Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının İran İslam Respublikası üzrə yeganə təmsilçisi
Yəhya Şeyda 1924-cü ilin may ayının 10-da şərqin ən qədim şəhərlərindən olan Təbriz şəhərində anadan olmuşdur. Onun atası Səttarxan hərəkatının iştirakçılarından, Təbrizin məşrutə mücahidlərindən olan “Yüzbaşı” ləqəbli Həsən Çərəndabidir. Şeyda, Firdovsi mədrəsəsinin ədəbiyyat bölümünü bitirmiş, fars və ərəb dillərini mükəmməl şəkildə mənimsəmiş, Ədəbi fəaliyyətə gənclik dövründən başlamışdır (1940). Əli Fitrət, Cəfər Xəndan və Mövlana Yetim kimi şairlərdən ədəbiyyat dərsləri almış, mətbuatla çıxış etmişdir. 1948-51-ci illərdə Tehranda təhsilini davam etdirmiş, həmin müddətdə müxtəlif ədəbi məclislərin toplantılarına qatılmışdır. Tehranda təhsilini başa vurduqdan sonra Təbrizə dönmüş, burada jurnalist kimi mətbuatda fəaliyyət göstərmiş, eyni zamanda ədəbi məclislərdə fəal iştirak etmiş, Səhənd, Həbib Sahər, Həsən Qazı, Əhməd Tərcanizadə, Vaiz Çərəndabi, Ədib Tusi, Mənuçöhr Mürtəzavi, Ustad Şəhriyar və b. kimi şairlərlə dostlaşmışdır. Pəhləvi rejimi dövründə siyasi səbəblər üzündən daim təqib olunmuş, dəfələrlə həbs edilmişdir[1]. Şeyda türkcə və farsca şeirlər yazmışdır. Onlarca kitabın müəllifi və tərtibçisidir. Ayrıayrı şeir kitablarından başqa, romanları və ədəbiyyata dair araşdırmaları çap olunmuşdur.
Yəhya Şeyda 2011-ci il oktyabrın 21-də Təbrizdə vəfat etmişdir.
Yəhya Şeydanın ədəbi fəaliyyəti çox güclü və uzun muddətli olmüş.1947 inci ildən mətbuata gələn ustad şeyda uzun illər Təbrizdə çıxan “Məhd-e azadi” (“Azadlıq beşiyi”) qəzeti redaksiyasında şöbə müdiri və Azərbaycan dilində buraxılan səhifələrin redaktoru idi.iran türk yazar və şairlərinin içində çox az adam tapılarki ilk təcrübəsini bu qazetin türkcə səhifələriylə başlamasın.
Şeyda onlarca şairin şeir dəftərlərinə önsöz yazmış, şeirlərini bir dil sərrafı tək araşdırmış, incələmiş və yol göstərmişdir. Heç kim Şeyda qədər mu’asir şeirimizlə tanış deyil. Şaiirlərimizin şeir dəftərləri ustad Şeydanın önsözlərilə bəzənir. Onün uç cildlik «ədəbyat ocağı» kitabınin nəşri iran türk basımınada bir müsbət ədəbi cərəyan demək çox yerli olar. çağdaş ədəbiyyatımızda önəmli və dəyərli bir əsərdir. Böyük ədib, bu əsəri hazırlamağa illər boyü zəhmət çəkib və yuzlərcə çağdaş şairlərimizlə əlaqə bağlayıb, şeirlərini
ələ gətirib, və uç cildlik kitabda toplayıbdır. “Ədəbiyyat ocağı”nın I cildi 1985, II cildi 1987, III cildi isə 2002-ci ildə Təbrizdə işıq üzü görmüşdür.
Mərhum ustad yəhya şeyda bir çox şairlərimizin əsərlərini toplayıb elmi üslüblara dayanaraq nəşrə çatdirmişdir o cümlədən:
əli nəzminin şeirləri “Sijimqulu”, Mirzə Əli Möcüzün “Əsərləri”, ustad Məhəmmədhüseyn Şəhriyarın “türkcə şeirlər”ı,təbrizli həddadin “odlu sözlər”,mirməhdi etimadın”gəlinlər bəzəgi”,”odlar vətəni” şeir toplusu, “ehsaslı qəzəllər”, molla vəli vidadını “divani”, “ehsaslı bayatılar”, və farsca – türkcə bir çox əsərlər nəşr olunubdur. Çəşidli dərgi və qəzetələrdə yazı və şeirləri dərc edilibdir. Ustadın vəfatindan sonra iki cilid şeir toplusu biri türkcə (sarı köynək) biridə farsca yayıldı.
Mərhum ustad şeiyda son nəfəsinə qədər ədəbi toplantılardan çəkilmədi o həmişə belə toplantilara qatılaraq ədəbi gəncliyimizə türk şeir və mədəniyətinin nə olduğunu anlatmağa çalışdı. Biz nəsil ədəbiyat aşiqlarinin
boynunda danılmaz haqqı var mərhum ustad yəhya şeidanin.
Ustad şeyda şeirimizin çoxlu qaliblərində gözəl əsərlər yaratmışdır (qəzəl,qəsidə, tərkib bənd, qoşma) kimi şeir qaliblərini artıq sevirdi. şeirlərinin mayasını vətən, millət, dil və azadlıq təmaları yaradırdı onun sevdigi şeirdə bir ğayə olmalıydı deyərdi şeirin içi olmalıdır, beyni olmlalıdır.
Bütün həyatı və fəaliyyəti dövründə ürəyi Azərbaycan eşqi ilə çırpınan şairin yaradıcılığına vətən və millət sevgisi hakim kəsilmişdir. Şairin gənc yaşlarında yazdığı “Azərbaycanım” şeiri buna gözəl bir örnəkdir:
Ey sevgili yurdum, yaşayır səndə min amal,
Sənsiz aça bilməz bu xəyalım quşu heç bal.
Ey şanlı vətən, şairi bu gənc çağında,
Sən saxlamısan isti məhəbbət qucağında.
Mən fəxr edirəm sənlə ki, doğma vətənimsən,
Bağım, çiçəyim, laləli gülgün çəmənimsən.
Sənsiz yaşamaq xeyli müsibətdi cahanda,
Sən saxlamısan canımı eşqinlə amanda.
Eşqin mənə aləmdə böyük şanu-cəlaldır,
Sənsiz işim hər yanda bütün ahu-məlaldır.
Şeyda sənin eşqinlə belə tazə cavandır,
Fəxr ilə deyir: “Torpağım Azərbaycandır!
