“Vida nəğməsi” adlı roman, povest, hekayələrdən ibarət kitab barədə düşündüklərim və Nüşabə Məmmədlinin bədii portreti…
Aynanın qarşısına keçirəm, saçlarımı onun saçları kimi yığıram: ortadan tağ edib arxada dəstələyirəm. Yox, bənzəmirəm ona. Yenidən saçlarımı dağıdıram, daraqla sığal çəkirəm, bölürəm və arxada toplayıram. Bu, bir neçə dəfə təkrar edilir, nəhayət, saçlarım eynən onun saçlarına bənzəyir. Sonra gözlərimə sürmə çəkirəm, bu dəfə də onun gözlərindəki işığa, nura, ucalığa, dərinliyə sahib ola bilmirəm. Və yenidən onun əksinə dəqiqələrlə baxıram, əmin oluram ki, Nüşabə xanıma bənzəmək qeyri-mümkündür. O, gözəlliyi, danışıq tərzi, saçdüzümü, geyim mədəniyyəti, istedadı, hörməti, ucalığı, qadın məlahətinin cilası olan işvəsi ilə əvəzedilməz, təkraragəlməz birisidir, bütün bunlara sahib olmaq üçün elə Nüşabə Məmmədli olmaq lazımdır…
Nüşabə Əsəd Məmmədlini ilk nə zaman, harada gördüyümü xatırlamıram. Bircə onu bilirəm ki, ağlım kəsəndən, oxumağı bacarandan, oxuduğum əsərin müəllifini tanımaq cəhdim yaranandan bu böyük, nurlu xanımın ziyası üzərimdədir. Və onu da dəqiq bilirəm ki, Nüşabə xanımı ilk olaraq onun “Cavad xan” romanından tanıyıram.
Nüşabə Məmmədlinin əsərləri rus, ingilis, polyak, türk, gürcü, fars dillərinə tərcümə edilib.
“Vida nəğməsi” (roman, povest və hekayələr. “Nurlar” Nəşriyyatı və Poliqrafiya Mərkəzində çap olunub. Kitabda yer alan roman, povest və hekayələr ayrı-ayrı illərdə kitab halında çap olunsa da, yenidən müəllif qələminin süzgəcindən keçmişdir.
“Cavad xan” romanında müəllif elimizin mərd, qəhrəman oğlu, Gəncə xanlığının sonuncu hökmdarı Cavad xanın və onunla bərabər, Gəncə əhalisinin bədii portretini çox məharətlə çizmişdir.
Sovet ideologiyası ilə yetişdirilən, lakin Sovet Azərbaycanı ziyalılarının çoxusunun düşündüklərinin tam əksini düşünən, doğruluq, rəşadət, yenilməzlik, müstəqillik, azadlıq, torpaq heysiyyatlı, az qala unudulan türkçülük ideyalarını təbliğ edən, yolunu tapmaqda çətinlik çəkən xalqı kökünə qaytarmaq uğrunda heç nədən barınmayan bu xanımdakı iç dünyanın inikasını məhz “Cavad xan” romanında görürük. Bu gün görürük, təəssüf ki, bu gün… Dünən göz yumurduq, görməkdən qorxurduq, bəzən də işimizə gəlirdi görməmək. Amma bu gün tam çılpaqlığı ilə görür və bu böyük ziyalının bütün bunları dünən necə yazdığına heyran qalırıq.