böyük sənətkarlarla işləmişəm. Şövkət Ələkbərova, Rübabə Muradova, Akif İslamzadə, Mirzə Babayev, Flora Kərimova, İlhamə Quliyeva, Alim Qasımov, Arif Babayev və digər bir çox böyük sənətkarlarımızla birgə çalışmışıq.

– Baba müəllim, müsahibələrinizin birində belə bir fikrinizə rast gəldim ki, mətbəxdə qab, paltar yuyan qadın sevgi obyektiniz ola bilməz… Həmin fikiriniz ikimənalı qarşılanıb.

Bu mənada demişəm ki, poeziyanın obyekti konkret bir məkan və ya konkret bir insan ola bilməz. Çünki konkret yazılar publisistikaya, sənədli filmllərə aiddir. Bu da jurnalistikanın sahəsidir. Amma poeziyada hər hansı bir obrazı necə təsvir edə bilərsən? Bir qadın, ilahi sevgi haqqında konkret obraz ola bilməz. Hardasa bir neçə əlamətlləri özündə birləşdirsə də poeziyada təsvir olunan obraz konkret bir qadın deyil. Məsələn anadan daha yüksək, anadan daha doğma bir varlıq yoxdur. Mənim də ana haqqında şeirlərim var. Hətta ana haqqında yazdığım şeirlər belə mənim mərhum anama aid deyil. Ümumilikdə analar üçün yazılıb. Yəni poeziyanın anası bir ana deyil, poeziyanın sevgisi bir qadın deyil. Bu mənada demişəm ki, şair həmişə öz sevgi obyektini göylərdə axtarır. Yəni ilahi varlıq kimi təsvir olunur. Sonra misal çəkmişəm ki, konkret qadın ola bilməz. Məsələn qab yuyan qadın, evdar qadın, kosmanvt qadın və s. sevgi obyekti həm bu qadınların hamısıdır, həm də heç biri deyil demişəm. Şairlər ilahi varlığı vəsf edir. Minlərlə, milyonlarla şair vəsf edir amma o bitib tükənmir. Konkret qadın obrazı olsaydı tükənərdi. Şair ömrü boyu sevgi axtarışında olur. Şairin bir xoşbəxtliyi də ondadır ki, o axtardığı o sevgini tapa bilmir. Səhrada miraj yəni ilğım axtaranlar kimi şair də ömrü boyu təşnə olub, maraqla öz sevgisini axtarır. Tapsa sona çatar.

– İndiki gənclərə məsləhətiniz nə olardı? Yaradıcı gənclər hansı yolla getsələr daha səmərəli olardı?

Yolların ən gözəli öz yolunla getməkdir. Hər insanın öz yolu var. Doğrudur gənclik çağlarında bu yol bir cığırdan başlayır. Amma həmin cığırla irəlilədikcə görürsən ki, bir yola aparıb çıxarır. Həmin cığır böyüyüb bir yol olur. Həmin yola gedib çatmaq üçün isə M.Ə. Sabir, S. Vurğun kimi sənətkarların yolunu, ümumiyyətcə öz yolunu tapana kimi ədəbiyyatımızda olan bütün yolları öyrənmək, daha səmərəli olardı.

Müsahibəyə razılıq verdiyiniz üçün sizə minnətdaram.

Siz sağ olun.

Elnarə GÜNƏŞ,
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalı xüsusi müxbiri,
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü,
İsmayıllı rayonu

“Yaxşı həkim olmağın bir neçə qızıl qaydaları var”

“Onlar məni cəzalandırmasaydılar mən istənilən nəticəni əldə edə bilməzdim”

Bu Günkü müsahibim, sənətinə və şəxsiyyətinə dərin hörmətlə yanaşdığım Əbdüllətif Maqsudovdur. Həmişəki kimi həkimin qəbullunda xəstələri vardı. Xəstəni müayinə edib, lazımı təlimatları verdikdən sonra mən Əbdüllətif həkimin kabinetinə daxil oldum və həkimdən müsahibə almaq istədiyimi bildirdim. Çox sağ olsun iş qrafikinin sıx olmasına baxmayaraq müsahibəyə razılıq verdi. İnanıram ki, bu dəfəki müsahibəmiz də olduqca maraqlı alınacaq.

– Əbdüllətif həkim el həkimi adı qazanıb. Bunun üçün uzun və olduqca çətin bir yol keçib. Çünki bütün həkimləri eyni deyimlə tanımazlar. Bəllidir ki, qazandığınız böyük hörmət və ehtiram, keçdiyiniz çətin və şərəfli yolun çəkdiyiniz əziyyətlərin bəhrəsidir. Yaxşı həkim olmağın sirri nədədir?

– Yaxşı həkim, yaxşı müəllim və yaxud da digər sahələrdə çalışan insanların yaxşı adını qazanması üçün işinin mütəxəssisi olmaq gərəkdir. Yaxşı həkim olmağın bir neçə qızıl qaydaları var, əvvəla gərək həkim savadlı və məsuliyyətli, düzgün, humanist olsun və ən başlıcası nəfsinə qalib gəlməyi bacaran əsil insani keyfiyyətləri özündə birləşdirən bir şəxs olsun. Həkimin mütəxəssis kimi formalaşması üçün, onun uzun müddət praktik təcrübəyə malik olması vacibdir. Hər bir həkim yaxşı psixoloq olmalıdır. Təcrübədən göründüyü kimi müxtəlif düşüncəli, müxtəlif xarakterli xəstələr müxtəlif problemlərlə, həkimə müraciət edirlər. Xəstələrin içərisində Əqli-ruhi problemlərdən əziyyət çəkənləri də olur. O zaman Həkim xəstənin öz xarakterinə və problemlərinə uyğun onunla davranmağı bacarmalıdır. Necə deyərlər: “Hərə ilə öz dilində danışmağı bacarmalıdır. Bəzən emosional xəstələr olur ki, onlarla da dil tapmalı olursan. Yaxşı həkim vətəninə, xalqına, insanlığa, xidmət etməyi bacarmalıdır.

– Bildiyim qədər ziyalı bir mühitdə böyümüsünüz.

-Bəli, 1956-cı ildə İsmayıllı rayonunun Diyallı kəndində ziyalı ailəsində doğulmuşam. Atam Kolxoz sədri işləyirdi, Qardaşlarım, bacılarım da ali təhsillidirlər. Böyük qardaşım Neft-Kimya İnstitutunu bitirib. Kiçik qardaşım Aviasiya akademiyasını bitirib. Dayılarım da Uzun illər Bakı şəhərində yüksək vəzifələrdə çalışıblar. Ailə tərkibimiz də həkimlərdir. Oğlum, gəlinim həkimdirlər.

– İstədiyiniz ixtisası ala bilərdiniz. Amma həkim oldunuz. Bu sizin uşaq yaşlarından formalaşan arzu və planınız idimi? Yoxsa ki, həkimlik arzusu sizdə hansısa bir zərurətdən yaranıb?

– Doğrudur dediyiniz kimi istədiyim ixtisasa yiyələnə bilərdim. Çünki orta məktəbi yüksək nəticələrlə bitirmişəm. Bütün qiymətlərim “5” olurdu. Oxuduğum illərdə iki dəfə “4” qiyməti almışam. Və mən bu günə qədər mənə aşağı qiymət yazan müəllimlərimə minnətdaram. Onlar məni az qiymət yazmaqla cəzalandırmasaydılar mən istənilən nəticəni əldə edə bilməzdim. Mənim həkim olmaq hələ uşaq yaşlarından planımda var idi. Ona görə də Yalnız bu ixtisasın dalınca getdim. Qaldı ki, həkimlik arzusu məndə haradan formalaşmağına, kiçik yaşlarımdan Kəndimizdə çalışan Feldşer Əziz həkim vardı. Bizlərdə kiminsə səhhətində əngəl yaranan kimi Əziz həkimə müraciət edirdik. Mən onun xəstələrə necə can yandırdığını gördükcə bu sahəyə olan marağım daha da artdı. Və mən gələcəkdə həkim olacağıma qərar verdiyimdə V-VI siniflərdə oxuyurdum. Həmin vaxtlar Tibb İnstitutuna daxil olmaq çox çətin idi. Mən də 1973-cü ildə Tibb İnstitutuna daxil olmadıqda sənədlərimi Universitetin Biologiya Fakültəsinə verdim və daxil oldum. Lakin Həkim olmaqda qərarlı idim deyə sənədlərimi geri götürdüm. Bir il müddətinə soyuducu zavodunda çalışdım. İnstituta hazırlaşdığım müddətdə bütün xərclərimi öz qazancım ilə idarə edirdim. Növbəti il Allaha şükürlər olsun ki, mən bu çətinlikləri dəf edərək Diyallı kəndindən ilk Həkim statusu alan məzun oldum. Yaxşı bilirsiniz ki, Diyallı təhsildə öz sözünü demiş məkandır. Sinfimizdə oxuyan 25 məzundan 19-u ali məktəbə daxil olmuşdu. Mən özüm təhsil aldığım illərdə Biologiyadan keçirilən I Respublika Olimpiadasında üç dəfə birinci yeri tutmuşam. İşlədiyim illərdə də kənddən 6 nəfər məzunun tibb institutuna hazırlaşıb daxil olmasına köməklik göstərmişəm.

– Hal-hazırda pedaqoq kimi də fəaliyyət göstərirsiniz. Həkimlik sənəti daha çətin və məsuliyyətlidir, yoxsa ki, müəllimlik peşəsi?

Bilirsiniz, bütün peşələrin özünəməxsus çətinlikləri, məsuliyyət dərəcəsi, ağırlığı olur. Eləcə də həm həkimlik, həm də ki, müəllimlik sənətləri. Öz işinin peşəkarı olanlar üçün heç bir sahə çətin olmaz. Amma bəllidir ki, peşəkarlıq özü də uzun illərin təcrübəsini tələb edir. Yaxşı həkim insanların fiziki cəhətdən sağlamlığına xidmət edir, sağlam fiziki imkanları olan və gözəl əhval-ruhiyyəsi olan, normal psixoloji durumu olan, xoşbəxt bir cəmiyyət formalaşdırır. Yaxşı müəllim isə insanların psixi, tərbiyəsini təmin edir. Cəmiyyətin savadlı, dünya görüşlü və ruhən sağlam olmasına xidmət edir. Nəticə etibarı ilə hər iki sənətdə çalışan insanlar cəmiyyətin sağlam və firəvan formalaşmasına, xalqın rifahına xidmət edir. Mənim üçün hər iki sənət sevimli və məsuliyyətlidir.

– İlk təyinatınızı haraya aldınız?

İlk təyinatımı İsmayıllıya Təcili Tibbi Yardım Məntəqəsinə vermişdilər. Daha sonra Təzəkənddə işlədim. Bu günə qədər qazandığım bütün nəaliyyətlərimin təməli də Təzəkənddən başlandı.
Bütün arzularımızı reallaşdırmağa nail olmuşuq. Belə ki, insan öz arzularını reallıqlara əsaslandırarsa, yəni düzgün strategiya qurarsa təbii ki, xoş nəticələr əldə edəcəkdir.

– Siz bir sıra fəxri adlara layiq görülmüsünüz. Aldığınız mükafatları bilmək maraqlı olardı.

Hamısını saya bilməsəmdə deyə bilərəm ki, mənim gördüyüm işlər dövlətimiz tərəfindən layiqincə qiymətləndirilir. Məsələn Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Dövlətçilik siyasətini uğurla həyata keçirdiyinə görə “Şəfalı Əllər” diplomuna, “Xalq və Azərbaycan Naminə” Fəxri Diplomu ilə təltif edilmişəm. Həmçinin Rayon İcra Hakimiyyəti və Rayon Səhiyyəsinin də bir neçə fəxri fərman və diplomlarına layiq görülmüşəm. Bütün verilən dəyərlərə görə Dövlətimizin Başçısına, Səhiyyə Nazirliyinə və Rayonumuzun başçısına minnətdarlığımı bildirirəm. Bir həkimin ən böyük uğuru onun humanistliyi, düzgünlüyüdür.

– Azərbaycanın bu günkü səhiyyə durumunu necə qiymətləndirirsiniz?

Uzun illərdir ki, səhiyyədə çalışan insan kimi deyə bilərəm ki, Səhiyyəmizin ən möhtəşəm vaxtıdır. İndi Azərbaycan səhiyyəsi yüksək səviyyədə inkişaf edib. Ölkəmizdə ən son tibbi avadanlıqların və peşəkar həkim kontingentinin səyləri nəticəsində dünyanın ən ağır və riskli sayılan açıq əməliyyatlar da artıq ölkəmizdə aparılır. Əvvəllər əhali müayinə və müalicə üçün xaricə üz tuturdusa artıq insanlar öz ölkəsinə müayinə və müalicə olunurlar. Eləcə də bölgələrdə, hətta ən ucqar kəndlərdə belə ən müasir avadanlıqlarla təmin edilmiş həkim məntəqələri xidmət göstərir. Bir sözlə dövlətimiz xalın sağlamlığına olan xidmətləri dəfələrlə artırıb. Səhiyyəmizə Dövlət tərəfindən külli miqdarda vəsait xərclənir. Nəticə etibarı ilə isə İnkişaf etmiş Avropa ölkələri ilə müqayisə olunacaq qədər inkişafımız var.

– Hərbi komissarlığın həkim kontingentinə rəhbərlik etmək nə dərəcədə çətindir? Bu sahədə çalışan həkimlərin üzərinə hansı məsuliyyət düşür?

Hərbi Həkim Komissiyasının sədri olmaq böyük məsuliyyətdir. Ekspert komandaya rəhbərlik edən həkim olduqca diqqətli və məsuliyyətli çalışır. Axı biz vətənimizi əsgərlərimizə əmanət edirik. Gərək əsgərlərimizin tam sağlam olmasında əmin olaq. Hərbiyə tam sağlam kadrlar göndərməliyik. O zaman əmin ola bilərik ki, vətənimizin müdafiəsi əmin əllərdədir.

– Azərbaycanda uşaqlar arasında ən çox rast gəlinən xəstəliklər hansılardır?

Hərbi Hazırlığa qədər bir neçə dəfə müayinələr keçiririk, bu zaman məlum olur ki, bütün dünyada olduğu kimi ölkəmizdə də uşaqlar arasında bir sıra xəstliklər geniş yayılıb. Bunlardan Ürək-damar sisteminin xəstəliklərini, qan azlığı xəstəliklərini, cırtdanboyluluq, əsəb-sinir xəstəliklərinin adını çəkmək olar.

– Cırtanboyluluğun yayılma səbəbləri nədir?

Tibbdə Talikovo adlanan sindiromdur. Hipofiz vəzinin fukisyasnın pozulmasından yaranan xəstəlikdir. Çəkisi 0,5-0,6 qram olan vəzin düzgün işləyə bilməməsidir.

– Son zamanlar televiziyalarda peyvəndlə bağlı anti-reklamlar göstərilir. Buna görə də bir çox valideyn övladının peyvənd olunmasını istəmir. Bu nə dərəcədə düzgündür?

Peyvənd uzun illərin təcrübəsidir. Peyvənd olunmuş insan yenidən həmin xəstəlikdən əziyyət çəkmir. Dövlətimizin peyvəndin proflaktikası ilə bağlı öz qanunları var. Doğrudur peyvəndlərin sayı artıb. Amma gəlin razılaşaq ki, xəstəliklərin də sayı artıb. Peyvənd həmin xəstəliklərdən sığorta vasitəsidir. Uşağın gələcək sağlamlığı üçün bir zəmanətdir.

– Normal qidalanmaya bir həkim kimi münasibətiniz necədir, idmançı necə qidalanmalıdır?

Sağlam həyat tərzi, düzgün qidalanma, zərərli vərdişlərdən uzaq durmaq insanın sağlam olmasına zəmin yaradır. Əsəb-sinir sisteminin sakit olması, insanların həyat şəraiti düzgün qurulduqda risk faktorları aradan qalxır.

– Hansı sualı eşitmək istəyərdiniz?

Görünür siz bizim sahəni yaxşı bilirsiniz. Suallarınız o qədər əhatəli oldu ki, məncə zəruri olan sualları səsləndirdiniz.

Sonda Əbdüllətif həkim sizə müsahibəmizə vaxt ayırdığınız üçün dərin minnətdarlığımı bildirirəm. Olduqca çətin və bir o qədər də şərəfli, əsil həyat eşqi verən sənətinizdə sizə daim yüksək zirvələri fəth etməyinizi arzu edirik. Yüksək uğurlarınızı qeyd etmək ümidi ilə, sağ olun. Allah amanında.

Elnarə Günəş
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının xüsusi müxbiri,
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü

Cavanşir Feyziyev “Qərbdə Roma imperiyasını türklər məğlub edib

Zaman yaşadığımız hadisələr arasında apardığımız müqayisədir desək,yanılmarıq.Əgər insan yaddaşı olmasaydı, hazırki anı yaşayacaq nə vaxt,nə də vədə anlayışı yəqin ki,meydana gəlməyəcəkdi.
Zaman elə bir məfhumdurki,cavanlıqda irəli,qocalıqda geri çəkmək istəyirsən.İnsan həyatı boyu,zamanın hər anında öz mövqeyini,yerini və unudulmaz dəqiqələrini təqvimdə nişanlayır. Bu bəzən xəyalımızdakı təqvimdə qeyd olunur. Ona görə nişanlayırıq ki,keçən zamanı qaytara bilməsək də o,tarixdə yaşadıqlarımızı bir daha xatırlayaq.
Onunda xatırlamaq istədikləri məqamlar az deyil. Məndə yaranan təəssüratdan başlayacağam. İlk görünüşdən həddindən artıq soyuq və sərt təbiətli adam olduğunu zənn etdim…

Cavanşir Əyyub oğlu Feyziyev 1963 cü ildə Şəkinin Böyük Dəhnə kəndində anadan olub.İbtidai məktəbi 1970-1980 illərdə oxuyub.1991 ci ildə Azərbaycan Pedaqoji Xarici Dillər İnstitutunun tərcümə fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirib,elə həmin ildən,1994 cü ilə qədər Azərbaycan Respublikasının tərcümə kafedrasında müəllim kimi çalışıb.

1994-1998 ci illərdən müxtəlif xarici təşkilatlarda həm tərcüməçi,eləcə də bir çox layihə rəhbəri kimi fəaliyyətdə olub.Daha sonralarsa şəxsi biznesini yaradıb. “AVROMED”şirkətinin təsisçisi və direktoru.Mediaya açıq adam,jurnalistlərin dostu.
IV vəV cağırış Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı,Beynəlxalq Münasibətlər və Parlamentlərarası Əlaqələr komitəsinin üzvü, Cavanşir Feyziyev.

Necəki, söhbətə girişdik haqqındakı ilk təəssurat beynimin qaranlığında yox oldu.Görünür əbəs deməyiblər:-“Elə adamlar axtarın ki,onlarla söhbət yaxşı kitaba bərabər olsun,elə kitablar oxuyun ki,filosoflarla söhbəti xatırlatsın.O günü,o saatı itirilmiş hesab edin ki,həmin gün heç nə öyrənə bilmədiniz”Əziz oxucular,onunla müsahibəni təqdim edirik.

-Xos gördük sizi Cavansir məllim.Yaşadığımız yay mövsümü ovqatınıza necə təsir edir?

Fəsillərin hər biri gözəldir. Yayda insanlar istirahətə daha çox köklənirlər.Qışın ətalətindən, ab-havasından yayda tam cıxmaq istəyirlər.
Nəzərə alsaq ki,istirahət yayın yalnız bir hissəsini təşkil edir, deməli bu mövsümün digər gözəlliklərini axtarmalıyıq.Mənə görə yayda günlərin uzun olması daha çox işləməyə,yaradıcılığa vaxt sərf etməyə sövq edir.Bir sözlə yayı mən də bir çox insanlar kimi sevirəm. Əsas odur ki, fəaliyyət üçün fəsillərin heç bir fərqini axtarmayasan və hiss etməyəsən.

-Aqillər söyləyiblər ki,bacardıqca söz deyib,söz eşitməkdən çəkinmə.Bəşər övladı da söz vasitəsilə ünsiyyət qurdu,öyrəndi, maaafirləndi.Bəs siz, jurnalist peşəsinə olan məhəbbətinizə görə,eləcə də bu günki mövqeyinizə əsaslanıb sözə necə dəyər verərdiniz?

Mənə görə söz,insanla kosmos arasında bir rabitədir.Çünki bu dünyada hər bir insanın öz kosmik aurası ,göylərlə öz rabitəsi var.İnsanları biri-birinə yaxınlaşdıran,cəmiyyətə cevirən məhz elə sözdür.Tarix boyu söz haqqında dahilər hikmətli kəlamlar deyiblər.Dünya klassikləri sözə dünyəvi dəyər veriblər.Söz hər zaman insanlığa xidmət edib. Dilimizə keçən fikirlərdə yer alan, böyük filososfların dərin məna daşıyan ifadələri var. Əsrlər boyu belə olub. Hikmətli söz bəşəriyyətə xidmət edib.Bəzən sitat gətirəndə,antiq dövrdə yaşamış hansısa filosofun söylədiyi bir sözü misal gətiririk.Bu günə kimi milyardlarla insan yaşayıb və onlar da özlərini sözlə ifadə ediblər. Yəni söz , insanlığın yaşı artdıqca bir tapıntı olacaq .

-Yeri gəlmişkən, bu gün söz söyləyənmi çoxdur yoxsa dinləyənmi?

Fikirlər müxtəlif ola bilər. Mənə görə bəlkə də , zamanın tələbinə uyğun bu gün söz deyən daha çoxdur. Mütləq ki,deyilən sözün çəkisi olmalıdır. Saatlarla,günlərlə danışmaq olar.Amma bunların içərisində faydalı ola biləcək sözü eşitməliyik ,buna ehtiyac daha çoxdur. Reallıq isə budur ki, gərəkli sözlərin ümumi sayı, deyilən sözlərin sayı qədər deyil.Ona görə bizim ziyalılarımızın çiyinlərinə daha çox yük düşür.

-Müasir dövrdə yaşayiriq.İnsanların maraqları çoxalır.Bəzən insanları nəyəsə inandırmaq elə də asan olmur. Yəni,özünüzdə dediyiniz kimi, ziyalının qarşısında çox böyük məsələlər dayanır. Sual yaranır,müasir Azərbaycan cəmiyyətində ilk növbədə ziyalının görəcəyi iş nədir?

Bəşəriyyətin yaranışı boyu,bütün dövrlərdə ziyalı aparıcı zümrə olub.O, elm yaradıb,dünyagörüşü formalaşdırıb,ziyalı böyüyən nəsli istiqamətləndirib. Məncə elə bəşəriyyətin inkişafı elə ziyalılardan asılıdır.Zaman-zaman ziyalıların ictimai,siyasi səhnədən geriləməsi nəticəsində həmin ərazilərdə böyük fəlakətlərin yaşandığını görmüşük.Ona görə də ziyalının məsuliyyəti hamıdan çoxdur.Bəzən mən müşahidə edirəm ki, bir ziyalı ailədə , valideynlərin hər ikisi savadlı,ali təhsilli insanlardır. Amma onların övladları savadsız böyüyür. Doğrusu bu hal məni çox sarsıdır.Mən belə gənclərimizlə rastlaşanda təəssüflənirəm.Necə olmasa hər hansı savad səviyyəsinə catan ailədə uşağın təhsilsiz olması bir yalnışlıqdır.Təsəvvür edin ki, bu dediyim mənfi hal xüsusilə müəllim ailəsində baş verirsə, mən daha çox təəccüb edirəm və heçdə müsbət yanaşmıram. Müəllim,digər peşə sahiblərinin özlərini,övladlarını oxutduğu,savad verdiyi halda öz evində,ailəsində övladı ali təhsil almırsa,o zaman cəmiyyətin geriləməsi başlayır.Cəmiyyətin nə qədər çox üzvü savadlı olarsa,bir o qədər həyatımız irəli gedər.Məs, Böyük Britaniyada bir ildə təxminən doqquz yüz minə yaxın abituriyent olur. Onların yetmiş faizinin aldıqları qiymət A və B olur. Bizim dillə ,əla və yaxşı qiymətlər.Bu inanılmaz bir uğurdur,qələbədir.Orta məktəbi bitirən gənclərin yetmiş faizi məhz bu qiymətlərlə ali məktəblərə qəbul olurlar.Təsəvvür edin, bu göstəricilərlə ali məktəbi oxuyub bitirən gənc,cəmiyyətə necə böyük fayda verir. Ona görə də bir çox dəyərlərin üstünlük təşkil etdiyi cəmiyyətlər məhz o cəmiyyətlərdirki,orada ziyalılıq daha yüksək səviyyədədir.Bəzən bizim cəmiyyətdə elə yaşlı adamlara rast gəlirəm ki, onlar gənclərin ali təhsil almasını bir o qədər də vacib hesab etmirlər.Gənc nəslin hər hansı bir peşəyə yiyələnməsilə kifayətlənirlər. Bu tamamilə yalnışdır,cəmiyyəti geriyə cağırmaqdır. Azərbaycan yüksək texnologiya əsrində yaşayır,hər bir işi sürət həll edir. Heç şübhəsiz ki, qazanılan uğur sürətə bağlıdır.Nə qədər bizim gənclər sürətli düşünüb daşınsalar bir o qədər də ziyalılıq artacaq,inkişaf olacaq.

-Biznes sahəsindəki uğurunuz nə ilə bağlıdır. Maraqlı budur ki, siz,şəxsi biznesinizi hələ tələbə olarkən qura bilmisiniz?

Əmək fəaliyyətinə müəllim kimi başlamışam.Amma jurnalist olmaq ən böyük arzum idi. Hələ məktəbli olduğum vaxtlarda,o dövrün uşaq mətbuatında müxtəlif səpkili məqalələrim çap olunurdu.Bu məşquliyyət mənim ürəyimdə jurnalistikaya olan həvəsi yaratdı və düşündüm ki,jurnalist olsam, həm də pedaqoq kimi jurnalistikanı tədris edərəm. Beləcə hər iki arzumu reallaşdıraram.Amma o zamanlar belə bir qayda vardı ki,hüquq və jurnalistika fakultələrinə sənəd vermək üçün iki illik əmək təcrübəsi tələb olunurdu.Yəni ,orta məktəbi bitirən kimi dərhal işləmək lazım idi. Eyni zamanda həmin yaş dövrü hərbi cağirişla üst-üstə düşürdü.Bütün bunları götür-qoy edib, jurnalistika fakultəsinə sənəd vermək fikrindən daşındım , pedaqoji sahəyə üz tutdum və Xarici dillər universitetinə qəbul oldum. Bu mənim həyatımda önəmli rol oynadı.Belə bir addım atdığıma görə sonralar da çox sevinirdim. Çünki, xarici dil bilmək və həmin dillərdə ünsiyyət qurmaq mənə maraqlı gəlirdi Görünür əbəs söyləməyiblər , “Necə dil bilirsənsə,o qədər insansan”..Ali məktəbi bitirdiyim illər həm də Azərbaycanla bir çox xarici dövlətlərin sərhədlərinin açıldığı dövrlərə təsadüf etdi.Həttda, sovetlər dövründə mən, ilk dəfə Moskvada,Fransa səfirliyində elan olunan bir müsabiqədə qalib gəldim və məni təcrübə keçmək üçün Fransaya göndərdilər. O zamanlar sovet gənci üçün Fransa mühiti,cəmiyyəti müəmmalı idi. Orada olduğum müddətdə sanki kəşf etdim.Ən azından anladım ki,əsl sosializm və kommunizm nədir.Həttda fransızlarla danışanda da təccübümü gizlətmirdim. Bir sözlə bizim yaratmaq istədiyimiz kommunizmi,fransızların yaratdığını elə onların özlərinə deyirdim. Əslində həyat çox mürəkkəbdir və bu mürəkkəblikdə ən faydalı olanı seçmək, ilk növbədə insandan böyük iradə tələb edir. Mən zamanında seçdiyim yoldan bu gün də razıyam. Bayaq dediyim kimi ali təhsil aldıqdan sonra, oxuduğum instituttda qalıb müəllim işlədim və bu arzum da həyata keçdi. Hamıya yaxşı məlumdur ki, müstəqilliyi qazanmaq istədiyimiz ilk illərdə Azərbaycanda iqtisadi,siyasi, hərbi vəziyyət çox gərgin idi. Elə bir dövrdə bizim ölkədə xarici təşkilatlar da fəaliyyət göstərirdi. Mən də, dörd illik pedaqoji fəaliyyətimi dayandırıb, həmin xarici təşkilatlarla əməkdaşlığa başladım. Xarici dili yüksək səviyyədə bilməyim,Beynəlxalq təşkilatlarda həm tərcüməçi, eləcə də müəyyən layihə rəhbəri kimi işləməyimə imkan yaratdı.Daha sonralar isə yeni quruluşun ,yeni cəhətləri üzə cıxmağa başladı.1993 cü ildə ümummillli liderimiz Heydər Əliyev yenidən hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra,atəşkəs imzalandı,quruculuq işləri başladı,ölkədə sabitlik formalaşdı.Beləcə, sabitlik mühitində insanlar yeni elementlərlə qarşılaşdılar.İnsanların öz bilik və bacarıqlarını tətbiq etmək üçün hər cür şərait və imkan yarandı. Bu mənada özəl biznes sektoru açıldı. Həyatım boyu çətin və məsuliyyətli işlərə can atan adam kimi yeni bir sahəyə üz tutmağı fikirləşdim. Belə də oldu. Beynəlxalq səviyyədə biznes layihəsi irəli sürdüm. Mən dünyanın bir çox tanınmış şirkətləri ilə əlaqə yaratdım və Azərbaycanda həmin şirkətlərin yaranması təşəbbüsünü irəli sürdüm.Bu lahiyə əsasında da bir çox tanınmış şirkətlər Azərbaycana gəldi və ölkəmizdə yaranmış bu yeni sektorda işləməyə başladı.Özəl sektorun həddən artıq maraqlı cəhətləri və iş prinsipi məni cəlb etdi. Bir necə il müxtəlif xarici şirkətlərdə çalışdıqdan sonra, mən də öz şəxsi şirkətimi yaratmaq fikrinə düşdüm.Bir məqamı da qeyd edim ki,hələ tələbəlik illərində mən, özəl fəaliyyət təşəbbüsümü reallaşdıra bilmişdim. İlk tədris və tərcümə mərkəzini yartmışdım.Bu da xarici dillər institutunun nəzdində fəaliyyət göstərirdi. Həmin dövrlər sovet ittifaqının xarici ölkələrlə sərhədlərinin açılması, xariclə əlaqəni intensivləşdirdi. Bu isə bizim mərkəzə olan tələbatı artırdı. Tərcümə mərkəzinə müxtəlif yerlərdən tərcümə sifarişləri daxil olurdu. Bu sifarişləri mən özüm, tələbə yoldaşlarım, həttda müəllimlərim yerinə yetirirdik. Bunun müqabilində də əlavə gəlir qazanırdıq. Bu həm bizim maddi gəlir əldə etməyimizə, eyni zamanda biliklərimizi sınaqdan keçirməyə kömək edirdi.Bu hiss məni ruhlandırırdı və mən həyatımda yeni və çətin işlərə doğru irəliləyirdim.

-Cavanşir müəllim,bir qədər də fəaliyyətinizin qələmə.yaradıcılığa bağlı olan məqamlarına toxunaq.Bu il yeni kitabınız ictimaiyyətə təqdim olunub. “Türk dövlətləri birliyi, Qlobal inteqrasiyanın Avrasiya modeli”adlı bu yeni nəşr eyni zamanda Qazax dilinə tərcümə olunub və Türkiyənin bir çox universitetlərində təqdimatı keçirilib. Monoqrafiyanın vacib cəhətlərindən biri də yeni dünya düzənində türk toplumunun vahid orqanizm halında fəaliyyət göstərməsi zərurətinin konkret faktlarla isbatlanmasıdır. Müəllif olaraq, hələki kitabla tanış olmayan oxucularımıza bir qədər məlumat verərdiniz?

Əvvəla onu deyimki,bu kitabın ideyası ümumtürk birliyi ilə əlaqəlidir. Bu ideyanı irəli sürməyə məni vadar edən məqamlar var. Təxminən 30-40 il əvvəl böyük dövlətlərdə qlobal iqtisadiyyat anlayışı formalaşmağa başlayanda,bunu bir çox alimlər hətta, filosoflar inkar etdilər.Milli dövlətlərin ziyanına olan bir proses kimi dəyərləndirdilər.Amma buna baxmayaraq zaman öz işini gördü və bu gün dünyada elə bir insan tapılmaz ki,iqtisadi qloballaşmanı inkar etsin. Zaman-zaman iqtisadi qloballaşma öz arxasınca siyasi qloballaşmanı cəkib gətidi.Çünki,iqtisadiyyatsız siyasət və ya əksinə,siyasətsiz iqtisadiyyat olmur.Bunlar biri-birilə sıx bağlıdır. Hələ on il əvvəl mən elmi işimi kordinasiya şurasında təsdiqlədəndə ,elmi işimin adında qlobal siyasət sözü olduğu üçün mənə etiraz bildirdilər və dedilər ki,qlobal siyasət yoxdur. Mən, avropa universitetlərində yüzlərlə qlobal siyasət kafedrasının fəaliyyət göstərdiyini və orada minlərlə alimin çalışdığını, onların məhz qlobal siyasət üzrə mütəxəssis olduğunu bildirdim.
Bu gün dünyada yeddi mindən çox beynəlxalq təşkilat var ki,onların da fəaliyyəti, işi, məramı qlobal müstəvidə aparılır. Düşünürəm ki, bütün bunların qarşılığında qlobal siyasətin mövcudluğu bir faktdır və bu fikir artıq qəbul olunmağa başlayıb.Əslində bu yeni bir analyış deyil.Hələ iki yüz il öncə, Emanuel Kant dünyanın dialektik inkişafının vahidə doğru getdiyini söyləyib.Yəni. bizdən asılı olmayan səbəblərdən, insanlığın xarakterindən,bəşəriyyətin tələblərindən irəli gələn xüsusiyyət, dünyanın vahidə doğru inkişafını şərtləndirir.Söhbətimizin əvvəlində dediyim kimi,zəka artır, ziyalılıq artır,elmi-texnoloji nailiyyət inkişaf edir və bu biliklər daha geniş orealda yaranmağa başlayır.Düşünürəm ki, belə bir şəraitdə qloballaşma qaçılmazdır.Siyasi qloballaşmanın ilk nümunəsini biz, Avropa birliyində görürük. Bu birlik eyni sivilizasiyaya mənsub xalqların yaratdığı dövlətləri özündə birləşdirir. Bu çox təbii şəkildə və fundamental əsaslara dayanan bir birlikdir. Bəzi şərhçilər deyirlər ki, Avropa birliyi dağılacaq,onun gələcəyi yoxdur.Mən bunu qəbul etmirəm. Çünki,Avropa birliyinin yaranma prinsipləri doğrudur,məntiqlidir.Məsələn Sovet birliy ilə Avropa birliyini müqayisə etdikdə görürük ki,sovet birliyi müxtəlif sivilizasiyalara mənsub xalqları, sovet ittifaqı çətiri altına toplamışdı və onlardan vahid sovet xalqı yaratmaq istəyirdi. Bu mümkün olmadı və Sovet ittifaqı parçalanıb çökdü.Avropa birliyi isə eyni sivilizasiyaya,eyni mədəniyətə mənsub xalqları yəni,Roman kültüründən qaynaqlanan xalqların yaratdığı dövlətləri bir araya gətirib. Onlar Türkiyənin həmin birliyə daxil olmasının əleyhinədir.Mən bunu çox gözəl başa düşürəm və eyni zamanda qəbul edirəm.Çünki,Türklər Roman deyillər,onların bu mədəniyyətə aidiyyatı yoxdur.Əgər Türkiyə ,Avropa birliyinin üzvü olsa,daha sonra diğər sivilizasiyaların yaratdığı dövlətlərdə bu birlriyə üzv olsa, bu birliyin gələcəyi şübhə altında qala bilər. Ona görə də bütün bunlaradan çıxış edərək, gələcək üçün düşünməliyik.Rusiya,Avrasiya birliyi ideyasını on beş il əvvəl ortaya atıb. Bu ideya intensiv şəkildə Kreml səviyyəsində dəstəklənir.Həttda, bu ideyanın başqa ölkələrdə lobbiçiliyini həyata keçirirlər. Rusiyanın, Avrasiya birliyinə daxil olma ideyasının müəllifləri olan bir necə rus filosofu,eləcə də Rusiaya prezident aparatının məsul işçisi Aleksandr Duqin belə hesab edirki,Avrasiya birliyində təkcə Slavyan sivilizasiyası deyil, eyni zamanda Avropa qitəsində yaşayan bütün xalqların dövlətləri iştirak edə bilər. Bu mənada onlar qitənin tarixi baxımından birinci mərhələni keçməmiş,ən son mərhələ barədə düşünürlər.Mənə elə gəlir ki, hər bir sivilizasiya öz arasında birləşməlidir.Hər halda buna zəruriyyət daha çoxdur. Slavyanlar-slavyan ittifaqı olaraq,Türklər-türk ittifaqı kimi,eləcə də diğər xalqlarda, mədəniyyətlərdə,sivilizasiyalarda öz mədəniyyətləri çərçivəsində birləşməlidirlə ki,daha sonrakı mərhələdə onlar vahid dünya təşkilatının mühüm bir kompanentinə çevrilə bilsinlər.Əgər öz içərilərində bunu edə bilməzlərsə o zaman vahid dünya sistemində belə yerini tuta bilməzlər.Məhz bu məsələ məni çox natrahat edir. Ona görə də,Türkiyənin, Avropa ittifaqına artıq iyirmi beş ildən artıq bir müddətdir ki, cəhtləri məni narahat edir.Çünki bir gün dünyanın mütləq sivilixasiyaların təmsilçiliyi hesabına idarə olunacagına inanıram. Bu gün ki dünya idarəçiliyi özünü doğrultmur və zamanın tələblərinə cavab vermir.Ona görə də dünyada xaos, konfliktlər, qarşıdurmalar, müharibələr baş alıb gedir. Bu gün mövcud olan BMT-nin Təhlükəsizlik şurası dünyada da baş verən problemlərin öhdəsindən gələ bilmir.Yerinə düşən bir misal,Rusiyanın,Suriya hadisələrinə dair təhlükəsizlik şurasındakı müzakirələr zamanı veto qoyması,Suriyada beş yüz min insanın həlak olmasına səbəb oldu.Yarım milyon insan həlak olur,ona görəki, qəti onun sivilizasiyasına aidiyyatı olmayan,digər bir sivilizasiyanı təmsil edən bir lider Rusiya müvafiq qərarın qəbul olunmasına bir veto qoydu.Mən belə hesab edirəm ki, dünya belə idarə oluna bilməz. Yaxın onillikdə mütləq BMT formatında islahat aprılacaq, dünya idarəçiliyi yeni bir fazaya keçəcək. Həl halda, yeni bir qurum yaradılmasına ehtiyac var. Bu qurumun ən ideal variantı isə,müxtəlif sivilizasiyaları təmsil edən dövlətlərin birgə idarəçiliyi ola bilər. Əgər belə bir şərait yaranarsa,o zaman bizi həmin idarəçilikdə kim təmsil edə bilər? Sözsüzki, biz hansı birliyə aidiksə,hansı ittifaqa daxiliksə əlbəttdə, həmin ittifaq bizi təmsil edəcək.Bu baxımdan,əgər Avrasiya birliyinin üzvü olarıqsa bizi, Slavyanlar təmsil edəcək. Odur ki, “Türk dövlətləri birliyi: Qlobal inteqrasiyanın Avrasiya modeli” kitabımda da bu məsələyə geniş aydınlıq gətirmişəm. Düşünürəm ki, Türk birliyinin yaradılması bir güc mənbəyinə cevriləcək, dünyanın yeni idarəcilik sxemində bizim öz təmsilçiliyimizi təmin edəcək. Ona görə də Türkiyənin nə Avropa birliyinə üzvlüyü,nə də Azərbaycanın ,Qazaxıstanın və ya başqa türk dövlətlərinin Avrasiya birliyinə üzvlüyü bizi qane etməməlidir. Biz öz birliyimizi yaratmalıyıq. Buna kifayət qədər əsaslar var.Bizim ümumi tariximiz var,bizim ümumi sərhədlərimiz mövcuddur,ümumilikdə 250 milyon türk əhalisi var.Əgər iqtisadi nöqteyi-nəzərdən məsələyə yanaşsaq, 6 türk dövlətinin malik olduğu təbii sərvəti təstiq olunan, bu günki dəyəri 28 Avropa ölkəsinin malik olduğu və dəyəri təstiq olunmuş sərvətindən iki dəfə çoxdur. Sadəcə,elmi-texnoloji vasitələr Avropada olduğu üçün biz,öz təbii resurslarımızı onlarla birlikdə işləməyə məcburuq. Ona görə də təhsil çox vacibdir.Düşünürəm ki, bu kitabı bütünlükdə Türk dövlətlərində təbliğ etmək,anlatmaq çox vacibdir. Bizim tariximizdə bütün Avrasiyanın demək olarki, sahibinin türklər olduğu dönəmlər var.Qərbdə Roma imperiyasını türklər məğlub edib,Şərqdə Cin,Hindistan Türk imperiyalarının tabeçiliyi altında yaşayıblar.İndi türklər niyə bu qədər biri-birindən ayrı ,biri-birinə biganə olmalıdır? Bu məsələ müasir dövrümüz üçün çox zəruridir. Ümumtürk özünü dərk etmə vərdişinə ən azından cəhd etməlidir.Gələcəkdə də dünya sivilizasiyasında, vahid dünyanın formalaşmasında türklərin adını ,yerini və rolunu təmin etmək mümkün olsun

-Söylədiklərinizin əsasında gələcək layihələr dayanır.Bu daha çox Azərbaycan gəncinin görəcəyi iş olacaq.Arenadan baxanda müasir Azərbaycan gəncliyinin real mənzərəsi sizə nə deyir? Səmimi fikirlərinizi bilmək maraqlı olardı.

Səmimi deyəcəyəm.(gülümsünür)Adətən, bir sıra adamlar bu günki gəncliyə bir qədər könhə fikirlərlə yanaşırlar. Bir növ gənc nəsildən narazılıq bildirirlər.Mən bunun tamamilə əleyhinəyəm.Əslində bu, bizdən əvvəldə belə olub.Atalarımız bizdən narazı olub,babalarımız atalarımızdan narazı olub.Amma bu tendensiyanı nəhayət bir yerdə durdurmalıyıq və tamamilə yoxa catdırmalıyıq.Əlbəttdə bu günki gəncliyin idrak ,təfəkkür səviyyəsi ötənlərə nisbətdə daha çoxdur.Onların informasiyaya açıq olması,həttda qabaqlaması hərtərəfli düşünməyə və bilik əldə etməyə şərait yaradır. Birinciliyə imza atan gənclərimiz də az deyil. Həttda onlar hansısa bir ixtiranın müəllifidirlər. Elmə,texnikaya yenilik gətirirlər. Azərbaycan gəncliyi artıq dünya miqyasında tanınır, sözünü deyə bilir. Demək olar ki, bu gün gənclik üçün məsafə,sərhəd yoxdur.Bir sözlə potensiallı gənclərimiz var. Gənclik eyni zamanda təhsil arxasınca dünyanın o biri başına gedir.Məsələn, ABŞ, İngiltərə kimi ölkələrdə nə qədər azərbaycanlı gənclər aparıcı universitetlərdə təhsil alırlar. Bunların hər biri artıq gələcəyin mütəxəssisidir.Sevindirici haldırki,bu gün xaricin istənilən özəl sektorlarında, maliyyə sistemlərində azərbaycanlı gənclər fəaliyyət göstərir. Bu da Azərbaycan gənclərinin dünyaya cıxışına imkan verir.
Eyni zamanda onlar həmin cəmiyyətdə öz ölkələrini yəni, Azərbaycanı təmsil edirlər.Digər bir tərəfdən bu gənclər yeni həyat kriteriyalarını Mən hesab edirəm ki,Azərbaycanın bu günki gəncliyi son dərəcə qiymətli bir zümrədir.

-Statistiklər hesab edirlər ki,insan müəyyən yaşdan sonra ötənləri daha tez-tez xatıralayır. Hisslərdən ayrılıb söz demək, bəzən adama ömrü yenidən yaşayırmış kimi görünür.Bu mənada insan ilkinliyindən,nəcib duyğulardan danışanda torpağa,yurd yerinə,köyünə, kəndinə bağlı olduğunu mütləq anır. Biz bilirik ki,əslən gözəl Şəkidənsiniz. Yurd yeri insan üçün təkcə məkan deyil, həmdə qorumaq istədiyi xatirədir. Bəlkə o mürgülü xatirələrin əlindən tutaq,bir qədər də ötənlərə boylanaq?

Doğulub, böyüdüyüm yerlər,o zamanlar məni əhatə edən insanlar yaddaşımın ən dərin qatlarında iz salıb. Bu sanki sirrli sehirli,maraqlı,möcüzəli bir qovluqdur.Bütün insanlar kimi mən də vaxtaşırı bu qovluğu açıram,vərəqləyirəm.Yəqin çox az adam tapılar ki,lap körpə cağlarını xatırlasın. Görünür bu, mənim güclü hafizəmlə bağlıdır. Hələ,yeriyə bilmədiyim yaş dövrüm yadımdadır.Valideynlərimin məni,necə biri-birinə ötürdüyü və yaxud haqqımda onların nə isə dedikləri,üz ifadələri,bunlar daha çox epizodik olaraq xatirəmdədir. Yaşım tədricən artdıqca, sonraki yeniyetmə cağlarım bəlkə də günbəgün xatlrlaya bilərəm. Həqiqətən də yaşımın üstünə yaş gəldikcə hiss edirəm ki, mən doğulduğum evdən başlamış,yaşadığım bölgəyə,
oranın insanlarına necə ürəkdən bağlıyam və hesab edir Şəkiyə çox tez-tez gedirəm.Hər dəfə də ürəyimdən şıltaqlıq keçir,bəzən bir bəhanə axtarıram ki, bir gün daha artıq qalım. Fəaliyyət dairəmiz,müxtəlif qayğılar,cavabdehliklər və s məsələlər ,həyat boyu bizi yerimizi dəyişməyə məcbur edir.İnsan hər şeyə dözdüyü kimi buna da dözür.Yer üzərində insanların axını çox sürətlənib. Məs, 30-40 il əvvəl Şəkidə yaşayanlar,Bakıdakı ailə üzvlərinə çox uzaqda yaşayırmış kimi baxırdılar.İndi isə, Bakıdan, Böyük Britaniyaya uçmaqda, elə Şəkiyə getmək qədər yəni, 5 saat vaxt aparır.Yaxud nəzərə alsaq ki, 70-80 il əvvəl bizim babalarımız faytonla Yevlaxdan, Şəkidən, Qəbələdən hər hansı bir bölgədən həftələrlə Bakıya yol qət edirdilərsə, görün cəmi bu zaman müddətində necə böyük bir proqress baş verib.İnsanlar artıq, okeanlar üzərindən bir qitədən,digərinə cəmi 8-10 saat ərzində təyyarə ilə uça bilir. Belə hesab edirəm ki,insan özündən asılı olmadan,obyektiv mövcudluğun tələbinə uyğun olaraq,ətrafındakılara uyğun, hər zaman adaptasiya olur. Yeganə dəyişməyən, heç zaman itirilməyən bir məfhum bizim xatirə dolu ömür sandığımızdır. Hansıki nə qədər yaşlansaq belə dönüb-dönüb geriyə baxmaq istəyirsən.Mənə elə gəlir ki,bu hər birimiz üçün faydalıdır. Həyatda elə adamlar varki,onlar keçmişlərini xatırlamaq istəmirlər.Amma yaxşı və pis nə varsa bunlar yaşananlardır. Biz zaman-zaman buna nəzər salmalıyıq.Yaxşı xatırlayıram, valideynlərim həmişə deyərdilərki,axşam yatağa uzananda,öz-özünə bir hesabat ver. Keçirdiyin günü saf-çürük et,düşün , bu gün gördüyün işləri yadına sal. Yalnışlığını, doğru saydığını araşdır. Fikirlərində,xəyallarında düşün.Hesabat ver və mütləq ki, səhvini gələcəkdə təkrar etməyəcəyinə özünə söz ver. Bu xatirələr,tövsiyyələr bu gün kimi mənim yadımdadır və gözlərimin qarşısındadır.Bu vərdişim məni özümə qarşı tələbkar etdi və yəqin heç inanmazsınız ki, bunu mən həyatı boyu hər gün edirəm.Uşaqlığımla,gəncliyimlə bağlı xatırlanmalı gözəl,xoş məqamlar çoxdur.
Mən çoxuşaqlı ailədə böyümüşəm. Üç bacı, üç qardaşıq. İl ərzində elə tarixlər varki, valideynlərimizin doğum və anım günlərində biz hamımız ata evinə qayıdırıq. Həttda öz ailələrimiz,evladlarımızla birgə.O zaman mütləq uşaqlıq xatirələri yada düşür, dilə gəlir.Mən də öz növbəmdə istəyirəmki övladalrım eləcə də baci və qardaşlarımın uşaqları da həmin ənənəni davam etdirsinlər. Adam nə qədər öz keçmişinə,onu dünyaya gətirən valideynlərinə həttda dünyada olmasalar belə, ehtiramla yanaşarsa bu onun övladları üçün də bir örnəkdir.

Cavanşir Feyziyevin bir insan,bir millət vəkili olaraq düşündüklərilə,əməlləri arasında nə qədər məsafə var?

-İnsanın kimliyindən,mövqeyindən asılı olmayaraq onun sözünün ,düşüncəsinin ,əməlinin vahid bir məkanda bulunmasının tərəfdarı və tələbkarıyam. Bunu əlbəttdə birinci özümə aid edirəm.Heç kim deyə bilməzki mən nə zamansa bir cür düşünüb, başqa cür qərar verim,danışım, yaxud hərəkət edim. Təvazökarlıq olmasın, mən özümü obyektiv insan hesab edirəm. Həyatımın hər məqamında bu mənim köməyimə gəlib. Bəzən insanlar arasında münaqişələr,ixtilaflar baş verir . Bu daha çox onların sözü ilə dediyiniz o düşüncənin əks istiqamıtlərə yönəlməsindən irəli gəlir. Bu həyatda önəmli bir məsələdir. Ona görə də mən hələ gənc yaşalarımdan bu üç vacibli məsələni özümdə görmək istəmişəm. Həllinə gücüm catamyacaq işə söz də vermirəm. Yaxud,düşündüyüm hər hansı bir fikri dolayısı ilə, ya da ikibaşlı ifadələrlə, izahlarla söyləmirəm. Bəzən məndən inciyən adamlar da olur. Fikirləşirlər ki,niyə bu qədər sərt,yaxud açıq, bu qədər birbaşa deyirəm?.Məncə də elə doğru davaranış qaydası elə budur. Çünki insan ilk növbədə özünü aldatmış olur.Səhvə,səhv; düzə,düz deyə bilmiriksə hər bir fərd yenə cəmiyyətə bir mürəkkəblik gətirəcək,dolayısı ilə yenə bu ağırlıq onun özünə qayıdacaq. Ona görə də səmimiyyətin tərəfdarıyam və bunu hamıya məsləhət görürəm.Çünki ədalətli insanın mükafatını həyat özü mütləq verir. Əzəldən təbiətin hökmü belədir.

Hobbiniz var?

Maraqlı hər nə varsa diqqətimi cəlb edir. Bu yaşıma qədər müxtəlif hobbiərim olub amma onlar mən də,iç dünyamda kök sala bilməyib,zaman-zaman dəyişib.İndi daha çox mütaliəyə vaxt ayırıram.Vaxtıyla maşınlara həvəs göstərmişəm.20 il bundan öncə, Formula1 yarışlarından ötrü dünyanın bir çox ölkələrinə səfər etmişəm. Azərbaycanda da bu yarış keçirildi. Bu ölkəmiz üçün böyük və uğurlu siyasi bir hadisədir. Dünya xəritəsinə nəzər salsaq, bu yarışın cəmi 24 ölkə də keçirildiyini görərik.Bu gün Azərbaycan da onlardan biridir. Respublikamız ərazisinə görə digər supergüc dövlətlərindən çox kiçik olsa da, nəyə qadir olduğunu sübut etdi. Diğər tərəfdən Azərbaycanın dünyaya tanıdılması işində belə tədbirlər mühüm rol oynayır.
Bir qədər əvvəl hobbiddən danışırdıq.Hələ lap kiçik yaşlarımdan rəsm çəkməyə həvəs göstərirdim. Məktəbimizdəki rəsm dərnəyinə də üzv olmuşdum. Oxuduğum məktəbin ədəbiyyat kabinetində əyani vəsaitləri mən çəkmişdim. Azərbaycan ədəbiyyatının klassik nümayəndələrindən tutmuş,o dövrün müasir yazarlarının portretlərini,əsərlərindən eskizləri mən çəkmişdim. Sonralar bu bacarığı qızım Leylada gördüm.O da kiçik yaşlarından rəsmə həvəs göstərirdi. Hələ ikinci sinifdə oxuyanda Respublika üzrə keçirilən rəsm müsabiqəsində birinci yeri qazandı və təhsil nazirliyi tərəfindən mükafata layiq görüldü. Hobbi dedikdə bir zamanlar həvəs göstərdiyim ekstrim idman növlərini xatırlayıram. Bu idamana nəinki maraq göstərmişəm həttda, onların bəzilərilə məşqul olmuşam. Bunların hər birini zamanında hobbi kimi böyük həvəslə izləmişəm.Hər bir insanın daxilində major və minor notlar var. Bəlkə də elə bu səslərin hesabına həyatımız qurulur,idarə olunur. Şəxsən mən intuisiyama borcluyam . Təbiətən daha çox maksimalist və proqmatik adamam. Bu mənada görəcəyim iş ən yüksək səviyyədə həm başlamalı eləcə də nəticələnməlidir. Ümumiyyətlə yeni işə, fəaliyyətə başladığımda onun beş il,on il sonra nə ilə nəticələnəcəyini düşünməsəm və intuisiyama güvənməsəm o işə başalmıram.

Cavanşir müəllimlə araşdırılası məsələlər daha da çoxdu.Onun düşüncələrində qlobal məsələlərə də,fəlsəfi ümumiləşdirilmələrə də,sosial-ictimai məqamların araşdırılmasına, həlli yollarının tapılmasına xüsusi maraq güçlüdür. Söhbətin əvvəlində də dediyim kimi,ilk təəssuratımdan fərqli olaraq daha yapışıqlı və ünsiyyətcil olduğuna əmin oldum. Ona cansağlığı və uğurlar arzulayıram.

Sitarə İsmayıl
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü,
Azərbaycan radiosunun əməkdaşı

Yazıçı-jurnalist Eyruz Məmmədovun “Zöhra və Kənan” romanı ətrafında polemik söhbət

-Eyruz müəllim, sizin “Azəri” nəşriyyatı tərəfindən “Zöhra və Kənan” adlı romanınız çapdan çıxmışdır. Əsər İraqda gedən müharibədən bəhs edir. Bu mövzuya toxunmağınız nədən irəli gəlib?

-Mən bütün müharibələrin əlehinəyəm və onları lənətləyirəm. Atam ikinci dünya müharibəsinin iştirakçısı olub. Onun xatirələrindən, bədii, sənədli filmlərdən, kitablardan müharibənin bəşəriyyətə vurduğu ziyanın heç bir mənəvi və hüquqi çərçivəyə sığmadığını hamı kimi, mən də anlamışam, dərk etmişəm.
2004-cü ildə Amerika-ingilis qoşunları İraqa daxil oldular və dünyaya bəyan etdilər ki, bu ölkədə olan nüvə silahını ləğv etmək niyyətindədirlər. Əfsuslar olsun ki, bu, ağ yalan idi. Qərb dövlətlərini nüvə silahı yox, İraqın nefti maraqlandırırdı, buna da nail oldular. Əgər İraqda həqiqətən nüvə silahının olması Amerika administrasiyasını narahat edirdisə, onda Koreyada olan atom bombasının olması və hətta onu sınaqdan keçirməsi görəsən qərbi niyə narahat etmədi?

-Çünki Koreyada neft yoxdur.

-Doğru buyurursunuz. Amerikanın sabiq prezidenti Corc Buş öz yerini Barak Obamaya təhvil verəndən sonra mətbuat konfranslarının birində dedi ki, mənim prezidentlik dövrümdə səhvlərimdən biri İraqa qoşun yeritməyim olub. Onun etirafını qeyri-səmimi qəbul etdim.

-Əsərinizdə yəqin ki, Amerikanın İraqa qarşı yeritdiyi siyasət əks olunub, eləmi?

-Elədir. Məni bu mövzuya gətirən internet şəbəkəsində bir xronoloji kadr oldu. Amerika əsgərlərinin İraqda yerli əhaliyə qarşı amansız rəftarı. Adam bu səhnələri görəndə dəhşətə gəlir. İstər-istəməz yeni bir əsər yazmaq qərarına gəldim. Müharibənin dəhşətlərini, ağır və amansız döyüşlərini, dini və mədəni abidələrin qəddarcasına dağıdılmasını, ana və bacıların göz yaşlarına laqeyd münasibət bəsləmələrini, yerli əhalinin düşmənə qarşı necə şücaətlə müqavimət göstərməsini qələmə almağa çalışdım.

-Bunula belə, romanda məhəbbət motivləri güclüdür.

-Doğru buyurursunuz. Mənim ümumiyyətlə bütün poemalarım məhəbbət mövzusundadır. “Zöhra və Kənan” da istisna deyil. Burada iki gəncin saf və təmiz sevgisindən danışılır. Lakin qanlı müharibə buna mane olur. Romanda müharibənin fonunda insan taleyinin necə dəyişdiyini, dağıldığını, əziz insanlara qarşı xəyanətin, iki aşiqin faciəli həyatından geniş söhbət açılır.

-Müharibə şər qüvvədir, məhəbbət isə bəşəri mövzudur. Minilliklərdir ki, xeyirlə-şər arasında mübarizə gedir. Kim qalib gələcək?

-Bu sualın konkret cavabı yoxdur. Dünya durduqca müharibələr səngimiyəcək. İnsan şüurlu olsa da, onun beyin qatlarında elə impulsiv neytronlar var ki, insanın bütün həyatını, xarakterini, hərəkətlərini özünə tabe elətdirir. Onların həyat mənbəyi qandır, insan ölümüdür, göz yaşlarıdır. Var dövlət, hegemonluq hərisliyidir. Onlar bununla zövq alırlar. Afrikada Pol Pote rejimini yadınıza salın. Bu adam insanları diri-diri timsahlara yem verirdi və bundan həzz alırdı. Alman faşizmini xatırlayın. İnsanları “Osvensim”, “Buhenvald” düşərgələrində diri-diri sobalarda yandırırdılar. Bunu edənlər iblis donuna girmiş şər qüvvələri deyildimi? Çox vaxt insan zəkası aqressivliyə meyl edir. Müxtəlif bioloji, kimyəvi silahlar icad edir. Bu silahlar da insan tələfatına gətirib çıxarır.Məgər insan zəkası xərçəngin,şəkərin,qiçsin, hepatitin və sair xəstəliklərin qarşısını ala bilməz?

-Demək istəyirsiniz ki, insan zəkası ancaq aqressivliyə xidmət edir?

-Elə deməzdim. İnsan proqressivliyə can atır. Yeni texnologiyalar icad edir. İnternet buna sübutdur. Bununla belə, əgər biz deyiriksə xeyirlə-şər daima mübarizədədir, demək, aqressiv və proqressiv qüvvələr arasında da mübarizə gedir. Mən ikincilərin tərəfini müdafiə edirəm, birincilər insanları fəlakətə, müharibəyə sürükləyir. İraqda aparılan müharibə buna misal idi. Məgər iraqlılar dinc, əmin-amanlıq şəraitində yaşamaq istəmirdilər? Oğluna toy etmək istəyən atanın evinə tabud gəlir. Buna nə ad vermək olar? Aqressiv qüvvənin istəyi və qəddarlığı. Mən müharibəyə nifrət edirəm.

-Siz İraqda gedən müharibədən roman yazmısınız. Axı, Azərbaycan da müharibə şəraitində yaşayır. Torpaqlarımızın 20 faizi düşmən tərəfindən işğal olunub. Qarabağla bağlı yeni əsər üzərində işləmək fikriniz varmı?

-Bu məsələ məni çox düşündürür. Mən 28 ildir ki, 1988-ci ilin fevral ayının 28-29-da Sumqayıtda baş verən hadisələrin tədqiqatçısıyam. 10-yaxın kitabım nəşr olunub. Üç sənədli filmin ssenari müəllifiyəm. Bu filmi çəkmək üçün 4 il Moskvada, Sank-Peterburqda, Smolenskdə, Xarkovda, Stavropolda, Budyonovskda olmuşam. Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Siyasi bürosunun üzvlərindən təxminən 70 faizi ilə görüşlərim olub. Mən hələ tanınmış demokratları, politoloqlarI, jurnalistləri demirəm. Bilirsiniz biz Qarabağ müharibəsinin üst tərəflərini görürük. Alt qatlarda nələr baş verdiyindən bixəbərik. Məndə bəzi məlumatlar var ki, bu qatların açılmasına xidmət edə bilər. Lakin bununla kifayətlənmək istəmirəm. Araşdırmalarımı davam etdirirəm. Gələcəkdə yazacağım pomanımın həqiqiliyinə oxucular tərəfindən inanmasını istəyirəm.

-Qayıdaq “Zöhra və Kənan” romanına. Müharibə və məhəbbət. Romantik məhəbbət məcarasından da yaza bilərdiniz. Topsuz-tüfəngsiz. Qansız-qadasız.

-Mən qeyd elədim ki, müharibələri lənətləyirəm. Müharibə baş verirsə, bu o demək deyil ki, insanların ülvi hissləri ölür, daşlaşır, əksinə, sevgi öz gücünü, saflığını, əbədiliyini sübut edir. Hətta məhəbbətin sonluğu faciə ilə bitsə belə. Həyatda ümidsizliyə qapılmaq gərək deyil, əksinə, ümidli olub öz məhəbbətini axtarıb tapmalı, qorumalı, yaşatmalısan. Əfsuslar olsun ki, bu çox vaxt insanın özündən asılı olmur. İctimai mühit, dövlətlərarası intriqalar, müharibə insan taleyini çox dəyişir. Belə bir mühitdə məhəbbəti qorumaq olduqca çətindir.

-Zöhra obrazı haqqında danışsanız pis olmazdı.

-Məmnuniyyətlə. Bu cavan qız olduqca saf, istiqanlı və kövrək bir qızdır. Bununla belə, qəlbində illərlə yığılıb qalmış, ata-anasının ölümünə səbəb olmuş bir qrup insanlara qarşı bir nifrət, mən deyərdim, qisasşılıq alovu ilişib qalmışdı. Qarşısına Kənan çıxmasaydı, bu alov onun özünü məhv edəcəkdi. Zöhra nə qədər mülayim və mehriban olsa da, bir o qədər cürətli və qorxmazdır. Gözəl arzularla yaşayır. Şirin xəyallara qapılır. Lakin həyatın amansız qanunları da var. Hadisələr iki gəncin qarşılıqlı məhəbbəti ilə başlasa da, sonluqda gənc qızın faciəsi ilə bitir.

-Sizin əsərinizdə, əgər belə demək mümkündürsə, “qəhrəman”lardan biri də Əl-Fəlluca şəhəridir. Bu şəhər yazdığınız kimi yerlə-yeksan edilmişdir.

-Sizin sualınıza əsərin obrazlardan biri olan norveç jurnalistinin sözü ilə cavab vermək istəyirəm. “Bu şəhər mənə Stalinqradı xatırladır. Universitet illərində həmin döyüş səhnələrinin xronikasını görmüşdüm. Sonra internet vasitəsilə dəfələrlə baxdım. Əl-Fəlluca Stalinqrad olmasa da, hər halda həmin şəhəri xatırladır”. Amerika-ingilis qoşunları İraqa daxil olanda Əl-Fəlluca şəhərində böyük bir müqavimətə rast gələcəklərinə inanmırdılar. Şəhərə üç dəfə hücum təşkil edildi, hər üçündə də iraqlılar düşmənləri şəhərə girməyə qoymadılar. Bu, iraqlıların fədakarlığından, mübariz olduqları haqqında çox çey deyir.

-Mütalə edirsinizmi?

-Bəli. Bir neçə ay ərzində Sevindik Mehmanın “İşğal” epopeyasını, türk yazıçısı Əlif Şəfəqın “Eşq” romanını və “Van Qoqun qardaşı Teoya yazdığı məktublar”oxumuşam.

-Razı qaldınızmı?

-Bəli. Bilirsiniz hər bir kitab istər maraqlı, istərsə də zəif olsun, fərqi yoxdur, əgər həmin əsərdə xırda bir detal insanı düşündürə bilirsə, demək həmin kitabı qiymətləndirmək olar. Hamıya balta çalmaqla uğur qazanmaq mümkün deyil. Oxucunun zövqü və seçimi var. Onun daxili aləminə, hisslərinə və duyğularına hansı əsər cavab verirsə, bizdən soruşmadan kitab mağazasından istədiyi kitabı alacaq.

-Son vaxtlar bədii ədəbiyyatda vulqar sözlərə, hətta ədəbziz ifadələrə rast gəlirik. Sizin münasibətinizi bilmək istərdik.

-Yaralı yerimə toxundunuz. Dünya klassik ədəbiyyatını kifayət qədər oxumuşam, onlardan bəhrələnmişəm. Onların yaradıcılığında sözə qiymət, hörmət, etika görmüşəm. Nədir, məgər onların əsərlərində küçə söyüşlərinə və yaxud ifrat dərəcədə insanın hisslərinə toxunan və qıcıqlandıran söz və ifadələrə rast gələ bilərsiniz? Yox! Təəssüflər olsun ki, Avropa ölkələrinin müasir yazıçılarının bir çoxunda bu əxlaqsızlıq deyimlər çox işlənir. Həmin kitablar azərbaycan dilinə tərcümə olunur. Bu xoşagəlməz hal bizim ədəbiyyata da keçib. Bəzi yazıçılarımızın əsərlərində bunu görmək mümkündür. Ədəbiyyatımız əxlaqi keyfiyyətlərimizin qorunmasına xidmət etməlidir. Fikir verin, bir tərəfdən deyirik ki, Avropa standartlarına uyğun yaşamalıyıq, digər tərəfdən deyirik ki, Avropa standartları bizə lazım deyil, çünki əxlaqımızı pozur. Əgər bu belədirsə, niyə yaxşını qoyub pisi təbliğ edirik? Pasqalın gözəl bir kəlamı var: “Əxlaqı tərbiyə edən ən nadir kitab – vicdandır. Onunla tez-tez məsləhətləşmək lazımdır”. Mənə elə gəlir ki, ədəbiyyatımıza əxlaqsızlığı gətirənlər hərdən öz vicdanları ilə üz-üzə dayanıb ondan məsləhət almalıdırlar.

-Dediyiniz kimi ədəbiyyata əxlaqsızlıq gətirilisə, belə çıxır ki, sözün qiyməti aşağı düşür?

-Söz heç bir vaxt qiymətdən düşə bilməz. Onu hörmətdən salanlar var. Söz hikmətdir, kamillikdir, zirvədir. Qətran Təbrizinin gözəl bir kəlamı var: “Söz ruhun ölçüsü, ağıl sözün tərəzisidir”. Ədəbiyyatımıza “vulqarizm” cərəyanını gətirmək istəyənlər görünür mizan tərəzini itiriblər.

-Bir gün Leninə xəbər verirlər ki, Vatikanın kitabxanası yanır. Lenin belə cavab verir: “Əgər siz Viktor Hüqonun “Səfillər” romanını xilas etmiş olsanız, deməli, bütün kitabxananı xilas etmiş olursunuz. Siz hansı kitabı xilas edərdiniz?

-“Qurani Kərimi”.

-Gənclərimiz dinə çox meyl edirlər.Buna necə baxırsınız?

-Bunu alqışlamaq lazımdır. İslam dini elm və məktəb, tərbiyə və əxlaqdır. İnsan öz həyatını bu prinsiplər əsasında qurmalıdır. Təəssüflər olsun ki, bunu hamı dərk etmir. Bəzi adamlar bildilər, bilmədilər “Qurani Kərim”də olmayan sözləri və yaxud ufadələri bu müqəddəs kitabdan sitat gətirdiklərini söyləyirlər. Onların səmimiliyinə inanmıram. Belə yanaşma düzgün deyil. Bu, “Qurani Kərim”ə, İslam dininə hörmətsizlikdir.

-Bu gün İslam dövlətləri alov içindədir.

-Doğrudur. İslam dini dünyada inkişaf etməkdədir. Bu da bir çox qərb dövlətlərini narahat edir. Müəyyən qüvvələr var ki, ən yüksək dairələrdə İslamın dünyada nüfuzunu azaltmaq üçün təxribatlar yaradır, çirkin təbliğatla məşğul olurlar. Vaxt gələcək İslamı qəbul etməyənlər günah işlətdiklərini başa düşəcək və İslamı qəbul etməyə məcbur olacaqlar. Buna tam əminəm. Fikir verin: Fransada gənclərin əksəriyyəti kəbin kəsdirərkən müsəlmançılığı qəbul edirlər. Bu da Fransa hökumətini ciddi narahat edir.

-“Zöhra və Kənan” romanında da dinlərin qarşılaşması motivlərinə rast gəlmək olur.

-Elədir. Əsərdə xristian qızı Cenni azərbaycanlı Kənana rast gəlir və ona vurulur. Burada qəribə bir şey yoxdur. Bundan əlavə romanda dinlər qarşı-qarşıya qoyulmur, əksinə, hər bir dinə hörmətlə yanaşılır. Bunu əsərin qəhrəmanlarının dilindən də eşitmək olar. Hətta onlardan biri deyir ki, mənim dinim dostluqdur, qardaşlıqdır.

-Hal-hazırda nə üzərində işləyirsiniz?

-Romanımın birini nəşriyyata təhvil vermişəm. Yeni əsər üzərində işləyirəm, qurtarmaq üzrəyəm.

-Yəqin ana xəttini məhəbbət təşkil edir, eləmi?

-Düz tapmısınız.

-Oxucu məktubu alırsınızmı?

-Bəli.

-Nə yazırlar?

-Çoxlarını əsərlərin qəhrəmanlarının taleyi maraqlandırır. Türkiyədən Almaz Səmatürk məktubunda“R.S.” romanımın ikinci hissəsinin yazılmasını xahiş edir.

-Yerinə yetirəcəksiniz?

-Mən həmin xanıma cavab yazmışam. Romanlarda yaratdığım qəhrəmanların sonrakı taleyini çox vaxt oxucuların ixtiyarına buraxıram. Bununla mən oxucuları düşünməyə, qəhrəmanların həyatına düzgün yanaşmalarını istəyirəm. “Nə üçün? Necə? Niyə?” suallarına özlərinin cavab tapmasını istərdim.

-Yazanda köməyinizə nə gəlir?

-Hər bir yazarın müxtəlif yanaşmaları var. Gülməli olsa da, klassiklərdən birinin həyatından misal çəkmək istərdim. Məşhur fransız yazıçısı Dodo əsərlərinin çoxusunu həyat yoldaşı ilə mübahisə edəndən sonra yazırmış. Balzak isə Motsart və Betxovenin əsərlərinə qulaq asandan sonra ilhama gəlirmiş. Hemunquey ovdan qayıdandan sonra əlinə qələm alırmış. Bəzi yazıçılar təbiətlə təmasda olandan sonra masa arxasına keçir, bəziləri qəhvə və yaxud çay içir. Çoxlu misallar çəkmək olar.

-Spirtli içkiləri unutdunuz.

-Bəli, belələri az deyil.

-Bəs sizi ruhlandıran nədir?

-Sualınızı Hötenin bir fikri ilə cavablandırmaq istəyirəm. Dahi yazırdı: “Mən musiqiyə qulaq asdıqdan sonra daha yaxşı işləyə bilirəm”.

-Sirr deyilsə, daha çox hansı musiqiyə üstünlük verirsiniz?

-Burada elə bir sirr yoxdur. Azərbaycanın lirik musiqisi ruhumu təzələyir, beynimdə olan yad fikirləri uzaqlaşdırır, yorğunluğu canımdan çıxarır. Məhz bundan sonra cümlələr biri-birinə cilalanır.

-Bir məsələdə fikrinizi bilmək istərdik. Ədəbi mühiti izləyirsinizsə, yazarlar arasında ikitirəliyin yarandığını hiss edərsiniz. Qısqanclıq, paxıllıq baş alıb gedir. Bu haqda nə deyərdiniz?

-Mən bütün sahələrdə sağlam qısqanclığın tərəfdarıyam. Bilirsiniz xalqın gözü tərəzidir, yaxşını pisdən seçməyi bacarır. Çox vaxt yaxşılar abır-həya edib kənara çəkilirlər, hörmətdən düşmək istəmirlər. Əks tərəf isə ancaq özünü düşünür, yeri gələndə utanmadan, çəkinmədən başqalarını ədalətsiz şəkildə təhqir edir, alçatmağa çalıçır. Burada müdriklərimizin sözü vacibdir. Tarixdə belə bir hadisə olub. Turgenev Tolstoyu duelə çağıranda bunu Hekrasova xəbər verirlər. Bilirsiniz ki, Nekrasov “Sovremennik” jurnalının redaktori idi və ədəbi mühütin ağsaqqalı sayılırdı. O, bu xəbəri eşidən kimi ətrafında olan bir neçə yazıçını götürüb Turgenevlə Tolstoyu barışdırmağa gedirlər. Nekrasov orada belə bir söz işlədib: “Sizin hər biriniz Rusiyanın nəhəng yazıçılarısınız. Dueldə biriniz ölsəniz, Rusiya xalqı öz böyük yazıçılarından birini itirə bilər”. Bu sözdən sonra iki böyük yazıçı öz səhvlərini başa düşüb, barışırlar. Şükürlər olsun ki, bizdə duel yoxdur, amma paxıllıq, acı dil var. Mənə elə gəlir ki, hər bir kəs öş işinə cavabdeh olmalıdır. Başqasının işinə qarışmaq düzgün deyil. Şərəf və ləyaqəti alçaltmaq isə Allah qarşısında günahdır.

-Gənclərə nə oxumağı məsləhət görərdiniz?

-Dünya klassik ədəbiyyatını. Əgər hər hansı bir gənc intelektual sahibi olmaq istəyirsə, öz mənəvi dünyasını zənginləşdirmək fikrindədirsə mütləq çoxlu mütaliə etməlidir. M.Qorki deyib: “Həmişə öyrənməli, hər şeyi bilmək lazımdır. Nə qədər çox bilsən, bir o qədər güclü olarsan”.

-Həyatınızda hansı prinsipləri əsas tutursunuz?

-Yaxşıya yaxşı demək lazımdır, pisə pis. Bundan əlavə aşağıdakı şüar həyatımın əsas prinsipini təşkil edir. “Çox oxu, çox gəz, çox eşit, düzgün qərar qəbul et!”

-Sevdiyiniz yazıçı və şair kimdir?

-Dostayevski və Şəhriyar.

Müsahibəni apardı:

Arif Ərşad,
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü

Müsahibimiz SOCAR-ın “Azərikimya” İstehsalat Birliyinin Etilen-polietilen zavodunun direktoru Oqtay Niftəliyevdir

“Azərikimya” İB-nin 2015-2019-cu illər üçün əsas hədəfi mövcud istehsalatların modernizasiyası, yeni tikiləcək Polipropilen (PP) və yüksək sıxlıqlı Polietilen (HDPE) istehsalatlarının tələb olunan miqdarda və keyfiyyətdə xammal¬la təmin edilməsinə və EP-300 istehsalatının effektivliyinin artırılmasına yönəldilmişdir

– Oqtay müəllim, bu gün “Azərikimya” İstehsalat Birliyi, onun əsas İstehsalat müəssisəsi olan Etilen-polietilen zavodunda son 6 il ərzində görülmüş işləri, həyata keçirilmiş tədbirləri konkret faktlarla necə ifadə etmək olar?

– Ötən 6 il ərzində SOCAR-ın dəstəyi ilə həyata keçirilən tədbirlər «Azərikimya» İB-də həm istehsalat, həm də insan amili baxımın¬dan yeni bir canlanmaya və yüksəlişə səbəb ol¬muş¬dur. Aparılan əsaslı təmir və yenidənqurma işlərinin nəticəsi olaraq, istehsalatların elektrik enerjisi ilə fasiləsiz və etibarlı şəkildə təchizatına imkan yaranmış, elektrik enerjisi, buxar və qazın itkisinin qarşısının alınması ilə xeyli həcm¬də kimyəvi məh¬sula, həmçinin enerjidaşıyıcılara – elektrik və istilik ener¬jisinə, suya və qaza qənaət edilmiş, istehsal olunan əmtəəlik məhsulda enerjidaşıyıcıların xüsusi çəkisi əhəmiyyətli dərəcədə azalmış, bu da məhsul çıxımının artmasına və onun maya dəyərinin minimuma enməsinə səbəb olmuşdur. Həmçinin respubli¬kadaxili və xarici ölkə istehlakçıları¬ baxımından tələ¬ba¬tın artdığı yüksək təzyiqli polietilen, propilen, texniki və mütləqləşdirilmiş izopropil spirtinin, müxtəlif kimyəvi fraksiyaların istehsal göstəri¬ciləri kifayət qə¬dər geniş¬lənmişdir.
SOCAR-ın strukturuna daxil edildikdən sonra rəhbərliyin tapşırığına əsasən “Azərikimya” İstehsalat Birliyində zəhərli və zərərli, müvafiq standartlara cavab ver¬mə-yən, şəhərin ekolo¬giyasına mənfi təsir göstərən bütün istehsalatlar – SAM, Sintetik kauçuk, Üzvi sintez zavodları ləğv edilmiş, səmərəli işləyə bilən isteh¬salat sahələri isə yenidən qurulmuşdur.
Rəhbərlik etdiyim Etilen-polietilen zavodunda son dövrdə aparılan yenidənqurma və modernizasiya işlərini aşağıdakı kimi təsnifatlandırmaq olar:
– Yeni Azot-oksigen kompleksi tikilib istifadəyə verilmişdir. Bu kompleks zavodun azot və oksigenə, Təmir-tikinti İdarəsinin isə oksigenə olan tələbatını tam həcmdə və yüksək keyfiyyətlə ödəməyə imkan vermişdir. Ötən qısa müddət ərzində layihə gücündə və ahəngdar işləyən yeni kompleksdə azot və oksigen istehsalı üçün elektrik enerjisi sərfi, nəzərdə tutulduğu kimi, əvvəlki qurğuda olduğundan 5 dəfə az olmuşdur. Ekoloji təmizliyi ilə də seçilən yeni kompleksin işə salınması sayəsində müəssisə üzrə xeyli miqdarda vəsaitə qənaət edilməsinə nail olunmuşdur.
– Azot-oksigen komplek¬si ilə paralel olaraq Etilen-polietilen zavodunda innovativ texno¬logiyalar əsasında yaradılmış müasir tipli Susoyut¬ma qurğusunun istifadəyə verilmə¬si¬ də EP-300 kompleksinin ahəngdar işini təmin etmiş, iqtisadi cəhətdən ilkin proqnozları doğ¬rult¬¬muşdur. Əvvəlki qurğudan fərqli olaraq, hər 1000 m3 suyun soyudulması prosesi zamanı bir saat ərzində 80-100 kvt, bir ay ərzində isə 1500 mqvt-a qədər az elektrik ener¬jisi sərf edilmişdir ki, bu da il ərzində xeyli miqdarda vəsaitə qənaət olunması deməkdir. Bir saat müddətində suyun sərfi də əvvəlki qurğuya nisbətən 130 m3 az olmuşdur. Ən başlıcası isə odur ki, yeni qurğunun istifadəyə verilməsi ilə müəs¬sisənin EP-300 kom¬pleksinin stabil, etibarlı fəaliyyəti təmin edilmişdir.
– Zavodumuzda istismara verilmiş yeni qurğulardan biri də Mütləqləşdirilmiş izopropil spirti sahəsidir. Fəaliyyəti tamamilə dayandırılmış sahədə demək olar, bütün qurğu və avadanlıqlar yenidən qurulmuş, yeni operator binası tikilmişdir. Görülmüş işlər kimyaçıların əmək şəraitinin yaxşılaşması ilə yanaşı, 2 ədəd kalonun və 10 ədəd nasosun istismardan çıxarılması sayəsində xeyli miqdarda enerjidaşıyıcılarına qənaət olunmasına zəmin yaratmışdır.
– Ötən il həmçinin Etilen-polietilen zavo¬dunun İstehsalata və keyfiyyətə nəzarət, həmçinin Sənaye-sanitar sahələrini özündə birləşdirən yeni laboratoriyası əsaslı təmir və yenidənqurma işlərindən sonra istismara verilmişdir. Laboratoriyalar Rusiya və Almaniya istehsalı olan müasir tipli cihaz və xromatoqraflarla təchiz olunmuşdur ki, bununla da ətraf mühitin insan orqanizminə təsir istiqamətlərini, zərərli və təhlükəli istehsalat amillərini, ekoloji vəziyyəti, istifadə olunan suyun çirklilik dərəcəsini, atmosferə atılan tullantıların miqdarını və s. ASTM standartlarına uyğun analizlər aparmaqla dəqiq müəyyənləşdirmək mümkün olmuşdur.
– Etilen-polietilen zavodu ərazisində həyata keçirilən layihələrdən biri də gündəlik gücü 2600 m3 olan yeni istehsalat tullantı sularının təmizlənməsi qurğusunun tikintisidir. Bu qurğunun inşa edilməsinin əsas məqsədı Xəzər dənizinə atılan suların maksimal təmizlik həddinin təmin edilməsi və təmizlənmiş suyun irriqasiya istifadə olunmasıdır.

– Möhtərəm Prezidentimiz ötən il Sumqayıta səfər edərkən Sizin zavoda da gələrək kimyaçılarla görüşmüş, burada iki qurğunun açılış mərasimində iştirak etmişdir.

– Tamamilə doğrudur, biz kimyaçılar ölkə başçısının diqqət və qayğısını həmişə öz üzərimizdə hiss etmişik. Möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyev ötən ilin oktyabr ayının 25-də Sumqayıta səfəri çərçivəsində bizim zavodda da olmuş, iki yeni qurğunun işə salınması mərasimində iştirak etmişdir. Prezidentin açılış mərasimində iştirak etdiyi propan-propilen fraksiyasının kükürdlü birləşmələrdən təmizlənməsi məqsədini daşıyan, layihə gücü 10 t/saat olan qurğunun istismara verilməsi nəticəsində propan-propilen fraksiyası birbaşa sobaya deyil, qələvi ilə təmizləndikdən sonra qazayırma bölməsinə ötürülür ki, bunun da nəticəsində məqsədli məhsul olan propilenin digər məhsullara çevrilməsinin qarşısı alınır, bununla da xeyli miqdarda qələviyə qənaət edilir. Prezident İlham Əliyevin açılış mərasimində iştirak etdiyi ikinci qurğu isə butan-butilen fraksiyasının hidrogenləşməsi qurğusudur. Qeyd edim ki, hər iki qurğunun layihəsi “Azərikimya” İB-nin Xüsusi konstruktor bürosu tərəfindən hazırlanmış, tikintisi isə Birliyin Təmir-tikinti İdarəsi tərəfindən həyata keçirilmişdir. Layihə gücü ilkin mərhələdə 120 min t/il, sonrakı mərhələlərdə isə 250 min t/il olması nəzərdə tutulmuş yeni qurğuda piroliz prosesindən əvvəl butan-butilen fraksiyasının hidrogenləşməsi aparılır ki, nəticə etibarilə piroliz prosesində alınan məhsulların yüksək faizli çıxımına nail olunur.

– Sumqayıt kimya sənayesinin inkişafında Ümummilli lider Heydər Əliyevin xidmətlərini unutmaq olmaz.

– Böyük minnətdarlıq hissi ilə qeyd etmək lazımdır ki, Sumqayıt şəhəri, onun kimya sənayesi, burada yaşayan insanlar həmişə dahi rəhbər Heydər Əliyevin diqqət mərkəzində olmuşdur. Ulu öndərin Sumqayıt sənayesi, o cümlədən şəhərin neft-kimya sənayesinin inkişafı, bütöv¬lükdə Azərbaycanın iqtisadi cəhətdən qüdrətlənməsi, respublikamızın dünya¬nın tərəqqi etmiş ölkələri sırasında yer alması, xalqımızın maddi-rifah halının durma¬dan yaxşılaşması üçün göstərdiyi xidmətlər misilsizdir. Məhz Ümummilli lider Heydər Əliyev Azərbaycan iqtisadiyyatında kimya kompleksinin roluna xüsusi əhəmiyyət verdiyindən, özünəməxsus müdriklik, qətiyyət və inadkarlıqla SSRİ-nin o vaxtkı rəhbər orqanlarında Azərbaycanın neftçıxarma və neft-kimya sənayesində əsaslı yenidənqur¬manın inkişafı üçün xüsusi hökumət qərarlarının qəbul edilməsinə nail olmuşdu.
Xalqın təkidli tələbi və istəyi ilə ikinci dəfə hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra xammal və enerji böhranı üzündən çox ağır vəziyyətə düşmüş kimya sənayesinin funda¬men¬tal dəyişikliklər və yeniliklər tələb etdiyini, ilk növbədə etibarlı enerji təminatına ehtiya¬c olduğunu nəzərə alan Ulu öndər 1998-ci ildə Yaponiyaya səfəri zamanı müstəqil Azərbay-canın tarixində ilk dəfə olaraq dövlət zəmanəti ilə dəyəri 95 milyon dollar olan Buxar-generator kompleksinin alınmasına nail oldu ki, bu da ölkənin neft-kimya sənaye¬sinin inkişafında dahi rəhbərin ən böyük xidmətlərindən biri kimi yadda qalmaqdadır. Heydər Əliyev yaponiyalı mütəxəssislərlə 1999-cu il martın 24-də yeni kompleksin təməlqoyma mərasimində, 2001-ci il iyulun 7-də isə açılış mərasimində iştirak edərək, bütün Sumqayıt kimyaçılarını bu əlamətdar hadisə münasibətilə təbrik etmişdi. Bu dahi insanın uzaqgörənliyinin nəticəsi olaraq Buxar-generator kompleksi nəinki kimya sənayesini tənəzzüldən xilas etdi, hətta «Azərikimya»nın bu günü üçün etibarlı enerji təminatının yaradılmasında, Sumqayıtda kimya sənayesinin inkişafı üçün yeni bir mərhələnin başlanmasında mühüm vasitə oldu.
Yeri gəlmişkən, bir məsələni də qeyd etmək istəyirəm ki, bir müddət bundan öncə SOCAR-la Avropanın ən böyük enerji şirkəti olan UNIPER (EON) şirkəti arasında istər Azərbaycanda, istərsə də region ölkələrində enerji sahəsində birgə layihələrin icrası ilə bağlı müştərək müəssisənin yaradılması haqqında memorandum imzalanmışdır. Memorandum çərçivəsində ilk layihə kimi bizim Etilen-polietilen zavodunda Buxar Generator Kompleksinin enerji effektivliyinin artırılması və əlavə enerji istehsal edilməsi məqsədi daşıyan yeni buxar turbogenerator qurğusunun tikintisi ilə bağlı müqavilə də imzalanmışdır. Mövcud Buxar-generator kompleksi 32 MVt enerji istehsal etməli olduğu halda, hazırda yalnız 14 MVt istehsal edə bilir. Yeni Turbogenerator qurğusu tikilib istismara veriləndən sonra Buxar Generator Kompleksinin gücü 30 MVt-a çatdırılacaq və həmçinin izafi buxar hesabına əlavə 38 MVt (ümumilikdə 68 MVt) elektrik enerjisi istehsal ediləcəkdir ki, bununla da “Azərikimya” İstehsalat Birliyi elektrik enerjisinə olan tələbatını tam ödəyəcək və artıq qalan elektrik enerji SOCAR-ın digər müəssisələrinə ötürüləcəkdir.

– Sizdə gənclərin işə qəbulu ilə bağlı vəziyyət necədir?

– Dövlətimizin gənclər siyasətinə uyğun olaraq, SOCAR-ın bütün idarə və müəssisələrində olduğu kimi, “Azərikimya” İstehsalat Birliyində də gənc mütəxəssislərin hazırlanması, yerləşdirilməsi, karyera yüksəlişi məsələləri daim diqqət mərkəzindədir. Onlar bu gün kimya sənayesinin ən vacib və məsul sahələrində əhəmiyyətli dərəcədə təmsil olunurlar. Kadr resurslarının gəncləşdirilməsi artıq bir tendensiyaya çevrilmiş və davamlı xarakter almışdır. Gənclər kimya sənayesinin gələcəyi ilə bağlı strateji hədəfləri daha dəqiq görə bilərlər. Gənclərin təşəbbüskarlığının dəstəklənməsi, hər bir işçinin inkişafı üçün bərabər şəraitin yaradılması və onların karyera yüksəlişinin ədalət prinsiplərinə əsaslanaraq həll olunması prioritet məsələlərimizdəndir. Biz bu sahədə iki istiqamət üzrə iş aparırıq. Birinci istiqamət müəssisəmizin ixtisaslı gənc fəhlə kadrları ilə təminatı, ikinci istiqamət isə ali təhsilli gənc mühəndis-texniki işçilərlə təminat.
Müəssisəmiz üçün ehtiyac duyulan ixtisaslı fəhlə kadrlarının hazırlanmasında SOCAR-ın Təlim-Tədris və Sertifikatlaşdırma İdarəsinin Sumqayıtda müasir üslubda yaradılaraq yeni avadanlıqlarla təchiz edilmiş Təlim-tədris Mərkəzinin dəstəyindən istifadə edirik. Bu mərkəz həm bizim üçün, həm də SOCAR-ın digər struktur bölmələri üçün müxtəlif yönümlü peşələr üzrə ixtisaslı gənc fəhlə kadrları hazırlayır. Bu tədris mərkəzlərində təhsil alan şagirdlərə aylıq təqaüdün verilməsi, xüsusi geyimin, gündəlik naharın təşkili və son olaraq Sifarişçı şirkət tərəfindən işlə təminat digər mərkəzlərlə müqayisədə fərqli və üstün cəhətlərdəndir.
Artıq Sumqayıt Təlim-Tədris Mərkəzini müxtəlif ixtisaslar üzrə bitirmiş 200-ə yaxın gənc bizim Etilen-Polietilen zavoduna, bir qismi isə Təmir-tikinti İdarəsinə işə qəbul olunmuşdur. Həmçinin bu müddət ərzində orta hesabla 100-lə əməkdaşımız da buradakı ixtisasartırma və ikinci peşəyə yiyələnmə kurslarında iştirak edərək biliklərini artırmışdır.
Mühəndis-texniki işçilərə gəlincə isə deyə bilərəm ki, biz respublikanın 4 aparıcı universiteti ilə əməkdaş¬lıq edirik. Ötən il bu universitetlərdə İnsan Resursları Departamenti ilə Pilot layihə çərçivəsində görüşlər keçirərək, 200-ə yaxın tələbəni bu layihəyə cəlb etdik. Onların arasında fərqlənən gəncləri Birliyimizin müəssisələrinə istehsalat təcrübəsinə dəvət edərək, bir aylıq təcrübədən sonra işi daha yaxşı mənimsəyənləri və imtahandan uğurla keçənləri işə qəbul etdik.
Bundan başqa əməkdaşlıq etdiyimiz universitetlərin tələbələri üçün hər ilin yayında ilkin olaraq “Azərikimya” İB-nin müəssisələrində, konkret olaraq bizim zavodda, sonradan isə “Petkim Petrokim¬ya Holding” şirkətində təcrübələr təşkil edir, bu təcrübələrin sonunda tələbələr tərəfindən verilmiş ən yaxşı səmərələşdirici təkliflər üzrə müsabiqələr keçiririk. Məqsədimiz həm tələbələr arasından özümüzə gələcək əməkdaş seçimi aparmaq, həm də tələbələrə kimya sənayesini tanıtmaqla, onların bu sahəyə marağını artırmaqdır. Təqdi¬rəla¬yiq haldır ki, gənc mütəxəssislərin bir qismi ali təhsillərini başa vurduq¬dan sonra onlar üçün artıq doğmalaşmış olan «Azərikimya»da bir mütəxəssis kimi çalışmaq istəyində olduqlarını bildirirlər. Ötən dövr ərzində bu qəbildən olan 20 nəfər gənc mütəxəssis Birliyimizin müəssisələrinə işə qəbul olunmuşdur. Ümumilikdə isə işə qəbul olunmuş 400 nəfərin 103 nəfəri ali təhsilli kadrlardır.
Bir məsələni də qeyd edim ki, bizdə yeni işə başlayan gənc kadrların hər biri təcrübəli işçilərə həvalə olunur, onlar üçün altı aylıq xüsusi tədbirlər planı hazırlanır və bu müddət ərzində onların tam püxtələşməsinə nail olunmağa çalışılır. Eyni zamanda təqaüd yaşına yaxınlaşan işçilərimizə də həm yeni kadrlardan, həm də bir neçə illik təcrübəsi olan işçilərdən təhkim edirik. Məqsədimiz ondan ibarətdir ki, həmin işçi təqaüdə çıxana qədər öz yerinə onu əvəz edə biləcək etibarlı kadr hazırlaya bilsin.

– Etilen-polietilen zavodunda işçilərin əmək şəraitinin və sosial rifah halının yaxşılaşdırılması istiqamətində hansı addımlar atılır?

– «Azərikim¬ya» SOCAR-ın struktur tərkibinə daxil edildikdən sonra çətin və mürəkkəb peşə adamları olan kimyaçılarımızın iş və məişət şəraitinin yaxşılaşdırılması, istehsalatda onların əmə¬yi¬nin və sağlamlığının müha¬fizəsi, təhlükəsizliklərinin təmin edilməsi sahəsində də ciddi dəyişikliklərə, müsbət dönüşə nail olunmuşdur. İşçilərin əmək və məişət şəraitinin müasir tələblərə uyğun olması üçün Etilen-polietilen zavodu, onun Etilen istehsalatı və Məhsulun qəbulu, saxlanılması və hazır məhsulun buraxılması sahəsi üçün inzibati və məişət binalarının müasir tələblər səviyyəsində yenidən qurulması, geniş və işıqlı yeməkxanalar, əməkçilərin iş yerlərinə çatdırılması üçün xüsusi olaraq müa¬sir, komfortlu avtobusların ayrılması və s. kimyaçılarımıza göstərilən diqqət və qayğının real nəticəsidir. Hazırda zavodun “Polimir-120” istehsalatında və “Azərikimya”nın təmir bazası sayılan Mexaniki-təmir sahəsində yeni inzibati və məişət binalarının tikintisi davam etdirilir. Bu binaların tikilib istifadəyə verilməsi sayəsində yüzlərlə əməkçinin sosial-məişət şəraitində müs¬bət dönüşə nail olunacaqdır.
Həyata keçirilən tədbirlər nəticəsində kimyaçıların iş və əmək şəraiti xeyli yaxşılaşmış, əmək haqları son altı ildə dörd dəfə artırılmış, bütün işçilərlə əmək müqaviləsi imzalanmış, fərdi mühafizə vasitələri ilə 100 faiz təmin olunmuşlar. “Paşa Sığorta” ASC ilə 07 yanvar 2013-cü il tarixində bağlanmış müqavilə əsasında müəssisəmizin bütün işçiləri könüllü tibbi sığortalanmışdır. İl ərzində hər bir işçi sığorta şirkəti ilə əməkdaşlıq edən respublikamızın 40-a yaxın tibbi klinikalarında 50 min manat dəyərində müayinə və müalicədən bəhrələnmək imkanı əldə etmişlər.
Bir məsələni də xüsusilə qeyd etmək istəyirəm ki, sosial məsələlərin həlli təkcə “Azərikimya”nın müəssisələrində çalışan işçilərlə məhdudlaşmır. Müəssisələri¬mizdən yaşa və əlilliyə görə, həmçinin güzəştli şərtlərlə təqaüdə çıxmış 150 nəfərə yaxın sabiq işçi də Mərkəzi Neftçilər Xəstəxanasında tibbi xidmətdən istifadə etmək üçün qeydiyyata alınmışdır. Həmçinin hər ilin bayram və əlamətdar günlərində veteran işçilər yad edilir, onlara bayram sovqatları təqdim olunur. Qürur mənbəyimiz olan şəhid kimyaçılarımızla bağlı da bir məsələni qeyd etmək istərdim. Torpaqlarımızın müdafiəsi uğrunda qəhrəmancasına vuruşaraq şəhid olan kimyaçılarımızın sayı 57-dir. Onların xatirəsini əbədiləşdirmək üçün bir vaxtlar “Üzvi sintez” zavodunda xatirə kompleksi tikilmişdi. Bu zavod ləğv olunandan sonra belə qərara gəldik ki, yeni layihə əsasında, daha mükəmməl formada bizim Etilen-polietilen zavodunun qarşısındakı geniş meydançada yeni abidə-kompleksi ucaldaq. Yaxın günlərdə bu abidə-kompleksin tikintisinə start veriləcəkdir.
Əminliklə deyə bilərəm ki, bir neçə onilliklərlə müqayisədə insanların sosial-rifah halı müqayisəolunmaz dərəcədə yaxşılaşmış, ətraf mühitin çirklənmə dərəcəsi xeyli azalmış, Sumqa¬yıtın hamını narahat edən ekoloji vəziyyətində ciddi dönüşə nail olunmuşdur.

– Oqtay müəllim, ekologiyadan söhbət düşmüşkən, bəs sizdə ekoloyi məsələlər və tullantıların idarə olunması ilə bağlı vəziyyət necədir? Bu istiqamətdə hansı layihələr, tədbirlər həyata keçirilir?

– “Azərikimya” İB-nin idarə və müəs¬sisələrində ekoloji tarazlığı qoruyub saxlamaq, atmosferə, su hövzələrinə, torpağın üstünə və altına çirkləndirici maddələrin atılmasını minimuma endirmək məqsədilə mütəmadi olaraq tədbirlər planı hazırlanaraq səmərəli ekoloji layihələr həyata keçirilir. Müəssisələrdə davamlı ekoloji monitorinqlər aparılır, su, torpaq və atmosfer hava¬sından nümunələr götürülərək təhlil olunur, çirklənmə dərəcəsi dəqiqləşdirilərək müvafiq qabaqlayıcı addımlar atılır. SOCAR-ın tabeçiliyinə verildikdən sonra Birliyin Səthi aktiv maddələr və “Üzvi-Sintez” zavodlarında istismar fəaliyyəti zamanı ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində heç bir ekoloji norma, qayda və standartlara uyğun olmayan, ekoloji və fiziki cəhətdən köhnəlmiş qurğu və avadanlıqlar istismar edildiyindən və buna görə də atmosfer havasının xlor, hidrogen-xlorid, ammonyak və s. maddələrlə həddən artıq çirkləndiyindən, eyni zamanda ətraf mühitə göstərilən digər neqativ təsirlərə görə həmin müəssisələrin fəaliyyəti dayandırılmışdır. Birliyin strukturuna daxil olan digər müəssisə¬lərdə isə köhnəlmiş və istismara yararsız qurğuların bir qismi tamamilə sökülmüş, digərlərində isə rekonstruksiya işləri aparılmaqla müasir tələblərə cavab verən istehsal sahələri yaradılmışdır.
Müəssisəmizdə istehsal fəaliyyəti zamanı istər-istəməz müxtəlif çeşidli spesifik tullantılar formalaşır və bu tullantılar da SOCAR-ın ekoloji siyasətinin “sıfır tullantı” prinsipinə uyğun olaraq idarə olunur. Müxtəlif çeşiddə formalaşan təhlükəli tullantıların müasir tələblərə uyğun olaraq saxlanması, utilizasiyası, zərərsizləşdirilməsi və ya digər emal üsullarının seçilməsi üçün “Azərikimya” İB-də Texniki-İqtisadi Əsaslandırma sənədi hazırlanmış və müvafiq qurumlara təqdim edilmişdir. Son beş ildə formalaşan müxtəlif çeşidli tullantıların hamısı ETSN-nin Təhlükəli Tullantılar Poliqonuna, SOCAR-ın “Tullantı mərkəzi”nə, Sumqayıt “Təmizlik” departa¬mentinə təhvil verilərək zərərsizləşdirilmişdir.
“Azərikimya“ İB ilə “Global Alliance on Health and Pollution” (GAHP) təşkilatı arasında imzalanmış anlaşma memorandumuna uyğun olaraq, ləğv olunmuş “Üzvi zintez” zavodunun “Suötürmə məntəqəsi”ndə müxtəlif növ kimyəvi şlamlarla və neft məhsulları ilə çirklənmiş 2 ha ərazidə monitorinq işləri aparıldıqdan sonra tullantılar ETSN-nin “Təhlükəli Tullantılar” poliqonuna daşınmış, təmizlənmiş ərazidə abadlıq işləri aparılaraq 1200 ədəd ting əkilmiş, ərazidə damcı suvarma sistemi quraşdırılmışdır. Həmçinin, qaz və maye karbohidro¬genlərinin qaz¬laşdırılması, sıxılması, saxlanılması sahəsi istismara yararsız avadanlıqlardan, tullantılardan azad olunmuş, neft məhsulları ilə çirklənmiş 4 hektar ərazidə torpaqlar bioremediasiya üsulu ilə təmizlənmiş və ərazidə 5000-dən çox müxtəlif növ ağac-kol tingi əkilmişdir.
Onu da qeyd edim ki, Etilen-Polietilen zavodunun ərazisində tullantıların standartlara uyğun idarə olunması məqsədilə müəssisənin ərazisində «Tullantıların Müvəqqəti Saxlama Mərkəzi»nin layihə sənədləri hazırlanmışdır ki, bu layihənin reallaşması ilə «Azərikimya» İB-nin müəssisələrində formalaşan istehsalat və digər tullantıların mərkəzləşmiş şəkildə qəbulu, ilkin çeşidlənməsi və müvafiq tələblərə riayət olunmaqla SOCAR-ın Tullantı Mərkəzinə daşın¬ması həyata keçiriləcəkdir.
2010-cu ildən bəri hər ilin yaz və payız aylarında davamlı olaraq hər həftənin şənbə günü kimyaçıların könüllü iməciliyi keçirilir və hər dəfə də bu iməciliklərdə yüzlərlə kimyaçı iştirak edir. Hər iməcilikdə də 500-1000 ədəd arası ağac əkilir. Ümumilikdə isə son beş il ərzində “Azərikimya“ İB tərəfindən sənaye zonasında 100 mindən artıq ağac və kol bitkiləri əkilmişdir. Birliyin ağac-kol tinglərinə olan tələbatının ödənilməsi üçün müəssisəmizin daxili ərazisində illik istehsal gücü 50 min ting olan açıq şitilxana kompleksi fəaliyyət göstərir ki, bu şitilxanada Abşeronun yaşıllaşdırılmasında istifadə olunan ənənəvi ağac-kol növləri ilə yanaşı, bu iqlim şəraitinə asanlıqla adaptasiya oluna bilən və Azərbaycanın Qırmızı Kitabına salınmış 12 növ nadir və nəslikəsilmək təhlükəsi olan ağac-kol bitkiləri yetişdirilir.

– “Azərikimya” İstehsalat Birliyinin, rəhbəri olduğunuz Etilen-polietilen zavodunun sabahını necə görürsünüz?

– SOCAR-ın rəhbərliyi və dəstəyi ilə “Azərikimya” İB-nin 2015-2019-cu illər üçün əsas hədəfi mövcud istehsalatların modernizasiyası, yeni tikiləcək Polipropilen (PP) və yüksək sıxlıqlı Polietilen (HDPE) istehsalatlarının tələb olunan miqdarda və keyfiyyətdə xammal-la təmin edilməsinə və EP-300 istehsalatının effektivliyinin artırılmasına yönəldilmişdir.
Bu layihələr 3 mərhələdə həyata keçiriləcəkdir.
Birinci mərhələdə propilenin məhsuldarlığının artırılması – propilenin ayrılması bölməsinin məhsuldarlığının 136 min ton/il-dən 180 min ton/il-ə yüksəlməsi, hidrogenin zənginləşdirilməsi qurğusunun tikintisi (PSA) ilə hidrogenin qatılığının 90 %-dən 99.9 %-ə artırılması, propilenin və etilenin təmizlənməsi qurğusunun tikintisi ilə istehsal olunan propilenin və etilenin tərkibində olan zəhərli maddələrdən (arsen, civə, fosfin, və s.) təmizlənməsi, EP-300 istehsalatında pnevmatik idarəetmə sisteminin yeni sistemlə əvəz olunması nəzərdə tutulur. Bu mərhələdə məqsəd PP və HDPE qurğularını yüksək keyfiyyətli və tələb olunan miqdarda xammalla təmin etməkdir.
İkinci mərhələdə “EP-300” qurğusundakı 2 etan və 9 nafta olmaqla ümumilikdə 11 piroliz sobasının 6-da rekonstruksiya işləri aparılacaq və ya 2 yeni soba inşa ediləcək, butan-butilen fraksiyasının tam hidrogenləşdirilməsi qurğusu tikiləcək, selektiv hidrogenləşmə blokunun reaktorları yenisi ilə əvəz olunacaq, kompressorlar rekonstruksiya olunacaq və optimallaşdırılacaqdır. Bununla da piroliz sobaları qaz xammalı ilə işləyəcək, əsas məhsulların çıxımı artacaqdır.
Üçüncü mərhələdə “EP-300” istehsalatında yeni rəqəmsal idarəetmə sisteminin (DCS) tətbiqi başa çatdırılacaq, köməkçi qurğuların və infrastrukturun modernizasiyası – enerji effektivliyinin artırılması, xammal və məhsul anbarlarının genişləndirilməsi, kommunikasiya xətlərinin təkmilləşdirilməsi işləri həyata keçiriləcəkdir. Bu isə istehsalatın təhlükəsiz işini təmin edəcək, enerji və xammala qənaət etməyə imkan yaradacaqdır.

– Geniş və maraqlı müsahibəyə görə təşəkkür edirəm.

Rafiq Oday,
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının sədri,
Respublikanın Əməkdar jurnalisti

Fotolar Vüqar Abdullahındır