Türkiye Cumhurbaşkanı Türkiye Cumhuriyeti’nin başıdır. Bu mahiyetle Türkiye Cumhuriyeti ve Türk halkının birliğini temsil etmektedir. Türk Anayasasının yerine getirilmesi ve devlet organlarının organize ve uyumlu iş yapabilmesini garanti eder. Görev ve yetkileri anayasanın 101. maddesinden 107. maddesine[1] kadar belirtilmiştir. Cumhurbaşkanlığı 29 Ekim 1923’te resmî olarak oluştu. Seçilen ilk Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk’tür. 29 Ekim 1923 tarihinden 10 Ağustos 2014 tarihine kadar Türkiye Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından seçilmiştir. İlk kez 10 Ağustos 2014 tarihinde halk oylaması ile seçilen Recep Tayyip Erdoğan ise 28 Ağustos 2014’ten bu yana 12. Cumhurbaşkanı olarak bu görevde bulunmaktadır. 29 Ekim 2014 tarihi itibarıyla Çankaya Köşkü’nden taşınan Cumhurbaşkanlığı’nın yeni yerleşkesi, başkent Ankara’daki Cumhurbaşkanlığı Sarayı ‘dır.
Nitelikleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Cumhurbaşkanı’nın nitelikleri anayasanın 101. maddesinde belirtilmiştir. Cumhurbaşkanı olmak için adayın kırk yaşını doldurmuş ve yüksek öğrenim yapmış olması gerekir. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri veya bu niteliklere ve milletvekili seçilme yeterliğine sahip Türk vatandaşları arasından, halk oylaması ile seçilir.
Cumhurbaşkanlığı’na Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri içinden veya Meclis dışından aday gösterilebilmesi yirmi milletvekilinin yazılı teklifi ile mümkündür. Ayrıca, en son yapılan milletvekili genel seçimlerinde geçerli oylar toplamı birlikte hesaplandığında yüzde onu geçen siyasi partiler ortak aday gösterebilir.
Görev süresi[değiştir | kaynağı değiştir]
Cumhurbaşkanı’nın görev süresi 5 yıldır. Bir kimse en çok iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir. (Bkz. 2012 yılında yapılan Anayasa değişiklikleri) Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa siyasi partisi ile ilişiği kesilir ve Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer.
Seçim[değiştir | kaynağı değiştir]
Cumhurbaşkanı seçimi ile ilgili düzenlemeler anayasanın 102. maddesinde belirtilmiştir. Cumhurbaşkanı’nın görev süresinin dolmasından önceki altmış gün içinde; makamın herhangi bir sebeple boşalması halinde ise boşalmayı takip eden altmış gün içinde tamamlanır. Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilmiş olur. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış bulunan iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilmiş olur.
İkinci oylamaya katılmaya hak kazanan adaylardan birinin ölümü veya seçilme yeterliğini kaybetmesi halinde; ikinci oylama, boşalan adaylığın birinci oylamadaki sıraya göre ikame edilmesi suretiyle yapılır. İkinci oylamaya tek adayın kalması halinde, bu oylama referandum şeklinde yapılır. Aday, geçerli oyların çoğunluğunu aldığı takdirde Cumhurbaşkanı seçilmiş olur.
Cumhurbaşkanı göreve başlayıncaya kadar görev süresi dolan Cumhurbaşkanı’nın görevi devam eder. Cumhurbaşkanlığı seçimine ilişkin usûl ve esaslar kanunla düzenlenir.
And içmesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Anayasanın 103. maddesine göre Cumhurbaşkanı, görevine başlarken Türkiye Büyük Millet Meclisi önünde aşağıdaki şekilde and içer:
“Cumhurbaşkanı sıfatıyla, Devletin varlığı ve bağımsızlığını, vatanın ve Milletin bölünmez bütünlüğünü, Milletin kayıtsız ve şartsız egemenliğini koruyacağıma, anayasaya, hukukun üstünlüğüne, demokrasiye, Atatürk ilke ve inkılaplarına ve laik cumhuriyet ilkesine bağlı kalacağıma, milletin huzur ve refahı, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde herkesin insan haklarından ve temel hürriyetlerinden yararlanması ülküsünden ayrılmayacağıma, Türkiye Cumhuriyetinin şan ve şerefini korumak, yüceltmek ve üzerime aldığım görevi tarafsızlıkla yerine getirmek için bütün gücümle çalışacağıma büyük Türk Milleti ve tarih huzurunda, namusum ve şerefim üzerine and içerim.”[2]
Görev ve Yetkileri[değiştir | kaynağı değiştir]
Anayasanın 104. maddesine göre görev ve yetkiler belirlenmiştir. Cumhurbaşkanı Devletin başıdır. Bu sıfatla Türkiye Cumhuriyeti’ni ve Türk Milleti’nin birliğini temsil eder; Anayasa’nın uygulanmasını, Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını gözetir. Bu amaçlarla Anayasa’nın ilgili maddelerinde gösterilen koşullara uyarak yapacağı görev ve kullanacağı yetkiler şunlardır:
Yasama ile ilgili olanlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde açılış konuşmasını yapmak, Türkiye Büyük Millet Meclisi’ni gerektiğinde toplantıya çağırmak,
Yasaları yayımlamak,
Yasaları yeniden görüşülmek üzere Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne geri göndermek,
Anayasa değişikliklerine ilişkin yasaları gerekli gördüğü takdirde halk oyuna sunmak,
Yasaların, kanun hükmündeki kararnamelerin,Türkiye Büyük Millet Meclisi İç tüzüğü’nün, tümünün ya da belirli kurallarının anayasaya biçim ya da esas yönünden aykırı oldukları gerekçesi ile Anayasa Mahkemesi’nde iptal davası açmak,
Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin yenilenmesine karar vermek,
Yürütme alanına ilişkin olanlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Türkiye Cumhurbaşkanı’nın Türk Silahlı Kuvvetleri Başkomutanı sıfatıyla kullandığı bayrak
Başbakanı atamak ve istifasını kabul etmek,
Başbakanın önerisi üzerine Bakanları atamak ve görevlerine son vermek,
Gerekli gördüğünde Bakanlar Kurulu’na Başkanlık etmek ya da Bakanlar Kurulu’nu Başkanlığı altında toplantıya çağırmak,
Yabancı devletlere Türk Devleti’nin temsilcilerini göndermek, Türkiye Cumhuriyeti’ne gönderilecek yabancı devlet temsilcilerini kabul etmek,
Uluslararası antlaşmaları onaylamak ve yayımlamak,
Türkiye Büyük Millet Meclisi adına Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Başkomutanı olması,
Türk Silahlı Kuvvetleri’nin kullanılmasına karar vermek,
Genelkurmay Başkanı’nı atamak,
Milli Güvenlik Kurulu’nu toplantıya çağırmak,
Milli Güvenlik Kurulu’na Başkanlık etmek,
Başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu kararıyla sıkıyönetim ya da olağanüstü hal ilan etmek ve kanun hükmünde kararname çıkarmak,
Kararnameleri imzalamak,
Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebi ile belirli kişilerin cezalarını hafifletmek ya da kaldırmak,
Devlet Denetleme Kurulu’nun üyelerini ve Başkanını atamak,
Devlet Denetleme Kurulu’na inceleme, araştırma ve denetleme yaptırmak,
Yükseköğretim Kurulu üyelerini seçmek,
Üniversite rektörlerini seçmek,
Yargı ile ilgili olanlar[değiştir | kaynağı değiştir]
Anayasa Mahkemesi üyelerini, Danıştay üyelerinin dörtte birini, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcıvekilini, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi üyelerini, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyelerini seçmek.
Cumhurbaşkanı, ayrıca Anayasada ve kanunlarda verilen seçme ve atama görevleri ile diğer görevleri yerine getirir ve yetkileri kullanır.
Sorumluluk ve sorumsuzluk hali[değiştir | kaynağı değiştir]
Cumhurbaşkanı’nın sorumluluk ve sorumsuzluk halleri anayasanın 105. maddesinde belirlenmiştir.
Cumhurbaşkanı’nın, Anayasa ve diğer yasalarda Başbakan ve ilgili bakanın imzalarına gerek olmaksızın tek başına yapabileceği belirtilen işlemleri dışındaki bütün kararları, Başbakan ve ilgili bakanlarca imzalanır. Bu kararlardan Başbakan ve ilgili bakan sorumludur. Cumhurbaşkanı’nın resmen imzaladığı kararlar ve emirler aleyhine Anayasa Mahkemesi dahil, yargı mercilerine başvurulamaz.
Cumhurbaşkanı, vatana ihanetten dolayı, Türkiye Büyük Millet Meclisi üye tam sayısının en az üçte birinin önerisi üzerine, üye tam sayısının en az dörtte üçünün vereceği kararla suçlandırılır.
Cumhurbaşkanı’na Vekillik Etme[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Türkiye Cumhurbaşkanı Vekili
Cumhurbaşkanı’na vekalet etme anayasanın 106. maddesinde düzenlenmiştir. Cumhurbaşkanı’nın hastalık ve yurt dışına çıkma gibi nedenlerle geçici olarak görevinden ayrılması durumlarında, görevine dönmesine kadar; ölüm, çekilme ya da başka bir nedenle Cumhurbaşkanlığı makamının boşalması durumunda da yenisi seçilinceye kadar, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Cumhurbaşkanlığı’na vekillik eder ve Cumhurbaşkanı’na ilişkin yetkileri kullanır.
Cumhurbaşkanlığı Forsu[değiştir | kaynağı değiştir]
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı forsu
Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı’nın resmi forsudur. 17 tane yıldızdan oluşur. Ortadaki büyük yıldız Türkiye Cumhuriyeti’ni temsil eder. Geriye kalan 16 tane yıldız ise tarihteki Türk devletlerini temsil eder.
Büyük Hun İmparatorluğu (M.Ö. 220 – M.Ö. 46)
Batı Hun İmparatorluğu (M.S. 48 – M.S. 216)
Avrupa Hun İmparatorluğu (352 – 469)
Ak Hun İmparatorluğu (420 – 670)
Göktürk İmparatorluğu (552 – 744)
Avar İmparatorluğu (562 – 803)
Hazar Kağanlığı (630 – 1048)
Uygur Devleti (742 – 840)
Karahanlılar Devleti (840 – 1212)
Gazne Devleti (961 – 1186)
Büyük Selçuklu İmparatorluğu (985/1038 – 1157)
Harezmşahlar Devleti (1077 – 1231)
Altın Orda Devleti (1242 – 1502)
Büyük Timur İmparatorluğu (1370 – 1507)
Babür İmparatorluğu (1526 – 1858)
Osmanlı İmparatorluğu (1299 -1 Kasım 1922)
Cumhurbaşkanları[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Türkiye cumhurbaşkanları listesi