Əliyev Rafiq Yusif oğlu (Rafiq Yusifoğlu) (d.2 yanvar 1950) – şair, yazıçı, tənqidçi, 1986-cı ildən Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının üzvü, “İlin ən yaxşı kitabı”, “Vətən”, “Qızıl qələm”, “Araz” və s. mükafatların laureatı.
Həyatı
Rafiq Yusifoğlu 1950-ci il yanvar ayının 2-də Qubadlı rayonunun Çardaxlı kəndində müəllim ailəsində doğulmuşdur. Burada səkkizillik məktəbi, Qubadlı qəsəbə orta məktəbində onillik məktəbi bitirmişdir (1966). Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin filologiya fakültəsində təhsilini davam etdirmişdir (1966-1970). Bir müddət Sumqayıt şəhərində müəllim işləyən şair Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun aspiranturasına daxil olmuşdur. “Azərbaycan Sovet poemasının inkişaf problemləri” mövzusunda namizədlik dissertasiyası müdafiə etmişdir.
Fəaliyyəti
1985-ci ildən 1992-ci ilədək “Göyərçin” jurnalında söbə müdiri, 1992-ci ildən 1996-cı ilədək məsul katib, 1996-1997-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Televiziyasının “Xəbərlər” baş redaksiyasında “Elm, mədəniyyət, incəsənət” şöbəsinin müdiri vəzifəsində çalışmışdır. 1997-ci ildən “Göyərçin” jurnalının baş redaktorudur. Şairin uşaq ədəbiyyatı sahəsində xüsusi fəaliyyəti vardır. Rafiq Yusifoğlu 2007-ci ildə “XX əsr Azərbaycan poemasının sənətkarlıq xüsusiyyətləri” mövzusunda dissertasiya müdafiə edərək filologiya elmləri doktoru adını almışdır. Hazırda Sumqayıt Dövlət Universitetinin “Azərbaycan ədəbiyyatı” kafedrasının professorudur. Azərbaycan Respublikasının Əməkdar Mədəniyyət işçisidir.
O, gənc tənqidçilərin Moskvada keçirilən birinci (1982), ikinci (1985) və üçüncü (1988) Ümumittifaq seminarlarının, Qazaxıstanda keçirilən Beynəlxalq Uşaq ədəbiyyatı günlərinin (1989) iştirakçısı, 1985-ci ildə Moskvada Ali Komsomol Məktəbinin bir aylıq jurnalistika kursunun müdavimi olmuşdur.
Ədəbi fəaliyyətə hələ orta məktəbdə oxuyarkən başlamış, 1966-cı ildən şeirləri, məqalələri ilə mətbuatda çıxış etməyə başlamışdır. Son illər bədii tərcümə ilə ciddi məşğul olur. F.Q.Lorkanın, Corc Bayronun, Peter Şyuttun, Hans Yurgen Hayzenin, Ulla Hanın, Roza Auslenderin və başqalarının şeirlərini, dünya uşaq ədəbiyyatının gözəl nümunələrini dilimizə tərcümə etmişdir. Əsərləri bir sıra dillərə tərcümə edilib, dərsliklərə düşüb. Çoxlu mahnı mətnlərinin, elmi-publisistik məqalələrin müəllifidir. Əsərləri əsasında “Qəm karvanı”, “Bütün Azərbaycan əsgər olmalı” televiziya tamaşaları çəkilib, dəfələrlə nümayiş etdirilmişdir.
Əsərləri
Yurdum-yuvam. Bakı: Gənclik, 1983, 72 səh.
Ətirli düymələr. Bakı: Gənclik, 1986, 88 səh.
Ocaq yeri. Bakı: Yazıçı, 1989
Aylı cığır. Bakı: Gənclik, 1992
Qəm karvanı. Bakı: Sumqayıt, 1997
Həsrət köçü. Bakı: Sumqayıt, 1998
Сладкий дождь (rus dilində). Bakı: Şuşa, 1998
Dünya xalqlarının nağılları. Bakı: Azərbaycan, 1998
Azərbaycan poeması: axtarışlar və perspektivlər. Bakı: Elm, 1998
Xatirə kəcavəsi. Bakı: Elm, 1999
Bahar qatarı. Bakı: Azərbaycan, 1999
Kitabi-Dədə Qorqud. Bakı: İşıq, 1999
Böyük arzuya gedən yol. Bakı: Azərbaycan, 2000
Möcüzəli xəzinə. Bakı: Azərbaycan, 2000
Təzə sevdalara doğru. Bakı: Şuşa, 2000
Çiçək yağışı. Bakı: Şuşa, 2000
Ədəbiyyatşünaslığın əsasları. Bakı: Sabah, 2001
Söz çəməni. Bakı: Azərbaycan, 2002
Uşaq ədəbiyyatı. Bakı: Təhsil, 2002
Ayrılığın qəm hasarı. Bakı: Təhsil, 2002
Günlərimiz, aylarımız. Bakı: Azərbaycan, 2003
Bir sevdalı ürəyim var. Bakı: Çaşığolu, 2003
Ədalətli hakim. Bakı: Azərbaycan, 2004
Şirin yuva. Bakı: Azərbaycan, 2004
Müasir ədəbi proses və ədəbi tənqid. Bakı: Çaşıoğlu, 2004
Min dovşan otaran çoban. Bakı: Azərbaycan, 2005
Zamanın qatarı. Bakı: Azərbaycan, 2005
Həsrət sazağı. Bakı: Şivannəşr, 2005
Ədəbiyyatşünaslığın əsasları. Bakı: Şivannəşr, 2005
Dəniz səviyyəsi. Bakı: Şivannəşr, 2005
Meymunlar ölkəsi. Bakı: Azərbaycan, 2006
Yollar. Bakı: Azərbaycan, 2006
Uşaq ədəbiyyatı. Bakı: Şivannəşr, 2006
Daha uşaq deyiləm. Bakı: Şivannəşr, 2006
Sevdalı sabahlar. Bakı: Şivannəşr, 2007
Namusu qoru. Bakı: Azərbaycan, 2007
Ana dilim. Bakı: Azərbaycan, 2007
Tanrının ömür payı. “Sumqayıt” nəşriyyatı, 2007
İlahi qazlar. Bakı: Azərbaycan, 2008
Sehrli üzük. Bakı: Azərbaycan, 2008
Ana dili (Əlifba, oxu). Ümumtəhsil məktəblərinin birinci sinifləri üçün dərslik. Bakı: Çaşıoğlu, 2008
Eşqin qarlı yollarında. Bakı: ADPU, 2008
Dəniz, sən və mən. Bakı: ADPU, 2009
Qızıl balıq (tərcümələr). Bakı: Lider-press, 2009
Ulu yurd yerlərimiz (məqalələr). Bakı: Lider-press, 2009
Azərbaycan dili 2. Bakı: Çaşıoğlu, 2009
Möcüzəli ağac (tərcümələr). Bakı: Azərbaycan, 2010
Elm və helm (hekayələr və nağıllar). Bakı: Azərbaycan, 2010
Qoruq və yasaqlıqlarımız (məqalələr). BAkı: Azərbaycan, 2010
Azərbaycan poemasının sənətkarlıq xüsusiyyətləri. Bakı: ADPU, 2010
TANRIM İLƏ ÜZ-ÜZƏ
***
Allahım,
çaya axma desən,
axarmı?
Şimşəyə çaxma desən,
çaxarmı?
Gözlərə baxma desən,
baxarmı?
Həvva nənəmizin
bir günahından ötrü
Adəm babamıza
bu zülmləri vermisən,
– Kişi də
arvad sözünə baxarmı?
***
Səni unutduğumuz üçün
Köksümüzdə həmişə
dağ olur, Allahım!
Bəlkə də elə ona görə
övladlarımız üzümüzə
ağ olur, Allahım?!
***
Allahım!
Sənin ürəyin,
sənin səbrin böyük…
Bizim ruhumuza
od ələmisən.
Qəlbimizi
elə yaratmısan ki,
ləzzət çəkməyə aludəyik, –
Bəs onu bizə
niyə qadağan eləmisən?
Açılan gül gözəl idisə,
sənin əmrinlə
niyə solurdu ki?!
Ləzzətin
nə demək olduğunu bilməyəni
elə daş, torpaq yaratsaydın,
nə olurdu ki?!
***
Bu qədər
haqsızlıq olar?! –
Bəbəklərimdə
şimşəklər çaxır.
Ancaq özümə təskinlik verirəm:
Allah təkcə mənim
Allahım deyil,
mənə kələk gələnlərin də
Allahıdı axı?!
***
Mən bu ölümlə
əvvəl-axır
barışmalıyam. –
Ancaq…
Yaratdığını
niyə öldürürsən? –
Ulu Tanrıdan
soruşmalıyam…
HƏVVA NƏNƏ
Həvva nənə!
Nəfsini saxlayıb,
buğda yeməsəydin,
indi Cənnətdə yaşayırdıq
hamımız.
Gözümüzdə qalmazdı
bu qədər
arzu-kamımız.
Buğda nədir ki,
indi sənin nəvə-nəticən
torpaq, daş yeyir.
Bir az artıq qazansın deyə
uf demədən
baş yeyir…
Elələri də var ki,
bir tikə buğda çörəyindən ötrü
dili qısa olub.
Haqqa, ədalətə
qahmar çıxmaq
onun üçün yasaq olub.
Bir buğdadan ötrü
bir nəsli cənnətdən
qovdurdun,
Həvva nənəmiz!
Belə getsə,
başımıza gələcək hava,
nənəmiz!
Nə qədər
Allaha yalvarsaq da,
nə qədər
getsək də minnətə,
yolumuz bir də düşəcəkmi
Cənnətə?
Həvva nənə!
Buğdanı yeyəndən sonra
sevişmək yamanca gəldi
xoşuna.
Bu nə oyun idi açdın
Adəm babamızın
başına?!
Bəlkə də sən haqlısan, –
Şükür eləməliyik
Allahın verdiyi paya.
Bəlkə də
buğda yeyib
yaratmaq eşqinə
düşməsəydin,
biz də gəlməzdik
dünyaya…
Həvva nənə!
Səni sevgi sevincindən
daşındıra bilmədi
nə mələklər,
nə içindən çaylar axan
Cənnət bağı.
Bir də ki,
oğul-uşaqsız,
nəvə-nəticəsiz
nə Cənnət axı?!
DİKTOFONA DEYİLƏN ŞEİR
Ayağımın altında
bəmbəyaz qar xırtıldayır,
Şaxta üzümdən,
yanaqlarımdan öpür…
Allahım elə bil
göylərdən başıma
noğul səpir…
Başımın üstündə
quşlar bəxtiyarlıqla ötür,
Ayaqlarım dovşanların
ləpirini örtür. –
Ovçulardan gizlədikcə
onların izini,
bəxtəvərlər bəxtəvəri
sanıram özümü…
Dinləyirəm həmişə
ürəyimin sözünü, –
O ürəyə görə
çox sağ ol, Allahım!
Sağ ol ki,
qəlbimdəki arzu güllərini
dərmisən.
Çox sağ ol ki,
bu ürəyi
mənə vermisən…
Gözəlliyə gedən yolu
biganələr üçün
bağlamısan.
Çox sağ ol ki,
quşların dimdiyindən
mənə həmərsin,
quşarmudu,
əzgil payı
saxlamısan…
***
Zirvəyə dırmanıb
yorulmuşam,
indi nəfəs dərirəm.
Yazda çiçəklərini
öpüb qoxladığım
həmərsinlərin
indi meyvəsini dərirəm…
Əlimə sancılsa da,
bu yerlərin tikanı,
ürəyimə necə doğmadı,
Allahım,
gözəlliklər məkanı….
***
Həmərsinlər budaqda
qırmızı işıq kimi yanır. –
Qarlı düzlərlə getdikcə
elə bil məni çağırır:
hara gedirsən,
dayan! – deyir.
Aç gözünü xabi-qəflətdən,
oyan! – deyir.
Allahın nuruna
boyan! – deyir.
Kollar ətəyimdən yapışıb,
getmə, dayan! – deyir.
Tanrının hikmətləri
olmadımı sənə əyan? – deyir…
…Bu dünyadan nə ürək,
nə də göz doyan deyil…