Blog

Dünyanın yarısı narahat, bədbəxtdir. Bir çox insan yaşadığı ölkədən, işlədiyi iş yerindən, evindən, bəziləri ailəsindən, həyat yoldaşından, bəziləri başqa insanların varlığından narahatdır. Sevinc əskikliyi, kədər hakimdir. Bunun mənbəyi də bilinmir. Ona görə getdikcə artan bədbəxtliyin səbəbini çox vaxt iqtisadi çətinliklərlə əlaqələndirirlər. Ancaq bir də baxırıq ki, heç bir iqtisadi çətinliyi olmayan, dünyada sahib ola biləcək hər cür imkana malik olan bəzi insanlar bədbəxtliklərinə məğlub olub. Ya intihar edir, ya da narkotik maddə, içki aludəçisi olur. Deməli nə xoşbəxtlik, nə də bədbəxtliyin səbəbi insanların iqtisadi vəziyyətlərindən asılı deyil.

Rəbbimiz bizi yaradarkən dünyanı, öz ruhumuzu, bədənimizi necə istifadə edəcəyimizə dair təlimatı da bizimlə birlikdə dünyaya göndərib. Bu Qurandır. İnsan Allahın bizə bildirdiyi şəkildə dünyada yaşamadıqda bütün sistemi pozulur. Bu pozulan sistem bizə əzab verməyə başlayır. Çünki Allah dünyanı yaradarkən hər şeyi bir nizam və ölçü ilə yaratdığı kimi, bizim dünyaya adaptasiya olmağımızı da ona görə yaratmışdır. Havanı yaradarkən nə qədər oksigenə ehtiyacımız olacağını.. Hüceyrələrimizi yaradarkən, hüceyrələrimizin nələrə ehtiyacı olacağını.. Ay, günəş, planetlər, ulduzlar, atmosfer kimi saymaqla bitməyən hər incəliyi Allah bir nizamla yaratmışdır. Kainatdakı ən kiçik bir disbalans, yaradılışına zidd nizamsızlıq dünyadakı nizamın də alt üst olması deməkdir.

Allah Quranda da eyni şəkildə ruhumuzun nələrə ehtiyacı olduğunu, necə davranmaq lazım olduğunu və bunu etmədiyimiz təqdirdə necə bir əxlaqi pozğunluq baş verəcəyini, bu sistemin bizə necə əziyyət verəcəyini bildirmişdir. Yeni elektron bir cihaz aldığınızda istifadə qaydasını oxumadan o cihazı işlətsəniz, xarab olmasına səbəb olarsınız. İnsan ruhu da eynilə belədir. Ona görə Quranda təsvir edilən həyat və əxlaq qaydalarına tabe olmadıqda, hər mövzunu sevgi, şəfqətlə həll etmək əvəzinə nifrət, dava-dalaşla həll etməyə meyilli olduqda bədbəxtliyin yayılması labüddür. İnsanı xoşbəxt edəcək tək şey Allahın dininə tabe olmaqdır, insanın mənəviyyatı, imanı, dinidir.

Dünya bəzilərinin iddia etdiyi kimi başı boş və məqsədsiz deyil. Dünya dənizləri, gölləri, dənizləri, çiçəkləri, ağacları, dağları, canlıları ilə birlikdə insanın qulluq vəzifəsini yerinə yetirib-yetirməməsinin sınanması üçün Allahın xüsusi olaraq yaratdığı imtahan yeridir. Kainat, kainatdakı bütün sistemlər, ulduzlar, planetlər, göy cisimləri də insanın Rəbbimizin böyüklüyünü və sonsuz qüdrətini görməsi və Onun gücünü təqdir etməsi üçün yaradılmışdır. Eyni şəkildə insanın dünya həyatı boyunca yaşadığı bütün hadisələr, olduğu bütün məkanlar, qarşılaşdığı bütün insanlar da insanın dünyada yaşadığı imtahanın bir hissəsidir. Allah insanın yaradılış və dünyaya gəlmə məqsədinin sınaq olduğunu bir ayədə belə xəbər verir:

Həqiqətən, Biz insanı qarışıq bir nütfədən yaratdıq. Biz onu imtahana çəkəcəyik. Biz onu eşidən, görən yaratdıq. (İnsan surəsi, 2)

İnsan bu imtahan mühiti içərisində hər an Allahın əmr və qadağalarını yerinə yetirməklə, Allahın razılığına uyğun hərəkət etməklə cavabdehdir. Allah bizim xoşbəxt olmağımızı istəyir. Özünün sevilməsini, bizlərin də bir-birimizi sevməyimizi istəyir. Dünyanın da, insanların da əsl yaradılış məqsədi sevgidir. Allahı sevmədən, Allaha qəlbən yaxın olmadan dünyada insanların rahatlıq tapması mümkün deyil, insanların bir-birini sevməsi mümkün deyil.

Həyatımıza saysız-hesabsız gözəlliklər bəxş edən Allaha bizə verdiyi bütün imkanlardan istifadə edərkən təşəkkür etməmək olmaz. Allah bizim üçün meyvələr, tərəvəzlər, avtomobillər, evlər, texnologiya, televiziyalar, radiolar yaradarkən, həyatımıza bütün bu asanlıqları, gözəllikləri bəxş edən Allaha təşəkkür etməyi unutmaq olmaz. Əgər ruh bu qədər etinasız olsa, bədbəxtliyin bədənimizi bəla kimi bürüməsinə təəccüblənmək də olmaz. Dünyada iqtisadiyyat, incəsənət, elm hər şey pisə doğru gedir, intiharlar artır. İnsanlar üçün həyatın bir mənası qalmır. İnsanların ürəyi sıxılır, bir çoxu anti-depresan dərmanlar olmadan yaşaya bilmir. Bütün bunların yeganə səbəbi Allahdan uzaqlaşmaq, imandan uzaqlaşmaqdır, insanın yaradılış qayəsini yaddan çıxarmasıdır. Allah ondan uzaqlaşdıqda insanları çətinliklərin əhatə edəcəyini bir ayəsində belə xəbər verir:

Hər kəs Mənim öyüd-nəsihətimdən üz döndərsə, güzəranı daralar və Biz qiyamət günü onu məhşərə kor olaraq gətirərik!”. (Taha surəsi, 124)

Vaxt varkən hər kəsin bizə saysız-hesabsız gözəlliklər bəxş edən, saysız yaxşılıqlar edən Allaha yönəlməsi, Allahı sevməsi və dünyaya xoşbəxtliyin hakim olması üçün Allahın Quran vasitəsilə bizə bildirdiyi bütün əmr və tövsiyələrinə əməl etmək lazımdır. Quranda bildirilən mərhəmət, şəfqət, bağışlayıcılıq, comərdlik zövqlüdür. İnsanları sevindirmək, bir kasıbı sevindirmək zövqlüdür. İnsanların xoşbəxtliyini, gözlərindəki parıltılı sevinci görmək çox zövqlüdür. Dünyanın tək problemi Allahın bizlərə Quran və peyğəmbərlər vasitəsilə bildirdiyi bu əxlaq bilgilərinin tətbiq olunmasındakı nöqsandır. Allaha iman gətirənlər və Onun yaratdığı qədərə iman edənlər üçün xoşbəxtlik daimidir. Gündəlik həyatlarında nə kimi çətinliklərlə qarşılaşsalar da, Allahı razı edəcək gözəl əxlaq xüsusiyyətlərindən heç vaxt güzəştə getmədən, qədərə təslim olduqları və sınaqdan keçdikləri dünyada yaşadıqlarını bildikləri üçün möminləri heç bir şey kədərləndirmir. İman edən bir insan üçün həyatı boyu “pis” kimi səciyyələndirəcəyi bir şey yoxdur. Əsl yurdun axirət olduğunu bilən, dünyada qarşılaşdıqları hər cür çətinliyin savablarındakı artım olduğunu bilən möminlər üçün xoşbəxtlik davamlıdır. Bu gerçəyi unutmaq həyatı öz əllərinizlə kabusa çevirmək deməkdir.

Azərbaycanın təşəkkülündə bir sıra dövlətlər öz imzasını atmışdır ki, bunlardan biri də Ağqoyunlu dövləti olmuşdur. Buna baxmayaraq Ağqoyunlu dövləti dərindən oyrənilməmiş və Azərbaycan haqqında – Ağqoyunlu dovletinin heyatimizda oynadigi bilgilər zəifliyi ilə secilmisdir. Sovet dövrü özünü demək olar ki, tariximizdə olduğu kimi tədqiqatimizdada göstərmişdi. Buna göre də, soydan qardaşımız Turkiyədə Ağqoyunlu dövlətinin araşdırılmasına xüsüsi diqqət və maraq olmuşdur. İlk sualımız belədir. Ağqoyunlu adı haradan yaranıb? Bu suala cavab tapmaq üçün yuxarıdada qeyd eildiyi kimi Türkiyə tarixçilərinə diqqət ayrılsada onlar arasındaki fərqli düşüncə, fikir müxtəlifliyi bizim bu sual üzərində hələ çox düşündürməyə və araşdırmaga zaman verəcəkdir. Ən əsaslı və nəzərə çarpacaq araşdırma totemlərlə bağlıdır ki, Türklərin totemə inamı olub olmadığı sual altındadır. M. X. Yınançın araşdırmasına əsaslanaraq demək olar ki, Ağqoyunlular qədimdən totemə inanmış islami qəbul etsələr belə bu inamlarına sadiq qalaraq bayraqlarına belə əks etdirmişlər, qəbr daşları belə qoç heykəlləri şəklində olmuşdur. Osman Turanda Yınançın fikrini təsdiqləmiş tarixçilərdəndir. Avropa tarixçisi Dögini də qeyd edir ki, Ağqoyunlu onların bayrağındakı ağ qoyun rəsmindən gələn addır. Bir sıra Türkiyə və Azərbaycan tarixçiləri bunu təsdiq etsədə yeni araşdırmalar buna hec bir əsas vermir. Totemlər fikrində biz Oğuznamələrə müraciət edərək belə qərara gələ bilərik ki, soykökümüz olan Oğuz türklərində totemin izləri belə olmayıb. Çünki orada Oğuz övladları arasında qoç payının aparılmasını görürük və aydındır ki, bir xalq totemi olan heyvanını nə yeyir nə də ona xələ gətirir.gətirir.Bu da yuxarıdakı alimlərin fikrini tamamən səhv olduğunu göstərir. Bu tayfanın adını bayrağdakı ağ qoyundan alması da heç də həqiqətə uyğun deyildir. Azərbaycan tarixçiləndən Ş. Q. Səfəroğlu, Ə. Müdərrisoğlu, E. Q. Mehrəliyev isə Ağqoyunlu adını coğrafi cəhətlə bağlamağa çalışırlar. Belə göstərirlər ki, Qoyunlu(hun) türklərinin Anadolunun cənubunda yerləşmiş boyları “Ağqoyunlu” , Şimalda yerləşmiş boyları isə “Qaraqoyunlu” adlanır. Bunlar bu fikri qədim türklərin quzeyi qara, güneyi qırmızı, batı ağ, doğu göy adlandırmasından çıxış edərək yazdıqları açıq aşkar ortadadir. Sonda isə qeyd etmək istəyirəm ki, orta məktəb dərsliklərində və bəzi tarixçilərin bizə göstərdiyi ağ qoç şəkilli bayraq tamamən yalnışdır. Sübut olaraq , Topqapı Saray Muzeyində saxlanılan və Uzun Həsənə aid olduğu göstərilən ağ bayraq üzərərində qoyun rəsminin olmadığı, Bayandur damğası və “Sultan Həsən Bayandur” yazısınin olduğunu göstərə bilərik. Daha başqa sual bizi düşündürür: Ağqoyunluların mənşəyi…
Bu sualda müxtəlifliyi ilə tarixdə özünə yer açmışdır. Bu tayfanın Azərbaycanda məskunlaşması haqqında, mənşəsi haqqında Türkiyə tarixçiləri əsaslı araşdırmalar aparmışlar. Azərbaycan tarixçilərinin belə qəbul etdiyi fikir Osmanlı qaynaqlarına əsaslanır. Bu qaynaqda Ağqoyunluların XIII əsrin sonunda Orta Asiyada Azərbaycan və Şərqi Anadoluya gəldikləri göstərilir. M. X. Yınanç isə bu fikiri qəti qəbul etmir. Onun fikrincə isə Ağqoyunlular Azərbaycan və Anadoluya Oğuz xanın dövründə gəldiklərin göstərmişdir. Qazi Əhməd Qaffari, Heydər Razi, İbrahim Hərir də bu fikrə uyğun olaraq Ağqoyunluların çox qədimdən bu ərazilərdə yaşadıqlarını demişlər. Mənşə haqqında ən mühüm məlumat isə Əbubəkr Tehrani “Kitabi-Diyarbərk” əsərində verir. Müəllif Ağqoyunluların Oğuz elinin Bayandur boyundan bir sülalə olduğunu göstərir. Bunu təsdiq edən isə 1470 ci ildə Uzun Həsənin şahzadə Bəyazidə yazdığı məktubdur. Məktubda deyilir: “Uzn illər Manqışlaq, Xarəzm və Türküstan hüdudlarında yaşayan Bayandur xanın qəbilə və adamları, Bayat və Oğuzlar bizim xöşbəxt dövlətimizin himayəsi altına sığınıb xilas olmuşlar”
X. Koroğluda Bayandur qəbiləsinin Diyarbəkirə köçərək güclü Ağqoyunlu dövləti yaratdığını yazır. Ağqoyunlular mənbələrdə çox zaman “Bayanduriyyə” kimi təqdim edilir. Bəzi Türkiyə tarixçiləri onların Şəqri Anadoludan Azərbaycana köçdüyünu yazsada bu yalnişdir onlar əksinə olaraq ilk Azərbaycanda yerləşmiş Monqol istilası zamanı Anadoluya köçmüşlər.
Belə qənaətə gəlmək olar ki, Türklər Qaraqoyunlu və Ağqoyunluların varisləridir. Bu fikri Faruk Sumerində qeyd etdiyi heç danılmazdır.

Mənbələr

T. H. Nəcəfli- Azərbaycan Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu dövlətləri. Baki2012
E. Tehrani-Kitabi Diyarbəkriyyə. Ankara 2001
Faruk Sumer Ankara 1962- 1964
Rəşiddəddin Oğuznaməsi. İstanbul 1972
T. H. Nəcəfli- Ağqoyunlu tayfalarının mənşəyi problemi Türkiyə tarixsunasliqinda. “Tarix” 1992

Artıq Ramazan ayındayıq, on bir ayın sultanını sevinclə qarşılayır və yaşayırıq. Hər bir müsəlman üçün bizə hidayət rəhbəri olan Quranın endirildiyi bu ayı yaşamaq xüsusilə zövqlüdür və böyük nemətdir. Ramazan ayı həm ibadət ayıdır, həm də bir çox yönü ilə təfəkkür ayıdır. Allah Quranda Ramazan ayı ilə bağlı belə bildirmişdir:

İnsanlara doğru yolu göstərən, bu yolun və (haqqı batildən) ayırd edənin açıq-aydın dəlilləri olan Quran ramazan ayında nazil edilmişdir. Sizlərdən bu aya çatan şəxslər oruc tutmalıdırlar. Xəstə və ya səfərdə olanlar isə başqa günlərdə eyni sayda (oruc tutmalıdır.) Allah sizin üçün çətinlik deyil, asanlıq istəyir. O, (istəyir ki,) siz müddəti (buraxdığınız günlərin orucunu) tamamlayasınız və sizi doğru yola yönəltdiyinə görə Onu uca tutasınız. Bəlkə şükür edəsiniz. (Bəqərə surəsi, 185)

Hər şeydən əvvəl bu ay sevgi, qardaşlıq və sevinc ayıdır bizim üçün, bütün dünyadakı müsəlmanlar üçün. Tək Allaha inanan, Peyğəmbərini qəbul edən və həyatında rəhbər kimi Quranı əsas götürən müsəlmanlar iftar və sahur süfrələrində bir araya gəlirlər, görüşürlər və bir yerdə oturub Allahı zikr edirlər. Başqa vaxtda fərqli işləri olsa da, müsəlmanlar üçün ramazan süfrələrində bir yerə gəlmək, əlbəttə ki, böyük sevincdir. Bu da onlar arasında sevgini və qardaşlığı daha da artırır, aralarındakı birlik bağını daha çox gücləndirir. Sözsüz ki, birlik, qardaşlıq, həmrəylik Allahın bütün müsəlmanlardan istədiyi davranışlardan biridir.

Digər tərəfdən, Ramazan ayında oruc tutmaq, səhərdən axşama qədər ac və susuz qalmaq səbir tələb edir. Deməli, bu ay bizim üçün səbir ayıdır. Allah Ramazan ayı vasitəsilə səbrimizi gücləndirir. Kənardan baxanda müsəlman olmayan bəzi insanlar üçün çətin gələ bilər oruc tutmaq. Ancaq Allahın buyurduğu bu ibadəti müsəlman sevə-sevə edir. Allahın razılığını qazanmaq üçün bildirilən vaxtlarda sevinc və şövqlə ac-susuz qalır. Çünki əsl müsəlmanın enerjisi yediyi yeməklərdən deyil, ruhunda Allaha bəslədiyi iman və sevgidən qaynaqlanır. Əlbəttə, bu, gün boyunca aclıq və susuzluğa səbir etmək deyil, eyni zamanda, təvəkkül etməkdə, gözəl söz söyləməkdə, əsəbiləşməməkdə, bir sözlə, Allahın Quranda bildirdiyi bütün ibadətləri həyata keçirməkdə səbir etməkdir. Allah üçün gün boyu ac və susuz qalan insan həm də ruhən güclü olur, özünə inam qazanır, əxlaqındakı çatışmazlıqları da düzəltməkdə özündə güc tapır.

Ramazan həm də şükür ayıdır, Allahın verdiyi nemətlərə yenidən və qəlbən şükür etmək ayıdır. Gün boyunca ac və susuz qalan müsəlman iftar süfrəsinə oturanda gördüyü nemətlərin nə qədər dəyərli olduğunu xatırlayır. Bəlkə də, digər aylarda yeyib-içdikləri ona adi və normal gələ bilər, sanki bütün bunlar olmalı imiş kimi… Ancaq aclığın və susuzluğun nə olduğunu bilən müsəlman üçün bu nemətlərin dəyəri daha çoxdur artıq. İndi isti günlərdə yaşayırıq ramazanı. Axşam süfrəyə oturanda gördüyümüz nemətlərdən sadəcə bir neçəsini gözdən keçirək. Məsələn, qapqara torpaqdan çıxan şirin və sulu qarpız, yemiş, fərqli dadlara məxsus gilas, gilənar, çiyələk, alça və s. Dünyadakı bütün alimlər bir yerə gəlsələr belə, bu nemətlərdən birini belə yoxdan hazırlaya bilməzlər. Yaxud da suyu götürək. Gün boyu susuz qalan bir insan üçün su necə böyük nemətdir… Baxmayaraq rəngsiz və dadsızdır, ancaq bizim üçün necə əvəzedilməz bir nemətdir, su olmasaydı, nə edərdik, həyatımızı necə davam etdirə bilərdik?! Əlbəttə ki, bunlar mənim təfəkkür edərək yazdığım çox az nemətlərdir, siz süfrəyə oturarkən Allahın sizə bəxş etdiyi nemətləri yenidən və dərin-dərin düşünün.

Məqaləmi bir də dünyada əziyyət çəkən müsəlmanları yad edərək yekunlaşdırmaq istəyirəm. Yəqin ki, bir çoxunuz Şərqi Türkistanda bu gözəl ayda əziyyət çəkən müsəlmanları görmüşsünüz, eləcə də Suriyada, İraqda, Misirdə, Nigeriyada və s. Bu da müsəlmanların Quran əxlaqının bir gərəyi olaraq birləşməyinə və qardaş olaraq yaşamağına nə qədər ehtiyacın olduğunu göstərir. Allah ən qısa zamanda o günləri görməyi nəsib etsin. Dualarımızda onları unutmayaq!

Nərmin Kərimzadə

Bəzi insanlar baş verməsini istəmədikləri hadisələrə tərslik deyirlər. Ancaq bu insanlar baş verən bir hadisəni «tərslik» kimi qəbul etsələr də əslində ən doğrusu qədərdə o hadisənin tam olaraq o şəkildə olmasıdır.

Müəyyən bir vaxtda biri ilə görüşəcəksiniz, amma vaxtında gəlməz. Çox gözəl bir iş görərsiniz, amma qarşınızdakı insan bunu layiqincə qiymətləndirməz. Çox əmək sərf edərək qarşınızdakı insana bir gözəllik təqdim edərsiniz, həmin insan bunu heç fərq etməz. Saatlarla bir yeri təmizləyib çox mükəmməl hala salarsınız, biri gəlib çirklədər. Yuxunuz var, amma biri düşüncəsiz şəkildə səs-küy salar. Çox təcili olaraq birindən kömək istəyərsiniz, həmin insan sizi yaddan çıxarar. Vacib bir şey əmanət edərsiniz, qarşınızdakı insan onu itirər.

İllərlə universitet imtahanına hazırlaşarsınız, son gün o saatda xəstələnib imtahana gedə bilməzsiniz. Yeni paltar alıb geyinərsiniz, anidən üstünə bir şey tökülər. Alış-verişə gedib keyfiyyətli bir məhsul alarsınız, evə gəldikdə aldadıldığınızı anlayarsınız. Çantanıza yüksək məbləğdə pul qoyarsınız, biri gəlib pul kisənizi oğurlayar. Maşın sürərsiniz, biri gəlib sizi vurar. Yaxud da tələsirsiniz, amma tıxac olduğundan saatlarla gedəcəyiniz yerə gedib çata bilməzsiniz. Bir yaxınınız anidən xəstələnər, amma təcili yardım saatlarla gələ bilmədiyi üçün xilas ola bilməyib vəfat edər. Müalicə almaq üçün xəstəxanaya gedərsiniz, amma ehtiyatsızlıqdan başqa mikrob düşər və yeni xəstəliyə tutularsınız…

Bir çox insan bu kimi tərsliklərə görə zərər çəkdiyini düşünür və ya bunların səbəbkarının başqaları olduğunu zənn edir. Əsəbləşir və əsəbini həmin təqsirkar gördüyü insanın üstünə tökür.

Bu kimi hallarda bu insanların ya birbaşa üzlərinə, ya da arxalarından deyinirlər. Sanki həmin insan o xətanı və ya düşüncəsizliyi etməsəydi, hər şeyin istədikləri kimi baş verəcəyini zənn edirlər. Halbuki bu o qədər böyük yanılqıdır ki, insan bu gerçəyi qavrasa, bütün həyata baxışı başdan sona tamamilə dəyişəcək.

İman olmadıqda insan hüznə və ümidsizliyə məhkum olur

Gün ərzində insanları kədərləndirən, əsəbləşdirən, tərslik deyilən hadisələrin hikmət və xeyirlərini Allah o anda göstərsə, insan kədərlənməyin nə qədər yanlış olduğunu anlayacaq və əksinə sevinc içində olacaq. Qədər insana bütün olaraq göstərilsə və ya tərslik kimi görünən hadisələri qədərdə görmüş olsa, baş verənlər üçün kədərlənməyəcək.

İnsanların çoxu doğum, ölüm, əcəl, ruzi kimi mövzulardan başqa hadisələrin (haşa) qədərdə olmadığını, tərslikdən, tədbirsizlikdən meydana gəldiyini, dolayısilə də qədərlə əlaqəli olmadığını düşünürlər. Halbuki bu yanılqı onları qədərdə təsbit edilmiş hadisələrə qarşı üsyana aparır, onların kədərlənmələrinə səbəb olur. Bundan başqa bütün hadisələri əlehlərində dəyərləndirmələri də onlara əzab verir. Bunun nəticəsində də duyğusal insanların şən halları çox qısa və anlıq olur. Bir şeyə çox sevindikdən qısa müddət sonra kədərlənəcəkləri bir şey düşünüb yenidən bədbin ruh halına geri qayıdırlar.

Bütün bunlar din əxlaqına görə yaşamamanın qaçınılmaz nəticələridir. İman olmadığında insan hüznə və ümidsizliyə məhkum olur.

Allah insanı dünyada bəzi sıxıntı və çətinliklərlə imtahan edə bilər. Ancaq mömin Qurandan xəbərsiz insanlar kimi, Allah’ın imtahan üçün yaratdığı sıxıntılar qarşısında kədərə və bədbinliyə qapılmaz, duyğusallaşmaz. Çünki bilir ki, Allah onun bu sıxıntı qarşısında necə davranacağını yoxlayır. Bu gerçəyi bilən bir müsəlman üçün sıxıntı, çətinlik və ya tərslik yoxdur. Hətta bunların hamısı ona Allahdan bir hədiyyədir. İmanının artmasına, təvəkkülün gözəlliyini, qədərin komfortunu yaşamasına səbəbdir.

Bir toz zərrəsi belə Allahın xəbəri olmadan hərəkət edə bilməz

Dünyada olan hər şey yalnız Allah istədiyi üçün baş verir. Əgər bir insanın həyatı boyunca yaşadıqları bir video kasset kimi düşünülsə, necə ki, bu videonu hər seyr etdiyimizdə mütləq eyni görüntülərlə qarşılaşırıq, insan həyatının da bundan fərqi yoxdur. Belə ki, bu film yüzlərlə il qorunub saxlansa, yüzlərlə il sonra yenidən video seyr edilsə, eyni film olacaq. İnsanın ömür boyu yaşayacaqları da bunun kimidir. Əsla dəyişməz bir bütündür. Əgər bir insanın gedəcəyi yerə gecikməsi lazımdırsa, mütləq gecikəcək. Bunun səbəbi nəqliyyat ola bilər, xəstəlik ola bilər, unutqanlıq ola bilər. Amma nəticə əsla dəyişməz. Eynilə ölüm vaxtı gələn bir insanın ölümünə də heç bir şey mane ola bilməz. Təcili yardım gecikə bilər, yol nəqliyyat hadisəsi baş verə bilər, həkimin ehtiyatsızlığı ola bilər. Amma bu nəticə mütləq baş verəcək. İnsanın gün ərzində qarşılaşdığı hadisələrə qarşı baxışı çox fərqli olmalıdır. Əgər bir insanın pul kisəsi oğurlanırsa, deməli o insanın o pula sahib olmaması lazımdır və Allah bunun üçün bir səbəb yaradıb. Əgər universitet imtahanına gedə bilmirsə, deməli Allah o il həmin insanın universitetə qəbul olunmamasını, başqa bir şeylə məşğul olmasını istəyib. Əgər qarşı tərəf gecikdiyi üçün görüş baş tutmursa, bu, Allah bu görüşün olmamasını istədiyi üçündür.

Allah istəmədikcə heç kim gecikə bilməz, heç kim unuda bilməz, heç kim ehtiyatsızlıq edə bilməz, heç kim bir şeyi yanlış anlamaz, heç kim verilən əmanəti itirməz, heç kim nəqliyyatda tıxac yarada bilməz…

Bu mövzuda ancaq bir şeyi bilmək lazımdır: «İnsanın başına gələn hər hadisəni yaradan Allahdır» və «Allah olmalı olacaq bir şey üçün mütləq bir səbəb yaradır». Ancaq bu səbəb əsla öz-özünə meydana gəlmir. Allah istəməsə, heç kimin bunu edə biləcək gücü yoxdur. Rəbbimiz Quranda bu gerçəyi bu şəkildə bildirir:

Allah istəməsə, siz istəyə bilməzsiniz. Həqiqətən Allah biləndir, hikmət sahibidir. (İnsan surəsi, 30)

“… Sizi də, sizin düzəltdiklərinizi də Allah yaratmışdır.” (Saffat surəsi, 96)

İslam dedikdə çox insan hal-hazırda bir çox ölkədə yaşanan şəriətləri düşünür. Halbuki Qurana əsaslanmayan, adət-ənənələrə və uydurma hədislərə əsaslanan şəriətlə Qurandakı şəriət eyniləşdirilə bilməz. Əgər dünyada İslam şəriətinə uyğun idarə olunan bir ölkə olsaydı, Quranın “Dində məcburiyyət yoxdur” hökmünə əsasən, tam demokratiya yaşanardı. Mal-mülk hərisliklə yığılmaz, Quranın yoxsulu qorumağa və öz nəfsindən əvvəl qardaşının nəfsini düşünməyə təşviq edən gözəl hökmünə əsaslanan həyat tərzi hakim olardı. Həyat standartları yüksək və keyfiyyətli olardı. Elm və incəsənətə yüksək dəyər verilərdi. Heç bir irqi və dini ayrı-seçkilik olmadan bütün millətlərə sevgi və şəfqətlə yanaşılardı. Söz və fikir azadlığı olardı, lakin əsla təhqirə, şiddət və təzyiqə yol verilməzdi. Quranın “kim bir adamı öldürməyən və ya yer üzündə fəsad törətməyən bir şəxsi öldürərsə, sanki bütün insanları öldürmüşdür” xəbərdarlığına əməl edilərdi. Müsəlman olduğunu iddia edənlər digər məzhəbdən olanları asanlıqla öldürməzdi.

Lakin hal-hazırda İslam şəriəti yaşanan ölkələrin heç birində bu sistem demək olar ki, yoxdur. Çünki hazırda şəriət adı altında yaşanan sistem Qurandakı İslam şəriəti ilə idarə edilmir. İslamın şəriətini yaşamaq üçün dini bütün xurafatlardan təmizləmək və Quranda təsvir olunan şəriətə uyğun yaşamaq lazımdır. Bunun üçün İslam şəriəti ilə idarə olunan ölkənin rəhbəri xurafatlara deyil, tamamilə Qurana uyğun qərarlar qəbul etməlidir. Qurana tabe olan müsəlman lider özündə üç əsas xüsusiyyəti birləşdirməlidir: şəfqətli, demokratik və ədalətli olmalıdır. Bu liderə nəinki xalq, qonşu dövlətlərin də liderləri daima etibar edər. Quran əxlaqına yiyələnmiş müsəlman liderin himayəsində yaşayan insanlar demokratiyanı indiyə qədər yer üzündə tətbiq olunmamış ən mükəmməl şəklini görə bilərlər. Heç kimə məcburi şəkildə islami məsuliyyətlər yüklənməz, hər kəs öz inancına görə sərbəst hərəkət edər.

Qurandakı İslama əsasən, hər kəslə bərabər və ədalətli rəftar edilər. Bəzən müsəlmanların öz əleyhinə yaranan vəziyyət olsa da, “Ey iman gətirənlər! Özünüzün və ya valideynlərin, ya da yaxın qohumların əleyhinə olsa belə, Allah şahidləri kimi ədaləti qoruyun” ayəsinin tələbi ilə ədalət mütləq bərpa olunar.

İslam dininin mənbəyi Quran olduğu üçün şəriəti də Qurandan öyrənmək daha doğru olar. Hal-hazırda İslam şəriəti ilə idarə edildiyini iddia edən dövlətlərin Qurana nə qədər uyğun olduğuna baxmaq lazımdır. Belə ki, Quranın bizə ədaləti, demokratiyanı, azadlığı öyrətdiyi halda İslamı məcburi şəkildə qəbul etdirməyə çalışan, öz məzhəbindən olmayanları asanlıqla öldürən, Quranda olmayan hökmləri tətbiq etdirməyə çalışan ölkələrdəki şəriətin Qurana əsaslanmadığı aşkar görünər. Lakin Quranın bizə göstərdiyi yola tabe olsalar, sevginin hakim olduğu, heç kimin inanc azadlıqlarının məhdudlaşdırılmadığı, hər kəsin bolluq içində yaşadığı cəmiyyət yaranar. Qurana əsaslanan İslam şəriətində xurafatlara yer olmadığı üçün radikalizm də aradan qalxar. Xurafatlara əsaslanan şəriətin əvəzinə Qurana əsaslanan dini maarifləndirmə isə İslamı vəhşət dini kimi göstərməyə çalışanlara çox gözəl cavab olar.

Nərmin Kərimzadə

19-cu əsrin ortalarında din və elm bir-birinin ayrılmaz parçası idi və heç kəs birini digərindən ayırmağa təşəbbüs də göstərə bilməzdi.

Ateizmin pionerlərindən- Darvin

19-cu əsrin ortalarında din və elm bir-birinin ayrılmaz parçası idi və heç kəs birini digərindən ayırmağa təşəbbüs də göstərə bilməzdi. Bu dövrlər ateizm üçün ən uğursuz vaxtlar sayıla bilərdi və dövrün Riçard Ouen, Qreqor Mendel, Tomas U. Cons, Lui Paster kimi elm adamlarının hamısı öz böyük nailiyyətlərilə birgə, həm də dinə bağlılıqları ilə məşhur idilər. Belə bir dövrdə, əslində, heç bir elmi dərəcəsi olmayan Çarlz Darvin adlı həvəskar bir səyyah ortaya çıxarıldı. O, 20-ci əsrin ateizm pandemiyasına öndərlik edəcəkdi.

Doğrudur, Deni Didro və Holbax kimi materialistlərin orta əsrlərdəki ateizm yönümlü fəaliyyətlərini görməzdən gəlmək olmaz, lakin Darvinə qədər ateizm “elmi təməl”dən məhrum qalmağa davam etmiş, fəlsəfi çərçivədən kənara sıza bilməmişdi. Maraqlıdır ki, adını çəkdiyim ateistlərin müasiri olmuş Erazm Darvin isə daha orijinal bir fikrə- ilk ibtidai “təkamül” düşüncələrinə müəlliflik etmişdi, bu irsi sonradan öz nəvəsinə- Çarlz Robert Darvinə ötürəcəkdi. Darvin isə bu ailə mirasına elə hərisliklə sahib çıxdı ki, artıq elm dünyası ateizmlə, könülsüz də olsa, tanış olmağa məcbur idi…

Darvinə və Darvindən də uzun bir müddət sonraya qədər kainat sonsuz hesab edilirdi və heç bir materialist “kainatı kim yaradıb?” sualını soruşmağa nəfəs də hədər etmək istəməzdi. Lakin canlı aləm- bitkilər, heyvanlar, gözlə görülməz bakteriyalar və tarixdə yaşamış əzəmətli canlılar üçün eyni düşüncəni yürütməz olmazdı. Onların bir başlanğıcı var idi və bu başlanğıc üçün yeganə- həm fəlsəfi, həm məntiqi, həm də elmi cəhətdən yeganə açıqlama Yaradılış idi. Materialistlər isə canlıların yaradılışı mövzusunu narahat bir susqunluqla “cavablayırdılar”. Ateizm üçün belə acınacaqlı olan bir mühitdə Darvinin “Növlərin Mənşəyi” kitabının çapı onlar üçün yeni bir “miladi təqvim”in başlanğıcı oldu… Hal-hazırda dünyada “ateizmin dörd atlısı”ndan birincisi sayılan Riçard Dokinz bu miladın başlağıcını həyəcanla qeyd edir: “Darvin intellektual səviyyədə qane olmuş bir ateist olmağa imkan yaratdı”. “Növlərin Mənşəyi” kitabından öncə ateist olmaq çox çətin idi”,- başqa bir reportajında Dokinz xüsusilə vurğulayır.

Məqaləni qələmə almazdan öncə uzun müddətdir araşdırdığım bu mövzunu daha da şaxələndirməyə qərar verdim və bir sıra mənbələri daha gözdən keçirdim. Müşahidələrim bundan ibarətdir ki, sən demə, bu sahəni araşdıran filosofların, din xadimlərinin və elm adamlarının ürəkləri dolu imiş. Hamısının yekdilliklə şikayətləndiyi bir nöqtə darvinizmin elm-əsaslı deyil, materializm-əsaslı olmasıdır. Yəni darvinizmi doğuran səbəblər heç də təbiətin qanunları və bu qanunlara əsaslanan müşahidə və təcrübələr deyildi. Darvinizm materializm kürsüsü üzərinə qoyulmuş simvolik bir suvenirə bənzəyirdi. Əlbəttə, axı elə Darvinin müəllimi olmuş məşhur elm xadimi Adam Secvik hələ illər öncəsindən bizi agah etmişdi ki, darvinizm elm deyildir, “soyuq ateist və materialist” fəlsəfə üzərində qurulmuşdur. Sözügedən yazıçıların şikayətləndiyi ikinci bir nöqtə isə Darvinin öz dinsizliyini məharətlə gizlətmiş olmasıydı.

Maraqlıdır ki, Darvin təkamül nəzəriyyəsini ilk ortaya atdığı zaman, mahiyyət etibarilə, dini mövzulara yanaşmamaqla bərabər kitab və məktublarında “Yaradıcı” və “Tanrı”dan da bəhs edir. Halbuki bunun sadəcə və sadəcə bir kamuflyaj metodu olduğu bəlli idi. Darvin gənc yaşlarından etibarən Yaradıcımızın varlığına inanmamış, lakin ailəsidən və ətrafından əks-reaksiya görməmək üçün ateist fikirlərini özünə saxlamışdı. Araşdırmaçılara əsasən, Darvinin öz inancsızlığını gizlətməsinin iki başlıca səbəbi var idi. Birincisi, Darvin öz çevrəsini incitməmək, xüsusilə də, həyat yoldaşı və dindar xristian olan Emmanın hisslərinə toxunmamaq üçün bu yolu seçmişdi. Darvinlə evləndikdən qısa müddət sonra onun inancsız olduğunu öyrənən Emma necə məyus olduğunu və “Çarlzla sonsuza qədər birlikdə olmayacağı”na görə necə bədbəxt olduğunu yazırdı.

Şübhə yoxdur ki, Emma Darvinin “dindarlaşmasına” təsir göstərmişdi. Lakin Darvinin Allahdan bəhs etməsinə təsir edən ən əsas ikinci faktor var idi. Darvin öz dövründəki bir çox materialistin tənqidlərə necə tuş gəldiklərini bilirdi. Bunlardan biri 1844-cü ildə təkamül haqqında kitabı nəşr olunmuş Robert Çembers idi ki, hətta sözügedən kitabında dəfələrlə “Tanrı”dan bəhs etməsinə baxmayaraq, kütləvi şəkildə tənqidə uğramış və bir materialist kimi qələmə verilmişdi. Darvin isə mübahisələri və tənqidləri sevməzdi. Çembersin kitabından qat-qat materialist olan öz kitabının gələcək nəşrlərini xilas etmək üçün inanmadığı Tanrını da öz nəzəriyyəsi ilə uzlaşdırmalı oldu. Darvinin sadəcə ətrafından reaksiya toplamamaq üçün ateist görüşlərini gizlətdiyini neodarvinizmin qurucularından olan məşhur təkamülçü Ernst Meyr belə dilə gətirir:

“Darvinin 1836-39-cu illərdə, Maltusun yazılarını oxumazdan öncə inancını itirdiyi aşkardır. Dostlarının və arvadının hisslərinə toxunmamaq üçün nəşrlərində daha çox Allahın varlığına inanan üslubdan istifadə etmişdir. Lakin qeyd dəftərçəsindəki ifadələrin bir çoxu materialist olduğuna işarə edir”.

Elə bu ifadələrdən birini də Darvinin 1876-cı il tarixli məktublarından birində asanlıqla görmək olar:

“Mən “Allahsız” adlandırılmağa layiqəm. Bu nəticə, xatırladığım qədərilə, “Növlərin Mənşəyi”ni yazdığım vaxt beynimdə özünə güclü şəkildə yer tapmağa başladı”.

Gördüyümüz kimi, rəsmi və publisistik pərdəni qaldırıb Darvinin şəxsi görüş bucağına nəzər saldığımız zaman, bəzilərinin göstərmək istədiyinin əksinə, Darvinin dinlə yaxından-uzaqdan əlaqəli olmadığı görünür. Hətta daha da səmimi olduğu və çəkinmədiyi dostlarıyla ünsiyyətdə olarkən öz “Növlərin Mənşəyi” kitabına “şeytanın İncili” deyə xitab edir, təbii seçmə prosesini də “mənim ilahım” adlandırardı. Bu gün Darvinin sanki inanclı imiş kimi göstərilməsinin yeganə səbəbi isə təkamül nəzəriyyəsini geniş xalq kütlələrinə, xüsusilə də, Şərqə qəbul etdirmək siyasətindən başqa bir şey deyil.

Əslində, Darvinin inancsızlığı özünü hər cəhətdən büruzə verir: “Növlərin Mənşəyi”nə qədər sanki yuxu rejimində olan materialistlər kitabın çapından sonra həyəcanla oyandılar. Marks, Engels, Nitsşe, Freyd kimi darvinistlər hamısı 20-ci əsr ateizminə təkan vermiş adlar arasında sayıla bilər. Kommunist diktatorlardan milyonlarla insanın qanı əllərində olan Stalin, Lenin və Mao kimi ateistlər də Darvinə və təkamül nəzəriyyəsinə heyranlıqlarını hər fürsətdə dilə gətirərdilər. Elə adı sadalanan və uzun siyahısı tutula biləcək şəxslər idi ki, 20-ci əsrdə müharibələrə, kütləvi qətliamlara, əxlaqi degenerasiyaya, irqçilik və istismar siyasətinə, qadınların aşağı sinif kimi qəbul edilməsinə dair “nəzəriyyə və metodologiya”larını irəli sürərkən Darvindən miras aldıqları “güclülərin zəifləri əzməsi” şüarını əllərində bayraq etmişdilər.

Ələlxüsus, sosial darvinizm adı altında tətbiq edilən “praktiki darvinizm” neçə-neçə xalqların istismarına, zəncilərin, türklərin və ümumiyyətlə, qərbli olmayanların aşağı irq kimi qəbul edilməsinə, xəstə və şikəstlərin sıradan çıxarılmasına və hələ pərdə arxasında duran, tarixə əks olunmuş və olunmamış nə cür vəhşiliklərə birbaşa səbəbkar oldu.

Dinin bəşəriyyətə aşıladığı “şərəfli insan” həqiqətindən uzaqlaşıb insanı öz istəklərini təmin etmək üçün mübarizə aparan eqoist heyvan növünə çevirən bu ideologiyaya təslim olmuş cəmiyyətlər elə bu günə qədər təslimiyyətlərinin əziyyətini çəkməkdədirlər. Səbəbini isə özü də təkamülçü olan Uilyam Pruvayn belə etiraf edir:

Darvinizm beş nəticəyə gətirir və bunları Darvinin özü də yaxşı bilirdi: 1) Heç bir tanrının varlığına ehtiyac yoxdur; 2) Ölümdən sonra həyat yoxdur; 3) Əxlaqi dəyərlərin heç bir mütləq təməli yoxdur; 4) Həyatın heç bir mütləq mənası yoxdur; 5) İnsanın azad iradəsi yoxdur.

Belə bir fikir sisteminin məngənəsində qalmış xalqın hər cür milli-mənəvi dəyərləri məcburən tərk edəcəyi açıqdır. Bundan ötrü də, milli-mənəvi dəyərlərin və əxlaq normalarının qorunub-saxlanması üçün təkamül nəzəriyyəsinin təhsili və təbliğatı yolverilməzdir. Bura qədər incələdiyimiz, məhdud sayda detala və sitatlara yer ayıra bildiyimiz həqiqətlər göstərir ki, Darvin də, darvinizm də bu gün bizə “bəzədilərək” göstərildiyindən çox fərqlidir. Xalqın və xalqı məlumatlandıran kütləvi informasiya vasitələrinin də bundan agah və buna qarşı ayıq-sayıq olması gərəkdir.

Rafət Əlizadə

Ərəb dünyası, bəlkə də, monqol işğalından bu yana ən böyük iğtişaşlarından birini yaşayır. Bu dəfə iğtişaşların baş aktyoru ərəblərin özüdür. Ramazan ayı müsəlmanların bir-birinə yaxınlaşdığı ay olduğu halda Yəmən Ramazan ayına 24 saat qalmış baş verən dörd ayrı terror aktı ilə girdi. Ramazan ayı ərəfəsində meydana gələn hücumlar bir müsəlmanın özünü ən təhlükəsiz hiss etməli olduğu yerdə – məscidlərin qarşısında baş verdi. Ramazanda müsəlmanların yaşadığı çətinliklər yalnız məscidlərdə partlayan bombalarla məhdud deyil. Bir çox müsəlman ölkəsində insanlar aclıq və ölüm təhlükəsi ilə həyatda qalmağa çalışırlar. Üstəlik, bu cür çətin vəziyyətdə bir də özü ilə eyni vəziyyətdə olan başqa bir müsəlman qardaşı ilə vuruşur. Aralarındakı yeganə fərq inanclarıdır. Əslində, ikisi də müsəlman olduğunu deyir. Eyni Allaha, eyni kitaba, eyni peyğəmbərlərə inanırlar. Qiblələri də birdir. Eyni istiqamətə yönəlib, eyni şəkildə namaz qılırlar. Bəs necə olur ki, məscidə ibadət üçün gedən qardaşlarını qətl edəcək qədər qəddarlaşırlar?
Düzgün həll yolu problemlərin dəqiq müəyyən edilməsi ilə mümkündür. İslam ölkələrindəki bu vəziyyətin bir çox siyasi və ictimai amillər olmaqla iki əsas səbəbi var: müsəlmanların öz aralarında ittifaq qurmaması və İslamın Quranda yeri olmayan dəyərlərlə eyniləşdirilərək yaşanması. Bu da yanlış bilinən İslamdır. Bu gün müsəlmanların yaşadığı bir çox ölkədə hakim olan bu yanlış İslam anlayışında demokratiya, fikir azadlığı, sevgi, hörmət, şəfqət, dostluq, fədakarlıq kimi anlayışlar yoxdur. Bu dinin adı İslam deyil, xurafatdır. Şiə də, sünni də eyni batil dini müdafiə edir: “Sənin fikrinlə razı deyiləm! Ya mənimkini qəbul et, ya da yox ol!”
Xüsusilə son dövrlərdə bu xurafatçı anlayış İslam dini kimi adlanmağa başladı. Bəzi çevrələr xurafat dininə İslam adını qoydular. Xurafata qarşı olan qorxularını İslama yönəltdilər və beləliklə, İslam düşmənçiliyi yayıldı. İnsanlar qorxularının İslamdan deyil, xurafatdan qaynaqlandığının fərqində belə olmadılar. Xurafatçıların yaratdığı dinin İslam adına ortaya çıxdığını görmədilər. Çünki heç kəs onlara İslamın bu olmadığını izah etməyib. Nə İslam adına ortaya çıxan sünni və şiə radikallar, nə də bu radikallardan qorxan islamofoblar həqiqi İslamın xurafat, qorxunc, sevgisiz və nifrət dolu dinlə heç bir əlaqəsinin olmadığını göstərə bildi.
İslam dininin radikalları bütün dünyaya, ən çox da müsəlmanlara zərər verməyə başladı. Bu gün Yəməndə, İraqda, Əfqanıstanda, Misirdə və Liviyada baş verənlərin səbəbi budur.
“Mülayim İslam” ifadəsi də bu səbəbdən ortaya atıldı və radikalların vəhşiliyinə qarşı mübarizə aparan müsəlmanlar “mülayim müsəlman” olaraq adlanmağa başlandı. İslam əleyhinə səslər mülayim İslamın tərəfdarlarını təqdir etdilər, amma radikallara qarşı onları gücsüz gördülər. Onların yanlış inanclarına görə, fanatiklərin müdafiə etdiyi din həqiqi İslamdır və mülayim olanlar tərəfindən yumşaldılmağa çalışılır (İslamı bütün bu bənzətmələrdən tənzih edirəm). Hətta buna İslamda islahat, mülayim İslam tərəfdarlarına da reformist dedilər. Halbuki bu, bir islahat deyil. İslamın Peyğəmbərimiz (əs) dövründə olduğu kimi yaşanması tələbidir. İslam dininə sonradan əlavə olunan bütün xurafatların tərk edilməsi və səhabə dövründəki İslama geri qayıdılması üçün səy göstərilməsidir.
Həqiqi müsəlmanlar illərdir İslam adı altında dünyaya yayılan yalanları elmlə yox etməyə, Qurandan dəlillərlə İslamın həqiqətini göstərməyə çalışırlar. Məqsədləri illərdir İslam adına ortaya çıxan radikalizmi, fanatizmi, xurafatı və İslamla əlaqəsi olmayan xurafat dinini ortadan qaldırmaq və xurafatçılar tərəfindən İslama qarşı atılmış ən böyük böhtana son qoymaqdır.
İslamın adı xurafatdan xilas edildiyi gün müsəlmanların da ağrılı-acılı, qanlı və səfalət içindəki çətin vəziyyətdən xilas olduqları gün olacaq. Qadınlar rahat, təhlükəsiz, sərbəst gəzərkən çəkinmədən: “Mən müsəlmanam”, -deyə biləcək. Ölkələr abad, təmiz, estetik, təhlükəsiz yerlərə çevriləcək, insanları sevgi dolu, mərhəmətli, elmli, keyfiyyətli, modern olmaqla İslamı ən gözəl şəkildə yaşaya biləcəklər.

Ülviyyə Əlizadə

Bəzi insanlar düşünürlər ki, xoşbəxt olmaq üçün bəzi şərtlər mütləq yerinə yetməlidir: rahat ev, gözəl ailə, yaxşı təhsil, yüksək gəliri olan maaş və s. Bu saydıqlarımı əldə etməyə çalışmaq, əlbəttə ki, çox normaldır və bu şeyləri də istəmək hər bir insanın haqqıdır. Ancaq bunları xoşbəxt olmaq üçün həyat amalına çevirmək doğru deyil. Bir qrup insanlar vardır ki, çıxış yolunu, yəni xoşbəxt olmağın yolunu ölkəsini tərk edib xaricdə yaşamaqda görür…
Son zamanlar xaricdə həyatını davam etdirmək istəyi, xüsusilə, gənclər arasında dəb olan mövzulardan biridir. Orta məktəbi, yaxud da ali məktəbi qurtaran bəzi gənclər müəyyən səbəblərə görə öz ölkələrində yaşamaq istəmirlər, oxumaq, yaxud da təhsillərini davam etdirmək üçün xarici ölkələrə can atırlar. Əlbəttə, öz ixtisaslarına uyğun daha yaxşı təhsil müəssisələrində oxumaq gözəl istəkdir. Əgər belə bir imkan varsa, bu imkanı dəyərləndirmək həm insanın özü üçün, həm də aid olduğu ölkə üçün çox faydalıdır. Bəzi insanlar da var ki, kor-koranə, sadəcə istəyirlər ki, hər hansı bir ölkə tapıb “başlarını götürüb” qaçsınlar. Sanki gedəcəkləri o ölkə xoşbəxtlər ölkəsidir və gedib o ölkədən xoşbəxtlik nəsibini alacaqlar. Bəzən də həmin gənclər öz ölkəsini, həmvətənlərini bəyənmirlər. Mədəniyyətlərini, yaxud da insanları aşağı səviyyədə, geridə qalmış görürlər. Doğma cəmiyyətləri onları sıxır, baxdığı xarici filmlər onlarda o ölkələrə qarşı xüsusi rəğbət yaradır.
Kinofilmlərdə, musiqi kliplərində göstərilən macəralar, dəbdəbəli həyat, xüsusilə, rahat və müstəqil həyat tərzləri insanların marağını cəlb edir. Bunu görən ali təhsilli gənclər belə hər nə bahasına olursa-olsun, hətta gedib o ölkələrdə süpürgəçi, satıcı kimi işləsələr də, buna can atırlar. Bu minvalla xoşbəxt olacaqlarını düşünürlər.
Halbuki inkişaf etmiş həmin ölkələrdə belə insanların yaxşı həyat tərzi olanı da, pis olanı da var. Məsələn, 2013-cü ildə verilən açıqlamalara görə, ABŞ-da 45.3 milyon insan aclıqdan əziyyət çəkir. 2012-ci ildə isə aparılan araşdırmalara görə, ABŞ-da 467,000 insan isə heroin aludəçisidir və bu say hər gün daha da artır. 2010-cu ildə ABŞ-da intihardan ölənlərin ümumi sayı 38,364 olmuşdur.
Dünyanın ən çox inkişaf etmiş ölkələrindən biri olan ABŞ haqqında bu faktları verməkdə məqsədim odur ki, bir ölkənin çox inkişaf etməsi, təhsilinin və həyat səviyyəsinin yüksək olması hər şey demək deyil. Hər şeydən öncə, biz insanıq, biz Allahın ruhunu daşıyırıq. Bizi xoşbəxt edən dünya deyil, nəinki Amerikanı, bütün dünyanı bir insana versən, o insanın imanı və Allah sevgisi yoxdursa, əsla xoşbəxt ola bilməz. Bizim ruhumuz imanla qidalanır. Allah bir Quran ayəsində belə buyurur:

Bunlar, iman gətirənlər və qəlbləri Allahı zikr etməklə rahatlıq tapanlardır. Bilin ki, qəlblər ancaq Allahı zikr etməklə rahatlıq tapır. (Rəd surəsi, 28)

Beləliklə, insanların sırf xoşbəxt olması üçün başqa ölkəyə getməsinə ehtiyac yoxdur. Gedəcəyi ölkə haqqında araşdırma aparsalar, orda intihar edən, aclıqdan əziyyət çəkən, psixoloji problemləri olan nə qədər insanın olduğunu rahatlıqla görərlər. İnsanın həyatı Allahla gözəl olar, bir insan Allahı tanığı üçün rahat və qəlbində iman olduğu üçün də xoşbəxt olar. Allahın olduğu hər yer gözəldir, Allahın olmadığı heç bir yer yoxdur. İnsan iman gözü ilə baxarsa, səhər durandan yatana qədər Allahın ona nə qədər çox nemət bəxş etdiyini görər. Təsadüfən və dünyaya başıboş gəlmədiyini başa düşər. Dünyaya gəlmək məqsədinin Allahın rizasını qazanmaq olduğunu anlayar. Allahdan qorxduğu üçün hər kəsə gözəl əxlaq göstərər. Allahı tanımaq üçün daha çox elmlə məşğul olar və dünyanın müvəqqəti olduğunu dərk edib əsl yurdu axirət üçün çalışar. Bu cür düşünən insan, sözsüz ki, dünyanı da Cənnətə çevirmək üçün çalışar və istər sarayda yaşasın, istərsə da çadırda, dünyanın ən xoşbəxt insanı olar, inşaAllah.

Nərmin Kərimzadə

Bu məqalədə söhbət bizim cəmiyyətdən getmir, ümumilikdə mədəniyyətin, əxlaqın, mənəviyyatın formalaşdığı, qədim tarixə malik deqradasiyaya uğrayan şərq cəmiyyətindən gedir (Yaponiya və Koreya cəmiyyəti istisna olmaqla).

Biologiya, zoologiyada yeni virus növü aşkarlanmışdır, özlərini əsl bioloji virus kimi aparan cəmiyyətdəki ikiayaqlı, homosapiens virusları -“ali insanlar”… Belə viruslar da, cəmiyyətdə yeni xəstəlik yaratmışdır – “İnsanlıqdan çıxma”…

Ən “kiçik mikroorqanizm” olan virusun ən qıribə cəhəti bilirsiniz nədir?!Onlar həm canlı, həm də cansız ola bilirlər, ikiayaqlı viruslarda da bu var, ikiüzlülük, gah guya “insan” olurlar, gah da əsl virus!

Canlı olmadıqda, kristal hala düşürlər, qorunurlar, canlı hüceyrəyə çevriləndə, kristal forma dağılır və canlanır….

Əsl virus kimi bu virusların digər canlılar kimi vücudu olmadığına görə yaşamaq üçün başqa canlılardan istifadə edirlər…. Virusun zülal örtüyü var ki, bu örtük sayəsində hüceyrələrə girə bilir… Bu zülal örtüyü ikiayaqlı viruslarda maska, girdiyi rollar, riyakarlıqdır… Virus öncə quyruq qismi ilə bakteriyaya (bakteriya rolunda oynayan insanlar) yapışır, sonra da fermentlərlə bakteriyanın divarını deşir (aldadıb beyin yuma, özünə tərəfdaş etmək, sui-istifadə) və virusun genetik kodları bakteriyanın içinə girir və onu yoluxdurur özü ilə. O bakteriya vasitəsilə xəstələndirir üçüncü tərəfi-qurbanını… Yəni A tərəf (ikiayaqlı virus) ya birbaşa C tərəfini (qurbanı), ya da B tərəfi (bakteriya) vasitəsilə xəstələndirir. Beləcə minlərlə, yüzlərlə qurbana, bakteriyaya öz prinsiplərini, arzularını, xoş olmayan niyyət, məqsədlərini yeridir və cəmiyyəti xəstələndirir… Lap xərçəng xəstəliyi kimi, sonra da bu xəstəlik metastaz verir, verir digər orqanlara, yoluxucu xəstəlik kimi yayılır, cəmiyyətdə regenirasiya prosesi gedir, cəmiyyətdəki “orqanizmlərdə” qopan və ya zərər görən hissəsinin yenidən yeni və daha sağlam hissə ilə bərpa edilməsi prosesi getsə də, bu cəmiyyəti bu xəstəlikdən tam sağaltmır, viruslardan, bakteriyalardan azad etmir və qurbanların sayını azaltmır… Çünki cəmiyyətdəki regenerasiya prosesi də hər bir orqanizmin təbii ehtiyacına uyğun olur…

Beləcə viruslar bakteriya və qurbanların genetik koduna keçir, geninə təsir edir, gələcək nəsillərə ötürülür…

Proses davam edir, virus yaşamaq üçün ehtiyac duyduğu enerjini təmine tmək üçün bakteriyadan istifadə etməyə başlayır… Bakteriyalar virusun genetik kodlarının artmasında böyük rol oynayır… Yəni bakteriya tipinə aid olan bakteriyalardan ikiayaqlı viruslar öz niyyətləri üçün nəyi var istifadə edir!

Virus bu yolla sayını artırdıqca, bakteriyanı içdən parçalayır, sərbəst fəaliyyətə keçir! Məncə, bu proses Sizin hər birinizə çox gözəl tanış mənzərədir…

Buna görə də virus və ikiayaqlı viruslarla mübarizə aparmaq olduqca, çətindir, amma mümkündür!

Parklarda fontanı gec işə salırlar, işə salanda da, kaş işə salmaz olsunlar, onsuz da döşəməsi sürüşkən olan parklarımızda fontanın suyu bütün parkı sulayır, park ərazisi elə sürüşkən olur ki, nə yerimək olur, nə də sürünmək, qanad taxıb uçmalısan, ya da gəzmək, keçmək, istirahət etmək üçün gərək alternativ yollar seçəsən…
İnsanlar arasında dələduzluq, yalan, mədəniyyətsizlik, xəyanət, tamahkarlıq, şorğözlük və həyasızlığın yüksəlmə tempi artmaqdadır…
Yola öncə zebra və digər yol xətlərini çəkirlər, sonra üstündən yenidən asfalt çəkirlər, zebra və yol xətləri qalır alayarımçıq…
Sosial şəbəkələri ancaq tanışlıq məqsədilə istifadə edirlər, milli öndə mobil nömrə hesabını ödəyən zaman ardınca növbə yaranır və hər kəs sənin ekranda görsənən nömrəni görməyə və telefonuna yazmağa çalışır…
Bəzi kişilərin və qadınların ağlı iki ayağının arasına düşür, kimə gəldi paylayırlar olmayan namus və qeyrətlərini…
Bəzi insanların məntiqi, hərəkəti, sözləri analoqu olmayandır, adekvat cavab verəndə də, elə bilirlər ki, ələ salırsan onları…
Qadının ayrıldığını və ayrı, tək yaşadığını bilən kimi bəzi kişilərin gözlərinə işıq gəlir, başlayırlar özlərini sırımağa, sanki hərraca çıxarırlar özlərini, ya mehmanxanaya aparmaq istəyi olur, ya qadının ev ünvanı hökmən öyrənib, guya dost kimi qonaq gəlib, çay içmək istəyi, gah da öz evlərinə dəvət edirlər…
Əsl dostluq və sevgi anlayışları o qədər dəyişib ki, mənəviyyatdan çox madiyyata bağlanıb…
Bəzi dindar, siyasətçilər öz fikirlərini, qərarlarını başqalarına güclə sırımaq və ictimai asayişi pozmaq, ölkə qanunlarına zidd getməkdən də ehtiyat etmirlər…
Artıq insanlar gərək bu gün və sabah nə, nə vaxt, harada, necə yeyəcəyini, nə, nə vaxt, harada, necə yatacağını, istirahət edəcəyini, nə, nə vaxt, harada, necə geyinəcəyini gərək ictimaiyyətlə məsləhətləşib, ictimai razılıq əldə edəndən sonra gerçəkləşdirsin, əks halda metalitet, din bayrağı altında başlayacaqlar onu qınamağa, belinə vedrə bağlamağa, el bir olub qınamağa…
İnsanlar arasında bəhsəbəsdir, güdürük bir-birimizi, tendensiya, trendə çevrilmək istəyirik…
O qədər insan olaraq dəyişmiş oluruq ki, özümüz özümüzü tanıya bilmirik…
Şortda, dənizkənarında çəkilən şəkilləri öz səhifəndə paylaşanda, dərhal başlayırlar səviyyəsiz şərh, ismarıclar yazmağa, əxlaqsız, səviyyəsiz təkliflər etməyə, biqeyrət insanlarımızı insan saymıram, “üzlərinə tüpürmək” istəyirəm ancaq…
Bəzi qadınlar loxlamağa və onu saxlayacaq kişi axtarır, tapır, bəzi kişilər isə loxlanmaq istəyir, bəziləri isə ancaq istənilən qadını yatağa salıb ehtiras, şəhvəti hisslərinin qurbanı olmaq istəyir…

Akəm Xaqan, tənqidçi, şair-publisist

“ZƏRRƏLƏR”antologiyasının ilkin təqdimatı maraqlı keçməklə yanaşı ətrafına xeyli adam toplaya bildi. Hansı ki, məndə də xoş ovqat yaradan tədbir kitabla daha yaxından tanış olmaq, bu günki gəncliyin yaradıcılıq imkanlarını incələməklə xeyir-dua vermək marağımı artırdı.
Əslində təqdim olunan yazıların səviyyəsi, dəyəri ilə daha çox önəmli olsa da bu layihənin hansı yöndə, tərtibatda və keyfiyyətdə təqdimatı bu günün oxucusu üçün maraq kəsb edir. Ən azından xərc çəkib aldığı “malın” bu günün imkanlarına uyğun xoş ovqat yaradan nümunəvi görünüşlü olmasını vacib sayır. Bu baxımdan antologiyanın üzlüyü, tikilişi, rəsimlərin görüntüsü o qədər də ürək açan olmaması naşırın peşəkar “fəallığı” olaraq göz önündədir. Hətta kitabda mündəricatın olmaması ilkin tanışlıq imkanlarını məhdudlaşdırmaqla kitabda kimlərin və hansı şeirlərlərin yer aldığını bilmək üçün bütün kitabı vərəqləmək məcburiyyətində qalırsan. (daha&helliip;)