"Türkay" aylıq ədəbiyyat dərgisinin rəsmi elektron orqanı-Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalı

Heydər Əliyev
Ümummilli lider

Biz Sumqayıtın inkişafına çox böyük diqqət göstəririk. Sumqayıtı müasir sənaye mərkəzinə çevirmək üçün konkret planlar vardır. Əslində, Sumqayıt sənaye şəhəri kimi formalaşmışdır, yaradılmışdır. İndi isə Sumqayıt müasir sənaye şəhəri kimi inkişaf edir. Burada yaradılan və tikilməkdə olan, tikiləcək sənaye müəssisələri Azərbaycanda sənayeləşmə proqramının icrası üçün çox vacib rol oynayacaqdır.

İlham Əliyev
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti

Giriş

Bu il Sumqayıt şəhərinin 68 yaşı tamam olur. 22 noyabr 1949-cu ildə Azərbaycan SSRİ Ali Soveti Rəyasət Heyətinin qərarı ilə Bakının Sumqayıt rayonuna rəsmi şəkildə Sumqayıt şəhəri statusu verilib. Şəhər statusu alarkən Sumqayıtın əhalisinin sayı cəmi 17 200 nəfər idi. Ötən 68 il ərzində Sumqayıt bir şəhər kimi tədricən formalaşmağa başlamış, yeni məhəllələr, mikrorayonlar salınmış və sənaye müəssisələri inşa edilmişdir. Otən dövr ərzində şəhər əhalisinin 20 dəfədən də çox artmasının kökündə də məhz həyata keçirilən bu tikinti işləri dayanır. İnsanlar, əsasən də gənclər respublikamızın bütün rayonlarından böyük ümidlərlə Sumqayıta gəlir, buradakı tikinti və quruculuq işlərində çalışır, sonra da ailə quraraq Sumqayıtı özlərinə tale şəhəri seçirdilər. Buna görə də uzun müddət Sumqayıt “gənclər şəhəri” adlandırılmışdır. SSRİ dövründə əsas kimya müəssisələri burada inşa olunduğundan, sonradan Sumqayıtın adına “kimyaçılar şəhəri” də əlavə olundu (əslində bu gün də Sumqayıt hər iki statusu adında qoruyub saxlayır).

Ulu öndərin həmişə diqqətdə saxladığı şəhər

Şəhərin tikilib-qurulma¬sında, inkişaf etmə¬sində Ümummilli lider Heydər Əliyevin misilsiz xidmətləri olmuşdur. Ona görə də Sumqayıtın adı Ulu öndərin arzularının gerçəkləşdiyi, böyük diqqət və qayğı göstərdiyi şəhər kimi ölkəmizin şanlı tarixinə düşmüşdür. Heydər Əliyevin Azər¬baycana rəhbərlik etməyə başladığı dövrdən Sumqayıt inkişafının yeni mərhə¬ləsinə qədəm qoymuş, mədəni-sosial obyektlərin, məktəb və yaşayış binala¬rı¬nın tikintisi daha sürətlə aparılmağa, maşınqayırma, qara və əlvan metallurgiya, yüngül sənaye, kimya sənayesi yüksək sürətlə inkişaf etməyə, istehsal olunan məhsullar yüzlərlə ünvana göndərilməyə başlamışdı.
Ölkə iqtisadiyyatının tərəqqisində özünəməxsus rolu olan kimya sənayesinin daha sürətli və yüksək inkişafına xüsusi əhəmiyyət verən ulu öndər Heydər Əliyev vax¬tilə çıxışlarının birində deyirdi ki, «Sumqayıtda iri kimya kompleksi yaradarkən, biz bu¬nu Azər¬baycanda kimya sənayesinin inkişafı üçün etdik. Sənaye obyektlərinin və iri sənaye potensialının yaradılması Azərbaycan Respublikasının tarixində əlamətdar hadisədir. Qətiyyətlə deyə bilərəm ki, Sumqayıtda edilmiş hər şey Azərbaycan xalqının rifahının yük¬səlməsinə, bizim müstəqil respublikamızın iqtisadi potensialının yaradılmasına yönəl-dilmişdir».
Heydər Əliyevin «İqtisadiyyatı güclü olan dövlət hər şeyə qadirdir» sözləri onun respublikanın gələcək inkişafı üçün fikir və layihələrinin genişliyindən, əhatəliliyindən söz açır. Hələ 1969-82-ci illərdə respublikamıza rəhbərlik edərkən kimya sənayesinin inkişafına xüsusi əhəmiyyət verən Heydər Əliyevin gərgin səyləri nəticəsində yaradılmış iri kimya müəssisələri təkcə Azərbaycan iqtisadiyyatının deyil, bütövlükdə Za¬qafqaziyanın inkişafında həlledici rol oynamışdır. Yeni müəssisələrin yaradılması ilə yanaşı Heydər Əli-yev tərəfindən o zamankı mövcud müəssisələrin rekonstruksiyası üzrə böyük işlər hə¬ya¬ta keçirilmiş, bunun nəticəsində də bir çox istehsalat müəssisələrinin illik gücü xeyli artı-rılmışdı.
Azərbaycan dövlət müstəqilliyi əldə etdikdən sonra Sumqayıtın iqtisadi xəritəsində bir çox yeni, müasir tipli sənaye ob¬yekt¬ləri yer almağa başladı. Şəhərdə tullantısız, müasir texnolo¬giyalar əsasında inşa edilmiş «Azkom¬pozit», «Güntex», «Basf Kaspian» müəssisələri, «Bismak» qida-sənaye kom¬plek¬¬si, “Gilan” tekstil, yeni Elektrik stansiyası, “Sağlam qida” aqrar-sənaye kompleksi və s. istifadəyə verilmiş, «Azərboru»nun istehsalat fəaliy¬yəti bərpa edilmişdir.

Ümummilli liderin ideyalarına sadiqlik

Bu gün regionların, o cümlədən Sumqayıtın sosial-iqtisadi inkişafında, şəhərin, simasının gözəl¬ləş¬dirilməsində Ulu öndər Heydər Əliyevin siyasətinə sadiq qalan və bu siyasəti daha geniş miqyasda davam və inkişaf etdirən möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyevin müstəsna xidmətlə¬ri vardır. Prezident İlham Əliyevin Sumqayıta mütəmadi səfərləri, hər səfərin də təməl¬qoyma və ya açılış mərasimləri ilə müşayiət olunması bu gün Sumqayıtın regionun ən iri sənaye şəhərlə¬rindən birinə çevrilməsinin əsasını qoymuşdur. Respublika iqtisadiyyatının, o cümlədən Sumqayıt şəhərinin inkişafında müstəsna əhəmiyyəti olan Sum¬qayıt Texnologiyalar Parkının istis¬mara verilməsi ölkə-mizdə elektro¬energetikanın inki¬şafına, onun mövcud potensialının daha da möhkəmlən-diril¬mə¬sinə, enerji müəssisələ¬rinin yenidən qurulma¬sına və müasir¬ləşdirilməsinə geniş imkanlar açmışdır. Sumqayıtda Mis emalı zavodunun, “Azərsun Sənaye Parkı”nın nəzdində yaradılmış yağ fabri¬kinin, kağız və karton istehsalı kombinatının istis¬mara verilməsi iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi və qeyri-neft sektorunun inkişafı istiqa¬mətində atılmış yeni, çox vacib addım kimi dəyərləndirilməlidir.
Dövlət başçısının Sumqayıta hər səfəri sumqayıtlıların yaddaşında silinməz izlər buraxıb. Bununla belə qeyd etməliyəm ki, 27 sentyabr 2016-cı il tarixli səfər digər səfərlərə nisbətdə daha zəngin, daha əlamətdar olmuş, Sumqayıt və sumqayıtlılar üçün yeni bir mərhələnin başlanmasının göstəricisinə çevrilmişdir. Möhtərəm Prezidentimizin bu tarixi səfərinin detallarına girməzdən öncə, bu səfərə qədərki son bir il ərzində Sumqayıtda həyata keçirilmiş layihələrə diqqət çəkmək istərdim. Son bir il deyəndə mən Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2 sentyabr 2015-ci il tarixili Sərəncamı ilə hörmətli Zakir müəllim Fərəcovun Sumqayıt Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı təyin olunduğu gündən ötən bir ili nəzərdə tuturam.

Öncə

Öncə Zakir müəllim Fərəcovun ömür salnaməsinə qısa da olsa nəzər salmaqda bir fayda var məncə. Çünki rəhbər amili, idarəçilik səriştəsi və liderlik təcrübəsi günümüzün çox ehtiyac duyulan və mühüm əhəmiyyət kəsb edən məsələlərindəndir.
Hamının yaxşı tanıdığı, işgüzarlığına, təşkilatçılıq qabiliyyətinə, siyasi dünyagö-rüşünə yaxından bələd olduğu Zakir Fərəc oğlu Fərəcov 63 illik ömrünün 40 ildən artığını təsərrüfat və dövlət işlərinə, ictimai-siyasi həyatımıza həsr edib. Gənc yaşlarından gənclik şəhəri Sumqayıtda əmək fəaliyyətinə başlayıb, bu şəhərin inkişafına, infrastrukturunun formalaşmasına və təkmilləşməsinə çalışıb. Sonra daha məsul vəzifələrə irəli çəkilib. Yaşadığı, çalışdığı hər il, hər ay onun ömür kitabının səhifələridir. Bu səhifələri vərəqlədikcə arxada qalan vaxtın, zamanın izləri görünür. Bu izləri göz önündə canlandırmaq isə biz qələm sahiblərinin borcudur.

Ömürlüyündən

Zakir Fərəc oğlu Fərəcov 1954-cü il fevralın 3-də Azərbaycanın füsunkar guşələrin-dən birində, Laçın rayonunun Qazıdərə kəndində anadan olub. Boya-başa çatdığı bu yerin ab-havası, doğma Laçının uca dağları, buz bulaqları, gur çayları sanki bu gəncin həyatına hopub. Ona görə də bu dağlar oğlu bir çox keyfiyyətləri ilə həmişə diqqət çəkib. Qurub-yaratmaq, təhsil almaq həvəsi 1971-ci ildə onu Sumqayıta gətirib. Əvvəlcə Sumqayıt «Suferfosfat» zavodunda işə başlayıb. 1972-ci ilin noyabr ayından 1974-cü ilin noyabr ayınadək Murmansk Vilayətinin Severomorsk şəhərində keçmiş Sovet Ordusunda həqiqi hərbi xitmətdə olub. Hərbi xidmətdən qayıtdıqdan az sonra – 1975-ci ildə şəhər mənzil-təsərrüfatı sistemində əmək fəaliyyətini davam etdirməyə başlayıb. Müxtəlif vəzifələrdə çalışıb, bu sahənin işinə mükəmməl yiyələnib, gənclik şəhərinin gündən-günə çiçəklənməsindən, inkişaf etməsindən zövq alıb, sonsuz qürur duyub. 1975-ci ildə D.Bünyadzadə adına Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı İnstitutuna daxil olub və 1980-ci ildə bu ali təhsil ocağını müvəffəqiyyətlə bitirib.
Zakir müəllimin işgüzarlığı, bilik və bacarığı, təşkilatçılıq qabiliyyəti şəhər rəhbərliyinin diqqətindən yayınmayıb. 1978-ci ildə Mənzil Kommunal Təsərrüfatı İstehsalat Birliyinə şöbə rəisi, 1981-ci ildə baş direktorun müavini, 1988-ci ildə isə baş direktor vəzifəsinə irəli çəkilib. Şəhər təsərrüfatındakı səmərəli fəaliyyəti yüksək qiymətləndirilən Zakir müəllim Fərəcov «Mənzil təsərrüfatı əlaçısı» adına layiq görülüb.
Zakir müəllim Mənzil Kommunal Təsərrüfatı İstehsalat Birliyinə rəhbərlik etdiyi illərdə Sumqayıtda mənzil fondunun qorunmasına həmişə diqqət və qayğı göstərmiş, şəhərin yaşıllığa çevrilməsində, abadlaşdırılmasında, təmir-tikinti işlərinin aparılmasında bu insanın böyük zəhməti olmuşdur.
Əslində Zakir müəllimin şəhər təsərrüfatına rəhbərlik etdiyi dövr ölkədə ictimai-siyasi hadisələrin ən mürəkkəb, ən ziddiyyətli dövrünə təsadüf etmişdir. Bir tərəfdən ermənilərin məkrli siyasəti Sumqayıtı öncədən hazırlanmış ermənilərin əli ilə toqquşmalara sürükləmiş, digər tərəfdən, nankor qonşular çirkin niyyətlərinə nail olmaq üçün Ermənistanda yaşayan soydaşlarımızın dədə-baba torpaqların¬dan zorla, güc vasitəsi ilə çıxarılmasını hədəf seçmişdilər. Onlar havadarlarının köməyinə arxalanaraq, yüz minlərlə soydaşımızı dədə-baba yurdlarından çıxarmağa nail oldular. Sumqayıta pənah gətirən soydaşlarımızın yerləşdirilməsi problemlər yaratmaya bilməzdi. Şəhər və təsərrüfat rəhbərlərinin təşkilat¬çılığı sayəsində bu məsələ tədricən həllini tapdığı bir vaxtda müharibə alovu şiddətlən¬məyə başladı. Azərbaycanın sərhəd rayonlarından qaçqın düşənlər respublikamızın müxtəlif bölgələrinə üz tutdular. Yüzlərlə, minlərlə qaçqın ailəsi Sumqayıtda müvəqqəti sığınacaq tapmalı oldu.

Rəhbər amili və rəhbər keyfiyyəti

Digər rayonlarımızla yanaşı Laçının işğalı hamını sarsıtdı. Qartalların qıy vurduğu dağlar, nəğmə deyən bulaqlar, çaylar, ucu-bucağı görünməyən meşələr namərdlərin əlinə keçdi. Sinəsini düşmənə sipər edən neçə-neçə mərd, igid oğullar şəhidlik zirvəsinə ucaldı. Keçid dövrü çoxlarını imtahana çəkdi. Kürsülər dolub-boşaldı, işi bilən də, bilməyən də bu kürsülərdə rahatlanmağa can atırdı. Ancaq Zakir müəllim heç vaxt şan-şöhrət arxasınca getməyib. Onun təşkilatçılıq qabiliyyəti, rəhbərlik səriştəsi, möhkəm iradəsi, ən başlıcası, insanlarla ünsiyyət qurmaq bacarığı həmişə diqqət mərkəzində olub və bu xüsusiyyətlərə malik olması Zakir müəllimə baş ucalığı gətirib, ona dərin hörmət qazandırıb, şan-şöhrət özü gəlib onu tapıb.

Etimad

Zakir Fərəcov heç vaxt vəd verməyi xoşlamayıb, işi konkret görüb. Odur ki, ona həmişə etimad göstərilib. Hələ o vaxtlar Sumqayıt şəhər Sovetinin deputatı seçilərkən əməli fəaliyyəti ilə seçicilərinin sevgisini qazanıb.
Ölkəmizdə ilk dəfə keçirilən özünüidarəetmə orqanlarına, yerli bələdiyyələrə seçkilərdə də Zakir müəllim sumqayıtlıların etimadını qazanmış, 1999-cu ilin dekabrında şəhər əhalisi bu gözəl insana olan məhəbbətini və inamını ifadə etməklə şəhər bələdiyyəsinə üzv seçmişdir. 2000-ci il yanvar ayının 17-də Sumqayıt bələdiyyəsinin ilk iclasında ilk sədr seçilmək onun qismətinə düşmüşdür. Növbəti seçkilərdə Zakir müəllim etimadı doğruldaraq ikinci dəfə bu vəzifəyə yüksəlmiş və yenidən bələdiyyə sədri seçilmişdir.
Zakir müəllim ilk vaxtlardan yerli özünüidarəetmə orqanlarının fəaliyyətinin genişlən¬məsinə, strukturunun formalaşmasına səy göstərmiş və işlərini sahmana sala bilmişdir. Onun apardığı məqsədyönlü işlərin nəticəsində Sumqayıt şəhər Bələdiyyəsi 2001-ci ildə «İlin bələdiyyəsi» elan edilmiş, 2002-ci ildə isə o, «İlin işgüzar bələdiyyə başçısı» adına layiq görülmüşdür. Sonrakı illərdə isə Bələdiyyə Qulluqçuları Həmkarlar İttifaqı Respublika Komitəsinin fəxri fərmanı və «Bələdiyyə bayrağı» döş nişanı ilə təltif edilmişdir.
Zakir müəllim Sumqayıt Bələdiyyəsinin sədri kimi şəhərin abadlaşdırılmasında, tikinti-quruculuq işlərinin aparılmasında az zəhmət çəkməmişdir.

Növbəti etimad

Zakir Fərəcov Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamı ilə 2005-ci ildə Abşeron rayon İcra hakimiyyətinin başçısı təyin olunmuş, genişmiqyaslı quruculuq işlərini Abşeron rayonunda davam etdirmişdir.
Bu gün Abşeronun yaşayış massivlərinə baxdıqca adamın ürəyi açılır. Xırdalan qəsəbəsi 2008-ci ildə şəhər statusu alandan sonra daha da gözəlləşib, daha da müasirləşib. Heydər parkında Ulu öndərin əzəmətli abidəsi ucaldılıb. Bu böyük şəxsiyyətin həyat yolunu əks etdirən muzey yaradılıb.
Xırdalan şəhərinin yolları yenidən qurulub. Özəl mənzil tikintisi geniş vüsət alıb. Körpülər tikilib, istehsal müəssisələri işə salınıb. Zakir müəllim, sözün həqiqi mənasında, bu rayonu, onun şəhər və qəsəbələrini cənnətə döndərib. Hələ infrastruktrun yeniləşmə-sindən, kommunal xidmətlərinin yaxşılaşmasından, insanlara göstərilən diqqət və qayğıdan söz açmadım. Bütün bunlar göz qabağındadır. Yeni məktəblər, uşaq-tərbiyə müəssisələri, sosial-məişət obyektləri, dünya standartlarına cavab verən iri ticarət mərkəzi, müasir və milli memarlıq ornamentlərini özündə əks etdirən hündürmərtəbəli yaşayış binaları Xırdalan şəhərinin gözəlliyinə xüsusi yaraşıq verir. Abşeron rayon İcra Hakimiyyətinin yeni, müasir üslublu inzibatı binası isə bu gözəlliyə işıq salır. Bütün bunlar nəzərə alınaraq, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 26 dekabr 2012-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Abşeron rayonunun yaradılmasının 50 illiyi münasibətilə, rayonun sosial-iqtisadi inkişafındakı xidmətlərinə görə Zakir Fərəcov “Şöhrət” ordeni ilə təltif edilir.

Yenidən Sumqayıtda

Yuxarıda qeyd etdiyim kimi, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2 sentyabr 2015-ci il tarixli Sərəncamı ilə Zakir Fərəcov Sumqayıt Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı təyin olunmuşdur.
Bildiyimiz kimi, möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyevin tapşırığına əsasən Bakı ilə yanaşı respublikamızın bütün şəhər və rayonlarda yeni parkların, xiyabanların, istirahət guşələrinin yaradılması, mövcud olanların isə əsaslı şəkildə yenidən qurulması istiqamətində olduqca mühüm layihələr icra edilir. Bu məsələyə respublikamızın ikinci böyük şəhəri sayılan, Bakı standartlarına uyğunlaşdırılması bir prioritet kimi qarşıya qoyulan Sumqayıtda xüsusi diqqətlə yanaşılır. Zakir müəllim Fərəcov Sumqayıt Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı təyin olunduqdan sonra qısa müddət ərzində Sumqayıtın əsas girişindən başlayaraq “Göyərçin” abidəsinə qədər 5,2 kilometrlik Sülh küçəsinin yenidən qurulması, eni 14 metr olan küçənin hərəkət hissəsinin 22 metrə çatdırılması, yeni səkilərin salınması, yolun hər iki tərəfində yağış sularının axıdılması üçün suötürücülərin çəkilməsi, yol boyunca on minlərlə ağac və gül kollarının əkilməsi şəhərə daxil olanlarda ilkin təəssüratın formalaşması baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyan bir layihə idi.
Ümummilli liderin adını daşıyan parkın genişləndirilmiş şəkildə yenidən qurulması, yeni Heydər Əliyev Mərkəzinin tikintisi, Mərkəzin qarşısındakı meydanda Ulu öndərin əzəmətli abidəsinin ucaldılması, elə bu parkın ərazisində yeni Uşaq İncəsənət Məktəbinin, eyni zamanda gözəl memarlıq üslubunda Şahmat Məktəbinin tikilib istifadəyə verilməsi Zakir müəllimin təyinatından sonra sumqayıtlılara bəxş olunan töhfələrdir.
Sumqayıtda icra olunan, uşaqdan böyüyə hər bir sumqayıtlının sevincinə səbəb olan layihələrdən biri də Dənizkənarı bulvarın və şəhər çimərliyinin gözoxşayan tərtibatla yaradılmasıdır. Qeyd edim ki, Xəzər dənizinin sahili boyunca 4 kilometr uzunluğunda olan bu bulvar kompleksi ümumilikdə 106 hektar ərazini əhatə edir.
Bu layihələrin, tikinti, quruculuq və abadlıq işlərinin sumqayıtlılar üçün nə dərəcədə əhəmiyyət kəsb etməsini Prezident İlham Əliyevin açılışlardan sonra şəhər ictimaiyyətinin nümayəndələri ilə görüşündə məmnunluq hissi ilə dilə gətirdiyi fikirlərdən də aydınca görmək olurdu. Ölkə başçısının xoş sözlərini görülmüş işlərə verilən yüksək qiymət olmaqla, bunu həm də bir avans kimi dəyərləndirmək olardı. Çünki görülmüş işlərlə bərabər qarşıda hələ görüləcək çox işlər var idi və bu işlər bu gün eyni ruh yüksəkliyi ilə davam etdirilir. Bura hazırda tikintiləri davam etdirilən YAP Sumqayıt şəhər təşkilatının yeni binası, Bulvar kompleksi ərazisində Bayraq muzeyinin, Məhkəmə kompleksinin, Şəhər purokurorluğunun və Milli Bankın ehtiyat fondu üçün binanın tikintisi daxildir. Həmçinin 200 000 m2 həcmində 25 hündürmərtəbəli yaşayış binasının tikintisi də icrası davam etdirilən layihələr sırasındadır. Bu işlərlə paralel olaraq hazırda Şəhərdə binaların dam örtüklərinin dəyişdirilməsi, fasadlarının rənglənməsi işləri davam etdirilir, istilik sistemi mərhələli şəkildə bərpa edilir, yollara asfalt örtüyü salınır, küçə və xiyabanlar abadlaşdırılır, işıqlanma sistemi müasirləşdirilir, istirahət guşələri yeni görkəmə salınır. Həmçinin “Kimyaçı” Mədəniyyət sarayının əsaslı təmiri ilə əlaqədar işin tempi sürətləndirilmişdir. Mədəniyyət sarayının bu ilin sentyabr ayının 20-də – Neftçilər günündə kimyaçıların və şəhər sakinlərinin istifadəsinə verilməsi nəzərdə tutulur. Həyata keçirilən genişmiqyaslı layihələr, aparılan təmir-bərpa, abadlıq və quruculuq işləri, insanların asudə vaxtlarının səmərəli təşkili, əməkçilərin sosial-rifah halının yaxşılaş-dırılması baxımından atılan uğurlu addımlar hər bir sumqayıtlının qəlbini fərəh hissi ilə doldurur və sabaha ümidlərini birə-beş artırır.

Respublika və beynəlxalq əhəmiyyətli layihələr

Bu gün Sumqayıt şəhərin¬dəki sənaye zonası ərazisində zəruri infrastruk¬tura və idarəetmə sisteminə malik, müasir texno¬logiyaların tətbiqi yolu ilə rəqabətqa¬bi¬liyyətli məhsullar isteh¬salı və xidmətlər göstə¬rilməsi məqsədilə tikilən Sumqayıt Kimya Sənaye Parkı mühüm əhəmiyyət daşıyır. Bu parkın ərazisində ilk sərmayəçi olan “Azərtexnolayn” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətinin polad boru zavodu kimi müasir istehsal müəssisə-lərinin istifadəyə verilməsi ölkə sənayesinin inkişafını daha da sürətləndirmək baxı-mından çox faydalıdır. Alternativ və Bərpa olunan enerjinin alınması məqsədilə tələb olunan qurğu və avadanlıqlar istehsal edən “Azgüntex” zavodu da bu baxımdan xüsusi önəm daşıyır. Zavodda artıq iki istehsal xətti – Günəş modulları və LED lampaları xətləri fəaliyyət göstərir.
Həyata keçirilən böyük layihələrdən biri də Karbamid zavodudur. Ümumi ərazisi 40 hektara yaxın olan zavodun tikintisinin bu ilin sonunda yekunlaşması və zavodun 2018-ci ilin əvvəlində istismara verilməsi planlaşdırılır. Zavod gündəlik 1200 ton ammonyak və 2000 ton karbamid istehsal edəcək. Layihənin icra edilməsi iqtisadiyyatın əsas sektorlarından biri olan kənd təsərrüfatına böyük dəstək verəcək. Zavodda il ərzində təxminən 650-660 min ton karbamid istehsal ediləcək ki, bu da daxili tələbatı tam ödəyəcək. Bununla yanaşı, qalan məhsulun dəmir yolu ilə Türkiyə, habelə Qara Dəniz limanları vasitəsilə dünya bazarlarına ixracı nəzərdə tutulur. Layihənin “Samsung Engineering” şirkətinin iş həcminə daxil olan hissəsinin təxminən 95 faizi icra edilib. Əsaslı layihələndirmə, mühəndislik və satınalma işləri 100 faiz tamamlanıb, tikinti işlərinin isə təxminən 82 faizi icra edilib.
Həmçinin Sumqayıt Kimya Sənaye Parkının 30 hektar ərazisində SOCAR-ın iki qurğusu – polipropilen və yüksək sıxlıqlı polietilen zavodları inşa olunur. 2013-cü ildən təsis edilən və Kimya Sənaye Parkının rezidenti statusunu almış “SOCAR-Polymer” layihəsi son 40 ildə öz növünə və miqyasına görə Azərbaycanın neft-kimya sənayesində həyata keçirilən ilk layihədir. Hazırda bu qurğuların tikintisi tam sürətlə gedir. Polipropilen layihəsi üzrə işlərin 75 %-i, yüksək sıxlıqlı polietilen layihəsi üzrə isə işlərin 33 %-i icra olunmuşdur. Polipropilen qurğusunun istismara təhvil verilməsi 2018-ci ilin birinci rübünə, Polietilen qurğusunun istismara verilməsi isə 2018-ci ilin son rübünə planlaşdırılır. Ən qabaqcıl texnologiyalar əsasında tikilən qurğularda istehsal olunan polimer məhsullarının təxminən 30 faizi daxili bazar üçün nəzərdə tutulub, bu da ölkə bazarında tələbatın tamamilə təmin edilməsi və idxalından asılılığın aradan qaldırılması deməkdir.

Ekoloji sağlam mühitin yaradılması

Təbii ki, Sumqayıtın ekoloji vəziyyətindən danışanda istər-istəməz birinci növbədə kimya sənayesi, Sumqayıtdakı mövcud kimya müəssisələri gözlərimiz önündə canlanır. Çünki uzun illər buradakı müəssisələr fiziki cəhətdən köhnəldiyindən, ekoloji norma və tələblərə cavab vermədiyindən həm insanların sağlamlığına, həm də şəhərin ekologiyasına mənfi təsirsiz ötüşməmişdir. Şükürlər olsun ki, bu məsələlər artıq arxada qalmış, ekoloyi problemlər öz müsbət həllini tapşışdır. Belə ki, SOCAR-ın struktruna daxil edildikdən sonra “Azərikimya” İstehsalat Birliyində zəhərli və zərərli, müvafiq standartlara cavab ver¬mə¬yən, şəhərin ekolo¬giyasına mənfi təsir göstərən bütün istehsalatlar – SAM, Sintetik kauçuçk, Üzvi sintez zavodlarının fəaliyyəti dayandırılaraq demontaj olunmuş, səmərəli işləyə bilən isteh¬salat sahələri isə yenidən qurulmuşdur. hazırda “Azərikimya” İB-nin idarə və müəs¬sisələrində ekoloji tarazlığı qoruyub saxlamaq, atmosferə, su hövzələrinə, yerin təkinə çirkləndirici maddələrin atılmasını minimuma endirmək məqsədilə mütəmadi olaraq tədbirlər planı hazırlanaraq, səmərəli ekoloji layihələr həyata keçirilir. Müəssisələrdə davamlı ekoloji monitorinqlər aparılır, su, torpaq və atmosfer hava¬sından nümunələr götürülərək təhlil olunur, çirklənmə dərəcəsi müəyyənləşdirilərək, müvafiq qabaqlayıcı tədbirlər görülür.
“Azərikimya” İB-nin 2019-cu ilə qədərki hədəfi mövcud istehsalatların modernizasiyası, yeni və müasir, ekoloyi standartlara uyğun qurğuların tikintisi, SOCAR-Polimer layihəsi çərçivəsində tikilən Polipropilen (PP) və yüksək sıxlıqlı Polietilen (HDPE) istehsalatlarını tələb olunan miqdarda və keyfiyyətdə xammalla təmin edilməsi məqsədilə “EP-300” istehsalatının effektivliyinin artırılmasına yönəldilmişdir. Müasir tələblərə cavab verən yeni istehsal sahələrinin yaratmaqda əsas hədəflərdən biri də, məhz yaxın bir neçə ildə, “Azərikimya” İstehsalat Birliyinin bütün istehsalat sahələrinin təhlükəsiz və ekoloji tələblərə uyğun fəaliyyətini təmin etməkdir. Bu istiqamətdə atılan addımlardan, icra olunan layihələrdən biri də gündəlik gücü 2600 m3 olan yeni istehsalat tullantı sularının təmizlənməsi qurğusunun tikintisidir. Bu qurğunun inşa edilməsinin əsas məqsədı Xəzər dənizinə atılan suların maksimal təmizlik həddinin təmin edilməsi və təmizlənmiş suyun irriqasiya məqsədilə istifadə olunmasıdır. Qurşu bu il istifadəyə veriləcəkdir.
Bir məsələni xüsusilə diqqətə çatdırmaq istəyirəm ki, “Azərikimya“ İB tərəfindən Birliyin sənaye zonası və ona sərhəd 100 hektara yaxın ərazidə yaz-payız iməcilikləri dövründə əkilmiş ağac və kol bitkilərinin ümumi sayı 100 min ədəddən artıqdır. Həmçinin son iki ilə yaxın bir dövr ərzində Sumqayıt şəhər İcra Hakimiyyətinin təşəbbüsü və rəhbərliyi altında şıhərin müxtəlif ərazilərində əkilən ağacların sayı da 100 mindən artıqdır. Bu proses bu gün də müvəffəqiyyətlə davam etdirilir.

Nəticə

Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyevin rəhbərliyi və nəzarəti altında respublikamızda bütün sahələr üzrə aparılan irimiqyaslı islahatlar, qazanılan uğurlar, əldə edilən nailiyyətlət nəticə etibarilə 68 yaşlı Sumqayıtın hərtərəfli və dinamik inkişafı üçün geniş imkanlar açmış, ölkə başçısının Sumqayıtın paytaxt standartlarına tam şəkildə uyğunlaşdırıl¬ması ilə bağlı qarşıya qoyduğu vəzifələr şəhərdə böyük bir canlanma, zəhmətkeş və qədirbilən şəhər sakinləri arasında böyük nikbinlik və məmnunluq hissi yaratmışdır. Sumqayıtda abadlıq və quruculuq işlərinin yeni vüsət alması onu deməyə əsas verir ki, bu günə qədər görülmüş, hazırda görülən və bundan sonra görüləcək işlər nəticəsində Sumqayıt regionda aparıcı sənaye mərkəzi olmaqla, ekoloji cəhətdən ən təmiz və ən gözəl şəhərlərdən birinə çevriləcəkdir.