Blog

Allah bir çox hiss kimi sevgi hissini də insanlara bəxş etmişdir. İnsan bu xüsusiyyətini Allah’ın Quranda verdiyi tövsiyələrə uyğun olaraq ən doğru şəkildə yönləndirməlidir. Möminlər Quranı rəhbər etdikləri üçün özlərini və sahib olduqları bütün nemətləri yaradan Allah’a və O’nun razılığını qazanmağa çalışan möminlərə sevgi bəsləyirlər.

Dünya həyatının bər-bəzəyinə qapılanlar isə Allah’ın özlərinə imtahan üçün verdiyi nemətlərə güclü sevgi ilə bağlanırlar; məsələn, insanları “Allah”ı sevdikləri kimi sevirlər. Allah Quranda inkar edənlərin bu yanlış sevgi anlayışını belə bildirir:

“İnsanlardan elələri də vardır ki, Allah’dan qeyrilərini (O’na) tay tutur, onları da Allah’ı sevdikləri kimi sevirlər. İman gətirənlərin isə Allah’a olan sevgisi daha güclüdür. Kaş zülm edənlər əzabı gördükləri zaman bütün qüdrət və qüvvətin Allah’a məxsus olduğunu və Allah’ın şiddətli əzab verdiyini görəydilər.” (Bəqərə surəsi, 165)

İnkar edənlərin güclü sevgi ilə bağlandıqları dünya malı da sevgi anlayışlarını yanlış yönləndirdiklərinə bir örnəkdir. Dünya malına olan güclü sevgilərinin nəticəsində bu keçici mülkə güclü həvəslə bağlanmış, nəfslərinin xəsis və xudbin istəyinə yenilmişlər. Quranda inkar edənlərin davranışları belə bildirilmişdir:

“Həqiqətən, insan var-dövlətə çox hərisdir!”(Adiyat surəsi, 8)

Halbuki Allah Quran ayələri ilə insanlara malın yalnız dünya həyatına aid bir imtahan üsulu olduğunu bildirmiş və bu keçici həvəsə qarşı insanları xəbərdar etmişdir:

“Bilin ki, mal-dövlətiniz və övladınız sizin üçün (Allah qarşısında) ancaq bir imtahandır. Ən böyük mükafat isə məhz Allah yanındadır!” (Ənfal surəsi, 28)
“Ey iman gətirənlər! Nə mal-dövlətiniz, nə də oğul-uşağınız sizi Allah’ın zikrindən yayındırmasın! Hər kəs bunu etsə (Allah’ı yada salmasa), belələri əsl ziyana uğrayanlardır.” (Münafiqun surəsi, 9)

Bu həqiqətlərdən xəbərdar olan möminlər mal sevgisinə qapılmazlar. Sahib olduqları nemətləri onlara lütf edənin Rəbbimiz olduğunu bildikləri üçün daim Allah’a şükür edərlər. Onlar özlərinə verilən maddi imkanları Allah’ın razılığını qazanmaq üçün xeyirli işlərdə istifadə edər, daha çoxunu əldə etməyi isə xeyirli işlər görmək üçün arzulayarlar. Hz Süleyman ona verilən xəzinələri və digər nemətləri hansı məqsədlə istədiyini bel’ dilə gətirmişdir:

“O (Süleyman) dedi: “Həqiqətən mən bu gözəlliyi ( atları) Rəbbimin zikrindən dolayı sevirəm.”… (Sad surəsi, 32)

Həm Ərəb Dövlətləri Liqası, həm də Afrika İttifaqına üzv olan Sudan iki böyük sivilizasiya və region arasında körpü rolunu oynayır.
1 yanvar 1956-cı ildə Misir və İngiltərəyə qarşı müstəqilliyini elan edən Sudan heç vaxt rahatlıq tapmayan Afrika ölkələrindən biridir. Sudanın şimalında müsəlman-ərəb, cənubunda isə xristian-animistik inancı hakimdir. Bu zidd fikirlərin toqquşmasına görə ölkədə müstəqillikdən etibarən sabit hakimiyyət qurulmayıb.
1956-cı ildən etibarən baş verən daxili münaqişə və toqquşmalardan sonra 9 yanvar 2011-ci ildə keçirilən referendum nəticəsində Cənubi Sudan 9 iyul 2011-ci ildə müstəqilliyini elan etdi. Beləliklə, ərazi baxımından dünyanın onuncu böyük ölkəsi olan Sudan “Sudan” və “Cənubi Sudan” olaraq ikiyə bölündü.
Sudan neft ehtiyatları və əkinçilik üçün əlverişli torpaqları ilə Afrikanın ən strateji ölkələrindən biridir. Xüsusilə dənizə çıxışı olduğuna görə limanları region ticarətində mühüm rol oynayır.
Sudan iqtisadiyyatı enerji mənbələrindən istifadə edilməsi və neft ixracının artması sayəsində 2000-ci ildən sonra sürətli inkişaf və yüksəliş dövrünə girdi. Sudanın iqtisadiyyatı 2006-2007-ci illərdə 10% inkişaf etdiyi halda, 2011-ci ildə ÜDM 64 milyard dollar həcmində oldu.
2011-ci ildəki parçalanma iki tərəfin də iqtisadiyyatına çox ciddi zərər verdi. 2000-ci ildən başlayaraq müntəzəm inkişaf edən Sudan iqtisadiyyatı parçalanmadan sonra zəiflədi, beləliklə, 2012-ci ildə ÜDM 8.7% azaldı.
Sudan və Cənubi Sudan enerji resurslarının istismarında bir-birindən çox asılı ölkələrdir: neft yataqlarının böyük qismi Cənubi Sudanda olsa da, boru kəmərləri, zavodlar və liman Sudanda yerləşir.
Sudan iqtisadiyyatının təxminən 60%-ni neft ixracı təşkil edir. Neftin 50%-i Çinə, 32%-i Yaponiyaya, qalanı da Cənubi Koreya və İndoneziyaya ixrac olunur. Cənubi Sudanda isə neft gəlirləri ölkə gəlirlərinin 99%-ni təşkil edir.
Böyük neft yataqlarına malik Cənubi Sudan müstəqillikdən əvvəl qədim Sudanın neft ehtiyatının 75%-ni təmin edirdi. Bu gün isə əlindəki nefti çıxarmaq və satmaq üçün Şimali Sudana möhtacdır.
Cənubi Sudan 2012-ci ildə Sudana neft hasilatını dayandırmağa başladı. Ancaq istehsalı dayandıraraq onsuz da böhranda olan iqtisadiyyatını daha da çətin vəziyyətə saldı.
Cənubi Sudan torpaqları neft yataqları ilə yanaşı, kənd təsərrüfatı baxımından da çox səmərəlidir. Buna baxmayaraq, dünyanın ən kasıb ölkələrindən biridir. Ölkədə yalnız 60 km asfalt yol olması Cənubi Sudanın kasıb vəziyyətinə bir nümunədir.
Cənubi Sudanın əmin-amanlıq üçün ayrılığı seçməsinə baxmayaraq, öz daxilində sülh və sabitliyi hələ də bərqərar edə bilməməsi bölünmənin çarə olmadığını, daha ciddi problemləri də özü ilə gətirdiyini göstərir.
Cənubi Sudanda hələ də 50-yə yaxın etnik qrup hakimiyyət və neft uğrunda mübarizə aparır. 2013-cü ilin sonunda başlayan ixtişaşlar səbəbindən təxminən 2 milyon insan yurdlarından didərgin düşüb, təxminən 300 min insan da qonşu ölkələrə sığınıb. Hazırda 120 min nəfər BMT-nin mərkəzlərində məskunlaşıb.
BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatının (FAO) son hesabatına görə, Cənubi Sudanda 150 mini uşaq olmaqla 3,9 milyon insan aclıqdan əziyyət çəkir. Eyni hesabata görə, 30 min insan isə birbaşa aclıqdan ölmə riski ilə qarşı-qarşıyadır.
Cənubi Sudan kimi geniş neft yataqlarına və səmərəli əkinçilik sahələrinə malik ölkədə xalqın aclıqdan ölüm təhlükəsi qarşısında qalması xeyli düşündürücüdür. Bu faciə göstərir ki, bir ölkədə insanlar arasında ixtilaf, ayrılıq, sevgisizlik və nifrət hakimdirsə, nə qədər təbii sərvətləri olsa da, fəlakətlə üz-üzədir.
İnsanları birləşdirən, bir-birinə qarşı tolerant davranmasını təmin edən insanların özlərini bir-birinin yerinə qoymalarıdır. Xüsusilə Cənubi Sudanda qəbilələrarası baş verən münaqişələrə baxsaq, bunların təməlində dözümsüzlük, hərislik, millətçilik olduğunu görərik. Əgər bir cəmiyyətdə sevgi yoxdursa, o cəmiyyətdə nifrət, şiddət və düşmənçilik sürətlə inkişaf edir.
Bu gün ölkələrin tarixini araşdırsaq, görürük ki, ölkələrin ayrılması hər zaman xalqın əleyhinə olmuş, birləşmələri isə güclərini artırmışdır. Bunlara misal kimi Qərbi Almaniya-Şərqi Almaniya birləşməsini və Amerika Birləşmiş Ştatlarını göstərə bilərik.
Sudanın bölünməsi hər iki tərəfə də ağır zərbələr vurub. Buna görə də hər iki ölkə yenidən birləşməli, zəngin resurslar xalq üçün yenidən istifadə edilməli, ən əsası isə inancları fərqli olmasına baxmayaraq, iki xalqın da birlikdə əmin-amanlıq içində yaşamaları təmin edilməlidir.

” İnsan və dil” linqvistik problemi dilçilik elmi qarşısında duran ən aktual və mürəkkəb məsələlərdəndir. Problemin əsasında “dil və düşüncə”, “düşüncə və nitq”, “dil və nitq” kimi məsələlər dayanır. Bu problem yalnız linqvistik deyil, eyni zamanda psixoloji müddəalarla əlaqələndirildiyindən məsələyə hər iki elmin vəhdət təşkil etdiyi əsaslarla aydınlıq gətirilməlidir. Bəzən dil və təfəkkür anlayışı yanlış olaraq “dil və düşüncə” problemi ilə eyniləşdirilmişdir. Lakin problemin daha dərin köklərinə vardığımızda təfəkkürün düşünmə prosesinin müəyyən bir sahəsini təşkil etdiyini söyləyə bilərik.

Düşüncə- real varlığın insan beynində inikasının bütün proseslərini əhatə etdiyi halda təfəkkür real varlığın anlayış, mühakimə və əqli nəticə formasında inikası prosesidir.(1, s. 8)

Düşüncə geniş anlayış olub varlıq və ya hadisənin dərk olunmasının bütün formalarını özündə cəmləşdirən mexanizm kimi öz ifadəsini dildə tapır. Hər bir fikrin əsasında dil vasitələri dayanır. Danışarkən sözləri tələffüz edir, eşidirik, düşündüyümüzdə isə sözləri təsəvvür edirik. Beləcə hər bir düşüncənin varlığı sözlə, ifadə ilə mövcud olur. Bu mexanizmin formalaşmasında dilin xüsusi rolunu nəzərə alaraq dilsiz düşüncənin mövcud olmaması qənaətinə gəlirik. Hətta dünya dilçiliyində düşüncə və dilin sərhədlərinin müəyyənləşməsində Humbolt və Müller kimi dilçilərin bu anlayışları eyniləşdirmək, Sössür və Benvenistin isə düşüncə və dilin tamamilə fərqli anlayışlar olması kimi ikili fikirləri formalaşmışdır. Müasir dilçilikdə isə bu anlayışlar bir-birilə vəhdətdə formalaşan, biri digərinin mövcudluğunu labüd edən, bir sistemin fərqli tərfləri kimi fəaliyyət göstərən psixolinqvistik amillər kimi tədqiq olunur. Belə olan halda dil – düşüncə qarşılıqlı münasibətini “2 d” formatlı mexanizm kimi qəbul etsək, o zaman prosesin üçüncü tərəfi olan duyğu faktorunu kölgədə qoymuş oluruq.

Digər canlılardan fərqli olaraq insanın ali xüsusiyyəti – düşünmək və düşünərək-danışma prosesi beyində getdiyindən problemi psixoloji aspektdən araşdırmaq mütləqdir. Psixologiyada idarəedici funksiya daşıyan beynin düşünmək, hiss etmək və xatırlamaq kimi üç funksiyası göstərilir.Gənc psixoterapevt Şəbnəm Sadıqova bu anlayışlar üzərində analiz apardıqdan sonra “3 d formatlı” mexanizm ideyası irəli sürərək beynin funksiyasının düşüncə, duyğu və davranış kimi daim hərəkətdə olan və insanı idarə edən sistemdən ibarət olduğunu təsbit etdi. Və, beləliklə hər hansı hadisə və ya əşyanın beynimizdəki inikası olan düşüncənin duyğu yaradaraq davranışımıza dəlalət etdiyini söyləyə bilərik.Əksər hallarda düşüncə, duyğu və davranışın sərhədlərinin düzgün müəyyənləşdirilməməsi fərqinə varmadan yanlış davranışa gətirib çıxarır. Ən böyük problem insanların düşüncələrini ifadə edə bilməməsidir. Hər hansı bir hadisənin hansı duyğu yaratdığını soruşduqda əksər hallarda insanlar düşüncələrini və yaxud əksinə olaraq düşüncələrini soruşduqda ya duyğularını, ya da davranışlarını ifadə edərlər. Bu yanlışlıq insanların öz düşüncələrinə hakim kəsilə bilməməklərinə, düşüncələrin onlarda yaratdığı duyğularının təsiri altında meydana gələn davranışlarında idarəetməni itirmələrinə səbəb olar. Bəzən düşüncələrimizdə yanlışlıq ola bildiyindən sonradan peşman olacağımız davranışlar meydana çıxar. Biz yaxın dostumuzdan borc istədiyimizdə onun pul verməkdən imtina etməsini düşüncəmizdən asılı olaraq pozitiv və ya neqativ duyğularla davranışımıza yansıtmış olacayıq. Dostumuzun pul verməkdən imtina etməsini “var idi, bilərəkdən ya xəsisliyindən vemədi” kimi düşünsək, o zaman beynimizdə qəzəb, kin, nifrət, ədavət və.s kimi duyğular yaranacaq və biz otuz illik dostumuzla münasibətə son qoyacayıq.Yaxud əksinə “onun həqiqətən də pulu olmadığını, olsa mütləq verərdi” fikrini düşünsək bizdə əmələ gələn sədaqət, inam, mehribanlıq, əminlik kimi duyğuların təsirilə dostluq münasibətlərini davam etdirəcəyik. Davranışımızı şərtləndirən istər zahiri, istərsə də daxili nitq məhsulu olan dil duyğularımızın davranışımıza ötürülməsində bir vasitədir. Beləliklə düşüncənin ifadə alətinin dil olmasını nəzərə alaraq “3 d” mexanizmini “dil və düşüncə” prosesinə tətbiq etsək, o zaman prosesin gölgədə qalmış “duyğu” amilini rahatlıqla görər və bu prosesin düşüncə, duyğu və dil kimi qarşılıqlı dinamik bir mexanizm olduğunu söyləyə bilərik.

Duyğu indiki anda hiss üzvlərinə təsir edən əşya və hadisələrin ayrı-ayrı keyfiyyət və xassələrinin beyində inikasıdır.(1, s.14)

Deməli biz maddi aləmi düşüncəmizdə əks etdirir, duyğular vasitəsilə onun əlamətləri haqqında məlumat alır və bu məlumatlar müxtəlif dil hadisələrində əks olunur. Bu prosesdə dil və düşüncə münasibətlərində özünü göstərən dialektik əlaqə dil düşüncəsiz, düşüncə dilsiz yarana bilməz hökmünü ortaya qoyur. Dil və düşüncə asılılığı fikrin ifadəsi üçün lazımi sözlərin seçilərək nitqdə təzahür etməsinə gətirib çıxarır. Beləliklə düşüncəmizdən doğan duyğularımız təfəkkür süzgəcindən keçərək öz mənbəyini dildə tapan nitq aktında təzahür edir. Lakin varlığı nitqdə əks olunan dil ümumi olur, nitq isə insan təfəkküründən asılı olaraq fərdi xüsusiyyət qazanır. O zaman fərd düşüncələrini götür-qoy etməli, duyğularının fərqinə varmalı ki, qüsursuz nitq aktını həyata keçirsin. Düşüncə və duyğularımızı idarə edə bilməsək də nitqimizdə təzahür edən dilimizi nizamlamaq imkanına malikik. Hər hansı hadisəyə baxışımızdan asılı olaraq pozitiv və ya tamamilə əksinə olaraq neqativ duyğu yaranacaq və bu duyğu nitqimizdə də öz çalarını büruzə verəcək. Şüuraltından sızan gerçək duyğular, düşüncə və niyyətlər dil sürüşmələri şəklində ortaya çıxacaq. Nitqimizlə ətrafımıza hansı mesajı veməyimizdən asılı olaraq özümüz haqqında fikir formalaşdırmış olacaq və bizi əhatə edən maddi aləmdən, dostlardan eyni emosiyaları qəbul edəcəyik.

Hüseynova Ceyhunə
Sumqayıt Dövlət Universitetinin Baş Müəllimi

SOCAR-ın «Azərikimya» İstehsalat Birliyi 5 ildən artıqdır ki, Sumqayıt şəhərinin ictimai, mədəni, sosial həyatında yaxından iştirak edir, kimyaçıların və şəhər sakinlərinin asudə vaxtlarının səmərəli təşkili üçün davamlı olaraq mədəni-kütləvi tədbirlər həyata keçirir. Bu tədbirlər sırasına Sumqayıt gənclərinin bilavasitə sağlamlığına, şəhərdə idmanın kütləviliyinin artırılmasına yönəlmiş idmanın müxtəlif növləri üzrə sağlamlıq spartakiadaları, mini-futbol, voleybol, şahmat, stolüstü tennis, səmti müəyyənetmə yarışları, xalq yazıçısı Çingiz Abdullayevlə görüş, bir sıra teatr tamaşalarının təqdimatında iştirak, «Əli və Nino» Kitab evi ilə birgə “Kitab bayramı”nın keçirilməsi, şəhər Təhsil şöbəsi ilə birgə ekologiya ilə bağlı elmi-praktik konfransların, kimya olimpiadalarının təşkili, Bakı və Sumqayıt üzrə keçirilmiş kimya olimpiadasının qaliblərinin, həmçinin Sumqayıt Dövlət Universitetinin, Sumqayıt Dövlət Texniki Kollecinin tələbələrinin və Sumqayıt şəhər orta məktəb şagirdlərinin kimya elmləri doktoru, professor Vaqif Abbasovla görüşünün keçirilməsi, Azərbaycanın gənc kimyaçılarının Respublika elmi konfransının təşkili, məktəbəqədər tərbiyə müəssisələri və ümumtəhsil məktəblərinin şagirdləri üçün silsilə layihələrin həyata keçirilməsi və s. daxildir.
Bakı şəhərindəki Tarix və İstiqlal muzeylərinə, Sumqayıtın Tarixi müzeyinə, həmçinin respublikamızın bir sıra bölgələrinin tarixi yerlərinə ekskursiyaların təşkili, Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələr günü münasibətilə hər il «N» saylı hərbi hissədə zabit və əsgər heyəti ilə görüşlərin keçirilməsi, onların bayramlarının xüsusi proqramlarla təbrik edilməsi də şəhər sakinləri, ələlxüsus da gənclər tərəfindən minnətdarlıq hissi ilə qarşılanır.
Gənclərin diqqətini çəkən tədbirlərdən biri də «Azərikimya» İstehsalat Birliyinin təşkilatçılığı ilə mütəmadi olaraq “Breyn-rinq” və “Xəmsə” bilik yarışmalarının keçirilmə-sidir. Bunu bir neçə gün bundan öncə keçirilən və Azərbaycanın Dövlət Bayrağı, Konstitusiya və Milli Dirçəliş günlərinə həsr olunmuş “Breyn-rinq” bilik yarışı zamanı müxtəlif komandaların üzvlərindən aldığımız müsahibələr də təsdiq edir. Gəlin onların bu haqda fikir və düşüncələrini dinləyək.

Elvin Dadaşov
(“Panda School” məktəbəqədər hazırlıq şəbəkəsinin direktoru):
– Sumqayıt şəhəri gənclər şəhəri, sənaye şəhəri kimi tanınıb. Onun ən vacib resursu gənclərinin intellektual potensialıdır. Bu potensialı bir araya gətirmək üçün Azərikimya İB-nin keçirdiyi mütəmadi tədbirlər əvəzolunmazdır. Bu müəssisə nəinki bütün Sumqayıta, bütün Azərbaycana qürur gətirəcək işlər görür.

“Master intellektual klubu”nun idarə heyətinin üzvləri:
– “Master intellektual klubu” olaraq 4 nəfər idarə heyətindən ibarətik. Klubun prezidenti Seymur Salamov həm də respublikamızın ən yaxşı sual müəllifidir. Vüqar Ağayev sual müəllifi olaraq, həmçinin təşkilati işlərlə məşğul olur. Əsgərov Sabir klubun aparıcısı, Salamov Teymur isə klubun texniki işləri ilə məşğul olur. Klubda hər həftənin cümə günü məktəblilər, şənbə günü gənclərin asudə vaxtının səmərəli keçirməsi üçün 31 saylı orta məktəbdə intellektual oyunlar keçiririk. 10 illik təcrübəmizə arxalanaraq Bakıda, Sumqayıtda, eləcə də respublikanın digər şəhər və rayonlarında fəaliyyət göstərən müəssisə və idarələrdə belə oyunlar keçiririk. Belə müəssisələrdən biri də “Azərikimya” İB-dir. Azərbaycan Respublikasının dövlət əhəmiyyətli günlərində “Azərikimya”da 20-dən çox müəssisə və idarələrinin iştirakı ilə intellektual oyunlar təşkil edirik. Hətta son tədbirlərimizə Bakı şəhərindən müəssisələr dəvət olunur. Tədbirimizi həmişə olduğu kimi giriş sözü ilə “Azərikimya” İB-nin Müşahidə Şurasının sədri, Milli Məclisin deputatı hörmətli Muxtar Babayev açır. Yüksək səviyyəli təşkilatçılıq, müasir aparat sistemi, heç bir gecikmə olmadan əyləncəli, şən, olduqca gərgin məcrada davam edən oyunumuzun sonunda Muxtar Babayev özü şəxsən qalibləri qiymətli hədiyyələr və diplomlarla mükafatlandırır. “Master intellektual klubu” olaraq təklifimiz ondan ibarətdir ki, cəmiyyətimizin, insanların, gənclərin maariflənməsi, asudə vaxtlarının səmərəli keçməsi, ölkəmiz, dünya haqqında daha çox məlumatlı olması aspektindən belə yarışların mütəmadi keçirilməsi məqsədəuyğundur.

Lalə Bədəlova (H.Əliyev adına Bakı Neft Emalı zavodu):
– Biz Bakıdan dəvət edilmişik. Əvvəllər “Azərikimya” İB tərəfindən gənclərə yönəlmiş bir çox yüksək səviyyəli tədbirlərin keçirildiyini eşitmişdik. Bu gün isə bunun canlı şahidi olduq. Yarış çox peşəkar səviyyədə təşkil olunmuşdur və burada iştirak etməkdən zövq aldıq. Tədbirin müxtəlif təşkilatlarda çalışan gəncləri əhatə etməsi, onları birləşdirməsi və tanış olub dostlaşmasına şərait yaratması, xüsusilə müsbət və ürəkaçan haldır. Sumqayıt gənclər şəhəri statusunu bir daha təsdiq etdi. Biz gələcəkdə daha çox bu qəbildən tədbirlərdə iştirak etməyi arzu edirik.

Səma Əsədova (YAP Sumqayıt şəhər təşkilatı):
– “Azərikimya” İB-də ənənəvi olaraq keçirilən bilik yarışı biz gəncləri olduqca sevindirir. Hər dəfə bu yarışlarda intellektual səviyyəmizi nümayiş etdirir, bilmədiklərimizi öyrənirik. Bu yarışda Yeni Azərbaycan Partiyasının Sumqayıt şəhər təşkilatını təmsil edirdik. Fikrimcə, bu yarışma əvvəlkilərdən daha çətin oldu. Çünki həm mövzular dərin, həm də rəqiblər güclü idi. Ancaq çətin mübarizənin qaliblərindən olmaq bizi daha çox sevindirdi. “Azərikimya” İB-nin Müşahidə Şurasının sədri, Milli Məclisin deputatı cənab Muxtar Babayevə və yarışın təşkilatçılığında əməyi olan hər kəsə komandamız adından təşəkkür edirik.

Əli Mirzəyev (QWERTY tədris mərkəzinin İcraçı direktoru):
– “Azərikimya” İB-nin keçirdiyi bütün intellektul yarışlarda komandamız iştirak edir. Bu möhtəşəm təşkilatçılığı ilə seçilən yarışlar deyərdim ki, intellektual sferaya verilən ən böyük dəyərdir. Buna görə də biz yarışın təşkilatçısı olan “Azərikimya” İB-nin Müşahidə Şurasının sədri cənab Muxtar Babayevə QWERTY tədris mərkəzi adından təşəkkürümüzü bildiririk. Yarışların çox maraqlı keçməsi biz gəncləri xüsusən sevindirir.

Anar Qəhrəmanov (“Asan Xidmət” mərkəzinin qrup rəhbəri):
– “Azərikimya” İB-də keçirilən yarışla əlaqədar olaraq onu deyə bilərəm ki, bizim qrupun bütün üzvləri yarışdan sonra müsbət aura ilə “Asan Xidmət”ə qayıtdıq. “Xəmsə” intellektual oyunu çox gözəl və maraqlı təşkil olunmuşdu. Oyunda 20 komanda iştirak edirdi. “Xəmsə” klubunun bütün üzvlərinə öz təşəkkürümüzü bildiririk. “Asan Xidmət”in rəhbərliyi və kollektivi adından başda “Azərikimya” İB-nin rəhbərliyi olmaqla, bütün əməkdaşlarına dərin minnətdarlığımızı bildirir, belə yarışların tez-tez keçirilməsini və bizə də dəvət göndərilməsini arzu edirik.

Gülnar Tanrıverdiyeva
(QAC Sumqayıt şəhər bölməsinin gənclər üzrə təlimatçısı):
– Qızıl Aypara Cəmiyyətinin Sumqayıt şəhər bölməsi “Azərikimya” İB-nin təşkil etdiyi bütün tədbirlərdə iştirak edir. Belə tədbirlərdən biri də “Breyn-rinq” bilik yarışmasıdır. Bütün bilik yarışlarında könüllülərimiz iki komanda ilə təmsil olunmuş və komandalarımızın ən azından biri ilk yerin sahibi olmuşdur. Ədalətli şəkildə keçən yarışlar çox yüksək səviyyədə təşkil olunur. Belə ki, sözün əsl mənasında, sağlam mübarizə gedir. Komandalarımızın hər ikisi, xüsusilə də qalib komandamız son yarışdan da çox gözəl təəssüratlarla ayrıldı. Belə maraqlı bilik yarışmalarını təşkil etdiklərinə görə kollektivimiz adından “Azərikimya” İB-nin rəhbərliyinə və təşkilatçılara minnətdarlığımızı bildiririk. Bu yarışlar mütəmadi olaraq keçirilsə, biz – Sumqayıt gəncləri bundan çox məmnun olarıq.
***
Məmnunluq hissi ilə qeyd etmək lazımdır ki, «Azərikimya» İstehsalat Birliyinin təşkilatçılığı ilə keçirilən “Breyn-rinq” və “Xəmsə” bilik yarışmalarının əhatə dairəsi getdikcə genişlənməkdədir. Artıq yarışlarda «Azərikimya» İB-nin idarə və müəssisələrinin təmsil olunduğu komandalarla bərabər, Bakı Ali Neft Məktəbinin, Moskva Dövlət Universitetinin Bakı filialının, Qafqaz və Sumqayıt Dövlət Universitetinin, Fövqəladə Hallar Nazirliyinin Sumqayıt Regional İdarəsinin, H.Əliyev adına Bakı Neft Emalı zavodunun, YAP Sumqayıt şəhər təşkilatının, şəhər təhsil şöbəsinin, SOCAR-ın Təlim, Tədris və Sertifikatlaşdırma İda¬rəsinin Sumqayıt Təlim-Tədris Mərkəzinin, Sumqayıt şəhər Dövlət Yanğından Mühafizə və şəhər Polis İdarələrinin, Qızıl Aypara Cəmiyyəti Sumqayıt şəhər təşkilatınin, “N” saylı hərbi hissənin, “Asan Xidmət”in və digər müəssisələrin komandaları da böyük istəklə iştirak edirlər. Bütün yarışlarda qalib komandalara «Azərikimya» İstehsalat Birliyinin Həmkarlar İttifaqı Komitə¬si tərəfindən fəxri diplomlar və mükafatların təqdim olunması yarışlara marağı bir az da artırır.
«Azərikimya» İstehsalat Birliyi Sumqayıt şəhərinin ictimai, mədəni və sosial həyatında yaxından iştirak etməyi, kimyaçıların və şəhər sakinlərinin asudə vaxtlarının səmərəli təşkili üçün mədəni-kütləvi tədbirləri bundan sonra da davamlı olaraq həyata keçirməyi özünün prioritet istiqamətlərindən sayır.

Rafiq Oday,
S O C A R “Azərikimya” İstehsalat Birliyinin Mətbuat xidmətinin rəhbəri,
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının sədri,
respublikanın Əməkdar jurnalisti.

İnsan gündəlik həyatda bir çox şeyləri düşünür. Məsələn, həmin gün görəcəyi işləri, gedəcəyi yerləri, ona deyilən yaxşı və ya pis şeyi, işi və ya məktəbi ilə bağlı etdiklərini, uzunmüddətli planlarını və s. Bunlara bənzər bir çox fikir zehnini məşğul edə bilər. Bunların hamısı vacibdir, lakin bu cür düşüncələr insanın beynində lazımi qədər yer tutmalıdır. Çünki daha təcili və insanın əbədi həyatını maraqlandıran daha mühüm məsələlər var. İnsan, əvvəla, özünün və ətrafındakı bütün canlıların necə yaradıldıqlarını, onların necə yaşadıqlarını hərtərəfli düşünməlidir. Bununla bağlı bütün varlıqları yoxdan yaradan və yaşadan Allahı və Onun isimlərini dərindən düşünməlidir. Daha sonra bu sonsuz qüdrət və elm sahibi Yaradanın onu yaratma məqsədini və ondan nələr tələb etdiyini düşünməlidir. Allahın ayələrini və əmrlərini ən yaxşı şəkildə yerinə yetirmək üçün qətiyyətli olmalıdır. Onu gözləyən ölümü və axirət həyatını da unutmamalı, daima bunu yadında saxlayaraq davranmalıdır. Onu bu məsələlərdən uzaqlaşdıraraq qəflətə sürükləyən, fani, sonsuz həyatı üçün faydalı olmayan, hətta zərər verən iş, düşüncə, hərəkət və söhbətlərdən çəkinməlidir. İnsanın zehni qabiliyyəti, əslində, çoxdur.

İnsan bundan istifadə etməyi bilməli, zehnini lazımsız fikirlərlə məşğul etməməlidir. Gündəlik həyatında insan bir tərəfdən də bu mühüm məsələləri düşünə bilər. Hətta bu məsələləri hərtərəfli şəkildə, mövzu-mövzu, ayələrlə şərh edərək düşünə bilər. Məsələn, gününün 9-10 saatını iş yerində və ya məktəbdə keçirən bir şəxs gün ərzində düşünməli çox şeylə qarşılaşır. Bunlar Quranda tərif edilən insan xarakterləri, düşdüyü, yaşadığı mühitlər ola bilər. Vicdanını dinləmə, nəfsinə tabe olma, həsəd, təvazökarlıq, təvəkkül, səbir kimi yüzlərlə mövzunu bir-bir yaşayaraq düşünər, həm də bu mövzular üzərində hərtərəfli şəkildə düşünərək dərinləşə bilər. Əsas odur ki, insan bu fürsətləri görsün və yaxşı dəyərləndirsin.

Ətrafında baş verənlərə: çiçəklərin açmasından səmada quşların uçmasına, nəfəs aldığı oksigenin nisbətindən və canlılara verdiyi faydadan ürəyinin döyünməsinə qədər bir çox mövzunu ətraflı düşünə bilər. Suallar verərək, cavablarını axtararaq, adət halını almış izahlardan kənara çıxaraq dərin düşünməyə başlayar. Allah Quranda möminlərin düşünən insanlar olduğunu belə bildirir:

Həqiqətən, göylərin və yerin yaradılmasında, gecə ilə gündüzün bir-birini əvəz etməsində ağıl sahibləri üçün dəlillər vardır.O kəslər ki, ayaq üstə olanda da, oturanda da, uzananda da Allahı xatırlar, göylərin və yerin yaradılması haqqında düşünər (və deyərlər): “Ey Rəbbimiz! Sən bunları boş yerə yaratmamısan! Sən pak və müqəddəssən! Bizi cəhənnəm odunun əzabından qoru! (Ali-İmran surəsi, 190-191)

Dərin düşünməyə nələr mane olur? Bir məsələ üzərində düşündükdə insanın diqqəti başqa şeylərə yayına bilər. Mühüm məsələ haqqında düşünərkən insan birdən-birə sabah edəcəyi lazımsız iş və ya əlində tutduğu qələm haqqında fikirləşə bilər. Fikrin dağılması isə dərinləşməyin qarşısını alır. Həmçinin bir məsələ haqqında kifayət qədər məlumat olmadıqda da insanın düşünmə qabiliyyəti müəyyən həddə qədər irəliləyir. Amma bu da düşünməyə mane olan səbəb deyil. İnsan necə və nə haqda düşünəcəyini bilərsə, o sahədə özünü təkmilləşdirər və lazım gələrsə, biliyini də artıra bilər. Ancaq düşünməyə mane olan ən mühüm amillərdən biri, şübhəsiz, ülfətdir, yəni hadisələrə alışqanlıq eynəyinin ardından baxmaqdır. İnsan hərtərəfli düşünməsə, dünyaya gəldiyi andan etibarən ətrafında baş verən hadisələri təbii qarşılaya bilər. Məsələn, canlılardakı qeyri-adi dizaynı görməz. Həmişə görməyə adət etdiyi üçün qarışqanın öz çəkisindən 200-300 dəfə ağır cismi asanlıqla metrlərlə uzağa daşıdığını, bunun çox mühüm detal olduğunu, qarışqaya bu cür çətin işi həyata keçirməyə kömək edən mexanizmi kimin verdiyini heç düşünməz. Özünün belə bir şeyi əsla edə bilməyəcəyini isə ağlına belə gətirməz.

Bir quşun qanadındakı xüsusiyyətləri, qanad mexanizminin xüsusi dizayn tələb etdiyinin fərqinə varmaz. Halbuki dərin düşünən insan bircə tükü belə əlinə alıb, onu hərtərəfli tədqiq edərək çox mühüm nəticələrə gələ bilər. Tükdəki nizamdan tükü təşkil edən maddənin möhkəmliyinə qədər bir çox mühüm detalı özü tapa bilər. Bircə tükə baxaraq onun üzərindəki yaradılış dəlillərini müəyyən edə bilər. Ancaq bunu da bildirmək lazımdır ki, ülfətsiz düşünmək üçün insanın mütləq çox şey bilməsinə ehtiyac yoxdur. Sadəcə ətrafındakı canlılara, səmaya və hətta öz bədəninə diqqətlə baxması kifayətdir. Allah buna “Qaf” surəsində belə bir nümunə ilə diqqət çəkir:

Məgər onlar başlarının üstündəki göyə baxıb onu necə yaratdığımızı, necə bəzədiyimizi və orada heç bir yarıq olmadığını görmürlərmi?!Eləcə də yeri necə döşədiyimizi, orada möhkəm duran dağlar yaratdığımızı, hər cür gözəl növdən (meyvə) yetişdirdiyimizi görmürlərmi?!(Bütün bunları Rəbbinə tərəf) dönüb qayıdan hər bir bəndə üçün ibrət dərsi və öyüd-nəsihət olsun deyə etdik.Biz göydən bərəkətli su endirdik, sonra onunla bağlar və biçilən taxıl dənələri yetişdirdik.Həm də tumurcuqları bir-birinin üstünə düzülmüş, hündür xurma ağacları (bitirdik). Bəndələrə ruzi olsun deyə! Biz onunla ölü bir məmləkəti cana gətirdik. (Qəbirlərdən dirilib) çıxmaq da belədir! (Qaf surəsi, 6-11)

Xəyalə Səfərova

Müasir tədris və təlim müəllimdən əyanilik və bununla yanaşı dərsə emosionallıq və rəngarənglik qatmağı tələb edir. Qeyd etdiyimiz meyarlara əsaslanan fəal təlimin təşkilində Promethean interaktiv lövhələri müəllimin əvəzolunmaz köməkçisidir. Activİnspire proqramında hazırlanmış resurs müəllimin dərsinə rəngarənglik qatır, əyaniliyi təmin edir. Fəal-interaktiv təlimin tələblərinə uyğun dərsin təşkili prosesini asanlaşdırır. Dünya statistikasına nəzər salsaq, görərik ki, ən keyfiyyətli dərslərdə nəzəriyyəyə nisbətən təcrübəyə daha çox üstünlük verilir. Bu lövhələr biliklərin təcrübə əsasında qazanılmasına zəmin yaradır.
Promethean interaktiv lövhələrində hazırlanmış elektron dərs şagirdin diqqətini cəmləməyə imkan verir, qavrama qabiliyyətini artırır. Bu lövhələrin digər lövhələrdən üstün cəhəti iki interfeyzinin olmasıdır. İbtidai siniflər üçün nəzərdə tutulmuş Activ primary interfeyzi şagirdin özünü sanki sehrli bir aləmdə hiss etməyə sövq edir. Bununla da dərsə daha böyük maraq, rəngarənglik qataraq effektivliyi artırır.
Promethean interaktiv lövhələrindən istifadə edən müəllim təlim prosesində əlavə vasitələrə çox az müraciət edir. Artıq təlimdə plakatlardan, stikerlərdən, rəngli markerlərdən və əlavə silgidən istifadəyə ehtiyac qalmır. Bütün bu imkanlar hamısı Activinspire proqramının daxilində nəzərə alınmışdır. Bu lövhə vasitəsilə müəllim əyanilik üçün şagirdə keçəcəyi mövzunu əhatə edən şəkillər, səs faylları, videoçarxlar təqdim edə bilər. Promethean interaktiv lövhələri xüsusi imkanlara malikdir. Bu imkanlardan biri də riyazi alətlərin proqram daxilində istifadə olunmasıdır. Ehtiyac duyulduğu anda riyazi alətlər – transportir, pərgar, xətkeş asanlıqla lövhəyə gətirilə və dərs prosesində istifadə oluna bilir. Bu alətlərin obyektlərin, şəkillərin ölçüsünü böyütməklə hətta arxa sıralarda əyləşən şagirdlərin dərsdə aktivliyini, diqqətinin cəmlənməsini təmin etmək olar. Promethean lövhələrinin imkanları bununla bitmir, əlavə funksiyalardan istifadə etməklə müəllim fasilitator rolunu oynayaraq istiqamətləndirici olub şagirdin tədqiqatçı olmasına şərait yarada bilər. Məsələn, sehirli qələm, konteyner, gizlilik kimi funksiyalar şagirdin araşdırma nəticəsində doğru cavab tapmasına kömək edir. Bununla da şagird təkcə cavabın tapılması deyil, eləcə də problemin tədqiqi prosesində iştirak etdiyi üçün onu daha yaxşı anlayır və yadda saxlayır.
“Promethean interaktiv lövhələrinin tədrisə tətbiqi” təliminin təlimçisi olaraq deyə bilərəm ki, şagirdlər kimi müəllimlərin də bu lövhəyə münasibəti çox yaxşıdır. İKT bacarığı olan müəllimlər lövhənin üstünlüklərini öyrənir, fərqli elektron dərs nümunələri hazırlayır və dərslərində tətbiq etməklə onun tədris prosesinə nə qədər müsbət təsir göstərdiyinin şahidi olurlar. Bunun sayəsində hətta sadə İKT bacarığı olmayan müəllimlər məhz elektron lövhənin imkanlarından yararlanmaq üçün könüllü olaraq ilkin mərhələdə İKT kurslarından keçərək ikinci mərhələdə Promethean lövhələrinin istifadə qaydalarını öyrənir və dərslərində geniş istifadə edirlər. Keçdiyim təlimlərdə iştirak edən müəllimlərin fikirlərinə əsaslanaraq deyə bilərəm ki, bu gün Promethean interaktiv lövhəsi ondan istifadə edən hər bir müəllimin dərsinin əvəzedilməz köməkçisidir.
Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi təhsilin keyfiyyətini artırmaq, qabaqcıl beynəlxalq təcrübəyə uyğunlaşdırmaq məqsədilə təhsilalanlar və təhsilverənlər üçün elektron resursların hazırlanması istiqamətində müvafiq layihələr və tədbirlər həyata keçirib. Görülən tədbirlər çərçivəsində hazırlanmış elektron resursları bir mənbədə cəmləyərək təhsil portalı yaradıb. Portal vasitəsilə hər bir istifadəçi elektron dərsliklərə, videodərslər, elektron tapşırıqlar və digər elektron resurslara çıxış əldə edə bilər.
Videodərslərin evdə istifadəsində diqqətçəkən bir məqam var. Bəzən valideynlər bunu birmənalı qarşılamır. Buna səbəb onların elektron dərs resursları, yəni www.e-resurs.edu.az saytı haqqında kifayət qədər məlumatının olmamasıdır. Bildirmək istəyirəm ki, elektron resurslar portalı kifayət qədər zəngindir. Burada videodərslərlə yanaşı, elektron dərsliklər, e-test, elektron tapşırıqlar, xarici elektron resurslar, intellektual oyunlar və s. var. Lakin bu haqda məlumatı olan valideyn və müəllimlərin sayı qənaətbəxş deyil. Düşünürəm ki, burada əsas iş məktəb və sinif rəhbərlərinin üzərinə düşür. Valideynlər arasında maarifləndirmə işləri görülməli, bu resursların təqdimat çarxı onlara nümayiş etdirilməlidir. Hər bir valideyn övladının təhsil sahəsində irəli getməsini, nailiyyətlər qazanmasını istəyir. Əgər valideyn bu portalın onun övladına biliyini genişləndirmək və möhkəmləndirməkdə nə dərəcədə müsbət təsir edəcəyini bilsə, bu məsələyə səthi yanaşmaz, əksinə, övladına dəstək olar. Biz bu təcrübəni işlədiyim 193 nömrəli tam orta məktəbdə sınaqdan keçirdik. Pedaqoji şuranın iclasında ilk öncə müəllimlərə bu resurslar portalı haqqında məlumat verərək, üstünlüklərindən danışdıq. Maraqlı müzakirələr aparıldı. Daha sonra eyni təqdimatda sinif rəhbərləri valideynlər arasında maarifləndirmə işləri apardı. Bir sinif rəhbəri olaraq qeyd edim ki, şagirdlərim valideynlərin dəstəyi sayəsində bu portaldan geniş istifadə edir.
Təhsil Nazirliyi tədris sistemində qabaqcıl müəllimlərin dərslərini videoçəkiliş edərək interaktiv texnologiyaları tətbiq etməklə şagirdlər üçün maraqlı videodərslər yaratmışdır. Əgər şagird dərs zamanı hər hansı mövzunu yaxşı dinləyə bilməyibsə, başa düşməyibsə və ya müəyyən səbəblərdən dərsdə iştirak etməyib və bununla da keçirilən mövzu ilə bağlı heç bir anlayışı yoxdursa, bu zaman o, internet vasitəsilə videoportala daxil olub müvafiq fənni seçməklə həmin mövzunu tapıb izləyə bilər. Videodərslərin adi dərsdən əsas üstünlüyü odur ki, şagird bu dərsləri bir neçə dəfə təkrar izləmək imkanına malikdir. Bununla da şagird dərsi tam mənimsəyənə qədər təkrar izləyə bilər. Bu da şagirdin dərsi anlama keyfiyyətini artırır. Şagird hər videodərsi dinlədikdə ona bir neçə test təklif olunur, bu testləri cavablandırmaqla sonda topladığı bala əsasən dərsi nə dərəcədə mənimsədiyini anlaya bilər. Videodərsləri məktəbdə tədris prosesində də istifadə etmək olar. Bu artıq müəllimin yaradıcı yanaşmasından asılıdır. Dərs dediyim siniflərdə şagirdlər E-test.edu.az saytına daxil olaraq elektron testlər həll etməklə reytinq cədvəlində önə keçməyə çalışırlar. Bu da nəticədə biliklərin həm mənimsənilməsinə, həm də möhkəmlənməsinə gətirib çıxarır. Hər həftə sonu sinfin təşkilatı saatlarında həftə ərzində öndə gedən şagirdlər qalib elan edilir. Bununla da şagirdlərin portala marağı daha da artır.
Yenilikləri asanlıqla qəbul edən gənc nəsil, bu gün bu yenilikləri məktəbdən və müəllimlərdən də gözləyir. Bu yenilik məhz şagirdləri yeni bir aləmə aparan Promethean lövhədir. Bu lövhədə maraqlı, rəngarəng ,bir-birinə bənzəməyən dərslər hazırlamaqla onların marağını artırmaq, diqqətini cəlb etmək olar. Müasir dövrün müəllimi daim üzərində çalışmalı, yenilikləri öyrənməli, axtarışda olmalı, öyrədici təlimlərdə tez-tez iştirak etməlidir. Bir müəllim olaraq bu yaxınlarda keçdiyim “Elektron məktəb üçün elektron müəllim” təlimində böyük təcrübə topladım. Belə ki, təlimdə “Elek-tron məktəb üçün elektron müəllim hazırlığının ən vacib aspektləri”, “Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyası”, “Distant – məsafədən təhsil zamanı virtual sinfin yaradılması. Distant təhsilin keçirilməsi yolları”, “İKT-nin pedaqoji sahədə tətbiqi imkanları”, “İKT-nin şagirdlərdə informasiya mədəniyyətinin formalaşdırılmasında rolu”, “İKT, ev, məktəb və mədəniyyət”, “Sosial şəbəkələr və təhsil”, “Veb texnologiyalar”, “Elektron dərslərin hazırlanması mexanizmi” və s. mövzular əhatə olundu. Bununla yanaşı, müəllimlərə kiçik mühazirə, təqdimat, müzakirə, “workshop”, debat və müxtəlif Veb texnologiyalarından istifadə, onların təlim tətbiq qaydaları öyrədildi. Bu və digər öyrədici təlimlər müəllimlərin təlim prosesində istifadə edəcəyi resurs bazasını artırmaqla şagirdlərin də dərsə marağının artmasına səbəb olur.
Yeri gəlmişkən qeyd edim ki, bu məsələlərlə bağlı avqustun 10-12- si tarixlərində Rusiya Federasiyasının Tatarıstan Respublikasının Kazan Federal Universitetinin Elabuqa İnstitutunda keçirilən yaradıcı müəllimlərin VI beynəlxalq festivalına da məlumat vermiş və dərs nümunəsi nümayiş etdirmişəm. Promethean interaktiv lövhəsi üçün nəzərdə tutulan elektron dərs nümunəsində təqdim edirəm. Çalışdım ki, Azərbaycan təhsilində istifadə etdiyimiz metodların, texnologiyaların tətbiqi ilə hazırladığım dərslə xarici ölkə müəllimləri qarşısında ölkəmizi layiqincə təmsil edim. Müasir tədrisdə İKT -nin tətbiqi ilə hazırladığım dərs nümunəsində müxtəlif web texnologiyalardan, proqramlardan istifadə etməklə interaktiv tapşırıqlarda tətbiqi qaydalarını, Activİnspire proqramının köməyilə hazırladığım tapşırıqları işləyərkən şagird fəallığını əks etdirən görüntülərdən ibarət slideshow nümayiş etdirdim.
Əgər biz XXl əsrdə yaşayırıqsa, deməli, zamanın tələbi ilə uzlaşmaq lazımdır. Zamanın müəllimi yaradıcı, peşəkar, öz üzərində çalışan, təkmilləşən olmalıdır. Düşünürəm ki, müəllim öyrətmək üçün ilk öncə özü öyrənməlidir. Bu zaman həmin müəllimin dərsinin keyfiyyəti fərqlənəcək və gələcəyimiz üçün potensiallı, bilikli, dünyagörüşlü şəxsiyyət yetişdirəcək.

Channel 4 News TV-nin hazırladığı sənədli filmdə milyonlarla yaşlı insanın yalnızlıq səbəbindən yaşadığı sıxıntılı həyat təsirli şəkildə ekranda göstərilmişdi. Marqaret Nikles “Əgər heç tək qalmamısınızsa, tənhalığın necə bir hiss olduğunu bilmirsiz” sözləri ilə gözlərində yaş həyatını təsvir edirdi.Roy Kraçer isə “Hər dəfə evə gələndə bomboş evə qayıdırsınız, tənhalığın sizi yenidən bürüyəcəyini bilirsiniz və bütün gününüz telefonun bir dəfə də olsun çalmasını gözləməklə keçir” sözləri ilə tənhalığını dilə gətirmişdi.1
Dövrümüzdə tək yaşayan insanların sayı dünyada 300 milyona çatır. Üstəlik bu rəqəmin hər il getdikcə artdığı bildirilir. Xüsusilə inkişaf etmiş Qərb cəmiyyətlərində tək yaşayan, ya da özlərini tək hiss edən insanların sayında sürətli artım elm adamlarının diqqətini çəkən mövzulardan biridir.Amerika bir çox mövzuda olduğu kimi, bu mövzuda da öndə gəlir.Ölkədə 32 milyondan çox tək yaşayan insan mövcuddur. Ailələrin 28%-ində tək yaşayan insan var.2
Nyu-York universitetinin sosiologiya üzrə professoru Erik Klinenberq məsələyə fərqli münasibət bildirir və tənhalığın dünyanın yeni “trendi” olduğunu irəli sürür.Demək olar ki, bəzi markalar tənhalığı tendensiya halına gətirib.Yalnız yaşayanlar üçün istehsal edilən məhsullar bütün dünyada özünə yer tapır.Dünyaca məşhur markalar yalnızlara xitab edən məhsullara üstünlük verirlər.Qısası, tək yaşayanlar mühüm “iqtisadi bazar” kimi görünür.Bunun səbəbi tək yaşayan insanların əksəriyyətininaktiv həyat sürmələridir.Məsələn, evdən kənarda daha tez-tez yemək yeyirlər, konsert, teatr, kino kimi tədbirlərə, idman zallarına daha çox rəğbət edirlər.Tənhalığın qarşısını alacaq tədbirlər görmək əvəzinə, insanlar sanki tənhalığa sövq edilir.Əlbəttə ki, bu siyasət tənha yaşayanların sayının ciddi artımasına səbəb olur.
Digər təəccüblü məqam isə insanların əksəriyyətinin artıq məcburiyyətdən deyil, öz istəkləri ilə tək yaşamalarıdır.Amerikalı sosioloq Klinenberq bunu insanların tək yaşayacaq maddi imkana sahib olmaları ilə əlaqələndirir.Başqa sözlə, məşhur sosioloq iqtisadi gücləri artan insanların tək yaşamaq potensiallarının da artdığını bildirir. Gənclərin tək yaşamağa üstünlük vermələrinin səbəbi isə məşhur sosioloqa görə, şəxsiyyətlərini tapma arayışlarıdır.3
Tənha yaşayanların sayındakı artımla bağlı digər amil də texnologiyadır. İnsanların internet və sosial media sayəsində başqaları ilə daim ünsiyyət qurmaları tənha həyatı artıran başlıca səbəblər arasında görünür.
Halbuki dünyada bu qədər yalnız insan olmasının günahkarı nə texnologiya, nə nəqliyyat, nə də rabitə sahəsindəki inkişafdır. Gün keçdikcə böyüyən bu problemin yeganə səbəbi var: o da dünyanı məhv edən sevgisizlik. Yaşlı və ya gənc insanların tənhalığa məhkum olmasının və ya öz razılığı ilə tənhalığı seçməsinin arxasında bütün dünyaya hakim olan sevgisizlik durur.İnsanlar bir-birini sevmir, bir-birinə dəyər vermir, bir-birilərinin problemləri ilə maraqlanmırlar.Nəticə etibarilə yaşlılar tərk edilir, onların dünyadan təcrid olunaraq yaşamalarına göz yumulur.Ətraflarından qayğı və diqqət görməyən gənclər zərərli vərdişlərə yönəlirlər.Tənhalıqdan, sevgisizlikdən boğulan insanlar əlacı itlər, pişiklər, quşlar, balıqlarla dost olmaqda tapırlar. Axtardıqları sevgini tapa bilməyən insanlar həyat sevinclərini itirir və yalnız yaşamağa qərar verirlər.Bu siyahını daha da artıra bilərik.
Həqiqətən, sevgisizlik ən böyük ictimai bəlalardan biridir.Tənhalıq isə sevgisizliyin meydana gətirdiyi ən təhlükəli xəstəlikdir və insana ən acı verən şeydir.Belə ki, beynəlxalq hüquq cinayətkarlara ən böyük cəza kimi tək qalmağı müəyyən etmişdir.Həbsdə cinayətkarlar törətdikləri cinayətin əvəzində tənhalığa məhkum edilirlər.Həbs müddəti nə qədər çoxdursa, cəza da o qədər ağır qiymətləndirilir.Ömürlük həbs ömür boyu tənhalıq deməkdir.
Yoldan ötən insanlardan ən çox çəkindikləri şeyin nə olduğunu soruşun: bir çoxunun cavabı tənhalıq olacaq. Kimsə təkbaşına qocalmaq və qocalanda da unudulmaq istəmir.Hər insan sevilmək və qayğı görmək istəyir.Sevilmək, qorunub himayə olunmaq, vəfa və sədaqət görmək bu dünyanın ən böyük nemətidir.Qadın-kişi, yaşlı-gənc, bir sözlə, bütün insanlar sevgi həsrəti ilə yaşayırlar, onları sevən, əsla tərk etməyən insanlar istəyirlər.Sevgi və sədaqət hər bir insanın sanki qidası, can damarıdır.
Bir çox akademik insanların iddiasının əksinə, tənhalıq qətiyyən həyatın adi bir hissəsi deyil.İnsanların sevgi, dostluq, qardaşlıq içərisində birlikdə yaşamaları, bir-birilərinə dəstək vermələri həyatın mənasıdır.Sevgi, dostluq, birlik olmadan təkliyə üstünlük vermək və başqalarını da belə yaşamağa məcbur etmək insanlığayaraşan davranış deyil. İnsan yaradılışına uyğun olaraq ətrafında daim gözəllik görmək istəyən və gözəlliklərdən zövq alan varlıqdır. Qəlbindək güclü iman və Allah sevgisi Allahın təzahürlərinə qarşı dərin sevgi yaradır.Ruhu ancaq Allahın təcəllilərini görəndə rahatlıq tapır.Heyvanlar, bitkilər, ağaclar, çiçəklər, cürbəcür meyvələr, yeməklər, gözəl mənzərələr – hər biri Allahın varlığının möhtəşəm təzahürləridir.Amma Allahın ən çox təzahür etdiyi varlıq insandır.Allahın əxlaqı, sevgisi, şəfqəti ən çox insanda təcəlli edir.Beləliklə, Allah aşiqi olan insan davamlı insan sevgisi axtarır, bütün ruhu ilə sevmək və sevilmək istəyir.İnsan ruhunda belə səmimi sevgi yaşayanda tək qalmağı düşünmür, digər tərəfdən də tək insanların yalnız və bədbəxt olmasına da şərait yaratmır.Hər kəsin sevgi və qardaşlıqla bir yerdə sağlam, şən yaşamasını istəyir, insanların xoşbəxtliyi ona əvəzsiz sevinc bəxş edir.
Sevgi yaşandıqda dünyadakı bir çox problem kimi tənhalıq da aradan qalxacaq. Bütün insanlar sevgi ətrafında toplaşacaq, böyük-kiçik hər kəs sevgi və hörmət görəcək, heç kim tək yaşamağa məhkum olmayacaq və tək yaşamaq istəməyəcək. Hər günü bayram kimi sevincli və xoşbəxt yaşayacaqlar.Bu gözəl günlər üçün cəhd etmək hamımızın borcudur

Həqiqət, əslində, müxtəlif sahələrdə fərqli mövzulara görə dəyişən bir məhvumdur, yəni nisbidir. Lakin mənim bəhs etmək istədiyim “Həqiqət” mövzuya görə dəyişə biləcək bir anlayış deyil. Bu məqalədə ümumi olaraq həyatın var olma səbəbindən, Həqiqətdən bəhs edəcəm.

Həqiqət budur ki, Allah var. Din gerçəkdir,Axirət, Cənnət, Cəhənnəm var.

Allahın varlığı, dinin olması bir inanc, psixoloji tətmin, meditasiya, yaxud subyektiv düşüncə deyil. Elmi olaraq dərinə getsək, Allahın varlığı deyil, bu dünyanın, insanın özünün var olub olmaması müzakirə mövzusu olar. Artıq kvant fizikasının son nəaliyyətlərindən aydın olduğu kimi, maddənin maddi əsası yoxdur, mütləq varlıq deyil. Yəni maddə, əslində, sadəcə görüntüdür. Lakin bu mövzu da aparılan araşdırmalar, testlər barədə bəhs etməyəcəm, mövzu ilə bağlı kvant fizikası, xüsusilədə, atomun həqiqi quruluşu ilə əlaqəli yeni elmi məlumatları araşdıra bilərsiniz. Mən nəticəni qeyd edərək mövzumuzdan bəhs etmək istəyirəm. Maddənin, əslində, maddi deyil izafi olması və görüntü xarakteri daşımasının gəldiyi məna budur ki, əslində, gördüyümüz, hiss etdiyimiz,yaşadığımız hər şeyin, həmçinin özümüzün belə maddi əsası yoxdur, hər şey sadəcə ruhumuza göstərilən görüntüdən ibarətdir və bunu ruha seyr etdirən biri var. O, tək gerçək, mütləq varlıq olan Allahdır.

Yəni əslində, çox gülməli olan bir mənzərə var. Maddi əsası olmayan, sadəcə göstərilən görüntüdən ibarət bir varlıq olan insan, öz görüntüsünü hər an yaradan, mütləq olan Allahın mövcudluğunu müzakirə edir.
Yuxarıda qeyd etdiyim kimi, Allahın varlığı müzakirə mövzusu belə deyil, lakin isbat təqdim etmək lazım gəldikdə isə isbatı Allahın varlıq dəlillərini,möhtəşəm və bənzərsiz yaratma sənətini görməyimiz üçün Allahın bizə göstərdiyi və təşviq etdiyi yol – elm təqdim edir. Bütün elmi faktlar Allahın varlığına dəlalətedir.Fizika,kimya,biologiyanın və digər elm sahələrinin ortaya qoyduğu qanunlar və normalar çox hikmətli bir riyazi hesabın nümunəsidir. Bütün bu qanunların,normaların,həssas tarazlıqların,riyazi əsasların qaynağında üstün Ağıl sahibi dayanır.Təbii ki, şüursuz və ən əsasıda maddi əsası belə olmayan materiya ağıl sahibi ola bilməz.Bu amil də Yaradıcının varlığını mütləq edir.

Kainatın mövcudluğundan başqa canlıların mənşəyi mövzusu da Yaradıcının varlığını labüd edir. Həyatın mənşəyi ilə bağlı, onsuzda, indiyə qədər iki fikir var idi; Yaradılış və Təkamül fərziyyəsi. Son elmi kəşflərlə təkamül fərziyyəsinin tamamilə çökməsi isə canlıların Allah tərəfindən yaradıldığını bir daha isbat etdi.
Bütün bunlardan əlavə müxtəlif canlıların sahib olduqları bir-birindən fərqli xüsusiyyətlər də Allahın varlığını isbat edən yüzlərlə dəlillər elmi faktlarla göz önünə sərilməkdədir. Canlı orqanizmlərin müxtəlifliyi, hüceyrənin quruluşu, iş prinsipi, DNT–dəki nəhəng informasiya bazası, canlıların çoxalması, təbiətdəki mükəmməl qarşılıqlı simbiotika, ahəng, ekosistemdəki heyranedici nizam Allahın varlığını göz önünə sərir.
Son zamanlarda elmi tədqiqatlar nəticəsində, xüsusilə də, Astronomiya və Fizika sahəsindəki inqilabi kəşflərlə ateizmin əsası olan materializm çökmüş oldu. Materializmin çökməsi bütün ateist ideologiyaların, cərəyanların – hamısının təbii olaraq sonunu gətirdi. Bununla da hal-hazırda faktlara əsasən, Allahın varlığı mövzusunda alternativ fikir yoxdur.
Dinin doğruluğuna gəldikdə isə son illərdə edilən elmi kəşflərlin 1400 il əvvəlki Quran ayələrindəki izahlarla eynilik təşkil etməsi Quranın Allahın sözü olduğunu, dinin gerçək olduğunu bir daha təsdiq etməkdədir.Həmçinin Qurandakı bir sıra elmi məlumatların VII əsrdə kəşf edilməsinin mümkün olmaması, bu bilgilərin məhz XX-XXI əsrin elmi-texnoloji imkanları ilə kəşf edilməsi Quranın insan sözü ola bilməyəcəyini də bir daha isbat etməkdədir.
Quranın Allahın sözü olduğunun isbat edilməsinin gəldiyi məna isə Quranda qeyd edilən hər məqamın doğruluğunun dəqiq olmasıdır. Dolayısı ilə məqalənin başında da qeyd etdiyim kimi, həqiqət budurki, Allah var, din var, Axirət gerçəkdir.
Səmimi olan, həqiqəti axtaran, doğru yaşamaq istəyən hər kəsin gələcəyi tək nöqtə də Allahdır. Allah varlıq səbəbimiz, mövcud olma, yaşama səbəbimizdir. Allah Həqiqətin Özüdür, Haqqdır. Tək Gerçək, Mütləq Varlıqdır.

Savalan MƏMMƏDLİ

İffət insanın ruhunda böyük həyəcan meydana gətirən, mənəviyyatdan doğan bir gözəllikdir.Dinimiz və qanunlarımız namus, iffət və ismətini qorumaq məsuliyyətini insanların şəxsən özlərinə həvalə edir.Allah Quranda öz ismətini qoruyan hz. Məryəmi iman gətirənlərə gözəl əxlaq nümunəsi olaraq verir:

Allah iman gətirənlərə isə Fironun zövcəsini misal çəkdi. O zaman o: “Ey Rəbbim! Mənə Öz yanında – Cənnətdə bir ev tik. Məni Firondan və onun əməlindən xilas et. Məni zalım adamlardan qurtar!”– demişdi.Həmçinin ismətini qoruyan İmran qızı Məryəmi də (misal çəkdi). Biz onun Öz ruhumuzdan üfürdük. O, Rəbbinin Sözlərini və Onun Kitablarını təsdiq etdi və itaət edənlərdən oldu. (Təhrim surəsi, 11-12)

“Üstünlük cinsiyyətlə deyil, təqva ilədir”

Namussuzluq və iffətsizlik mövzusunda qadın və kişi arasında fərqyoxdur. Əxlaqsızlıq və vicdansızlıq mövzusunda da qadın və kişi arasında fərq olmadığı kimi,ismət düşmənliyində də qadın və kişi arasında fərq qəti olaraq yoxdur.Bir qadın iffətini qoruya bilməyibsə, eyni zamanda orada iffətini qoruya bilməyən kişi də vardır.İnsanın üstünlüyü və iffəti onun cinsiyyətində deyil, təqvasındadır. Allah Hucurat surəsinin 13-cü ayəsində üstünlüyü “Şübhəsiz ki, Allah yanında ən hörmətli olanınız Ondan ən çox qorxanınızdır. Həqiqətən, Allah Biləndir, Xəbərdardır” şəklində bildirir.
Qadın da, kişi də gözünü və qəlbini öz ağlı, istəyi və iradəsi ilə haramdan çevirər. Qadın da, kişi də haramdan, iffətsizlikdən, namussuzluqdan öz vicdanı, inancı və müstəqil iradəsi ilə uzaq durar.Allah bir ayəsində öz müstəqil iradə və seçimləri ilə İslam əxlaqını ən gözəl şəkildə yaşayan müsəlman qadın və müsəlman kişi modelini belə xəbər verir:

Həqiqətən, müsəlman kişilər və müsəlman qadınlar, mömin kişilər və mömin qadınlar, müti kişilər və müti qadınlar, doğru danışan kişilər və doğru danışan qadınlar, səbrli kişilər və səbrli qadınlar, (Allaha) baş əyən kişilər və baş əyən qadınlar, sədəqə verən kişilər və sədəqə verən qadınlar, oruc tutan kişilər və oruc tutan qadınlar, ismətlərini qoruyan kişilər və (ismətlərini) qoruyan qadınlar, Allahı çox zikr edən kişilər və qadınlar üçün Allah bağışlanma və böyük mükafat hazırlamışdır. (Əhzab surəsi, 35)

Ağıllı bir qadına “sən namusunu qoruya bilməzsən, mən qoruyacağam”, demək çox səviyyəsiz və çox yersiz bir yanaşmadır.Qorunmağa ehtiyacı olmayan, ağıllı, inanclı və iffətli bir qadına müxtəlif təzyiqlər göstərmək və onu nəyəsə məcbur etməkdoğru deyil.

“İşğal edilmiş torpaqlarda pərişan edilmiş qadınlar və uşaqlar”

Hal-hazırda bir çox İslam ölkəsi imperialist dövlətlər tərəfindən işğal edilmişdir. Bu ölkələrdə demək olar ki, bütün müsəlmanların isməti, namusu, həyatları pərişan edilib. Bu zülmü səssizcə izləmək isə vicdanlı davranış deyil. Uca Rəbbimiz Quranda “Okəslər ki, ayıb yerlərini (zinadan) qoruyub saxlayarlar”(Muminun surəsi,5) və “Sizə nə olub ki, Allah yolunda və: “Ey Rəbbimiz! Bizi əhalisi zalım olan bu şəhərdən çıxart, bizə Öz tərəfindən bir himayəçi təyin et, bizə Öz tərəfindən bir yardımçı təyin et!”– deyən zəif kişilər, qadınlar və uşaqlar uğrunda vuruşmursunuz?” (Nisa surəsi, 75) şəklində buyuraraq zəif olan, zalımların əlinə düşən və öz ismətlərini qorumağa gücü çatmayan müsəlman cəmiyyətlərə yardım edilməsinin vacibliyini açıq-aşkar bildirmişdir.
Əfqanıstanda, İraqda, Şərqi Türküstanda əsir düşmüş qadın və uşaqların aşkar və toplu şəkildə istismarına qarşı İslam aləmi dərin bir səssizlik içindədir.
İraqda, Suriyada, Kəşmirdə, Əfqanıstanda, Şərqi Türküstanda, Sudanda, Somalidə, Arakanda və bir çox ölkədə minlərlə qadın təcavüzə məruz qalır, buradakı insanların namusu, izzəti və iffətlərinin zədələnməsi məsələsi gündəmə gətirilmir.
Bəs çıxış yolu olaraq nə edilməlidir?
Azad qadın öz namusunu, iffət və ismətini heç kimə möhtac olmadan da qorumağa qadirdir.Bizim borcumuz işğal altında olan ölkələrdə namusu və iffəti zorla istismar edilmiş qadın və uşaqları qorumaq, onların hüquqlarıüçün narahat olmaq, qurtuluşları üçün çalışmaq, problemin həll yolunutapmaqdır.Dünyadakı bütün məzlum və zəif insanların azad edilməsi üçün düşünmək, səy göstərmək insanlıqdır, dindarlığın gərəyidir.İşğal altında qalaraq namusunu, ismətini qorumaqda aciz olan insanların xilaskarı vəzifəsini nə Birləşmiş Millətlər, nə Avropa Birliyi, nə də digər təşkilatlar yerinə yetirə bilir.
Dünyanı hürriyyətə qovuşduran, azad edən sistem İslam ölkələrinin birliyi olacaqdır

Ülviyyə Əlizadə

“Bürünmüşük bir qara çadraya, açıb xilas olmaq istəyəni də öz çadrası ilə boğuruq”

Ədəbiyyatda və teatrda bu “çadra”dan danışmaq istəyirəm. Açıq-saçıqlıq, əsərlərdə vulqarizmlər və səhnədə açıqlığı qısıtlanmayan göstərilər tez-tez müzakirə olunan və həllini tapmayan bir məsələdir. Əslində bir problem kimi qoyulsa da, ortadakı sorunun nə olduğu bəlli deyil. Ədəbiyyat birbaşa yaşamdır, teatr da həmçinin. Yaşamın, yaşantının sözlə və ya göstərişlə, səhnələşdirmə ilə cəmiyyətə sunulmasında niyə təhrif olunmalıdır? Niyə hər şeyi olduğu kimi yox, “bəzəyərək”, cilalayaraq göstərməyi istəyirsiniz?

Ədəbiyyat yaşantılardan ibarətdir, həyatlardan bəhs edir. Məgər biz yaşadıqlarımızı xatırlayanda içindən yaxşı hissələri xatırlayıb, “qaranlıq” olan tərəflərini beynimizdən silirik? Əgər belə ediriksə, yaxud etməliyiksə, deməli, həyatı səmimi yaşamırıq. Həyat yaxşı ilə bərabər pisi də özündə barındırır.

Bu gün əsərlərdə peşəkar şəkildə verilmiş açıq-saçıq dediyimiz o hissələri yaşayan insanlardır, onları güzgü kimi göstərən bu ədəbiyyat səmimidir, sünilikdən uzaqdır. İki sevgilidən bəhs olunursa, onların sevişməyindən doğal nə ola bilər? Əsərdə bəzən oxucunu rahatlatmaq, beynindəki dərin sujet qatlarını bir az yüngülləşdirmək və reallığı ona çatdırmaq üçün bu mütləqdir. Obrazlar özünə və onun yaşadığı həyat tərzinə uyğun bir dillə danışmalıdır. İki fahişənin söhbətini professor danışır kimi, yaxud bir qatilin fikirlərini adi həyat tərzi sürən sıradan bir insanın dili kimi vermək olmaz. Fahişə ilə bir gecə keçirən kişinin nitqində mütləq vulqar ifadələr olacaqdır. Bunu bildiyimiz halda, niyə ədəbiyyatı saxtalaşdırmağa çalışırıq?

Erotika bir janrdır və bu, özünü ədəbiyyatda da göstərə bilir, göstərməlidir. Ədəbiyyat azad yaradıcılıq sahəsidir. Bunun fonunda nələri yazmaq olar, nələri olmaz deyib, bir kriteriya bəlirləmək absurtdur. Oxucu daima fərqli nələrsə gözləyir, daima yenilik axtarır. Nə qədər klassikaya müraciət etmək olar? Klassiklər belə yazmayıb deyiriksə, dünya ədəbiyyatını hara qoyaq? Kifayət qədər açıqlıq, erotik mövzuların daxil edildiyi əsərlər var dünya ədəbiyyatında. Biz bunu mental dəyərlərə bağlasaq belə, deməli, dünyaya çıxışımızı bağlayırıq, sərhədlənirik. Fransız yazıçısı Mişel Uelbekin “Elementar hissəciklər”i, demək olar ki, bütünlüklə açıqlıqla qələmə alınmış bir əsərdir. Həmçinin Fransız yazarı Giyom Apollinerin “11 min çubuq” romanında seksual əlaqənin açıq şəkildə təsvir edildiyi səhnələr var və həmin səhnələrdə sadomazoxizm məqamları mövcuddur. Bu əsəri tərcümə edərsək, təhrifmi etməliyik? Çıxarımlaramı baş vurmalıyıq? Bu mümkün deyil, çünki əsərin mahiyyəti itəcəkdir.
Giyom Apolliner qeyd edir ki, “bu bir bədii əsərdir və onun yumoristik və mübaliğəli xarakterinin, seksə olan meyli qızışdırmasını yox, əksinə azaltmasını güman etmək olar”. Burdan belə bir nəticəyə gəlmək qaçınılmazdır ki, hər bir əsərin verdiyi mesaj var və bu mesajı oxucuya çatdırmaq üçün yazıçı “tərs köşə” taktikasından istifadə etməlidir.
Dünya ədəbiyyatında çox nümunələr göstərmək olar. Markesin “Kədərli fahişələrim”, Koelyonun “11 dəqiqə” əsərlərini də qeyd etmədən keçmək mümkünsüzdür.
Əsər nə qədər reallığı əks etdirsə, o qədər anlamlı və oxucuya dərin məna yükləmiş olar. Nə qədər süni şəkildə, həyatdan, olacaqlardan qaçaraq nələrsə yazmağa çalışacağıq? Bu çadraya bürünüb hara gedirik? Qarşımız divardır, keçmək olmayacaq. Həyat ədəbiyyatla vəhdətdir, bir-birinin eynidir. Həyatda seviriksə, sevişiriksə, soyunuruqsa, söyürüksə, seviniriksə, ağlayırıqsa, dalaşırıqsa, bunu niyə ədəbiyyata yansıtmayaq? Niyə bunlar yoxmuş kimi ideal bir şeylər göstərək? Aldanmağı bu qədərmi sevirik?

Bir də, uzun müddətdir teatrlarla bağlı bu məsələ problem kimi gündəmə gəlir. Xüsusilə də, müstəqil teatr kimi fəaliyyət göstərən ODA və ADO teatrına bu nöqteyi nəzərdən təzyiqlər çox olur. Fransaya qədər gedib çıxmış bu teatrda nəyi qısıtlamaq istəyirik? Soyunmağı, sevişməyi, öpüşməyi görməkdənmi qorxur izləyici?
Yaxşı, izləyicini – gəncliyi pozmaqda təqsirli bilinən təkcə bu teatrmı gözünüzə girdi? Gənclik bu gün haradadır, nələr edir, internetdə nələr izləyir xəbəriniz varmı? Xəbəriniz yoxdur, çünki bunu gizlin şəkildə edir, Google’də ən çox kliklənən videolara baxın – porno filmlər, seks görüntüləri. Bu gəncliyi pozmur da, gedib mədəni şəkildə bir əsərin nümayişinə baxmaq, ən azı bir əsərin adını öyrənmək, həyatın içindən bəhs edən bu teatr səhnəsində əyləşmək, obrazları izləmək, insanlığın xislətini görməkmi pozur? Öpüşmək, sevişmək, soyunmaq səhnələrindən rahatsız olub, teatr səhnəsini tərk edənlərə sual verirəm. Azərbaycan gəncliyi ən ucuz otellərdə fahişələrlə gecələyir, şəhərdə cılız beyinli bu gəncliyin gözləri ilə qızlar təcavüzə uğrayır, bütün gün çayxana köşələrində mobil telefonlarında porno videolar izləyirlər, gəlin nömrəsi axtarırlar. Bunları bilirdinizmi?

İndi deyin görək, bu gəncliyi teatrlardan, ədəbiyyatdan qorumaq istəyirsiniz? Sveyq deyirdi ki, fahişəlik seksual azadlıq olmayan zamanda yaranıb. Nə qədər, bu tabuları qıra bilməyəcəyiksə, bu stereotiplərdən qurtulub real həyatı görməyə başlamayacağıqsa, daima süni həyatın içində süni ədəbiyyat və teatrda özümüzə baxacağıq!

89 il əvvəl Sevilin başından açdığı çadranı, siz hələ beyinlərinizdən açıb çıxara bilməmisiniz!

Sayqılarla!

Aysel ABDULLAZADƏ,
Yenibaxis.az İnformasiya Agentliyinin təsisçi və baş redaktoru