Türkiyə ədəbiyyatı

Azərbaycanda ATATÜRK Mərkəzi

Ümummilli lider Heydər Əliyevin düşüncəsində türk dünyasının görkəmli dövlət xadimlərinə, unudulmaz şəxsiyyətlərə, mütəfəkkirlərə xüsusi bir ehtiram var idi. O, böyük Atatürkün şəxsiyyətinə və irsinə, xid-mətlərinə də yüksək sayğılar bəsləyirdi. Çağdaş müstəqil Azərbaycanın qurucusu Heydər Əliyev Türkiyə Cümhuriyyətinin yaradıcısı Mustafa Kamal Atatürkün dövlətçilik təcrübəsini Azərbaycanın milli dövlət quruculuğu prosesində daim xatırlamışdır. Atatürk Mərkəzini yaratmaq fikri də bütün türklərin mütəfəkkir insanına zamanında gördüyü işlərə görə cəmiyyətimizdə minnətdarlıq hissinin ifadəsidir. Türk dövlətlərində bu tipli mərkəzlərin yaradılması ideyası çoxdan mövcud olsa da, ilkin olaraq dövlət qurumu kimi Azərbaycanda gerçəkləşmişdir.

Ümummilli lider Heydər Əliyev Atatürkə, Türkiyəyə və türk dünyasına ehtiramının əlaməti olaraq, 9 mart 2001-ci il tarixli sərəncamla qardaş Türkiyə ilə tarixi, milli-mənəvi, mədəni bağlılığımızın inkişafı üçün mühüm əhəmiyyət daşıyan bir təsisat – Azərbaycanda Atatürk Mərkəzini yaratmışdır. Mərkəzin fəxri sədri Azərbaycan Respublikasının Prezidentidir. Prezidentin sözügedən sərəncamında və mərkəzin əsasnaməsində bu birmənalı şəkildə vurğulanır. Atatürk Mərkəzin yaradılması zərurəti konkretdir. Bu mənada, sərəncamda qeyd olunduğu kimi, təsisat «Türk dünyasının böyük öndəri, Türkiyə Cümhuriyyətinin banisi və ilk prezidenti Mustafa Kamal Atatürkün türk tarixində tutduğu mühüm yeri nəzərə alaraq, Atatürk irsinin, ümumiyyətlə, türk tarixi və mədəniyyətinin daha dərindən öyrənilməsi və təbliğ olunması məqsədi» daşıyır.

Mərkəzin fəaliyyəti ilə tanışlıqdan aydın olur ki, qurum ictimai fikri türk dünyası və Atatürklə bağlı tarixi hadisələrə, tədqiqata, yeni münasibətlərə yenidən yönəltməyi istiqamət olaraq seçmişdir. Burada türk dünyasının tarixi, mədəniyyəti və bu sferaya daxil ola biləcək digər məsələlər araşdırılır və nəşr olunur.

Ulu öndər 4 iyul, 2001-ci il tarixli digər bir sərəncamla görkəmli türkoloq alim, tədqiqatçı, prof. dr. Nizami Cəfərovu bu mərkəzə müdir təyin etmişdir. O vaxtdan etibarən mərkəzdə görkəmli türkolq-alimin rəhbərliyi ilə bir sıra ürəkaçan işlər görülmüşdür. Atatürk Mərkəzinin müdiri sıradan bir elm adamı, millət vəkili deyil, o, Azərbaycanda və Türk dünyasında kifayət qədər nüfuz qazanmış türkoloq-alim, ictimai xadimdir. Onun elmi araşdırmaları və kitabları dünya türkoloqları, tədqiqatçılar üçün impulsveriçi örnək kimi həmişə diqqət mərkəzindədir. Ulu öndər Heydər Əliyev rəsmi görüşlərin birində Atatürk Mərkəzinin yaradılması münasibətilə demişdi: «Çox məmnunam ki, mənim təşəbbüsümlə Azərbaycanda Atatürk Mərkəzi artıq fəaliyyət göstərməkdədir. O zamanlar mənə Beynəlxalq Atatürk Sülh Mükafatı verilərkən düşündüm ki, belə bir qurumu yaratmaq gərəkdir və buna da böyük ehtiyac varmış. Mən çox böyük bir professoru o mərkəzə başqan təyin etdim. O, bizim parlamentin millət vəkilidir. Onlara çox gözəl və tarixi bir bina verdim».

Mərkəzdə türk dünyasının tarixi, mədəniyyəti və bu sferaya daxil ola biləcək digər məsələləri araşdırmaq da nəzərdə tutulmuşdur. Bu elm, mədəniyyət ocağında ictimai fikri türk dünyası və Atatürklə bağlı tarixi hadisələrə, araşdırmalara, gəlişən münasibətlərə yenidən yönəltmək də bir istiqamət olaraq seçilmişdir.

Atatürk irsi, Türk dünyasının tarixi və mədəniyyəti yayınlarda
2001-ci ildən bu yana, əsasnaməsi təsdiq olunduqdan sonra mərkəz kifayət qədər məhsuldar fəaliyyətə başladı. Bu məhsuldarlığın miqyasını xarakterizə edən, cəmiyyətə göstərən tədbirlər, nəşrlər böyük bir ədəbiyyat siyahısından ibarətdir. Hazırda mərkəz Atatürk, atatürkçülük, türk xalqlarının ədəbiyyat və mədəniyyət nümunələrinin araşdırılması və yayınlanması işilə, keçirdiyi elmi konfrans və simpoziumlarla öz vəzifəsini layiqincə həyata keçirməkdədir.

Azərbaycan MEA-nın müxbir üzvü, millət vəkili, professor Nizami Cəfərovun rəhbərliyi ilə mərkəz öz fəaliyyəti dövründə türk dünyası və atatürkçülüklə bağlı cəmiyyətin ehtiyac duyduğu məsələləri həmişə diqqətdə saxlamışdır. Bu sahədə nəzərəçarpacaq elmi tədqiqatlar aparılmış, zəruri ədəbiyyatların (72 adda kitab və 24 sayda «Bülleten») nəşri reallaşdırılmış və bu proses indi də davam etdirilir. Azərbaycan Türkiyə münasibətlərinə dair ayrı-ayrı nəşrlərin çapı Azərbaycan və Türkiyə oxucusu üçün yeni və təqdirəlayiq ədəbiyyatlardır. (Atatürk Mərkəzinin nəşrlərinin ümumi siyahısı ayrıca verilmişdir).

Fəaliyyətimizin digər göstəricisi və yayınlayıcısı olan «Azərbaycanda Atatürk Mərkəzi Bülleteni»ləri hər rüb ardıcıl olaraq nəşr olunmuşdur (cəmi 24 say). Burada Mərkəzin özünün keçirdiyi və iştirak etdiyi çoxsaylı tədbirlər, görüşlər, konfranslar, müşavirələr, təqdimatlar, elmi əməkdaşların araşdırma materialları və digər uyğun yazılar əksini tapır. Bu baxımdan, Atatürk Mərkəzinin təşəbbüsü ilə keçirilən, yaxud mərkəz müdirinin, onun müavininin və kollektivin iştirak etdiyi tədbirləri də xüsusilə qeyd etmək yerinə düşər. Mərkəzin konfrans salonunda 300-dək görüş, təqdimat, elmi konfrans və simpoziumlar keçirilmişdir ki, bunların əksəriyyəti bilavasitə prof. dr. Nizami Cəfərovun təşəbbüsü və təşkilatçılığı ilə baş tutmuşdur.

Hazırda Atatürk, onun silahdaşları, Türk dünyası tarixi, mədəniyyəti ilə əlaqədar, böyük şəxsiyyətlərimiz, dövlət qurucularımız haqqında yeni kitabların hazırlanması işi davam etdirilir. Bütün bunlar isə Azərbaycanda kütləvi oxucunu, həmçinin elmi ictimaiyyəti türkçülüyün, atatürkçülüyün müxtəlif aspektləri, bütün dünyada tanınan böyük türklərin həyat və fəaliyyəti ilə tanışlığa geniş imkan yaratmaqdır. Və əsas məqsədlərdən biri də odur ki, Azərbaycan cəmiyyəti tərkib hissəsi olduğu türk dünyasının şanlı dövllətçilik tarixini dərindən öyrənsin və xalqlarımızın böyük şəxsiyyətlərini tanısın, onlarla fəxr etsin.

***

Azərbaycan dövləti olaraq, beynəlxalq əlaqələrimizdə Türk dünyası faktoruna da böyük önəm verilir. Türk dünyası və Türkiyənin timsalında münasibətlərimiz xalqlarımızın tarixi, etimoloji, mədəni-mənəvi birliyindən rişələnir və yeni çağda ümummilli lider Heydər Əliyevin «Biz bir millət, iki dövlətik» — milli-ideoloji məzmunu böyük olan tarixi kəlamı anlamını və formasını almışdır.

Prezident İlham Əliyev tarixi bağlılığı möhkəm olan xalqlarımızın çağdaş əlaqələrinə milli aspektdən, Heydər Əliyev kursuna sədaqət nümayiş etdirməklə, türk dünyasına diqqətin milli, ideoloji konturlarını müəyyənləşdirmişdir: «Biz ümumi kökləri olan bir xalqıq, bir dilimiz, bir dinimiz var. Türkiyə ilə Azərbaycan arasındakı münasibətlər həmişə dostluq və qardaşlıq kimi səciyyələndirilmişdir. Əsrlər boyu bizi ayırmaq is-təsələr də, bu cəhdlər nəticə verməmişdir. İndi də heç bir qüvvə bizi ayırmaq iqtidarında deyil. Azərbaycanın dost və qardaş münasibətinə daha böyük ehtiyacı var».

Bu yanaşma bir qədər geniş, həm də konkret anlamda Prezident İlham Əliyevin Türkiyə ilə birlikdə türk dünyasına, türk xalqlarına, ümumi etnik-mədəni dəyərlərimizə doğma münasibətidir. Və dövlətimizin başçısının bu kimi baxışları Atatürk Mərkəzinin beynəlxalq fəaliyyətinin ideya istiqamətində mühüm şərt ola-raq götürülür. Fəaliyyət göstərdiyi müddət ərzində Atatürk Mərkəzi Azərbaycanın, Türkiyənin, Türk dünyasının əsas Atatürk mərkəzləri, elmi, mədəni qurumlarla səmərəli əməkdaşlıq qurmuş və hazırda özünün beynəlxalq əlaqələrinin miqyasını daha da genişləndirməyə çalışmışdır. Ötən 6 il ərzində prof. dr. Nizami Cəfərovun təmsilçiliyi ilə mərkəzin beynəlxalq tədbirlərdə, konfranslarda iştirakını xüsusilə əhəmiyyət daşıyan məsə-lələr sırasında qeyd etmək lazımdır:

Istanbul şəhərinə Türk dövlət və topluluqları Dostluq və işbirliyinin qurultayı — «Azərbaycanşünaslığın metodoloji problemləri» mövzusunda məruzə (2002).
Türkiyənin Istanbul və Ankara şəhərlərində olmuş. Türkiyə Böyük Millət Məclisində, Türkiyənin Nazirlər Kabinetində, Istanbul şəhər bələdiyyəsində, Atatürk Kültür Dil və Tarix Yüksək Qurumunda görüşlər və müzakirələr (2002).
Quzey Kıbrıs Türk Cumihuriyətinin müstəqilliyi ilə əlaqədar Lefkoşa şəhərində dövlət şənlikləri və Osmanlı dövlətinin 721 illiyi münasibəti ilə əlaqədar Biləcik şə-hərində bayram tədbirləri (2002).
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 85 və ümummilli lider Heydər Əliyevin 80 illik yubileyi ilə əlaqədar Tür-kiyənin Izmir şəhərində keçirilən tədbirləri, Türkiyənin Adana şəhərində «Türkiyə-Azərbaycan qardaşlığı» konfrası (2003).
Türkiyənin Ankara şəhərində ezamiyyətdə olmuş-dur. Atatürkün anım günü və Antalya şəhərində mədə-niyyət tədbirləri (2004).
Türkiyədə qondarma «erməni soyqırmı»məsələsinə həsr olunmuş tədbir, Istanbulda keçirilən Atatürk qu-rumlarının ümumi toplantısı (2005).
Şimali Kipr Türk Cumhiriyyətinə səfər, Lefkoşda Azərbaycan nümayəndəliyinin açılışı (2005).
Türkiyənin Qazi Universitetində «1915-ci il erməni məsələsi» mövzusunda elmi simpozium (2005).
Istanbulun Boğaziçi Universitesində Heydər Əliye-vin anım günü münasibətilə elmi tədbir (Prezidentin Icra Aparatının şöbə müdiri Əli Həsənovla. 2005).
Türkiyənin Antaliya şəhərində «Dialoq Avrasiya» təşkilatının 7-ci ümumi iclası (2006).
Türkiyəyə işgüzar səfər (2006).
Qırğız Respublikasının paytaxtı Bişkekdə Şimali Kipr Respublikasının problemlərinə həsr olunmuş tədbir (2006).
Ukraynanın Kiyev şəhərində Dialoq Avrasiya Platformasının «Xalqların bir-birinə yaxınlaşmasında təhsilin və medianın rolu» mövzusunda toplantı (2007).
Türkiyənin Ankara şəhərində «İCANAS -38» Beynəlxalq Asiya və Şimali Afrika Araşdırmaları konqresi (2007).
Qırğızıstanın Bişkek şəhərində «I Uluslararası Böyük Türk Dili Qurultayı» (İhsan Doğramacının şərəfinə). «Genel olaraq Türkiyə türkcəsi» mövzusunda məruzə (2007).
Bu kimi tədbirlərdə prof. dr. Nizami Cəfərov mərkəzi layiqincə təmsil etmiş, nəticə olaraq bir sıra beynəlxalq səviyyəli qurumlarla ikitərəfli əməkdaşlıq və elmi tədqiqat işlərinin mübadiləsində anlaşma əldə olunmuşdur.

Bu gün, elə sonrakı dövrlər üçün də Atatürk Mərkəzinin perspektivə nəzərdə tutduğu, dəqiqliklə əməl etdiyi digər doğal prioritet istiqamət də aydın və birmənaladır – Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin türk dünyasında qarşılıqlı əlaqələrin yaradılması və zənginləşməsi sahəsində xidmətlərini işıqlandırmaq, bu sahədə digər türk respublikalarında aparılan işləri araşdırmaq.

Cəmiyyətə bəllidir ki, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev öz fəaliyyəti ilə xalqının yüksəlişi, türk dünyasının birliyi, qardaşlığı yolunda ali məqsədlərə xidmət edir. Və türk dünyasının müasir liderlərindən biri olmaq şərəfini qazanmış şəxsiyyətlərdəndir. Bu mənada, Nizami Cəfərovun Atatürk Mərkəzində həyata keçirdiyi siyasət və bu siyasi düşüncədən irəli gələn əsas prinsip belədir – mərkəz Azərbaycan dövlətinin siyasətini, müstəqillik uğrunda mübarizəsini, Heydər Əliyevin yaratdığı ənənələri təbliğ etməli, Azərbaycanın türk dünyasında nüfuzunun yüksəldilməsi işində öz köməyini göstərməlidir, və şübhəsiz göstərir də.

Nizami CƏFƏROV.”Ümummilli lider Heydər Əliyevin ideyaları daim Azərbaycanın inkişafının önündə gedəcək”

Azərbaycanda ATATÜRK Mərkəzinin direktoru, filologiya elmləri doktoru, professor, akademik, Əməkdar elm xadimi, Milli Məclisin üzvü.

Akademik, Millət vəkili Nizami Cəfərovun yap.org.az –a müsahibəsi

– Nizami müəllim, bugünlər Azərbaycan növbəti bir mötəbər beynəlxalq tədbirə ev sahibliyi etdi. Bakı şəhərində keçirilən BMT-nin Sivilizasiyalar Alyansının VII Qlobal Forumunun əhəmiyyəti nədən ibarətdir? Sizcə, bu tipli tədbirlər dünya ictimayyətinə nə kimi mesajlar verir?

– Əlbəttə ki, belə bir nüfuzlu beynəlxalq tədbirin ölkəmizdə keçirilməsinin kökündə Azərbaycanın dünya miqyasında artan imicinin göstəricisidir. Forumda sivilizasiyalar arasında dialoqun, multikulturializmin dünyanın indiki mürəkkəb şəraitində nə qədər vacib olduğunu bir daha vurğulandı. Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin 2016-cı ili ölkəmizdə «Multikluturalizm ili» elan etməsi təsadüfi deyil. Hər şeydən əvvəl ona görə ki, Azərbaycan xalqı yüz, hətta min illər boyu multikultural bir xalq kimi formalaşıb, Azərbaycanın tarixi coğrafiyası həmişə multikulturalizmin bütün dünyada əsas vətənlərindən biri olub. İkincisi ona görə ki, müstəqil Azərbaycan dövlətinin qurucusu, Azərbaycan xalqının Ümummilli lideri Heydər Əliyev tarixi ənənələrə istinad edərək multikulturalizmi Azərbaycan dövlətinin siyasəti səviyyəsinə yüksəltməklə həmin siyasətin geniş perspektivlərini, potensial imkanlarını da müəyyənləşdirib. Üçüncüsü ona görə ki, beynəlxalq aləmdə get-gedə iqtisadi, ictimai-siyasi və mədəni nüfuzu güclənən Azərbaycanın əsas müəlliflərindən biri olduğu multikulturalizm siyasətini və ideologiyasını müasir dünyaya daha geniş miqyasda çatdırmasına böyük ehtiyac vardır.

Multikulturalizm bəşəriyyət və hər bir bəşər övladı üçün genetik baxımdan təbii bir hadisə olmalıdır. İlk növbədə ona görə ki, bu gün bəşəriyyəti fərqləndirən mədəni xüsusiyyətlər tarixi diferensiasiyanın nəticəsidir. Həmin fərqliliklərin genetik əsasında kifayət qədər güclü eynilik dayanır ki, bu da müasir dövrdə sürətlə gedən inteqrasiya proseslərinin ümumi məntiqində əks olunur.

Fikrimizcə, Azərbaycanın multikulturalizmin tarixi vətəni olması özünü ilk növbədə aşağıdakı sferalarda və ya birgəyaşayış münasibətlərində göstərir: etnoqrafik münasibətlər; dil-ünsiyyət münasibətləri; dinlərarası münasibətlər; sosial-siyasi münasibətlər. Məlum olduğu kimi, Azərbaycanda ən qədim dövrlərdən həm Qafqaz, həm İran, həm də türk etnosları məskunlaşmışlar. Bu məskunlaşma prosesinin çoxspektrli yekunu müasir Azərbaycan cəmiyyətidir ki, müxtəlif etnosların sülh, əmin-amanlıq, qarşılıqlı anlaşma şəraitində yaşamasının klassik təcrübələrindən birini nümayiş etdirir.

Multikulturalizmin Azərbaycan təcrübəsi sübut edir ki, müxtəlif mənşəli etnoslar eyni, yaxud oxşar etnoqrafik məkan yaratmaq imkanlarına malikdirlər, öz dillərinin ünsiyyət sferasını qorumaq şərtilə regionda daha geniş yayılmış Azərbaycan dilindən ümumi ünsiyyət vasitəsi kimi rahat istifadə edirlər, hər bir din təmsilçisi digər dinlərə mənsub olan azlıqlara tamamilə dözümlü yanaşır və eyni sosial-siyasi münasibətlərin subyekti olmaqla Azərbaycan Respublikasının vətəndaşıdırlar. Ulu öndər Heydər Əliyevin milli dövlət quruculuğu siyasətində yerli etnoqrafik mühitlərin qorunması və inkişaf etdirilməsi həmişə əsas olub. Bu gün isə yeni tarixi imkanlar şəraitində bu siyasət daha yüksək texnologiyalar səviyyəsində davam etdirilməkdədir.

– Hazırki dövrdə bu siyasətin davamı Azərbaycana nə nailiyyətlər, dividentlər gətirir?

– Bu gün Heydər Əliyev siyasətini Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev uğurla davam və inkişaf etdirir. Azərbaycan təcrübəsində multikulturalizmin istinad nöqtəsi, təbii ki, sivilizasiyanın məhsulu və subyekti olan insandır. Sosial-siyasi münasibətlər “mən”i inkişaf etmiş cəmiyyətlərdə, hər şeydən əvvəl, vətəndaşdır. Ona görə də müasir dövrdə insanın ən mühüm göstəricisi məhz bundan ibarətdir ki, həmin ən mühüm göstəricini insan və dövlət münasibətləri müəyyən edir. Müstəqil Azərbaycan dövləti, nə qədər gənc olsa da, Azərbaycan xalqının, ümumən insanlığın zəngin tarixi birgəyaşayış təcrübəsinə əsaslanaraq, insanın və cəmiyyətin çoxspektrli mənəvi tələblərinin ödənilməsində ən humanist amil kimi insanın vətəndaşlıq dünyagörüşünün mükəmməllənməsini təmin edir. Bu isə o deməkdir ki, Azərbaycan vətəndaşı müəyyən təbii etnoqrafik mühitin subyekti olmaqla hər hansı etnoqrafik mühitə hörmət edir, müəyyən dil-ünsiyyət mühitinin subyekti olmaqla digər dil-ünsiyyət mühitlərinə hörmətlə yanaşır, müəyyən dinə (əsasən İslam dininə) mənsub olmaqla yanaşı digər dinlərə də tolerant münasibət nümayiş etdirir. Eləcə də, Azərbaycanın iqtisadi, ictimai-siyasi və mədəni həyatında bir vətəndaş olaraq fəal iştirak etməklə yanaşı özünü bu dünyanın övladı hiss edir. Bütövlükdə isə Azərbaycan Respublikasının multikulturalizm siyasəti və təcrübəsi öz zəngin ənənələri ilə bütün dünyada öyrənilməyə və tətbiq olunmağa tamamilə layiqdir.

– Nizami müəllim, məlum olduğu kimi, may ayının 10-da Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin anadan olmasının 93-cü ildönümüdür. İstərdik ki, Ulu öndərimizin Azərbaycanın inkişaf və tərəqqisi istiqamətindəki xidmətləri haqqında fikirlərinizi bildirəsiniz…

– Bilirsiniz ki, ötən əsrin 80-ci illərinin sonu, 90-cı illərinin əvvəllərindən ümumən dünyada çox böyük hadisələr baş verdi. Mən düşünürəm ki, bu hadisələri belə səciyyələndirmək olar ki, dünyada milli azadlıq hərəkatlarının artıq aşkar şəkildə getməsi və imperiyaların dağılması prosesi getdi. O cümlədən, dünyanın ən böyük imperiyası olan sovetlər birliyində də bu istiqamətdə hadisələr cərəyan etdi. Sovetlər birliyinin dağılacağını birliyin rəhbərləri bəlkə də daha yaxşı proqnozlaşdırırdı. Ümummilli lider Heydər Əliyev də belə bir dövrdə dövlət təhlükəsizlik orqanlarında çalışırdı və görürdü ki, sovetlər birliyi daxilindəki millətlərin düşüncələri nədən ibarətdir. Yaxşı bilirdi ki, birlik artıq xeyli dərəcədə öz möhkəmliyini itirirdi. Ona görə də, gənc yaşlarından istedadlı, tarixi yaxşı bilən, tarixi prosesləri düzgün dəyərləndirmə qabiliyyətinə malik bir insan olaraq diqqəti daha çox xalqın milli xüsusiyyətlərinə və onların müdafiəsinə verirdi. Biz bəzən Azərbaycanın Heydər Əliyevi deyirik. Amma Heydər Əliyev o qədər genişmiqyaslı fəaliyyət göstərirdi ki, bu fəaliyyətində də o qədər uğurlu nəticələr əldə etmişdi ki, istər-istəməz Azərbaycanın özü Heydər Əliyevin Azərbaycanına çevrilmişdi.

Ulu öndər Heydər Əliyevin seçdiyi taktika bu məqsədlərə xidmət edirdi: Azərbaycanın iqtisadiyyatını, onun imperiya daxilindəki mövqeyini gücləndirməklə, Azərbaycan keçici qırmızı bayraqlar almalı, Azərbaycan sovetlər birliyi səviyyəsində tanınmalıdır ki, bu tanınma Azərbaycanı dünyaya çıxardan faktora çevrilsin. Heydər Əliyev böyük dövlət xadimi olduğuna və milli maraqları müdafiə etməyin texnologiyalarını yaxşı bildiyinə görə, 1960-cı illərin sonu, 1970-ci illərdə milli inkişaf meyillərinin geniş miqyasda yayılmasına nail oldu. Bir mühüm məsələ də ondan ibarət idi ki, Ulu öndər Azərbaycanı sovetlər birliyində tanınan bir respublikaya çevirdi. Heydər Əliyev bütün gücünü toplayaraq dövlət quruculuğundan daha çox xalq, millət quruculuğu işinə diqqət yetirirdi. Yəni, O bilirdi ki, mütəşəkilli olan bir millət dövlətsiz ola bilməz, gec-tez o, özünəməxsus dövlətini quracaq. Məhz 1980-ci illərin sonlarında xalq hərəkatı baş qaldırarkən hamı bilirdi ki, bu xalq Heydər Əliyevin sayəsində mütəşəkkillik tapıb və ancaq bu iradə bu mütəşəkkilliyi idarə etmək bacarığına malikdir. Çünki Ümummilli lider Heydər Əliyevin xalq, millət quruculuğundakı xidmətləri artıq müəyyən bir tarixə malik idi. Və bu tarix bütün dəqiqliyi ilə göstərirdi ki, bu təmənnasız bir tarix idi. Yəni, Heydər Əliyevin fəaliyyəti, içdən, daxildən gələn, xalqın mütəşəkkillik enerjisini özündə ifadə edən bir fəaliyyət idi və burda heç bir konyuktura yox idi. Amma təbiidir ki, müəyyən məqamlar oldu ki, bu məqamlarda bəzən tarixi şəxsiyyət obyektiv səbəblərdən hadisələrin mərkəzində ola bilmir. Burada hər dövrün öz konyukturasının böyük rolu olur.

– Ümummilli lider Heydər Əliyevin 1993-cu ildə hakimiyyətə qayıdışıdan sonra Azərbaycanda istər siyasi, istər iqtisadi, istərsə də sosial sferalarda böyük inqilabi dəyişikliklər yarandı. Amma istərdik ki, siz ideoloji sahədə müşahidə olunmuş dəyişikliklər, qəbul olunmuş böyük qərarlar haqqında danışasınız…

– 1990-cı illərin əvvəlində müəyyən qüvvələr Azərbaycan xalqının Ümummilli lideri haqqında çirkin təbliğat aparırdılar. Deyirdilər ki, o kommunist olub, sovet respublikalarından birinə rəhbərlik edib. Hətta belə bir konyuktur iddia irəli sürürdülər ki, guya Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlməsi Azərbaycanın demokratikləşməsi istiqamətində gedən prosesin qarşısını alacaq. Amma bütün hallarda onlar Heydər Əliyevin böyük şəxsiyyət olması reallığını inkar edə bilmirdilər. Hətta ən inkarçı adam belə, bilirdi ki, Heydər Əliyev böyük şəxsiyyət idi. Amma heç kəs deyə bilməzdi ki, Heydər Əliyev ölkədən hansısa neqativ hallar üçün istifadə edib, çünki Heydər Əliyev Azərbaycan SSR-in rəhbəri kimi fəaliyyət göstərdiyi dövrlərdə ancaq quruculuq işləri ilə məşğul olub. Ona görə də, Heydər Əliyev yaxşı bilirdi ki, Azərbaycan artıq müstəqil dövlətdir və həm daxili, həm də xarici siyasətdə müstəqil hərəkət etməlidir. Amma Ulu öndər Heydər Əliyev onu da yaxşı bilirdi ki, yeni tarix əvvəlki tarixin davamıdır. Yəni, xalq kökündən dəyişilməyib, Azərbaycana başqa xalq gətirilməyib, əvvəlki xalq tarixə çevrilməyib. Və bu xalqı da Heydər Əliyev yaxşı tanıyırdı. Ona görə də, Heydər Əliyev üçün yeni dövr nə qədər yeni olsa da, O, əvvəllər gördüyü işləri yeni tarixi şəraitdə davam etdirdi. Bilirsiniz ki, Onun gördüyü böyük işlər, planlar, istiqamətlər var idi və bu proqramlar, tamamilə inkar olunardısa, istər-istəməz xalqı bir yerə toplamaq, yeni dövlət quruculuğu proqramı həyata keçirmək, iqtisadiyyatı dirçəltmək, cəmiyyəti, onun milli – mənəvi gücünü toplamaq mümkün olmazdı. Ənənə davam etməli idi. Heydər Əliyev hər şeydən əvvəl azərbaycançı idi. Heydər Əliyev azərbaycançılıq ideyasını həyata keçirmiş bir dövlət xadimi olaraq Azərbaycan tarixində yaşayır. Bu xüsusi bir hadisədir. Heydər Əliyev həm də sözün həqiqi mənasında bir yenilikçi idi. Onun bu xüsusiyyəti həmişə özünü göstərib, istər Sovet dövründə, istərsə də yeni dövrdə. ümumiyyətlə isə, Heydər Əliyevin Azərbaycan dövlətçiliyini inkişaf etdirən, müstəqilliyini möhkəmləndirən addımları bir neçə sahə ilə məhdudlaşmırdı. Bütün sahələrdə çox genişmiqyaslı tədbirlər görüldü, islahatlar aparıldı. Heydər Əliyevin fəaliyyəti, Onun Azərbaycan dövlətçiliyi, xalqımız qarşısındakı xidmətləri o qədər zəngindir ki, bunu təhlil etməklə, yazmaqla, araşdırmaqla sonuna gedib çıxmaq mümkün deyil.

Zaman keçdikcə, biz Ümummilli liderimizin fəaliyyətinin məntiqini, mahiyyətini daha yaxşı dərk etməyə başlayırıq. Heydər Əliyev heç bir işini yarımçıq qoymurdu. O hansı işə başlayırdısa, yüz ölçüb bir biçib, tələsmədən və gecikmədən həyata keçirirdi. Bu ən müxtəlif sahələrə aid olan məsələlərdə – hərc-mərcliyin aradan qaldırılmasından başlanmış, təsərrüfat həyatının qaydaya salınmasına qədər özünü göstərdi. Bu ancaq böyük dövlət adamlarına aid xüsusiyyətdir. Heç də təsadüfi deyil ki, Heydər Əliyev bu fəaliyyət tipologiyası ilə dünyanın ən böyük dövlət xadimləri ilə müqayisə olunur. Məsələn, bəziləri Heydər Əliyevin fəaliyyətini Atatürkün fəaliyyəti ilə müqayisə edirlər. Mən Heydər Əliyevin bir fikrini həmişə xatırlayıram. O Atatürkün xidmətlərindən danışarkən demişdir ki, Türkiyə Cümhuriyyəti Atatürkün sadəcə fəaliyyətinin nəticəsi deyildi. Türkiyə Cümhuriyyəti həm də Atatürkün mübarizəsinin, cəsarətinin nəticəsi idi. Eynilə, Azərbaycan dövlətinin yaranması, Azərbaycan müstəqilliyinin möhkəmlənməsi, sadəcə bir dövlət başçısı kimi Heydər Əliyevin fəaliyyətinin yox, həm də Heydər Əliyevin mübarizəsinin, cəsarətinin, böyük siyasi iradəsinin nəticəsidir.

Bu gün isə bu işləri Prezident İlham Əliyev uğurla davam etdirir. Azərbaycan artıq yüksək səviyyədə inkişaf yoluna qədəm qoyub. Ölkəmizdə böyük quruculuq işləri həyata keçirilib və vətəndaşların sosial rifah halı əvvəlki dövrlərlə müqayisə olunmayacaq qədər yüksəkdir. Qazanılan bu uğurlar bütün sferalarda özünü göstərir. Təbii ki, bütün bu uğurlar və bundan sonrakı dövrlərdə qazanacağımız uğurlar Ulu öndər Heydər Əliyevin qoymuş olduğu möhkəm bünövrəyə söykənir. Ümummilli lider Heydər Əliyevin ideyaları isə həmişə bu inkişafın önündə gedəcək.

02.05. 2016

Mənbə: http://ataturk.az

10 Kasım-Çağdaş Türkiye Cümhuriyetinin kurucusu ve mimarı Önerim Sayın Osman Gazi Mustafa Kemal ATATÜRKün anım günü

Mustafa Kemal Paşa (Osmanlı Türkçesi: مصطفى كمال پاشا), Soyadı Kanunu’ndan (1934) sonra Atatürk[3] (19 Mayıs 1881[2], Selanik – 10 Kasım 1938, İstanbul), Türkiye Cumhuriyeti’nin 1923’ten 1938’e değin görev yapmış kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı, mareşal ve daha evvelinde bir Osmanlı subayı.

Atatürk, I. Dünya Savaşı sırasında bir ordu subayıydı. Savaş sonunda Osmanlı İmparatorluğu’nun yenilgisini takiben Türk Kurtuluş Savaşı’ndaki Türk Ulusal Hareketi’ne önderlik etmiştir. Kurtuluş Savaşı sürecinde Ankara Hükûmeti’ni kurmuş, askeri eylemleriyle İtilaf Devletleri tarafından gönderilen askeri güçleri bozguna uğratmış ve Türkleri zafere götürmüştür. Atatürk daha sonra eski Osmanlı İmparatorluğu’nu modern ve seküler bir ulus devletine dönüştürmek için politik, ekonomik, toplumsal ve kültürel reformlar başlatmıştır. Liderliği altında binlerce yeni okul inşa edildi. İlköğretim ücretsiz ve zorunlu hale getirildi. Kadınlara sivil eşitlik ve politik haklar verildi. Köylülerin sırtına yüklenen ağır vergiler azaltıldı.[4][5]

Bu makale serisinin bir parçasıdır
Mustafa Kemal Atatürk
MustafaKemalAtaturk oval.png
Özel Hayatı[göster]
Askerî kariyeri[göster]
Atatürk Devrimleri[göster]
Atatürkçülük[göster]
Ayrıca[göster]
Galeri: Resim, Ses, video
g t d
Türk Orduları Başkomutanı olarak Sakarya Meydan Muharebesi’ndeki başarısından dolayı 19 Eylül 1921 tarihinde “Gazi” unvanını almış ve mareşalliğe yükselmiştir.[5] Halk Fırkası’nı kurmuş ve ilk genel başkanı olmuştur.[6] 1938 yılındaki vefatına kadar arka arkaya 4 kez cumhurbaşkanı seçilen Atatürk, bu görevi en uzun süre yürüten cumhurbaşkanı olmuştur.[5]

Atatürk tarihte oynadığı önemli rolden dolayı pek çok yazar ve tarihçi tarafından incelenmiş ve hakkında 379 eser yazılmıştır. Bu yönüyle hakkında en çok eser yazılan ilk 100 kişi arasında yer almaktadır. Ayrıca dünyada ilk kez ve tek örnek olmak üzere, Birleşmiş Milletler’in UNESCO örgütü tarafından, kendisinin 100. doğum yılı olması sebebiyle ve tüm ülkelerin oy birliğiyle 1981 yılı “Atatürk Yılı” olarak kabul edilmiştir. Dergilerinin Kasım 1981 sayısında da, Atatürk ve Türkiye konusu ele alınmıştır.

1839’da Kocacık’ta doğduğu sanılan[7] babası Ali Rıza Efendi, aslen Manastır’a bağlı Debre-i Bâlâ’dandır.[8] Babasını ailesi 14-15. yüzyılda Anadolu’dan bölgeye göç etmiş olan Kocacık Yörüklerindendir.[7][8][9][10][11] Bazı kaynaklara göre ise babasının ailesi Arnavutlardandır.[12][13][14][15] Annesinin kökeni ise Karaman’dan Rumeli’ye gelen Türkmenlerdendir.[16] Ailesi ile Selanik’e göç eden Ali Rıza Bey,[17] burada gümrük memurluğu ve kereste ticareti yaptı.[18] Ali Rıza Bey ayrıca 93 Harbi (1877-78) esnasında yerel birliklerde teğmenlik yapmıştı.[19]

Ali Rıza Bey, 1871 yılında, 1857 yılında Selanik’in batısındaki Langaza’da çiftçi bir ailede doğan[19][20] Zübeyde Hanım’la evlenmişti.[21] Mustafa Kemal Atatürk, bu çiftin çocuğu olarak rumî 1296 (miladî 1881) yılında Selanik’te doğmuştur. Samsun’a çıktığı 19 Mayıs tarihini doğum günü kabul etmiştir.[22] Fatma, Ömer, Ahmet, Naciye ve Makbule adlı beş kardeşinin ilk dördü küçük yaşta hayatını kaybetmiştir.[23][24]

Öğrenim çağına gelen Mustafa’nın hangi okula gideceği konusunda annesi ile babası arasında anlaşmazlık çıkmıştı. Annesi Mustafa’nın Hafız Mehmet Efendi’nin mahalle mektebine gitmesini istiyor, babası ise o dönemki yeni yöntemlerle eğitim yapan seküler[19] Mektebi Şemsi İbtidai’nde (Şemsi Efendi Mektebi) okumasını istiyordu. En sonunda önce mahalle mektebine başlayan Mustafa, birkaç gün sonra Şemsi Efendi Mektebi’ne geçti.[25] Atatürk, okul seçimindeki bu kararı için hayatı boyunca babasına minnettarlık duymuştur.[19] 1888 yılında babasını kaybetti.[26] Bir süre Rapla Çiftliği’nde annesinin üvey kardeşi[19] Hüseyin’in yanında kalıp hafif çiftlik işleriyle uğraştıktan sonra -eğitimsiz kalacağından endişe eden annesinin isteğiyle-[19] Selanik’e dönüp okulunu bitirdi.[27] Bu arada Zübeyde Hanım, Selanik’te gümrük memuru olan Ragıp Bey ile evlendi.[28]

Şimdi müze olan Koca Kasım Paşa Mahallesi, Islahhane Caddesi’ndeki ev 1870’te Rodoslu müderris Hacı Mehmed Vakfı tarafından yaptırılmış ve 1878’de yeni evlenen Ali Rıza Bey tarafından kiralanmıştır ancak o öldükten sonra Mustafa ve ailesi bu evden yanındaki 2 katlı, 3 odalı ve mutfaklı daha küçük eve taşınmışlardır.[29]

Mustafa, seküler bir okul olan ve bürokrat yetiştiren[19] Selânik Mülkiye Rüştiyesi’ne kaydoldu. Ancak muhitindeki askerî öğrencilerin üniformalarından da etkilenerek[19] -annesinin karşı çıkmasına rağmen-[19] 1893 yılında Selânik Askerî Rüştiyesi’ne girdi. Bu okulda matematik öğretmeni Yüzbaşı Üsküplü Mustafa Sabri Bey, ona anlamı mükemmellik, olgunluk olan “Kemal” adını verdi.[30] Fransızca öğretmeni Yüzbaşı Nakiyüddin Bey (Yücekök), özgürlük düşüncesiyle genç Mustafa Kemal’in düşünce yapısını etkiledi. Mustafa Kemal Kuleli Askerî İdadisi’ne girmeyi düşündüyse de ona ağabeylik yapan Selânikli subay Hasan Bey’in tavsiyesine uyarak Manastır Askerî İdadisi’ne kaydoldu. 1896-1899 yıllarında okuduğu Manastır Askerî İdadisi’nde tarih öğretmeni Kolağası Mehmet Tevfik Bey (Bilge), Mustafa Kemal’in tarihe olan merakını güçlendirdi.[31] Bu tarihte başlayan 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı’na gönüllü olarak katılmak istediyse de hem idadi öğrencisi olduğu için hem de 16 yaşında olduğundan dolayı cepheye gidememiştir. Bu okulu ikincilikle bitirdi.[32] 13 Mart 1899’da[33] [34] İstanbul’da Mekteb-i Harbiye-i Şahane’ye girdi. Birinci sınıfı 27., ikinci sınıfı 11., üçüncü sınıfı 1902’de mülazım (bugünkü ismiyle Teğmen) rütbesiyle 549 kişi arasından piyade sınıf sekizincisi (1317 – P.8) olarak bitirdi.[32] Akabinde Erkan-ı Harbiye Mektebi’ne (Harp Akademisi) devam ederek 11 Ocak 1905’te ”kurmay yüzbaşı” rütbesiyle mezun oldu.[35]

Askerlik (1905-1918)
Erken dönem

Kıdemli Yüzbaşı
Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal, mezuniyetinin ardından merkezi Şam’da bulunan 5.Ordu’ya staj amacıyla gönderildi. Bu stajında piyade, süvari ve topçu sınıflarında görev aldı.1905-1907 yılları arasında Şam’da Lütfi Müfit Bey (Özdeş) 5. Ordu emrinde görev yaptı. İlk stajı 5. Ordu’ya bağlı 30’uncu Süvari Alayı’nda gerçekleşti.[36] Bu dönemde düşük rütbeli stajyer bir kurmay subay olarak Suriye’nin çeşitli bölgelerindeki isyanlarla ilgilenen Mustafa Kemal, “küçük savaş” (gerilla savaşı) üzerine tecrübe kazandı. İsyanlarla uğraştığı dört aydan sonra Şam’a döndü. 1906 Ekim ayında Binbaşı Lütfi Bey, Dr. Mahmut Bey, Lüfti Müfit (Özdeş) Bey ve askerî tabip Mustafa Cantekin ile ‘Vatan ve Hürriyet’ adlı bir cemiyeti kurduktan sonra ordudan izinsiz Selânik’e gitti. Selânik Merkez Komutan Muavini Yüzbaşı Cemil Bey (Uybadın)’in yardımıyla karaya çıktı ve orada cemiyetinin şubesini açtı. Bir süre sonra arandığını öğrendi ve ona ağabeylik yapan Albay Hasan Bey, Yafa’ya dönüp oranın komutanı Ahmet Bey’e Mısır sınırında Bîrüssebi’ye gönderildiğini bildirmesini önerdi. Ahmet Bey de Mustafa Kemal’i Bîrüssebi’ye tayin etti ve bir süre sonra topçu staj için tekrar Şam’a gönderildi.[37] 20 Haziran 1907’de Kolağası (kıdemli yüzbaşı) oldu ve 13 Ekim 1907’de 3.Ordu’ya kurmay olarak atandı[35] ancak Selânik’e vardığında ‘Vatan ve Hürriyet’in şubesinin İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne ilhak edildiğini öğrendi. Bu yüzden kendisi de 1908 Şubat ayında İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne üye oldu (Üye numarası: 322)[38]. 22 Haziran 1908’de Rumeli Doğu Bölgesi Demiryolları Müfettişliğine atandı.[35]

23 Temmuz 1908’de Meşrutiyet’in ilanından sonra Aralık 1908 sonlarında[39] İttihat ve Terakki Cemiyeti tarafından toplumsal ve siyasal sorunları ve güvenlik problemlerini incelemek üzere bugünkü Libya’nın bir parçası olan Trablusgarp’a gönderildi. Burada 1908 Devrimi’nin fikirlerini Libyalılara yaymaya ve buradaki nüfusun farklı kesimlerinden gelenleri Jön Türk politikasına kazanmaya çalıştı.[40] Bu siyasi görevin yanı sıra bölge halkının güvenliği ile de ilgilendi. Kentin dışında yapılan bir savaş tatbikatında Bingazi Garnizonu’na önderlik ederek askerlere modern taktikler öğretti. Bu tatbikat süresince isyana meyilli Şeyh Mansur’un evini sararak bölgede sistem karşıtı başka güçlü kişilere örnek olması amacıyla onu kontrol altına aldı. Ayrıca hem kentli insanları hem de kırsal bölge insanlarını korumak için bir yedek ordu planlamaya başladı.[39][41]

13 Ocak 1909’da 3. Ordu’ya bağlı Selânik Redif Fırkası’nın Kurmay Başkanı oldu ve 13 Nisan 1909’da Meşrutiyet’e karşı 3. Ordu’ya bağlı Taşkışla’da konuşlanmış 2. ve 4. Avcı Taburları’nın isyanıyla başlayan, diğer birliklerin katılımıyla genişleyen 31 Mart Ayaklanması’nı bastırmak üzere Selânik ve Edirne’den yola çıkarak Mirliva Mahmut Şevket Paşa komutasında 19 Nisan 1909’da İstanbul’a girecek olan Hareket Ordusu’na bağlı birinci kademe birliklerinin kurmay başkanı oldu. Daha sonra 3. Ordu Kurmaylığı, 3. Ordu Subay Talimgâhı Komutanlığı, 5. Kolordu Kurmaylığı, 38. Piyade Alayı Komutanlığı görevlerinde bulundu.[35][39]

Stuart Kline’ın Türk Havacılık Kronolojisi kitabına göre[42], Mustafa Kemal, 1910 yılında Fransa’da düzenlenen Picardie Manevraları’na katıldı. Burada yeni üretilen uçakların deneme uçuşuları yapılıyordu. Ali Rıza Paşa, bu uçuşlardan birine katılmak isteyen Mustafa Kemal’i önledi. Ve akabinde uçuş yapan o uçak dönüş esnasında yere çakıldı.[43] Bazı kaynaklar tarafından, bu hikâyeye dayanarak Atatürk’ün uçağa binmekten korktuğu iddia edilse de kitabın yazarı Kline, Atatürk’ün olaydan sonra 3 defa uçağa bindiğinden bahseder.[44]

Mustafa Kemal, dönüşünün ardından 27 Eylül 1911’de İstanbul’da Genelkurmay Karargâhı’nda görev aldı.[45]

Trablusgarp Savaşı
Ayrıca bakınız: Trablusgarp Savaşı

Trablusgarp Savaşı’nda, Mustafa Kemal
İtalyanlar’ın Trablusgarp’a saldırısıyla 19 Eylül 1911’de başlayan Trablusgarp Savaşı’nda, 27 Kasım 1911’de Binbaşı[35] olan Mustafa Kemal, Binbaşı Enver Bey, Fuat (Bulca), Nuri (Conker) ve Binbaşı Fethi (Okyar) gibi diğer İttihatçı subaylarla birlikte 18 Aralık 1911’de hareket etti.[46] Mustafa Kemal ile grubu, Mısır’da Kahire[47] ve İskenderiye üzerinden Bingazi’ye gitti. 19 Ekimde İskenderiye’den yola çıktıktan bir süre sonra bir hastalık geçirdi.[48] 22 Aralık’ta Tobruk yakınında zafer kazandı. Derne’deki 16 – 17 Ocak 1912 taarruzunda gözünden yaralanıp bir ay hastanede tedavi gördü ve 6 Mart’ta Derne Komutanlığı’na getirildi.[49] Aynı yılın eylülünde başlayan barış görüşmelerine rağmen çatışmalar sürerken, Karadağ’ın 8 Ekim’de Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etmesi ve Balkan Savaşları’nın başlaması nedeniyle barışa razı olunmasıyla Mustafa Kemal ve diğer subaylar İstanbul’a geri döndüler.

Balkan Savaşları
Ayrıca bakınız: Balkan Savaşları
Balkan Savaşları başladığında Trablusgarp’ta görev yapan Derne Komutanı Mustafa Kemal ve Binbaşı Nuri Bey, bu savaşlarda görev almak istediler.[50] Mustafa Kemal, dönemin Osmanlı Harbiye Nezareti Enver Bey’in de izni ile 24 Ekim 1912’de Trablusgarp’tan ayrılmıştır.[50] 24 Kasım 1912’de karargâhı Bolayır’da bulunan Bahr-i Sefit Boğazı (Akdeniz Boğazı) Kuvayi Mürettebesi Harekât Şubesi Müdürlüğü’ne atandı.[51] Osmanlı ordusu burada general Stilian Georgiev Kovachev komutasındaki Bulgar 4. Ordusuna yenildi. Haziran 1913’de başlayan İkinci Balkan Savaşı’nda komutası altındaki birliklerle Dimetoka ve Edirne’ye girdi.

27 Ekim 1913’te Sofya askerî ataşeliğine atanarak yakın arkadaşı Sofya sefiri (elçisi) Fethi Bey (Okyar)’in altında çalıştı.[52] Ek görev olarak Belgrad ve Çetine askerî ataşeliğini de yürüttü.[52] Bu görevde iken 1 Mart 1914’te yarbaylığa (kaymakam) yükseldi.[52]

Harika UFUK.Çağdaş Türkiye Cümhuriyetinin kurucusu ve mimarı Önerim Sayın Osman Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK ile ilgili Muhteşem şiirler

Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temssilcisi

ATATÜRK’ÜMÜN İZİNDE

Senin için şiir yazmak istedim,
Ne yazdıysam bin kere yinelenmiş,
Ne düşündüysem benden önce söylenmiş.

“Başak saçlı” diyemem; demişler.
“Harman alınlı”, ”Deniz gözlü” hiç olmaz!
Bana yazacak bir şey bırakmamış
Behçet Kemal Çağlar,
Yeni sözler bulmak için anam ağlar!

Her sözcük sakız olmuş dillerde,
Sana şiir yazmak istedim yine de!

Seni çok seviyorum Atatürk’üm,
İlkelerine sahip çıkmaktır ülküm.
Devrimlerinin ve cumhuriyetimizin
Daimi bekçisi olacağım!
Kıyamet kopsa, yer oynasa yerinden,
Dünya çıksa yörüngesinden,
Atam, asla ayrılmayacağım izinden!

HARİKA UFUK
ADANA
2000

NOT: Bu şiir Şiirsu adlı Türkiye’nin en önemli şiir sitelerinden birinde 18.07.2017 tarihinde “Günün Serbest Şiiri” olarak seçilmiştir.

ATATÜRK YOLU

Esareti özgürlüğe çeviren,
İstiklâle giden yoldur Atatürk.
Düşmanları bir hamlede deviren,
Yurda kanat geren koldur Atatürk.

Yirminci yüz yıla damgayı vuran,
Yenilikler yapan, devrimler kuran,
Milletin başında taç olup duran,
Çiçeklenmiş, yeşil daldır Atatürk.

Dünya tarihinde çığırlar açan,
Yalandan, riyadan, boş sözden kaçan,
Yurdumuza bolluk bereket saçan,
Vatan bahçesinde güldür Atatürk.

İlkeleri milletimin rehberi,
Şanlı cumhuriyet onun eseri,
Gösterdiği hedef daim ileri,
Çağdaşlığa akan seldir Atatürk.

Gönlümüzün, gözümüzün ışığı,
Vatansever, milletinin âşığı,
İlim, irfan, hürriyetin beşiği,
Sevgiyle uzanan eldir Atatürk.

Fikri ile gündüz olur geceler,
Söylev’inde anlam bulur heceler,
Aşkla çarpan yürek onu heceler,
Öz Türkçe konuşan dildir Atatürk.

Harika ülkeni, mazini tanı,
Türk çocuğu iyi öğren atanı,
Utkular yaşamın mutluluk anı,
Hayata tat katan baldır Atatürk.

Nizami CƏFƏROV.“Dilimizdə bu qədər durğu işarəsinə ehtiyac yoxdur”

Azərbaycanda ATATÜRK Mərkəzinin direktoru, filologiya elmləri doktoru, professor, akademik, Əməkdar elm xadimi, Milli Məclisin üzvü.

Azərbaycan Atatürk Mərkəzinin sədri, akademik Nizami Cəfərovun APA TV-nin “Sözü kodu” verilişinə müsahibəsi

– Nizami müəllim, verilişimiz “Libraff” kitab satışı mağazasında çəkilir. Ona görə istərdim, söhbətimizə kitab mövzusu ilə başlayaq. Azərbaycan cəmiyyətinin kitaba münasibətini necə qiymətləndirirsiniz?

– Uzun müddət şikayətlənmişik ki, cəmiyyətin kitaba münasibəti yaxşı deyil.

– Amma haqlı şikayətlənmişik.

– Doğrudur. Sovetlər birliyinin son illərinə qədər Azərbaycan ən çox kitab oxunan, ən çox kitab nəşr olunan ölkə idi. O müqayisədən məlum oldu ki, 90-cı illərdə kitaba maraq azaldı. Bunun da əlbəttə, çoxlu səbəbləri var idi. Ümumi ictimai-siyasi şərait, kitab nəşrinin demək olar dayanması, kitab mağazalarının bağlanması və s. Orta məktəbdə kitab oxumayanlar sonrakı dövrlərdə oxumazlar.

– Yəqin razılaşarsınız ki, həmin dövrdə ən çox ziyan çəkən ədəbiyyat və mədəniyyət oldu.

– Şübhəsiz. Hətta müsbət mənada inqilablar olanda da, arada kitaba, düşüncə sahibinə, mütəfəkkirə münasibət dəyişir. Çünki hər kəs özünü mütəfəkkir hesab edir. Belə insana kitab oxutdura bilməzsən. Böyük bir imperiya dağıldı. Müəyyən dövrdə oxunan kitablara münasibət dəyişdi, yeni kitablar çap olunmadı. Bunun ardınca da bazar iqtisadiyyatı gəldi. Bazar iqtisadiyyatı mürəkkəb iqtisadi sistemdir. Onun həmişə ilk mərhələləri çox dağıdıcı olur. Adətən bu dağıdıcılıq yönəlir mənəviyyata. Amma sonradan ölkədə stabillik yaranandan, cəmiyyət inkişaf yolunu dərk edəndən sonra istər-istəməz hər şey öz yerini aldı. Azərbaycanda əlifba dəyişikliyi ilə bağlı problemlər dərhal həll olundu. 2004-cü ildən latın əlifbasında kütləvi nəşrlərin çapı başladı. Bizim bir sıra nəşriyyatlarımız da bu prosesə qoşuldular. Latın əlifbasında həm klassik Azərbay-can ədəbiyyatı, həm dünya ədəbiyyatı nəşr olunmağa başladı. Yeni yazanlar da latın əlifbasında yazdılar, nəşriyyat sistemi genişləndi, dərsliklərə münasibətdə yeni prinsiplər ortaya çıxdı. Bütün bunlar Azərbaycanda kitab işini tədricən qaydaya saldı. Eyni zamanda Azərbaycanda rusca oxuyanlar var idi, ingiliscə oxuyanlar meydana çıxdı. Bu da balansı, strukturu müəyyən¬ləş-dirdi. 70-80-ci illəri müqayisə etsək, o vaxt çap olunan kitabların keyfiyyəti ilə indi nəşr olunan kitabların keyfiyyəti arasında müsbət mənada müqayisə olunmayacaq qədər fərq var.

– Yəni indi daha keyfiyyətlidir?

– Əlbəttə. O vaxt uşaqlar üçün keyfiyyətli, rəngli kitablar buraxılmırdı. Doğrudur, mübahisə edirik ki, o dövrdə kitablar məzmunca daha yaxşı idi, indi hər kəs yazır.

– Bu təbii prosesdir. Hər kəsin yazmağının qarşısını almaq onsuz da mümkün deyil.

– Bəli, mümkün deyil. Özü də ədəbiyyatda da, elmdə də belədir. Yazmaq kütləviləşib. Buna da darıxmaq lazım deyil. Ona görə ki, seçim nə qədər çox olursa, o qədər yaxşıdır. Çünki burada həm də ideologiya məsələləri var. Əgər cəmiyyətin müxtəlif fikirləri qəbul etmək imkanı varsa, bu, çox yaxşı göstəricidir. Yadımdadır, o vaxt kitabları xaricdən gizli gətirir-dilər. Həmin ədəbiyyatı onsuz da biz tapıb oxuyurduq. Amma indi həmin ədəbiyyat o qədər çox çap olunur, amma güclü maraq da yoxdur. Əsas odur, bizim ədəbiyyatımız “Dədə Qor-qud”dan başlamış, ən müasir yazıçılara qədər çap olunub və hər yerdə var.

– Əsas odur, yaxşı mətn olsun. Amma problem on-dadır ki, yaxşı mətnə yaxşı qonorar verilmir.

– Yeddi-səkkiz il əvvəl bu məsələ geniş müzakirə olundu. O zaman mən parlamentin mədəniyyət komitəsinin sədri idim. Çox təkidlə tələb edirdim, dövlət sifarişləri ilə işləyən nəşriyyatlar olsun ki, tanınmış yazıçıların, məsələn, Anarın, Nəriman Həsənzadənin, Elçinin, Fikrət Qocanın əsərləri stabil çap olunsun və lazımı qonorarı alsınlar. İndi bu müəlliflər də qonorar ala bilmirlər. Bəzən gəlir yeri olmayan yaşlı yazıçıya müəyyən kömək edib ona qonorar verə bilirlər, amma bu proses də gözlənilən səviyyədə deyil. Dövlət müəyyən dövr üçün bunu öz üzərinə götürməlidir. Doğrudur, indi “Azərbaycan” və “Ulduz” jurnalları, “Ədəbiyyat qəzeti” qonorar verir, amma bu, həddindən artıq azdır. Yəni o dərəcədə az vəsait ayrılır ki, yazıçı romanı redaktə-korrektə etdirirsə, bu vəsait də ora sərf olunur.

– “Azərbaycan” və “Ulduz” jurnallarının, “Ədəbiyyat qəzeti”nin verdiyi qonorarlardan xəbəriniz var?

– O qədər də yox. Bilirəm ki, nə qədər xəbərim olmasa, o qədər yaxşıdır. Yəni çox azdır. Yazıçılar Birliyi də, jurnalların baş redaktorları da bunu deyirlər. Milli Məclisdə bu məsələlər müzakirə olunanda əks mövqelər də müzakirə oldu. Deyirdilər, dövlət yaradıcı qurumları maliyyələşdirir və belə şey dünyada yoxdur. Yəni yaradıcı qurumlar müstəqildirlər və özlərini saxlamalıdır. Dövlət bu işə qarışsa, onda sənətkarın müstəqilliyini əlindən alır. Milli Məclisdə təklif etdilər ki, bu işi sərbəst buraxaq. Oxucu yaxşı yazıçının kitabını oxuyub, bir də alacaq. Yəni bu şəkildə yazıçıya dövlət qonorar verməsin.

– Yəqin ki, siz bu mövqe ilə razılaşmadınız. Çünki mə-də¬niyyətə dövlət dəstəyi vacibdir.

– Mən ona görə razılaşmadım ki, elə dövrlər var, kömək lazımdır. Müxtəlif dövrlərdə bu köməklik ortalığa çıxır. Doğrudur, Azərbaycan prezidenti bizim yazıçılarımıza fəxri adlar verir, onlar müəyyən vəzifələr daşıyır, universitetlərdə çalışırlar, maaş alırlar. Yaxud yazıçılar dövlət mükafatları alırlar. Amma bu da tək-təkdir. Gənclərə birdəfəlik prezident təqaüdləri verilir. Amma bunlar bir növ yazıçını maliyyələşdirir. Ədəbiyyatı maliyyələşdirmir. Yaxşı əsər yaxşı pul gətirməlidir. Paradoks nədən ibarətdir? Yaxşı əsəri cəmiyyətə təqdim etmək məsələsi var. Bu, dünyada çox böyük biznes sistemidir. Bunun üçün elə mürəkkəb mexanizmlər var ki, sən nə qədər böyük yazıçı olsan da, o mexanizmə düşməsən, maliyyə vəsaitini ala bilməyəcəksən. Çünki bazarın rəqabət sistemi var. Bax, belə bir mürəkkəb vəziyyətdəyik. Amma bu da maraqlıdır ki, parlamentə məsələlər müzakirə edirik, bir-birimizlə mübahisə aparırıq, qanunlar qəbul edirik, amma həyat bizdən qabağa gedir. Parlamentdə qəbul etdiyimiz qanunların müzakirəsi gedə-gedə həyat daha qabağa gedir. Kitab mağazaları, nəşriyyatlar meydana çıxır, amma hələ də yazıçı az qazanır. Biz bu məsələləri müxtəlif vaxtlarda müzakirə edirik və edəcəyik. Məsələ yalnız ondan deyil ki, Milli Məclis qanun qəbul edir, ya yox. Məsələ həm də odur ki, Milli Məclisdə müzakirə olunan məsələlər cəmiyyətə təsir edir. Milli Məclis cəmiyyətlə dialoqdadır. Mən həmişə demişəm ki, bizim qanunlarımız bir az geciksin, amma cəmiyyətimiz, ədəbiyyat irəli getsin. Qanun qəbul etdirməklə ədəbiyyatı inkişaf etdirə bilmərik. Yaradıcılıq, mədəniyyət, elm bir inersiyadır. Xüsusən ədəbiyyatda istedad lazımdır. Bunu öyrətmirlər, öyrətmək mümkün deyil. Amma təbii ki, hər şeyi də inersiyanın üzərinə buraxmaq olmaz. Sonra deyəcəyik ki, hanı kitablar, kitabxanalar, yazıçılar… Bu həddə də çatdırmaq olmaz.

– Elmira Axundova və Rafael Hüseynov Milli Məclis-dəki müzakirələr zamanı mədəniyyətə ayrılan vəsaitin azlığından şikayət etmişdilər. Bu haqda nə düşünürsünüz? Təbii ki, siz də bu vəsaitin artırılmağını arzu edirsiniz…

– Arzu həmişə var. Azərbaycanın bütün dövlət büdcəsini mədəniyyət sahəsində ayırsan, arzu yenə olacaq. Mədəniyyət çox pul aparan sahədir. Amma bununla yanaşı bizdə ciddi və elmi büdcə siyasəti yürüdülür. Bizim ədəbiyyatımızın da, ictimai fikrimizin də əsas mövzusu Qarabağdır. Təbii ki, orduya daha çox pul yatırılmalıdır. Çünki ordu bizi müdafiə edir, müstəqilliyimizin dayağıdır. Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev dəfələrlə deyib: “Yazıçı, ədəbiyyat, mədəniyyət bizim milli maraqlarımızın müdafiəsində ordudan az xidmət etmir”. Amma onun xidməti konkret deyil. Tarixidir, ənənəvidir və çox qədimdən gəlir, gələcəyə gedir. Ona görə də mədəniyyətə ayrılan vəsait elə bilirəm, həmişə dəqiq ölçülüb-biçilir. Ondan yaxşı istifadə etsək, artırılma imkanlarını nəzərə alaraq, indiki şəraitdə, özünü doğruldur. Bizdə teatr və kinonun inkişafı ilə bağlı proqram var. Yaxşı olar ki, ədəbiyyatla bağlı da bu cür proqramlar olsun.

– Tərcümə Mərkəzinin “Azərbaycan dilinin işlək or¬fo-qrafiya sözlüyü” müxtəlif mübahisə və müzakirələrə yol açdı. Siz bununla bağlı fikrinizi mətbuatda ifadə etdiniz. Başqa mövqe ondan ibarətdir ki, bu cür sözlükləri yalnız Dilçilik İnstitutu nəşr etməlidir. Bu haqda nə deyə bilərsiniz?

– Uzun illər bizdə yarı rəsmi vəziyyət olub və “Orfo-qrafiya lüğəti” Dilçilik İnstitutunda hazırlanıb. Hətta bir vaxtlar Dilçilik İnstitutundan kənar Lüğətlər İnstitutu da olub. Mara-qlıdır ki, bu lüğətlərin daha çox tədqiqat obyekti tərcümə lüğətləri olub. Buna da bizim ehtiyacımız var idi. Çünki termi-nologiya dəqiqləşdirilməli idi. Orfoqrafiya sahəsində bizim çox ciddi işlərimiz olub. 20-ci illərin sonlarında Vəli Xuluflunun nəşr olunan “İmla lüğəti” bizim ilk lüğətimizdir. Bu lüğətin hazırlanmasında o vaxt dilçilik professoru olan Bəkir Çoban-zadənin böyük rolu olub. Eyni zamanda onun rəhbərliyi ilə çoxlu müşavirələr keçirilib, yazı dilimiz qaydaya salınıb. Sonra həmin lüğətin əsasında orfoqrafiya lüğətləri hazırlanıb. Kifayət qədər böyük təcrübəmiz var. Lüğətlərin təkmilləşməsi 70-ci illərə qədər davam edib. Bugünkü lüğətə də qüsurlu lüğət kimi baxmaq olmaz. Çünki onlar düz yazılıb. Orfoqrafiya qaydaları dilin yeganə qaydalar sistemidir ki, onu hökumət təsdiq edir. Lüğətin təsdiqinə isə ehtiyac yoxdur. Çünki qayda varsa, lüğəti hər kəs tərtib edə bilər. Bu lüğətin yeganə əlaməti odur ki, qaydalara uyğun olsun. Müəyyən dövrdə apostrof götürüldü. Onda da qaydalarda çox ciddi dəyişikliyə ehtiyac olmadı. Yal-nız bir iki sözün yazılışı dəyişdi. Deyək ki, “şer” sözü şeir, “fel” feil kimi yazıldı.

– Cəmiyyət bunu qəbul etdi. Apostrofun götürülməyi böyük boşluq yaratmadı…

– Doğrudur. Bir vaxtlar biz fəhlə sözünü də apostrofla yazırmışıq. Sabirin dövründə “fələ” yazılıb. Apostrofun tərəfdarları etiraz etdilər, amma bu, əsas deyil. Azərbaycan cəmiyyəti öz dilinə, mədəniyyətinə, tarixinə özü ilə bağlı nə varsa çox obyektiv münsiflik edir. Cəmiyyətə onun əleyhinə olan prinsipi inzibati qəbul etdirə bilməzsən. Mümkün deyil. Heç bir qanun da yoxdur ki, lüğətlər ancaq Dilçilik İnstitutunun tərtibindən çıxmalıdır. Əlbəttə, Dilçilik İnstitutu nümunə göstərməlidir. Bu, institutun bilavasitə vəzifəsidir. Universitet-lər də sözlük buraxa bilərlər. Bu, Təhsil Nazirliyinin səlahiy-yətinə aid məsələdir. Orta məktəblər üçün sözlüklər buraxıl-malıdır. Deyim ki, bunu Milli Elmlər Akademiyası edə bilməz. O prosesdə pedaqoqlar, dərslik müəllifləri iştirak etməlidirlər. Çox təəssüf ki, bizdə elə lüğətlər azdır. Bir dəfə çox böyük dilçi alimimiz Əziz Əfəndizadənin “Məktəblinin orfoqrafiya lüğəti” çıxmışdı. Sözlüklərin təyinatı var. Elə prinsip yoxdur ki, bu işlərin hamısına Dilçilik İnstitutu nəzarət etməlidir. Ona görə də Tərcümə Mərkəzi öz sözlüyünü təklif elədi. Bu sözlük öz xüsusi prinsipləri ilə ortaya çıxdı. Bu sözlük Azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətini inkar eləmir. Sadəcə, sözlüyün ortaya çıxmasında istər-istəməz müqayisə aparıldı. Ona görə də ilkin mərhələdə olduğu üçün işlək sözlük adlandırıldı. Bizim bəzi dilçilərimiz elə başa düşür ki, bu ümumişlək sözlərin lüğətidir. Elə deyil. Təbii ki, bu lüğətin adın¬da elə bir iddia var. Lüğətə o sözlər daxil olub ki, onlar cə¬miyyətin tez-tez müraciət etdiyi sözlərdir. İndi məsələn, “Orfo¬qrafiya lüğəti”nin son nəşrinə baxsaq, ona görkəmli alim, aka¬demik Ağamusa Axundov rəhbərlik edib. Amma burada fone¬tika məsələlərindən daha çox, hansı sözlər olmalıdır məsə¬ləsində problem yaranıb.

– Qoşa samitlərlə bağlı məsələ nə yerdədir? Siz riyaziyyat, nəqliyyat, ədəbiyyat, səhiyyə, maliyyə və s. sözlərdə samitin birinin ixtisar olunmasını təklif etmişdiniz. Bunun həyata keçməsi realdırmı?

– Bu sözləri bir “y” ilə deyirik. Və nəzəri olaraq, “y” hərfinin biri atıla bilər. Amma məsələnin başqa tərəfi də var. Bu gün həmin iki “y”dan biri atılsa… Təsəvvür edin, bizim neçə nazirliyimizin adında iki “y” var. Ədliyyə Nazir¬li¬yi, Maliyyə Nazirliyi, Mədəniyyət Nazirliyi… Görün, nə qədər sənəd dəyişməlidir.

– Demək, bu məsələ real deyil, qoşa samitlərdən biri atılmayacaq…

– Təbii ki! İndiki şəraitdə bu mümkün deyil.

– On il sonra bu məsələ təklif olunsa, onda nə dəyişəcək?

– Heç nə dəyişməyəcək. Mən bilən, belə qalacaq. Başqa məsələ də var. Məsələn, Ağstafa rayonu İcra Hakimiyyəti. Ya-xud başqa qoşa samitli idarələr… Görün, indiki şəraitdə nə qədər vəsait tələb edir. Eyni zamanda şəxsiyyət vəsiqələrində olan qoşa “y” hərfləri… Ona görə də bu söhbəti hələlik saxlamaq lazımdır.

– Dil normalarının pozulmağını çox müşahidə edirsiniz?

– Azərbaycan dili yazı qaydaları etibarı ilə çox mükəm¬məl dillərdən biridir. Bizim yazı qaydalarımızda problemimiz yoxdur. Ziyalılarımız, əli qələm tutanlarımız demək olar, normal yazırlar. Bir az durğu işarələrində problemlərimiz var. Çünki yazı dilimizdə durğu işarələrimizi həddindən çox artırıblar. Bu qədər durğu işarəsinə ehtiyac yoxdur.

– Məsələn, hansılara?

– Məsələn, “ki” bağlayıcı deyilsə, orda ehtiyac yoxdur. Bizdə isə harada “ki” görürlərsə, orada vergül qoyurlar. Bunun üçün orta məktəbi yaxşı oxumaq lazımdır. Məsələn, “Mən ki bu məsələdə öz razılığımı bildirməmişəm” cümləsində “ki”dən sonra vergül qoymaq lazım deyil. Yaxud feli bağlama tərkib-lərindən sonra hər yerdə vergül qoyurlar. Tutalım, “filankəs filan işi görüb…” – sonra vergül qoyurlar. Ehtiyac yoxdur. Bu nəyi dəyişir? Şifahi nitqimizdə isə problemlər var. Bu da yalnız Azərbaycan dilinə aid deyil. Dünyada elə bir dil tapmazsan ki, o dildə danışan insan qaydalara tam əməl eləsin. Mümkün deyil. Yetər ki, bu qabarıq olmasın.

– Dövlət dili haqqında qanunda dil qaydalarını pozanların cərimələnməsi göstərilir. Praktikada isə buna rast gəlmirik ki, kimsə pozuntuya görə cərimələnsin.

– Qanun tərtib olunanda biz onu eksperimental şəkildə yox, prinsip olaraq daxil etdik ki, Azərbaycan dilinin qayda-qanunlarına qarşı şüurlu şəkildə dağıdıcı hərəkət olarsa, o cəzalandırılmalıdır. Ola bilər, qəzet-jurnallar, televiziya-radiolar hansısa təsir altında dilimizi gülünc vəziyyətə sala, ironiya edə. Çünki dilimizə qarşı tarixdə çox ironiyalar, dağıdıcı təsirlər olub. Azərbaycan prezidenti Milli Elmlər Akademiyasında çıxış edəndə dedi ki, Azərbaycan dilinə kənardan gətirilən sözlərin, intonasiyaların qarşısı alınmalıdır. O həddə gətirilə bilər ki, Azərbaycan dili təbii quruluşunu itirə bilər. İngilislərlə hindlilərin zarafatyana söhbəti var. Bir məclisdə ingilis iddia ilə deyir ki, biz Hindistanı zəbt elədik və sizi öz qaydalarımızla yaşamağa məcbur elədik, ingilis dilini sizə qəbul etdirdik. Hindli bilmir nə cavab versin. Deyir ki, biz də ingilis dilinin başına elə oyun açdıq ki, onu qaydaya salmaq mümkün deyil. Yəni dillə bağlı belə hadisələr olur. Dövlət dili haqqında qanunda da bu məsələ nəzərdə tutulub. Amma inanmıram, fərdi olaraq kimsə danışığını, yazısını o günə qoysun ki, yəni dilin axırına çıxacam. Ferdinand de Sössür deyir ki, dilin qayda-qanunları, normaları bir adamın iddiası ilə pozula bilməz. Çünki o, xalqın sayı qədər ansambldır. Onlar o dildə oxuyurlar, ifa edirlər. Dörd-beş adam ayrı hava çalsa da, hiss olunmayacaq. Amma yenə də dili qorumaq lazımdır.

Mənbə: http://ataturk.az

Nizami CƏFƏROV.”TÜRK DÖVLƏT GƏNƏŞİYİ”

Azərbaycanda ATATÜRK Mərkəzinin direktoru, filologiya elmləri doktoru, professor, akademik, Əməkdar elm xadimi, Milli Məclisin üzvü.

Ən qədim dövrlərdən başlayaraq türkləri xarakterizə edərkən göstərilən ən mühüm keyfiyyətlərdən biri (bəlkə də, birincisi) onların (türklərin) zəngin dövlət quruculuğu (və idarəçiliyi) mədəniyyətinə malik olmalarıdır.
Göy Türklərin Kül tiqin abidəsi (732) məlumat verir:
«Yuxarıda mavi göy, aşağıda qara yer yaradıldıqda on-ların arasında insan oğlu yaradıldı. İnsan oğlu üzərində dədə-babalarım Bumın kağanla İstemi kağan hakim oldular. Hakim olub türk xalqının elini (dövlətini), törəsini (idarəçilik qayda-qanunlarını) dirçəldib möhkəmləndirdilər»…
Göründüyü kimi, hər şeydən əvvəl, qədim türklər ina¬nır¬-lar ki, kağan (xaqan) hakimiyyətə Tanrının iradəsi (məs¬lə¬hə¬ti) ilə gəlir. Və bunu, maraqlıdır ki, kağan özü də «etiraf» edir:
«Türk xalqının adı-sanı (şərəfi) yox olmasın deyə atam ka¬ğanı, anam xatını yüksəldən Tanrı, el (dövlət) verən Tanrı türk xalqının adı-sanı (şərəfi) yox olmasın deyə məni taxta oturtdu».
Və beləliklə, Tanrı türk kağanını «seçir»… Türk kağa¬nı hakimiyyətə ona görə gətirilir ki, xalqın normal yaşayı-şını, şə-rəfini təmin etsin… Bunun üçünsə türk törəsinə, dədə-baba¬lar-dan qalmış möhkəm (və müqəddəs!) qayda-qanunlara əməl eləmək lazımdır.
Bu tələb həm kağana, həm də xalqa aiddir.
«Türk» sözünün bir neçə etimoloji mənalarından (tö-rə-mək, artmaq, güclü, qüdrətli və s.) biri də «törəsi (qayda-qa¬nun¬¬-ları) olan, yaxud ona riayət edən» deməkdir. Əslində, «türk» sözünə verilən populyar tarixi interpretasiyalardan hər üçü məna-məzmunca bir-birilə səsləşir: törəmək – törə ilə ya¬şamaq – güclü-qüdrətli (passionar) olmaq…
Tarixin (və ya tarixşünaslığın) yaddaşında qalmış ən qə-dim türk dövləti Turan (e.ə. I minilliyin ortaları), ilk böyük türk hökm¬darı isə Alp Ər Tonqadır… Bu dövlətin (və onun hökm-darının) tarixi qüdrəti barədə keçən eranın sonu yeni eranın əvvəllərində yaranmış «Alp Ər Tonqa» dastanı eramızın birinci min¬illiyi boyu çox məşhur olmuş, Qəznəlilərin hökmdarı Sul¬tan Mahmud Qəznəvi İran şairi Firdovsiyə həmin mövzuda əsər yazıb türkləri (sələflərini) tərənnüm etməyi sifariş versə də, dahi şair «milli təəssübkeşliyi» ucbatından Turana yox, İrana üstünlük verdiyinə görə türk hökmdarı tərəfindən, haqlı olaraq, cəzalandırıl-mışdır. Lakin Alp Ər Tonqanın (və Tu¬ra¬nın) əzəmətinə heç «Şahnamə» müəllifi də sona qədər kölgə sala bilməmişdir.
E.Ə. I minilliyin sonlarına doğru türklərin Hun siyasi bir¬liyi formalaşır ki, onun yaradıcısı Tümən kağan idi… Və be-ləliklə, Böyük Türk Kağanlığının «əbədi» tarixi başladı.
Tüməndən sonra hakimiyyətə oğlu Mete – qədim türk epo¬sunun qəhrəmanı Oğluz kağan keçir… Və onun zamanında Bö¬yük Türk Kağanlığının hüdudları xeyli genişlənərək bü¬töv-lükdə Böyük Çölü əhatə edir.
Mete (Oğzu) kağanın mənbələrdə mühafiə edilmiş məş-hur dövlət gənəşiyi, yəqin ki, türk dövlətçiliyi tarixində ilk gənəşik hadisəsi deyildi…
Düşmən tayfalar hələ zəif olan Hunlara elçi göndərib ka-ğanın atını istəyirlər. Mete ətrafını toplayıb məsləhətləşir. «Yox» deyirlər… Ancaq kağan vəziyyəti nəzərə alıb atın ve¬ril-məsi qərarına gəlir… Düşmən bir daha elçi göndərib Metenin xanımını istəyir. Yenə də məsləhətləşmə keçirilir. Nüfuzlu adamların əxlaqsız iddiaya kəskin etirazına baxmayaraq kağan bu dəfə də güzəştə gedir… Azğınlaşmış düşmən üçüncü dəfə ölkənin yarasız bir torpaq sahəsini tələb etdikdə məsləhət üçün top¬lananlardan bəziləri kağana «ver getsin», -deyirlər – «Əv¬vəl-ki iddialarla müqayisədə bu tələb heç nədir». Kağan qəzəb¬lənib həmin adamların başını vurdurur. Və deyir ki, «əvvəl gü¬zəştə get-diklərim şəxsən mənə mənsub idi, torpaq isə döv¬lətindir, onu heç kim öz xoşuna düşmənə verə bilməz»…
Bu əfsanə-mənbə qədim türklərdə həm dövlət gə-nəşiyinin olmasını, həm onun formatını, həm də qərar çı-xarma fəlsəfəsini (üsul, metod, son sözün kimə məxsus olması və s.) əks etdirir.
Eramızın ilk əsrlərindən Şərqdən Qərbə «axan» hunlar həm bir sıra müasir türk (qıpçaq) xalqlarının əsasını qoyur, həm də türk törəsini (ümumən dövlətçilik mədəniyyətini) Av¬ropaya yayırlar. Xüsusilə Atilla dövründə (I minilliyin or¬talarında) Hunların (türklərin) Qərbi Avropaya təsiri yeni dinin (xristianlığın) qarşısındakı maneələri aradan qaldıraraq «qo-calmış Avropanı cavanlaşdırmaq cəhdi» kimi xarakterizə oluna bilər.
Qərbi Avropada Hunlar (və Atilla) ilə bağlı mənfi ste-reo¬tiplərin yaranmasına baxmayaraq, obyektiv araşdır-malar (mə¬sələn, bax: Laszlo Maracz. The Huns in Western con¬s-ciousness: inages, stereotypes and civilization. – Global – Turk, 2015, №1-2) göstərir ki, türk dövlət idarəçiliyi ənənələri Avropaya əhəmiyyətli mədəni təsir göstərmişdir.
I minilliyin ortalarında Böyük Türk Kağanlığı – Göy Türk dövləti (imperiyası) simasında təzahür edir…
Əvvəlki türk dövlətləri kimi əsas coğrafiyasını Böyük Çö¬lün təşkil etdiyi Göy Türk imperiyası dövründə türklərin döv¬lət quruculuğu (və idarəçiliyi) texnologiyaları barəsində yal¬-nız şifahi yox, həm də zəngin yazılı mənbələr – «Kültiqin, Bil¬gə kağan, Tonikuk abidələri mövcuddur. Və bundan sonra Ta¬rix türklərin dövlətçilik mədəniyyəti, o cümlədən dövlət gənəşiyi barədə təkcə danışmır, həm də yazır.
Turan, Hun və Göy Türk dövlət-imperiyalarından sonra türk¬lər Dünyaya harmoniya gətirən bir sıra böyük si-yasi birliklər də yaradırlar: Qaraxanlılar, Səlcuqlar, Moğol-lar, Qızıl Ordalılar, Səfəvilər, Osmanlılar…
E.ə. II minilliyin sonu I minilliyin əvvəllərindən baş-layan (ondan bir neçə min il əvvəl isə ümumaltay «təcrübə»si olan!), təxminən üç min illik ardıcıl, davamlı tarixə malik türk dövlətçilik ənənəsinin kifayət qədər universal qanunauy¬ğun-luqlarından, modellərindən (və nəticə etibarilə, geno¬tipo¬lo¬gi-yasından) bəhs etmək olar.
Və bu mövzuda daha əsaslı söhbət açmaq üçün bö-yük tarixçilər Əbdülqadir İnan, Bəhaəddin Ögəl, Mirəli Se-yidov… kifayət qədər geniş imkanlar yaratmışlar.
Türk cəmiyyətinin strukturu, məlum olduğu kimi 1) ailə (oğuş), 2) ailələr birliyi (uruğ), 3) tayfa (boy), 4) tayfalar birliyi (budun), 5) xalq (el) iyerarxiyasına əsaslanır.
Tayfanı (boyu) – bəy; tayfalar birliyini (budunu) – yab-qu, şad və ya iltəbər; xalqı (eli) isə kağan idarə edir.
Böyük Türk Kağanlığı (imperatorluğu), əslində, «boylar konfederasiyası»dır ki, burada həm bir idarəçilik demok¬ra¬tiz¬mi, həm də mərkəzçiliyi sarsıda biləcək qədər «boy (tayfa) sər-bəstliyi» vardır.
Və fmkrimizcə, türk dövlət gənəşiyi kağanlıq təkha¬ki-miy¬¬¬yətliliyi ilə (xalqın öz passionar azlığı vasitəsilə) dövlət idarəçiliyində iştirakı ehtiyacı arasındakı dialoq və ya diskurs (ünsiyyət) zərurətindən yaranmışdır.
Ümumi qənaət bundan ibarətdir ki:
«Böyük Hunlardan başlayaraq hər türk dövlətində döv-lət işlərinin müzakirə olunduğu (məsləhətləşildiyi) bir məclis var¬dır. Əvvəllər «Toy», moğollardan sonra «Qurultay» ad¬la¬nan bu məclislərin quruluşu və burada iştirak edənlər müxtəlif türk dövlətlərində bir-birindən fərqlənmiş, səlahiyyət və müzakirə (məsləhətləşmə) mövzuları da dəyişilmişdir. Boy (tay¬fa) bəy¬ləri bir sıra xanədan mənsubları və yüksək rütbəli dövlət mə¬mur¬ları bu məclisdə iştirak etmişlər» (Büyük Türk Klasikleri, I c., Ötüken – Söğüt).
Türk dövlətlərinin (imperiyalarının) zəngin tarixi təc-rübəsindən çıxış edərək (və onları mövcud araşdırmalar əsa¬sın-da ümumiləşdirərək) türk dövlət gənəşiyini təhlil etməyə çalışaq…
Türk dövlət gənəşiyinin xarakterini müəyyənləşdi-rən cə¬hət¬lərdən birincisi, heç şübhəsiz, hökmdar, yaxud dövlət baş-çısı kultudur… Hunların əfsanəvi hökmdarı Mete – Oğuz ka¬ğan Çin imperatoruna yazdığı məktubu bu cür başlamışdı: «Hun-ların Göy (Tanrı) tərəfindən taxta çıxarılmış kağanı» …Göy Türklərin hökmdarı da xalqa müraciətində özünü məhz bu cür təqdim eləmişdi…
Lakin türklərdə kağan, bir sıra qədim xalqlardan fərqli olaraq, heç də Tanrı mənşəli deyil. Və ona görə də Tanrı (Göy) tərəfindən müqəddəs hökmdarlıq, xüsusi səlahiyyət (kut!) verilmiş kağan missiyasını məsuliyyətlə yerinə yetirməsə, Tan¬rı onu öz himayəsindən məhrum edib sərt cəzalandıra bilər.
Bununla belə kağan olmaq iddiası, prinsip etibarilə, yalnız kağan soyundan (nəslindən) gələnlərə düşür. Və çoxlu id¬dia¬çılardan kimin kağan olacağını isə yenə də Tanrının ira¬dəsi müəyyən edir.
Türk dövlətçilik təfəkküründə öz geniş əksini tapmış (hət¬ta türklər arasında kütləviləşmiş!) bir mühüm məsələ də «Dün¬ya dövləti» ideyasıdır ki, bunun məzmunu Tanrının türk ka¬ğanına bütün Dünyanı idarə etmək səlahiyyətini verməsi ina-mı¬dır. Və bu inam Osmanlı imperiyasına qədər gəlib çıx-mışdır…
Bütün bunlar isə o deməkdir ki, türk dövlət gənəşiyinin zəruriliyini, mövzusunu, vaxtını (məqamını), formatını, yerini və s. hökmdar (dövlət başçısı) müəyyən edir. Çünki o, mü¬qəddəs bir missiya icra edən (Tanrının iradəsini yerinə yetirən) mütləq hakimdir… Lakin dövlət idarəçiliyi təcrübəsində türk hökmdarlarının məcburiyyət (aşağılardan aktiv və ya passiv təz-yiq) üzündən də gənəşik keçirmələri faktları az olmamışdır. Və bu, adətən, «aşağılar»ın hakimiyyətdən narazılığını aradan qaldırmaq (onlara ya təzyiq göstərmək, ya da güzəştə getmək) məqsədi da-şımışdır.
Bir də törə (türk törəsi) vardır ki, kağan nə qədər «ha-kimi-mütləq» olsa da ona riayət etməyə borcludur. Və buraya, əsasən, aşağıdakı qaydalar daxildir:
1) Xalqın (dövlətin) taleyilə bağlı məsələləri kağan gə-nəşiksiz həll edə bilməz;
2) dövlət gənəşiyində xalq mümkün qədər maksimum təmsil olunmalıdır;
3) heç olmasa ildə bir dəfə (və hər dəfə eyni vaxtda), zə-ruri oldu-olmadı, dövlət gənəşiyi (toy, qurultay, divan və s. formatlarında) keçirilməlidir;
4) dövlət gənəşiyini kağan (hökmdar) yox, hamının hörmət etdiyi nüfuzlu ağsaqqal (bilgə) idarə etməlidir;
5) arzu edən hər kəsin danışmaq, fikir söyləmək, mövqe bildirmək hüququ vardır.
Türk dövlət gənəşiyinin xarakterini müəyyənləşdirən ikinci cəhət türk dövlət quruculuğu (və idarəçiliyi) ənənələrinin zənginliyidir, qayda-qanunlara (törəyə) ciddi riayət olun¬ma¬sıdır. Əgər kağan türk törəsinin əsaslarını pozarsa, Tanrı da ondan üz döndərər. Və bu tələb türklər islamı qəbul etdikdən sonra da özünəməxsus bir şəkildə (müsəlman dünyagörüşünə uyğun olaraq) davam etdirilmişdir…
Türk törəsinin əsas şərt-prinsipi isə «ədalətlilik»dir!..
Kağan idarə etdiyi xalqın – cəmiyyətin (nəticə eti-ba¬rilə, bütün insanlığın!) taleyinə cavabdehdir… Bunun həyata ke-çirilməsi üçünsə ən optimal (və populyar) yol dövlət gənə¬şiyi olmuşdur. Xalqla məsləhətləşmək (hətta buna ciddi ehtiyac görünməsə belə!) hökmdarın törəyə riayət etməsinin ən kütləvi nümayişi sayıla bilərdi.
Lakin türklərin tarixində elə qurultaylar da olmuşdur ki, hökmdarın türk törəsinə gətirdiyi yenilikləri, yeni qaydaları təs-diq etmək (bəyənmək), yaxud da onun məzmunu ilə tanış olmaq üçün çağrılmışdır.
Türk dövlət gənəşiyində törə özünün hamı tərəfin-dən qəbul olunmuş (ənənəvi) vəziyyətində «hökmdar (kağan) – xalq» münasibətlərinin qurulmasında, idarəçilik texnolo¬giya¬la-rının səmimiliyində, dövlətin (imperiyanın) uzunömür¬lü¬lü¬yün¬də mühüm rol oynamışdır.
Törəyə əməl olunmasının məsuliyyətini ilk növbədə kağan daşıyırdı…
Türk dövlət gənəşiyinin xarakterini müəyyənləşdirən üçüncü cəhət dövlətlərin ərazicə geniş coğrafiyanı əhatə etmək-lə çoxlu sayda tayfa birliklərindən təşkil olunması idi… Döv¬lət daxili informasiya mübadiləsinin, xüsusilə hökmdar fərman-larının «aşağılar»a çatdırılmasının, eləcə də «aşağılar»dakı vəziyyət barədə məlumat alınmasının operativ olmadığı (ək¬sinə, çoxlu sayda texnoloji çətinliklərin olduğu) dövrlərdə toy¬lar, qurultaylar və s. miqyasında keçirilən gənəşiklərə böyük eh¬tiyac var idi. Və bu ehtiyac çox zaman hökmdarın «mütləq ha-kimiyyət» səlahiyyətlərini məhdudlaşdırır, gənəşiklərin hətta vaxtaşırı olaraq keçirilməsi zərurətini doğururdu.
Məsələn, «Dədə Qorqud» eposunda (və onun əsasında yazıya alınmış «Kitabi-Dədə Qorqud»da) vaxtaşırı toy (gənə-şik) keçirməyən hökmdara qarşı Oğuz bəylərinin ciddi nara¬zı-lığından, ondan incimələrindən danışılır.
Türk dövlət gənəşiyində imperiyaların ərazinin ge-niş¬li-yi¬ndən irəli gələn problemləri həll etmək üçün bir sıra təd¬birlər gö¬rülmüşdür:
1) tələsik keçirilməli olan dövlət gənəşiyinə yalnız az say¬da zəruri şəxslər (dövlətin «irəli çıxanlar»ı) çağırılmışdır;
2) kağan (hökmdar) daha yaxın adamları (saray əyan¬la-rını) toplayaraq gənəşik (müzakirə) aparmış, çıxa-rılan qərarlar «aşağılar»a göndərilmişdir.
Türk dövlət gənəşiyinin xarakterini müəyyənləşdi-rən dördüncü cəhət cəmiyyətin həyat tərzi, təsərrüfat ukladıdır… Sülh şəraitində, adətən, yüksək gənəşiyə o qədər də ehtiyac ol-madığı halda axınlar və ya müharibələr zamanı bu, qaçılmaz ol-muşdur.
Hər şeydən əvvəl ona görə ki, hökmdar sərkərdələr tərə-fin¬dən idarə olunan ordunun ümumi başçısı, müasir təbirlə, «a¬li baş komandan»ı idi. İkincisi, axına gedəcək və ya ölkəni düşmən hücumlarından müdafiə edəcək ordunun böyük hissəsi məhz müharibə ərəfəsində xalq içərisindən toplanırdı. Və nə¬ha-yət, üçüncüsü isə, həmin ordunun əhval-ruhiyyəsini yük¬səlt¬mək, hansı ümumi ideallar (Vətən, din, hökmdar və s.) uğrunda döyüşəcəyini izah etmək lazım gəlirdi.
Sülh şəraitində keçirilən dövlət gənəşiklərində tən-tənə, bayram əhval-ruhiyyəsi həmişə çox güclü olmuşdur. Və bu za-man dini ayinlər icrasına, yemək-içmək məclislərinə, müxtəlif xarakterli (və türklər üçün ənənəvi) yarışların keçirilməsinə, mükafatların təqdiminə xüsusi diqqət verilmişdir.
Türk dövlət gənəşiyinin xarakterini müəyyən edən be-şinci cəhət türk dövlətinin beynəlxalq nüfuzu və ya beynəlxalq münasibətlər üçün məsuliyyətidir… Artıq qeyd edildiyi kimi, türklərdə «Dünya dövləti» ideyası (və iddiaları) kifayət qədər güclü olmuşdur. Geniş bir coğrafiyanı (Avroasiyanı!) məs¬kun-laşdıran (və idarə edən)türk hökmdarları üçün dövlət gənəşiyi ehtiyacının miqyası da geniş idi. Gənəşiyə yalnız müxtəlif türk tayfaları deyil, «hüdudsuz» coğrafiyanın müxtəlif xalqları da qa¬tılırdılar.
Türk dövlət gənəşiyinə dəvət olunanların içərisində nəinki müxtəlif dillərdə danışan (və müxtəlif mənşəli) xalq-ların (tayfaların), hətta xarici ölkələrin (dövlətlərin) nüma¬yən¬də¬ləri də olurdu. Bu mənada türk dövlət gənəşiyinin «dünyaya açıqlığ»ı barədə cəsarətlə danışmaq olar.
Və yeri gəlmişkən… Türk dövlət gənəşiyinin, ümu-mən türk dövlətçiliyinin həm yaranmasında, həm də inki-şafında qədim Şərq dövlət idarəçiliyi ənənələrinin (məsələn, Çin) müəyyən təsirləri də olmuşdur ki, bu, əsasən, türklərin «Dünya döv¬ləti» (dünyanı özlərinə cəlb etmək) iddialarından irəli gə-lirdi. Və «dünya ilə ünsiyyət» istəyinin (marağının və ya siya-sətinin) nəticəsi idi. Burada «kənardan təsir və ya təzyiq»dən ona görə söhbət gedə bilməz ki, türklər dövlət idarəçiliyinə «beynəlmiləl (və təbii ki, mütərəqqi!) texnologiyalar»ı zəif, yaxud əsarətdə olduqları dövrlərdə deyil, məhz güclü və ya ge-niş bir coğrafiyada hakimiyyətdə olduqları dövrlərdə mə¬nim-səmişlər.
Türk dövlət gənəşiyinin xarakterini müəyyən edən al¬tın-cı cəhət onun iştirakçılarının seçimindən və ya tərkibin-dən ibarətdir.
Qədimdən başlayaraq müxtəlif türk dövlətlərində (im-periya¬larında), qüvvədə olan törəyə görə, dövlət gənəşinə ilk növbədə hökmdar soyundan olan şəxslər (qeyd edək ki, onların demək olar ki, hamısı dövlət idarəçiliyində yüksək mövqe tu-turdular), ikinci növbədə, tayfa başçıları (bəylər), üçüncü növ-bədə isə, hərbi, dini və s. liderlər, ağsaqqallar dəvət edi¬lir¬di¬lər. Bu qayda o qədər möhkəm idi ki, kağan (hökmdar) tərə¬fin¬dən ona əməl olunmasa, yəni dəvət olunmalı şəxs dəvət edil¬məsə, kifayət qədər ciddi skandal yarana bilərdi.
Qurultay və ya toyun kağan tərəfindən irəlicədən müəy-yən edilmiş miqyasından (formatından) asılı olaraq, xalq küt¬lə-lə¬rinin iştirakı da gözlənilən idi. Burada əsas rolu dövlət gə¬nəşi-yinin «janr»ı, hansı məqsədlə keçirilməsi oynayırdı. Əgər gənəşik, məsələn, müharibə etmək və ya sülh bağlamaq üçün çağırılırdısa bir, törəyə dəyişiklik, yaxud təntənə-bayram üçün idisə başqa bir tərkib müəyyən edilə bilərdi. Ancaq əsas heyət, adə¬tən, dəyişməz idi.
Türk dövlət gənəşiyinin xarakterini müəyyən edən yed-dinci cəhət onun kifayət qədər mükəmməl keçirilmə qay¬da¬la-rının, müasir terminlə desək, protokolunun mövcud olmasıdır.
Tarixi mənbələr (və onların verdiyi məlumatların müqa-yisəli araşdırılaraq ümumiləşdirilməsi) göstərir ki:
1) dövlət gənəşiyinin toy, qurultay, divan və s. Forma-sın¬da keçirilməsinə uyğun xüsusi yeri (məqamı) olurdu (hətta bəzən at üstündə keçirilirdi);
2) həmin yer dövlət simvolları (bayraq, qədəh, damğa və s.) ilə «bəzədilirdi»;
3) hər kəsin oturmaq (hətta yatmaq, dincəolmək) üçün xüsusi yeri olurdu ( heç kim heç kimin yerini tuta bilməzdi);
4) hər kəsə mövqeyinə, statusuna uyğun yeməklər ve-rilirdi (və hər kəs atın, malın, yaxud qoyunun hansı hissəsini yeyəcəyinə qədər bilirdi);
5) dövlət gənəşində səs-küyün, qarışıqlığın olmama-sına, nümayəndələrin nizam-intizama riayət etmələrinə (onlar bu¬na onsuz da adət eləmişdilər) xüsusi nəzarətçi (yasavul) ca¬vabdeh idi və s.
Bütün bunlar onu göstərir ki, Böyük Çölün dövlətçilik ənə¬nəsində dövlət gənəşiyi, doğrudan da, mükəmməl bir törə (qa¬nunvericilik) qurumu (orqanı) olmuşdur. Və o, nəinki müs¬tə-qil dövləti olan (və modern parlamentarizm tex¬no¬lo¬gi¬ya¬la¬rından uğurla faydalanan) türk xalqlarının, hətta bu və ya digər döv-lətin tərkibində milli azlıq təşkil edən türklərin də etnik təfəkküründə (etnoqrafiyasında) bu günə qədər yaşayır.

Mənbə: http://ataturk.az

Dəyanət OSMANLI.Yeni şeirlər

Azərbaycanda ATATÜRK Mərkəzinin Baş redaktoru,
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Qəbul Komissiyasının üzvü, Prezident təqaüdçüsü.

Öz canımı oxuyuram

İçib haqqın şərabını,
bir daha oyanamasam,
oyanıb ruhumu sadiq,
özümü sağ bulamasam…

Ömrüm arı dodağında
ətri qalmış qar çiçəyi.
Evimizin qabağında,
tək ağacın budağıdı
son mənzilimin dirəyi.

Yaralı yerimə baxıb,
sağ yerimi qanadıram.
Tale kitabın qapayıb,
öz canımı oxuyuram.

Bağlı yolum da açıldı,
gedəsi halım qalmadı.
Uçmağın anı yetişdi,
amma qanadım çıxmadı.

Mən gedərəm,
dərdim qalar,
çəkərsənsə,
halal olsun.
Baş daşım yox,
başım üstə
bitərsənsə,
halal olsun.

Həyat görəvi

Tanrı yetirər,
deyib
bayramları borca keçirənlərin
tək arzusudu ruzi-bərəkət,
arzuların çin olmadığını bilə-bilə…
hər dəfə ümid vermək
abırsız bir adətdi.

Möhtaclar çox,
ümidlər xəsis…
Dost-aşnaya quş iliyi,
can dərmanı içirtmək,
acları bayram tətilləriylə sevindirmək,
oğul-uşağa haram yedirtmək gərəkmiş.

Mübarək bayramların acığına
son tikəsini özünə qıymayan insanın
ağzından əkməyi,
dilindən sözləri oğurlamaq,
kutsal kitabların xoflu kəlamlarıyla
qurbanını ovsunlamaqdı
insandakı şeytan əxlaqı.

Hətta insanın
qalan saatını sayıb,
nəbzini dinşəmək,
aldığı nəfəsə darılmaq
kiminsə həyatda qalmaq nədəni.

Adi günləri bayram kimi özləyənlər,
Vətən eşqinə canından keçənlər,
Vətən eşqinə torpağı
altına-üstünə çevirənlər,
keçmişin gözünün içinə
tüpürənlər olmasaydı…

Tanrının qoca vaxtında
insanlıq üzərinə,
tale-qismətin qanına yerikləyib,
alın yazısını
dəyişmək eşqinə düşənlər var.
Ölüm-dirim fərmanında
Tanrıya ortaq bir iddiada bulunmaq
və əkməyini göz yaşı isladanların
bayramını kutlamaq
zalımın görəvi olmasaydı…

İsmarış

Dost düşməni,
işıq qaranlığı tanımır,
ocaq öz tüstüsündə boğulur.
Qara taleli torpağın
uğrunda şəhid olanla,
onu məzarlığa çevirənin
fərqində olmadığı
bir günün ortamındayam.

Bezmədən yaşayıb,
hamı kimi öldüyündə
səni bir mumiya kimi
ürəyimdə saxlamağa çalışdım.
Heç ağlıma gəlməz
nə üçün və hardan gəlmişəm,
harda və kimin qulluğunda
usanmadan dayanmışam.

Bilmədən
sabah kiminçün açılır,
ocağı kim söndürüb gedib
və sən ürəyimdə nə yapırsan,
orda həyat varmı yenə…
Bir əlüstü xəbər göndər
özündən öncə,
ya mən vədəsiz ölüm,
ya gözləyim bezincə…

Qocalmış ruhuma rastlasan

Bu gün çox halsızam,
gücsüz və cansızam.
Əcəl qənşərində xar olub,
insanın acığına
ömrün dalanında meydan sulayan
bir qarğış yaralayıb canımı.

Günlərin birində
qocalmış ruhuma rastlasan,
bir tapdanmış yovşanlıqda
tanınmaz ölüsünə,
ya özündən razı dirisinə
bir xəbər çatdır:
gəlib məni bulmasa,
köçdən ayrı düşdüyüm yerdə
gözlərinə inanmasın.
Ölümün xətrinə dəyməsin,
o son həyanımız,
son halal haqqımızdı…

Ruhum kimliyini bulmasa,
gördüyü yoxluğa inanmasa,
həyatını sıxmasın,
qəza-qədərin nəzərini ovmasın.
Gözlərində hələ acılara dözmək
və bir canın yarımçıq nəfsində
son titrəyişə şahid olmaq şansı var…

Məni məzarımda görməsə
ruhum özünü danlamasın,
fələyi acılamasın…
O fələk dar macalda,
son adımmda yanımdadı,
Tanrıyla çarpışan təlaşımda,
əzizimdi torpağımın başı üstə.

Bir köprübaşıyam

Sabah açılan kimi
quşlar uçub uzaqlaşdı.
Ömür bitdiyi anda
dostlar bir-bir bezib getdi,
yadımda qalanlar kirayənişin.

Küləkdə,
çovğunda,
qızmarda,
canı bərkimiş,
həyatın içində gözükölgəli
bir köprübaşıyam.
Karvanlar çəkib getdi,
isti yuvalar dağıldı
yarımçıq yuxular tək.
Qış qapıya dayanmamış
qalın qar yağdı
nakam arzuların üstünə…

Görəsən sağ çıxmasaq
bu yaşam qovğasından
bir daha sabah açılacaqmı,
görəsən yenə də
gözlərimiz sevinəcəkmi
bir-birimizin dirisindən vazkeçib
ölüsünü bulunca…

Şükr etməkdən bezmiş kimi…

Heç nə düşünmədən,
vaz keçmədiyim bir aqibətin
qəfil fərmanını bilmədən
hər gecə gəlişini gözlədim.

Hələ sabahın açılmağına
bir az zaman var,
hələ heç də sabahın günəşli,
tutqun, buludlu olaçağını bilmədən
gəlişini çarə tək gözlədim.

İllər öncə
ruhumun yuxuda nə görüb də,
bir səbəb olmadan
həyatdan usandığımın şahidiyəm…
Sabah açılar-açılmaz
yürüdüm öz qismətimə sarılmaq üçün.
Sabahlar monoton vərdişlə
yuxudan oyadıram özümü,
yaşamaqdan yorulmuş kimi.

Ölümün adından usanmış,
şükr etməkdən bezmiş,
nə üçün yazdığını bilməyən qələmi
özündən tez qoçalmış divanəyəm.

Heç fərqinə varmadan
kim və nə üçünsə qəribsədim,
doluxsunmuş səbirlə
gecələri bir ilac tək özlədim…

Ölümün təmənnasız mərhəməti
Tanrının rəhmi qədər.
Əcəlin hər gecə canımı almaq,
ya da yaşatmaq istəyinin
fərqinə varmadan,
özümü sahmana salıb
gəlişini əzabla gözlədim…

Dəyanət OSMANLI.Yeni şeirlər

Azərbaycanda ATATÜRK Mərkəzinin Baş redaktoru,
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Qəbul Komissiyasının üzvü, Prezident təqaüdçüsü.

Ucalıqlar sərdarı

Çarəsizliyin başı üstə
qosqoca türk bayrağı,
surətini görüncə
adamın sözü dilində,
dili ağzında titrər al-qumaş kimi.

Düşmənin qəsbkar xislətində
əsir-yesir qalan vətən torpağı
sərdarını bular-bulmaz
üstünə yeriyər
basılmaz ölümün
ardıyca o bayrağın…

Qosqoca türk bayrağı,
qızıl-qırmızı sinə dağı,
fələyin ünü yetməz yeniltməyə
qosqoca ucalıqlar sərdarını…

Daha gecdi…

Sahildən uzaqda
balıqçı təknəsi…
tərsinə çevrilib son lövbər anı,
mənim üzümdə qəhr olub
küləyin iniltisi.
Ürək inlədən qeybin səsi
hər addımda pıçıldayır:
daha gecdi sevinmək,
daha gecdi heyfslənmək.

Hər gün üzümə xilaf çıxır
tək-tək qırılan ümidlər,
su üzündə bərq vuran
ölü balıqlar tək üzür
qəlbimin qaranlıq içiylə.
Üzüm dostların ayaqları altında
qaxac olmuş bir balıqçı təəssüfü…

Tanrının yorğun ovqatında
ömür lövhəsində təbaşirlə çəkilib
mənim məşhur surətim,
yanında da bu uyarı:
daha gecdi gecələri üzülmək,
daha gecdi sabahları özləmək.

Ulu yolun sükutuyam

Mən Tanrının lal diliyəm,
hərə bildiyin anlayır.
Ağzımda sözüm quruyub,
hərə bir dildə oxuyur.

Səhranın kor bulağıyam,
dəvələr üfürüb içir.
Türkün vahim sorağıyam,
səsimdə yovşanlar bitir.

Ulu yolun sükutuyam,
izimdən fəryad boylanır.
İtmiş ruhumun quluyam,
kölgəmin könlü atlanır.

Məzarımın daşı diri,
yaramı gendən tanıram.
Hərdənbir boylanıb geri
dostumu düşmən buluram.

Ölümün üzünə gülümsəyin

Günahlar olmasaydı
cavab aramazdıq sorulara,
Tanrı sözsüz də anlar…
Qaralayıb gündəlikləri sözlə
həzz aldıq tarixin acılarından.
Utandıq abırsız anılarımızdan,
dəfn oldu abrımız
nimdaş əlbisələrdə.

Eyy… əfəndilər,
bir az da ölümün
soyuq üzünə gülümsəyin…
Rəhimsiz və fani bir eşqlə
ömrün sonundan
qaçmaq istəyənlərin tıxacı
zamanı dayandırıb.

Öfkəli dualar
tükətmiş sözlərin səbrini
ürəyimizdə və yaddaşımızda
çarmıxa çəkilib tərcümeyi-halımız.

Həyatın önündə gülə-gülə,
ölmün ardınca hüznlə addımlarıq.
Eyy… əfəndilər,
qanımızda islanmış köynəyimiz
quruyub nəfəsimizin istisiylə
kutsal bayrağa dönsün.

Adam özünü tanısın…

Yolsuz bir səyyaham,
öz kölgəmin izindəyəm.
Qəddim kimi əyilmiş bir soru
zamanı tovladıb güldürər üstümə,
ağladıb qəhr edər məni,
cənnət və cəhənnəm adına
Tanrıdan hesab istər.

Tələsirəm mənzilin səmtini tutmadan,
intəhasız yollar axıra çatsın.
Həyat dirini,
məzar ölünü,
adam özünü tanısın məzarda.

Tanrıya tövsiyəm var:
min illərin sınağında uduzan
alnımdakı mənasız cümləyə
qara bir nöqtə qoyulsun.

Açılsın bütün umacaqlarımız,
bitsin bu səbrin mistik əzabı.
Sən min yerə yozulan sözünün,
mən küskün canımın sahibi olum.

Yalçın Yücel Hocamızın doğum gününü kutluyoruz!

175054_178868168822977_4360000_o

SÖYLEYECEKLERİM VAR

Çocuklar
Hele bir toplanın yanıma şöyle
Söyleyeceklerim var
Dinleyin bir, konuşmadan
Kocadım biliyorsunuz
Karlı tepelere dönen saçlarıma
Pantolon gibi kırışmış şu yüze
Beni artık taşımak istemeyen ayaklarıma, sözüm geçmiyor
İnsanız
Çok değil, hemen şuracıkta ölüm bekleşir durur
Kucaklar sonunda
Hepimizi de bir mezar
Yolda giderken
Ya da beklerken birilerini
Düşmeyeceğiniz belli midir ki?
Nerede, ne zaman?
Ve düştüğünüzde kalkamayacağınız
Öylece kapanır işte sayfanız
Bir el bile sallayamazsınız sevdiklerinize
Sizinle birlikte gider, söylemek istediğiniz birkaç sözcük de
Hele bir gelin şu yanıma
İyice bakayım şöyle size
Diyeceklerim, hepsini koymak istiyorum önünüze
Sonra duyamazsınız belki de
Şimdiden yaşarmasın, silin hele o gözyaşlarını
Silin hele, daha henüz buradayım
İsterim ki, hiç üzüntü duymasın yüreğiniz
Hep güle oynaya taşısın sizi
O gün gelecek elbet, o bir gün
Değişmez bir sonuçtur bu, yaratan ister yarattığını yanına
Hepimiz için de aynıdır bu
Yan yana yatacağız, şu bastığımız toprakta

(Döş Cebim adlı yapıtından)

UNUTTUĞUM SEN MİYDİN

Unuttum yüzünü çoktan
Sanırım oturmuştuk karşılıklı
Kumral mıydı, kısa mıydı saçları?
Yıllar neler götürmüş benden böyle
Oysa, kaç kez karşı karşıya geldi bu gözler
Elleri ellerim gibiydi
Anımsıyorum biraz; çekingendi de
Oracıktan bakıyordu yine aynı
Kaçık sevgiler taşıdığımız o köşeden
Unutmuş olsam gerek çoğunu
Yıllar neler götürmüş benden böyle
Var mıydı günlerimde zamanı benimle paylaşan?
Bir çiçek gibiydi belki de yaşamımı konuşturan
Gözleri yeşil miydi, yoksa ela mı?
Yorgunum şu an, ondandır belki de unuttuğum
Ama bir şey var ki, yer almış yüreğimde işte
Yazmışım defterimin birkaç sayfasına
İsminin hemen altında şiirlerimle

* * *

Çocukluğum büyüdü döş cebimde
Yıllar ne de tez geçti böyle
Anılar kaldı tek tük
Yırtık ceplerimden düşmediyse
Şimdi düşünüyorum
Kurgusu tükenmek üzere olan saatler gibi
Nice yoksul kaldırımlar, yürüyen yorgun ayaklarım
Ve nasırlaşmış acılarıyla yaşamım
Çocukluğum büyüdü, şu küçük döş cebimde
Umutlarım ne kadar da çoktular o zaman
Hepsi de sıcak bir ekmek gibi güzeldiler
Koparamadım bir parça olsa da
Çocukluğum, dürüp büküp döş cebimde sakladığım
Bir ıtır kokusuyla çıkıyorlar yerlerinden şimdi
Hangisini karşılasam, ne desem ki
Kapım açık ardına kadar
Orada büyüdü diyorum çocukluğum
Şu boynu bükük döş cebimde işte
Ne zaman üşüse, üşüse parmaklarım
Bir arayıştır başlıyor, bir koşuşturma.

İbrahim İLYASLI.” Bir şarkının tarixçəsi…”

Bu şarkını rəhmətlik Gülüstan nənəm kövrək bir avazla oxuyar və xısın-xısın ağlayardı. Biz “sovet uşaqları” hardan biləydik bu şarkının, bu göz yaşlarının içəriliyində nələr var… Ancaq mətn yaddaşıma necə çökmüşdüsə, uzun illərin sonunda bir gün dostum Azər Turan ƏNVƏR PAŞAdan söz açınca həmən söyləməyə başladım. Bu gün Azərbaycan üçün həm də o şarkının günüdür!!!
Azərbaycanın azadlığı uğrunda şəhid düşmüş TÜRK əsgərlərini rəhmət və qürurla anır, həmin şarkının mətnini həyəcan içində sizlərlə bölüşürəm…

İb.İlyaslı

***
Urus gəldi aldı vanı,
Ərzurumla Trabzanı.
Nahaq yerə tökdü qanı,-
Yaşa milltimiz, yaşa!
Gələcəkdir Ənvər Paşa!

Dardaneli bağladallar,
Gəmiləri saxladallar.
Hingilisi ağladallar,
Yaşa millətimiz yaşa!
Gələcəkdir Ənvər Paşa!

Ənvər paşa bir top atdı,
“Paraxod”lar suya batdı!
German gəldi haya çatdı,
Yaşa millətimiz yaşa!
Gələcəkdir Ənvər Paşa!

Yalçın YÜCEL.”Sebepsiz bekleyiş”

175054_178868168822977_4360000_o

Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temssilcisi

Sebepsiz bekleyiş

Şimdi bu durakta beliyorum sebepsiz
Anılara koşuluyor düşüncelerimin bir kısmı
Eski bir dost yeniden geçmiş günleri deşerken
Bu durakta beliyorum şimdi, sebepsiz

Aç bir çocuğun fırın önündə beklediği gibi bekliyorum
İçimdeki uçurumlar yankılanıyor yeniden
Birkeç görüntü geçiyorlar yanımdan
Durup, bekliyorum her şeye karşın, sebepsiz

Böyle beklemeler zaman zaman oluyor bende
Kalan taşlar yerlerinden oynuyorlar sanırım
Yeniden bir dirilmiş midir diyorum
Eskidiler biliyordum, ben bile eskimişken bu kadar

Kaç kez oldu bu bekleyiş, saymadım
Neye yarar ki zaten, geçmişten kalma şarkılar söylenirken içimde
Bu durakta bekliyorum, öylece tek başına
Niyedir demeyin, sormayın hiç, bekliyorum, sebepsiz

Yalçın YÜCEL.”Türkiyem”

175054_178868168822977_4360000_o

Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temssilcisi

Bir özlem sarıyor ansızın içimi
İsmini pıçıldıyorum kulağına: TÜRKİYEM
Çok canlar yitirdik senin yolunda
Çok acılar yaşadık
Aşkımızı şehir şehir ünledik
Bayrak bayrak estik rüzgarlarla
Tespih taneleri gibiydi inancımız

Bir an önce
Özgürlük sevincini yaşamanı istedi gönüller
Sadık yurdum, kınalı toprağım benim
Ekin tarlalarım, yüce dağlarım, karlı tepelerim
Yaban çiçekli yamaçlarım
Bir özlemsin her şeyinler: TÜRKİYEM

Daha nice yıllar seninle geçecek
Nice insanların yaşlanacak kutsal torpağında
Şu özgürlük kokan ellerim
Artık kumaş dokuyacak bağrında
Sen ki, dilden dile dolaşan övgüleri sevmezsin hiç
Sen ki, alçak gönüllü, hoşgörülü anayurdum: TÜRKİYEM

Yalçın YÜCEL.”Başka bahar”

175054_178868168822977_4360000_o

Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temssilcisi

Bademler yeniden çiçeklenecek
Yeniden şenlenecek dallar
Ve seni hatırladacak yeniden
Saçlarına bağladığım kurdele duruyor mu daha

Çiçekleri dökülmüştü ellerine
Gülüşmüştük
Bu yüzdendir belki de bahar sevgim
Ya da sen olduğundandır içimde o zamanın

Gelmedin hiç
Sormadın buralarda bir sevenim var diye
Bu bahar mıdır beni hep huzursuz eden
Sen yoksan ne fark eder kihangi mevsim

Yalçın YÜCEL.”Hiç evim olmadı”

175054_178868168822977_4360000_o

Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temssilcisi

Hiç evim olmadı benim
Ev sahibi kelimesini hiç sevmedim
Ne zaman kapım çalınsa
O kelme dikiliverir karşıma
Kaşları çatık
Elleri, yüzü benli
Çirkin mi çirkin

Hiç evim olmadı benim
O kadar para kazanmamışam demek ki
Benim gibi olanlar nasıl yapmışlar
Hem yazlık hem de bağ
Bilmem, bir şey de diyemem
Diyeceğim
Becerikli adamlarmış doğrusu

Hiç evim olmadı benim
Olsaydı bir
Balkonu da olsaydı yola bakan
Kurulurdum koltuğumu bir rahat
Bir elimde çay
Diğerinde sigara

Şair-publisist Əkbər QOŞALI.Seçmə şeirlər

* * *

Hər gün verilməmiş bir salamım var,
hər gün gördüklərim gözümdən çıxar.
Mənim bu dünyadan bir alasım var,
bir də bir adam var sözümdən çıxar.

Dillər var adımı təzə saxlayıb,
gözlər var üstümdə nəzər saxlayıb,
Bir qəlbi sınıq qız nəzir saxlayıb,
onun da həsrəti dözümdən çıxar.

Dedilər yol getsən yorulmaq qalar,
…Elə oturub da qocalmaq olar.
Dəli arzularnan bacarmaq olar,
İlahi, sən məni özümdən çıxart.

HƏLƏ Kİ BİR QIZA ÜRƏK DAŞIYAM

Duzlu sevgilərdən dodağım cadar,
mən sənin üstünə susamış gəldim.
Eşqim sinədaşı, özüm başdaşı,
hələ əlimə də daş alıb gəldim…

Başdaşın olaram,
ünvan daşıyam.
Ölərəm, baş daşın kəfənə gedər…
Hələ ki bir qıza ürək daşıyam,
gücüm bir qəlbi daş etməyə yetər…

Mən sənin əlindən öləcəm axır,
o «qız ürəy»ində dəfn eyləyərsən.
Mən sənin əlində öləcəm, axı,
sən Allahın, məni əfv eyləyərsən.

MƏN HƏLƏ BİR CAVAN BULUD YAŞDAYAM

yeri qanlı-qanlı döydü yağışlar,
keçib damarımda axdılar mənim.
dəli arzularım döndü yağışa,
qayıdıb üstümə yağdılar mənim.

şimşək var—buludlar davaya düşdü.
damcılar oynadı havaya düşdüm.
mən eşqin əlinə havayı düşdüm,
onunçün yandırıb-yaxdılar məni.

mən hələ bir cavan bulud yaşdayam,
yağış olmadım ki, yağıb yaşayam.
bir göz var istədim baxıb yaşayam,
qoydular üz-üzə baxtınan – məni…

1995

* * *

səni varlığıma ac qoyacağam,
indi xatirəmi yavanlıq eylə.
yanında mən boyda yer boş qalacaq,
bir az da kölgənlə yoldaşlıq eylə.

mən də yoxluğunla qatdım başımı,
bir dodaq çatladı, bir üz üşüdü.
bax elə beləcə…
bu cadar dodaq,
daha o gül kimi yanaqdan düşdü.

…şər vaxtı bu qədər güzgüyə baxma,
məni güzgüdənmi yola salmısan?
səni dar ağacı bilib gələni,
sarı yarpaq kimi yerə salmısan…

***

(nəvəgörmə yaşına çatmış Z. üçün)

bir «kor olmuş» yoxdu çəkə yolunu,
bəs kimə yol çəkir naçar gözlərin?
hey çarpaz görürəm qoşa qolunu,
uşaq ürəyin var, qoca gözlərin…

sevişən görəndə çiçək açırsan,
yaşbilməz arzun var, arzun çin olsun.
Tanrı eşidəndi-
gün o gün olsun,
sənin də əllərin bir əl tanısın.

…ünvansız bir həsrət sıxar qəlbini,
gözünə düşən yol gözündən düşməz.
Tanrım, sən bu qızın çıxart qəlbini,
bəlkə bir bəndən də dözümdən düşə.

BAKI

Gülten ERTÜRK ANNEMİZİN doğum gününü kutluyoruz! (1 mayıs 1970 yıl)

Azerbaycan Gazeteçiler Birliği Sumqayıt şehir teşkilatının Günlük Analitik Haber Ajansı (gundelik.info) ve Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının (edebiyyat-azşcom) Türkiye temsilcisi Gülten ERTÜRK (Gülten SULTAN) ANNEMİZİN DOĞUM GÜNÜNÜ KUTLUYORUZ! DUDAKLARINDAN GÜLÜŞ, YANAKLARINDAN TEBESSÜM ESKİK OLMASIN! BAŞARILAR DİLİYORUZ! YÜCE ALLAH SİZİ KORUSUN! İnşAllah! AMİN!

HOCALI ŞEHİTLERİNE

Karabağ karalar bağladı bu gece
Analar, babalar, evlatlar
Bir başka ağladı bu gece
Kör kurşunlarla gelinlik kızların
Feryat, figanları yürekleri dağladı bu gece

Uyan Türk’üm uyan!
Hocalıda katliam var
Tüm dünya sağır ve dilsiz
Yok ki Türk’ümün Türk’ten başka sesini duyan

Körpe kuzularım ana rahminde
Dünya yüzünü görmeden
Semaya yükseldiler
Kefensiz mezarsız idiler
Uykuda uyanık rüya gibi
Yüzlerce can şehitlik mertebesine erdiler
Bir Türk’ün canı dünyaya değerdi
Dağlık Karabağ şu an nasıl bir yerdi?
Buz kesti dağ, taş
Yürekler buna dayanmaz
Vicdansız ermeni soyu
İnsanlıktan çıkmış anlamaz

Uyan Türk’üm uyan!
Hocalıda katliam var
Tüm dünya sağır ve dilsiz
Yok ki Türkümün Türk’ten başka sesini duyan

Altı yüz on üç Türk’üme kıydılar bu gece
Gözleri dönmüş soysuzlar
Yüzlerce canı diri diri yaktılar bu gece
Onlar ki İbrahim misali atılırken ateşe
Cennetteki ebedi evlerine baktılar bu gece

Uyan Türk’üm uyan!
Hocalıda katliam var
Tüm dünya sağır ve dilsiz
Yok ki Türkümün Türk’ten başka sesini duyan

Vahşetin bu kadarı da olmaz
Türk’üm ahın hiçbir zaman yerde kalmaz
Daha dün gibi içimizde sızın
Anan, bacın, kardeşin, gelinlik kızın
Unutmadık, unutmayacağız, unutturmayacağız
Katliamı yapan soysuzları nefretle
Hocalı şehitlerimizi milletçe her daim rahmetle anacağız

Göz Yaşartanım

Efkarlandı deli gönül daraldı
Sana daldım yine göz yaşartanım…
Aşkın kanununda bu bir kuraldı
Sende kaldım yine göz yaşartanım…

Neler geldi neler geçti gözümden
Pek çok yaşlar döktüm bu can özümden
Ne olursa olsun dönmem sözümden
Sende kaldım yine göz yaşartanım…

Sensiz dolaşmıyor damarda kanım
Dinmiyor nedense acır sol yanım
Göğüs kafesimde sen benim canımmm
Sende kaldım yine göz yaşartanım…

Sensizlik duygusu beni kemirir
Hüznün bile bana mutluluk verir
Buzlu dağım seni görünce erir
Sende kaldım yine göz yaşartanım…

Azrail geldi de gelemem dedim
Ben yari görmeden ölemem dedim
Onsuz hiç bir zaman gülemem dedim
Sende kaldım yine göz yaşartanım…

03 02 2007

Gözüm Dalıyor

Özlemler büyüdü kocaman oldu
Sevgi şelalemse hâlâ çağlıyor
Sensiz geçen günler hasretle doldu
Yoldamısın yoksa gözüm dalıyor

Beni hatıralar sana bağlıyor
Güldüğüme bakma özüm çağlıyor
Bıraktığın izlerse yürek dağlıyor
Yoldamısın yoksa gözüm dalıyor

Sordun mu kendine sebep neydi?
Düğümlenen kalbim çözüm ariyor
Gururun seni de beni de yendi.
Yoldamısın yoksa gözüm dalıyor

Bir sürpriz yapıp ta gel ne olursun
Yalnızlık ağ misali beni sarıyor
Boş bekleyen gölüm seninle dolsun
Yoldamısın yoksa gözüm dalıyor

Geçmişe döneriz elbet dilersen
Her kimle konuşsam seni soruyor
Gül yerine diken getir istersen
Yoldamısın yoksa gözüm dalıyor

Gülten ERTÜRK(GÜLTENSULTAN)

Kadir BAYRAK.”Şeyhim Edebâli”

Bilecik, Edebâli yurdudur…

Rahmetli babam başka bir ilde bulduğu iş sebebiyle Pazarcık’ın (bugünkü ismiyle Pazaryeri) Esemen Köyü’nü terk edip, gurbette bir hayat kurunca benim ve kardeşlerimin doğum yeri Bilecik olamadı. Bu yüzden sıkça sorulan “nerelisin” sorusuna muhatap olmaktan uzun bir süre tedirgin oldum. Tedirginliğimin, doğduğun yerin değil, köklerinin bulunduğu yerin memleket olduğu kültürüne geç sahip olmaktan kaynaklandığını çok sonraları idrak edebildim…

Bayram, düğün, cenaze gibi türlü vesilelerle gelip gittiğimiz Bilecik’e dair çocukluk hafızamda üç şey diğerlerinden fazla yer etmişti; uzun tren yolculukları, yuvarlak taşlarla döşeli eski sokaklar ve beyaz başörtülü, siyah cibinlikli kadınlar…

İlkokulun henüz ilk yıllarında babamı kaybedince, yuvarlak taşlarla döşeli eski sokaklarında beyaz başörtülü, siyah cibinlikli kadınların yürüdüğü ve uzun tren yolculukları ile ulaşılan Bilecik, ekmeğini yiyip, suyunu içtiğimiz asıl memleketim oluverdi.

O zamanlar kitaplarda yerleşim yerleri nüfusa göre tasnif edilirdi: Nüfusu ikibine kadar olan yerler köy, yirmi bine kadar olanlar ilçe, yirmibinin üstünde olanlar şehir… Yıl 1985. Karayolundan gelirken sizi karşılayan tabelâlarda, Bilecik’in nüfusunun onbirbin olduğunun yazıldığı yıllar… Babamın liseden sınıf arkadaşı, o da şimdi rahmetlik, ilkokul öğretmenime nasıl olup da Bilecik’in bu nüfusla il yapıldığını sorduğumda, adamcağızın beni ikna edebilmek için dile getirdiği haklı gerekçeleri dün gibi hatırlıyorum.

Anadan ve babadan hemen bütün akrabalarımın ikamet ettiği, nereye giderseniz gidin bir dostunuzla, arkadaşınızla, komşunuzla karşılaştığınız, neredeyse herkesin birbirini tanıyıp selâm verdiği bu il, yaşadığı acıyı unutmaya çalışan çocukta güven duygusu telkin etti. Bir yanında Üçler, bir yanında Yediler diğer yanında Kırklar tepelerinin yükseldiği ve şehri bir çanak gibi aralarına aldıkları Bilecik’e kötülüğün uğramadığı zannına kapıldım uzun bir süre…

Zaman zaman sekteye uğrasa da hâlâ aynı kanaatteyim… Çocukluğumda hissettiklerimden farkı şu ki o zaman şehrin maddesinden kaynaklandığını zannettiğim kanaatimi bugün bir büyük manevî güce bağlıyorum; Şeyh Edebâli…

Bilecik, Edebâli yurdudur…

Üniversite tahsilim boyunca kasvetli, resmî ve bir o kadar da soğuk havasına alışamadığım Ankara’da bir tek şey beni mutlu ediyordu; Bilecik’e dönüşler… İstasyon rampalarını tırmanan otobüste, mezarlığa yaklaşırken ölmüşlerimizin ruhuna biriktirdiğim İhlâs ve Fatihaları önce Şeyhime hediye etmenin huzuru nasıl anlatılsın ki…

Bugüne kadar il dışından gelen misafirlerime şunu söyledim. Şeyhimizi ziyaret etmeden Bilecik’e gelmiş sayılmazsınız. Eğer nasibiniz varsa ve Şeyhim sizi bugünkü kabul defterine yazmışsa ziyaret gerçekleşir. Nasip meselesi…

Bilmiyorum haddi aşıyor muyum… Yarın büyük huzurda hesaplar görülürken, zorda kalan hemşehrilerine Şeyhimin yardım elini uzatacağına, meleklere “durun ne yapıyorsunuz o benim evlâdımdandır, hemşehrimdir” diyeceğine şiddetle inanıyorum.

Bilecik, Edebâli yurdudur…

Mənbə: http://www.kardelendergisi.com

Kadir BAYRAK.”Batı tefekkürü ve İslâm tasavvufu”

1.BÖLÜM: Batı tefekkürü

Üstad Necip Fazıl’ın, takdim bölümünde “İdeolocya Örgüsü’ne bağlı olarak benim en başa alınması gereken verimlerimden” dediği eseri. İlk kez 1982 yılında kitap haline getirilmiş. “Yeni İslâm gençliğinin şiddetle muhtaç bulunduğu kültürde temel vazifesi görmesi” amacıyla kaleme alınan eser, 1982’den 20 yıl kadar önce bir Ramazan ayında üç gece teravihten sahur vaktine kadar süren konferans notlarının derlenmiş hali.

“Kısa ve kalın hatlarıyla Batı, ince ve mahrem çizgileriyle de Doğu”nun ele alındığı ve “muhtaç bulunduğumuz tefekkür cehdine mihenk teşkil eden” esere “Türkiye’yi, İslâm âlemini ve bütün insanlığı kurtaracak sistemin örgüsü lif lif” yerleştirilmiş.

Eserin, esas mevzuya hazırlık anlamındaki giriş kısmında, mücerret olarak “kitap” mefhumuna dikkat çekiliyor; “Kitap, büyük mesele! Dikkat ederseniz Şarka, Şarkın aslî rengini veren ve kâinatın tek mümessili olan Allah Resûlü’ne, her şeyi anlarsınız: ‘İlmi kitapla kaydediniz, bağlayınız!’ buyuruyor… “Kitap, kitap, kitap!.. Ama evvelâ kitap, kitabın kitabı ve bütün kitap mefhumunun ruhu olan Allah’ın Kadîm Kitabı’ndan ders alarak kula düşen vazife, kitap hacminde çalışmak… Gerisi haylâzlık ve başıboşluk…”

Bu bölümde Üstad, Batı dünyasına geçmeden umumî olarak dış cephesiyle tasavvufu gösteriyor. Bugün de aynıyla var olduklarına şahit olduğumuz, dıştan ve satıh üstü beş anlayış türünü tespit ediyor ve bu tespitlerden sonra bir tasavvuf tanımı yapıyor ki harika. Her şeyin yerli yerine oturtulduğu bir tanım bu. Batı tefekkürüne geçmeden, “şeriat ve aklın” ele alındığı sayfaları özellikle bugünün gençliğinin okumaya ve anlamaya ihtiyacı var. İslâm’da akıl ne kadar vardır, tefsir meselesi, felsefe ve din karşılaştırması bu bölümde cevabını bulan konular.

Eserin iki ana meselesinden biri olan Batı medeniyeti, şu şekilde formülleştiriliyor: Yunan aklı + Roma nizamı + Hristiyanlık ahlâk ve hassasiyeti…

Bu bölümde, Avrupalının, Yunan vâkıasına “mucize” nazariyle baktığı tespiti önemli. Bugünkü Batı yalanının ilk kaynağı olan eski Yunan mitolojisi, “aklın, fikrin, vehmin, hayalin bile içinden çıkamayacağı girift bir plastisite, yani eşyanın dış kabartısı, müşahhas bir zemin üzerinde, bir dış âlem rüyası”dır. Yalan olduğunu bilmesine rağmen “Eski Yunandan aldığı bu plastik zeminden Avrupalı hiçbir zaman ayrılmamıştır.” Avrupalı yani Batı dünyası bu sebeple “iç âleme” yabancı kalır.

Mitolojiden sonra Yunan aklı, eşya ve tabiatın aslını aradığı mekteplerde boy göstermiştir. Eserde, bu mektepler ve bu mekteplere mensup düşünürler isim isim yer alıyor. İyonya mektebi, Pisagor, Sofistler oldukça detaylı bir şekilde ele alınmış. Batı tefekküründe ilk vahdânî görüşün habercisi Sokrat, onun talebesi Eflatun yani Platon, Aristo da uzun uzun ele alınanlardan. Haklarındaki tespit; “Bu üçü, hemen hemen maddenin üç buudu gibi derinlik, uzunluk, genişlik halinde bütün Garp felsefesinin temeli… Bütün Batı tefekkürünün, usûlcü, idealist ve maddeci olarak bunlardan birine ircaı kabildir.”

Cevr ve cefaya tahammül ahlâkının kurucusu Zenon, ruhî safaya ve neşeye, şevke varmanın ahlâkı yolunda giden Epikür ve “hakikati insan bulamaz, hakikat bulunur şey değildir” diyerek bütün bu fikir yolları çıkmaz sokaktır diyen Piron, ruh emrindeki büyük aklı bulamayan Yunan unsurunun diğer parçaları…

Roma… Yunan’dan farkı, onun kültürüne bağlı olmakla birlikte ferdden çok cemiyetin öne çıkması. Bu sebeple Roma’da abide çapında fertler yok.

Eserin bu bölümünde, tasavvufun İskenderiye Mektebi’nden alındığı iftirasına tafsilatlı bir şekilde cevap veriyor Üstad.

Batı medeniyetinin üçüncü unsuru, Hristiyanlık hakkında tespiti; “Şu Avrupalı bir nevi zekâ içinde ne muhteşem ahmaktır! Babasız çocuk olmasını muhal görür de, din ona bu muhali kabul ettirince bu defa muhallerin muhaline kaçar; yani Allah’ı baba kabul eder. Ve babasız yaratıldığını kabul ettiği Âdem peygamber hakkında böyle düşünmez.”

Hz. İsa’dan sonra gelen oniki havari, havariler arasında öne çıkanlar, ortaçağ dehlizinden rönesansa kıvrılan zaman dilimi sırayla ele alınmış. Batı medeniyetinin yeniden doğuşu rönesans mevzuuna eserde bir hayli yer verilmiş. Hümanistler, dünyanın döndüğünü ve güneş sistemini ortaya koyan Kopernik, “Güneş Beldesi” isimli eserin sahibi Kampenalla, Alman Protestanlığının kurucusu Marten Luter, Mikelanj, Leonardo Davinçi üzerine dikkat çekiliyor. Bu esnada medeniyetimizin zirve noktasında olmamıza rağmen madde kudretimizin yanına ruh gücümüzü katamayışımıza ve rönesansın açtığı kapıdan içeriye girip Batı’yı ruh yolundan fethedemeyişimize dair tespite katılmamak mümkün değil.

17. asır sonrası Batı dünyasında İngilizlerin şairleri Şekspir hakkındaki kanaatleri mühim; “bize müstemlekelerinizden mi Şekspir’den mi vazgeçersiniz diye sorsalar tereddütsüz vereceğimiz cevap şudur: Bütün müstemlekeleri

mizi feda ederiz de Şekspir’den vazgeçmeyiz!”

“Haydi ben işlediğim fiili işlemekte veya işlememekte hür olayım, fakat acaba istediğimi istemekte hür müyüm?” Keşke hak kutbunda söylenseydi dedirten bu sözün sahibi de 17. Asır başında dinî rasyonalizmin müdafii Hollandalı Spinoza.

Marazî zeka Paskal’ın mücerret akılla vardığı son nokta; “bana Allah gerek; filozofların anladığı mânâda değil, haberini peygamberlerin getirdiği Allah…” Yapayalnız ölürüz diyen Paskal başlıyor saymaya “Hz. İbrahim, Hz. Musa, Hz. İsa’nın haber getirdiği…” Orada kalıyor…

Yazının sınırını zorlamamak için eserde derin ruh tahlilleri yapılan ve 18. Asır’da öne çıkmış Fransız düşünür Volter, cihan çapında bir filozof olarak vasıflandırılan Alman Kant, Ansiklopediciler ve Didero’yu ismen zikretmekle yetinelim.

Üstad’ın asırların en mânâlısı ve verimlisi olarak nitelendirdiği 19. Asır’da Almanya, fikrî anlamda öne çıkıyor. Burada ele alınan düşünürler de yine sadece isimleriyle Hegel, Şopenhavr, etkileri ilerleyen zamanlarda görülecek ve çok konuşulacak Engels, Marks. Çağdaşları Fransız Ogüst Komt, İngiliz Hium. Eserde Marks ve Engels’e ayrı ve detaylı bir bahis açıldığını tahmin etmek zor değil. Onlar hakkındaki hüküm “Bunca giriftten ve derinliğine dalma gayretinden sonra materyalizm ve komünizm dünyası kadar sığ ve yavan bir âlem hayal edilemezdi.”

Dürkaym ve onun aparıcısı Ziya Gökalp. İlkinde yanlış da olsa bir fikri nefsine mal etmek, çilesini yaşamak diğerindeyse hazıra konmak var. Fikir tarihimizin anahtar şahsiyetlerinden Gökalp’e Batı tefekkürü ele alınırken yer verilmiş ve onun hakkındaki kesin kanaat Üstad’ın diğer eserlerine bırakılmış.

Tekâmül felsefesinin kurucusu İngiliz Herbert Spenser’e değinilirken onun anlayışıyla tasavvuf karşılaştırılmış ve şahsında temsil ettiği Batı düşüncesinin tasavvuf yanında deryaya nisbetle bir yüksüklük su olduğuna vurgu yapılmış. İnsanın maymundan geldiği nazariyesinin sahibi Darvin hakkında kısa değerlendirme, filozof olmadığı ve komik adam tespiti. Ona cevap tasavvuf bahsinde.

20. Asra devrolan bunalımı haber verici bir başka tespit, 19. Asrın pek çok marazî dehasının frengi hastası olduğu yönünde. Niçe, Bodler, Mopasan vs… Kimler ve neler, kimlere ve nelere vesile oluyor. Bunlardan Niçe Almanya’da büyük bir ruhî zemin bulmuştur. Niçe olmasa Haydeger, Haydeger olmasa Hitler olmazdı. Bu arada Amerika da kuruluşunu tamamlamıştır. Amerikalı ve Moskof karşılaştırması, ortak yanları ikisi de dediklerinin tersine hayat süren milletler. Kafasıyla materyalist, hayatıyla mistik Moskof’a karşılık, kafasıyla anti materyalist, hayatıyla materyalist Amerikalı…

Batı tefekkürünün ruh hâkimiyetini elden kaçırdığı zaman dilimi, 20. Asır. Bunun habercisi iki şair; Bodler ve Rembo. “En küçük bir teşbih yapsam çıldıracağım, o hale geldim” diyen Rembo’nun son sözü ise “Allah Kerim”… Bunlar sınıra gelip o ince sınırı aşamayıp giden değerler. Bu asrın ruhçu cereyanını temsil eden Blondel ve aynı anlayışın yıkıcısı da Froyd. Ardından gelen Lenin. Bu kadar filozofların arasında bir aksiyon adamı olan Lenin’e yer veriliyor eserde. Kitaptan öğreniyoruz ki Lenin’in de bu isimlerle anılmayı hak edecek eserleri mevcut. Marks, Engels ve Lenin; batıla inanışın eşsiz mümessilleri, dava ahlâkında da aynı seviye. Bu asrın ruhçu filozoflarından Bergson. Meşhur sözü “akla düşen en büyük hamle, kendi kendisini inkâr, kendi eliyle intihardır!” Bergson, “Gülmek” isimli kitabında Şarlo’yu ele almıştır. Lenin’in sözü “ben bir adama hayranım, o da Şarlo’dur.” Eser sahibinin Şarlo’yla ilgili hükmü “20. Asrın hakikatte darmadağın olmuş kıymetleriyle alay etmeyi en iyi bilen adamdır. Ve tamamen ağlatıcı, düşündürücü, bir planda… Güldürü gibi görünse de…” Vahdet-i Vücud gibi birçok tecrit ve teşhisi fizikle doğrular gibi bir merhale açan Aynştayn. Birinci Dünya Harbi ve birinci bölümün kısa özet ve hükmü:

“Batı tefekkürü, maddeye aksetmiş akılla harikalar doğurduğu, aynı akılla da aklı kıracak kadar ileri gittiği halde ruh feyzine, yani nura çıkamayan, eşya ve hadiselere insan ruhunda tahakküm ölçüsünü kuramayan, neticede ruhu öksüz bırakan ve bu eksiğini daima hissedip keşiflerinin oyuncaklarıyla teselliye eremeyen, muazzam bir madde bonmarşesi ve plastik inşadan ibaret… İçinde sultanı olmayan saray…”

2.BÖLÜM: İslâm Tasavvufu

Yolun büyüklerinin tasavvuf tarifleriyle başlıyor ikinci bölüm. Tasavvuf isminin kaynağına ait fikirlerle devam ediyor. “Dünyanın safası gitti, kederi bakî kaldı.” Hadisi üzerinde tefekkür edilmiş. Tasavvuf; “insanın iç memuriyeti, oluş gayesi. Ve nihaî oluşu. Kulluğu bitirip İlâhî huzura ermek ve Allah’ı bulmak davası…” O’nun (sav) ruh emaneti, batını, özü… Şeriat Resûl’ün zahiri, tasavvuf ise bâtını… Şeriat umumî, tasavvuf hususî…

Tasavvufu anlama yolunda bir Kutsî Hadis: “Ben insanın en büyük sırrıyım ve insan benim en büyük sırrım.”

Yine anlamaya basamak olması için ele alınan olaylar ve şahsiyetler… Her biri ayrı ayrı yazı, kitap konusu ama birkaç kelimeyle değinip geçmek mecburiyetindeyiz. Miraç hadisesi. Kâbe’den Mescid-i Aksa’ya kadar olan kısmına inanmamak Kur’ân nassı olduğu için küfür, diğer tarafına inanmamak iman değil… Hz. Ebubekir’in “O söylediyse, doğrudur.” teslimiyeti. Onun sahabetini inkâr da küfür. Hicret ve yol arkadaşlığı, Sevr mağarası ve orada yaşananlar… “Cihad-ı asgardan cihad-ı ekbere gidiyoruz” hadisi. Nefse karşı cihad.

Velâyet mevzuu. Velilerin büyüklerinden, Yemenli Üveys-el Karanî, halk ağzıyla Veysel Karani. Allah Resûlü’nü göremedi. Çünkü anne sözü dinledi, onu kıramadı. Ölçü; velinin en büyüğü, sahabinin en küçüğünün atının burnundaki toz bile değil…

Bir incelik… Nebînin velâyeti nebîliğinden üstün mü, değil mi? İmam-ı Rabbanî Hazretleri meseleyi çözer; nebîliği velâyetinden üstündür. Hz. Ebubekir’in büyüklüğü de nübüvvet makamına sıddikiyetle bağlı olmasından, bu sebeple “Sıddîk-i Ekber”…

Hicrî ikinci asır sonlarına kadar müesseseleşen yalnız şeriat, tasavvufta müesseseleşme görülmüyor. Zira o iç bünye esrarıdır ve gizli seyreden bir ruh halinde devam ediyor. İlk mutasavvıf Ebu Haşim es-Sofi. Şamlı ve sofi lâkabını ilk taşıyan. Meşhur müçtehitlerden Süfyan-ı Sevri’nin çağdaşı. Süfyan diyor ki: “Ebu Haşim olmasaydı ben Rabbanî incelikleri anlayamazdım. Yani okuduğum şeriatın ruhunu… Ve tasavvuf nedir bilemezdim.” Ebu Haşim’den sonra açık tarikat isimleri olmaksızın kollar dağılıyor. Ebu Haşim’le Süfyan arasındaki sevginin benzeri İmam-ı Âzam ile Maruf-u Kerhî arasında… Ebu Hanife, büyük mezhep imamı. Maruf-u Kerhî de büyük bir velî. Derler ki, Maruf-u Kerhî olmasaydı İmam-ı Âzam olmazdı! Ebu Hanife’nin İbrahim Ethem hakkındaki sözü ne müthiş, ne derin: “O Allah’ın zatiyle meşgul… Biz ise O’na ait ilimlerin dedikodusuyla…”

Ruh ve nefs… Ruh, Batı’nın da bildiği bir kelime ama nefs diye bir kelimeye dünyada hiçbir lisan mâlik değildir. Sadece Arapça’da. Nefs, ruhun antitezi, zıt kutbu olarak insana verilmiş bir lâtife. Nefs ve ruh iki varlık halinde kalbin hakikatini terkip ediyor. Dava, nefsi ruha inkilâp ettirmek, öldürmek değil. “Bütün nefsler ölümü tadacaktır. Tadmak ayrı, ölmek ayrı. Ruh demiyor. Bütün nefsler… Çünkü ölümden ödü patlayan nefstir. Ruh âmâdedir, kurtulmaya…”

Ahlâk… Hadis: “Ben ahlâkî mekârimi (keremleri) tamamlamak üzere geldim!”

Ahlâk büyük dava… Ruhun tâbi olduğu fikir etrafında form kazanması… Eserde ahlâk mevzuunda pek çok velînin hayatından hepsi birbirinden etkileyici örnekler verilmiş. Biz biriyle yetinmek zorundayız. İki velî arasındaki diyalog:

–Şükür mevzuunda ne yaparsınız?

–Bulunca şükrederiz, bulamayınca sabrederiz.

–Horasan’ın köpekleri de böyle yapar!

–Ya siz ne yaparsınız?

–Bulunca dağıtırız, bulamayınca şükrederiz!..

Mürid… İradesini teslim eden. Murada talip olan. Vasıfları; irade, istikamet, edep, vakit… Zaman nedir sorusuna verilen en güzel cevabı eserde buluyoruz. Mazi, bir kül yığınıdır. İstikbal ise bir kuruntu. Bir tek “hal” vardır. Yani dem bu demdir. Bir velîden nakil; gafil halk tembelliğinden bir laf eder, yarın olsa da bir iş işlesem… Bilmez ki, bugün, dünkü günün yarınıdır. Bugün ne işlemiştir ki, yarın ne işleye?.. Edep; hududa riayet, en büyük edep İlâhî hududu muhafaza etmek… Din, edepten ibarettir.

Müridin dış rejimine ait özellikler; az yemek, az uyumak, az konuşmak, devamlı zikir halinde bulunmak ve fikir tamamlığında olmak… Zikir, Allah ismini yadetmek, ismin derinliği içinde kaybolarak, eriyerek anmak. Zikir, bütün tarikatların ana sermayesi olduğuna göre onları birbirlerinden ayıran, zikir çeşidi. Yani gizli veya sesli olması. Allah Resûlü’nün emaneti iki büyük sahabe koluyla gelir; Hz. Ebubekir kolu gizli zikir, Hz. Ali yolu açık zikirle maruftur. Ölçü; “zikri bir nevi harhara, sadece gırtlaktan çıkan bir ses haline getiren ve öldüren insanların zikrinden bir şey beklemeyin!”

Râbıta… Mürşitte erimek. Bizim aciz kalemimizle anlatamayacağımız bu ince sırrı eserden okumak şart. Tasavvufu reddedenler, ona burun kıvıranların ise mutlaka okumaları gerekiyor. Yine aynı şekilde keramet bahsi de ancak eserden okunarak anlaşılabilecek mevzulardan. Keramet sahibi büyükler için en büyük edebin bu hale geldikten sonra, sımsıkı şeraite yapışmak olduğunu, en büyük kerametin de onu kapamak, örtmek olduğunu ve kerametin ancak İlahî emirle izhar edildiğini belirtmekle yetinelim.

Aşk mevzuu… Davaların davası. Bir velînin aşktan bahsedişi, küçük bir kuşun gelip gagasını eline vurması, gagasından sızan incecik kanla ölüp kalması. Bu hadiseden sonra söylenen söz: Aşka ait kelimelerin cemata, nebata ve hayvana tesiri vardır da gafil insana yok!..

Vahdet-i vücut meselesi. Sadece ismini yazıp detayları için yine eseri işaret edelim. Muhiddin-i Arabî Hazretleriyle ikinci bin yılın yenileyicisi İmam-ı Rabbanî Hazretlerinin vahdet-i vücut anlayışları eserde ele alınmışsa da bunların künhüne varmanın her babayiğidin harcı olmadığını kaydedelim.

Eserde ısrarla hakikat ilminin şeriate aykırı olamayacağı hususu üzerinde durulmuş. Mihenk taşı, şeriat… İmam-ı Gazali Hazretleri’nin onu “Hüccet-ül İslâm” yapan fikir çilesi, eser sahibi de benzer çileyi yaşadığından ilk ağızdan anlatılır gibi kaleme alınmış. İmam-ı Gazalî’nin aklın hilelerine dair tespiti: Bir kâhin size filan gün yeşil renk elbise giyme, giyersen başına bir kaza gelir dese, ona inanmazsınız ama yine de dediğini yaparsınız. İnandığınız peygamber şunu şöyle yap dese niçin diye sorarsanız… Eser sahibinin onun hakkındaki hükmü “Kültürümüzde İmam-ı Gazalî gibi bir büyük varken bazı meselelerde onu unutarak düştüğümüz buhranları izah güçtür!”

Bir üst paragrafta da belirttiğimiz üzere Üstad, bahsin konusu tasavvuf olmasına rağmen şeriate o kadar çok vurgu yapıyor ki eserin namaz, zekât, oruç, hacc gibi şeriat emirlerini özendirmek için kaleme alındığı zannedilebilir. Faizin haramlığı, İslâm ahlâk ve terbiyesi, nezaket, zarafet… Bütün bunlar o kapıya gelenin içeriye girerken üstünde taşıması gereken özellikler. Eserden bir anekdot:

“Alman üniversitelerinin birinden mezun şöhretli bir adam hakkında ‘artık yola geldi, şöyle mümin” dediler. Bir gün vapurda ona rastladım.

–Nasılsın iyi misin?

–İyiyim.

–Namazın ne âlemde?

–Ben namaz kılmam zikrederim!

–Sen zikretmiyorsun bir takım sesler çıkarıyorsun karnından demek…

Üstad kitabının son kısımlarında, pek çok eserinde yaptığı bir muhasebeye yer veriyor. Batı ve Doğu muvazenesi. Biri öbüründe tamamlanacak iki dünyanın terkibi… Ve bizdeki eksiğe vurgu yapıyor; büyük mütefekkir eksikliği.

Topyekûn eserin neticesi:

“Batının, bütün eserini sıfıra indirici eksiği ruh, asıl olarak Doğuda; ahiretin tarlası olan dünya fethine memur akıl da Batıda… Bu iki kutbu birleştirip bir ark lâmbası parlayışına vücut vermeden, yaşanmaya değer hayatın sırrı ele geçirilemeyecektir…”

Mənbə: http://www.kardelendergisi.com

Yunus EMRE.Muhteşem şiirler

Ah Ölüm

Yalancı dünyaya konup göçenler
Ne söylerler ne bir haber verirler
Üzerinde türlü otlar bitenler
Ne söylerler ne bir haber verirler

Kiminin başında biter ağaçlar
Kiminin başında sararır otlar
Kimi masum kimi güzel yiğitler
Ne söylerler ne bir haber verirler

Toprağa gark olmuş nazik tenleri
Söylemeden kalmış tatlı dilleri
Gelin duadan unutman bunları
Ne söylerler ne bir haber verirler

Yunus derki gör taktirin işleri
Dökülmüştür kirpikleri kaşları
Başları ucunda hece taşları
Ne söylerler ne bir haber verirler

Çağırayım Mevlam Seni

Dağlar ile taşlar ile
Çağırayım Mevlâm seni
Seherlerde kuşlar ile
Çağırayım Mevlâm seni

Sular dibinde mâhiyle
Sahralarda âhû ile
Abdal olup yâhû ile
Çağırayım Mevlâm seni

Gök yüzünde İsâ ile
Tûr dağında Mûsâ ile
Elimdeki asâ ile
Çağırayım Mevlâm seni

Derdi öküş Eyyûb ile
Gözü yaşlı Ya’kûb ile
Ol Muhammed mahbûb ile
Çağırayım Mevlâm seni

Hamd ü şükrullah ile,
Vasf-ı Kulhüvallah ile
Daima zikrullah ile,
Çağırayım Mevlam seni

Bilmişim dünya halini
Terk ettim kıyl ü kâlini
Baş açık ayak yalını
Çağırayım Mevlâm seni

Yûnus okur diller ile
Ol kumru bülbüller ile
Hakkı seven kullar ile
Çağırayım Mevlâm seni

Hezret Mevlana Celaleddin Rumi.Muhteşem şiirler

Ben bende değil, sende de hem sen, hem ben,
Ben hem benimim, hem de senin, sen de benim,
Bir öyle garip hale bugün geldim ki
Sen ben misin, bilmiyorum, ben mi senim.

(Farsça, Hüseyin Rıfat)

Göz gamın ne olduğunu bilseydi,
gökyüzü bu ayrılığı çekseydi,
padişah bu acıyı duysaydı;
göz gece demez gündüz demez ağlardı,
gökler yıldızlara, güneşle, ayla
gece demez gündüz demez ağlardı.
padişah bakardı ününe,
tacına, tahtına, tolgasına, kemerine,
gece demez gündüz demez ağlardı.

Gül bahçesi güzün geleceğini duysaydı,
uçan kuş avlanacağını bilseydi,
gerdek gecesi bu özlemi görseydi;
gül bahçesi hem güle hem dala ağlardı,
uçan kuş uçmaktan vazgeçer ağlardı,
gerdek gecesi öpüşmeye, sarılmaya ağlardı.

Zaloğlu bu zülmü görseydi,
ecel bu çığlığı duysaydı,
cellâdın yüreği olsaydı;
Zaloğlu savaşa, yiğitliğe ağlardı,
ecel bakardı kendine ağlardı,
cellât, yüreği taş olsa, ağlardı.

Kumru, başına geleceği duysaydı,
tabut, içine gireni bilseydi,
hayvanlarda bir parça akıl olsaydı;
kumru selviden ayrılır ağlardı,
tabut omuzda giderken ağlardı
öküzler, beygirler, kediler ağlardı.

Ölüm acılarını gördü tatlı can,
koyuldu işte böyle ağlamaya.
Olanlar oldu, gitti dostum benim.
şu dünya bir altüst olsa, aülasa yeri var.
öylesine topraklar altında kalmışım.

Ey Balçık Dünya

Seni bildim bileli,
ey balçık dünya,
başıma nice belâlar geldi,
nice mihnet, nice dert.
Seni sırf belâdan ibaret gördüm,
seni sırf mihnetten, dertten ibaret.

İsa’nın yurdu değilsin sen,
yayıldığı yersin eşeklerin.
Nerden tanıdım seni bilmem ki,
nerden parçası oldum bu yerin,

Bana vermedin bir yudum tatlı su,
sofranı yaydın yayalı.
Elimi ayağımı bağladın gitti,
elimin ayağımın farkına varalı.

Bırak da bir ağaç gibi
yerin altından çıkarıp ellerimi
sevgilinin havasıyla sarmaşdolaş olayım,
uzayıp gideyim bâri.

Ey çiçek, dedim çiçeğe,
dedim, bu küçük yaşta sen,
neden ihtiyar oldun bu kadar,
dedim, nasıl oldu bu böyle?

Çocukluktan kurtuldum, dedi çiçek,
sabah rüzgârını tanıyalı,
hep yukarlara doğru çıkar
yukarlardan gelmiş bir ağaç dalı.

Şunu da söyledi çiçek:
Madem aslımı tanıdım,
madem yersizlik âlemi aslım,
artık bana tek bir şey düşecek:
Yücelip aslıma gitmek.

Sus yerter artık,
var git yokluğa haydi,
yoklukla yok ol.
Git, yokluklardan tanı
yokluktan var olanı.

Hoca Ahmed Yesevi.Muhteşem şiirler

200px-Əhməd_Yəsəvi

Hikmet – 1

Bismillah deyip beyan ederek hikmet söyleyip
Taleb edenlere inci, cevher saçtım ben işte.
Riyazeti sıkı çekip, kanlar yutup
‘İkinci defter’ sözlerini açtım ben işte.

Sözü söyledim, her kim olsa cemale talip
Canı cana bağlayıp, damarı ekleyip,
Garip, yetim, fakirlerin gönlünû okşayıp
Gönlü kırık olmayan kişilerden kaçtım ben işte.

Nerde görsen gönlü kırık, merhem ol
Öyle mazlum yolda kalsa, yoldaşı ol
Mahşer günü dergahına yakın ol
Ben-benlik güden kişilerden kaçtım ben işte.

Garip, fakir, yetimleri Rasul sordu
O gece Mirac’a çıkıp Hakk cemalini gördü
Geri gelip indiğinde fakirlerin halini sordu
Gariplerin izini arayıp indim ben işte.

Ümmet olsan, gariplere uyar ol
Ayet ve hadisi her kim dese, duyar ol
Rızk, nasip her ne verse, tok gözlü ol
Tok gözlü olup şevk şarabını içtim ben işte.

Medine’ye Rasul varıp oldu garip
Gariplikte sıkıntı çekip oldu sevgili
Cefa çekip Yaradan’a oldu yakın
Garip olup menzillerden geçtim ben işte.

Akıllı isen, gariplerin gönlünü avla
Mustafa gibi ili gezip yetim ara
Dünyaya tapan soysuzlardan yüzünü çevir
Yüz çevirerek derya olup taştım ben işte.

Aşk kapısını Mevlâm açınca bana değdi
Toprak eyleyip ‘Hazır ol! ‘ deyip boynumu eğdi
Yağmur gibi melâmetin oku değdi
Ok saplanıp yürek, bağrımı deştim ben işte.

Gönlûm katı, dilim acı, özüm zalim
Kur’an okuyup amel kılmıyor sahte alim
Garip canımı harcayayım, yoktur malım;
Haktan korkup ateşe düşmeden piştim ben işte.

Altmış üçe yaşım ulaştı, geçtim gafil;
Hakk emrini sıkı tutmadım, kendim cahil;
Oruç, namaz kazaya bırakıp oldum ergin;
Kötüyû izleyip iyilerden geçtim ben işte.

Vah ne yazık, sevgi kadehini içmeden,
Çoluk-çocuk, ev-barktan tam geçmeden
Suç ve isyan dûğümünü burada çözmeden
Şeytan galip, can verirkende şaştım ben işte.

İmanıma çengel vurup kıldı gamlı,
Mürşid-i kamil Hazır ol! ‘ deyip saçtı korku
Lânetli şeytan benden kaçıp korkusuz gitti kirli
Allah’a hamd olsun, iman nuru açtım ben işte.

Mürşid-i kamil hizmetinde gidip yürüdüm;
Hizmet kılıp göz yummadan hazır durdum;
Yardım etti, Şeytanı kovalayıp sûrdüm;
Ondan sonra kanat çırpıp uçtum ben işte.

Garip, fakir, yetimleri sevindiresin;
Parçalayıp aziz canını eyle kurban;
Yiyecek bulsan, canın ile misafir
Hak’tan işitip bu sözleri dedim ben işte.

Garip, fakir, yetimleri her kim sorar,
Râzı olur o kulundan Allah.
Ey habersiz, sen bir sebep, kendisi saklar;
Hak Mustafa öğüdünü işitip dedim ben işte.

Yedi yaşta Arslan Baba ya verdim selâm;
‘Hak Mustafa emanetini eyleyin armağan’
İşte o zamanda binbir zikrini eyledim tamam
Nefsim ölüp lâ-mekâna yükseldim ben işte.

Hurma verip, başımı okşayıp nazar eyledi
Bir fırsatta âhirete doğru sefer eyledi
‘Elveda’ deyip bu âlemden göç eyledi
Medreseye varıp, kaynayıp coşup taştım ben işte.

Sünnet imiş, kâfir de olsa, verme zarar
Gönlü katı, gönül inciticiden Allah şikayetçi;
Allah şahid, öyle kula ‘Siccin’ hazır
Bilgelerden işitip bu sözü söyledim ben işte.

Sünnetlerini sıkı tutup ümmet oldum:
Yer altına yalnız girip nura doldum;
Hakk’a tapanlar makamına mahrem oldum,
Bâtın mızrağı ile nefsi deştim ben işte.

Nefsim beni yoldan çıkarıp hakir eyledi
Çırpındırıp halka ağlamaklı eyledi
Zikr söyletmeyip şeytan ile dost eyledi;
Hazırsın deyip nefs başını deldim ben işte.

Kul Hoca Ahmed, gaflet ile ömrün geçti;
Vah ne hasret, gözden, dizden kuvvet gitti;
Vah ne yazık, pişmanlığın vakti yetişti;
Amel kılmadan kervan olup göçtüm ben işte.

(Hoca Ahmed Yesevi’ye [1093-1166] ait bu şiir Çağatay Türkçesi orijinal metninden Türkiye Türkçesine Dr. Hayati Bice tarafından aktarılmıştır.)

Ahir Zaman Şeyhleri

Durmaz keramet satar
Ahir zaman şeyhleri
Her gün battıkça batar,
Ahir zaman şeyhleri

Farzı geriye atar,
Nafile oruç tutar,
Dini paraya satar,
Ahir zaman şeyhleri

Beline kuşak bağlar,
Sözleri yürek dağlar
Para toplarken ağlar,
Ahir zaman şeyhleri

Ağlaması göz boyar,
Her gün ayağı kayar,
Kendini adam sayar,
Ahir zaman şeyhleri

Başına sarık sarar,
Kendine mürit arar,
İlmi yok neye yarar,
Ahir zaman şeyhleri

Dünyaya kucak açar,
Zoru görünce kaçar,
Her yere küfür saçar,
Ahir zaman şeyhleri

Şeyhlik ulu bir iştir,
Hakka doğru gidiştir
Yaklaşılmaz ateştir,
Ahir zaman şeyhleri

Salih şeyhler nerdedir,
Kötüler her yerdedir,
Hak yoluna perdedir,
Ahir zaman şeyhleri

Dadaloğlu.Muhteşem şiirler

Resim_1291313499

Her Sabah Seyran Gezerken

Her sabah her sabah seyran gezerken
Iras geldim selvi boylu fidana
Top top olmuş kirpiklerin bölünmüş
Hoş benzettim samur kaşlar kemana

Al yanağın elmas m’ola kar m’ola
Çapraz vurmuş düğmeleri dar m’ola
Acap mislin şu cihanda var m’ola
İnsem gitsem Hindistan’a Yemen’e

Eliftir kirpiği İra’dır kaşı
Bu güzellik sana Mevla bağışı
Arasam cihanda bulunmaz eşi
Hiç mislin gelmemiş devr-i zamana

Dadaloğlu’m der de hupların hası
Ferhat’ın Şirin’i Mecnun Leyla’sı
Aklım eğlencesi gönlüm yaylası
Bir yel esti başımdaki dumana

Dinleyin Ağalar Bir Söz Edeyim
BeğenAntolojimYorumlarPaylaşTweetlePaylaş
Dinleyin ağalar bir söz edeyim
Bir güzel beni dilinen kandırdı
Söz verdi de geri döndü sözünden
Kötüleri üstümüze güldürdü

Devşir hey sevdiğim simlerin kuşan
Deli olur senin sevdana düşen
Dostum nerde deyi sorup sormaşan
Muhabbeti ara yerden kaldırdı

Senin için geyeceğim alları
Irak idi yakın ettim yolları
Heves güves yetirdiğim gülleri
Korkuyorum bir soysuza yoldurdu

Dadaloğlu’m der ki bakın halime
Değirmen dönüyor çeşmim seline
İnanman güzelin tatlı diline
Çokça beni serseriye yeldirdi

Karacaoğlan.Muhteşem şiirler

karacaoglan3

Ağacın Eyisi Özünden Olur

Ağacın eyisi özünden olur
Yiğidin eyisi sözünden olur
İl için ağlayan gözünden olur
Ağlama hey gözü yaşın sevdiğim

Yavrı keklik gibi kaynar eğlenir
Mis kokulu yağlar ile yağlanır
Sabah akşam türlü yazma bağlanır
Eğip geçer yeşil başın sevdiğim

Karacaoğlan der ki hoşça salınsın
Dursun yol üstünde bacı alınsın
Çözüver düğmeni göğsün görünsün
Nokta nokta benli döşün sevdiğim

Bir Kız Bana Emmi Dedi

Değirmenden geldim beygirim yüklü
Şu kızı görenin del’olur aklı
On beş yaşında kırk beş belikli
Bir kız bana emmi dedi neyleyim

Birem birem toplayayım odunu
Bilem dedim bilemedim adını
Albıstan yanaklı Türkmen kadını
Bir kız bana emmi dedi neyleyim

Bizim ilde urum olur uc olur
Sızılaşır bozkurtları aç olur
Bir yiğide emmi demek güç olur
Bir kız bana emmi dedi neyleyim

Karac’oğlan der ki n’olup n’olayım
Akan sularınan ben de geleyim
Sakal seni makkabınan yolayım
Bir kız bana emmi dedi neyleyim

M Nedim TEPEBAŞI.”MASUMİYET KARİNESİ” (ÖYKÜ)

Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temssilcisi

USARE DERGİSİ
SAYI.15

Etrafta bir gürültü koptu, yoldan geçenler, durakta otobüs bekleyenler sesin geldiği tarafa bakıyorlardı, daha iyi görebilmek için ayakuçları üzerine yekinenler bile vardı. Ne söyledikleri anlaşılmayan kişilerin sadece sert tonda sesleri duyuluyordu. Herkes gibi o da döndü baktı hatta boyunu da yükseltti. Giysilerinden özel güvenlikçi oldukları belli olan birkaç kişi bir kadının etrafında çember oluşturmuşlardı. Gücün ortasında mahsur kalan kadın hıçkırıklara boğulurken onlar güçlü olmanın zevkini yaşıyorlardı, belli oluyordu.
Gördüğü her olumsuz durumda ilk ortaya atlayanlardan olurdu. Bu yüzden kaç kere başı derde girmişti ama gördükleri karşısında seyirci kalmayı hiçbir zaman içine sindirememişti.
İşte uzaktan da olsa görüyordu, başka bir şey olmasa da ortada, güvenlikçilerin kuşatması ve bu kadar insanın bakışları altında eziyet gören bir kadın vardı. Kadın suçlu da olabilirdi ama bu şekilde ablukaya alınması ona göre onur kırıcı idi. Herkesin dilinde pelesenk olmuş; “Masumiyet karinesi” sözü belli ki burada da işlemiyordu. Olup bitenleri anlamak için olay yerine biraz daha yaklaştı, kulak kabarttı. Kadının; “Ben bir şey almadım, çalmadım, yemin ederim ki ben çalmadım.” diye sürekli tekrar ettiğini, güvenlikçilerin ise “Seni gönderemeyiz, polis geliyor, derdini onlara anlatırsın!” dediklerini daha iyi duyabiliyordu. Kadın da güvenlikçiler de hep aynı şeyleri tekrar edip duruyorlar, başka bir şey demiyorlardı. “Yok! Kadının yerinde olmak istemem!” dedi, hummalı hastalar gibi sarsıldı, titredi.
Olayı anlayan meraklı kalabalık yavaş yavaş dağılmaya hatta alanı boşaltmaya başlamıştı. Belki nefretten belki de kendilerine şerri bulaşır endişesinden, o tarafa bile bakmıyorlardı. Hele bazıları vardı ki sürüklercesine yanındaki kişinin elbisesinden çekiyor, görmemiş olması için onları uyarıyorlardı. Ortalıkta tam trajikomik bir görüntü vardı.
Alandan uzaklaşanlar gibi önce o da yoluna devam etmeyi tercih etti, geçmişte başına gelenlerden dolayı tedirgin olmuştu. Biraz ilerledi fakat gidemedi, durakladı; “İman hâle koymaz ki!” diye söylendi, tekrar döndü. Olay yerine doğru ilerlemeye başladı, fakat ayağının biri gidiyor biri gitmiyordu. Çok da yaklaşmıştı, birden durakladı. Böyle durumlarda, gücünün yetip yetmeyeceğini düşünmez, tepki vermesi gerektiğine inandığı anda tepki verirdi, benzer durumlar hem de kaç kere olmuştu. “Ah! Suçsuz olduğunu bir bilebilsem!” diye kendi kendine söylendi.
Farkındaydı, kendilerine doğru geldiğini kadın görmüştü, belki de umutlanmıştı. Masum bir edayla da sürekli ona bakıyordu, belli ki yardım bekliyordu, belki de; “Ahali, bu kadın masumdur!” diye haykırmasını bekliyordu. O kadar insan vardı ama kadın sadece kendisine bakıyordu. Oysa olay hakkında hiçbir bilgisi yoktu, “Kadın masumdur.” diyebileceği bir tek dayanak kadının ağlaması idi. Gözler yalan söylemezdi ama bilemiyordu ki. Kendi kendine; “Ne bileyim, güvenebilsem. İnsanlar artist olmuşlar!” dedi. Belki de ortada bir numara dönüyordu. “Anlamıyorum, anlayamıyorum!” dedi!
Lahavle çekti, tekrar döndü, yoluna devam etti, biraz ilerledi, bir türlü gidemiyordu, bir güç sanki “Gitme!” diye ayaklarından çekiyordu. Duraksadı, etrafı bir daha dikkatlice dinledi; ablukadan kurtulamayacağını anlayan kadın artık; “Bırakın beni.” demiyor, suçsuz olduğunu etrafa anlatmaya çalışıyordu. Kafası iyice karıştı, ne yapacağını bilemedi ama çekip gitmeyi de içine sindiremedi. Başını sağa sola çevirdi, tekrar olay yerine yöneldi. “Ne olursa olsun orada çaresiz bir kadın var, en azından bir delil olmadan yapılanların haksızlık olduğunu haykırabilirim, anlayan anlar.” dedi, sonra da; “Ne kendi kendine konuşup duruyorsun be adam deliler gibi, git ne yapacaksan yap da kurtul.” diye söylendi, sonra da kararlı bir şekilde yürümeye başladı.
Adımlarını sıklaştırmıştı ki arkadan birsi sıkı bir şekilde kolundan tuttu, çekti. Sert bir tonda; “Nereye?” dedi. Döndü baktı, karşısındaki çok sevdiği ve saygı duyduğu arkadaşı Ali idi. Başka bir arkadaşı zaten buna cesaret edemezdi. Sert bir bakışla ona; “Bırak Ali, bunu en iyi ben anlarım.” dedi. Ne demek istemişti ki? Ali; “Anlamadım.” dedi. “Senin başına böyle bir iş geldi mi?” dedi. Ali cevap vermedi. Yaşadıkları gözünün önüne geldi, gözleri çakmak çakmak oldu, boşanacak kadar yaş doldu, titrek bir sesle; “Bak Ali, bunu ben bilirim ben, ben anlarım o kadının hâlini çünkü ben yaşadım bunu!” dedi.
Lise öğrencisiydi, devre öğrencileri çok haylazlardı. Eğitim-öğretim dönemi henüz başlamıştı. O yıl idare, üç sınıftan her birini üçe bölerek her birinden aldıkları üçte bir öğrenciden bir sınıf yapmıştı. Öğrencilerin çoğu eski arkadaşlar değillerdi, sadece bir kısımları önceki yıllardan arkadaşlardı, yine de hemen her biri aynı sırada beraber oturacakları arkadaşlar bulmuşlardı. Yatılı okuyanlar, aynı ya da komşu köyden olanlar birbirlerini seçerlerken, aynı kentten, hatta aynı semtten ekonomik benzerlikleri olanlar da birbirlerini bulmuşlardı.
“Fakirlik ayıp değil!”, “Hepimiz aynı ülkenin vatandaşlarıyız!”, “Hepimiz din kardeşiyiz!” diye hep söylenirdi ama uygulamalar hiç de öyle değildi, bu söze inanmak istiyordu ama inandırıcı hiçbir uygulama ortada yoktu.
Sınıfta birisi vardı ki kendisi gibi onu da kimse seçmemiş, o da kimseyi seçmemişti, ikisi de ortalıkta, tek başlarına kalmışlardı, ancak ortalıkta kalış sebepleri farklıydı. Çalışkan, atletik, sportif olmasına rağmen agresif olan bu öğrenciyle kimse birlikte oturmak istememişti. O da bunu biliyordu. Sınıfta boş bir tek sıra kalmıştı, sıranın iç tarafına geçti, öğrencilere döndü ve gülerek; “Benim rahatımı düşündüğünüz için sağ olun arkadaşlar, hepinize yürekten teşekkür ediyorum!” dedi, boş sıraya oturdu. Kendisine de ; “Dert edinme be arkadaş, oturmak istiyorsan buraya otur, istersen kendin için çadır kur.” dedi. Mecburdu, başka seçenek yoktu, çünkü başka boş bir yer kalmamıştı.
“Zamana yayacaksın.” sözüne bağlı kalıyordu ama iş hiç de öyle gitmiyordu, günler geçiyor ikisi de birbirlerine ısınamıyorlardı, mecburi otobüs yolculuğu gibi sadece sıra arkadaşlığı yapıyorlardı.
Bir süre sonra yazılı sınavlar başlamıştı. Sıra arkadaşı sınavlarda zamanı ve fırsatları iyi kullanıyordu; zaman kaybetmemek için çifte kalemleri açıyor, silgisini hatta fazladan yazılı kâğıdını yanında hazır bekletiyordu, zamanı takip etmek için saatini de karşısına bırakıyordu. O zamanlarda kimde saat vardı ki, kendisinin de saati yoktu ama dert edinmiyordu, sıra arkadaşının saati zaten her zaman gözünün önündeydi.
Zorunlu arkadaşı, o günkü yazılı sınavı için yine bütün hazırlığını yapmış, kalemlerini açmış, silgisini karşısına koymuştu, öğretmen zili henüz çalmamıştı, su içmek için dışarı çıktı.
Öğretmen zili çalar çalmaz aceleyle dönmüştü. O, pencere tarafında, kendisi koridor tarafında oturduğu için ayağa kalkmış ve ona yol vermişti. Yerine oturur oturmaz bir telaş sarmıştı, kâğıtları kaldırdı, aşağılara baktı, bir şeylerini kaybettiği belliydi ama neydi? Hoca henüz sınıfa girmemişti. Ani ve sert bir çıkışla kendisine; “Sen mi aldın yoksa?” demişti. “Neyi?” der demez, “Neyi olacak, anlamazlıktan gelme, saatim nerede?” diye çıkışmıştı. O, dona kalmıştı, hocanın sınıfa girdiğinin farkında bile değildi, çok sert bir ses tonuyla tepki verdi. Bu ani ve sert tepkiye hoca çok şaşırmış, baka kalmıştı.
Hocalar da dâhil, sınıftaki eski arkadaşları bilirdi ki o asla öyle bir şey yapmazdı. Elleri ve dudakları titriyordu. Çok kısa bir zaman geçmişti ki, çocuk çok pişkin bir şekilde; “Ha, cebime koymuşum.” dedi. Hoca kafasını beri öte çevirerek yüksek bir ses tonuyla; “Evladım, evladım!” dedi. Hoca çok bozulmuştu. Sınıf buza kesmişti, hocanın ikazından sonra bir hıçkırık ki sınıfı sallıyordu, herkesi duygulandırmıştı! Buna rağmen hocanın tepkisinden başka kimseden ses çıkmamıştı.
Hoca sınav sorularını yazdırdı ama kendisi hâlâ ağlıyordu, öbürü ise hiçbir şey olmamış gibi ha bire yazıyordu. Sadece ismini yazdığı boş kâğıdı sessizce öğretmen masasına bırakıp sınıftan çıkarken onu hoca bile durduramamıştı.
Bunlar gözünün önüne gelirken mağazanın kapısından biri; “Bir yanlışlık olmuş, bırakın kadını gitsin!” diye seslendi. Rahat bir nefes aldı, “Çok şükür Ya Rabbi!” dedi. Etrafta kalanlar da dağılmaya başladı. Arkadaşı da rahatlamıştı ama kolunu hâlâ bırakmıyordu, arkadaşına sıkıca sarıldı, ağlamaya başladı.
Kadın perişan olmuştu.
Arkadaşına döndü; “Ali, suçsuz olduğu halde bir de bu suç kadının üzerinde kalsaydı ne olurdu? Ama yine de bu travma kadını yer bitirir Ali. Bu olayı duyan kocasının, çocuklarının hâlini de bir düşün Ali! Kızılderililer bunlardan daha medeni, be arkadaşım.” dedi.
Kadın deliye dönmüştü; “Şuna bakın, adamlar bir özür bile dilemiyorlar.” derken ayakta duracak durumda değildi. O da arkadaşına; “Bunların hepsi aynı karakterde, görüyorsun değil mi, o da benden özür dilememişti. Bir şey anlamadın değil mi Ali? Elbette anlamazsın çünkü o bir sır!” dedi.
Kolunu hızla arkadaşının elinden çekti, yürümeye başladı, aslında yürümüyor, koşuyordu.
Nefes nefese geldiği evinin merdivenlerini süratle çıktı. Kıymetli eşyalarını koruduğu çekmecenin en alt tarafından çıkardığı defterin sayfalarını hızla çevirmeye başladı, bir türlü içindeki kaynamayı durduramıyordu, sayfayı buldu. Aynı sırayı paylaşmak zorunda olduğu kişinin, o gün yaptığını günlüğüne yazmıştı! Sayfayı buldu, altındaki boş yere önce;
“Hâlâ özür dilemedi.” diye yazdı, sonra da o günün tarihini yazdı.

M. Nedim Tepebaşı.”ÖĞRENMEK VE ANLAMAK” (DENEME)

Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temssilcisi

USARE DERGİSİ 15.SAYI

Bazı kelime ve kavramlar gizemli eşyalar veya kişiler gibidirler, kıskanmak böyledir mesela!
Biraz açalım mı?
Peki, kıskanmak nedir, iyi midir kötü müdür?
Kıskanmanın işlevi bıçak ya da ilaç gibidir, yani algılama ve işlevi kişiye göre farklılık gösterir. Bıçak, doğru yerde kullanılırsa yaşamı kolaylaştırır, hayata güzellikler katar, iş yapma alanında kişiye güç ve itibar kazandırır, yanlış kullanılırsa tehlikelidir, hem kişinin kendisine hem de çevreye zarar verebilir, onulmaz yaralar açabilir. İlaç da öyle değil midir, yerinde ve dozunda kullanan şahıs, hasta ise şifa bulabilir, yerinde kullanılmadığında ya da sağlıklı kişi kullandığında, aşırı doz vücuda zarar verebilir!
Kıskanmanın ilk önce güzel olan tarafına bakalım isterseniz; iyi yönü ile kıskanmak; genelde esirgemek, bir şeye en küçük saygısızlık gösterilmesine bile dayanamamak diye tarif edilmektedir sözlükte. Bense, değer verilen kişi ya da eşyayı her durum ve şartta korumak için ortaya konulan keskin tavır şeklinde değerlendiriyorum bu eylemi. Bu yönü ile kıskanmayı, sevginin en üst seviyesi olarak görüyorum. “Allah’tan daha kıskanç kimse yoktur…” hadis-i şerifi de bunu anlatmaktadır kanaatindeyim. Farklı anlamlar verilmesi ya da farklı yorumlar yapılmış olması bir tarafa, şahsen buradan ben; Allah’ın, kullarını çok sevdiğini, bu yüzden de onların, başka şeylere meyledip gerçek manada kendisini seven Allah’tan uzaklaşmasına yani yanlış davranışlarda bulunmasına rıza göstermediğini anlıyorum.
Buradan da anlıyor ve biliyoruz ki; Allah kullarını en üst seviyede sevmektedir ve kulları ile arsındaki bağlılığı önemsemektedir, hatta onların bizzat, kendisinin yakınında durmalarını istemektedir. Dolayısıyla kullarının, kendisinden başkalarıyla bağlantı kurmalarına razı olmamaktadır, bu yüzden de onları başkalarından kıskanmaktadır diye düşünüyorum. Eşler de öyle değil midir? Kişi eşini başkalarından neden kıskanır, bunu bir değerlendirmek, oradaki hassas çizgiyi görmek gerekir. Evlenmekle eşler birbirlerine aidiyet kazanmış olmaktadırlar, hâliyle bir eşin, kendisine ait olan ya da kendisinin ait olduğu eşini, dış etkenlerden ve aidiyetine zarar verecek yabancı ilgiden sakınacaktır, çünkü her eş, birbiri için özelleşmiştir, özelinde olanı açıkta ve garip bırakmak olmaz. İş burada da kalmamaktadır, uygulamalara bakılırsa eşler bunu başkalarının da bilmesini istemektedirler. Yani başkalarının, aralarına girmesini tehlikeli görmektedirler dolayısıyla aralarındaki sevgiyi, birbirini kıskanarak özelleştirmiş olmaktadırlar.
Bu yönüyle kıskanmaya; sahiplenmek, kendine has kılmaktır da denilebilir ancak, sanırım “kendine has kılmak” tarifi kıskanma adına daha fazla yakışmaktadır. Genelde eşler, birbirlerini ciddi manada kıskanırlar, öyle de olmalıdır bence! Doğrusu bu davranışı çok doğal görüyorum ve böyle de olması gerektiğini düşünüyorum! Bunlar kıskanmanın güzel tarafları elbette. Eşini kıskanmamanın modernlikle ya da gelişmişlikle ilişkilendirilmesini anlamsız, biraz da kasıtlı buluyorum.
İşe bir de kıskanma eylemini yanlış uygulayanlar tarafından bakalım; zanaat, sanat, ticaret gibi alanlarda gösterilen kıskançlıktan mutlu olanı ya da etrafını mutlu edenini gören ya da bilen var mı bilmiyorum, ben görmedim. Bu alanda faaliyet gösterenler arasında, kıskananın da kıskanılanın da mutsuz ve huzursuz olduğunu kimimiz yakından, kimimiz de uzaktan bilmekteyiz, bilmiyorsak da duymaktayız. Bu alanlar içerisinden sanata bir şekilde mensubiyeti bulunanların, genelde toplumun örnek aldıkları insanlar olması, zanaatkârlar ve ticaret erbabının ise çevre ihtiyaçlarını karşılaması durumu, toplumsal kaynaşmaya katkı sağlayan önemli etkenlerdendir. Bu yönüyle, bu cenahtakilerde kesinlikle kıskançlık görülmemesi gerekir diye düşünüyorum. “Peki, öyle mi olmaktadır?” diye sorulsa verilecek cevabın müspet olmayacağını herkes söyler herhalde! Bu durumda, neyin bölüşülemediğini anlamak oldukça zordur, hatta imkânsızdır. Kime şu kocaman dünya dar gelmektedir bilinmez!
Bazılarının, birbirlerine karşı husumet derecesine varan kıskançlıklarını, aklı başında bir insan, duymak da görmek de istemez kanaatindeyim. Her ne hikmetse bir kısım meslek ve sanat erbaplarında haset derecesinde hem kıskançlık vardır hem de daha çok taraftar edinme yarışı vardır. Şayet bu alandakilerin niyet ve çabaları mükemmel iş yapmaksa, hırs içerisinde olmamaları, ya da alanda kendilerinden başkalarının da olmasından rahatsız olmamaları gerekmez mi? Öyle olmuyor ama. Önde olmak için neden mükemmel iş yapılma yönüne gidilmiyor da kıskançlık savaşına girilerek alan daraltılıyor? Hangi iş olursa olsun, kıskançlık göstermek yerine, yapılan işler kusursuz yapılmalıdır bence. Görünüşe bakılırsa öyle yapılmıyor işte. “Burnundan başka karaltı istemez!” denilenler tam da bunlardır yani kıskanç olanlardır herhalde.
Kimi zanaatkâr vardır ki, işini daha iyi yaparak tercih edilme yöntemi yerine, kendisinin gelir payı düşer endişesi ile o zanaatı başkaları öğrensin veya yapsın bile istemez, usta kalfadan, kalfa çıraktan pratikteki bilgi ve öğretileri kıskanır. Zanneder ki bir beceriyi başkaları da kazanırsa kendisi aç kalacaktır. İşini iş olduğu için yapmalıdır meslek erbabı, övünmek ya da övülmek için değil!
Kıskanmanın, bazılarının yerinde olmak gibi değişik bir yönü daha vardır ki; bu da bir yönüyle iyidir, bir yönden de çirkin ve kötüdür. İyi tarafı; birisinin başarılı olduğu alana ilgiyi artırır, ilgi artınca dengeler kurulabilir, kalite artar, bu yönüyle de iyi netice alınır. Kötü tarafı ise, kendisi iyi ve güzel iş yapamayan kişinin, iyi ve güzel iş yapan kişiyi günülemesi yani çekememesi, kıskanmasıdır. Güzel işler yapanlara bakıp da; “Keşke ben de böyle işler yapsam” demesi makul ve güzeldir, kendi kendini teşvik etmektir, ancak o kişiyi günülemesi kabul edilecek bir durum değildir.
Sözün doğru seçilmesi, alet ve edevatın yerli yerince kullanılması, işi yapanın yüzünü güldürür, kişiye saygınlık kazandırır, tersi ise itibarsızlaştırır.
Ben mi böyle düşünüyorum diyeceğim ama yaşananlar onaylıyor bunu!

Yalçın YÜCEL.”BİR GÜN GELECEĞİM”

175054_178868168822977_4360000_o

Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temssilcisi

Seslenesim geldi sana şimdi
Bir hatır sormak uzakta da olsa sesim
Bugün köyün birinde öğretmenim senin gibi
Senin gibi odun taşıyorum koltuğumda

O gün anlattıkların bugün beynimin kapısını çaldılar
Anlatırken ağladığın geldi gözlerimin önüne
Ve köy çocukları bir başkaymış be öğretmenim
Ne kadar saf ne kadar ezik hepsi de

Onları senin kucakladığın gibi kucakladım
Ayaklarına yün çoraplar ördüm ellerimle
Çorbamı paylaştığımda oldu
O küçücük öğretmen maaşımı da

Memleketimin bacaları acılarla tüterken
Kim duyar ki şu dağ başını
Kim duyar ki bir dilim ekmeğe sevinen çocukları
Kim duyar ki?

Bana her zaman güçlü olmayı sen öğretmiştin
Ey benim güler yüzlü, sıcak yürekli öğretmenim
Çoğu sabah kuru bir ekmekle içiyorum çayımı
Yanında peynir, reçel yemeye gönlüm razı olmuyor bir türlü

Onlar yarı aç yarı tok gelirken
Onlar yırtılmış naylon ayakkabılarıyla karı çiğnerken
Nasıl doyarım, nasıl bot giyerim ki
İşte bu yüzdendir üşür içim, ısınmaz bir türlü

Derdim çoktur üzmek istemem seni de
Bir gün gelmek isterim elbet
Öpmek isterim ellerinden
Eğer yaşıyorsam, yaşıyorsan, geleceğim bir gün yanına.

Harika UFUK.”ADANA TREN İSTASYONU”

Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temssilcisi

Tren istasyonları; o yerleşim merkezinde yaşayanların, yolu oradan geçenlerin anılarını saklayan gizemli mekânlardır. Nice sevinçlere, nice üzüntülere şahit olan her gar; bizimle ağlayıp bizimle gülerek bin bir anıyla dolup taşmıştır. Her tren istasyonu, o şehrin kalbidir.

Anılarıma geçmeden önce Adana Tren İstasyonu hakkında bilgi vermek istiyorum. Umarım sıkılmazsınız.

Adana’da yaşıyorsanız iyi bilirsiniz. Adana Garı Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları 6. Bölge Müdürlüğü bünyesinde, Adana şehir merkezinde Sular mevkiindedir. 1912 yılında tamamlanan Adana Garı; ana binası, lojmanları ve bakım-tamir atölyeleri ile kentin orta kesiminde yaklaşık 450 000 m² büyüklükte bir alanı kaplamaktadır. Önünde Uğur Mumcu Meydanı bulunmaktadır. Bu meydana üç büyük sivri kemerle açılan, geniş ve yüksek bir mekâna sahip olan orta bölümde bekleme salonu, gişeler, danışma ve eşya emanet bölümü gibi stantlar yolculara hizmet vermektedir. Soldaki bölümün üst katında hareket memurluğu, gar müdürlüğü ve VIP salonu vardır. Ayrıca binanın sağında ve solunda lojmanlar mevcuttur. İstasyonun, yolcu trenleri için üç peronu bulunmaktadır. Bu peronlardan, Adana-Mersin-Adana hattında günde en az 60 sefer yapılmaktadır. Bunlar resmi bilgiler…

Çocukluk günlerime uzandığımda Adana Tren İstasyonu’nu hüzünle karışık farklı duygularla hatırlarım nedense bütün tren istasyonları yüreğimi burkar. O zamanlar babam Gar Postanesinde memurdu. Özellikle yaz aylarında babamın iş çıkışlarına doğru annem bizleri giydirir kuşatır zaman zaman Gar’a götürürdü. Oradaki tahta banklara oturarak babamın mesaisinin bitmesini beklerdik.

Tren istasyonunda hiç sıkılmazdım, etrafı seyretmek çok hoşuma giderdi. Her zaman gittiğim ama her seferinde farklı bir şeyler keşfettiğim oyun yeriydi adeta… Kara trenlerin gelip gitmesi ve göğü yırtan düdük sesi ruhumda yankılanırdı. Bazen asker yolcu ederlerdi. Davullarla, zurnalarla elleri kınalı delikanlılar güle oynaya vatani görevlerini yapmaya koşarlardı. Annelerinin gözleri hep yaşlı olurdu. “Ağlamıyorum ki!” derken gözlerinden yaşlar boncuk boncuk dökülürdü. Babalar ise çoğunlukla metin olurlardı. Ya da öyle görünmeye çalışırlardı. “Sayılı gün çabuk geçer. Bir de bakarsın oğlun dönmüş. Hem askere gitmeyeni adamdan saymazlar. Kız bile vermezler hatun!” diye yarı şaka yarı ciddi seslenirlerdi eşlerine. Bir nevi teselliydi belki de ama bence oğlunu askere yollayan hiçbir anneyi teselli edememiştir bu sözler…

Adana garının dili olsa da anlatsa… Bazen de elinde bir bavulla trenden inen genç bir hanım olurdu. Mantosunun yakalarını kaldırmış, ellerinde beyaz eldivenleriyle çok şık görünen güzeller güzeli bir hanım. Belgin Doruk’un beyaz perdede canlandırdığı tip gibi küçük bir hanımefendi adeta… Fötr şapkalı, gri pardösülü bir genç adam karşılardı onu. Elindeki valizi alırdı ve konuşmaya başlarlardı. Neler konuşurlardı kim bilir? Acaba nişanlılar mı bunlar yoksa sevgililer mi? Kız, ilk kez mi geliyordur Adana’ya? Sever mi ki Adana’mızı? Acılı kebap yer mi, şalgam suyu içer mi bu güzel hanım? Sanmam. Çok sosyete bir tip gibi, bunlar acı yiyemezler. Gerçi ben de çocuğum, ben de acı yiyemiyorum. Zaten bizim evde acı kullanılmaz ki! Babam askerdeyken mide ameliyatı olmuş. Ona yasakmış da ondan alışamadık acılı yemeklere… Bunlar geçerdi çocuk usumdan…

Tahta bavullu birileri olurdu bazen. İçlerine umutlarını doldurarak tarlalarda çalışmak için gelenler… Sırtlarında yatakları, yorganlarıyla Çukurova’nın bereketli topraklarına ulaşmak üzere ilk adımlarını burada atanlar… Çukurova, ekmek kapısı… Çukurova’da ırgata her zaman ihtiyaç var. Genellikle doğu ve güneydoğu illerinden kopan Çukurova sıcağına yabancı, bıyıklı, genç adamlar… Trenden iner inmez uzaklara doğru bakarlardı, sanki pamuk tarlalarını göreceklermiş gibi gözlerini kısarak… Umutları gözlerinden ışık ışık yansırdı etrafa… Adana’nın sarı sıcağı, sivrisineği canlarından bezdirecekti onları ama bunu o zaman bilmiyorlardı belki; bilseler bile ne çare ekmek parası… Köylerinde toprakları yok, ağalar ne zaman ele geçirmişlerse toprakları bir dönüm yer bırakılmamış bu insanlara… Adana Garı umut garıdır bu yüzden; Çukurova toprakları da yıllardır ekmek kapısı olmuştur tarım işçilerine…

Pek çok Türk filmi de bu garda çok çekilmiştir. Zeynep Değirmencioğlu’nun (Ayşecik) “Yavrum” diğer adıyla ”Karataşlı Emine” adlı filmi burada çekildiğinde mahalleden konu komşu gara akın etmişlerdi. Bu filmin başrol oyuncusu Ayşe karakteriyle Zeynep Değirmencioğlu idi. Semra Sar, Metin Serezli de Zeynep Değirmencioğlu’nun filmde öz annesi ve babası rolünde idiler. Münir Özkul, Suzan Avcı, Mürüvvet Sim, Önder Somer, Ömercik gibi çok değerli zengin bir kadroya sahip güzel bir filmdi. Filmin bir kısmı Adana’da çekilmişti. Bazı sahnelerde de Adana Garı mekân olarak kullanılmıştı.

“Bereketli Topraklar Üzerinde” Orhan Kemal’in en önemli romanlarından biridir. Aynı adla sinema filmi yapılmış. Senaryosunu Tuncel Kurtiz yazmış. Bu 1980 yapımı Türk filminde Çukurova’ya çalışmaya gelen üç tarım işçisinin yaşadıkları konu edilmiş. Başrollerde Tuncel Kurtiz, Erkan Yücel, Yaman Okay, Nur Sürer, Bülent Kayabaş gibi çok değerli oyuncuların oynadıkları bu film bir ara yasaklanmış. Erden Kıral’ın yönetmenliğinde çekilen ve ilk sahneleri Adana Tren İstasyonu’nda başlayan güzel bir film…

İbrahim Tatlıses’in “ Gurbet Treni” de bu garda çekilen önemli filmlerdendir. Tarık Akan’ın da sosyal içerikli bazı filmlerinde de burası mekân olarak seçilmiştir. Kısaca gurbetten gelenin Çukurova’ya ilk adımı attığı yerdir Adana Tren İstasyonu…

İstasyon Meydanı ses sanatçılarını da ağırlamıştır. Çok güzel konserler olmuştur burada… Hâlâ da konserlere mekân olmaya devam ediyor. Bu alanda Nilüfer ve Aşkın Nur Yengi konserlerini izlemiştim yıllar önce…

İnsanların toplandıkları, yürüyüş yaptıkları veya yürüyüşlerin ilk başlatıldığı yerdir burası… Devlet büyüklerinin halka seslendikleri, siyasilerin seçim konuşmalarını yaptıkları miting alanıdır. Milli bayramlardaki törenlere de ev sahipliği yapmaktadır yıllardır…

Tren garları yaşamın kendisidir. Şehrin soluk alıp verdiği özel yerlerden biridir. İstasyonun önü buluşma yeridir. Herkesin bildiği, ulaşımı kolay bir yer olduğu için burası seçilir. Hatta geziye gidilecekse otobüslere binme ve dönüşte de otobüslerden inme yeridir. Adana Tren İstasyonu; sadece Adanalıların değil, Çukurovalıların da en önemli ortak mekânlarındandır. Yeni bir hayatın eşiği gibi her dem tazedir.

Adana Tren İstasyonuna yolum düştüğünde öncelikle çocukluğumu anımsarım. Bugün artık aramızda olmayan annemi ve babamı düşünürüm. Buralarda sessiz sakin oynadığımı, tahta banklarda gelip geçenleri izlediğimi oysa şimdi hep bir yerlere yetişme telaşı içinde pek çok yaşayamadığım geçer usumdan… İşte o zaman Mersin’e gidecek olduğum tren gelir. Düşlerimden uzaklaştırır beni…

Tren düdüğünü çalınca karmakarışık duygular içinde olurum. İçinde hem neşe, hem hüzün, hem de umut barındırır. Duruma göre bu duygulardan biri öne çıkar. Bazen neşe, bazen, hüzün, en çok da ayrılık…

Mutluysam, neşeliysem şu türkü dilime takılır:

“Tren gelir hoş gelir,
Ley leylimilimi ley…
Odaları boş gelir,
Limilimi güzel gel bize…”

Hüzünlüysem şu şarkıyı mırıldanırım içimden:

“Dargın ayrılmayalım diye koştum sana dün,
Gözlerim vagonları dolaştı üzgün üzgün.
Getirmiştim sana bir demet beyaz karanfil,
Elimde kaldı yazık çiçeklerimle mendil…”

Adana Tren Garına gelenlere, yolu buradan geçenlere selam olsun. Umutları boşa çıkmasın. Tren istasyonları ayrılıklara değil, her zaman kavuşmalara sahne olsun. Tren gelsin, hoş gelsin! Odaları sevgi, güzellik, umut dolu olarak gelsin.

ADANA.20 Ekim 2013

NOT 1: Bu yazı 28 Şubat 2017 tarihinde Edebiyat ve Sanat Akademisi Sitesinde “Günün Yazısı” olarak seçilmiştir.
NOT 2: Bu yazı 09 Haziran 2017 tarihinde Şiirsu.net sitesi’nde “Günün Makalesi “ seçilmiştir.

Harika UFUK.”ADANA TREN İSTASYONU”

Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temssilcisi

Adana Garı Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları 6. Bölge Müdürlüğü bünyesinde, Adana şehir merkezinde Sular mevkiinde hizmet vermektedir. 1912 yılında tamamlanan Adana Garı; ana binası, lojmanları ve bakım-tamir atölyeleri ile kentin orta kesiminde yaklaşık 450 000 m² büyüklükte bir alanı kaplamaktadır. Önünde Uğur Mumcu Meydanı bulunmaktadır. Bu meydana üç büyük sivri kemerle açılan, geniş ve yüksek bir mekâna sahip olan orta bölümde bekleme salonu, gişeler, danışma ve eşya emanet bölümü gibi stantlar yolculara hizmet vermektedir. Soldaki bölümün üst katında hareket memurluğu, gar müdürlüğü ve VIP salonu vardır. Ayrıca binanın sağında ve solunda lojmanlar mevcuttur. İstasyonun, yolcu trenleri için üç peronu bulunmaktadır. Bu peronlardan, Adana-Mersin-Adana hattında günde en az 60 sefer yapılmaktadır. Bunlar resmi bilgiler…

Tren istasyonları; o yerleşim merkezinde yaşayanların, yolu oradan geçenlerin anılarını saklayan gizemli mekânlardır. Nice sevinçlere, nice üzüntülere şahit olan her gar; bizimle ağlayıp bizimle gülerek bin bir anıyla dolup taşmıştır. Tren istasyonu, bir şehrin kalbidir.

Çocukluk günlerime uzandığımda Adana Tren İstasyonu’nu hüzünle karışık farklı duygularla hatırlarım nedense bütün tren istasyonları yüreğimi burkar. O zamanlar babam Gar Postanesinde memurdu. Özellikle yaz aylarında babamın iş çıkışlarına doğru annem bizleri giydirir kuşatır zaman zaman Gar’a götürürdü. Oradaki tahta banklara oturarak babamın mesaisinin bitmesini beklerdik.

Hiç sıkılmazdım, etrafı seyretmek çok hoşuma giderdi. Her zaman gittiğim ama her seferinde farklı bir şeyler keşfettiğim oyun yeriydi adeta… Kara trenlerin gelip gitmesi ve göğü yırtan düdük sesi ruhumda yankılanırdı. Bazen asker yolcu ederlerdi. Davullarla, zurnalarla elleri kınalı delikanlılar güle oynaya vatani görevlerini yapmaya koşarlardı. Annelerinin gözleri hep yaşlı olurdu. “Ağlamıyorum ki!” derken gözlerinden yaşlar boncuk boncuk dökülürdü. Babalar ise çoğunlukla metin olurlardı. Ya da öyle görünmeye çalışırlardı. “Sayılı gün çabuk geçer. Bir de bakarsın oğlun dönmüş. Hem askere gitmeyeni adamdan saymazlar. Kız bile vermezler hatun!” diye yarı şaka yarı ciddi seslenirlerdi eşlerine. Bir nevi teselliydi belki de ama bence oğlunu askere yollayan hiçbir anneyi teselli edememiştir bu sözler…

Bazen elinde bir bavulla trenden inen genç bir hanım olurdu. Mantosunun yakalarını kaldırmış, ellerinde beyaz eldivenleriyle çok şık görünen güzeller güzeli bir hanım. Belgin Doruk gibi küçük bir hanımefendi adeta… Fötr şapkalı, gri pardösülü bir genç adam karşılardı onu. Elindeki valizi alırdı ve konuşmaya başlarlardı. Neler konuşurlardı kim bilir? Adana garının dili olsa da anlatsa… Acaba nişanlılar mı bunlar yoksa sevgililer mi? Kız, ilk kez mi geliyordur Adana’ya? Sever mi ki Adana’mızı? Acılı kebap yer mi, şalgam suyu içer mi bu güzel hanım? Sanmam. Çok sosyete bir tip gibi, bunlar acı yiyemezler. Gerçi ben de çocuğum, ben de acı yiyemiyorum. Zaten bizim evde acı kullanılmaz ki! Babam askerdeyken mide ameliyatı olmuş. Ona yasakmış da ondan alışamadık acılı yemeklere… Bunlar geçerdi çocuk usumdan…

Tahta bavullu birileri olurdu bazen. İçlerine umutlarını doldurarak tarlalarda çalışmak için gelenler… Sırtlarında yatakları, yorganlarıyla Çukurova’nın bereketli topraklarına ulaşmak üzere ilk adımlarını burada atanlar… Çukurova, ekmek kapısı… Çukurova’da ırgata her zaman ihtiyaç var. Genellikle doğu ve güneydoğu illerinden kopan Çukurova sıcağına yabancı, bıyıklı, genç adamlar… Trenden iner inmez uzaklara doğru bakarlardı, sanki pamuk tarlalarını göreceklermiş gibi gözlerini kısarak… Umutları gözlerinden ışık ışık yansırdı etrafa… Adana’nın sarı sıcağı, sivrisineği canlarından bezdirecekti onları ama bunu o zaman bilmiyorlardı belki; bilseler bile ne çare ekmek parası… Köylerinde toprakları yok, ağalar ne zaman ele geçirmişlerse toprakları bir dönüm yer bırakılmamış bu insanlara… Adana Garı umut garıdır bu yüzden; Çukurova toprakları da yıllardır ekmek kapısıdır tarım işçilerine…

Pek çok Türk filmi de bu garda çok çekilmiştir. Zeynep Değirmencioğlu’nun (Ayşecik) “Yavrum” diğer adıyla ”Karataşlı Emine” adlı filmi burada çekildiğinde mahalleden konu komşu gara akın etmişlerdi.Bu filmin başrol oyuncusu Ayşe karakteriyle Zeynep Değirmencioğlu idi. Semra Sar, Metin Serezli de Zeynep Değirmencioğlu’nun filmde öz annesi ve babası rolünde idiler. Münir Özkul, Suzan Avcı, Mürüvvet Sim, Önder Somer, Ömercik gibi çok değerli zengin bir kadroya sahip güzel bir filmdi.Filmin bir kısmı Adana’da çekilmişti. Bazı sahnelerde de Adana Garı mekân olarak kullanılmıştı.

“Bereketli Topraklar Üzerinde” Orhan Kemal’in en önemli romanlarından biridir. Aynı adla sinema filmi yapılmış. Senaryosunu Tuncel Kurtiz yazmış. Bu 1980 yapımı Türk filminde Çukurova’ya çalışmaya gelen üç tarım işçisinin yaşadıkları konu edilmiş. Başrollerde Tuncel Kurtiz, Erkan Yücel, Yaman Okay, Nur Sürer, Bülent Kayabaş gibi çok değerli oyuncuların oynadıkları bu film bir ara yasaklanmış. Erden Kıral’ın yönetmenliğinde çekilen ve ilk sahneleri Adana Tren İstasyonu’nda başlayan güzel bir film…

İbrahim Tatlıses’in “ Gurbet Treni” de bu garda çekilen önemli filmlerdendir. Tarık Akan’ın da sosyal içerikli bazı filmlerinde de burası mekân olarak seçilmiştir. Kısaca gurbetten gelenin Çukurova’ya ilk adımı attığı yerdir Adana Tren İstasyonu…

İstasyon Meydanı ses sanatçılarını da ağırlamıştır. Çok güzel konserler olmuştur burada… Hâlâ da konserlere mekân olmaya devam ediyor. Bu alanda Nilüfer ve Aşkın Nur Yengi konserlerini izlemiştim yıllar önce…

İnsanların toplandıkları, yürüyüş yaptıkları veya yürüyüşlerin ilk başlatıldığı yerdir burası… Devlet büyüklerinin halka seslendikleri, siyasilerin seçim konuşmalarını yaptıkları miting alanıdır. Milli bayramlardaki törenlere de ev sahipliği yapmaktadır yıllardır…

Tren garları yaşamın kendisidir. Şehrin soluk alıp verdiği özel yerlerden biridir. İstasyonun önü buluşma yeridir. Herkesin bildiği, ulaşımı kolay bir yer olduğu için burası seçilir. Hatta geziye gidilecekse otobüslere binme ve dönüşte de otobüslerden inme yeridir. Adana Tren İstasyonu; sadece Adanalıların değil, Çukurovalıların da en önemli ortak mekânlarındandır. Yeni bir hayatın eşiği gibi her dem tazedir.

Adana Tren İstasyonuna yolum düştüğünde öncelikle çocukluğumu anımsarım. Bugün artık aramızda olmayan annemi ve babamı düşünürüm. Buralarda sessiz sakin oynadığımı, tahta banklarda gelip geçenleri izlediğimi oysa şimdi hep bir yerlere yetişme telaşı içinde pek çok yaşayamadığım geçer usumdan… İşte o zaman Mersin’e gidecek olduğum tren gelir. Düşlerimden uzaklaştırır beni…

Tren düdüğünü çalınca karmakarışık duygular içinde olurum. İçinde hem neşe, hem hüzün, hem de umut barındırır. Duruma göre bu duygulardan biri öne çıkar. Bazen neşe, bazen, hüzün, en çok da ayrılık…

Mutluysam, neşeliysem şu türkü dilime takılır:

“Tren gelir hoş gelir,
Ley leylimilimi ley…
Odaları boş gelir,
Limilimi güzel gel bize…”

Hüzünlüysem şu şarkıyı mırıldanırım içimden:

“Dargın ayrılmayalım diye koştum sana dün,
Gözlerim vagonları dolaştı üzgün üzgün.
Getirmiştim sana bir demet beyaz karanfil,
Elimde kaldı yazık çiçeklerimle mendil…”

Adana Tren Garına gelenlere, yolu buradan geçenlere selam olsun. Umutları boşa çıkmasın. Tren istasyonları ayrılıklara değil, her zaman kavuşmalara sahne olsun. Tren gelsin, hoş gelsin! Odaları sevgi, güzellik, umut dolu olarak gelsin.

ADANA.20 Ekim 2013

NOT: Bu yazı 28 Şubat 2017 tarihinde Edebiyat ve Sanat Akademisi Sitesinde “Günün Yazısı” seçilmiştir.

Harika UFUK.”ÇAĞIN YENİ HASTALIĞI İNTERNET BAĞIMLILIĞI”

Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temssilcisi

DHA kaynaklı haberden bir bölümle yazıma başlamak istiyorum:

“Türkiye’de 24 yaş altındaki nüfusun günde 7 saati oyunlar ve sosyal paylaşım sitelerinde geçirmesiyle oluşan internet bağımlılığı, özellikle çocuklarda beynin gerçekle fanteziyi ayırt edememesine neden olan psikolojik bir rahatsızlığa dönüşüyor.

İnternet ve bilgisayar oyunlarında dünyada en çok kullanıcısı bulunan ülkeler arasında yer alan Türkiye’de hızla yaygınlaşan bilgisayar ve internet kullanımı, beraberinde yeni sosyal problemleri de getiriyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, 77. 8 milyon nüfusun 35 milyonunun bilgisayar ve internet kullandığı Türkiye’de, bu sayının 15 milyona yakın kısmını ise 10- 24 yaş grubu oluşturuyor.”

Artık istesek de istemesek de, kabul etsek de etmesek de internet gerçeğini göz ardı edemeyiz. Pek çoğumuzun hayatında azımsanamayacak kadar yer kapladığı malumunuzdur sanırım. Özellikle genç nesil, bebekle, topla, oyuncak arabalarla oynamadan teknolojiyle tanışıyor. Annelerinin, babalarının cep telefonları çocukların elinde oyuncak oldu. Eskiden çocuklara bebek, araba, top alınırken şimdi tabletler başköşeye oturuverdi.

Bizler işimiz gereği interneti kullanmak zorundayız. Ancak iş için harcadığımız zamandan fazlasını da sosyal paylaşım sitelerinde geçiriyoruz. Hiç tanımadığımız, kimlikleri hakkında fikir sahibi olmadığımız kişilerin arkadaşlık tekliflerini kabul ediyoruz. Genelde övgü dolu yorumlarla kendimizi ve birbirimizi kandırıyoruz.

Bazı kişilerin profil fotoğrafları yok. Çiçek, böcek, manzara resimleriyle ve sahte isimlerle açılan profillere itibar etmemek gerekli… Kullandıkları isimler de çoğunlukla sahte… Bazılarının adları “Dağ çiçeği”, Kara Kader”, Aşkın Gözyaşları” gibi uydurulmuş sözcükler yumağı… Bu kişilere ne kadar güvenebiliriz ki! Kişiliğini, fotoğrafını, adını saklayan kişileri arkadaş listesine eklememek gerekli diye düşünüyorum. Sahte insanlarla sahte paylaşımlar yapmanın anlamı da yok zaten.

Gerçek hayattaki ailemiz, akrabalarımız, arkadaşlarımız, komşularımız, tanıdıklarımız varken sanaldan dost seçmenin de anlamı yok bence… Bazen az sayıda da olsa sanaldan tanıyıp gerçek hayatta da dostumuz olabilenler var. Arkadaş listelerimizi düzenlerken çok dikkatli olmalıyız. Sanaldaki arkadaşlıklara ayırdığımız zamanı ailemize ayırsak hayat daha bir güzelleşecek.

Hadi bakalım, bugünden itibaren internet karşısında geçen zamanımızı azaltalım. Sanaldan birbirimize çay, kahve yollamak yerine gerçek dostlarımızla yakınlarımızla gerçek kahveler içelim. Şöyle bol köpüklü, mis kokulu, dumanı üstünde tüten sıcacık Türk kahvesi ve yanında kuş lokumu… Hepinize internetten daha uzak, yaşama daha yakın keyifli vakitler dilerim. Sevgiyle kalınız.

ADANA.9 KASIM 2015.SAAT: 10.00

Harika UFUK.” ADANA’MIN YOLLARI TAŞTAN”

Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temssilcisi

Sabahleyin her zamankinden erken kalktım. Kahvaltı yaparken kızımla sohbet etmeye başladık. Aklıma şu geldi: Başka bir yerden Adana’ya gelseydik nereleri gezerdik? Bir gün şehrimizi tanımak için yetmez ki! Adana’yı gezmek için en az üç gün ayırmak gerekir. Anavarza, Şar ve Misis Ören yerlerini de unutmamalıyız elbette… Ben bir günde şehirdeki yerlerin çoğunu gezeriz, dedim. Kızım da hepsini gezebiliriz, dedi. Farz edelim ki Adana’ya geldik, zamanımız kısıtlı, bir gün sabahtan akşama kadar ne kadarını gezebilirdik acaba? Denemeye karar verdik.
Kahvaltı sonrası öncelikle Seyhan’ı gezmek üzere kızımla hazırlandık. Atatürk sevdalısı olduğumuz için ilk durağımız pazartesi günü dışında her gün ziyaret edilebilen Atatürk Evi oldu. Türk öğrencilerle askerlerin ücretsiz olarak ziyaret edebildikleri bu mekân Tarihi Taş Köprü karşısındadır. Mustafa Kemal Atatürk, 15 Mart 1923 tarihinde eşi Latife Hanımla geldiğinde Ramazanoğulları’ndan Suphi Paşa’ya ait bu konakta misafir edilmiş. 1981 yılında Atatürk’ün 100. Doğum Günü dolayısıyla bu konak Atatürk Evi olarak restore edilerek Müze Müdürlüğüne bağlanmış.
İki katlı bu binanın alt katı çalışma odası ve kütüphaneden oluşuyor. Kütüphanedeki 2000 civarındaki kitabın tamamı bağış yoluyla sağlanmış. Üst katta ise Sofa, Yatak Odası, Çalışma Odası, Basın Odası, Mücahitler Odası, Oturma Odası, Hatay Odası, Silah Odası, Yaver Odası, Kuva-yı Milliye Odası yer almış. Sofada Emekli subay Nevzat Duruak tarafından yapılmış olan Atatürk’ün mumdan heykeli yer almaktadır.
Yatak odasında ise Pirinç karyola, sim işlemeli yatak, masa örtüsü, ayrıca Maraş işi iki koltuk ve elbise dolabı vardır. Mücahitler odasında Gani Girici’nin ve bazı mücahitlerin portreleri, Gani Girici’ ye ait madalya ve Atatürk’ün ölüm anına, 09.05’e ayarlanarak durdurulmuş bir saat bulunmaktadır.
Hatay Odasında Atatürk Adana’ya geldiğinde, Ayşe Fitnat hanımın başkanlığında bir grup Fransız işgalindeki Hatay’dan gelerek Atatürk’ ün huzuruna çıkmış ve ona siyah gül hediye etmiştir. Buna karşılık, Atatürk de “Kırk asırlık Türk yurdu düşman elinde kalamaz.” demiştir. Bu olayı anlatmak için mankenler konmuştur. Ayrıca ceviz oymalı sehpa, Türk bayrağı ve Hatay’dan gelen heyetin çeşitli boylarda fotoğrafları bulunmaktadır.
Ceviz sandalye, nargile, madeni mangal, kilim ve halılar oturma odasındadır. Vitrin içerisinde Yeni Adana Gazetesi’nin ciltlenmiş Pozantı nüshaları ve çalışanlarının çerçeveli resimleri basın odasında bulunmaktadır.
Maraş işi koltuk, masa, sandalye, telefon, dolap ve Atatürk’ ün portresi Atatürk’ün üst kattaki çalışma odasındadır. Cins ve ebatları değişik tüfekler, tabancalar, paşa apoleti, Atatürk’ ün doğduğu evin maketi, Anıtkabir’e Osmaniye’den giden taşın numunesi ve vitrin içerisinde çeşitli yıllara ait madeni paralar silah odasında yer almaktadır. Atatürk’ün yaverinin kaldığı Yaver Odasında pirinç karyola, sim ve gümüş işlemeli yatak örtüsü, ceviz kaplamalı elbise dolabı, madeni ibrik ve leğen bulunmaktadır. Atatürk, İsmet İnönü ve Kuva-yi Milliye döneminde emeği geçen ve Kuva-yi Milliye hareketini başlatanların büstleri Kuva-yi Milliye Odasındadır.
Atatürk Evi’nden ayrılırken Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün, “Bende bu vaka inin ilk hissi teşebbüsü bu memlekette, bu güzel Adana’da vuku bulmuştur.” Sözlerini anımsıyorum ve Kurtuluş Mücadelesine dair ilk düşüncesinin Adana’da oluştuğundan dolayı büyük gurur duyuyorum. Adanalı olmak bana bir kez daha büyük mutluluk veriyor, gülümsüyorum.
Atatürk Evi’nin bulunduğu bu semt Tepebağ’dır. Adana’nın kent merkezinde, kurulduğu iki adet höyüğün üzerinde, bir tarih anıtı gibi yükselen en eski yerleşim alanıdır. Tarihi sur içindeki adana şehrinin en eski kent kalıntıları, toprak altındaki değerleriyle bronz çağına kadar giden binlerce yıllık kültürü burada saklıdır. Yaklaşık olarak 8000 yıllık geçmiş olan Tepebağ’da 1495 yılında Ramazanoğlu Halil Bey’in yaptırdığı konaktan itibaren başlayan yeni şehirleşme döneminde Tepebağ Mahallesi de oluşmuştur. 1748 yılında yaptırılan Yeşil Mescit ile başlayan yeni yapılaşma döneminde gelişmiştir. O nedenle bugün ayakta kalabilmiş Tepebağ evlerinin çoğu 18.yüz yıldandır. Tepebağ evlerinin şemsiye gibi açılmış geniş saçakları, yüksek tavanları, cumbaları, daracık sokaklara açılan kanatlı kapıları ve hayranlık uyandıran oya gibi işlenmiş tavanları ile bizleri on sekizinci, on dokuzuncu yüzyılın büyülü mistik ortamına taşır. Sadece Tepebağ’da değil; Kayalıbağ, Türkocağı, Sarıyakup, Karasoku, Alidede ve Ulucami mahallelerinde çok az sayıdaki eski evler kurtarılmayı beklemektedir. “Eski Adana Evleri” aynı adlı TepebağHöyüğü’nün üzerinde ve eteklerindedir. Tarihi sur içindeki Adana şehrinin yüzlerce yıllık kültürü burada saklıdır.
Nehir kıyısındaki ve Tepebağ’daki aslına uygun olarak restore edilmiş eski Adana evlerini seyretmek de oldukça keyifli… Buralarda kim bilir kimler yaşadılar? Sevinçleri, kederleri bu konakların taşlarına, duvarlarına sindi belki de… Genç oldular, evlendiler, çocukları oldu, yaşlanıp öldüler yıllar evvel… Ah ölüm, bunu düşününce içimi bir burukluk kaplıyor. Bir düşünürün “Ey hayat, seni el üstünde tutuşum ölüm sayesindedir.” sözleri dökülüyor dudaklarımdan ve kırık gülüşüm Adana’nın taştan yollarına düşüyor.
Bu arada Bosnalı Salih’in Konağı’nı da Bosnalı Otel olarak çok güzel düzenlemişler. Kentin tarihi dokusuyla uyum içinde nehir manzaralı çok şirin bir yer olmuş. Söylem Dergisi olarak getirdiğimiz sanatçıları misafir ettiğimiz şık bir butik otel…
Nehir manzaralı üç katlı ahşap bir ev de restore edilerek Türk Sinema Müzesi haline getirilmiş. Girişte Adanalı sanatçıların fotoğraflarının altında pirinç levhalar üzerine isimleri ve doğum tarihleri yazılmış. Ölen sanatçılarımızın ölüm tarihleri yazılmamış çünkü sanatçıların ölümsüzlüğü vurgulanmak istenmiş. İkinci katta film afişleri ile üç cansız erkek manken var. Yılmaz Güney’in elbiseleri giydirilmiş mankenin önünde duruyorum. Duvarda Yılmaz Güney’in eşine yazdığı mektuplar var. İster istemez gözyaşlarım yanaklarımdan süzülüyor. Çok duygulu mektuplar bunlar… Yılmaz Duru’nun giysileriyle bir manken karşımda dururken onun Susuz Yaz, İnce Cumali, Meyro gibi güzel filmleri gözümün önünden geçiyor. İrfan Atasoy’un giysileri de yine cansız bir mankenin üzerinde… Vurdulu kırdılı filmlerinden tanıyorum onu ama kızım tanımıyor. Nostalji filmleri gösterilirken ona pek rastlamıyoruz televizyondaki kanallarda…
Kuzeye ilerliyoruz. Banklarda oturup fıskiyelerden şırıl şırıl akan suları seyretmek hoşumuza gidiyor. Bu kez kuzey batıya doğru yürüyoruz. Türkiye’nin ve Ortadoğu’nun en büyük camisi olan Sabancı Merkez Cami’ye varıyoruz. Kızım Sena cep telefonundan internete girerek şu bilgileri benimle paylaşıyor:
“Sabancı Merkez Cami aynı anda 20.000 kişiye hizmet vermektedir, açık alanın düzenlenmesiyle 28.000 kişilik camidir. Son cemaat mahalliyle birlikte 6600 metrekareye yayılmıştır. Dokuz fil ayağı üzerine oturmuş. Klasik Osmanlı mimarisi tarzında yapılmış. Genel görünüm olarak Sultan Ahmet Cami’ ne, plan ve iç mekân olarak Selimiye Cami’ne benzemektedir. Dört yarım-kubbe, beş kubbe, altı minaresi vardır; bunlar dört halife ve dört mezhebe, İslam’ın beş şartına, imanın altı şartına karşılık gelmektedir. 32 metre çaplı ana kubbe 32 farza, avludaki 28 kubbe Kur’an’da adı geçen 28 peygambere, ana kubbedeki 40 pencere Muhammed’in peygamber olduğu yaşa ve 40 rekât namaza, 99 metrelik altı minare Allah’ın 99 güzel ismine karşılık gelir.” Değerli fotoğraf sanatçısı ve Doktor Haluk Uygur’un sözüyle bir kez daha “ilklerin ve enlerin şehri” Adana’da yaşamanın tadına varıyorum.
İçi muhteşem çinilerle ve vitraylarla bezeli bu cami bize bir anda uhrevi bir âlemin kapısını açıverdi. Dualar okuyarak iç huzuruna erdik ve hayran kaldığımız camiden çıkarken adeta bir kuş gibi hafiflediğimizi hissettik.
Güneye yöneliyoruz. Adana’mızın sembolü sayılan meşhur Taş Köprü’den Seyhan nehrini seyrediyoruz. Roma dönemi eserlerinden olan bu köprünün yirmi bir gözünden yedisi toprak altında kalmış. Şu anda on dört gözlü olan köprümüz 310 metre uzunluğundadır. Roma İmparatoru Hadrian tarafından yaptırılan köprü Jüstinianus tarafından ciddi anlamda onarılmıştır. Osmanlı döneminde de birkaç kez onarılan köprü, şu anda kullanılmakta olan dünyanın en eski köprüsüdür. İlkler ve enler kenti Adana’da yaşamaktan çok mutlu oluyorum ve Romalıların yaptığı ve kullandığı köprüyü asırlar sonrası kullanmak haz veriyor bana… Bu köprü Seyhan ilçemizle Yüreğir ilçemizi bağlamakta… Biz Yüreğir’deki güzellikleri ve Karşıyaka’daki muhteşem otelleri Hilton’u uzaktan seyrederek tarihi yerlerdeki gezimizin tadını çıkarıyoruz.
Taş Köprü’nün yanındaki Tarihi Kız Lisesi’ni gezmemek olmaz. Yıllarca Türkçe ve Türk Dili ve Edebiyatı dersleri anlattığım sınıflar deprem sonrasında tamamen restore edilerek Adana Kültür Merkezi haline getirilmiş. Şair ve yazar olarak burada yapılan kültürel etkinlikler beni çok mutlu ediyor. Bir zamanlar annemin, halamın ve annemin amcasının kızı Behiye Teyze’min burada öğrenci olduklarını düşünmek bile beni heyecanlandırıyor. Çiçekler içindeki muazzam bahçede Karacaoğlan’ın heykeli var. Yer yer banklar konulmuş ve kamelyalarla süslü bahçede oturarak Seyhan nehrini seyretmek huzur veriyor bize…
Ulu Cami’ye doğru yürüyoruz. 16. Yüz yıldan kalma bu caminin diğer adı Ramazanoğlu camidir ama Ulu Cami adıyla bilinir. Ramazanoğlu Beyliği zamanında Halil Bey tarafından 1509’da yapımına başlanan cami Ramazanoğlu Halil Bey’in ölümünden sonra oğlu Mehmet Piri Paşa tarafından 1541’de tamamlanmıştır. Selçuklu ve Memluk mimarilerinin izlerini taşıyan caminin duvarları siyah-beyaz mermer taşlarla bezelidir. Batı ve doğuda birer kapısı bulunur. Batı kapısı üzerinde iki yılan kabartması olan bir kubbe ve bir kitabe vardır. Doğu kapısı üzerinde ve minberinin üstünde de birer kitabesi bulunur. 16. asırdan kalma çinileri meşhurdur. Medrese, Türbe, İmaret, Dar’ül hadis, Dar’ül şifa, SIbyan Mektebi gibi yapıları da içeren Ramazanoğlu Külliyesi’nin bir parçasıdır. Külliyenin günümüze kadar gelebilmiş diğer kısımları; Medrese, Türbe ve Ramazanoğulları Saray Selamlığı (Tuz Hanı)’dır. Ulu Cami’nin batı kapısındaki yılan kabartmalarına bakarken oradaki kitabelerde neler yazdığını merak ediyoruz.
Ara sokaktan şehrin güneyine doğru yürüyoruz. Bu sokakta tahta işçiliği ile uğraşan zanaatkârlar var. Hatta onlara zanaatçı değil, sanatçı bile denebilir. Öyle ustalıkla ve kendilerinden bir şeyler katarak eserler meydana getiriyorlar ki hayran olmamak elde değil… Çocukluğumda annemin elini tutarak geçtiğim yılların eskitemediği bu sokaktan yıllar sonra kızımla yan yana yürüyerek geçiyorum. Ne tuhaf bir his bu… Birkaç tahta kaşıkla oklava bir de kupaları asmak üzere ahşap bir kaide üzerinde altı kollu bir askılık satın alıyoruz.
Elli metre ileride bütün ihtişamıyla Büyük Saat Kulesi karşımıza dikiliyor. Yapımına o devrin Adana Valisi Ziya Paşa tarafından başlanan 32 metre uzunluğundaki saat kulesi Abidin Paşa zamanında 1882’de bitirilmiştir. Osmanlı döneminde yapılan saat kuleleri içinde en uzunu olan bu kule modernleşmenin simgesi olmuş zamanında… Büyük Saat’in bulunduğu semtte o kadar çok tarihi doku var ki etkilenmemek mümkün değil.
Büyük Saat Kulesi’nin hemen karşısında bulunan Çarşı Hamamı, her ne kadar kolay bir ulaşım yoluna sahip olsa da önünde dükkânların bulunmasından dolayı pek fazla görülemiyor. Bu konu üzerinde kızımla konuşmakta iken Çarşı Hamamı’nın önünde eski dostlarla karşılaşıyoruz. Ayaküzeri hal hatır soruyoruz. Hamamın tarihçesi hakkında bildiklerimi kızımla paylaşıyorum:
“1529’da Ramazanoğlu Piri Paşa tarafından inşa edilen ve Adana’daki en büyük hamamı beş kubbesi bulunan Çarşı Hamamı’nın iç bölümleri mermerle kaplanmıştır. Hamamın inşa edildiği yıllarda değirmen çarkları ve kanallar aracılığıyla hamama su taşınırmış.”
Kulenin sol tarafındaki Çarşı Hamamı ‘nı geçince görülen Kemeraltı Çarşısı sanki bizi davet ediyor. Elbette buraya kadar gelip de uğramamak olmaz. Yazmalar, nakışlı havlular alarak kızımın çeyizine katkıda bulunuyorum. Kazancılar Çarşısına giriyoruz. Biraz alış veriş yapıyoruz. Bakır cezvelerden ve dekoratif olarak kullanmak üzere el dokuması heybelerden, kilimlerden satın alıyoruz. Yıllardır babadan oğula devreden bakırcılık mesleğini sürdüren Pervin Teyze’nin oğullarının dükkânına uğruyoruz. Oradan da bakır işlemeli bir tepsi ve şekerlik alıyoruz. Aldığımız bütün eşyaları oraya bırakıyoruz. Onlar bizim komşumuz zaten. Akşamleyin evlerine özel araçlarıyla dönerlerken Pervin Teyze’ye uğrayarak eşyalarımızı bırakırlar. Adana’da dostluk ve komşu hatırı çok önemlidir. Böylece elimizde poşetlerle gezme zahmetinden kurtulduğumuz için onlara çok teşekkür ediyoruz.
Madem Adana’mızı geziyoruz Hasan Ağa Cami’ni ziyaret etmeden olmaz. Hem geziyoruz hem de burası hakkındaki bilgileri cep telefonumuzdan girerek internetten öğreniyoruz:
“Klasik Osmanlı dönemi mimarisinin Adana’daki tek örneği olan camiyi 1558 yılında Ramazanoğlu Halil Bey’in kölesi Abdullahoğlu Hasan Kethüda ile azatlı kölesi Atike yaptırmıştır. Planını Mimar Sinan’ın yaptığı söylenir. İki bölümden meydana gelen son cemaat yeri, klasik Türk mimarisinde görülen sütun başlıklarının taşıdığı sivri kemerlerle üç bölüme ayrılmakta ve bölümler üzerini küçük kubbeler örtmektedir. Camii esas mekânına son cemaat yerinden girilmekte olup kare plandaki mekânı köşe trompları ile intikali sağlanan yüksek kasnaklı bir kubbe örtmektedir. Giriş kapısının kuzey duvarı bitişiğinde Lale Devri üslubunu andıran oymalı süslemeler vardır. Müezzin mahfili ve mihrabı ağaçtandır. Siyah ve beyaz mermerlerle süslüdür. Minberi de aynı cins mermerlerle yapılmıştır. Tek şerefeli minaresi 1730 yılında yapılmıştır. Kesme taştan sade ve klasik üsluptadır. Caminin güney duvarında 1671 yılında Adana’ya gelen Evliya Çelebi’nin imzasını taşıyan bir yazıt bulunmaktadır. Ulu Camii’nin yapımını yöneten Hasan Kethüda buradan artırdığı malzemeyle daha güzel olan bu camiyi yaptırmıştır. Söylentiye göre buna çok kızan Ramazanoğlu Piri Mehmet Paşa da onun başını kestirmiştir.” Camiyi gezip trajik öyküsünü de öğrendik.
Bu arada eskiden oturduğumuz semtte Mestanzade Camii’inin güzelliğinden bahsediyorum kızıma… 1682 yılında Mestanzade Hacı Mehmet Ağa tarafından yaptırılmış. Rahmetli annem bununla ilgili bir efsane anlatırdı biz çocukken masal gibi dinlerdik. Adamın bir kedisi varmış. Adı Mestan’mış. Onun sayesinde zengin olmuş. Efsaneden aklımda bu kadarı kalmış maalesef…
Karasoku’nun nostaljik havasını teneffüs ederken acıktığımızı fark ediyoruz. Burada oldukça eski birçok kebapçı var. Kazancılar, Tarihi İstanbul Kebapçısı, Eski Onbaşılar Kebapçısı, Asmaaltı… Buranın kebabı meşhurdur, kebabın yanında da şalgam suyu içilir elbette… Üstüne de kaymaklı kadayıf muhteşem olur.
Yemekten sonra Yağ Cami’ye doğru ilerliyoruz. Burası eskiden Ermeni kilisesiymiş. 1501 yılımda Ramazanoğlu Halil Bey burayı camiye çevirmiş. Selçuklu Ulu Camileri karakterinde, yani çok sütunlu cami tipindedir. Yapıya sonradan eklenen bir anıt gibi büyük ve görkemli bir avlu kapısı vardır. Daha önce “Eski Camii” denilen yapı, anıtsal avlu kapısının önünde yağ pazarı kurulması nedeniyle, “Yağ Camii” adını almış. Altı asırlık yolculuğumuzu küçük saate yönelerek sürdürüyoruz.
Küçük Saat’e varmadan 5 Ocak Meydanı ve yüksekçe bir yerde Atatürk heykeli vardır. Heykelin etrafında havuz bulunur. Havuz kenarında ise kurtuluş savasını anlatan çeşitli kabartmalar bulunmaktadır. Heykelin yer aldığı göbek çiçeklerle bezelidir.
Solda Adana’nın en eski hamamlarından Mestan Hamamının önünden geçiyoruz. Bu hamam 1682 yılında Ramazanoğulları ‘ndan Hacı Mahmut Ağa tarafından yapılmıştır. Kare planlıdır. Soyunmalık üzerini trampintikalli bir kubbe örtmektedir. Kubbe ortasında soyunmalığı aydınlatan feneri bulunmaktadır. Soğukluk olan üç bölümün üzerini pandantifi kubbe örtmektedir.
Az ileride sağda Adana’nın en eski ve görkemli camilerinden Kemeraltı Camii görünüyor. Kemeraltı Camii Ramazanoğlu Piri Paşa’nın emirliğine rastlayan dönemde, Hacı Mustafa Bey tarafından 1548 yılında yaptırılmıştır. Kare biçimindedir.Mimari özellikleri, genel olarak klasik Osmanlı mimarisini yansıtır niteliktedir. Hala kullanılmaktadır.
Adana’nın en kalabalık yeri, en merkezi ve en eski çarşılarından Küçük Saat’e doğru ilerliyoruz. Bu arada sağdaki kuyumcuların ışıltılı vitrinlerine bakmadan geçemiyorum. Küçük Saat, bu gün kentin can¬lı ticaret noktalarından biridir. Dükkânlar, alışveriş merkezleri büyük bir insan kalabalığıyla günün her saatinde, hareketli manzaralar sergiler. Bulunduğu mekânda sembol olan Küçük Saat za-manın getirdiği değişimlere rağmen ilk konulduğu haliyle varlığını sürdürmeye ve bu haliyle geçmişe uzanan bir basamak olmaya devam etmektedir. Küçük Saat semti, Kemeraltı Camii’nin yanındaki kale kapısın¬dan dolayı eskiden Ters Kapı ya da Tarsus Kapı adıyla bilinmekteymiş. Bu semtte zamanın sessiz takipçisi olan Büyük Sa¬at Kulesi’ne ithaf olarak Küçük Saat denilen ikinci bir sembolik saat bulunmaktadır. İş Bankası tarafından cumhuriyetin ilk yıllarında bu meydana ko¬nulan saat, bulunduğu semte adını vermesi yönüyle önem taşımaktadır. Mekanizması sembolik bir kumbara içerisine yer¬leştirilmiş olan saat, sanatsal açıdan çok değerli ol¬mamasına karşılık işlek caddelerin kavşak noktasın¬da yer alması yönüyle dikkat çekici bir konumdadır.
Küçük Saati elli metre geçince sağda bütün güzelliğiyle bembeyaz taşlarla yapılmış gelin gibi güzel ve zarif bir cami çıkar karşınıza… Adı yeni ama kendisi eskidir. Adana’da Memlûk mimarisi etkisinde tarihi Adana Yeni Camii dikdörtgen biçiminde, on kubbeli bir yapıdır. Minaresinin giriş kapısının üstünde bir güneş saati bulunmaktadır. Kitabelerinden birine göre camii, 1724 yılında Abdürrezzak Antaki adlı Antakyalı bir zengin tarafından; bir başka kitabeye göre minaresi 1729 yılında Abdullah Bin Ali Beşe tarafından yaptırılmıştır.
Yeni Cami’nin 10 metre ilerisindeki duraktan Özen dolmuşlarına biniyoruz ve Çifte Minare’de iniyoruz. Bu semte de adını Çifte Minare Camii vermiş. Asıl adı M. Sabuncu Camiidir. Eskiden Adana da bulunan tek çifte minareli cami olduğundan caminin adı herkes tarafından Çifte Minare olarak bilinir. Adana’nın pek çok yerinden görülebilen Çifte Minare Camisi son zamanlarda yapılan yüksek binaların gölgesinde kalmış ve artık uzak yerlerden görülemez olmuştur. Çifte Minareli Camii tarihi bir özelliği olmasa da şehrimizde bir dönem iki minare arasına mahya asılması açısından önemli bir yapıdır. Mimarisi ile göz dolduran cami Adana’nın en merkezi yerlerinden Çınarlı Mahallesindeki Adana Verem Savaş Dispanserine yüz metre mesafede bulunmaktadır. Caminin hemen karşındaki Adana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi 2011 yılından beri hizmet veren devlet üniversitesidir.
Bu semtte oturan bir yakınımızın evinde çayımızı yudumlarken daha gezemediğimiz çok yer olduğunu konuşuyoruz. Onlarla birlikte Seniha arkadaşımızın otomobiliyle şehir turu atıyoruz. Mimar Sinan Kültür Merkezinin önünden geçiyoruz. Ne konserler olmuştu burada diye geçmişi tazeleliyoruz. Ayna konserindeki yağan yağmuru ve o yağmura rağmen sırılsıklam olarak konseri coşkuyla izlediğimizi, Ayna Grubunun “Gittiğin yağmurla gel” şarkısına avaz avaz eşlik ettiğimizi gülerek anımsıyoruz. Çelik konserine ise çok hasta olduğum halde koşa koşa gittiğim hala usumda…
Gezintimiz devam ediyor tabii… Cemal Gürsel Caddesi’ni turluyoruz. Bebekli Kilise’yi uzaktan görüyoruz. İnönü Parkı’nın bulunduğu Dörtyol Ağzı’ndan yukarı doğru uzanıyoruz. Atatürk Caddesi’ne yöneliyoruz. Burada bulunan Atatürk Parkı en önemli mekânlardan biridir. Önemli günlerde bu parkta törenler yapılır ve çiçekler, çelenkler burada heykelin bulunduğu havuzun önüne ve iki yanına konur. Adana halkının en önemli toplanma yerlerinden biridir. Atatürk heykelinin iki yanında da askerlerimizi ve kurtuluş savaşındaki kahraman Türk kadınlarını simgeleyen heykeller bulunur. Atatürk Caddesinde de bir tur atıyoruz. Parktaki heykelin, çiçeklerin, güvercinlerin güzelliğini seyretmek hepimize mutluluk veriyor.
Gazipaşa’da Kazım’ın Büfesinde taze sıkılmış portakal sularımızı yudumluyoruz ve Eski Baraj’a gidip manzaranın güzelliğini seyre dalıyoruz. Dilberler Sekisine doğru ilerliyoruz. Yapay şelaleyi ve havuzda yüzen ördekleri sevgiyle izliyoruz. Akşamüstü bibi bici yiyelim diyerek Adnan Menderes Bulvarı’na gidiyoruz. Bir yandan gölü ve ışıklandırılmış Sevgi Adası’nı seyrederken bir yandan da bici keyfini sürdürüyoruz. Bici bici yöremizde yazın yenen serinletici hafif bir tatlıdır. Eskiden meyvelerle süslenmezdi, bir süredir meyvelerle süslenerek servis ediliyor.
Dönüşte bizi eve bırakıp evine dönen arkadaşıma “Adana’yı bir günde gezmek imkânsız!” diye dert yanıyorum. Apartman girişinde kapıcımız bize bırakılan emanetleri veriyor. Teşekkür ederek sabahki alış verişimizde Kazancılar Çarşısındaki komşu oğluna emanet bıraktığımız poşetlerimizi alıyoruz. Eve döndüğümüzde böyle güzel bir şehirde yaşamanın mutluluğu üzerine devam ediyor sohbetimiz.
Bu arada çok sevdiğim şairlerden Yahya Kemal Beyatlı’nın “Aziz İstanbul” şiiri geliyor aklıma ve bu şiirin Adana için yazıldığını hayal ediyorum:
“Nice revnaklı şehirler görünür dünyada,
Lakin efsunlu güzellikleri sensin yaratan.
Yaşamıştır derim en hoş ve uzun rüyada
Sende çok yıl yaşayan, sende ölen, sende yatan.”
Yahya Kemal Beyatlı
Ah Adana sen ne güzelsin!

HARİKA UFUK
ADANA
7 MAYIS 2014;
SAAT:21.23

ADANA’MDAN SELÂM SANA TÜRKİYE’M

Toros güzelleri amber kokuyor,
Adana’mdan selam sana Türkiye’m!
Gönül tezgâhında sevgi dokuyor,
Adana’mdan selam sana Türkiye’m!

Bakü petrolünü akıtır Ceyhan,
Ceyhan’a kardeştir eşsizdir Seyhan,
İki kardeş konuk, Çukurova’m han,
Adana’mdan selam sana Türkiye’m!

Meşhurdur Kozan’ın mandalinası,
Bucak’ta yetişir meyvenin hası,
Kozan yiğitleri, yiğidin ası,
Adana’mdan selam sana Türkiye’m!

Karaisalı’mız merttir, kahraman,
Düşmanı püskürttü, dedirtti aman,
Tertemiz havası, suyu her zaman,
Adana’mdan selam sana Türkiye’m!

Güzel ilçelerden biri Karataş,
Taze, leziz balık pişsin olsun aş,
Denizi şahane, bulamazsın taş,
Adana’mdan selam sana Türkiye’m!

Yumurtalık dengin var mı dünyada?
Kalesi denizde küçücük ada,
Mavi sular, yeşil orman orada,
Adana’mdan selam sana Türkiye’m!

Seyhan ilçemizde hoş olur seyran,
Çukurova’mıza kim olmaz hayran?
Misis’te içilir en güzel ayran,
Adana’mdan selam sana Türkiye’m!

Tarih kokar Feke hem Saimbeyli,
Serindir Aladağ ve Tufanbeyli,
Misafirperverler hanımlı beyli,
Adana’mdan selam sana Türkiye’m!

Gülek BoğazıylaŞekerpınarı,
Pozantı’dan başlar Tekir’in karı,
Çiçekli ovada bal yapar arı,
Adana’mdan selam sana Türkiye’m!

Yüreğir ilçesi cennetten bahçe,
Merkez Cami huzur verir gezdikçe,
Ayetler Arapça, dualar Türkçe,
Adana’mdan selam sana Türkiye’m!

İmamoğlu,Merkez şehrin incisi,
Adana ülkemin hep birincisi,
Harika gönlümün tek bir incisi,
Adana’mdan selam sana Türkiye’m!

HARİKA UFUK

Bugün gezemediğimiz yerlerin bir kısmı şiirlerimde var. İsterseniz biraz da Adana şiirlerimle yolculuğa çıkalım:

ADANA METHİYESİ

Hâlâ kullanırız eski Taşköprü,
Üç bin beş yüz yıllık tarihiyle var,
Taşlarla işlenmiş sağlam bir örü!
Hadrianus’ tan da bize yadigâr!

Ölüme çareyi buldurmuş Rahman,
Misis köprümüzden geçerken Lokman,
Elinden uçurmuş listeyi o an,
Birkaç öğüt kalmış esince rüzgâr!

Kaleler kentidir güzel Adana,
Sayısı öyle çok kırktan da fazla,
Yumurtalık, Kozan ve Anavarza,
Kenti hala korur, efsane duvar!

Eski uygarlıklar işte Han yeri,
Sirkeli köyünde yolun imleri,
Elinde okuyla resmetmiş eri,
Adana’m antiktir, hep tarih kokar!

Hasan Ağa Cami ve Ulu Cami,
Ramazanoğlu’ ndan hatıra şimdi,
Yağ Cami önceden kilise idi,
Artık dualarla gönüller yıkar!

En büyük camimiz Merkez Camidir,
Eller Hakk’a açık, kalp samimidir,
Sabancı’nın âhir birikimidir,
Cennete yol olur, camide bahar!

Yeşil Mescit, Akça Mescit pek rahat,
Çarşı, Büyük Saat ve Küçük Saat,
Dilberler Sekisi, eşsizdir göz at,
Eski-Yeni Baraj kederi kovar!

Toros dağlarımız ve yaylaları,
Tekir’le Bürücek, Şeker pınarı,
Dağlarda bal yapar çalışkan arı,
Çerçi Yusuf’ta da derde derman var!

İki büyük nehir: Seyhan ve Ceyhan,
Suyumuz lezzetli; işte Çatalan,
Her mahallemizde yemyeşil alan,
Çocuklar parklarda gönlünce oynar!

Harika çok sever Çukurova’yı,
Adana’nın başka güneşi, ayı,
Kapuzbaşı, Eynel, Obruk alayı,
Adana’m ülkeme güzellik yayar!

Gənc türk şairləri Bakıya toplaşacaq

Dekabrın 4-də Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Gənclər Fondunun dəstəyi, universitetin və Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin (DGTYB) birgə təşkilatçılığı ilə “Türk dünyası şeir axşamı” adlı tədbir keçiriləcək.

DGTYB-nin məsləhət şurasının sədri, şair Əkbər Qoşalı AZƏRTAC-a bildirib ki, “Bakıdan türk dünyasına” adlanan layihə çərçivəsində silsilə tədbirlər təşkil olunacaq. Belə ki, dekabrın 2-də Azərbaycanda Atatürk Mərkəzində layihənin ilk tədbiri keçiriləcək.

Tatarıstan Yazıçılar Birliyinin sədri, Əməkdar Mədəniyyət İşçisi Danil Salih, Qazaxıstanın Əməkdar Mədəniyyət İşçisi Almas Ahmetbekoğlu (Sakbayev) tədbirlərə fəxri qonaq kimi dəvət olunublar.

Tədbirlərdə Türkiyə, İran, Özbəkistan, Qazaxıstan və digər ölkələrin gənc yazarlarının iştirakı gözlənilir.

Mənbə: http://www.azertag.az

Dadaloğlu.Muhteşem şiirler

Resim_1291313499

Yine Tuttu Gavur Dağı Boranı

Yine tuttu Gavur Dağı boranı
Hançer vurup acarladın yaramı
Sana derim Mıstık Paşa öreni
İçindeki bunca beyler nic’oldu

Çınar sana arka verip oturan
Pöhrenk ile sularını getiren
Yoksulların işlerini bitiren
Samur kürklü koca beyler nic’oldu

Tavlasında arap atlar beslenir
Konağında baz şahinler seslenir
Duldasında nice yiğit yaslanır
Boz-kır atlı yüce beyler nic’oldu

Gidip Kar-Beyaz’dan sular getiren
Dört yanında meyvaların bitiren
Çınar sana arka verip oturan
Havranalı büyük beyler nic’oldu

Feneri de deli gönül feneri
Atları da dolanıyor kenarı
Sana derim Küçük Ali öreni
Sana inip konan beyler nic’oldu

Sabahaca kandilleri yanardı
Soytarılar fırıl fırıl dönerdi
Ha deyince beş yüz atlı binerdi
Sana inip konan beyler nic’oldu

Mıstık Paşa gitmiş odası yaslı
Hatunları vardı hep turna sesli
Toptop zülüflü de İstanbul fesli
Usul boylu hatunların nic’oldu

Saçı altın bağlı fesler sırmalı
Lahuri şal giymiş gümüş düğmeli
Gözleri kudretten siyah sürmeli
Mor belikli güzellerin nic’oldu

Derviş Paşa yaktı yıktı illeri
Soldu bütün yurdumuzun gülleri
Karalar giydik de attık alları
Altınızın geçmek akça tunc’oldu

Ağlayı ağlayı Dadal’ım söyler
Vefasız dünyayı şu insan n’eyler
Bir yiğidi bir kötüye kul eyler
Şimd’en geri yaşaması güç oldu

Alırım Kız Seni Komam İllere

Oturmuş ak gelin taşın üstüne
Taramış zülfünü kaşın üstüne
Bir selam geldi başım üstüne
Alırım kız seni komam illere

Bir taş attım karlı dağlar ardına
Yuvarlandı düştü yarin yurduna
Ben yeni de düştüm sevda derdine
Alırım ahdımı komam illere

Atımın kuyruğu cura saz gibi
Divana vurmuş da ergen kız gibi
Alarmış yanağı bahar yaz gibi
Getirin kır atım göçem illere

Dadaloğlu der de oldum kastana
Gelip geçer selam verir dost bana
Göçeyim mi bilmem Namrun üstüne
Çekilem mi kahpe Bulgar illere

Karacaoğlan.Muhteşem şiirler

karacaoglan3

Bir ayrılık bir yoksulluk

Vara vara vardım ol kara taşa
Hasret ettin beni kavim kardaşa
Sebep ne gözden akan kanlı yaşa
Bir ayrılık bir yoksulluk bir ölüm

Nice sultanları tahttan indirdi
Nicesinin gül benzini soldurdu
Nicelerin gelmez yola gönderdi
Bir ayrılık bir yoksulluk bir ölüm

Karacoğlan der ki kondum göçülmez
Acıdır ecel şerbeti içilmez
Üç derdim var birbirinden seçilmez
Bir ayrılık bir yoksulluk bir ölüm

Elif

İncecikten bir kar yağar,
Tozar Elif, Elif deyi…
Deli gönül abdal olmuş,
Gezer Elif, Elif deyi…

Elif’in uğru nakışlı,
Yavrı balaban bakışlı,
Yayla çiçeği kokuşlu,
Kokar Elif, Elif deyi…

Elif kaşlarını çatar,
Gamzesi sineme batar.
Ak elleri kalem tutar,
Yazar Elif, Elif deyi…

Evlerinin önü çardak,
Elif’in elinde bardak,
Sanki yeşil başlı ördek
Yüzer Elif, Elif deyi…

Karac’oğlan eğmelerin,
Gönül sevmez değmelerin,
İliklemiş düğmelerin,
Çözer Elif, Elif deyi…

Hezret Mevlana Celaleddin Rumi.Muhteşem şiirler

Aşk Nedir?

*Şarabım aşk ateşidir,hele onun eliyle sunulursa öyle bir ateşe odun kesilmezsen yaşamak haram olur sana.
*Söz dalga dalga coşmada amma onu dudakla,dille değil,gönülle canla anlatman daha iyi.
*Aşk nedir,bilmiyorsan gecelere sor,şu sapsarı yüzlere,şu kupkuru dudaklara sor.
*Su nasıl yıldızı,ayı aksettirir,gösterirse bedenler de canı,aklı bildirir,gösterir.
*Can,aşktan binlerce edep öğrenmede,öylesine edepler ki mekteplerde okunup öğrenilmesine imkan yok.
*Gökyüzünde,yıldızlar arasında parlak ay nasıl görünürse aşık da yüzlerce kişi arasında öyle görünür,o göründümü herkesin parlaklığı söner.
*Akıl bütün gidilecek yolları bilse bile,gene aşk yolunu bilemez,şaşırır kalır.

Ya olduğun gibi görün,ya göründüğün gibi ol

Güneş gibi ol şefkatte,merhamette.
Gece gibi ol ayıpları örtmekte.
Akarsu gibi ol keremde,cömertlikte.
Ölü gibi ol öfkede ,asabiyette.
Toprak gibi ol tevazuda,mahviyette.
Ya olduğun gibi görün,ya göründüğün gibi ol.

Yunus EMRE.Muhteşem şiirler

Aşk

İşitin ey yârenler,
Kıymetli nesnedir aşk.
Değmelere bitinmez,
Hürmetli nesnedir aşk.

Hem cefadır hem safâ
Hamza’yı attı Kaf’a.
Aşk iledir Mustafa,
Devletli nesnedir aşk.

Dağa düşer kül eyler,
Gönüllere yol eyler,
Sultanları kul eyler,
Hikmetli nesnedir aşk.

Kime kim vurdu ok?
Gussa ile kaygu yok.
Feryad ile âhı çok,
Firkatli nesnedir aşk.

Denizleri kaynatır,
Mevce gelir oynatır.
Kayaları söyletir,
Kuvvetli nesnedir aşk.

Akılları şaşırır,
Deryalara düşürür.
Nice ciğer pişirir,
Key odlu nesnedir aşk.

Miskin Yunus n’eylesin?
Derdin kime söylesin?
Varsın dostu toylasın,
Lezzetli nesnedir aşk.

Adem oğlu

Miskin Adem oğlanı,nefse zebun olmuşdur
Hayvan canavar gibi,otlamağa kalmıştır

Hergiz ölümün sanmaz,ölesi günin anmaz
Bu dünyadan usanmaz,gaflet önin almışdur

Oğlanlar öğüt almaz,yiğitler tevbe kılmaz
Kocalar taat kılmaz,sarp rüzgar olmuştur

Beğler azdı yolundan,bilmez yoksul halinden
Çıktı rahmet gölünden,nefs gölüne dalmışdur

Yunus sözi alimden,zinhar olma zalimden
Korkadurın ölümden,cümle doğan ölmüşdür.

Yalçın Yücel Hocamızın doğum gününü kutluyoruz!

175054_178868168822977_4360000_o

SÖYLEYECEKLERİM VAR
Çocuklar
Hele bir toplanın yanıma şöyle
Söyleyeceklerim var
Dinleyin bir, konuşmadan
Kocadım biliyorsunuz
Karlı tepelere dönen saçlarıma
Pantolon gibi kırışmış şu yüze
Beni artık taşımak istemeyen ayaklarıma, sözüm geçmiyor
İnsanız
Çok değil, hemen şuracıkta ölüm bekleşir durur
Kucaklar sonunda
Hepimizi de bir mezar
Yolda giderken
Ya da beklerken birilerini
Düşmeyeceğiniz belli midir ki?
Nerede, ne zaman?
Ve düştüğünüzde kalkamayacağınız
Öylece kapanır işte sayfanız
Bir el bile sallayamazsınız sevdiklerinize
Sizinle birlikte gider, söylemek istediğiniz birkaç sözcük de
Hele bir gelin şu yanıma
İyice bakayım şöyle size
Diyeceklerim, hepsini koymak istiyorum önünüze
Sonra duyamazsınız belki de
Şimdiden yaşarmasın, silin hele o gözyaşlarını
Silin hele, daha henüz buradayım
İsterim ki, hiç üzüntü duymasın yüreğiniz
Hep güle oynaya taşısın sizi
O gün gelecek elbet, o bir gün
Değişmez bir sonuçtur bu, yaratan ister yarattığını yanına
Hepimiz için de aynıdır bu
Yan yana yatacağız, şu bastığımız toprakta

(Döş Cebim adlı yapıtından)

UNUTTUĞUM SEN MİYDİN

Unuttum yüzünü çoktan
Sanırım oturmuştuk karşılıklı
Kumral mıydı, kısa mıydı saçları?
Yıllar neler götürmüş benden böyle
Oysa, kaç kez karşı karşıya geldi bu gözler
Elleri ellerim gibiydi
Anımsıyorum biraz; çekingendi de
Oracıktan bakıyordu yine aynı
Kaçık sevgiler taşıdığımız o köşeden
Unutmuş olsam gerek çoğunu
Yıllar neler götürmüş benden böyle
Var mıydı günlerimde zamanı benimle paylaşan?
Bir çiçek gibiydi belki de yaşamımı konuşturan
Gözleri yeşil miydi, yoksa ela mı?
Yorgunum şu an, ondandır belki de unuttuğum
Ama bir şey var ki, yer almış yüreğimde işte
Yazmışım defterimin birkaç sayfasına
İsminin hemen altında şiirlerimle

* * *

Çocukluğum büyüdü döş cebimde
Yıllar ne de tez geçti böyle
Anılar kaldı tek tük
Yırtık ceplerimden düşmediyse
Şimdi düşünüyorum
Kurgusu tükenmek üzere olan saatler gibi
Nice yoksul kaldırımlar, yürüyen yorgun ayaklarım
Ve nasırlaşmış acılarıyla yaşamım
Çocukluğum büyüdü, şu küçük döş cebimde
Umutlarım ne kadar da çoktular o zaman
Hepsi de sıcak bir ekmek gibi güzeldiler
Koparamadım bir parça olsa da
Çocukluğum, dürüp büküp döş cebimde sakladığım
Bir ıtır kokusuyla çıkıyorlar yerlerinden şimdi
Hangisini karşılasam, ne desem ki
Kapım açık ardına kadar
Orada büyüdü diyorum çocukluğum
Şu boynu bükük döş cebimde işte
Ne zaman üşüse, üşüse parmaklarım
Bir arayıştır başlıyor, bir koşuşturma.

Yunus EMRE.Muhteşem şiirler

Adı güzel, kendi güzel Muhammed

Canım kurban olsun senin yoluna,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed,
Şefâat eyle bu kemter kuluna,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed

Mü’min olanların çoktur cefâsı,
Ahirette olur zevk-u sefâsı,
On sekiz bin âlemin Mustafâ’sı,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed

Yedi kat gökleri seyrân eyleyen,
Kûrsûnün üstünde cevlân eyleyen.
Mi’râcda ümmetin Hak’dan dileyen,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed

Ol çâriyâr anın gökler yâridir,
Anı seven günahlardan beridir,
On sekiz bin âlemin serveridir,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed

Aşık Yunus neyler iki cihânı sensiz,
Sen Hak Peygambersin şeksiz, gümânsız
Sana uymayanlar gider imânsız,
Adı güzel, kendi güzel Muhammed.

Bana seni gerek seni

Aşkın aldı benden beni
Bana seni gerek seni
Ben yanarım dün ü günü
Bana seni gerek seni

Ne varlığa sevinirim
Ne yokluğa yerinirim
Aşkın ile avunurum
Bana seni gerek seni

Aşkın aşıklar oldurur
Aşk denizine daldırır
Tecelli ile doldurur
Bana seni gerek seni

Aşkın şarabından içem
Mecnun olup dağa düşem
Sensin dünü gün endişem
Bana seni gerek seni

Sufilere sohbet gerek
Ahilere ahret gerek
Mecnunlara Leyla gerek
Bana seni gerek seni

Eğer beni öldüreler
Külüm göğe savuralar
Toprağım anda çağıra
Bana seni gerek seni

Cennet cennet dedikleri
Birkaç köşkle birkaç huri
İsteyene Ver anları
Bana seni gerek seni

Yunus’dürür benim adım
Gün geçtikçe artar odum
İki cihanda maksudum
Bana seni gerek seni

Hezret Mevlana Celaleddin Rumi.Muhteşem şiirler

Allah’ım Bu Vuslatı Hicran Etme

Allahım bu vuslatı hicran etme
Aşkın sarhoşlarını nalan etme

Sevgi bahçesini yemyeşil bırak
Bu mestlere bahçelere kasdetme

Dalı yaprağı vurma hazan gibi
Halkını başı dönmüş zelil etme

Kuşunun yuvasının ağacını
Yıkma da kuşlarını perran etme

Kumunu ve mumunu karıştırma
Düşmanları kör et de şadan etme

Hırsızlar aydınlığın düşmanıdır
Onların işlerini asan etme

İkbal kıblesi yalnız bu halkadır
Umut kabesin öyle viran etme

Bu çadır iplerini öyle katma
Çadır senindir eya sultan etme

Yok dünyada hicrandan daha acı
Ne istiyorsan et de onu etme

Demedim mi?

Oraya gitme demedim mi sana,
seni yalnız ben tanırım demedim mi?
Demedim mi bu yokluk yurdunda hayat çeşmesi ben’im?

Bir gün kızsan bana,
alsan başını,
yüz bin yıllık yere gitsen,
dönüp kavuşacağın yer ben’im demedim mi?

Demedim mi şu görünene razı olma,
demedim mi sana yaraşır otağı kuran ben’im asıl,
onu süsleyen, bezeyen ben’im demedim mi?

Ben bir denizim demedim mi sana?
Sen bir balıksın demedim mi?
Demedim mi o kuru yerlere gitme sakın,
senin duru denizin ben’im demedim mi?

Kuşlar gibi tuzağa gitme demedim mi?
Demedim mi senin uçmanı sağlayan ben’im,
senin kolun kanadın ben’im demedim mi?

Demedim mi yolunu vururlar senin,
demedim mi soğuturlar seni.
Oysa senin ateşin ben’im,
sıcaklığın ben’im demedim mi?

Türlü şeyler derler sana demedim mi?
Kötü huylar edinirsin demedim mi?
Ölmezlik kaynağını kaybedersin demedim mi?
Yani beni kaybedersin demedim mi?

Söyle, bunları sana hep demedim mi?

Hasan AKAR HOCAMIZIN doğum gününü kutluyoruz! (10 Eylül)

hasanakarhocamiz

BEN YÖRÜK ALİ EFE’YİM

Sarı Tekeli Abdi’nin,
Atmaca Aşireti’nden Fatma’nın oğluyum.
Yetim kalmışım daha beşiğimde,
Öz be öz Aydınlı, Türk soyluyum.

Büyümüşüm bir andız fidanı gibi,
Boy vermişim Menderes’in kollarında,
Sonra Mehmet olmuşum Sarıkamış’ta,
Kan çiçeklerinden damlayan bin bir parça.

Ve bir gün kara bulutlar çökmüş,
Doluşmuş Yunan sürüsü memlekete.
Ben Türk’sem ve Yörük’sem,
Efe yüreğim bayrak açmaz mı dağlarda,

Daha soluklanmadan yaylalarda,
İçmeden Dalama’nın suyunu kızanlarla,
Yollara dökülmüş göçleri görmüşüm,
Alhan mezarlığında zulümden, açlıktan,
Ağlayarak dikilen taşları görmüşüm.

Azgın akmış Menderes’in suları,
Kan akmış, boz bulanık çamur,
Hasret akmış Nazilli’nin sessiz suları,
Durulmasını beklemişim sabırla,
Suların denize karıştığı yerde.

Sonra mavzerim ses vermiş
Ümit olmuş Nazilli’de Erbeyli’ de
Acı bir türkü söyletmiş düşmana
Kan kokmuş Malgaç Demiryolunda.

Ben Yörük Ali Efe’yim.
Çine’de Miralay Şefik Bey
Çiğdem Yaylası’nda Kara Durmuş Efe
Ve Gökçen Hüseyin Efe olmuşum
Memleketin her yerinde..

Ben Yörük Ali Efe’yim.
Kınalı Dokuz’un mendilinde hasret,
Bayram günü bayrama gidenlerdenim.
Benim de cepkenim, mendilim barut kokar,
Atımın yelelerinden yurt sevdası eser.

Ben Yörük Ali Efe’yim.
Mevzu vatansa bu cennet vatanda,
Düşerse bayrağım dara bir gün,
Silkinir kalkarım bin kızanımla toprağımdan,
Çıkmaz mıyım yeniden vatan için dağlara.

*Babamın dedesi Aydın Nazilli’den gelerek jandarma olarak askerliğini yaptığı Sivas’a ,daha sonra (Yıldız Kasabası) gelip yerleşmiş.Bize köyde Aydınlar diyorlar.Yıllar sonra yazdığım bu şiiri efe yüreğimin derinliklerine kaydettim.

Harika UFUK.”Çekmek üzerine”

Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temssilcisi

Dünyada kadın olmak çok zor… Gazeteleri okumaya korkar olduk. Yine kadın cinayetleri, yine tecavüzler, yine darp…

Birkaç gün “Unutmayacağız, unutturmayacağız.” söylemlerinin ardından kocaman bir sessizlik… Kadınların eziyet çekmediği bir tek gün geçmiyor. 2015’te Adana Barosu Org tr’de belirtilen istatistiklere göre sonuç şudur:

“Temmuz’da erkekler 19 kadını öldürdü; 12 kadın ve kız çocuğuna tecavüz etti; bir kadını fuhşa zorladı; 36 kadını yaraladı; 10 kadın ve kız çocuğunu taciz etti.2015’in ilk yedi ayında erkekler 160 kadın öldürdü, 70 kadına tecavüz etti, 122 kadını fuhşa zorladı, 229 kadını yaraladı, 155 kadını taciz etti. Temmuz ayında toplam 78 erkek şiddeti, cinayet, cinayete teşebbüs, taciz, cinsel şiddet, tecavüz ve yaralama vakası basına yansıdı. Erkek şiddeti vakalarının yüzde 24’ü Karadeniz, yüzde 20,5’i Marmara, yüzde 20,5’i Akdeniz, yüzde 18’i İç Anadolu, yüzde 10’u Ege, yüzde 4’ü Doğu Anadolu, yüzde 2,5’i Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yaşandı.”

Kırsal kesimlerde “Tarla ve miras bölünmesin.” diye akraba evlilikler sürdürülürken “Emmioğlu attan indirir.” sözü dillere yerleşmişti. Amcaoğlu isterse o kızın başkasına verilmesi mümkün değildi. Özellikle Doğu’da, Güneydoğu’da ve az da olsa Güney’de “Başlığı veren kızı alır.” felsefesi hâkimdi. Bir yanda “Berdel” uygulanırken diğer yanda şu türkü söylenmekteydi:

“Şu derenin geveni
Geven sarmış geveni
Paşa’dan emir gelmiş
Seven alsın seveni…”

Bizim kuşaktakiler iyi bilirler, zamanımızda Anadolu’da severek evlenmek ayıp sayılırdı. Bu yüzden sevmeye korktuk. Bizim ailede de annemle babamın öğretilerine göre akraba çocukları kardeş, komşu çocukları kardeş, sınıf arkadaşları kardeş sayılırdık. Etraftaki herkesle ağabey- kardeş olduğumuz ve severek evlenmek çevremizdekilerle büyüklerimizce ayıp sayıldığı için görücü usulü dışında bir evlilik alternatifimiz olmamıştı.

Görücü usulüyle evlendik.(Bu arada görücü usulüyle yapılan sağlam evlilikler de var elbette… En yakın örnek annemle babamın evliliği gibi…) Eşin dostun, konu komşunun, çöpçatan kadının tanıdığı, ellerinde şeffaf jelatine sarılmış beş kırmızı gülle bir kutu çikolatayla huyunu suyunu bilmediğimiz damat adayları aile boyu kapımızı çaldığında… Titrek ellerimizdeki kahve tepsileriyle bütün gözler üzerimizde iken damat adayının yüzüne bile bakmaktan çekinerek kızaran yanaklarımızla ne kâbuslar yaşadık.

Süklüm püklüm oturuşları, utangaç halleriyle ellerini koyacak yer bulamayan damat adayları kızı alınca aslan kesildiler birden… Ve evlendikleri kadının suratına aşk ettirdikleri tokatla ellerine yer buldular. O yere öyle alıştılar ki “Patates kızartmadın.” Şak bir tokat… “Yemeği yaktın.” Şak bir tokat daha… “Evden çıkmak yasak… Annenlere gidemezsin. Ayaklarını kırarım senin!” Şak şak al sana yine dayak… “Perde açmak yasaktır. Teyp dinleyemezsin. Komşuya gidemezsin. “ Al sana tokat…

Sadece dış görünüşüne ve mesleğine bakılarak yapılan evlilikler ne kadar da sakat oluyor. Yeterince tanımadan yapılan kötü evlilikleri bitirmek de zor… Ailenize şikâyet ettiğinizde şu cevapları alıyorsunuz: “Kocandır, döver de sever de… Severken şikâyet etmiyorsun da dövünce neden şikâyet ediyorsun?” “Bak kızım, beyaz gelinlikle girdiğin koca evinden ancak beyaz kefeninle çıkarsın.” “Çekeceksin, hepimiz çektik. Yarın çocukların olsun bak nasıl değişir? Hele bir oğlan doğur da sen gör bakalım nasıl iyi olur aranız…” Sonuç gazetelerin üçüncü sayfalarındaki haberler… Şiddete uğrayan kadınlar ve çoğu zaman yine suçlanan acı çeken kadınlar…

Ne oldu pembe düşlerimize? Hep bu Türk filmleri yaktı bizin nesli… Mum ışığında yemekler, peçenin altına saklanmış hediyeler, kadehlerin dibinde sunulan söz yüzükleri… Sandık ki hayat tozpembe… Mumlar sadece elektrik kesildiği zamanlarda mecburen yakıldı romantizmden oldukça uzak…

İnan Durak Taş bir şiirinde şöyle demiş:

“Ne güzel kızlardık!
Mesaj çekmez, Fotoğraf çekmez, Kredi çekmez,
Zincir çekerdik.
Ahhh çocukluğum.”

Ah şairim çektiğimiz zincirler elimize, ayağımıza, boynumuza dolandı. Özgürlüğü kaybettik, sonra çile çeker olduk biliyor musun? Fotoğraf çeksinler. Çevrelerini iyice gözlemleyebilsinler. Hayatı tanısınlar. Sevdiklerine mesaj çekip birbirlerini iyi anlasınlar. Sevsinler, sevilsinler. Bırakalım gençler fotoğraf çeksinler, mesaj çeksinler. Evlenmek, iş kurmak, dünyayı gezip tanımak için kredi çeksinler. Biz yeterince çektik, onlar mutlu olsunlar.

Hülya ASLAN.Muhteşem şiirler

ha

Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temssilcisi

GİDER

Âlemi döndüren İlâhî birdir
Bülbül’ün avazı ,güllere güldür
Canan’nın taktığı sevda ödüldür
Yar sinede saklı tutarda gider

Karanlığa ışık, ilimdir, kitaptır
Bilgeler sözü Hüsnü –Sanattır
Bakışlarda kalan, Edeb-i tatdır
Okuyanlar hayran olurda gider

Dünyevi aşka olunmaz mihman
Gönül ilacını bulmamış Lokman
Zaman kötü zaman dillerde bühran
Okunu yayını atarda gider

Hülya kelâmı gönülden dizer
Haddeden geçirir ,imbikten süzer
Aşkın acısını hem görür,sezer
Çeker kalemini yazarda gider.)

GİDİYORUM HOŞÇA KAL

Can Yücel sokağında
Ezilmiş kaldırımlar
Üstünde ürkek bezgin
Ve yorgun sol adımlar
Sarhoşum darmadağın
Taş duvar solum sağım
Tanrıçanın ülkesinde
Afroditçe yalnız yitik ve kaçak
Karanlıklar gölgesinde
Işığa yürüyorum
Görüyormusun?
Yasaklı bölgelerde şairler kırgın
Ne kalmışsa ezberimde güncele uygun
Anlaşılmaz ağlamaklı tiz sesimle
Hüzünlü şiirler söylüyorum
Duyuyormusun?
Yeniden başlamak gün- gün
Hem de bu yaşta
Sırf insan olduğum için
Her seferinde sola çark dön geri,
Dolap beygiri gibi
Döne- döne geriye bıraktım emeğimi
Biliyormusun?
Doğasına uyumlu suskun ve sessiz kaya
Yaslandığım dağ
Nehirlerde salımsın
Bağrına nakşettim adımı
Yüreğinde izim var
Yağmurlar bile sökemezken
Sen
Siliyormusun?
Bak yine geçti bahar
Araya girdi hasret
Beni unutma seneye kadar
Deniz gözlü yar
Gidiyorum hoşça kal
”Gönül Gözü ” Hülya ASLAN 2015

Harika UFUK.”AİLE”

Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temssilcisi

Aile; sevginin saygının aynı çatı altında harman edildiği birlik beraberlik bütünlüğün sağlandığı toplumun en küçük birimidir. Aile fertleri üzüntülerini ve sevinçlerini paylaşırlar, kötü günde birbirlerine destek olurlar. Dayanışmanın maddiyata değil, sevgiye, saygıya, hoşgörüye dayalı olduğu yüce kurumdur. Ailemiz, yüreğimize sıcaklık yayan en hassas olduğumuz yanımızdır.

Aile anne demektir, ananın ak sütü, ocakta tencerede kaynayan aş demektir. Fırındaki börektir bin bir emekle hazırlanan… Bir bardak demli çaydır gözlerimiz ışıl ışıl içtiğimiz… Tatlı dildir, hal hatır sormaktır. Yüzünüze bakarak gününüzün nasıl geçtiğini anlayandır. Tesellidir, sevinçtir bazen gözyaşıdır. Sıkı sıkı sarılmaktır. Kucaklamak, kucaklanmaktır.

Ekmeği alın teriyle kazanıp eve yorgun ama mutlu dönen, kapıda sevgiyle saygıyla coşkuyla karşılanandır baba… Elindekileri alıp mutfağa götürdüğümüz, ceketini çıkarmasına yardım edip vestiyere astığımız, terliklerini ayağına getirdiğimiz kutlu adamdır. Sıcak ekmek demektir ucundan koparıp iştahla yediğimiz… Kısaca evimizin direğidir babamız…

Birlikte yaramazlıklar yaptığımız ama sırlarımızı en çok saklayanlardır kardeşlerimiz… Aynı kandan olduğumuz ve çok sevdiğimiz ilk arkadaşlarımızdır onlar. Ablalar küçük anne, ağabeyler küçük baba modelleridir adeta… Koruyan, kollayan, bizimle gülüp bizimle ağlayan…

Jorge Amado’nun dediği gibi “Bir insanın anavatanı çocukluğudur. Çocukluğunu doya doya yaşayamamış bir insanın mutlu olması çok zordur. Bir annenin, bir babanın en önemli görevi, çocuklarının çocukluğunu doya doya yaşamasına olanaklar yaratmaktır.” Anavatanıma yani çocukluğuma zaman zaman yaptığım yolculuğum beni tarifsiz mutlu ediyor.

Her koşulda beni seven, koruyup kollayan annem ve babam yıllar önce ölmüş olsalar da hala yüreğimde yaşamaktalar. Ailemi çok seviyorum, çünkü onlar bana ellerinden geldiğince güzel bir çocukluk yaşattılar. Bence mutlu bir çocukluk, mutlu bir ömür demektir.

Adana.20 Mayıs 2016.Saat: 18.45

Harika UFUK.”DOĞUM GÜNÜMDE ANNEME MEKTUP”

Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temssilcisi

Sevgili Anneciğim,

Hani eski Türk filmlerinde “Sen bu mektubu okurken ben çok uzaklarda olacağım.” diye başlayan acıklı mektuplar olurdu ya; yazan kişiyle birlikte ağlardık. “Son Mektup” filminde bu cümlelerle başlayan mektubu yazan Filiz Akın’ın gözyaşlarına karışmiştı gözyaşlarımız… Ben böyle bir şey yazamayacağım. Çünkü ben hayattayım, sense 21 önce beni dünyaya getirdiğin bu ayda ebedi yolculuğuna çıkmıştın.

Bunu senin okuyamayacağını biliyorum ama içimi dökmesem kalbim çatlardı anne… Gerçi sen öldüğünde de aynı duyguları taşıyordum. İlk ölüm acısını anneannemle tatmıştım. Sonrası gelmişti. Amcamın, babaannemin, Yaşar dayımın, babamın ölümleri çok büyük acılardı. Ama senin ölümünün verdiği acı hepsinden beterdi, dayanamam sanmıştım. “Dayanamıyorum Allah’ım!” diyerek hıçkıra hıçkıra ağlıyordum. Hala hayatta olduğuma göre demek ki dayanabilmişim. “Gel, sen ne çektiğimi bir de bana sor!” diyor şarkılarından birinde Erol Evgin… İşte tam da o duygulardayım. Annem, yokluğunda öğrendim öpünce geçmeyen acılar da varmış.

Sana mektup yazmayalı çok uzun zaman oldu. Sen gittin gideli yılları da sayamaz oldum. İlk mektuplaşmamız ben Van’a tayin olduktan sonra başlamıştı. O mektupları nasıl beklerdim bilemezsin. Köye kazadan (ilçeden) gelenlere “Bana mektup var mı ?”diye heyecanla özlemle içim titreyerek soruşum bugün gibi hatırımda… Allah razı olsun; ablam, senin amcan Hacı Mehmet Dedem, arkadaşlarım, kuzenlerim beni mektupsuz bırakmamışlardı. Kimden gelirse gelsin bana gönderilen hiçbir mektubu atmamıştım. Senden gelenleri de yıllarca saklamıştım, sonra yatılı öğrencilik yıllarında tuttuğum hatıra defterlerim ve sakladığım bütün mektuplarla birlikte kayboldu hepsi… Bunu biliyorsun, o zaman hayattaydın. Arada bir anı yumağımızı beraberce okurduk, o hasret dolu günleri anarak bazen duygulanırdık bazen de işi şakaya vurup gülüşürdük.

Oysa Van’ın Özalp kazasının Emek köyünde öğretmen iken gelen her mektubu belki yüz kez okurdum. Köyde elektrik yok, su yok, çevirmeli siyah telefon muhtarın evinde var sadece… Muhtarı sık sık rahatsız etmek olmazdı tabii… Bu nedenle haberleşmede öncelikli olan mektuptu, sonra da telefon… Maaşımızı almak için bütün köy öğretmenleri her ayın ilk günü kazaya inerdik. Maaşımı aldıktan sonra ilk işim postaneden sıra yazdırıp sesini duyacağım anı beklemek olurdu. O zaman da seni çok özlerdim ama kavuşacağımız tarihler belliydi. Şimdi ise belirsizlik var. Tarih belli değil annem…

Annesi hayatta olan beni anlayamaz. “Damdan düşenin halini damdan düşer bilir.” demiş Nasrettin Hoca… Bayramlar, anneler günü ve doğum günü acı verir miymiş evlada? Verirmiş, annesi ölmüşse o günlerde acılar katlanarak çoğalırmış. İnsan en çok annesine sarılmayı özlüyor. Onun sıcaklığının verdiği huzuru, sesinin tınısını, o sesin kendisine verdiği güveni… Görüntüler, sesler kayıt altına alınabiliyor. Ya annenin sıcaklığı ve kokusu? Anneniz yoksa kaç yaşında olursanız olun hep eksik kalıyorsunuz. Fotoğraflarınla avunmaya çalışıyorum annem… Olmuyor. Fotoğraflar, bakıştaki sıcaklığı aktaramıyor yavrusuna… Bir annenin objektife bakışı ile evladına bakışı arasında dağlar kadar fark vardır. O bakışı arıyorum annem… Senin sıcaklığını, sesini, ellerini…

Bana “Sus kızım… İki kızın var, iki yaşında ikiz torunların var. Sen de annesin. Hatta iki yıldır anneannesin. Kızların Sena, Seda; torunların Arya, Uygar; seni çok seven dostların, çok sevdiğin öğrencilerin var.” diyeceksin biliyorum. Senin yerin apayrı… Kimse başkasının yerini tutmuyor ki annem…

12 Temmuz 1996 senin aramızdan ebediyen ayrılış günündü. 23 Temmuz ise doğum günüm… İşte 1996 Temmuzundan beri yaş günü kutlamalarım önemini kaybetti. Gülsem de yüreğimdeki tarifsiz acı kaybolmuyor. 21 yıldır tadı kalmadı doğum günü pastalarımın… Ha bu arada canım annem ben şeker hastası da oldum. Takmıyorum hiçbir şeyi desem de inanma… Bilirsin her derdimi içime atarım. Herkes de derdini bana anlatır. Bilmezler ki benim derdim dağlardan büyük…

Neyse sabah sabah doğum günümde ağladım, derdimi sana döktüm. Zaten senden başka kimim var ki derdimi anlatabileceğim? İnsanlar kırdıklarının, kırıldığımın hatta kırılabileceğimin farkında bile değiller. Yine de doğum günüm kutlu olsun. Pastamın mumunu üflerken seni yanımda hissedeceğim annem… Yattığın yer nur olsun.

Adana.23 Temmuz 2017.SAAT: 09.00
NOT 1: Bu yazı 23 Temmuz 2017 tarihinde şiirsu.net sitesi’nde “Günün Yazısı“ seçilmiştir.
NOT 2: Bu yazı 24 Temmuz 2017 tarihinde Edebiyat Evi Net sitesi’nde “Günün Yazısı ve Yıldızlı Yazı“ olarak seçilmiştir

Harika UFUK.”ADANA’DA ADANA’YI ÖZLEMEK”

Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temssilcisi

Adana’da iken Adana’yı özlemek acaba sadece bana mı mahsus bir duygu bilemiyorum. Adana ile alakalı bir görseli izlediğimde gözlerimden yaşlar boşanıyor. Bu şehirden zorunlu bir nedenle ayrılacak olsam sudan çıkmış balığa dönerim, hatta yaşayamam. Hep bunu düşünüyorum.

Yahya Kemal’e sormuşlar: “Üstadım Ankara’nın en çok neyini seviyorsunuz?” Yahya Kemal’in cevabı şu olmuş: “İstanbul’a dönüşünü…” İşte ben de dünyanın hangi köşesine gidersem gideyim oradan Adana’ya dönüş, en güzeli… Yahya Kemal’in İstanbul aşkı ne ise benim de Adana aşkım aynısı işte…

Uzun veya kısa bir seyahat bitiminde daha Adana’ya ayak basar basmaz ilk işim bir lokantaya gidip kebap yemek oluyor. Doğduğumuz gün ebemiz elimize kebap dürüm tutuşturmuş sanki! Kebabın yanında da şalgam içilir. Su dışında ne içersem içeyim şalgamın gizemli ve eşiz tadını bulamıyorum. Farklı illerimizin farklı içeceklerini de denedim ama şalgamın tadını hiç birinde bulamadım.

Adana sevdası bambaşka… Öyle bir sevda ki pamuk gibi bembeyaz, portakal çiçekleri gibi mis kokulu, mandalinalar kadar lezzetli, Büyük Saat kadar görkemli, Yağ Cami kadar anı yüklü, Ulu Cami kadar zamana meydan okuyan, Adana toprağı kadar mümbit… Sevdikçe sevesiniz geliyor, bire bin veriyor gönüllerde bu sevda…

Uzun zamandır üzerinde çalıştığım bir projem var. Adana için yazılmış şiirleri “Adana Sevdası” adlı seçkide toplamak istiyorum. Bu konuda Adana Valiliği ile irtibata geçmek istediysem de yaklaşık iki yıldır bir randevu bile alamadım. Sponsor bulsam da bulamasam da eninde sonunda inşallah “Adana Sevdası” kitaplaşacak. Yurt içinden hatta yurt dışından bile görmeden Adana’yı anlattı şairler… Adana sevdası öyle bir maya ki bütün gönüllerde tuttu.

Adanalı olmak gururumuzdur. Mertlik, cömertlik, dostluk harman olmuş Adana’mızda… Sevgiyle gururla bütün dünyaya haykırıyorum: Dinlesin yediden yetmişe herkes! Adana’m sen de duy beni… Başımın tacı, gönlümün ilacı Adana’m ben sana aşığım!

Adana.2 Şubat 2016.Saat: 10.50

Harika Ufuk Doğum gününüz kutlu olsun (23 Temmüz)

h

KADİR GECESİ

Çok şükür ki ulaştık mübarek Ramazan’a,
Herkes sevinçli mutlu; baba, oğul, kız, ana,
Kur’an-ı Kerim’imiz bildirir her insana,
Bin aydan daha kutsal yetiş Kadir Gecesi.

Kibirden uzaklaşır bütün rütbeler, sanlar,
Çünkü Allah katında eşittir tüm insanlar,
İftar sofralarında toplanır dostlar, canlar,
Bin aydan daha kutsal yetiş Kadir Gecesi.

Gönülde din sevgisi, eller göğe açılır,
Üstümüze Rab’bimin rahmetleri saçılır,
Sevaplar kazanılır, günahlardan kaçılır,
Bin aydan daha kutsal yetiş Kadir Gecesi.

Hazreti Muhammed’dir gönlümüzün sultanı,
İsmini söyledikçe güçlendirir imanı,
Camiler dolar, taşar; dua süsler cihanı,
Bin aydan daha kutsal yetiş Kadir Gecesi.

Harika’dır Müslüman, yardım eder herkese,
Yoksula dağıttıkça azalmaz artar kese,
“Allah, Allah!” dedikçe gül karışır nefese,
Bin aydan daha kutsal yetiş Kadir Gecesi.

ADANA
25 AĞUSTOS 2010
SAAT: 21.15

Yalçın YÜCEL.Muhteşem şiirler

175054_178868168822977_4360000_o

Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temssilcisi

O ADAM BENİM BABAM İŞTE

Şu kasketli adam
Eli çantalı olan, hemen şuracıkta ki
Yüzü güleçtir her zaman, yüreğiyse aydınlık
O benim, o benim babam işte
Resimde gördüğünüz gibi
Yalnızlıklar, eziklikler vardır onda
Acıların insanıdır sanki
Doğaya koşmuştur sürekli bu yüzden
Okuyan, yazandır o
Kimseleri dolandırmayan
Düzgün insan, adam gibi adam
O adam benim babamdır işte
Üç Şubat düşündürür beni hep
Bir yılan gibi soğuk gelir o gün
Üşütür, dondurur
Anılarımın acı bölümünü boşaltır üstüme üstüme
Elbet ki yitip gidecektir
Zamanla yok olacaktır var olan
Zamanla da unutulacaktır, bir iki nesil sonra
Babalar da unutulur, birkaç resim belki!
Başında kasketiyle
Elinde çantasıyla
Ve yüreğinde o büyük sevgi bakışıyla
O adam, o adam benim babam işte
Şimdi bir mermer altında yatıyor bedeni
Kim bilir, ne de kızıyordur bana
Oysa, “Bir küçük taşta ismim olsun yeter” demişti
Bir fidan büyüttüm yalnızca, yanı başından yükselen.

BABA OL DA BAK HELE

Sen baba oldun mu hiç
Olmamışındır, bellidir halinden
Sanırsın ki bu yaşamın yüzü hep güleçtir
Anlıyorum yüzünden, bakışların söylüyorlar bunu bana
Bir baba ol da bak hele
Yaşam nasıl da biner sırtına
Neler eder, neler çektirir sana
Çekersin, yine de çekersin çocukların için
Bir baba ol da bak hele
Belin bükülür, alnın kırışır
Tez zamanda çökersin zamanın elinde
Ve her şeye karşın bir duvar örersin yuvanın etrafına
Şimdi anladın mı beni bilmem?
Niye sordum o soruyu sana
İstedim ki, çok daha önce anlayasın şu yaşamı
Çok daha önce kurtulasın çocukluktan.

Sevgisini içinden akıtan insanlardır babalar. O nehri görmek için babaları anlamak gerekir. Tüm babaları saygı ve sevgiyle anıyorum

Yalçın YÜCEL.”KIRMIZI GÜL VE ANNEM”

175054_178868168822977_4360000_o

Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temssilcisi

Anneler gününde
Bir tek gül alabildim sana
Kırmızı gülü seversin bilirim
Yeni ayırdık dalından dediler
Bu kez hüzünlendim be anne
Gül deyince
Gül desenli fistanın geldi bir an usuma
Bayramlarda giyerdin yalnızca onu
Başka yoktu ki seçesin
Yine de, yine de nasıl gülümserdi yüreğin
Bu kez olsun
Sana bir elbise almayı çok istemiştim
Yoksulluktur, cebim boynunu büktü yine
Belki bir gün
Bir gün, onu da getiremem diye
Yüreğimi çapalayıp duruyorum
Bol bol sevgi katıyorum toprağına
Öyle bakma yüzüme
“Sen gel yeter” diyorsun
Diyorsun da
Şu boynu bükük cebime
Kızıyorum yine de
Hiç değilse
Senin yanına gelirken
Dik tutsa o boynunu
Gülümsese yüzü hiç değilse
Hiç değilse be anne…

Yalçın YÜCEL.”SEN NİNNİ SÖYLERKEN ANNE”

175054_178868168822977_4360000_o

Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temssilcisi

Sen ninni söylerken
Sesin tutuyor ellerimden
Otlar üstünde koşuyoruz birlikte
Papatyalar daha da çoğalıyor
Kuşların kanatlarına dokunuyor gözlerim

Sen ninni söylerken
Uykumun kapısı çalınıyor yavaşça
Gözlerim kapanıp kapanıp açılıyor
Beşiğim gıcırdadıkça da
Biliyorum ki, üzülüyorsun anne

Sen ninni söylerken
Balonlar uçuşuyor her yanımda
Gökyüzü bir renk cümbüşüne dönüyor birden
Ve el ediyorlar bana
Gitsem, üzülür müsün anne?

Sen ninni söylerken
Saçlarımı okşuyor nefesin
O an uyurum diye
Nasıl da korkuyorum
Direniyorum, elimden geldiğince
Uyurken anne, uyurken, o kadar yalnızım ki!

Gülten ERTÜRK ANNEMİZİN doğum gününü kutluyoruz! (1 mayıs 1970 yıl)

10000243_10152271703211506_1711077394_n (1)

Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temssilcisi

Göz Yaşartanım

Efkarlandı deli gönül daraldı
Sana daldım yine göz yaşartanım…
Aşkın kanununda bu bir kuraldı
Sende kaldım yine göz yaşartanım…

Neler geldi neler geçti gözümden
Pek çok yaşlar döktüm bu can özümden
Ne olursa olsun dönmem sözümden
Sende kaldım yine göz yaşartanım…

Sensiz dolaşmıyor damarda kanım
Dinmiyor nedense acır sol yanım
Göğüs kafesimde sen benim canımmm
Sende kaldım yine göz yaşartanım…

Sensizlik duygusu beni kemirir
Hüznün bile bana mutluluk verir
Buzlu dağım seni görünce erir
Sende kaldım yine göz yaşartanım…

Azrail geldi de gelemem dedim
Ben yari görmeden ölemem dedim
Onsuz hiç bir zaman gülemem dedim
Sende kaldım yine göz yaşartanım…

03 02 2007

Gözüm Dalıyor

Özlemler büyüdü kocaman oldu
Sevgi şelalemse hâlâ çağlıyor
Sensiz geçen günler hasretle doldu
Yoldamısın yoksa gözüm dalıyor

Beni hatıralar sana bağlıyor
Güldüğüme bakma özüm çağlıyor
Bıraktığın izlerse yürek dağlıyor
Yoldamısın yoksa gözüm dalıyor

Sordun mu kendine sebep neydi?
Düğümlenen kalbim çözüm ariyor
Gururun seni de beni de yendi.
Yoldamısın yoksa gözüm dalıyor

Bir sürpriz yapıp ta gel ne olursun
Yalnızlık ağ misali beni sarıyor
Boş bekleyen gölüm seninle dolsun
Yoldamısın yoksa gözüm dalıyor

Geçmişe döneriz elbet dilersen
Her kimle konuşsam seni soruyor
Gül yerine diken getir istersen
Yoldamısın yoksa gözüm dalıyor

Harika UFUK.”Gölgedeki pembe savaş”

Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temssilcisi

Merhaba!

Adım Sema…

Mimarım. Eşim Gürkan da inşaat mühendisi… İkimiz de Ankara Gazi Üniversitesi’nde okuyorduk. Ben birinci sınıftayken eşim Gürkan da son sınıftaydı. Üniversite’nin kantininde tanışmıştık. İlk görüşte aşka inanır mısınız bilmem ama biz birbirimize ilk görüşte âşık olmuştuk. 2000 yılında yani milenyumda evlenmiştik. On beş yıllık evliyiz. Ezgi adında dünya güzeli bir kızımız var. Kargaya yavrusu kuzgun görünürmüş. Bana da öyle güzel görünüyor yavrum işte! Ezgi ortaokul son sınıf öğrencisi… Derslerinde de oldukça başarılı…

Yeni yıl gelirse 41 yaşıma gireceğim. “41 Kere maşallah!” dediğinizi duyar gibiyim. Bu yaşıma kadar çok mutluydum ta ki kanser olduğumu öğrenene kadar! Yaklaşık sekiz aydır kanser tedavisi görüyorum. Tedavi iyi hoş da kesin kurtuluşum var mı yok mu belirsizliğinin tam ortasındayım. Kendimi ıssız bir adada gibi hissediyorum.

“Ah yazık” mı dediniz. İlkokuldayken “Dört tarafı denizlerle çevrili kara parçasına ada denir.” diye ezberlemiştik bu tanımı… Şimdilerde ben bunu değiştirdim dört tarafı kanser hücreleriyle çevrilmiş insana seçilmiş insan denir diyorum. “Neden ben? Tanrım neden ben?” dediğimi düşünüyorsunuz belki de… Hayır, yanılıyorsunuz işte… İsyan etmedim, etmeyeceğim. İsyan yok, çünkü ben güçlüyüm çünkü ben bununla baş edebilirim. Bir Amazon gibiyim aslında… Tanrım beni güçlü gördüğü ve savaşçı ruhumu bildiği için beni seçti. Savaşacağım, kazanacağım.

İsterseniz kanser öyküme baştan başlayayım: Televizyondaki kadın programlarından birini izlerken Derya Baykal: “ Hanımlar, banyo sonrası ayda bir kez koltuk altlarınızda beze olup olmadığını kontrol edin. Unuturum derseniz ya her ayın ilk gününde yahut doğum gününüz ayın 23’ündeyse mesela her ayın 23’ünde rutin olarak elle kontrollerinizi yapın. Bir farklılık hissederseniz doktora gidin.” demişti. Ben de aynı gün banyo sonrası ilk kontrolümü yapmıştım. Takvime baktım. Ayın 14’üydü. Tamam, ayın 14’ünden 14’üne bu işleme rutin olarak devam etmeliyim diye düşündüm. Unutacak olursam ninemin anlattığı masallardaki “Ayın 14’ü gibi güzel prensesi” hatırlarım diye kendi kendime mırıldandım.

Bu kontrollerim birkaç yıl sorunsuz sürdü. Bir gün banyo sonrası rutin kontrolümde elime bir kitle geldi. Sanki irice bir mercimek gibiydi. Hastaneye gittim. Doktor “Önce bir ultrasonla bakalım. Sonra gerekirse mamografi çektirirsiniz.” dedi. Ultrasonla baktı, yüz hatları gerginleşti. Bana “Siz dışarıda bekleyin. Bir de hocam baksın. Bütün hastalar gittikten sonra hocamı çağıracağım.” dedi. Birkaç doktor arkadaşını çağırdı, en son hocası geldi. Tekrar dikkatle muayene ettiler. Ultrasonda baktılar. Mamografi için yolladılar. Mamografi çektirdim. Çok zahmetliydi. Mememi adeta tost yapar gibi makineye kıstırdılar. Birkaç kez sağ birkaç kez de sol göğsümün mamografisi çekildi. Bir kitle vardı. Moralim bozuldu. Hastalardan şalvarlı şişman güler yüzlü bir köylü hanım “Korkma, ne varmış korkacak? Benim mememden kan geldi. Bak aldırmıyorum bile…” dedi. Utandım, içimden “Neler yaşanıyor, ne acılar var dünyada ve insanlar morallerini hiç bozmuyorlar Sema sen de güçlü ol!” dedim.

Raporların yazılması biraz zaman aldı. Sol mememdeki kitle şüpheli görünüyordu. Biyopsi için bana randevu verdiler. Kendime telkinde bulunsam bile o gün çok sinirliydim. Halim selim biri olan ben bu işlemlerden sonra iyice gerginleşmiştim. Biraz korku, biraz cesaret, biraz umut biraz umutsuzluk içimde el ele tutuşmuşlar da halay çekiyorlardı adeta… Biyopsi sonrası kuşku dolu bekleyişler… Alınan parçanın tahlil edilmesi iki haftayı buldu.

O arada internetten kansere iyi gelen yiyecekler hakkında ne bulursam eşime sipariş veriyordum. Adamcağız aktarları, marketleri tek tek geziyordu. Karnabahardan çekirdekli siyah üzüme; arı poleninden aloe vera bitkisine; biberiyeden brokoliye; buğday çiminden çemen otuna; karahindibadan çörek otuna, kızılcıktan keten tohumuna varana kadar ne bulursa eve taşıyordu.

Sonuçları alacağımız gün eşim de benimle beraber hastaneye geldi. Sonuç negatifti. Yani meme kanseri değildim. Tam sevinecekken hevesim kursağımda kaldı. Kan ve doku tahlillerim sırasında lösemi olduğum ortaya çıkmıştı. Düşman, kanıma kadar girmişti. Kanserle savaşmak için moral yönünden çok güçlü olmalıydım. Ne olursa olsun beni içten içe yiyip bitiren kanseri vücudumdan kovmalıydım.

Kemoterapi sonrası ateşim yükseliyordu, istifra ediyordum, Aşırı derecede ağrım ve sızım oluyordu. Sanki vücudumun her hücresi ayrı ayrı acı veriyordu bana… Kendimi çok bitkin hissediyordum. Konuşma isteğim olmuyordu, olsa bile konuşma gücünü kendimde bulamıyordum. Bir yandan da kızımla eşimi üzdüğüm için acı çekiyordum. Sonu görülmeyen bir yolun yolcusuydum.

Aslan yelesi gibi gür ve uzun saçlarımı taradığım bir sabah bir tutamın avucuma dolması yüreğimi kanattı. Sonra bir tutam daha… Lepiska saçlarım avuçlarımı doldurdukça gözyaşlarım sel oluyordu. Hani aslan burcu insanlarının ortak özelliğiydi gür saçlar… Ben de burcumu soranlara “Saçlarıma bakın, anlarsınız.” diye göz kırpıyordum. Oysa şimdi kel kalmanın eşiğindeydim, övündüğüm güzelim saçlarım avuçlarımı doldurmaktaydı. Bir kadın için en büyük travma budur diye düşündüm.

Ertesi gün kuaför eve geldi ve saçlarımı neredeyse sıfıra vurdu. Aynaya baktığımda kendimi tanımakta zorlandım. İştahsızlığım nedeniyle hayli zayıflamıştım. Gözlerimin altı morarmıştı. Kaşlarım, kirpiklerim de dökülmekte idi. Asker tıraşı gibi kel bir kafa… Kendimi çok çirkinleşmiş olarak gördüm aynada… Eşim en çok omuzlarıma dökülen lepiska gibi dalga dalga sapsarı saçlarımı severdi. Şimdi beni sevmeyecekti belki de… Ama ben yine aynı Sema’yım. Saçım, kirpiğim, kaşım dökülse de ben ruhen aynıyım, değişmedim ben… Saç dediğin nedir ki altı üstü kıl işte… Ninemin dediği gibi “Kılda keramet olsaydı tabakhaneye nur yağardı.” Fakat ya ölürsem… Ölümüm kızımda büyük bir travma yaratacaktı, hayatı boyunca annesinin boşluğunu dolduracak kimsesi olmayacaktı. Gerçi “Teyze anne yarısı…” derler. Ablamın kızıma destek olacağından emindim ama onun da çocukları vardı. Biricik kızım Ezgi’m ikinci plana atılacaktı büyük bir ihtimalle… Keşke kızıma bir kardeş doğurmuş olsaydım. Tek başına kalmazdı, kardeşiyle beraber daha güçlü tutunurdu hayata…

Gürkan çok iyi bir babaydı ama öldüğüm takdirde bir süre sonra evlenecekti mutlaka… Kızım ne olacaktı üvey annesi ona nasıl davranacaktı? Ya masallardaki “Külkedisi gibi horlasalardı! Dayanamam Tanrı’m asla… Kocamı bir başka kadınla evli düşünmek bile çıldırtıyordu beni ama biricik kızımın üvey anne elinde hırpalanacağını düşünmek ölümden de beter bir duyguydu. Bol bol dua ediyordum. Allah’ım beni kızıma bağışla ne olur!

Bu halde bile yaşama tutunmamın sebebi kızımdı. Onun annesiz büyümesine asla izin vermeyecektim. Bir an önce iyileşmek istiyordum. “Tanrım ne olur bu bir rüya olsun, uyandığımda hayatıma kaldığım yerden devam edeyim.” diye yalvarıyordum. Çiçekleri, kuşları, denizi, İstanbul’u, Nevşehir’i, Ürgüp Göreme’yi bir daha görememek değildi kaygım! Kızımın bensiz büyüyecek olması ihtimaliydi beni korkutan… Ezgi’nin hayali İngilizce öğretmenliğiydi. Daha üniversiteyi kazanacaktı, okuyacaktı, kep fırlatma törenine ailece gururla gidecektik. Kim bilir kızımın evlendiği telli duvaklı gelin olduğu günü de görmek kısmetimizdedir. Kızım için başaracaktım bunu… Onu yalnız bırakmaya hakkım yoktu ki!

Üçer haftalık aralıklarla dört kez kemoterapi uygulandı bana… Umudumun tükendiği anlarda kızımın hayali gözümün önüne geliyordu. Melek yavrumu düşünerek güç kazanıyordum. Bildiğim bütün duaları okuyordum. “Gerçeği söyleyin. Ölecek miyim? Ne kadar ömrüm kaldı?” dedim. Doktorum çaresiz olmadığımı, ilik nakli ile iyileşebileceğimi söyledi. Bu sözleriyle beni bir anda yüreklendirdi. Kardeşlerim varsa onlardan ilik alabileceğimi yoksa uyan iliği bulmanın biraz zaman alacağını söyledi. Annemle babama defalarca teşekkür ettim şu an hayatta olmasalar da… Yıllar önce trafik kazasında ikisini birden kaybetmiştim. İyi ki ablam varmış. Uyarsa onun iliğinden alınan hücreler bana nakledilecekti. Öğrendiğim kadarıyla ikiz kardeşlerde bu uygunluk daha fazla oluyormuş. İkizim yoksa da bir tanecik Semra ablam var benim… Şükürler olsun!

Yapılan testler sonucunda ablamın iliğinin ve hücrelerinin benimkilere uyduğu anlaşıldı. Ameliyatım için en uygun vericiyi bulduğumuzu doktorum sevinçle belitti. Semra ablam iliğini vermeyi kabul etti ama eniştem karşı çıktı. Sonuçta onun eşi de ameliyat olacaktı ve ikimiz için de risk vardı. O da ablam ve çocukları için endişeleniyordu. Ben bir yandan, eşim bir yandan ablamın eşini razı ettik sonunda… “Aynı durumu siz yaşasaydınız ve benden bu desteği isteseydiniz reddedilince neler hissederdiniz?” sorumun ve gözlerimden istemsizce boncuk boncuk dökülen gözyaşlarımın etkisi ile olduğunu sanıyorum. Sonunda eniştem ricamızı kabul etti. Artık bu ameliyata hazırlanmamız gerekiyordu. Çok farklı duygular içindeydik. Sonuç ya istediğimiz gibi olmazsa!

Ablamla göz göze geliyorduk ama konuşmuyorduk. Dildeki söze gerek yok bazen kalpten kalbe giden yolda anlatacağını düz anlatabilen göz varsa… Duygularımızı bakışarak aktarabiliyorduk birbirimize… Canım ablacığım Semra’m… Bana hayat verecekti. Yıllar önce annemizi ve babamızı o elim kazada kaybettiğimizde de bana hem annelik hem ablalık yapmıştı. İnsanın kendi canından kanından birinin olması ne güzel… Şimdi de bana hayat verecekti. Kızım Ezgi annesiz büyümeyecekti. Yaşamayı en çok da kızım için istiyordum. Hayata sıkı sıkıya tutunmalıydım ve asla vazgeçmemeliydim.

Nakil günü geldi çattı. Hepimiz çok heyecanlıydık. Vücudumun nakledilen iliği sahiplenmesi şarttı. Ya sahiplenmezse düşüncesi bile korkunçtu. Kızımla ve eşimle vedalaştım, helalleştim yine de ne olur ne olmaz diye ama inanıyordum ki sağlığıma kavuşacaktım, hayatımı yeniden kaldığım yerden sürdürecektim.

Ameliyat masasına yattığımda bildiğim bütün duaları okudum. Doktoruma gülümsedim. Size güveniyorum, dedim. Uyutulmuşum. Ne kadar zaman geçtiği hakkında en ufak fikrim yok. Gözümü hastane odasında açtım. Yoğun bakımdaydım. Eşim, kızım, yakınlarım bana gülümseyerek camdan bakıyorlardı. Eşim zafer işareti yaptı. Kızım öpücükler yolladı. Şimdilik beni camın arkasından görebiliyorlardı. İki gün sonra özel odaya aldılar beni… Sağlık ekibi özel giysiler içindeydi. Astronotlara benzettim onları bir an… Söylediklerine göre ablamın da durumu çok iyiydi. Hatta onu ikinci gün taburcu etmişlerdi.

Doktorum sanki ailemden biri gibiydi. Benim sevincime de kederime de ortaktı. Ben iyileştikçe o da seviniyordu ama temkinliydi. Her an her şey olabilir endişesini de yüzünden okuyabiliyordum. Dilimden düşmeyen dualarımın ve de iyileşme inancımın da çok faydası olmuştu. Kısa sürede kendimi toparladım. Yakınlarımın sevgisi, şefkati, fedakârlığı ile hayatı yeniden kucakladım. Hastaneden çıkarken geleceğe umutla bakıyordum.

Eve geldiğimde evimiz tertemiz olmuştu, Eşim haftada bir gelen temizlikçi bayanı çağırarak evi temizletmişti. Haftada beş kez gelmesi için de anlaşma yapmıştı. Salondaki kanepe de uzanmam için düzenlenmişti. Epeydir istediğim televizyon da alınarak duvara monte edilmişti. Sevdiğim, istediğim ne varsa alınmıştı. Kendimi toparlayana kadar da eşimin halası yanımızda kalacaktı. Eşimin halası çocuklarını evlendirmişti, yıllardır tek başına yaşıyordu. Çocuklarından biri öğretmen diğeri de polisti. Tayinleri dolayısı ile farklı illerde yaşıyorlardı. Bayramlarda ve tatillerde birkaç günlüğüne geliyorlardı. “Gürkan’cığım Halime halan hep yanımızda kalsın.” dedim. Halime Hala çok mutlu oldu. “Hem belli mi olur sağlığıma kavuştuktan sonra belki kızıma bir kardeş gelmesi için planlar yaparız. Eminim Ezgi de çok iyi bir abla olacaktır.” dedim. Göz kırptım. Evdekiler “Yaşasın!” diye bağırdılar.

Daha da güçlenmiş olarak hayata kaldığım yerden devam edecektim. Ben bir Amazon kadınıydım. Elbette bütün zorlukları yenebilecek kadar güçlüydüm. Tanrım beni seçmişti umutsuz hastalara umut olayım diye… Allah’ım sen ne büyüksün! Beni aileme, ailemi de bana bağışladın. Şükürler olsun! Kanserin kara gölgesindeki mücadeleyi pembe hayalleri olan kadın kazandı.

ADANA
ARALIK 2015

Kamran MURQUZOV.”Hakkı bulmamız gerekir”

10730926_708473925888118_1815156677351752954_n

Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının
Mətbuat xidmətinin rəhbəri,
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü.

Ateş gibi yanar olduk,
Hakkı bulmamız gerekir.
Tanrı’yı Hak sanır olduk.
Hakkı bulmamız gerekir.

İlki sevinç, sonu kader,
Geçmişlere eyle nazar.
Bir ömrün sonuna kadar,
Hakkı bulmamız gerekir.

“BUTA” YENİDƏN SİZİNLƏ GÖRÜŞƏ GƏLİR

Azərbaycan Respublikası “Ziyali Ocağı” İctimai Birliyi 2017-ci ildə özünün yeni layihəsini təqdim edir. Bu layihədə Türk dünyası ölkələrinin təmsilçiləri olan söz ustaları-şairlər öz şeirləriylə “Buta”nın qonağı olacaqlar.
Milli-mədəni irsmizə öz mahiyyəti etibarı ilə zəngin, tərtibatı baxımından nəfis bir əsər qazandırmaq qarşımıza qoyduğumuz ümdə məqsədlərimizdən biridir. Amacımız türk dünyası ölkələri arasında milli-mənəvi tellərin yaradılması, habelə yaradılan körpülərin saxlanmasıdır.
Nəzərdə tutulduğu kimi, “Buta-2”-nin bu sayında da türk dünyasının müxtəlif ölkələrindən olan şairlərin qatılması təqdirəlayiq haldır.
Ümidvarıq ki, böyük maraq və ümidlə dəstəklədiyimiz bu layihə -“BUTA -2” antalogiyası oxucuların dərin rəğbətini qazanacaqdır.
Tanınmış qələm ustalarının – Sabir Rüstəmxanlının, Fəxrəddin ZİYANIN, Ağasəf İMRANIN, Mayıl MƏMMƏDLİNİN, Bənövşə DAŞDİLİNİN, (Azərbaycan) Abdulhadi BAYIN, Sabiha SERİNİN, Tahsin SEDEFOĞLUNUN, İbrahim COŞARIN, Remzi ZENGİNİN, Cemal ÜNALIN, Harun YILDIRIMIN (Türkiyə), Muazzam İBRAHİMOVANIN (Özbəkistan), Səxavət İZZƏTİNİN (İran) və başqalarının dəstəyi ilə araya-ərsəyə gələcək “BUTA 2” oxucuların sevimlisi olacaq, kitab rəflərinin bəzəyinə çevriləcəkdir.
QATILMA ŞƏRTLƏRİ
Antologiyaya qatılan hər şairə 4 səhifəlik yer ayrılacaqdır. Bu səhifələrdə şairlərin şəkilləri, tərcümeyi-halları və 4 səhifəyə sığacak şeiri öz əksini tapacaqdır. Sərbəst, heca, əruz vəznində təqdim olunacaq şeirlər siyasi motivlərdən uzaq olmalıdır.
Hər şairə 4 kitab veriləcəkdir.
Antologiyaya şeirlər bu ilin may ayının 15-dək təqdim olunmalıdır.
Kitabın dərc olunması heç bir ticarət məqsədi güdmür.
Antogiyada dərc olunacaq şeirlərə görə şairlər özləri məsuliyyət daşıyırlar.
Kitabda dərc olunan şeirlər üçün pul ödənilmir.
Antologiyaya qatılan hər şair kitabın çap olunması üçün nəzərdə tutulan 50 manatı-105 lirəni özü ödəyəcəkdir. Göstərilən maliyyə vəsaitini hər hansı bir bankdan yaxud poçt şöbəsindən Vester Yunion vasitəsi ilə Əliyeva İlahə Əhməd qızına (Aliyeva İlahe Ahmet kızı) göndərə bilərlər.
Qatılmaq arzusunda olanlar gərəkli məlumatları +994553305830 nömrəli telefonla əlaqə saxlayaraq ötürə bilərlər.
Email adresimiz: ziyali.ocaqi@mail.ru

Esat ERBİL.”Bir Hatira ve Bir Kitap”

İlk, orta ve lise okullarını Erbilde bitirdikten sonra 1972-1973 öğretin yılında Süleymaniye Üniversitesi / Fen Fakültesi /Matematik bölümünde alındım, dört yıl süren Üniversite yaşamım hayatımın en mutlu ve en hessas anları olarak sayabilirim, çünkü lisede başlıyarak ve üniversitede gizli Türkmen Öğrenci Birliğinin mücadelesini, mücadeleci dostlarım ile beraber en mükkemel bir şekilde sürdürmüştük, üniversitenin ikinci sınfında Türkmen Talebe ve Gençler Birlik Başkanı olarak Türkmen öğrencileri tarafından üç yıl ard arda seçildim, bizim dönemimizde diye bilirim ki Türkmen öğrencileri gizli olarak türlü türlü tehditlere reğmen en etkin rol oynayabildik ve güzel faaliyetlersunduk milletimize ve başka milletlere göre başarıyla yapabildik.
1975-1976 öğretim yılında ünivesiteden mezun oldum, sonradan 18 aylık vatan görevimi ödeyip tamamladım ve Musul’a bağlı Salahhiye ilçesinde lise öğretmenine atandım, iki yıl orada görev yaptım ve Erbil merkezine taşındım, Erbil’de yıllar matematik öğretmeni yaptım sonradan lise müdür yardımcısı oldum ve bu aralarda İrak – İran savaşı başladı (8) sene yedek asker olarak vatana hizmet sundum, 1988’de savaş sona erdi ve teskere aldık, tekrar kendi mesleğime döndüm ve 1998 yılına kadar Matematik okutmeni ve lise müdür yardıcısı görevlerini yaptım, siyaset alanında daha etkin çalışmak için 19 / 11 / 1998 tarihinde kendi isteğim üzere emekliye ayrıldım.
1974 seneside Erbil’de ilk defa olarak (Türkmen Kardeşlik Ocağı) bir kültür kuruluş olarak açtık bende başka ağabeylerim ile beraber bir kurucu üyesi olarak Ocağı açmaya katıldım ve askerlik görevinde olduğuma yönetim kurulu üyesine alınamadım, 1978’den itibaren genel bir özgür seçimde yönetim kurulu üyesi olrak seçimde kazandım ve 1996 yılından itibaren Ocağın Başkan Yardımcısı görevine atandım ve 2010 yılında Ocak başkan Yardımcısında kendi isteğim olarak ve gençlere bir firsat olarak istifa ettim. Erbil’de TKO farksızın bölgede tüm Türkmenlerin kendi evi ve bir önemli kültür okulu sayılmaktadır, bu kuruluş kültür kuruluşu olmadan önce milli bir kuruluş olmasına damgasını vurmuştur bu nedenle de her gayretli Türkmenlerin kendi öz evi gibi davranmaktaydılar, bu milli müessese 31 / 12 / 1974 tarihinde kocaman şehrimde açılmıştır.
Aynı zamanda açık siyaset özgürlüğümüze kavuşurken İrak Milli Türkmen Partisi düşük bir hale düşerken bizde (ben ve bazı mücadeleci arkadaşlarımla beraber) milli dugularımız bu düşük hali kabul etmiyerek 17-08-1996 tarihinde İ.M.T.P’nin ikinci kurultayına katılarak yürütme üyesi seçildim, partiyi yaşadıp canlandırdık dek partinin esil sahiplerine teslim ettik ve kendi kuruluşumuze döndük, bu defa Irak Türkmen Cephesini yaşatmak ve güclendirmek için TKO kuruluşumuz temamen ITC’ye katıldık önceden Yürütme kuruluna atandım, sonradan 1. Türkmen Kurultayında Şura üyesi ve dört yıllığa Denetleme Kurulu Başkanı olarak seçıldım ve Türkmen davasına en güzel ve mükkemel bir şekilde hizmette bulunduk ve diğer milletler arasında da kendimizi ve varlığımızı iyice ispatl ettik.
Edebi hayatıma gelince çocuk çağlardan başlar çünkü annemden dinlediğim ninilerini çok sevdim ve buda büyük bir neden oldu Edebiyate Hoyratla başladım ilk ürünlerimi 1972 yılında yayımlamaya başladım buda Yurt Gazetesi yolıyla, sonradan Kardeşlik ve Birlik sesi Dergilerinde ürünlerimi yaydım,1984 yılından itibaren İrak Edebiyatçı ve Yazarlar Birliğinde üye oldum, edebiyatın türlü dallarında çalışmışım örneğin (Şiir, Hoyrat, Piyes, Sahne,öykü ve Radyo oyunları), Yurt’ta ve Yurt dişinde bir çok Fistival ve şiir yarışmalarına katılmışım ve güzel ödüllerde kazanmışım en sevdiğim şiir şölenlerinden(1998- Ağustos ayında- Konya Şehrinde – 8.Altınbaşak Kültür ve Sanat Etkinlikşeri Şiir Şölenidir), aynı zamanda da 2016 yılında Azerbaycanda Şeki Şehrini Kültür merkezi olarak seçilmesinden dolayı AKSEF Örgütü ile beraber bende bir Irak şairi olarak o Fistivala katıldım ve Azerbaycanın değişik Şehirlerinde etkinliklere katıldım, bunlar yanında da Tarihi kaynak bizlerde az olduğu için, çünkü Saddam döneminde tüm Tarihi kaynaklar yandırıldı ve o, zalimin emri ile Iraka yeni tarih yazdılar ( Buda kendini satmış yazarlardan oluşan bir kaç komisyon oluşturup Yalan Tarih Irak hakkında yazdırdılar ve eski kaynaklarıda yakıp ortadan kaldırdılar ), bu yüzden 12 seneden beri bir tarihi eser yazması elimde bulunmaktadır ( Irak Türkmenleri Kimlerdir? ) gelecekte Türkmen Kütüphanesini zengileştirmek

Harika UFUK.”ESKİ YARALAR”

Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temssilcisi

Kapanmış eski yaralar gocundurmaz beni
Baktıkça hatırlatır
Yaşadıklarımın coğrafyasını…
Acıtan her yara kapanır,
Tende ve kalpte izini bırakarak…

Yaralarımı severim,
Her birinden
Farklı dersler çıkartırım,
Faillerini yaşamımdan soyutlayarak
Yeni bir sayfa açarım.

İsyan parmaklarımdadır,
Avuçlarken gökyüzünü
Güneş saklanır kuytularıma…
Düşlerime yıldızlar yağar.
Bahar çiçekleriyle bezenmiş
Bir ağaç görünce
Elimi uzatırım;
Oysa
Tutunmaya,
Tutmaya çalıştığım dal
Uzaklaşır günden güne…

Ben senin mübarek adını,
Saçlarını, gözlerini, ellerini değil,
Sadece ruhunu severim.

Bu gün
Doğmadığım saklı bir kentte
Gözümü açtım.
Kumsalda yapayalnız,
Yalınayak kederlerim dolaştı özgürce;
Ama kentin daracık sokaklarından
Geçemedi düşlerim…

HARİKA UFUK
ADANA
AĞUSTOS 2012

NOT: Bu şiir Şiir Sanatı.net Sitesinde 04.03.2017 tarihinde günün şiiri ve yıldızlı yazı olarak seçilmiştir.

Harika UFUK.”ADANA’MIN YOLLARI TAŞTAN”

Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temssilcisi

Sabahleyin her zamankinden erken kalktım. Kahvaltı yaparken kızımla sohbet etmeye başladık. Aklıma şu geldi: Başka bir yerden Adana’ya gelseydik nereleri gezerdik? Bir gün şehrimizi tanımak için yetmez ki! Adana’yı gezmek için en az üç gün ayırmak gerekir. Anavarza, Şar ve Misis Ören yerlerini de unutmamalıyız elbette… Ben bir günde şehirdeki yerlerin çoğunu gezeriz, dedim. Kızım da hepsini gezebiliriz, dedi. Farz edelim ki Adana’ya geldik, zamanımız kısıtlı, bir gün sabahtan akşama kadar ne kadarını gezebilirdik acaba? Denemeye karar verdik.
Kahvaltı sonrası öncelikle Seyhan’ı gezmek üzere kızımla hazırlandık. Atatürk sevdalısı olduğumuz için ilk durağımız pazartesi günü dışında her gün ziyaret edilebilen Atatürk Evi oldu. Türk öğrencilerle askerlerin ücretsiz olarak ziyaret edebildikleri bu mekân Tarihi Taş Köprü karşısındadır. Mustafa Kemal Atatürk, 15 Mart 1923 tarihinde eşi Latife Hanımla geldiğinde Ramazanoğulları’ndan Suphi Paşa’ya ait bu konakta misafir edilmiş. 1981 yılında Atatürk’ün 100. Doğum Günü dolayısıyla bu konak Atatürk Evi olarak restore edilerek Müze Müdürlüğüne bağlanmış.
İki katlı bu binanın alt katı çalışma odası ve kütüphaneden oluşuyor. Kütüphanedeki 2000 civarındaki kitabın tamamı bağış yoluyla sağlanmış. Üst katta ise Sofa, Yatak Odası, Çalışma Odası, Basın Odası, Mücahitler Odası, Oturma Odası, Hatay Odası, Silah Odası, Yaver Odası, Kuva-yı Milliye Odası yer almış. Sofada Emekli subay Nevzat Duruak tarafından yapılmış olan Atatürk'ün mumdan heykeli yer almaktadır.
Yatak odasında ise Pirinç karyola, sim işlemeli yatak, masa örtüsü, ayrıca Maraş işi iki koltuk ve elbise dolabı vardır. Mücahitler odasında Gani Girici'nin ve bazı mücahitlerin portreleri, Gani Girici' ye ait madalya ve Atatürk'ün ölüm anına, 09.05'e ayarlanarak durdurulmuş bir saat bulunmaktadır.
Hatay Odasında Atatürk Adana'ya geldiğinde, Ayşe Fıtnat hanımın başkanlığında bir grup Fransız işgalindeki Hatay'dan gelerek Atatürk' ün huzuruna çıkmış ve ona siyah gül hediye etmiştir. Buna karşılık, Atatürk de "Kırk asırlık Türk yurdu düşman elinde kalamaz." demiştir. Bu olayı anlatmak için mankenler konmuştur. Ayrıca ceviz oymalı sehpa, Türk bayrağı ve Hatay'dan gelen heyetin çeşitli boylarda fotoğrafları bulunmaktadır.
Ceviz sandalye, nargile, madeni mangal, kilim ve halılar oturma odasındadır. Vitrin içerisinde Yeni Adana Gazetesi'nin ciltlenmiş Pozantı nüshaları ve çalışanlarının çerçeveli resimleri basın odasında bulunmaktadır.
Maraş işi koltuk, masa, sandalye, telefon, dolap ve Atatürk' ün portresi Atatürk’ün üst kattaki çalışma odasındadır. Cins ve ebatları değişik tüfekler, tabancalar, paşa apoleti, Atatürk' ün doğduğu evin maketi, Anıtkabir'e Osmaniye'den giden taşın numunesi ve vitrin içerisinde çeşitli yıllara ait madeni paralar silah odasında yer almaktadır. Atatürk'ün yaverinin kaldığı Yaver Odasında pirinç karyola, sim ve gümüş işlemeli yatak örtüsü, ceviz kaplamalı elbise dolabı, madeni ibrik ve leğen bulunmaktadır. Atatürk, İsmet İnönü ve Kuva-yi Milliye döneminde emeği geçen ve Kuva-yi Milliye hareketini başlatanların büstleri Kuva-yi Milliye Odasındadır.
Atatürk Evi’nden ayrılırken Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün, “Bende bu vaka inin ilk hissi teşebbüsü bu memlekette, bu güzel Adana’da vuku bulmuştur.” Sözlerini anımsıyorum ve Kurtuluş Mücadelesine dair ilk düşüncesinin Adana’da oluştuğundan dolayı büyük gurur duyuyorum. Adanalı olmak bana bir kez daha büyük mutluluk veriyor, gülümsüyorum.
Atatürk Evi’nin bulunduğu bu semt Tepebağ’dır. Adana’nın kent merkezinde, kurulduğu iki adet höyüğün üzerinde, bir tarih anıtı gibi yükselen en eski yerleşim alanıdır. Tarihi sur içindeki adana şehrinin en eski kent kalıntıları, toprak altındaki değerleriyle bronz çağına kadar giden binlerce yıllık kültürü burada saklıdır. Yaklaşık olarak 8000 yıllık geçmiş olan Tepebağ’da 1495 yılında Ramazanoğlu Halil Bey’in yaptırdığı konaktan itibaren başlayan yeni şehirleşme döneminde Tepebağ Mahallesi de oluşmuştur. 1748 yılında yaptırılan Yeşil Mescit ile başlayan yeni yapılaşma döneminde gelişmiştir. O nedenle bugün ayakta kalabilmiş Tepebağ evlerinin çoğu 18.yüz yıldandır. Tepebağ evlerinin şemsiye gibi açılmış geniş saçakları, yüksek tavanları, cumbaları, daracık sokaklara açılan kanatlı kapıları ve hayranlık uyandıran oya gibi işlenmiş tavanları ile bizleri on sekizinci, on dokuzuncu yüzyılın büyülü mistik ortamına taşır. Sadece Tepebağ’da değil; Kayalıbağ, Türkocağı, Sarıyakup, Karasoku, Alidede ve Ulucami mahallelerinde çok az sayıdaki eski evler kurtarılmayı beklemektedir. “Eski Adana Evleri” aynı adlı TepebağHöyüğü’nün üzerinde ve eteklerindedir. Tarihi sur içindeki Adana şehrinin yüzlerce yıllık kültürü burada saklıdır.
Nehir kıyısındaki ve Tepebağ’daki aslına uygun olarak restore edilmiş eski Adana evlerini seyretmek de oldukça keyifli… Buralarda kim bilir kimler yaşadılar? Sevinçleri, kederleri bu konakların taşlarına, duvarlarına sindi belki de… Genç oldular, evlendiler, çocukları oldu, yaşlanıp öldüler yıllar evvel… Ah ölüm, bunu düşününce içimi bir burukluk kaplıyor. Bir düşünürün “Ey hayat, seni el üstünde tutuşum ölüm sayesindedir.” sözleri dökülüyor dudaklarımdan ve kırık gülüşüm Adana’nın taştan yollarına düşüyor.
Bu arada Bosnalı Salih’in Konağı’nı da Bosnalı Otel olarak çok güzel düzenlemişler. Kentin tarihi dokusuyla uyum içinde nehir manzaralı çok şirin bir yer olmuş. Söylem Dergisi olarak getirdiğimiz sanatçıları misafir ettiğimiz şık bir butik otel…
Nehir manzaralı üç katlı ahşap bir ev de restore edilerek Türk Sinema Müzesi haline getirilmiş. Girişte Adanalı sanatçıların fotoğraflarının altında pirinç levhalar üzerine isimleri ve doğum tarihleri yazılmış. Ölen sanatçılarımızın ölüm tarihleri yazılmamış çünkü sanatçıların ölümsüzlüğü vurgulanmak istenmiş. İkinci katta film afişleri ile üç cansız erkek manken var. Yılmaz Güney’in elbiseleri giydirilmiş mankenin önünde duruyorum. Duvarda Yılmaz Güney’in eşine yazdığı mektuplar var. İster istemez gözyaşlarım yanaklarımdan süzülüyor. Çok duygulu mektuplar bunlar… Yılmaz Duru’nun giysileriyle bir manken karşımda dururken onun Susuz Yaz, İnce Cumali, Meyro gibi güzel filmleri gözümün önünden geçiyor. İrfan Atasoy’un giysileri de yine cansız bir mankenin üzerinde… Vurdulu kırdılı filmlerinden tanıyorum onu ama kızım tanımıyor. Nostalji filmleri gösterilirken ona pek rastlamıyoruz televizyondaki kanallarda…
Kuzeye ilerliyoruz. Banklarda oturup fıskiyelerden şırıl şırıl akan suları seyretmek hoşumuza gidiyor. Bu kez kuzey batıya doğru yürüyoruz. Türkiye’nin ve Ortadoğu’nun en büyük camisi olan Sabancı Merkez Cami’ye varıyoruz. Kızım Sena cep telefonundan internete girerek şu bilgileri benimle paylaşıyor:
“Sabancı Merkez Cami aynı anda 20.000 kişiye hizmet vermektedir, açık alanın düzenlenmesiyle 28.000 kişilik camidir. Son cemaat mahalliyle birlikte 6600 metrekareye yayılmıştır. Dokuz fil ayağı üzerine oturmuş. Klasik Osmanlı mimarisi tarzında yapılmış. Genel görünüm olarak Sultan Ahmet Cami’ ne, plan ve iç mekân olarak Selimiye Cami’ne benzemektedir. Dört yarım-kubbe, beş kubbe, altı minaresi vardır; bunlar dört halife ve dört mezhebe, İslam’ın beş şartına, imanın altı şartına karşılık gelmektedir. 32 metre çaplı ana kubbe 32 farza, avludaki 28 kubbe Kur’an’da adı geçen 28 peygambere, ana kubbedeki 40 pencere Muhammed'in peygamber olduğu yaşa ve 40 rekât namaza, 99 metrelik altı minare Allah’ın 99 güzel ismine karşılık gelir.” Değerli fotoğraf sanatçısı ve Doktor Haluk Uygur’un sözüyle bir kez daha “ilklerin ve enlerin şehri” Adana’da yaşamanın tadına varıyorum.
İçi muhteşem çinilerle ve vitraylarla bezeli bu cami bize bir anda uhrevi bir âlemin kapısını açıverdi. Dualar okuyarak iç huzuruna erdik ve hayran kaldığımız camiden çıkarken adeta bir kuş gibi hafiflediğimizi hissettik.
Güneye yöneliyoruz. Adana’mızın sembolü sayılan meşhur Taş Köprü’den Seyhan nehrini seyrediyoruz. Roma dönemi eserlerinden olan bu köprünün yirmi bir gözünden yedisi toprak altında kalmış. Şu anda on dört gözlü olan köprümüz 310 metre uzunluğundadır. Roma İmparatoru Hadrian tarafından yaptırılan köprü Jüstinianus tarafından ciddi anlamda onarılmıştır. Osmanlı döneminde de birkaç kez onarılan köprü, şu anda kullanılmakta olan dünyanın en eski köprüsüdür. İlkler ve enler kenti Adana’da yaşamaktan çok mutlu oluyorum ve Romalıların yaptığı ve kullandığı köprüyü asırlar sonrası kullanmak haz veriyor bana… Bu köprü Seyhan ilçemizle Yüreğir ilçemizi bağlamakta… Biz Yüreğir’deki güzellikleri ve Karşıyaka’daki muhteşem otelleri Hilton’u uzaktan seyrederek tarihi yerlerdeki gezimizin tadını çıkarıyoruz.
Taş Köprü’nün yanındaki Tarihi Kız Lisesi’ni gezmemek olmaz. Yıllarca Türkçe ve Türk Dili ve Edebiyatı dersleri anlattığım sınıflar deprem sonrasında tamamen restore edilerek Adana Kültür Merkezi haline getirilmiş. Şair ve yazar olarak burada yapılan kültürel etkinlikler beni çok mutlu ediyor. Bir zamanlar annemin, halamın ve annemin amcasının kızı Behiye Teyze’min burada öğrenci olduklarını düşünmek bile beni heyecanlandırıyor. Çiçekler içindeki muazzam bahçede Karacaoğlan’ın heykeli var. Yer yer banklar konulmuş ve kamelyalarla süslü bahçede oturarak Seyhan nehrini seyretmek huzur veriyor bize…
Ulu Cami’ye doğru yürüyoruz. 16. Yüz yıldan kalma bu caminin diğer adı Ramazanoğlu camidir ama Ulu Cami adıyla bilinir. Ramazanoğlu Beyliği zamanında Halil Bey tarafından 1509’da yapımına başlanan cami Ramazanoğlu Halil Bey’in ölümünden sonra oğlu Mehmet Piri Paşa tarafından 1541’de tamamlanmıştır. Selçuklu ve Memluk mimarilerinin izlerini taşıyan caminin duvarları siyah-beyaz mermer taşlarla bezelidir. Batı ve doğuda birer kapısı bulunur. Batı kapısı üzerinde iki yılan kabartması olan bir kubbe ve bir kitabe vardır. Doğu kapısı üzerinde ve minberinin üstünde de birer kitabesi bulunur. 16. asırdan kalma çinileri meşhurdur. Medrese, Türbe, İmaret, Dar’ül hadis, Dar’ül şifa, SIbyan Mektebi gibi yapıları da içeren Ramazanoğlu Külliyesi’nin bir parçasıdır. Külliyenin günümüze kadar gelebilmiş diğer kısımları; Medrese, Türbe ve Ramazanoğulları Saray Selamlığı (Tuz Hanı)’dır. Ulu Cami’nin batı kapısındaki yılan kabartmalarına bakarken oradaki kitabelerde neler yazdığını merak ediyoruz.
Ara sokaktan şehrin güneyine doğru yürüyoruz. Bu sokakta tahta işçiliği ile uğraşan zanaatkârlar var. Hatta onlara zanaatçı değil, sanatçı bile denebilir. Öyle ustalıkla ve kendilerinden bir şeyler katarak eserler meydana getiriyorlar ki hayran olmamak elde değil… Çocukluğumda annemin elini tutarak geçtiğim yılların eskitemediği bu sokaktan yıllar sonra kızımla yan yana yürüyerek geçiyorum. Ne tuhaf bir his bu… Birkaç tahta kaşıkla oklava bir de kupaları asmak üzere ahşap bir kaide üzerinde altı kollu bir askılık satın alıyoruz.
Elli metre ileride bütün ihtişamıyla Büyük Saat Kulesi karşımıza dikiliyor. Yapımına o devrin Adana Valisi Ziya Paşa tarafından başlanan 32 metre uzunluğundaki saat kulesi Abidin Paşa zamanında 1882’de bitirilmiştir. Osmanlı döneminde yapılan saat kuleleri içinde en uzunu olan bu kule modernleşmenin simgesi olmuş zamanında… Büyük Saat’in bulunduğu semtte o kadar çok tarihi doku var ki etkilenmemek mümkün değil.
Büyük Saat Kulesi'nin hemen karşısında bulunan Çarşı Hamamı, her ne kadar kolay bir ulaşım yoluna sahip olsa da önünde dükkânların bulunmasından dolayı pek fazla görülemiyor. Bu konu üzerinde kızımla konuşmakta iken Çarşı Hamamı’nın önünde eski dostlarla karşılaşıyoruz. Ayaküzeri hal hatır soruyoruz. Hamamın tarihçesi hakkında bildiklerimi kızımla paylaşıyorum:
“1529'da Ramazanoğlu Piri Paşa tarafından inşa edilen ve Adana'daki en büyük hamamı beş kubbesi bulunan Çarşı Hamamı’nın iç bölümleri mermerle kaplanmıştır. Hamamın inşa edildiği yıllarda değirmen çarkları ve kanallar aracılığıyla hamama su taşınırmış.”
Kulenin sol tarafındaki Çarşı Hamamı ‘nı geçince görülen Kemeraltı Çarşısı sanki bizi davet ediyor. Elbette buraya kadar gelip de uğramamak olmaz. Yazmalar, nakışlı havlular alarak kızımın çeyizine katkıda bulunuyorum. Kazancılar Çarşısına giriyoruz. Biraz alış veriş yapıyoruz. Bakır cezvelerden ve dekoratif olarak kullanmak üzere el dokuması heybelerden, kilimlerden satın alıyoruz. Yıllardır babadan oğula devreden bakırcılık mesleğini sürdüren Pervin Teyze’nin oğullarının dükkânına uğruyoruz. Oradan da bakır işlemeli bir tepsi ve şekerlik alıyoruz. Aldığımız bütün eşyaları oraya bırakıyoruz. Onlar bizim komşumuz zaten. Akşamleyin evlerine özel araçlarıyla dönerlerken Pervin Teyze’ye uğrayarak eşyalarımızı bırakırlar. Adana’da dostluk ve komşu hatırı çok önemlidir. Böylece elimizde poşetlerle gezme zahmetinden kurtulduğumuz için onlara çok teşekkür ediyoruz.
Madem Adana’mızı geziyoruz Hasan Ağa Cami’ni ziyaret etmeden olmaz. Hem geziyoruz hem de burası hakkındaki bilgileri cep telefonumuzdan girerek internetten öğreniyoruz:
“Klasik Osmanlı dönemi mimarisinin Adana’daki tek örneği olan camiyi 1558 yılında Ramazanoğlu Halil Bey’in kölesi Abdullahoğlu Hasan Kethüda ile azatlı kölesi Atike yaptırmıştır. Planını Mimar Sinan’ın yaptığı söylenir. İki bölümden meydana gelen son cemaat yeri, klasik Türk mimarisinde görülen sütun başlıklarının taşıdığı sivri kemerlerle üç bölüme ayrılmakta ve bölümler üzerini küçük kubbeler örtmektedir. Camii esas mekânına son cemaat yerinden girilmekte olup kare plandaki mekânı köşe trompları ile intikali sağlanan yüksek kasnaklı bir kubbe örtmektedir. Giriş kapısının kuzey duvarı bitişiğinde Lale Devri üslubunu andıran oymalı süslemeler vardır. Müezzin mahfili ve mihrabı ağaçtandır. Siyah ve beyaz mermerlerle süslüdür. Minberi de aynı cins mermerlerle yapılmıştır. Tek şerefeli minaresi 1730 yılında yapılmıştır. Kesme taştan sade ve klasik üsluptadır. Caminin güney duvarında 1671 yılında Adana’ya gelen Evliya Çelebi’nin imzasını taşıyan bir yazıt bulunmaktadır. Ulu Camii’nin yapımını yöneten Hasan Kethüda buradan artırdığı malzemeyle daha güzel olan bu camiyi yaptırmıştır. Söylentiye göre buna çok kızan Ramazanoğlu Piri Mehmet Paşa da onun başını kestirmiştir.” Camiyi gezip trajik öyküsünü de öğrendik.
Bu arada eskiden oturduğumuz semtte Mestanzade Camii’inin güzelliğinden bahsediyorum kızıma… 1682 yılında Mestanzade Hacı Mehmet Ağa tarafından yaptırılmış. Rahmetli annem bununla ilgili bir efsane anlatırdı biz çocukken masal gibi dinlerdik. Adamın bir kedisi varmış. Adı Mestan’mış. Onun sayesinde zengin olmuş. Efsaneden aklımda bu kadarı kalmış maalesef…
Karasoku’nun nostaljik havasını teneffüs ederken acıktığımızı fark ediyoruz. Burada oldukça eski birçok kebapçı var. Kazancılar, Tarihi İstanbul Kebapçısı, Eski Onbaşılar Kebapçısı, Asmaaltı… Buranın kebabı meşhurdur, kebabın yanında da şalgam suyu içilir elbette… Üstüne de kaymaklı kadayıf muhteşem olur.
Yemekten sonra Yağ Cami’ye doğru ilerliyoruz. Burası eskiden Ermeni kilisesiymiş. 1501 yılımda Ramazanoğlu Halil Bey burayı camiye çevirmiş. Selçuklu Ulu Camileri karakterinde, yani çok sütunlu cami tipindedir. Yapıya sonradan eklenen bir anıt gibi büyük ve görkemli bir avlu kapısı vardır. Daha önce “Eski Camii” denilen yapı, anıtsal avlu kapısının önünde yağ pazarı kurulması nedeniyle, “Yağ Camii” adını almış. Altı asırlık yolculuğumuzu küçük saate yönelerek sürdürüyoruz.
Küçük Saat’e varmadan 5 Ocak Meydanı ve yüksekçe bir yerde Atatürk heykeli vardır. Heykelin etrafında havuz bulunur. Havuz kenarında ise kurtuluş savasını anlatan çeşitli kabartmalar bulunmaktadır. Heykelin yer aldığı göbek çiçeklerle bezelidir.
Solda Adana’nın en eski hamamlarından Mestan Hamamının önünden geçiyoruz. Bu hamam 1682 yılında Ramazanoğulları ‘ndan Hacı Mahmut Ağa tarafından yapılmıştır. Kare planlıdır. Soyunmalık üzerini trampintikalli bir kubbe örtmektedir. Kubbe ortasında soyunmalığı aydınlatan feneri bulunmaktadır. Soğukluk olan üç bölümün üzerini pandantifi kubbe örtmektedir.
Az ileride sağda Adana’nın en eski ve görkemli camilerinden Kemeraltı Camii görünüyor. Kemeraltı Camii Ramazanoğlu Piri Paşa'nın emirliğine rastlayan dönemde, Hacı Mustafa Bey tarafından 1548 yılında yaptırılmıştır. Kare biçimindedir.Mimari özellikleri, genel olarak klasik Osmanlı mimarisini yansıtır niteliktedir. Hala kullanılmaktadır.
Adana’nın en kalabalık yeri, en merkezi ve en eski çarşılarından Küçük Saat’e doğru ilerliyoruz. Bu arada sağdaki kuyumcuların ışıltılı vitrinlerine bakmadan geçemiyorum. Küçük Saat, bu gün kentin can¬lı ticaret noktalarından biridir. Dükkânlar, alışveriş merkezleri büyük bir insan kalabalığıyla günün her saatinde, hareketli manzaralar sergiler. Bulunduğu mekânda sembol olan Küçük Saat za¬manın getirdiği değişimlere rağmen ilk konulduğu haliyle varlığını sürdürmeye ve bu haliyle geçmişe uzanan bir basamak olmaya devam etmektedir. Küçük Saat semti, Kemeraltı Camii’nin yanındaki kale kapısın¬dan dolayı eskiden Ters Kapı ya da Tarsus Kapı adıyla bilinmekteymiş. Bu semtte zamanın sessiz takipçisi olan Büyük Sa¬at Kulesi'ne ithaf olarak Küçük Saat denilen ikinci bir sembolik saat bulunmaktadır. İş Bankası tarafından cumhuriyetin ilk yıllarında bu meydana ko¬nulan saat, bulunduğu semte adını vermesi yönüyle önem taşımaktadır. Mekanizması sembolik bir kumbara içerisine yer¬leştirilmiş olan saat, sanatsal açıdan çok değerli ol-mamasına karşılık işlek caddelerin kavşak noktasın¬da yer alması yönüyle dikkat çekici bir konumdadır.
Küçük Saati elli metre geçince sağda bütün güzelliğiyle bembeyaz taşlarla yapılmış gelin gibi güzel ve zarif bir cami çıkar karşınıza… Adı yeni ama kendisi eskidir. Adana’da Memlûk mimarisi etkisinde tarihi Adana Yeni Camii dikdörtgen biçiminde, on kubbeli bir yapıdır. Minaresinin giriş kapısının üstünde bir güneş saati bulunmaktadır. Kitabelerinden birine göre camii, 1724 yılında Abdürrezzak Antaki adlı Antakyalı bir zengin tarafından; bir başka kitabeye göre minaresi 1729 yılında Abdullah Bin Ali Beşe tarafından yaptırılmıştır.
Yeni Cami’nin 10 metre ilerisindeki duraktan Özen dolmuşlarına biniyoruz ve Çifte Minare’de iniyoruz. Bu semte de adını Çifte Minare Camii vermiş. Asıl adı M. Sabuncu Camiidir. Eskiden Adana da bulunan tek çifte minareli cami olduğundan caminin adı herkes tarafından Çifte Minare olarak bilinir. Adana’nın pek çok yerinden görülebilen Çifte Minare Camisi son zamanlarda yapılan yüksek binaların gölgesinde kalmış ve artık uzak yerlerden görülemez olmuştur. Çifte Minareli Camii tarihi bir özelliği olmasa da şehrimizde bir dönem iki minare arasına mahya asılması açısından önemli bir yapıdır. Mimarisi ile göz dolduran cami Adana’nın en merkezi yerlerinden Çınarlı Mahallesindeki Adana Verem Savaş Dispanserine yüz metre mesafede bulunmaktadır. Caminin hemen karşındaki Adana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi 2011 yılından beri hizmet veren devlet üniversitesidir.
Bu semtte oturan bir yakınımızın evinde çayımızı yudumlarken daha gezemediğimiz çok yer olduğunu konuşuyoruz. Onlarla birlikte Seniha arkadaşımızın otomobiliyle şehir turu atıyoruz. Mimar Sinan Kültür Merkezinin önünden geçiyoruz. Ne konserler olmuştu burada diye geçmişi tazeleliyoruz. Ayna konserindeki yağan yağmuru ve o yağmura rağmen sırılsıklam olarak konseri coşkuyla izlediğimizi, Ayna Grubunun “Gittiğin yağmurla gel” şarkısına avaz avaz eşlik ettiğimizi gülerek anımsıyoruz. Çelik konserine ise çok hasta olduğum halde koşa koşa gittiğim hala usumda…
Gezintimiz devam ediyor tabii… Cemal Gürsel Caddesi’ni turluyoruz. Bebekli Kilise’yi uzaktan görüyoruz. İnönü Parkı’nın bulunduğu Dörtyol Ağzı’ndan yukarı doğru uzanıyoruz. Atatürk Caddesi’ne yöneliyoruz. Burada bulunan Atatürk Parkı en önemli mekânlardan biridir. Önemli günlerde bu parkta törenler yapılır ve çiçekler, çelenkler burada heykelin bulunduğu havuzun önüne ve iki yanına konur. Adana halkının en önemli toplanma yerlerinden biridir. Atatürk heykelinin iki yanında da askerlerimizi ve kurtuluş savaşındaki kahraman Türk kadınlarını simgeleyen heykeller bulunur. Atatürk Caddesinde de bir tur atıyoruz. Parktaki heykelin, çiçeklerin, güvercinlerin güzelliğini seyretmek hepimize mutluluk veriyor.
Gazipaşa’da Kazım’ın Büfesinde taze sıkılmış portakal sularımızı yudumluyoruz ve Eski Baraj’a gidip manzaranın güzelliğini seyre dalıyoruz. Dilberler Sekisine doğru ilerliyoruz. Yapay şelaleyi ve havuzda yüzen ördekleri sevgiyle izliyoruz. Akşamüstü bibi bici yiyelim diyerek Adnan Menderes Bulvarı’na gidiyoruz. Bir yandan gölü ve ışıklandırılmış Sevgi Adası’nı seyrederken bir yandan da bici keyfini sürdürüyoruz. Bici bici yöremizde yazın yenen serinletici hafif bir tatlıdır. Eskiden meyvelerle süslenmezdi, bir süredir meyvelerle süslenerek servis ediliyor.
Dönüşte bizi eve bırakıp evine dönen arkadaşıma “Adana’yı bir günde gezmek imkânsız!” diye dert yanıyorum. Apartman girişinde kapıcımız bize bırakılan emanetleri veriyor. Teşekkür ederek sabahki alış verişimizde Kazancılar Çarşısındaki komşu oğluna emanet bıraktığımız poşetlerimizi alıyoruz. Eve döndüğümüzde böyle güzel bir şehirde yaşamanın mutluluğu üzerine devam ediyor sohbetimiz.
Bu arada çok sevdiğim şairlerden Yahya Kemal Beyatlı’nın “Aziz İstanbul” şiiri geliyor aklıma ve bu şiirin Adana için yazıldığını hayal ediyorum:
“Nice revnaklı şehirler görünür dünyada,
Lakin efsunlu güzellikleri sensin yaratan.
Yaşamıştır derim en hoş ve uzun rüyada
Sende çok yıl yaşayan, sende ölen, sende yatan.”
Yahya Kemal Beyatlı
Ah Adana sen ne güzelsin!

HARİKA UFUK
ADANA
7 MAYIS 2014;
SAAT:21.23

Harika UFUK.”ANLAŞILMAK VEYA ANLAŞILAMAMAK”

Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temssilcisi

Yaş aldıkça görüyoruz ki hayat o kadar da uzun değil… Bu yaşam bize ait, onu en iyi şekilde kullanmalıyız. Boş bir defteri özenle yazabiliriz veya onu bir karalama defterine de çevirebiliriz. Hayat öyle bir defterdir ki karaladığımız sayfalarını koparıp atamayız. Bu nedenle attığımız her adıma dikkat etmeliyiz. Bize Allah tarafından bir defalığına bahşedilmiş hayatı en iyi şekilde değerlendirmemiz gerekmez mi?

George Orwell diyor ki: "Belki de insan sevilmekten çok anlaşılmayı istiyordu." Fark ettim ki hayatımızın çoğunu kendimizi başkalarına anlatmaya çalışarak geçiriyoruz. Anlamayana ya da anlamak istemeyene kendimizi beyhude anlatmakla kaybettiğimiz zamanın telafisi yok. Üstelik başaracağımız işleri de bu yüzden geciktiriyoruz.

Yaptığımız her işin elbette bir açıklaması olmalı ancak bunu ömrümüzce başkalarına izah etmeye çalışarak zaman kaybetmemeliyiz. Zorunlu olarak hesap vermemiz gereken öncelikle yüce Mevla’dır. Aile içinde aile büyüklerine, anneye, babaya, eşe; iş hayatında amirlere; toplumda adaleti, huzuru sağlamakla görevli emniyet yetkililerine ve adliyede yargıcın önünde hesap vermek ayrı bir konu… Ondan söz etmiyorum.

Yapmak istediğimiz her şeyin hesabını ilgili ilgisiz herkese uzun uzun açıklamak zorunda değiliz. Hesap sormaya hazır insanlar var kendilerinin zorunlu olarak ilgililere vermesi gereken pek çok hesapları varken… “Nereye gidiyorsun? Nereden geliyorsun? Bu işi neden yaptın veya neden yapmadın? Seni anlamıyorum! Seni anlayamıyorum. “ tarzındaki sorular yahut serzenişler yağmur gibi yağıyor. Birine anlatıyorsunuz, başka birine de yeniden anlatıyorsunuz, bir de bakmışsınız ki izah etmekle harcadığınız vakit uğraş verirkenki vakitten daha çok…

Mevlâna Celâleddin-i Rûmî “Sen ne söylersen söyle, söylediğin, karşındakinin anladığı kadardır.” der.

"Yürüyüp geçeceksin, hep yürüyüp geçeceksin.
Ben öyle yaptım. Hep yürüdüm.
Herkesin her şeyi anlamasını bekleyemezsin.
Sen yürüyüp gideceksin.
Anlayan anlayacak, anlamayan anlamayacak; dünyanın hepsine yetişemezsin ki!
Bilirsin ben iyi yürürüm." diyor Murathan Mungan…

Ben de diyorum ki: Kim ne derse desin, kim ne düşünürse düşünsün yürüyüp geçeceksiniz hem de ilaveten gülüp geçeceksiniz. Anlayan anladığı kadarıyla yetinsin. Anlamak istemeyenle de uğraşacak halimiz de vaktimiz de yoktur.

NOT: Umarım anlaşılmışımdır. Sevgiler…

HARİKA UFUK
ADANA
11 MAYIS 2016
SAAT:19.45

Harika UFUK.Türkiye ile ilgili muhteşem şiirler

Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temssilcisi

ADANA’MDAN SELÂM SANA TÜRKİYE’M

Toros güzelleri amber kokuyor,
Adana’mdan selam sana Türkiye’m!
Gönül tezgâhında sevgi dokuyor,
Adana’mdan selam sana Türkiye’m!

Bakü petrolünü akıtır Ceyhan,
Ceyhan’a kardeştir eşsizdir Seyhan,
İki kardeş konuk, Çukurova’m han,
Adana’mdan selam sana Türkiye’m!

Meşhurdur Kozan’ın mandalinası,
Bucak’ta yetişir meyvenin hası,
Kozan yiğitleri, yiğidin ası,
Adana’mdan selam sana Türkiye’m!

Karaisalı’mız merttir, kahraman,
Düşmanı püskürttü, dedirtti aman,
Tertemiz havası, suyu her zaman,
Adana’mdan selam sana Türkiye’m!

Güzel ilçelerden biri Karataş,
Taze, leziz balık pişsin olsun aş,
Denizi şahane, bulamazsın taş,
Adana’mdan selam sana Türkiye’m!

Yumurtalık dengin var mı dünyada?
Kalesi denizde küçücük ada,
Mavi sular, yeşil orman orada,
Adana’mdan selam sana Türkiye’m!

Seyhan ilçemizde hoş olur seyran,
Çukurova’mıza kim olmaz hayran?
Misis’te içilir en güzel ayran,
Adana’mdan selam sana Türkiye’m!

Tarih kokar Feke hem Saimbeyli,
Serindir Aladağ ve Tufanbeyli,
Misafirperverler hanımlı beyli,
Adana’mdan selam sana Türkiye’m!

Gülek BoğazıylaŞekerpınarı,
Pozantı’dan başlar Tekir’in karı,
Çiçekli ovada bal yapar arı,
Adana’mdan selam sana Türkiye’m!

Yüreğir ilçesi cennetten bahçe,
Merkez Cami huzur verir gezdikçe,
Ayetler Arapça, dualar Türkçe,
Adana’mdan selam sana Türkiye’m!

İmamoğlu,Merkez şehrin incisi,
Adana ülkemin hep birincisi,
Harika gönlümün tek bir incisi,
Adana’mdan selam sana Türkiye’m!

Bugün gezemediğimiz yerlerin bir kısmı şiirlerimde var. İsterseniz biraz da Adana şiirlerimle yolculuğa çıkalım:

ADANA METHİYESİ

Hâlâ kullanırız eski Taşköprü,
Üç bin beş yüz yıllık tarihiyle var,
Taşlarla işlenmiş sağlam bir örü!
Hadrianus’ tan da bize yadigâr!

Ölüme çareyi buldurmuş Rahman,
Misis köprümüzden geçerken Lokman,
Elinden uçurmuş listeyi o an,
Birkaç öğüt kalmış esince rüzgâr!

Kaleler kentidir güzel Adana,
Sayısı öyle çok kırktan da fazla,
Yumurtalık, Kozan ve Anavarza,
Kenti hala korur, efsane duvar!

Eski uygarlıklar işte Han yeri,
Sirkeli köyünde yolun imleri,
Elinde okuyla resmetmiş eri,
Adana’m antiktir, hep tarih kokar!

Hasan Ağa Cami ve Ulu Cami,
Ramazanoğlu’ ndan hatıra şimdi,
Yağ Cami önceden kilise idi,
Artık dualarla gönüller yıkar!

En büyük camimiz Merkez Camidir,
Eller Hakk’a açık, kalp samimidir,
Sabancı’nın âhir birikimidir,
Cennete yol olur, camide bahar!

Yeşil Mescit, Akça Mescit pek rahat,
Çarşı, Büyük Saat ve Küçük Saat,
Dilberler Sekisi, eşsizdir göz at,
Eski-Yeni Baraj kederi kovar!

Toros dağlarımız ve yaylaları,
Tekir’le Bürücek, Şeker pınarı,
Dağlarda bal yapar çalışkan arı,
Çerçi Yusuf’ta da derde derman var!

İki büyük nehir: Seyhan ve Ceyhan,
Suyumuz lezzetli; işte Çatalan,
Her mahallemizde yemyeşil alan,
Çocuklar parklarda gönlünce oynar!

Harika çok sever Çukurova’yı,
Adana’nın başka güneşi, ayı,
Kapuzbaşı, Eynel, Obruk alayı,
Adana’m ülkeme güzellik yayar!