TOKAT VALİLERİ (VIII)
MAHMUT SELAHATTİN ÜNER
Binbaşı Hamza Bey ile Şevkiye Hanım’ın oğludur.1894 de İstanbul’da doğdu. Vefa İdadisinde lise öğrenimini tamamladıktan sonra Ekim 1914 de Mülkiye’den iyi derece ile mezun oldu. Mezuniyetinden sonra hemen silahaltına alındı.1.Dünya savaşı süresince yedek subay olarak görev yaptı ve Nisan 1919’da terhis edildi. Bir süre serbest kaldıktan sonra Anadolu’ya geçerek Milli Hükümet emrine girdi.
4 Mayıs 1920 de Gebiz,11 Ağustos 1920 de Kemer,28 Mart 1921 Serik Nahiye Müdürlüklerine getirildi. Serik Nahiyesi Müdürü iken 6 Eylül 1921 de 2. defa silahaltına alındı. İstiklal Savaşı süresince Garp Cephesi emrinde Muhabere Yedek Teğmeni olarak hizmet gördü.17 ağustos 1923 de terhis edildi.
4 Aralık 1923’ de Buldan,9 Mayıs 1925’ de Garbi Karaağaç (Acıpayam) ,9 Ağustos 1926’da Siverek kazaları Kaymakamlıklarına,16 Ağustos 1928 de Dâhiliye Vekâleti Vilayetler İdaresi Müdür Muavinliğine, 30 Temmuz 1930’ da aynı bölümde 1.Şube Müdürlüğüne ve Umum Müdür Muavinliğine, 1 Şubat 1933’de Ankara Vali muavinliğine atandı. Ehliyet ve başarısı göz önüne alınarak unvanı Ankara Vali muavinliğinden Valiliğe yükseltildi.
14 Haziran 1939’ da Tokat, (Bazı kaynaklarda Vali Selahattin Üner’in Mayıs 1939’da Tokat’ta göreve başladığı belirtilmekte ise de elimizdeki mevcut arşiv kayıtlarımızda da Haziran ayında göreve başladığı görülmektedir), 26 Ağustos 1940’da Çoruh ( Artvin ) ,11 Aralık 1941’ de Isparta Valiliğine, 21 Kasım 1942’ de Bilecik Valiliğine, 17 Haziran 1946’ da 1.Genel Müfettişlik Baş müşavirliğine tayin edildi.
Bu son görevinden 1 Ocak 1948 ‘de emekliye ayrıldı. Emekli olduktan sonra yerleştiği Ankara’da 15 Şubat 1954 Pazartesi günü vefat etti. Leman Hanımla evli olup bir kız, iki erkek evlat babasıdır. Fransızca bildiği sicilinde yazmaktadır. Üner, İstiklal Savaşındaki başarılarından dolayı Kırmızı şeritli istiklal madalyası ile taltif edilmiştir.
Vali Selahattin Üner’in Tokat’a gelişi o günkü gazetelerde şöyle anlatılmaktadır:
“Tokat Valiliğine tayin buyurulan Ankara Vali Muavini Bay Selahattin Üner Tokat’a giderken Zile İstasyonunda başta Kaza Kaymakamı Nami Ünal olduğu halde memurin, halk, sporcu ve izciler tarafından karşılanmıştır. Hazırlanan büfede şereflerine çay verilmiştir. Memleket ihtiyaçları hakkında ciddi ve samimi hasbihâllerde bulunulmuştur. Vali refakatında kaymakam olduğu halde Tokat’a hareket etmiş ve aynı tezahürat ile uğurlanmıştır.(27 Haziran 1939 Yeşilırmak Gazetesi)”
“ Vali Selahattin Üner, Turhal’a gelişinde Vali Vekili, Belediye Reisi, Turhal Şeker Fabrikası Müdürü, resmi ve mahalli zevat ve halk tarafından karşılanmış, Turhal Halk Partisi binasında hazırlanan çaya davet edilmiştir. Otomobille hareket eden Valiyi Tokat Ortaokulu önünde Korgeneral Galip Türker askeri bando ile karşılamıştır. Törende mülki ve mahalli erkân ve halk da hazır bulunmuştur. (16 Haziran 1939 Yeşilırmak Gazetesi)”
Tokat’a gelişinden kısa bir süre sonra Hatay’ın anavatana katılması münasebetiyle Tokat’ta da büyük kutlamalar yapılmış devlet büyüklerine telgraflar çekilmiştir.
Cumhuriyet Meydanında Vali Selahattin Üner, Kolordu Komutanı Korgeneral Galip Türker, Belediye Reisi Remzi Topçam, mülki ve mahalli erkân, okullar, Halkevi yöneticileri ve halk toplanmıştır. Askeri bandonun İstiklal Marşını çalmasının ardından Halkevinin genç hatiplerinden Fikret Altunel, Hulusi Yetişkin ve Fahri Alpay bire konuşma yapmışlardır. Onuncu yıl marşı söylenip anıtın etrafında meşaleler yakılmış, fener alayı düzenlenmiştir. Bu milli sevinci paylaşmak için telgraflar çekilmiştir:
“Sayın Fevzi Çakmak
Genel Kurmay Başkanı
ANKARA
Hatay’ın anavatana iltihakını büyük bir sevinçle karşılayan Tokat halkı bugün Cumhuriyet meydanında toplanarak yüksek sevk ve idareniz altında Türk Ordusunun Afyon ve Dumlupınar’da millete kazandırdığı müstakil ve mesut bir vatandan sonra Cumhuriyet hükümetimizin harici siyasetimizdeki dahiyane sevk ve idaresi sayesinde Türklerin yaşadığı bu vatan toprağının da anavatana bağlanmasından dolayı ebedi minnettarlıklarını coşkun bir suretle izhar ettiklerini en derin tazimlerimle arz eylerim.
Vali ve İl Yönetim Kurulu Başkanı
S.Üner”
Bu dönemde önceki vali Faiz Ergun zamanında başlatılan işlerin tamamlanması için çalışılmış ancak 1939 Aralık ayının son günlerinde meydan gelen deprem bütün bu çalışmaların aksamasına hatta dokuz ay sonra Vali Selahattin Üner’in görevden alınmasına sebep olmuştur.
Yapılan işlerin en önemlilerinden biri de Kazova sulaması ile ilgili yapılan büyük çalışmalardır. 18 Haziran 1939 tarihinde Kazova Sulama Kanal Hafriyatına başlanması için Gümenek Köprüsünde bir tören yapılmıştır. Tokat halkı çok önemsediği bu tören için otobüslerle Gümenek’e taşınmıştır. Bir bayram havası içinde geçen törende önce İstiklal Marşı okunmuş sonra Vali Selahattin Üner , Kurmay Başkanı Albay Cevat, Belediye Başkanı Dr. Remzi Topçam, Tokat Saylavı(milletvekili) Sıtkı Atanç, Tokat Ortaokulu Türkçe Öğretmenlerinden Bay Fikret (Altınel), çiftçiler adına Bay Fevzi Çubukçu, Samsun Mıntıkası Su İşleri Bölümü Yüksek Mühendisi Bay Sabri Talay birer konuşma yapmışlardır.
Törene Samsun, Amasya, Turhal ve Zile’den çok sayıda kişi katılmıştır. Ayrıca Zile Kaymakamı Bay Nami’de (Ünal) bu törene iştirak etmiştir. Törene katılan halk validen yüksek makamlardaki ilgililere teşekkür edilmesini istemişlerdir. Davet edilen törene katılamayan Başvekil Dr. Refik Saydam, Nafia Vekili Ali Fuat Cebesoy’un tebrikleri okunmuştur.
Nafia Vekâleti 1.556.000 lira bu iş için ödenek tahsis etmiştir. 1200.000 dönümlük arazinin büyük bir kısmının sulanması düşünülen proje de Tozanlı Irmağının kaldırılması da hedeflenmiştir.
Vali Selahattin Üner’in bu törendeki konuşmasından kısa bir bölüm aktarıyoruz: (23 Haziran 1939 Tarihli Yeşilırmak Gazetesi)
“Sayın dinleyicilerim.
Cumhuriyet Hükümetimizin esaslı prensiplerinden biri de muntazam bir program altında, memleketin zirai mıntıkalarında sulama tesisatı yapmak ve bu mıntıkaların mahsul verimini ve kabiliyetini inkişaf ettirmek , müstahsillerimizin yüzünü güldürmek ve kendilerini Cumhuriyetin bütün feyzi nimetlerine kavuşturmaktır.
Bugünkü iktisadi vaziyetten mahreç piyasalarında Türk mahsullerinin bereket ve nefasetini temin ve rekabette üstünlüğünü muhafaza eylemek, ziraatta ve sulamada fennin bütün terakkiyatından istifade ile olur. Bu vaziyeti eski ziraat usullerimizle temin edemeyiz. Artık kara sapanla ekip havadan su beklemek ve işi mukadderata terk edip sonra mahrumiyetle karşılaşmak gibi sıkıntılı vaziyetlere sulama tesisatı ile çiftçilerimize veda ettireceğiz.
…
İş bu tedbirler cümlesinden olmak üzere Kaz ovası sulama ameliyatına 1.454.000 lira tahsis edilmiştir.
Milli bütçemizin bu günkü bin bir ihtiyaç karşısında mıntıkamıza ayırdığı bu paradan dolayı Milli Şefimize ve sayın vekillerimize candan ve samimi tazimatımızı arza sizden müsaade isteyeceğim. 120.000 dekarlık bir araziyi sulayacak olan bu ameliye için kıymetli Samsun Bölgesi Su İşleri Müdürüne ve bu işi üzerine alan Hathas Şirketine başarılar dilerim.”
Yine bu dönemde vilayetimizde bir Fidanlık kurulması hakkında Baş Vekalet Yüksek Makamına ve Ziraat Vekaletine dilekçeler gönderilmiş, bu istek ilgili makamlarca incelenerek bir ziraat şehri olan Tokat’ta Fidanlık kurulması çalışmalarına başlanacağı bilgisi sevinçle karşılanmıştır.
Diğer taraftan şehri ilçelere ve komşu şehirlere bağlayan yol çalışmalarına devam edilmiştir. Tokat-Niksar yolu, Niksar-Ünye yolu, Tokat-Turhal-Amasya yolu, Niksar-Erbaa yolu, Tokat-Sivas yolunun bazı bölümlerinin ihaleleri yapılmıştır.
26-27 Aralık 1939’da ülkemizi yasa boğan binlerce vatandaşımızı kaybettiğimiz Erzincan depremi vuku bulmuştur. Bölgemizi de büyük ölçüde etkileyen depremde ilk belirlemeler göre (1 Ocak 1940 tarihli resmi bilanço) Niksar’da 200 ölü 300 yaralı,3’ü resmi olmak üzere 700 ev yıkılmıştır. Erbaa’da 590 ölü 1100 yaralı vardır. Devlet süratle vatandaşın yaralarını sarmaya çalışmıştır.
Cumhurbaşkanı İsmet Paşa 1 Ocak 1940’da Tokat-Niksar,2 Ocakta Turhal’ı ziyaret eder. Yanında Dâhiliye Vekili Faik Öztrak, Sıhhat İçtimai ve Muavenet Vekili Hulusi Aktaş, Donanma Umum Komutanı Korgeneral Cemil Cahit Toydemir vardır. Bu gezi sırasında talihsiz bir olay yaşanır. İsmet Paşa Niksar’a giderken makam otomobili Cilgori’de (Gökdere) çamura saplanır. Depremde Cilgori Karakolu da tamamen yıkılmıştır. Burada incelemelerine devam ederken otomobil halkın yardımıyla çamurdan çıkarılır ama İsmet Paşa çok sinirlenir ve valiyi azarlar. Ayrıca valinin depremden ancak 3 gün sonra oralara gitmesinden, yaptığı çalışmaların yetersizliğinden dolayı ona kızgındır. Cumhurbaşkanı İsmet Paşa Ankara dönüşü gereğini yapar. Bakanlar Kurulu kararıyla 19.01.1940 tarihinde Vali Selahattin Üner Bakanlık emrine alınır yerine Siirt Valisi İzzettin Çağpar atanır.