Salam. Necəsən adaş?
-Salam. Sağ olun, şükür Allaha, pis deyiləm.
Özünüzü necə hiss edirsiniz, sıxılmırsınız ki?
-Haqsızlığı böyük olan ölkədə sıxılmamaq olar. Ancaq bu sıxılmaların içində də bir gözəllik var. İnsan sıxıldıqca mətinləşir, güclənir. Sıxıntılardan yorulduğum zaman həqiqətimin qələbəsi istirahətimin ləziz xörəyinə çevrilir.
Özünüzlə üz-üzə tez-tez dayanırsınız. Belə vaxtlarda cənnətə üz tutursunuz, yoxsa cəhənnəmə?
-Cənnətdə qalib iblis olmaqdansa, cəhənnəmdə mələk olmaq daha yaxşı- dır. Bir də ki, Əzraryıl öz dərkənarını qoymayıb ki…
Yaxşılıq etməyi çox sevirsiniz, yoxsa pislik etməyi?
-Həyatda iki şeyi unutmaq lazımdır: Bir sənin kiməsə etdiyin yaxşılığı, bir də kiminsə sənə etdiyi pisliyi. Kim nə edirsə özü üçün edir.
Ən böyük sevinciniz?
-Yaxşılıq etməkdən böyük sevinc yoxdur. Onun mükafatını Allah verir.
Sizin üçün tərbiyə nədir?
-Tərbiyə mənəvi saflıq, ruhi təmizlikdir. İnsanda tərbiyə ruhən olmalıdır. Yoxsa onun cismi çirkli, vicdanı ləkəli olar..
Bağışlamağı bacarıırsınız, yoxsa kinli-küdurətli olmağa üstünlük verir- siniz?
-Allah da bağışlayandı. Əslində bağışlamaq yaxşı insanların intiqamıdır. Bağışlamaq olmasa qalib gəlmək də mümkün deyil. Qaldı ki, kin-küdurətin özündə də bir mübarizlik var.
Özünüzə çox inanırsınız, yoxsa gücünüzə?
-Həqiqət həmişə ağıllı və düşüncəli insanların ağiına yol tapır. Olan həqiqəti aşkara çıxarmayınca özümə inanmıram. Yalançılığa və yamanlığa sürüklənən gözlərimi isə çıxarmağa belə hazıram.
9.Sevgidə güclüsünüz, yoxsa nif rətdə?
-Hər ikisində. Sevirsənsə, nifrət etməyi bacarmalısan. Dahi Bəxtiyar deyir ki;
Sevirəm nifrətin lap son həddini,
O sevgi doğacaq, o sevgi ancaq!
Sevgi, məhəbbət, eşq. Bunlara münasibətiniz?
– Məhəbbət qəlbin cərrahı, sevgi onun bıçağı, eşq isə qansoranıdır. Həqiqətdə isə məhəbbət ağlın və idealın, qəlbin və bədənin, səadət və borcun birliyidir. Bir sözlə, mənəvi tərbiyədir. Sevgi məhəbbətin tələbindən doğan və ondan yaranan bağlılıq, əxlaqi uyğunluqdur. Eşq isə məhəbbətin ən yüksək dərəcəsidir. O, ruhun tələbi olaraq can verməyin çətinliklərini aşiqə yüngülləşdirir, onu dünyanın qeydindən azad edir.
Sevməkdən qorxmursunuz ki?
-Qorxduğun və səndən qorxan bir kimsəni sevə bilməzsən. Sevirsənsə qorxma, qorxursansa sevmə. Sevgi nə yaş tanıyır, nə də qorxu. Dahi Bəxtiyar yazır:
Sevgi yaş tanımır, qəlbini yandır,
Yanaraq yaşasan yaş düşməz yada.
Sevən doxsanında da elə cavandır.
Sevməyən qocadır otuzunda da.
Ağlınıza çox güvənirsiniz, yoxsa ?
-Qadınlar ağlından, kişilər isə gözündən bəlaya düşərlər. Həmişə ağlıma güvənmişəm. Ağlımla əldə edə bilmədiyimi haqqıma arxalanıb gücümlə əldə etməyə çalışmışam.
Ağıllı adam səhf edə bilər? Özünüz necə?
-Puşkin deyib ki, bütün böyük səhflərin arxasında bir insan qüruru vardır. Ağıllı adam səhv edə bilər. Pis iş və alçaqlıq onlara yaraşmaz. Ən pis işlərimizin isə şahidi vicdanımızdır. Ağıllı adamın səhfini yox, alçaqlığını ən böyük cinayət sayıram.
Tənha qalmağı deyəsən çox sevirsiniz…
-Bütün ümidlərimin işartısını tənhalıqda daha yaxşı görürəm. Bu zaman dərdlərimin sirdaşı, ağrılarımın həkimi oluram. İçimdəki mənlə özüm- özümü mütaliə və tənqid edirəm.
Yaşamaq gözəldir, yoxsa yaşatmaq?
-Hər ikisi gözəldir. Ancaq nə qədər yaşamağın deyil, necə yaşamağın mühümdür.
Düşməniniz çoxdur, dostunuz?
-Qorxaq dostdan, cəsarətli düşmən yaxşıdır. Qorxaq dost düşməndən də qorxuludur.
Sirr deyilsə, kimdən çox qorxursunuz?
Məndən qorxanlardan. İlan adamdan qorxduğu zaman vurur, it də qorxduğu zaman tutur.
Kimlərlə dostluq edirsiniz?
Mənəviyyatı saf, düşüncəsi dərin, qəlbi düzgün insanlarla.
Onlar da barmaq sayı qədərdi. Deyirlər ki, göyərçin qarğalarla dostluq edərsə, qanadları deyil, ürəyi qaralar.
Gözəllik qadın üçün nədir?
Qədrini bilsə xəzinə, bilməsə əyləncə.
Bəs Sizin üçün Nəcibə İlkin kimdi?
-Tövbə ilə günah arasında olan məsafə. Müsafirlərim mövzularımdı.
Yaradıcılığınızda çox bədbinsi-niz. Bu bədbəxtlikdi, yoxsa?
-İki bədbəxt bir yerdə xoşbəxtdir.
Şeirləriniz çox sevilir, yoxsa özünüz?
-Hər kəsin qəlbində doğru baxana əyri göz də var.
Şöhrətpərəstliyə can atırsınız?
-A. Bakıxanov deyirdi ki, “Şöhrətpərəstlik insana qalib gələrsə, onu nəfsinin qulu edər”. Mənsə deyərdim ki, şöhrətpərəstliyin ən böyük zirvəsi şərəfli ölməkdi.
Çox danışmağı sevirsiniz, yoxsa çox deməyi?
-Heç birisini. Hörmətli olmaq istəyirsənsə çox demə, sağlam olmaq istəyirsənsə çox yemə.
Olduğunuz mühitdə qəbul edə bilmədiyiniz haqsızlıq çoxdur?
-Ədəbi və mətbu haqsızlığın pərdəsi o qədər qalındır ki, ondan yaxşı heç nə görünə bilməz. Lap teatrın pərdəsi kimi…
Deyirlər ki, qələm süngüdü. Kimə tuşlamısınız qələminizi?
-Millətin düşmənlərinə və cəmiyyətdəki parazitlərə.
Öz dərdinizi çox çəkirsiniz, yoxsa başqasının?
-S. Şirazi deyir ki:
Özgələr dərdini çəkməyən insan,
İnsanlıq adına ləkədir hər an.
Pula çox qənaət edirsiniz, yoxsa vaxta?
-Pula qənaət edirəm, vaxta xəsislik. Pula xəsislik rəzalətdir, vaxta xəsislik şərafət.
Varlı olmaq istərdiniz?
-Varlılığın cənnətindənsə, yoxsullu- ğun cəhənnəmi yaxşıdır.
Deyirlər çox səbirlisiniz?
-Səbr acı olsa da, dadlı meyvələri var.
Həyat sizə nələri qazandırıb?
-Ən böyük qazancım, mənəvi zənginliyimdir.
Bəs itirdikləriniz?
Gəncliyim, bir də…(kövrəlir). Nə isə…
Deyirlər, sözü deməkdən çəkinmirsiniz. Bəs söz necə sizdən çəkinmir ki?
-Sözü çəkinə-çəkinə demək qorxaqlara məxsusdur. Elə söz də özü qorxaqlardan çəkinir.
Düşündükləriniz çoxdur, yoxsa həyata keçirdikləriniz?
-Həyata keçirdiklərim çox olsaydı, ölümə “yox” deməzdim.
Harayçı həqiqət, lal haqsızlıq. Hansını seçərdiniz?
Harayçı həqiqət elə həqiqətin özüdür məncə. Lal həqiqətdə isə bir mütilik çaları var. Çalışmaq lazımdır ki, şəraitin qulu olmayasan.
Ədəbi mühitin haqq qapısı üzünüzə bağlanmayıb ki?
-Ədəbiyyatın qapısı yox. Ədəbi mühit üçün isə hələ ki, haqq qapıları inşa edilməyib.
Həyati gerçəkliyin ümid pənc-ərəsinə hardan boylanırsınız?
-Həyatımın ümid pəncərəsi məni sevən və sevdiyim insanların ürəyindən keçir. Oradan boylananda yaşamaq istəyirəm.
Zaman sizə qalib gəlir, yoxsa siz zamana?
-Bu suala zaman özü cavab verər.
Ümidiniz boşa çıxanda kimə sığınırsınız?
-Bir oian Allahıma
Gileyiniz çoxdur, gümanınız?
-Giley gümanın düşmənidir. Gümanım isə tükənməyib.
Ümid yaxşıdı, inam?
-Yaxşılara inam ümidi yaşadır. Əbədi inama isə eşq olsun!
Nə fikirləşirsiniz?
-Fikirlərimi ipə-sapa düzsəm, Yer kürəsini on dəfə dolanıb üstümə qayıdar.
Zamanla döyüşünüz, vaxtla savaşınız necə gedir?
-Qarabağ müharibəsi kimi.
Nədi, yoxsa könlünüzdən döyüş keçir.
-Hər gün elə döyüşürük də. Gərək elə Qarabağ olsun. Döyüşüb Qarabağı əldən vermişik, deyirsən özümüzü də əldən verək. Onsuz da nəyimiz qalıb ey…
Başa düşmədim sizi…
-Burda çətin nə var ki. Papağımızı vermişik, namus-qeyrətimizi vermişik, torpağımızı vermişik. Bircə qalıb ruhumuz. Onu da azadlığın, müstəqilliyin ipindən asmışıq, quruduruq. Güclü külək əssə, onu da əlimizdən alıb aparacaq.
Yaman sərt danışırsınız, qor-xmursunuz ağzınızdan atarlar?
-Həqiqəti düz deyənin ağzından atır- lar ki. Axı müstəqilik, azadıq…
Elə bil kiməsə güvənirsiniz?
-Məni qoruyana. Yəni Allahıma
Sizə eiə gəlmirmi ki, dəyişmisiniz?
-Dəyişməmişəm, dəyişiblər.
Fikriniz nədi?
-Hara baxıram cəhənnəmin qapılarını görürəm. Cənnətin iyi çoxdan çəkilib.
Yoxsa burnunuza ölüm iyi gəlir?
Guya diri idik ki…
Nə demək istəyirsən?
-Heç deyirlər axirət dünyası yaxınlaşır. Mən də fikirləşirəm ki, görəsən bizə yer verəcəklər o dünyada?
Camaat Ayda yer axtarır, sən də o dünyada?
-Qadası, Ayda yer alanlar cəhənnəmin kirayənişinləridir. Biz isə cənnətin xozeynləri. Çünki nə talamışıq, nə də qan içmişik. Halal çörəyimizin halal ağası olmuşuq.
Ən çox kimdən zərbə almısınız?
-İnsanlara çox inanıram, özüm qədər. Deməli, özümdən.
Axı, zaman dəyişib. Bir az ayıq olmaq lazımdır.
-Məgər o vaxt sərxoş idik ki? Yox, sadəcə yalanları o qədər içmişik ki, təsirindən sərxoş olmuşduq. İndi də “paxmenik” də…
Qadında xoşunuza gəlməyən cəhət?
-Xəbərçilik və yaltaqlıq.
Bəs kişidə?
-Yalançılıq və yaltaqlıq.
Deyəsən, yaltaqlıqla heç aranız yoxdur?
-Mənlik, ləyaqət qadının, şərəf, qeyrət kişinin tacıdır. Bunların cəmi insanlıq zirvəsi deməkdir.
Zaman çox şeyləri əlimizdən alıb axı?
-Ağlımız ki, yerindədir. Hər kəs bunları edirsə deməli, əqidəsiz və şüursuzdu.
Dolanışığınız necədi?
iqtisadiyyatı güclü olan bir ölkədə necə ola bilər? Yəqin ki, ƏLA!
Yəni bir ziyalı kimi özünü təminetmə yerindədir?
-Kiminsə qapısını döyməliyəm ki…
Deyirlər şairləri və yazıçıları Allah dolandırır. Bəyəm Allah Sizə maaş kəsib?
-Ədəbiyyat kürsüyə dönəndə, biz də ağzımızı göyə tuturuq də…
Sizin üçün ən çətin şey?
-Özünü dərk etmək.
Siz necə?
-Özümü dərk edə bilsəydim peyğəmbər olardım ki…
Özünüzə nə arzulardınız?
-Növbəli ölüm.