Tüpürcək
(Felyaton)
Dördüncü sinifdə oxuyurdum. Nə yaxşı oxuyurdum, nə də pis. Sentyabr ayı idi. Havalar çox soyuq keçirdi. Sinifdə də paltolu, yaylıqlı otururduq. Müəllimlərimiz də bizə qalın geyinməyimizi tapşırırdılar. Xəstələnəndə neçə gün dərsə getmirdik. Dərslərimiz yüklənirdi boynumuza. Bir gün dərsdə olanda sinfin qapısı döyüldü. Məktəbin direktoru və bir də tanımadığımız bir kişi içəri girdilər. Hamımız ayağa qalxdıq. Direktor “Salam uşaqlar”, dedi. Sinfin hamısı xorla, “Salam” dedik. Oturun, oturduq. Direktor həm müəlliməyə, həm də sinfə üz tutub özüylə gətirdiyi kişini bizə təqdim etdi:
-Uşaqlar bu gündən etibarən sizə rus dili fənnini Talış müəllim keçəcək. Çalışın diqqətlə öyrənin. Çünki rus dili dünya dilidir, dedi və getdi. Müəllim də onunla getdi. Böyük tənəffüsdən sonra birinci dəfə idi ki, rus dilini keçəcəkdik. Müəllim gəldi, jurnalı açdı. Tanışlıq üçün adlarımızı oxudu. Biz də, yəni 30 nəfər bir-bir ayağa qalxıb “Burda” dedik. Həyacanlı idik. Rus dilində danışacaqdıq. Bu mənim üçün möcüzə olacaqdı. Neçə ay keçməsinə baxmayaraq, tək mən yox, bütün sinif yaddaşsız olmuşdu. Bu rus dilini öyrənə bilmirdik ki, bilmirdik. Düzdü, bəzi sözləri öyrənmişdik, amma cümlə qura bilmirdik. Bir dəfə müəllim qarşımıza məqsəd qoydu ki, kim dərsə cavab verməsə yanında oturan şagird onun üzünə tupurəcək. Səylə hazırlaşırdıq. Lakin yenə üzümüz tüpürcəkli idi, çünki oxuya bilmirdik. Neçə illər keçdi, böyük qız olmuşdum. Ürəyimdən keçirdi ki, kaş məni bir xaxol oğlan ala. Mən də ondan öyrənəm bu rus dilini.
Həyət evində yaşayırdıq. Lap balaca vaxtlarımdan həyətdə, küçədə uşaqlarla oynayanda sözümüz çəp gələndə bir-birimizin üzünə tüpürürdük. Əlim ev işlərinə çatanda, nəyinsə yerini dəyişəndə, ya səhf edəndə anam “tfu, həyana” deyərək üzümə tüpürərdi. Bu tüpürcək mənim üçün adi hala çevrilmişdi. Bir gün avtobusda yol gedirdik. Yanımda oturan sapsarı saçlı bir qadın gözlərini yumub yatmışdı. Ürəyimdən keçdi ki, kaş bunun oğlu ola, məni ala. Çünki qadın rusa oxşayırdı. Çoxmu getdik, bilmirəm. Fikirləşdim ki, arvad yatdı qaldı. Bunu durquzmaq üçün mehribanlıq göstəmək istədim. Yavaşca ona toxundum və çox ərkyanalıqla qadın”Skatina???” dedim. Heç demə qadın yatmayıbmış. Sadəcə gözlərini yumubmuş. Demə bu qadın heç rus da deyilmiş. Çönüb mənə baxdı. Ağzı dolu saxladığı tüpürcəyi birbaşa üzmü atdı və özünsən dedi. Yapışqanlı tüpücək sol gözümün üstündən aşağı axdı. “Bağışlayın xanım, mən nə dedim ki, belə etdiniz. Üzümü dəsmalımla silib. (həmişə əlimin arxasıyla silərdim), qadının üzünə baxıb dedim, mən elə bildim siz yatmısınız. Düşəcəyiniz yer arxada qalıb. Ona görə sizi durquzdum. Qadın az qalırdı ki, məni döysün. Mənə skatina deyirsən, ləçərin biri, ləçər. Allaha and içdim ki, sizə düşmürsünüz, deyə rus dilində müraciət etmək istəyirdim. Qadının səsi svtobusu başına almışdı. Bu biri yanımda oturan oğlandan soruşdum ki, qardaş düşürsünüz sözü rus dilində necə deyilir? Dedi ki, “Sxodite”. Mən dedim bəs skatina nə deməkdir. Cavab verdi ki, rusların söyüşüdü. Mən qadından bir də üzr istədim. Nə isə…
Qapımıza tez-tez elçilər gəlir. Mənim isə fikrim rus xaxoluna getməkdi. Bir dəfə anamın yanında bu fikrimi dedim. Arvad üzümə tüpürüb, “boyununu yerə soxum, oğlan qəhətdi ki, xaxola getmək istəyirsən”. Açıb-ağarda bilmirdim ki, mən rus dilini öyrənmək istəyirəm.
Soyuqlamışdım, qızdırmam çoxalmışdı. Evdə telefonumuz yox idi. Qonşumuz rus idi. Getdim dedim, olar təcili yardıma zəng edim. “Pajalusta”, dedi. Telefonu və stulu verdi ki, “sidite, qovorite”. Mən 103-ü yığdım. Bir qız götürdü. Dedim, “Alo sto tri”. Dedi “da”. Dedim “Ya umerla”. O dedi, “çto s toboy”. Dedim “temperatur mnoqo yes”. O, soruşdu, skolko?. Mən dedim “devenosto tri”. O, isə “maya daraqaya, vı nropali suda. Luçşe vı pozvonite pojarnı”, dedi və trubkanı üstünə qoydu. Mən əlimi qoynuma qoyub sakitcə oturdum. Qonşu gəldi ki, “çto sluçilos”. Dedim ona adboy verdi. Dedi, zaçem. Dedim, neznayu. Tez nömrəni yığdı və əsəbi vəziyyətdə nə isə danışdılar. Sonradan bilmişəm ki, mən qızdırmam üçün 39 əvəzinə 93 demişəm. Görürsünüz də bu da mənim rus dilində danışmağım.
Ailə qurdum, qarşıma meşədə böyümüş bir oğlan çıxdı. Çox döyüldüm, söyüldüm. Üzümdən də tüpürcək əskik olmurdu. Nə isə..
Beləcə, bünövrəsi məktəbdə rus dili müəllimimiz tərəfindən qoyulan bu tüpücək mənim yol yoldaşım oldu. Rus dilini bizə yaxşı öyrətmək əzvəzinə üzümü tüpürcəyə öyrətdi. Allahın bir xaxolunu da tapa bilmədim ki, bu tüpücəkdən üzüm qurtaraydı…Amma onu da deyim ki, üzüm elə öyrəşdi ki, tüpücək olmayanda darıxırdı…