Author: Zəhra Həşimova

İnsanlar gələcəyə dair planların xaricində gün içində edəcəkləri bir çox işi düşünüb narahat olur və hətta stressə girirlər.

Orta məktəb illərində geyinəcək paltar, yeyiləcək yemək, dostlarla yaşanan problemlər, qrup daxilindəki etibar, məktəbdəki müvəffəqiyyət və ailə əlaqələri insan üçün sanki dünyanın ən böyük və ən əhəmiyyətli problemləridir. Bu mövzulardakı hər hansı bir çatışmazlıq ruhuna təsir edir, hətta depressiyaya düşməsinə səbəb olur. Bu problemlər qazanılması mütləq lazım olan universitet imtahanı ilə ən yüksək nöqtəyə çatar. Çünki bu imtahan qazanılmadığı təqdirdə ailəyə necə hesab veriləcəyi, bu vəziyyətin qohumlara və ətrafdakılara necə açıqlanacağı kimi qayğılar gənc bir insanın mənəvi olaraq olduqca sıxıntıya düşməsinə səbəb olur. Hazırda belə vəziyyətlərə o qədər çox rast gəlinir ki, universitet və ya kollec imtahan nəticələrinin açıqlanmasının ardından qəzetlərdə çıxan intihar xəbərlərinə insanlar sanki alışmışlar. Ancaq unutmaq olmaz ki, bunlar son dərəcə yersiz narahatlıqlardır. İnsan, əlbəttə, bir imtahanda müvəffəqiyyət əldə etmək, yaxşı bir təhsil almaq istəyə bilər. Ancaq əlindən gələni etdiyi halda bir müvəffəqiyyət qazana bilmirsə, bu durumda Allaha təvəkkül edib Rəbbimizin özünə daha gözəl bir nəticə verməsi üçün dua etməlidir. Nəticədə burada əldə etdiyi və ya edə bilmədiyi hər cür müvəffəqiyyət qısa bir həyatın ardından ölümlə birlikdə mənasını itirəcək. Geriyə qalan isə insanın Allaha olan etibarı, təvəkkülü və imanı olacaq.Lakin bu əhəmiyyətli həqiqətlərin fərqində olmayan, dindən uzaq kəslər üçün yaşın irəliləməsi ilə düz mütənasib olaraq gələcəyə bağlı qorxu və narahatlıqlar da artır.

Bu insanlar gələcəyə dair planların xaricində gün içində edəcəkləri bir çox işi də düşünüb narahat olur və hətta stressə girirlər. İş yerindəki mövqeləri, tətilə gedib-gedə bilməyəcəkləri; gedəcəklərsə, hara gedəcəkləri; uşaqlarını xaricə göndərib-göndərə bilməyəcəkləri, daha yaxşı bir evə daşınıb-daşına bilməyəcəkləri, yığıncağa vaxtında çatıb-çata bilməyəcəkləri kimi saysız əndişələri vardır.Pul məsələsi də dini yaşamayan insanların beynini ən çox məşğul edən, onları ən çox narahat edən məsələlərin başında gəlir. Pullarının çatıb-çatmayacağı narahatlığı həm gündəlik həyatlarında, həm də irəlidəki planlarında böyük yer tutur. Çünki onlar həm dünyaya yönələn böyük ehtiras içindədir, həm də imkanları məhduddur. Bu da gələcəklə bağlı qorxuya qapılmalarına səbəb olur. Buna görə imkanları olsa da, pullarını xeyirdə xərcləməz və insanlara kömək etməzlər. Maddi vəziyyəti yaxşı olan da, pis olan da eyni əndişədə olub xəsislik edər. Halbuki insanlara ruzi verib onları bəsləyən Allahdır. Allaha tam mənası ilə güvənsələr, onsuz da heç bir çətinlik çəkməzlər. Lakin bu etibarı yaşamadıqları üçün, belə bir asanlıqdan da məhrum qalırlar. Allah insanlara verdiyi mallarla onları sınayır və bu malları Öz rizası yönündə istifadə etmələrini istəyir. Amma gələcəyə yönələn bu cahil qorxu səbəbi ilə bir çox insan eqoist bir mövqe sərgiləyir. Allah ayədə onların bu vəziyyətinə belə diqqət çəkmişdir:

Şeytan sizi yoxsulluqla qorxudaraq alçaq işlərə sövq edər, Allah isə sizə bağışlanmaq və bərəkət vədəsi verər. Allah (mərhəməti ilə) genişdir. (Allah hər şeyi) biləndir. (“Bəqərə” surəsi, 268)

Bundan başqa insanları bürüyən irəliyə yönəlmiş qorxulardan biri də yaşlanmadır. Alınan hər cür tədbirə baxmayaraq, bədəndə qarşısı alınmaz yaşlılıq əlamətlərini-dərinin qırışmasını, sallanmasını, saçın tökülməsini və ağarmasını, həmçinin görmə, eşitmə qüsurları kimi yeni-yeni xəstəliklərin ortaya çıxmasını önləmək mümkün deyil. Bu ehtimalların hər biri dindən uzaq yaşayan insanlarda ciddi narahatlıqlara səbəb olur. Bundan başqa hər hansı bir ciddi xəstəlikdə uşaqlarının özlərinə baxıb-baxmayacağının dərdini çəkərlər. Nə şəkildə və harada öləcəklərini düşünüb qorxarlar. Yaşlılarda ən çox görünən qorxulardan biri də kişi və xanımdan birinin ölməsi durumunda digər tərəfin tək qalma qorxusudur. İki tərəf də daxilən “Görəsən, o ölsə, mən tək necə yaşayaram” deyə bir narahatlıq içindədir.Burada sayılanların hər biri dini yaşamayan insanların gələcəklə bağlı ciddi qayğı və qorxularındandır. Din yaşanmadığı təqdirdə bu kimi narahatlıqların hiss edilməsi mümkünsüzdür. Möminlər üçün isə vəziyyət daha fərqlidir, onlar bu cür qorxuların heç birini yaşamazlar. Hər şeyin Allahın idarəsində olduğunu bilər, başlarına gələn hər şeyə xeyir gözü ilə baxar və Allahı dost bildikləri üçün köməyi də yalnız Ondan gözləyərlər. Ayrıca, dünyada qorxacaq heç bir mövzu olmadığını da bilərlər. Gələcəyə yönələn məsələlərdə Allahın ən məmnun olacağı seçimləri edib, əllərindən gələn səyi göstərib, Allahın yazdığı taleyə təslim olarlar. Ayədə onların bu dünya görüşü belə təsvir edilir:

De: “Allahın bizim üçün yazdığından başqa bizə heç bir şey üz verməz. O, bizim ixtiyar sahibimizdir. Buna görə də möminlər yalnız Allaha təvəkkül etsinlər!” (“Tövbə” surəsi, 51)

Ülviyyə Əlizadə

Bu il başlayandan bir çox intihar hadisəsi oldu. İntihar edənlər, intihara cəhd edənlər…

Bu il başlayandan bir çox intihar hadisəsi oldu. İntihar edənlər, intihara cəhd edənlər…

İntihar səbəbləri haqqında yazmadan öncə statistikaya nəzər salmanızı istəyirəm:

Statistikaya görə hər 40 saniyədə bir intihar, hər 3 saniyədə isə bir intihar təşəbbüsü baş verir. Gün ərzində 3.000 insan intihar yolu ilə yaşamlarını sonlandırırlar. Başqa sözlə, hər 40 saniyədən bir 1 insan intihar edir. Bu gün ən çox intihara üstünlük verən insanlar Yaponlardı. Belə ki, Yaponiyada gündəlik 150-200 insan intihar edir. Bilməmiş olmazsınız, Yaponiyada “İntihar meşəsi” adlanan yer var, hər il bu meşədən 70-100 cəsəd tapılır.

2012-ci ildə rəsmən qeydə alınan intihar hadisələrinin statistikasına baxaq: Daxili İşlər Nazirliyinin hesablamalarına görə ötən il Azərbaycanda 482 nəfər intihar edib. 2013 – cü il üçün rəsmi statistika hazır olmasa da, bir çox intihar hadisəsinin olduğunu xəbərlərdə oxuduq. 2013-cü il may ayında 46, apreldə isə 66 intihar hadisəsinin baş verdiyi göstərilir.

İntiharların səbəbləri müxtəlifdir; kimisi pulsuzluqdan, kimisi xəyanətdən, kimisi sevdiyinə qovuşa bilmədiyi üçün intihara əl atıb. Səbəblər fəqrli görünür, əslində isə təməldə duran problem birdir: insanların mənəvi yöndən zəifliyi və acizliyi. Bir insan yaşadığı sıxıntıdan çıxış yolu olaraq intiharı görürsə, deməli mənəvi olaraq güclü şəxsiyyətə sahib deyil. Və bu gün cəmiyyət içində sorğu keçirsək çoxlarının gələcəklə bağlı ümidsiz düşüncələrə sahib olduqlarını, psixoloji cəhətdən gərgin olduqlarını görərik. İstər ailə daxilində, istər işdə narahatlıqlar olduqda özünəqəsd ehtimalları artır. İnsanlar bir-birlərinə qarşı çox sevgisiz, etinasız, anlayışsız münasibət göstərirlər. Halbuki insanların doğru əxlaqla əxlaqlanması lazımdır. Burada da qarşımıza çıxış yolu olaraq insanlara Quran əxlaqının öyrədilməsi çıxır.

İmanı güclü olan bir insan başına hansı hadisə gəlirsə gəlsin, əsla, intihara cəhd etməz. İmanı gücləndirmək üçün kainatda, canlılarda, öz vücudundakı qüsursuz yaradılışı öyrənməsi və Allah’ın bütün bunları boşuna yaratmadığını bilməsi lazımdır. İman edən insan başına gələn hər hadisədə bir xeyir olduğunu bilir, Allah’a tam güvənir, şər kimi görünən hadisələrdə də xeyir olduğunu bilir.
Sizcə bu mənəvi gücə sahib biri intihar edərmi? Əsla! Bu inanca sahib olan kəs qarşılaşdığı hər hadisənin başıboş baş vermədiyini, hər çətinliyin ardınca bir asanlığın olduğunu biləcək və Allah’a inanıb-güvənib həyatına davam edəcək.
Həqiqət budur ki, güclü imana sahib insan həyatı iman etməyən insandan fəqrli qavrayır və yaşayır.
• Hər an xoşbəxt və şən olmaları,
• Heç bir səbəbdən dolayı kədərlənməmələri
• Əsla ümidsizliyə düşməmələri
• Heç bir səbəbdən əhvallarının pozulmaması
• Mənfi kimi görünən hadisələrdə belə çox rahat və hüzurlu olmaları iman edən və iman etməyənlər arasında fərqi göstərən ən əsas örnəklərdir.

Bu səbəbdən, xüsusilə son 45 ildə 60% artan intihar hadisələrinin qarşısının alınması üçün yeganə yol insanlara Allah`ı tanıtmaq, Quran əxlaqını öyrətmək, imanı sevdirməkdir.

Aysel Vəlizadə

Qadın, haqları ilə birlikdə dünyaya gəlir. Ona bu haqları Allah verib.

Bəzi ölkələrdə müəyyən tarixlərdə qadınlara verilmiş haqlar hər il qeyd edilir. Qadınların kişilərlə bərabər təhsil alma haqqı, dövlət məmuru ola bilmək haqqı, seçilmək və seçmək haqqı buna nümunə ola bilər. Dünyanın normal qəbul etdiyi bu vəziyyətin kökündəki anormal hal isə çox az insan tərəfindən görünməsidir.

Bu qəribə anlayış hər şeydən əvvəl qadınların haqlarının hansı məntiqlə alındığı sualı ilə başlayır. Qadının sahib olduğu ən təbii haqlarını kim və necə əlindən ala bilər? Qadına haqlarını geri vermək “mədəniyyət göstəricisi” kimi necə qəbul edilə bilər?

Qadın, haqları ilə birlikdə dünyaya gəlir. Ona bu haqları Allah verib. Quran bu haqların və üstünlüklərin bəhs edildiyi, qadının tərifləndiyi və ona ən böyük dəyərin verildiyi rəhbərimizdir. Qurana görə qadın fikirlərinə dəyər verilən dövlət idarəçisi, mübarizə aparmağı bacaran və eyni zamanda gözəlliyin və zərafətin simvolu olan bir çiçəkdir. Quranda bildirilən qadının məsuliyyətləri kişilərinkindən fərqli deyil. Eyni zamanda qadın dəyərli olduğundan daima qorunmuşdur. Allah Quranda qadını üstün tutmuşdur.

Belə ki, müxtəlif səbəblərlə keçmişdə və ya indiki dövrdə qadınların haqlarına məhdudiyyət qoyulması saxta inanc, fikir və ideologiyaların məhsuludur. Saxta ideologiyaların yaratdığı bu qadağaların aradan qaldırılması qeyd olunacaq bir müvəffəqiyyət deyil, əksinə böyük bir nöqsandır.

İslam dininin qadına olan qayğısına baxmayaraq, bəzi İslam ölkələrində qadın haqlarına olan istismarın nə qədər böyük ölçüdə olduğu görünür. Xüsusilə, bəzi cəmiyyətlər İslam dini əvəzinə olduqca təhlükəli və azğın xurafat dininin qaydalarını tətbiq edirlər. Bu yanlış inancın ən diqqət çəkən tərəfi isə həyatın hər anında sevgi yerinə nifrətin daha üstün olmasıdır. Bu anlayışda ən çox nifrət bəslənilənlərdən biri də qadındır. Qadın Quranla ziddiyyət təşkil edən çox sayda xurafatlarla ikinci dərəcəliinsan hesab edilmiş, dəyərsizləşdirilmiş, cəmiyyətdən, sosial həyatdan, hətta bütünlüklə həyatdan təcrid edilməyə çalışılmışdır.

Bəzi ölkələrdə uzun illər çəkən qadına qarşı təzyiq və sevgisizlik siyasətinin mövcud olduğu halda, bəzi ölkələrdə də bu vəziyyət qanunlarda və gündəlik həyat tərzində mövcuddur. Lakin xüsusilə, son dövrdə Yaxın Şərq və Afrika kimi bölgələrdə meydana gələn daxili qarşıdurmalar, xurafat zehniyyətinin hakim olduğu radikal qrupların müxtəlif yerlərdə özlərini daha qabarıq göstərmələri, mühasirə altına alınmış yerlərin artması qadın haqlarına tətbiq olunan istismar terrorunu daha da gücləndirmişdir. İraq, Suriya, Kəşmir, Əfqanıstan, Şərqi Türküstan, Sudan, Somali, Myanma kimi bölgələrdə qadına qarşı törədilən cinayət, işgəncə və təcavüz kimi hadisələr olduqca böyük ölçüdədir. Lakin bu bölgələrdə qarşıdurmalar artdıqca qadınlar haqqındakı bu vəziyyətkölgədə qalır.

İnsan Haqları İzləmə Təşkilatı 6 fevral tarixində nəşr etdiyi “Heç kim təhlükəsiz deyil” (“No one is safe”) başlıqlı 105 səhifəlik hesabatda İraqdan bəhs edilirdi. Hesabatda əsas göstərilən mövzu isə həbsxanalarda günahsız olaraq saxlanılan, döyülən, müxtəlif şəkillərdə işgəncə və təcavüzə məruz qalan iraqlı qadınların vəziyyəti idi. İnsan qaçırmanın, işgəncənin, qadın edamının və təcavüz hadisələrinin dəhşətindən bəhs olunurdu.

Hesabatda İraqın hədəf alınmasının, şübhəsiz ki, vacibsəbəbi var. Burada xüsusilə, demokratiyanın inkişaf etməsində irəliləyən və müstəqilləşən bir dövlət olan İraqda qadın haqlarının hansı vəziyyətdə olduğunun göstərilməsi tələb olunurdu. Belə ki, demokratiyalaşma mərhələsinə çatmamış digər ölkələrdə vəziyyətin necə olduğunu düşünmək elə də çətin deyil.

1995-ci ildə HillariKlintonun “Qadın haqları insan haqlarıdır” şəklindəki vurğusu olduqca doğrudur. Lakin bu fikrin həyata keçə bilməsi üçün qadın haqları mövzusundakı razılaşmalar, nümayişlər, bəzi qrupların aqressivreaksiyaları və süni şəkildə Qərb mədəniyyətini yaşamaq səyləri istənilən nəticəni verməyəcək. Qadın haqlarının insan haqqı olduğunun bilinməsi üçün xüsusilə, xurafatların təsiri altındakı müsəlman cəmiyyətlərə qadının Quranda necə təsvir olunduğu izah edilməlidir.

Əlbəttə ki, qadın haqlarının istismarı sadəcə İslam ölkələrində mövcud olan problem deyil. Bu, eyni zamanda, bir çox yanlış ideologiyaların nəticəsi olan bir fəlakətdir. Xüsusilə, İslam ölkələrində bu istismarın qarşısı alınsa, bütün dünyada bu problemin həll olunmasına yol açılacaq. Quranda bildirildiyi şəkildə qadının üstünlüyü və onun qorunması anlayışının yayılması, şübhəsiz ki, qadınların cinayət, istismar, işgəncə və təcavüz kimi qorxunc tədbiqlərə məruz qalmasının da qarşısı alınacaq. Qadına dəyər verən cəmiyyətlər digər cəmiyyətlərə dənümunə olacaq və qadınlara qarşı yanlış tədbiqlərin dünya səviyyəsində aradan qalxmasına da yol açacaq.

Qadına layiq olduğu dəyəri verən cəmiyyətlər daima müstəqilləşən, xoşbəxt və inkişaf edən cəmiyyətlərdir. Qadına dəyər verən cəmiyyətlər zəifləməz, əksinə, daima inkişaf edər və demokratikləşərlər. Bu səbəbdən, qadınların qorunması və layiq olduğu dəyərin verilməsi bütün cəmiyyətlərin ehtiyacıdır.

Unudulmamalıdır ki, əgər yanlış inanc və ya ideologiyanın gətirdiyi təxribatlardan qurtulmaq istənilirsə, o təxribata sadəcə reaksiya göstərməklə kifayətlənmək deyil, yanlış inancı doğru inancla əvəz etməklazımdır. Belə ki, qadınların layiq olduğu dəyəri görmələri və zərər çəkməmələri üçün cəmiyyətlərə Allah`ın qadına verdiyi dəyərin bildirilməsi vacibdir. Bunun da tək yolu cəmiyyətlərə düzgün təhsilinverilməsidir

Aysel Vəlizadə

Allah məkandan olduğu kimi, zamandan da müstəqildir.

Yazımın ilk hissəsində materializmin dinə sirayətindən bəhs etmişdim. Qeyd etdiyim kimi, materialist dünyagörüşünün təsiri altında qalan cəmiyyətin böyük bir hissəsi Allah’ın varlığını qəbul etdiyi halda bəlkə də, özləri belə fərqində olmadan, materialistlərin “doğru din” olaraq qəbul etdikləri, əslində isə saxta, Qurani-Kərimdən uzaq bir dini yaşayırlar. Allah’ın səmada olduğuna inanmaq bu yalnış düşüncələrin başında gəlir.

Materializmin təsiri ilə insanların tabe olmağa təşviq edildiyi yalnış inanclarından biri də, Allahın əvvəl bütün kainatı və canlılığı yaratdığı, ancaq sonra heç bir şeyə qarışmadan, hadisələri səmadakı məkanından izlədiyidir. (Allahı tənzih edirəm) Bu yanlış anlayışa görə, insanlar öz müqəddəratını özləri təyin edirlər.

Halbuki, Allah məkandan olduğu kimi, zamandan da müstəqildir. Buna görə də Allah insanları və bütün kainatı yaradan zaman onları keçmişləri və gələcəkləri ilə, yəni qədərləri ilə birlikdə, tək bir anda yaratmışdır. Biz gələcəyimizi yaşamadan bilmirik. Ancaq Allah hər insanın gələcəyini və yaşayacağı hər anı bilir. Çünki bizim hər anımızı, hər danışığımızı, hər hərəkətimizi də yaradan Allah’dır. Yalnış inanclara sahib bəzi insanların zənn etdikləri kimi Allah kainatı yaradıb, sonra öz başına buraxmayıb. Allah kainatda var olan hər canlını başlanğıcları, həyatları və sonları ilə birlikdə meydana gətirib. Bircə yarpağın budağından qopub yerə düşməsindən insanın həyatı boyunca yaşayacağı hadisələrin hamısı Allah’ın təyin etdiyi qədər ilə davam edir. Bu barədə Allah Qurani-Kərimdə:

Qeybin açarları (Allah’ın) yanındadır. Onları ancaq O bilir. (Allah) suda və quruda nə varsa bilir. Yerə düşən elə bir yarpaq yoxdur ki, onu bilməsin. Yerin zülmətləri içində elə bir toxum, (kainatda) yaş-quru elə bir şey yoxdur ki, açıq-aydın kitabda olmasın! (Ənam surəsi, 59)
Axı sizi də, sizin düzəltdiklərinizi də Allah yaratmışdır.(Səffat surəsi, 96)- deyə buyurur.

Materialist düşüncənin təsiri altında yaşayan insanların bir hissəsi isə Allahın varlığına inansalar belə, cənnət və cəhənnəmin varlığına inanmırlar. Bunun kökündə həqiqət kimi yalnız gözləriylə gördüklərini qəbul etmələri durur. Gözləriylə görmədikləri və ya əlləriylə hiss etmədikləri bir şeyin varlığından əmin olmurlar.

Halbuki, ağılını və vicdanını istifadə edən bir insan üçün, Allah’ın və axirətin varlığına dair hədsiz dəlil var. Canlı həyatın davam etməsi üçün qüsursuz nizamla, bənzərsiz uyğunluqla yaradılan yer üzündə, səmada, bütün canlıların əsas elementi olan hüceyrənin kompleks quruluşunda, rənglərdə, qoxularda, növbənöv canlılarda, möhtəşəm gözəllikdəki təbiətdə Allahın yaratmasının saysız-hesabsız dəlili var. Canlıları qüsursuz şəkildə yoxdan var edən Allah onları ölümlərindən sonra yenidən diriltməyə də qadirdır.
Sağlam düşüncə sahibi hər insan Allahın canlıları ilk dəfə yaratdığını da, onları yenidən diriltməyə qadir olduğunu da dərk edər. Qurani-Kərimdə bu həqiqəti anlaya bilməyənlərdən belə bəhs edilir:

Onlar deyirlər: “Biz sür-sümük və toz halına düşdüyümüz zaman yeni bir məxluq kimi dirildiləcəyikmi?” De: “İstər daş olun, istər dəmir, və ya (özünüzü) ürəyinizdə nəhəng bir məxluq bilin, (yenə də Allah sizi diriltməyə qadirdir)”. Onlar deyəcəklər: “Bizi (həyata) kim qaytaracaq?” De: “İlk dəfə sizi yaradan!” Onlar istehza ilə başlarını yırğalayıb: “Bəs bu nə vaxt olacaqdır?”– deyəcəklər. De: “Bəlkə də, yaxın zamanda oldu!” O gün Allah sizi çağıracaq. Siz də Ona həmd edərək çağırışına cavab verəcək və (dünyada) çox az qaldığınızı güman edəcəksiniz”. (İsra Surəsi, 49-52)

İnsanların, Allahın Quranda bildirdiyi “ölümdən sonrakı dirilişi” qavraya bilməmələrinin və bu həqiqətə şübhə ilə yaxınlaşmalarının səbəbi, yenə də materialist inancdır. Materialist anlayışa görə insan maddələrin qarşılıqlı təsirindən yaranan bir varlıqdır. Hətta, insanın zəkası, duyğuları kimi maddə ilə açıqlana bilməyəcək xüsusiyyətləri belə materialistlərə görə maddənin qarşılıqlı təsirləri ilə meydana gəlir. Buna görə insanlar yenidən dirilişi maddənin özünü təkrar yaratması olaraq qavrayır və bunun necə baş verəcəyini heç cür anlamırlar. Yəni, yox olan bir maddənin yenidən geri qayıdacağını əsla qəbul edə bilmirlər.

Halbuki yox olmuş və çürümüş bir bədənin təkrar canlanması ən başda insanın yoxluqdan yaradılması kimidir. Yer üzündə bir insana, hətta hər hansı bir canlıya aid tək bir zərrə yox ikən, Allah insanı yoxdan var etmişdir. Bu həqiqəti bilən insanın ikinci dəfə yaradılış barədə “necə ola bilər?” deyə bu şübhəyə düşməsi mümkün deyil.

Digər tərəfdən isə insanı insan edən, bədəni deyil, ruhudur. Yəni insana canlılıq verən 50-60 kq ət və sümükdən ibarət olan bədən deyil, ruhdur. Ölümlə birlikdə insanın bədəni yox olar, ancaq ruhu yox olmaz. Ölüm yalnız insanın ruhunun olduğu məkanın dəyişməsidir, yəni axirət həyatının başlamasıdır. Ruh mövzusunda Allah Quranda bizə belə xəbər verir:

Sonra onu düzəldib müəyyən şəklə salmış və ona Öz ruhundan üfürmüş, sizə qulaqlar, gözlər və ürək vermişdir. Siz necə də az şükür edirsiniz! Onlar deyirlər: “Biz torpağın içində yox olandan sonra yenidənmi yaradılacağıq?” Doğrusu, onlar öz Rəbbi ilə qarşılaşacaqlarını inkar edirlər. De: “Sizə müvəkkil olan ölüm mələyi canınızı alacaq, sonra da Rəbbinizə qaytarılacaqsınız!” (Səcdə Surəsi, 9-11)

Sevinc Haqverdizadə

İnsanların böyük bir hissəsi Allahın varlığına inanmalarına baxmayaraq, Allahın harada olduğu ilə bağlı
yalnış düşüncəyə sahibdirlər

Hazırda cəmiyyətin böyük bir hissəsi, bilərəkdən və ya bilməyərəkdən, materialist dünyagörüşünün təsiri altındadır. Ancaq materialist dünyagörüşündə olmaq, sadəcə Allahın varlığını açıq-aşkar inkar etmək deyil. İnsanların böyük bir hissəsi Allahın varlığını qəbul edirlər. Amma buna baxmayaraq, materialist düşüncəyə sahibdirlər. “Mən dinə inanıram” deyən insanların bəziləri bəlkə də fərqində olmadan, materialistlərin “doğru din” olaraq qəbul etdikləri, əslində isə saxta din yaşayırlar. Bunlardan birincisi, Allahın səmada olduğuna inanılan bir dindir.

Allahın Səmada olduğuna inanılan din

İnsanların böyük bir hissəsi Allahın varlığına inanmalarına baxmayaraq, Allahın harada olduğu ilə bağlı yalnış düşüncəyə sahibdirlər. Çünki materialist dünyagörüşünə görə maddə mütləqdir və maddənin xaricində heç bir varlığın olması mümkün deyil. Bu görüşün təsiri altında olan insan da Allahın bu maddələrin arasında bir yerdə olmasının lazım olduğunu düşünür, ancaq Allahın necə bir məkanı ola biləcəyini zehinində canlandıra bilmir.

Bu yanlış inanca sahib insanlar keçmişdə də mövcud olmuşlar. Qurani-kərimdə Fironun Allaha çatmaq üçün göyə uzanan bir qüllə tikdirmək istədiyindən bəhs edilir. Onun bu azğın inancı Allahın qüdrətini qavraya bilməməsindən və maddəni mütləq hesab etməsindən irəli gəlir.

Firon dedi: “Ey əyanlar! Mən sizin üçün özümdən başqa bir məbud tanımıram. Ey Haman! Mənim üçün palçığın üzərində od qala və bir qüllə düzəlt ki, Musanın məbudunun yanına qalxım. Mən, həqiqətən də, onu yalançılardan hesab edirəm”. (Qəsəs surəsi, 38)

Əslində isə məkanı Allah yaradıb və Özü məkandan münəzzəhdir. Məkana bağlı olan, yalnız yaradılmış olan varlıqlardır. Allahın varlığı hər yeri əhatə edir, buna görə də Allah hər an hər yerdədir.

Materialist dünyagörüşünün təsiri ilə bu həqiqəti dərk edə bilməyən insanların tabe olduqları saxta dinə görə isə Allah səmada bir yerdədir. Bəzi insanların dua edərkən yalnız səmaya baxmalarının bir səbəbi də budur. Halbuki, Allahın hər yerdə olduğunu bilən biri, hara baxırsa-baxsın, Allahın orada olduğunu bilər. Allah bu həqiqəti ayələrində belə bildirir:

“Gözlər Onu dərk etmir. O isə gözləri dərk edir. O, Lətifdir, (hər şeydən) Xəbərdardır”. (Ənam surəsi, 103)

(ardı var)

Sevinc Haqverdizadə

Azərbaycan dini tolerantlıq mövzusunda, həqiqətən, nümunə göstəriləcək ölkələrin önündə gəlir
Azərbaycan dini tolerantlıq mövzusunda, həqiqətən, nümunə göstəriləcək ölkələrin önündə gəlir. Həm bu istiqamətdə aparılan dövlət siyasəti, həm də xalqımızın sevgi və hörmətə dayanan xüsusiyyətləri bu zəminin yaranmasında böyük rol oynamışdır. Azərbaycanda yaşayan müsəlmanlar əsrlərdir ki, dini fərqli məzhəb və təriqətlər şəklində yaşasa da, demək olar ki, hər zaman Allah`ın bütün müsəlmanlara əmri olan dostluq, qardaşlıq və qarşılıqlı hörmət şəraitində yaşamışlar. Allah bir ayədə möminlərin bir-biri ilə dost olmalarını bu şəkildə bildirir:

Mömin kişilərlə mömin qadınlar bir-birinə dostdurlar. Onlar yaxşı işlər görməyi əmr edər, pis işləri yasaq edər, namaz qılıb zəkat verər, Allaha və Peyğəmbərinə itaət edərlər. Allah, əlbəttə ki, onlara rəhm edəcəkdir. Allah, həqiqətən, yenilməz qüvvət sahibi, hikmət sahibidir! (Tövbə surəsi, 71)

Amma son dövrlər bundan narahat olan və bu tolerant şəraiti pozmaq istəyən qüvvələrin mövcudluğu hiss olunur. Son zamanlar fərqli məzhəb və təriqətlər arasında ədavət salacaq xəbərlərin mediaya servis edilməsi ölkəmizdə dini tolerantlıq və sabitliyi pozmağa hesablanmış həmlələrdir. Bu səbəbdən, müsəlmanlar belə xəbərlərə etibar etməyib bir-birinə qarşı sərt mövqe tutmamalıdır. Həmin xəbərlərin kim tərəfindən və hansı məqsədlə yayılmasının araşdırılmasına isə xüsusi diqqət göstərməlidirlər. Allah bir Quran ayəsində müsəlmanları bu cür xəbərləri eşitdiklərində necə davranacaqlarını bildirmişdir:

Ey iman gətirənlər! Əgər bir fasiq sizə bir xəbər gətirsə, dərhal yoxlayın, yoxsa bilmədənbir qövmə pislik edər, sonra da etdiyinizə peşman olarsınız! (Hücurat surəsi, 6)

Həm də bu da nəzərə alınmalıdır ki, məzhəblər arasında hər hansı bir məsələ haqqında fərqli fikir və fətvalar olduğuna görə, bir məzhəbdə məqbul sayılan bir məsələnin bunu qəbul etməyən məzhəb nümayəndələrinə sensasiyalı xəbər kimi verilməsi o qədər də çətin deyil. Müsəlmanların arasını vurmaq istəyən qüvvələr məzhəblərdə olan fikir ayrılıqlarından ustalıqla istifadə edib rahat şəkildə ədavət planları qururlar. Çəkişmə və ədavətin müsəlmanların gücünü zəiflədəcəyi haqqında Allah bir Quran ayəsində bu şəkildə buyurmuşdur:

Allah və Onun Peyğəmbərinə itaət edin. Bir-birinizlə çəkişməyin, yoxsa qorxub zəifləyər və gücdən düşərsiniz. Səbir edin, çünki Allah səbir edənlərlədir! (Ənfal surəsi, 46)

Müsəlmanlar onların aralarında nifaq salmaq istəyənlərə qarşı Quranın göstərdiyi yolu tətbiq edərək fitnə-fəsadı önləməklə məsuldurlar:

Həqiqətən, möminlər qardaşdırlar. Buna görə də iki qardaşınızın arasını düzəldin və Allah`dan qorxun ki, bəlkə, rəhm olunasınız! (Hücurat surəsi, 10)

Ayədən də göründüyü kimi, Allah möminlərin arasında problem olduğu zaman digərlərinin onları barışdırmasını istəyir.
Həqiqətən də hər hansı bir din xadimi tərəfindən yanlış bir açıqlama və ya fikir söylənmişsə, o zaman düşmən mövqeyindən yanaşmayıb, şəfqətlə həmin yanlışın düzəldilməsini istəmək lazımdır. Allah hər şeydən öncə müsəlmanların bir-birinə dost olmasını və bir-birlərini qorumalarını əmr edir. Allah Quranın bir çox ayəsində müsəlmanları bir-birinə dost olmağa, yaxşılığı əmr edib pislikdən çəkindirməyə çağırmışdır.

Azərbaycanda yaşayan müsəlmanlar bu məsələdə diqqətli davranmalı və dövlətimizin illərlə ən gözəl şəkildə qoruyub saxladığı dini tolerantlığı qorumaq üçün birlik nümayiş etdirməlidirlər. Ölkəmizdə məzhəblər arasında ədavət salmaq və tolerantlığı pozmaq istəyənlərə veriləcək ən gözəl cavab müsəlmanların birlik olmasıdır. Hər nə qədər kiçik ayrılıqlar olsa da, bütün müsəlmanlar Allah`a, Onun Elçisinə və müqəddəs kitabımız Qurani-kərimə inanırlar. Ən vacib mövzularda ortaq inanca sahib olan müsəlmanlar üçün kiçik fərqliliklər ayrılıq səbəbi olmamalıdır.

Hamılıqla Allah`ın ipinə möhkəm sarılın və ayrılmayın! Allah`ın sizə verdiyi nemətini xatırlayın ki, siz bir-birinizə düşmən ikən, O, sizin qəlblərinizi birləşdirdi və Onun neməti sayəsində bir-birinizlə qardaş oldunuz. Siz oddan olan bir uçurumun kənarında ikən O, sizi oradan xilas etdi. Allah Öz ayələrini sizin üçün bu şəkildə aydınlaşdırır ki, haqq yola yönəlmiş olasınız! (Ali-İmran surəsi, 103)

Ramiq Vəliyev

Allah hər cür zinətin Özü tərəfindən bir nemət olaraq yaradıldığını bildirir və xurafatçılara işarə edərək “bu zinətləri kim haram etmişdir?” deyə buyurur
Xurafatçıların İslamı gözdən salmaq, Müsəlmanları (haşa) pinti, çirkin, rəqsdən, incəsənətdən, elmdən, estetikadan anlamayan cahil insanlar kimi göstərmə strategiyalarına ən yaxşı cavablar Qurandan və Peyğəmbərimizin (sav) sünnətindəndir. Xurafatçılar xüsusilə qadınları hədəf alaraq onların gözəlliklərini mümkün olduğu qədər basdırmağa, onları çirkinləşdirib, öz dilləri ilə desək “qara it, donuz və eşşək”lə eyni səviyyəyə gətirməyə çalışırlar (qadınları tənzih edirik). Bu zaman xurafatçıların ən şiddətlə qarşı qoyduqları yönlərdən biri də qadınların estetik və gözəl görünmələridir. Saç rəngi, kirşan, dırnaq boyası və s. kimi ən sadə estetik vasitələri qəti şəkildə haram elan edən bu bəsit zehniyyətli adamlar öz kiçik ağıllarına əsasən, bununla Müsəlmanları xor və alçaq göstərə biləcəklərini zənn edirlər. Hərçənd ki, Quran və bir çox səhih hədislərə baxdığımız zaman kosmetik vasitələrin, gözəl geyimlərin, boyunbağı, bilərzik kimi bütün aksessuarların və digər estetik anlayışların da daxil olduğu “zinət”lərin tez-tez tövsiyə, hətta əmr edildiyini görərik:

“De ki: “Allahın qulları üçün çıxardığı zinəti və təmiz ruziləri kim haram etmişdir?” De ki: “Bunlar dünya həyatında iman edənlər üçündür. Qiyamət günü isə sadəcə onlarındır” (Quran, 7:32)

Allah hər cür zinətin Özü tərəfindən bir nemət olaraq yaradıldığını bildirir və xurafatçılara işarə edərək “bu zinətləri kim haram etmişdir?” deyə buyurur. Bilindiyi kimi, xurafatçılar hər cür estetik və kosmetik vasitələrin haram olduğunu (bəzi saxta hədislər yoluyla) müdafiə edirlər. Lakin Allahın ayələrindən də bilindiyi kimi heç kəs Allahın halal etdiyini haram edə bilməz.

Allah digər bir ayəsində zinətlərdən istifadənin əhəmiyyətini vurğulayır və insanlara zinətlərini göstərmələrini buyurur:

“Ey Adəmoğulları, hər məscid yanında (Allahın zikr edildiyi hər yerdə) zinətlərinizi taxın…” (Quran, 7:31)

Xurafatçılar isə Allahın bütün bu əmrlərini gözardı edirlər. Quranı ən gözəl şəkildə tətbiq etmiş olan peyğəmbərimiz Hz. Muhəmmədin (sav) həyatına baxdığımız zaman isə, yenə xurafatçıların əksinə, estetikanın hökm sürdüyünü və o dövrdə də saç rəngi, kirşan, dırnaq boyası kimi kosmetikadan geniş şəkildə istifadə edildiyini görərik. Hz. Aişənin (ra) Peyğəmbərimizdən nəql etdiyi bir hədisdə bu mövzu açıq şəkildə belə vurğulanır:

“Qadını boyasız, bəzəksiz görməkdən xoşlanmaram” (Əbu-Razin)

Qurana baxdığımız zaman da gözəl boyaya diqqət çəkildiyini və bunun “Allahın boyası” olaraq tərif edildiyini görürük. Ətrafda gördüyümüz hər şeyi və hər kəsi Öz boyası ilə boyayan Allahdır:

“Allahın boyası… Kimdir Allahdan daha gözəl boyası olan?” (Quran, 2:138)

Kirşan, Dodaq Boyası və Göz Sürməsindən İstifadə

Bir çox hədis kitablarından rəvayət edildiyinə görə, Ümmü Həbibə yanaqlarına “həluk” adlı kirşan sürür (Belazuri, 1987:184-185). O dövrdə qırmızıya çalan ton vermək üçün istifadə edilən maddə həlukdur. Çəhrayı, sarı rəngdə bir maddədir. Hal-hazırda da həluk mövcuddur və satışda vardır.

Dodaqların boyanması üçün isə xınadan əldə edilən qırmızı tondan istifadə edilirdi. Bu dodaq boyası da 14 əsrdən bəridir Səudiyyə Ərəbistanında ənənəvi olaraq istifadə edilməkdədir.

Bu da məlum olan bir gerçəkdir ki, İslamın doğulduğu illərdə başda Peyğəmbərimiz olmaqla, Müsəlmanlar göz boyasından- ismit adlanan sürmə növündən (tərkibi xrom oksididir, hal-hazırda da işlədilir) də geniş surətdə istifadə edirdilər. Hətta rəvayətlərdə bildirildiyinə görə, Rəsulullah bir gözünə üç dəfə, digər gözünə də üç dəfə olmaq üzrə qələmlə qalın sürmə çəkərmiş və gözləri tünd qara rəngdən dolayı olduqca dolğun görünərmiş. Bu da cəmiyyətin ön-mühakimə ilə yanaşaraq törətmiş olduğu “qalın”, “tünd” və ya “ağır” makiyaj anlayışlarının heç də İslam əxlaqından uzaq və ya əxlaqına zidd olmadığını çox açıq surətdə ortaya qoyur. Rəvayətlərdən həmçinin qadınların və uşaqların da ismitdən istifadə etmiş olduqları görünür.

Dırnaq Boyalarından İstifadə

“Əlində Rəsulullah üçün məktub olan bir qadın pərdənin arxasından işarə etdi (əlini uzatdı). Rəsulullah əlini tutdu (məktubu almadan çəkdi) və “bu, kişi əlidirmi, yoxsa qadın əlidirmi, bilmirəm” buyurdu. Qadın: “qadın əlidir” dedi. Rəsulullah (sav) “əgər sən qadın olsaydın, dırnaqlarının (rəngini) xına ilə dəyişdirərdin” buyurdu” (Əbu-Davud, Hədis: 1992)

“Aişədən (ra) rəvayət edildiyinə görə, Hind Binti-Utbə: “Ya RəsulAllah, mənimlə beyət et” dedi. Rəsulullah (sav): “Əllərinin (rəngini) dəyişdirənə qədər səninlə beyət etməyəcəyəm…” buyurdu” (Əbu-Davud, Hədis: 4165)

Bütün bunlar Hz. Muhəmmədin (sav) qadınların baxımlı olmasına necə həssaslıqla yanaşdığını göstərir. Hədislər isə xurafatçıların özlərinin belə inkar edə bilməyəcəkləri səhihlikdəki “Əbu-Davud”dan götürülmüşdür.

Saç Rəngindən İstifadə

Peyğəmbərimizin (sav) dövründə hər növ- qızılı, qara, sarı, mavi, yaşıl rəngdə saç boyaları mövcud olmuşdur. O dövrdə bunlardan xalçalara, kilimlərə və paltarlara da rəng vermək üçün istifadə olunardı. Peyğəmbərimizin (sav) yaşlı vaxtlarında ağaran saçlarını ismitlə qara rəngə boyadığı bilinir, bundan əlavə, Rəsulullah öz qiyafəsini də sarı rənglə boyamışdır. Bu növ boyalar müasir dövrdə də istifadə edilir və daha çox “kök boya” adı ilə tanınır.

Kütubi-Sittədə saçların boyanması barədə “Hidab” adlı xüsusi bir bölüm vardır. Buradakı bəzi hədislər belədir:

“İbnu Abbas (ra) belə deyir: “(Saçlarına) xına yaxmış birisi gəlmişdir. Hz. Peyğəmbər (as): “Bu nə gözəldir!” buyurub təqdir etdi. (Az sonra) xına və kətəm ilə boyanmış birisi gəldi. “Bu, əvvəlkindən də gözəldir!” buyurdu. Sonra (saçlarını) sarıya boyamış birisi də gəlmişdi ki, “bu, digərlərindən də gözəldir!” buyurdu”. (Əbu-Davud, Tərəccül 19, (4211); İbnu Macə, Libas 34, (3627))

Süheybul-Xeyr radıyAllahu anh deyir: “Rəsulullah aleyhissalətu vəssəlam buyurdular ki: “(Ağaran saç və saqqallarınızı boyayarkən) işlətdiyiniz ən yaxşı boya, şübhəsiz, bu qara olandır. (Çünki qara rəng) qadınlarınızı sizə qarşı daha çox rəğbət etdirər, müxalifləriniz üçün də haqqınızda daha çox çəkinməyə vəsilədir”” (Ebu Davud, Libas 18, (4064), Tereccül 19, (4210); Nesai, Zinet 17, (8,140). Buhari, Libas 66, Menakıb 23; Müslim, Fedail 100-105, (2341); Ebu Davud, Tereccül 18, (4209); Nesai, Zinet 17, (8,140, 141))

Tabəraninin bir rəvayətində isə “Saçların rənginin dəyişdirilərək yadlara (əacim) müxalifət edilməsi” əmr edilir.

Buxari və Müslimdə Hz. Ənəsdən gələn bir rəvayətdə belə deyilir: “Hz. Əbu Bəkir və Hz. Ömər (ra) (saçlarını) xına və kətəm ilə boyayardılar”.

Əhməd ibnu Hənbəlin bir rəvayətində də Ənsardan yaşlanmış, saqqallarına ağ düşmüş bir ixtiyar qrupu ilə rastlaşdığı zaman Hz. Peyğəmbərin “Ey Ənsar camaatı, (saçlarınızı) qızılıya boyayın, sarıya boyayın və Əhli-Kitaba müxalifət edin” tövsiyəsini verir.

(Səhabə və Tabiinin) bir çoxu sarıya boyamağı uyğun görüblər. Hz. Əli, İbnu Ömər, Əbu Hureyrə və s. bunlardandır. Bir qismi xına və kətəm ilə, bir qismi zəfəran ilə, bir qismi də qara rəng ilə boyamışdırlar. Qara rəngi seçənlər arasında Hz. Osman, Hz. Həsən, Hz. Hüseyn, Ukbə İbnu Amir, İbnu Sirin, Əbu Bürdə və s. zikr edilir.

(son dörd hədisin mənbəyi: Kütubi-Sittə, İkinci Bab: Hidab, 2111-2112)

Aksessuar və Ətirdən İstifadə

Boyunbağı, qolbaq, sırğa və üzük kimi aksessuarlar tarix boyunca bütün Müsəlmanların geniş surətdə işlətmiş olduğu zinət əşyalarıdır. Allah Quranda Müsəlmanların aksessuarlardan istifadə etdiyinə diqqət çəkərək onlar üçün dənizlərdən “inci və mərcan” çıxardığını bir ayədə belə söyləyir:

“Bir-biriylə qovuşmaq üzrə iki dənizi axıtdı… İkisindən də inci və mərcan çıxır. Elə isə, Rəbbinizin hansı nemətlərini yalanlaya bilərsiniz?” (Quran, 55:19,22-23)

Digər bir ayəsində isə Allah bəzək əşyalarını “Onun bəxşişini axtarmaq və şükür etmək” üçün yaratdığını bildirir:

“Dənizi də sizin əmrinizə verən Odur, ondan təzə ət yeyirsiniz və geyiminizdə ondan bəzək əşyaları çıxarırsınız… (Bunlar) Onun fəzlindən axtarmağınız və şükür etməyiniz üçündür” (Quran, 16:14)

Hədislərə baxdığımız zaman da, Peyğəmbərimiz dövründə bunlardan istifadə edildiyi açıq şəkildə görünür:

“Urvə bin Abdullah bin Quşeyr Hz. Əlinin qızı Fatimənin yanına gəldiyi zaman onun hər qolunda bir cüt fildişi qolbaq, barmaqlarında üzük və boynunda muncuqlarla bəzədilmiş bir boyunbağı olduğunu görür və bunları soruşduğu zaman Fatimə: “Qadın kişiyə bənzəməz” deyərək bu cür zinətlərlə bəzənə biləcəyini ifadə edir” (İbni Sa’d, “Et- Tabakat”)

Ətir isə Allahın ən gözəl nemətlərindən olaraq bütün peyğəmbərlər tərəfindən işlədilmişdir. “Müşk” bu ətirlərdən ən məşhur olanıdır. Peyğəmbərimizdən (sav) nəql olunmuş ən bilinən hədislərdən biri isə budur:

“Mənə üç şey sevdirildi: Salihə qadın, gözəl ətir və gözümün nuru namaz”. (Nesâî, İşretu’n-Nisâ 1, (7, 61))

Hz. Aişənin də ihramda ikən ətir vurduğu nəql edilməkdədir. (İbni Sa’d, et- Tabakat)

Digər bir hədisdə isə Peyğəmbərimizin ətirdən istifadəsi bu şəkildə təsvir edilir:

“Rəsulullah Əfəndimiz Mədinə küçələrindən birindən keçdiyi zaman Onun müşk kimi ətri dərhal sezildiyi üçün, xalq o yoldan Həzrəti Peyğəmbərin (as) keçdiyini söylərdi. Bizlər Peyğəmbər Əfəndimizin (as) gəlişini, ətrinin gözəlliyindən anlardıq”. (Ibn Sa’d, Tabakat, I, 398-399; Mecme’uz-Zevâid, VIII, 282; el-Metâlib’ül-‘Aliye, IV, 25)

Nəticə

Buraya qədər təhlil etdiklərimizdən açıq-aşkar görünür ki, İslam dinində bəzənmək, gözəl görünmək, kosmetikadan istifadə etmək, estetikaya diqqət yetirmək tövsiyə, hətta əmr olunur. Xurafatçılar nə qədər cəhd etsələr belə, özlərinin uydurduqları dini İslama sirayət etdirə bilməyəcəklər. Onlar Allahın “Müzəyyin”, yəni “Bəzəyən” ismini unudaraq, İslamdan tamamilə fərqli bir din uydurmuş və özlərinin düzəltdikləri bu saxta dinə özləri də inanmışlardır. Müsəlmanlara düşən isə Qurana bağlanmaları və Quranda bildirildiyi kimi “sizin dininiz sizə, bizim dinimiz bizə” demələridir.

Rafət Əlizadə

Ümidsizliyi Rəbbimiz Quranda qadağan etmiş, bunun ancaq iman etməyənlərin bir xüsusiyyəti olduğunu bildirilmişdir.
Qurana görə ümidvar olmaq şərtlərdən asılı olmayaraq, hadisələrin hansı istiqamətdə inkişaf edəcəyindən narahat olmadan hər inkişafın özü üçün ən xeyirli şəkildə nəticələnəcəyinə inanıb Allah’a güvənməkdir. Çünki dünya bir imtahan yeridir. Bu imtahanda insan bir çox çətinlik və sıxıntılarla sınanır. Xəstələnir, işində müvəffəqiyyətsiz olur, avtomobil qəzasına düşür, yaralanır, imtahandan keçə bilmir, sevdiklərini itirir, böhtana məruz qalır … Bunlara gündəlik həyatda qarşımıza çıxan çətinliklər də əlavə olunduqda əsaslı bir sınaqdan keçmiş olur. Quranın öyrətdiyi dünyagörüşündən uzaq yaşayan insanlar baş verən bu hadisələr qarşısında sarsılır, getdikcə də daha pessimist və ümidsiz ruh halına bürünürlər. Ümidsizlik onların bütün enerjilərini, güclərini, həyəcanlarını əlindən alır. Üzərlərinə hüznlü, həzin, narahat və əldən düşmüş bir hal gəlir. Gözəl ümidlər yerini həmişə narahatlığa buraxır.

Eyni şərtlərdə Allah’a təvəkkül edən bir müsəlman isə çox fərqli, hətta tam zidd bir ruh halı yaşayır. Hadisələr istədiyi kimi inkişaf etməsə də, əhəmiyyət verdiyi bir şeyi itirsə də, xəstə olsa da, yaxınlarını itirsə də bunların hamısında xeyir görür. Başına nə gəlirsə-gəlsin, ilk olaraq dərhal bunun sonsuz ağıl və mərhəmət sahibi Allah’ın təqdiri olduğunu düşünür və Allah’ın mütləq bir hikmətlə yaratdığına inanır. “…Bəzən xoşlamadığınız bir şey, sizin üçün xeyirlidir…” (Bəqərə surəsi, 216) ayəsində işarə edildiyi kimi, kənardan baxıldıqda şər kimi görünən bir hadisənin ardında Allah’ın əslində özü üçün xeyir və gözəllik gizlətdiyini bilir.

Çünki insanın başına nə gəlirsə, Allah’ın diləməsi ilə gəlir. Allah’ın izni olmadan bir yarpaq belə tərpənməz. Heç bir şey təsadüf nəticəsində meydana gəlməz. Heç bir varlıq haşa Allah’dan, müstəqil bir gücə sahib deyil. Canlı-cansız hər şey Allah’ın nəzarətindədir və Onun təqdir etdiyi qədər daxilində hərəkət edir. Bu səbəbdən insanın yaşadığı hər hadisə ən incə təfərrüatına kimi Allah’ın məlumatı və izni daxilində baş verir. Bu gerçəyin şüurunda olan müsəlman şərtlər nə olursa-olsun, sonsuz mərhəmət sahibi Rəbbimizə güvənməyin hüzurunu yaşayır. Halına şükür edir, Allah’dan həmişə xeyir umur.

Ümidlərinin əsas hədəfi isə axirətdir. Çünki bu dünya həyatı müvəqqətidir. Axirət isə sonsuza qədər qalacağımız əsl yurdumuzdur. Allah qədərimizdə yaratdığı hadisələrlə bizi dünyada xeyirə sövq etdiyi kimi, axirətimiz üçün də gözəllik diləyir. Bu səbəbdən hər hadisənin hikmətini dünyada görüb anlayacağıq deyə bir qayda yoxdur. Allah diləsə bu hikmətləri dünya həyatımızda göstərər, diləsə axirətdə qarşımıza çıxarar. Ancaq hər vəziyyətdə müsəlmanın qəlbi Allah’a qarşı ümidvardır. Səhv etdiyində, bir günah etdiyini düşündükdə də yenə bu ruh halını itirməz. Dərhal Allah’a səmimi qəlblə tövbə edərək, bu tövbəsinin qəbulunu Allah’dan ümid edər. Daha təqvalı olmağı, daha gözəl əxlaqlı olmağı, Allah yolunda daha çox xidmət etməyi, daha səmimi, daha sevgi dolu, daha yaxşı, daha sağlam, daha gözəl və nurlu olmağı Allah’dan daim ümid edər. Rəbbimizin razılığını, rəhmətini və cənnətini ümidlə arzu edər. Bu ümidvarlıq onun qəlbində böyük sevinc və həyəcan meydana gətirər. Ruhunu, içini açar. Allah eşqi ilə coşmasına, sevinməsinə və şövqlənməsinə səbəb olar.

Ümidvar olmaq Quran əxlaqının tələbidir

Namaz qılmaq, oruc tutmaq kimi Allah’a qarşı ümidvar olmaq da müsəlman üçün fərzdir. Ümidsizliyi Rəbbimiz Quranda qadağan etmiş, bunun ancaq iman etməyənlərin bir xüsusiyyəti olduğunu bildirilmişdir.

“…Allah’ın mərhəmətindən ümidinizi kəsməyin. Allah’ın mərhəmətindən yalnız kafirlər ümidini üzər!” (Yusuf surəsi, 87)

Allah, Öz mərhəmətindən ümid kəsənlərin, ancaq inkar edənlər olduğunu bir başqa ayəsində bizlərə bu şəkildə bildirir:

Allah’ın ayələrini və Onunla qarşılaşacaqlarını inkar edənlər Mənim mərhəmətimdən ümidlərini üzənlərdir. Onları ağrılı-acılı bir əzab gözləyir. (Ənkəbut surəsi, 23)

Səmimi olaraq iman edən insan Allah’ın möminlərin dostu və köməkçisi olduğunu, onlara qarşı sonsuz şəfqətli və mərhəmətli olduğunu, Allah’ın səmimi qullarını həm bu dünyada, həm də axirətdə böyük mükafatla müjdələdiyini və Allah’ın vədindən dönməyəcəyini bilir. Allah’ın özü üçün həmişə xeyir və gözəllik dilədiyini, özünə rəhmət və hidayət qapılarını açdığını, qarşısına saysız əcr fürsəti çıxardığını görər.

Quranın bir çox ayəsində Allah’ın mömin qullarına bu gözəllikləri müjdələdiyini görürük:

” İman gətirib hicrət edənləri, Allah yolunda malları və canları ilə vuruşanları Allah yanında ən yüksək dərəcələr gözləyir. Onlar nicat tapanlardır. Rəbbi onları Özündən bir mərhəmət, razılıq və içərisində onlar üçün tükənməz nemətlər olan cənnətlərlə müjdələr.” (Tövbə surəsi, 20-21)

Nərmin Kərimzadə

Xurafatçılar yəhudilərin lənətli olduqlarını, mütləq öldürülməli, sürgün edilməli və insan kimi rəftar edilməməli məxluqlar olduqlarına inanırlar.
Xurafatçılar arasında qadın düşmənçiliyindən və təriqət düşmənçiliyindən əlavə daha bir mövhumatçı düşüncə vardır ki, bu da yəhudilərə qarşı duyduqları amansız nifrət hissidir. Xurafatçılar yəhudilərin lənətli olduqlarını, mütləq öldürülməli, sürgün edilməli və insan kimi rəftar edilməməli məxluqlar olduqlarına inanırlar. Bu yazımızda xurafatçıların Quran əxlaqından tamamilə uzaq düşüncə və rəftar formalarını yenə Quran ayələri işığında incələyəcəyik. Unutmaq olmaz ki, Quranda yəhudilərin təhdidi ilə bağlı ayələr onlardan sadəcə bir qisminə yönəlmişdir. Allah Quranda Kitab Əhlinin (yəhudi və xristianların) içində gözəl əxlaqlı və pis əxlaqlı insanların da olduğunu bildirir. Belə ki, Allah xüsusilə yəhudilərə diqqət çəkərək: “Musa qövmündən (yəhudilərdən) haqqa çatdıran və onunla ədaləti bərqərar edən bir qrup vardır” (Əraf, 159) deyə buyurur. Bundan əlavə, Quranda dəfələrlə yəhudi və xristianların sadəcə bir qisminə xitab edildiyi də vurğulanmışdır:

“Kitab Əhlindən çoxu…” (Bəqərə, 109)

“Kitab Əhlindən bir qrup…” (Ali-İmran, 69)

“Kitab Əhlinin bir hissəsi…” (Ali-İmran, 72)

“Kitab Əhlindən elələri vardır ki…” (Ali-İmran, 75)

“Onların hamısı bir deyildir. Kitab Əhlindən bir camaat vardır ki…” (Ali-İmran, 113)

“Bəzi yəhudilər…” (Nisa, 46)

“…Yəhudi müdriklərindən bir çoxu…” (Tövbə, 34)

“İsrailoğullarından (yəhudilərdən) müdriklər…” (Şuəra, 197)

Ayələrdən açıq-aşkar görünür ki, Quranda yəhudilərə və xristianlara bütövlükdə xitab edilmir. Eynilə digər ayələrə də baxdığımız zaman, Kitab Əhlinin- yəhudi və xristianların içində doğru yolu mənimsəmiş insanların olduğu açıq şəkildə bildirilir:

“…(Yəhudi və xristianların) aralarında haqqı etiraf edən bir camaat vardır…” (Maidə, 66)

“…Kitab Əhli də inanmış olsaydı, əlbəttə özləri üçün xeyirli olardı. İçlərindən iman edənlər vardır…” (Ali-İmran, 110)

Yəhudilərdən bir qismi Cənnətə girəcək

Xurafatçıların şiddətlə dəstəklədikləri fikirlərdən biri də yəhudi və xristianların qətiyyən Cənnətə girə bilməmələridir. Bunun üçün xurafatçılar Quranın bu ayələrini də təkzib etməyə hazırdırlar:

“Şübhəsiz ki, möminlərdən (Müsəlmanlardan), yəhudi, xristian və sabiilərdən Allaha və Axirət gününə iman gətirənlərin və yaxşı iş görənlərin mükafatı öz Rəbbi yanındadır. Onlara heç bir qorxu yoxdur və onlar kədərlənməyəcəklər” (Quran, 2:62)

“Onların (yəhudi və xristianların) hamısı bir deyildir. Kitab Əhli içərisində haqdan möhkəm yapışan bir camaat vardır ki, onlar gecələri səcdəyə qapanıb Allahın ayələrini oxuyurlar. Belələri Allaha, Axirət gününə iman gətirir, yaxşı işlər görməyi buyurur, pis əməlləri qadağan edir və xeyirxah işlər görməyə tələsirlər. Məhz onlar əməlisalehlərdəndir. Onların etdiyi yaxşılıqlar əvəzsiz qalmayacaqdır. Allah müttəqiləri tanıyır” (Quran, 3:113-115)

“Həqiqətən, Kitab əhlindən (yəhudi və xristianlardan) elələri də var ki, Allaha itaətkar olaraq həm Allaha, həm sizə nazil edilənə, həm də özlərinə nazil edilənə iman gətirir, Allahın ayələrini ucuz qiymətə satmırlar. Onların öz Rəbbi yanında mükafatları vardır. Şübhəsiz ki, Allah tez haqq-hesab çəkəndir” (Quran, 3:199)

“Lakin onlardan (yəhudilərdən) elmdə dərinləşənlər ilə möminlər sənə endirilənə və səndən öncə endirilənə inanırlar. Namazı dosdoğru qılanlar, zəkatı verənlər, Allaha və axirət gününə inananlar- məhz bunlar, Biz bunlara böyük bir əcir verəcəyik” (Quran, 4:162)

“İman gətirənlərdən (Müsəlmanlardan), yəhudilərdən, sabii və xristianlardan Allaha və Axirət gününə inanıb yaxşı iş görənlərin heç bir qorxusu yoxdur və onlar kədərlənməyəcəklər” (Quran, 5:69)

Quranın bu ayələrindən açıq-aşkar görünür ki, Allah Müsəlmanlardan əlavə, yəhudi, xristian və sabiilərin də bir qisminə Cənnəti vəd etmişdir.

Yəhudilərin yeməyini yemək halaldır

“…Kitab verilənlərin (yəhudi və xristianların) yeməyi sizə halal, sizin də yeməyiniz onlara halaldır…” (Maidə, 5)

Yəhudilərlə evlənmək halaldır

“…Möminlərdən azad və iffətli qadınlar ilə sizdən öncə kitab verilənlərdən (yəhudi və xristianlardan) azad və iffətli qadınlar da namuslu olduqları, zina etmədikləri, gizlin dostları olmadıqları və mehrlərini verdiyiniz təqdirdə sizə halal edildi…” (Maidə, 5)

Allahın Quranda bildirdiyi və xurafatçıların şiddətlə qarşı olduqları bu həqiqətlərdən bir çox insan xəbərsiz qalır. Allahın “onlarla evlənə bilərsiniz” deməsi, yəhudi və xristianlarla eşq dərəcəsində bir yaxınlıq qura biləcəyimizin açıq göstəricisidir. Allah “onlarla eşq yaşayın” dediyi halda, xurafatçılar lənətləməkdən və öldürməkdən bəhs edirlər. Bu isə, Quran əxlaqına tamamilə ziddir.

“İsrail” Hz. Yəqub peyğəmbərin başqa bir adıdır

Xurafatçılar “lənət olsun İsrailə” (haşa) kimi çıxışlar etdikləri zaman unutduqları böyük bir həqiqət vardır. Xurafatçılar Qurandan bixəbər olduqlarına görə “İsrail”in, əslində, Yəqub peyğəmbərin digər bir adı olduğunu unudurlar. Bunu Allah Ali-İmran surəsi, 93-cü ayədə açıq şəkildə bildirir.

“İsrailoğullarını Aləmlərə Üstün Etdik”

Xurafatçılar yəhudiləri xor görüb alçaltdıqları halda, Allah Quranın bir çox ayəsində İsrailoğullarını aləmlər üzərində seçilmiş və üstün olduqlarını vurğulayır:

“Ey İsrailoğulları, sizə verdiyim nemətimi və sizi aləmlərə üstün qıldığımı xatırlayın” (Bəqərə, 47)

“(Hz. Musa dedi:) “O (Allah) sizi aləmlərə üstün etdiyi halda mən sizə Allahdan başqa bir İlahmı axtaracağam?” (Əraf, 140)

“And olsun ki, İsrailoğullarını o alçaldıcı əzabdan qurtardıq… And olsun, Biz onları bir elm üzrə aləmlərə üstün etdik” (Duxan, 30,32)

“And olsun ki, Biz İsrailoğullarına kitab, hökm və peyğəmbərlik verdik, onları gözəl və təmiz şeylərlə rizqləndirdik və onları aləmlərə üstün etdik” (Casiyə, 16)

Yəhudilərin içində müdrik xadimlər var

“Şübhəsiz ki, Tövratı Biz nazil etmişik. Onda hidayət və nur vardır. Allaha təslim olan peyğəmbərlər yəhudilərə bununla hökm verirlər. Müdrik xadimlər və yüksək müdriklər də Allahın Kitabını qorumaqla məsul olduqlarına və onun üzərində şahid olduqlarına (görə onunla hökm verirlər)” (Maidə, 44)

“Müdrik xadimlər və yüksək müdriklər onlara günah sözləri və haram yeməyi qadağan etməli deyilmiydilər? (Maidə, 63)

“İsrailoğullarından müdriklərin onu (Quranı) bilməsi onlar üçün bir dəlil deyilmi?” (Şuəra, 197)

Peyğəmbərlərin bir çoxu yəhudidir

Xurafatçılar səthi düşüncələrindən dolayı yəhudiləri lənətləyərkən unutduqları daha bir böyük məsələ vardır ki, bu da tarix boyunca yaşamış və Quranda bəhs edilən peyğəmbərlərin bir çoxunun əslən yəhudi olmalarıdır. Hz. Lut, Hz. İshaq, Hz. Yaqub, Hz. Harun, Hz. Yusif, Hz. Süleyman kimi daha bir çox peyğəmbəri Allah yəhudi qövmündən seçmişdir. Allah peyğəmbərləri xüsusilə yəhudilərin içindən çıxardığını da ayələrində bildirir:

“O vaxt Musa öz qövmünə belə demişdi: “Ey qövmüm, Allahın üzərinizdəki nemətini xatırlayın. İçinizdən peyğəmbərlər çıxartdı, sizi rəhbərlər etdi və aləmlərdən heç kəsə vermədiyini sizə verdi”. (Maidə, 20)

“Biz ona İshaqı və Yəqubu bağışladıq. Onun nəslinə peyğəmbərlik və Kitab verdik. Dünyada onun mükafatını verdik. Şübhəsiz ki, o, axirətdə əməlisalehlərdən olacaqdır!” (Ənkəbut, 27)

“Biz ona İshaqı və Yaqubu bəxş etdik. Hər ikisini doğru yola yönəltdik. Bundan əvvəl Nuhu da doğru yola yönəltmişdik. Onun nəslindən olan Davudu, Süleymanı, Əyyubu, Yusufu, Musanı və Harunu da. Biz yaxşı əməl sahiblərini belə mükafatlandırırıq. Zəkəriyyanı, Yəhyanı, İsanı və İlyası da. Hamısı əməlisalehlərdən idilər. İsmaili, Əlyəsə`i, Yunusu və Lutu da. Hamısını aləmlərdən üstün etdik. Onların atalarından, nəsillərindən və qardaşlarından bəzilərini də. Onları seçdik və düz yola yönəltdik. Bu, Allahın hidayətidir. Bununla O, qullarından istədiyi şəxsi doğru yola yönəldir. Əgər Ona şərik qoşsaydılar, əlbəttə, etdikləri əməllər puç olardı. Bunlar, Kitab, hikmət və peyğəmbərlik verdiyimiz kəslərdir…” (Ənam, 84-89)

Yəhudilərin İsraildə yaşamaq haqqı var

Xurafatçılar amansızcasına yəhudi nifrətini təbliğ edərkən onların İsraildən sürgün edilmələrini də istəyirlər. Buna bəhanə olaraq isə İsraillə Fələstin arasındakı münaqişəni səbəb göstərirlər. Halbuki Müsəlmanlarla yəhudilər eynilə Peyğəmbərimizin (sav) dövründəki kimi bir yerdə əmin-amanlıqla yaşaya bilərlər. Xurafatçıların əsl hədəfi isə yəhudiləri İsraildən çıxarmaq deyil, onları yer üzündən birdəfəlik silməkdir. Lakin Allah təbii ki onların bu qəddar düşüncəsinin həyata keçməsinə yol verməyəcəkdir. Hz. Musa öz qövmü ilə İsrail ərazisində məskunlaşdıqdan sonra Allah İsrailoğullarına bu torpaqların mirasçıları olduqlarını deyir:

Orada bərəkətlər verdiyimiz yerin (İsrailin) şərqinə də, qərbinə də o xor görülüb zəif buraxılanları (Musa qövmünü) mirasçılar etdik. Rəbbinin İsrailoğullarına (yəhudilərə) olan o gözəl sözü (vədi) səbir etmələri qarşılığında tamamlandı. Fironun və qövmünün etdiklərini və yüksəltdiklərini də yerləbir etdik” (Əraf, 137)

Nəticə

Quranla yaxından tanış olan hər bir insan, xurafatçıların və onların bəzi saxta, uydurma hədislərindəki yəhudi nifrətinin qətiyyən Quran əxlaqı ilə uzlaşmadığını və Quran əxlaqından tamamilə uzaq olduğunu dərhal görər. Xurafatçılar yəhudilərin yer üzündən silinməsi ilə kifayətlənmir, dinsizlərin, xristianların, qadınların, hətta Müsəlman olub onun təriqətindən olmayanların bütünlüklə yaşama haqlarının olmamasını arzu edirlər. Onların bu qorxunc və çirkin ideologiyalarına qarşı Qurana sarılmaq və Allahın bizə nazil etdiyi və məsul olduğumuz yeganə Kitabdan dinimizi çox yaxşı öyrənməliyik.

Xurafatçılar bütün yəhudiləri lənətlənmiş adlandırdıqları halda, Qurana uymadıqları və Allahın, Onun Peyğəmbərinin (sav) adından yalan danışdıqları üçün özləri lənətləniblər:

“Allaha qarşı yalan uydurub iftira yaxandan daha zalım kim var? Bax bunlar Rəblərinə təqdim ediləcəklər və şahidlər: “Rəblərinə qarşı yalan söyləyənlər bunlardır” deyəcəklər. Xəbəriniz olsun: Allahın lənəti zalımların üstünədir” (Hud, 18)

Rafət Əlizadə

Hər insanın həyata keçirmək istədiyi arzusu var. Bəzən bunların zamanı çox yaxın, imkanları da arzusunun reallaşması üçün uyğundur.

Böyük səy göstərərək əldə etdiyiniz eviniz, əşyalarınız, geyimləriniz, yediyiniz yeməklər, əlvan rəngləri ilə göz qamaşdıran çiçəklər, yamyaşıl ağaclar, bədəniniz, saçlarınız, dəriniz, qısası, hər şey zaman ərzində köhnəlməyə, xarab olmağa, yaşlanmağa məhkumdur. Heç bitməyəcəkmiş kimi görünən dünya həyatı çox qısa imtahan dövründən ibarətdir və bütün gözəlliklər zamanla məhv olur.

Hər insanın həyata keçirmək istədiyi arzusu var. Bəzən bunların zamanı çox yaxın, imkanları da arzusunun reallaşması üçün uyğundur. Bəzi insanların da böyük istəklə arzuladığı hadisələrin həyata keçməsi isə, Allah`ın izni ilə, çox çətin olur. Bu insanların əlindəki maddi-mənəvi imkanlar və şərait arzularının reallaşması üçün kifayət etmir. Məsələn, yaşlı bir insan nə qədər geriyə qayıdıb gənclik illərində yaşamağı arzulasa da, Allah`ın adətullahına uyğun olaraq, bu, dünya həyatında mümkün deyil. Bu vəziyyəti hər kəs bilir, ancaq yenə də imkanları istəklərinin reallaşması üçün çox uyğun olan insanlar da, olmayanlar da bəzən xəyallarının reallaşmasını çox istəyirlər. Bu da dünyadakı imtahanın bir sirridir.

Dünya həyatı bir göz qırpımı qədər qısa müddətdə bitir və insanların əldə etdiyi xoşbəxtlik hissi də sona çatır. Bu səbəbdən, insan bütün diqqətini təkcə istəklərinin reallaşıb-reallaşmadığına deyil, sonsuz axirət həyatını qazanacaq əxlaqda olub-olmadığına verməlidir. Çünki bir insanın bütün arzuları məhz istədiyi şəkildə reallaşsa da, xoşbəxtliyi bir neçə onillik davam edir. Sonda mütləq bu nemətlər əlindən çıxır və ölümlə birlikdə sahib olduğu hər şey geridə qalır. Arzu etdiyi bütün gözəllikləri axirətdə əldə etməyi hədəf seçən insan isə bu xoşbəxtlik hissini əbədiyyən duyacaq.

İnsan bir anlıq bu həqiqət üzərində düşünməli və müqayisə etməlidir. Öz-özünə qərar verməlidir. Sadəcə dünyadakı gözəllikləri əldə etmək üçün çalışmağın insana heç bir faydası olmayacağını görməlidir. Allah istəsə, insana dünyada da nemət verə bilər və bu, bir insan üçün böyük lütfdür. Ancaq insanın bunu məqsədə çevirərək rahatlığı, xoşbəxtliyi, sevinci üçün bunu bir növ şərt qoşması çox böyük qəflət və xətadır. İnsan arzuladığı bütün nemətləri Allah`dan dünyada və axirətdə lütf etməsini diləyər, ancaq Rəbbimizin ona verdikləri ilə də sevinər. Əsas odur ki, bu xoşbəxtliyi sadəcə səthi xoşbəxtlik kimi görməsin, əbədi həyatında Allah`ın bütün istədiklərini verəcəyini ümid edərək yaşasın. Unutmaq olmaz ki, möminlər həm dünya və həm də axirət nemətlərinin ən gözəlinə qovuşarlar:

Dünya həyatında da, axirətdə də onlara müjdə vardır… (Yunis surəsi, 64)

Ülviyyə Əlizadə

Kiçik uşaqlar irqi ayrı seçkiliyi, dinindən, millətindən, mədəniyyətindən asılı olaraq insanları fərqləndirməyi, insanlara zülm etməyi bilmirlər.

Nifrətin yayılmasının səbəbləri nədir? Nifrəti necə sevgiyə çevirmək olar?

Bütün insanlar sevgini bilərək dünyaya göz açırlar. Kiçik uşaqlar irqi ayrı seçkiliyi, dinindən, millətindən, mədəniyyətindən asılı olaraq insanları fərqləndirməyi, insanlara zülm etməyi bilmirlər. Çünki hər insan dünyaya gələrkən Allah`ın ona verdiyi ruhla doğulur, ruha da insanın fitrətinə uyğun olaraq sevgi hakimdir. İnsanlar nifrəti, kini, həmçinin irqinə, dininə, dilinə və fikrinə görə bir-biri ilə düşmənlik etməyi sonradan öyrənirlər.

İnsanlara nifrəti öyrədən və dünyadakı insanların əksəriyyətinin sıxıntılı olmasının səbəbi şeytandır. Şeytanın təlqinləri nəticəsində insanların əksəriyyəti sevgi ruhunun əksinə nifrət ruhunda olmağı seçmiş, asan olan sevgiyə deyil, çətin olan nifrətə üstünlük vermişlər. Fitrəti sevgi üzərində olduğu halda, buna zidd olanı seçərək düşmən qazanmış, problemləri həll etmək əvəzinə, daim şikayət edərək zülm sistemi əmələ gətirmişlər. Bu zülm sisteminin içində insanların rahat və xoşbəxt yaşaması isə mümkün deyil.

Bəs necə olur ki, ruh insan fitrətinə uyğun olaraq sevgiyə meyilli olduğu halda, nifrət bu qədər asanlıqla ruhlara hakim olmuşdur? Qurana baxdığımız zaman bunun səbəbini asanlıqla görmək mümkündür. Ayədə şeytanın Allah`a qarşı üsyanı və vədi bu şəkildə xəbər verilir:

… Sənin düz yolunun üstündə oturub (insanları) tovlayacağam. (Əraf surəsi, 16)

Lakin qəlbi kin və nifrətlə dolu olan insanlar bu ruhi hallarını dəyişdirmədikləri müddət ərzində sıxıntı və bədbəxtlikdən qurtula bilməzlər. Allah`ın bəyənmədiyi bu əxlaqda davam edən, həqiqi imanı yaşamaq istəməyən bu insanlar axirətdə də bu sıxıntılı həyata davam edərlər. Çünki dünyada ikən sevgini, mərhəməti, səmimiyyəti, təvazökarlığı yaşamayan, ikiüzlülüyü, səmimiyyətsizliyi, üsyanı normal həyat tərzinə çevirən insanlar axirətdə də buna uyğun qarşılıq görəcəklər.

Dünyada daim müharibədən, zülmdən bəhs edənlər bu sevgisiz, mərhəmətsiz əxlaqın hələ dünyada ikən özlərinə yaşatdığı əzabın axirətdə də sonsuz əzaba çevriləcəyini bilməlidirlər. Bu əxlaq bu şəxslərin dünya həyatında heç kimlə dost ola bilməməsinə, sevilməməsinə, bu nemətlərdən məhrum qalmasına və Cəhənnəm əzabını yaşamasına səbəb olur. Allah dilərsə, eyni narahat mühiti bu şəxslər üçün sonsuza qədər yarada bilər. Çünki Quranda Cəhənnəm əhlinin də bir-biri ilə davamlı mübahisə etdiyi, od əzabı ilə yanaşı bir də bu narahat mühitin gətirdiyi mənəvi əzabı da yaşadığı bildirilir:

“Şübhəsiz ki, od sakinlərinin bir-biri ilə höcətləşməsi bir həqiqətdir”. (Sad surəsi, 64)

Bu nifrət ruhunun səbəb olduğu müharibələrə də kifayət qədər pul xərclənir. Halbuki dünyaya sevgi hakim olsa, müharibələrə xərclənən bu pullar daha faydalı sahələrə xərclənə bilər. Məsələn, 11 sentyabr hadisələrindən sonra Amerikanın Əfqanıstana əsgər göndərərək başlatdığı müharibəyə rəsmi məlumatlara əsasən, 1,7 trilyon dollar pul xərclədiyi bildirilmişdir. Halbuki bu, bütün dünyadakı aclığı 14 il müddətində aradan qaldırmağa kifayət edəcək məbləğdir.

Nifrəti sevgiyə çevirməyin tək yolu isə gözəl əxlaqın bütün dünyada yayılmasına vəsilə olmaqdır. Bunun üçün Quran əxlaqını yaşamaq lazımdır. Belə ki, Quran bizə səbirli olmağı, fədakarlığı, təvazökarlığı, vəfanı, sədaqəti, bağışlamağı tövsiyə edir. İnsanların əksəriyyətinin nifrəti təşviq etməsi sevginin hakim olmasına mane olmamalıdır. Sevgi tərəfdarı insan hər zaman Allah`ın köməkçisidir. Sevgini yaşayan və yaşadan hər insana isə Allah dünyanı da, axirəti də gözəlləşdirəcəkdir.

Nərmin Kərimzadə

Görkəmli ədəbiyyatşünas, tənqdçi-alim, filologiya elmləri doktoru, bir neçə dəyərli kitabın müəllifi İmamverdi Əbilov tənqidçi olmasına baxmayaraq, Bəxtiyar Vahabzadə yaradıcılığına tənqidi prizmadan deyil, aralarındakı dostluq münasibətlərini önə çəkərək, qəlbində yatan mürgülü xatirələrin toplusu kimi bu kitabda əks etdirərək, oxuculara təqdim etmişdir. Bizlər bu kitabı oxuduqca, hər iki insanı dostluğun zirvəsində görürük.
Oxucuların ixtiyarına verilən bu kitabı tənqidçi-alim İmamverdi Əbilovla şair Bəxtiyar Vahabzadə dostluğunun təcəssümü kimi dəyərləndirmək daha məqsədəuyğun sayılır. “XATİRƏLƏRİN AY İŞIĞINDA“ kitabı eyni dövrdə yaşayıb-yaradan iki yaradıcı insanın saf, ülvü dostluğundan bəhs edir. Bu insanlar başqa-başqa yerlərdə doğulub, boya-başa çatsalar da, onları yalnız bir amal birləşdirirdi: əqidə və hiss birliyi, eyni bucaqdan görünən dunyagörüşü.
Bəxtiyar Vahabzadə Şəki şəhərində dünyaya göz açan və M.F.Axundovdan sonra gələn, bir çox dahi şəxsiyyətlərlə bir sırada adı çəkilən dühalardan biri idi. Mənim həmyerlim olan Bəxtiyar Vahabzadə yaradıcılığına hörmətlə yanaşan insanlara həmişə böyük rəğbətim olub. İmamverdi müəllim, Bəxtiyar müəllimlə dostluğunuza dəyər verərək, bu kitabı nəşr etdiyiniz üçün sizə ürəkdən “çox sağ ol” deyirəm. Siz Bəxtiyar müəllimi onu sevənlərə daha qözəl tanıda bildiniz. Mən həmişə öz eloğlumu görmək arzusunda olsam da, bu mənə qismət olmayıb. Amma qeyd etdiyiniz kimi, Bəxtiyar müəllim elə bir zəngin irs sahibidir ki, onunla təmasda olmayan bir insan da ondan ürəkdolusu danışa bilər. Bəxtiyar Vahabzadəni tək Azərbaycan xalqı deyil, böyük Türk dünyası da tanıyır və sevir. Siz həm bu kitabın müəllifi, həm də bir dost kimi, şairin dostluqda necə sədaqətli olduğunu önə çəkmisiniz. Bəxtiyar dövrünün ən ağır günlərində yaşayıb-yaradan, bir çox qadağalara baxmayaraq, öz sözünü deyə bilən şair idi. Dostluq etdiyiniz Bəxtiyar sözün, fikrin, hətta milli şüurumuzun zəncirləndiyi sovetlər dönəmində “Gülüstan”, “Özümüzü kəsən qılınc”, ”Kövrək budaqlar” kimi siyasi mühiti qılınclayan bir çox əsərilə heç nədən çəkinmədən sözünü deyə bildi. Bəli, dili üçün dilim-dilim doğrananda, dünyanın fırlanmasını insanlara çatdırmaq istəyəndə, siz onun yanında olub, onu ay işığında dinləyərək, xalqı üçün ürəyi yanan şairin dərdinə şərik olmusunuz. Bu kitabı oxuduqca, bir-birinizə yazdığınız məktublarda dostluq üçün ürəyinizi verdiyinizə əmin oluram. Və hətta, BƏXTİYARI itirməklə ədəbi mühit boş qalmaqla yanaşı, sizin də özünüzü tənha saydığınız hiss olunur. Həqiqətən də, bu gün ədəbi mühitdə Bəxtiyar müəllimdən sonra, xalqın sevgisini qazanıb onu öz arxasınca apara bilən söz sahibi yoxdur. Düşünmədən, ürək ağrısı ilə deyərdim ki, ədəbiyyatımız, doğrudan da, yetim qalıb.
Bəxtiyar müəllim haqqında çox söz demək olar, lakin sizin yazdığınız xatirələr səhfələndikcə, dostluqda sədaqətli, əzmkar bir insanı bir daha yaxından tanıyırıq və bu dostluğa qibtə etməmək mümkün deyil. Həqiqətən də, qeyd etdiyiniz kimi, sizə ünvanladığı məktubların birində ”Əzizim, iki gözüm, qardaşım, məsləkdaşım” kimi ürəkdən deyilmiş bu ifadələrin arxasında böyük bir dostluğun işığı görünür. Dostluq elə bir məfhumdur ki, hər insan onu başa düşə bilməz. Dədə-babalarımız da çox yerində demişdir: ”Qardaş özü dost olsa yaxşıdır”. Demək, əsil dost qardaşdan da irəlidir.
Qeyd edirsiniz ki, Bəxtiyar müəllimlə tanışlığınız 1948-ci ildə Yazıçılar Birliyində Səməd Vurğunla görüşünüz zamanı olub və elə o gündən qayəsi nurla yoğrulan və ay işığına dönərək, yaddan çıxmayan xatirələrə çevrilən bu dostluğun təməli qoyulub. Güman edirəm ki, siz qəlbinizdəki acılı-şirinli xatirələri yada salanda Bəxtiyar müəllimin “Bircə ondan razıyam ki, özümdən narazıyam” ifadəsini hansı səbəbdən dediyini bildiyiniz üçün bir dost kimi qəlbiniz çox sızıldayıb. Məgər, bu insan öz xalqı üçün az iş görmüşdü? Bütün bu məziyyətlər, onun öz-özünü qınaması şairin böyüklüyündən, təvazökarlığından xəbər vermirmi? Hətta, onu da qeyd edirsiniz ki, Şəkidə, Bəxtiyar müəllimin evində qonaq olarkən, sanki özünü sizə borclu kimi göstərməyə çalışırdı. Bütün bunlar isə onun Şəkili olduğundan və Şəkisayağı qonaqpərvərliyindən xəbər verir. Məncə, illərin sınağından çıxan dostluğunuzun möhkəmliyi məkan tanımır, necə ki, sizin topladığınız xatirələr xəzinəsində öz əksini tapır. Bəli, məkan tanımayan dostluq xeyir-şərdə, toy-düyündə özünü təsdiq edir. Sizin qəlbiniz çeşid-çeşid səhifələndikcə vəfalı dost, həm də böyük bir alim kimi dahi şəxsiyyətin bir çox bilmədiyimiz cəhətlərini onu sevənlərə açmağı bacardınız. Deyirlər, dost dar gündə sınanar, İmamverdi müəllim, siz zaman-zaman sınanmısınız. Qeyd etdiyiniz kimi, 1960-cı ildə Rəsul Rza haqqında yazdığınız kitabın nəşrinin ləngiməsindən xəbər tutan əziz dostunuz Bəxtiyar müəllim Azərbaycanda KP MK-nın ideologiya üzrə katibi, həmyerlisi mərhum Nazim Hacıyevin, Yazıçılar İttifaqı rəhbərlyinin qəbuluna gedərək, kitabın çap olunması üçün müsbət cavaba nail olur. Az bir müddət ərzində həmin kitab 6 min tirajla işıq üzü gördü.
Yaddaşınız səhifələndikcə, bir ömür boyu dost olduğunuz insanın mərdliyindən, cəsarətindən, kövrəkliyindən söz açırsınız. Yolda qarşısına çıxıb əl açan kasıb qız-gəlinləri görəndə, onların əllərini boş qoymasa da, deyirmiş: “Mən onlara bir günlük dolanışıq verdim, necə olacaq bu işlərin axırı?” – deyərək, hönkür-hönkür ağladığının şahidi siz olmusunuz. 60 il dost olduğunuz insanı bizə sizdən yaxşı kim tanıda bilər? Siz demişkən, bu insan ancaq öz- özü ilə müqayisə oluna bilər.
Bəli, Bəxtiyar müəllim özünün, sözünün cəsarətinə güvənən xalqın şairi idi. Sovet rejiminin zəncir kimi əlimizə-ayağımıza dolandığı bir vaxtda, yeri gəlsə, bu sistemin məmurlarını öz idrakının, öz fəlsəfəsinin gücü ilə susdurmağı bacaran, xalqın dilində danışmağı özünə borc bilən odlu-alovlu bir şair idi.
Görkəmli alim Abbas Zamanovun qatı millətçi kimi təqib olunmasina göstəriş verildiyi bir vaxtda şairin sözünün daşdan keçdiyinə bir daha əmin olduq, bir telefon zəngi ilə öz millətinin oğlunu qorumağı rejimin zəncirində öz mənliyini itirən məmurdan tələb etdiyini gördük. Bütün bu olaylar isə şairin qətiyyətindən, cəsarətindən, qoxmazlığından xəbər verir. O böyük insan xalq təəssübkeşi olan A.Zamanovun arxasında dayanaraq, zəng etdiyi insana bildirir: “Mənim əcdadımı qırıb-çatan erməni dığalarını bədnam edib, lap əcəb edib”, – deyərək, sistem üçün səlahiyyətli nümayəndənin boynuna ağır yük qoyur və tələb edir ki, işi həll etsin. Bəxtiyar müəllim üçün insana kömək etmək, çarəsizləri sevindirmək yaşadığı ömrün qayəsi idi.
Şair dostunuz, məsləkdaşınız mənəviyyat axtaranda da yolunu sizin ei-obanızdan salaraq, öz rahatlığını sizin ocaqda tapdığını yazdığı məktubların birində qeyd edir. Demək, hədsiz mənəviyyatsızlıq görən şair, varlığı sarsılaraq üşüdüyündən sizin ocağa üz tuturmuş. Çünki ona dost qapısında açılan qolların istisinə öz qəlbinin atəşi qədər əmin idi. Şair bilirdi ki, könlünü isidən bu isti ocaqda senzurasız danışacaq, ürəyindən keçənləri sizinlə böləcək, mənən rahatlıq tapacaqdır. Bəli, bütün bunları dostluğun zirvəsi adlandırmaq olar.
Oğlunuz Azər Bəxtiyar müəllimlə bağlı xatirələrindən danışanda, körpə ikən adını şairin seçdiyini demişdi. Məncə, buna yenilməz dostluğun ən ali məqamı demək olardı. Doğrudan da, bu ad Azər Turana çox uzaqgörənliklə verilmişdi. Bu gün isə bu adın böyüklüyü göz önündədir. Əlbəttə, bunun üçün qürur hissi keçirməyə dəyər.
Bəxtiyar zəmanəsinin şairi kimi təzadlı mühiti yaradıcılığında sadələşdirərək, xalqa çatdırmağa çalışırdı. Şəxsiyyəti alçaldan hər hansı bir əməli ədalətsizlik kimi qələmə alır və onu bizim düşüncəmizə hopdurmaq üçün əlindən gələni edirdi. O, doğrudan da, müqayisə olunmaz şəxsiyyət idi. Onun yaradıcılığı okeanda üzən yelkənsiz gəmiyə bənzəyir. Cəsarəti çata bilən bu gəmiyə yan ala bilibsə, demək, Bəxtiyar yaradıcılığından bəxtinə bir töhfə düşüb. Nə gözəl ki, İmamverdi müəllim sizə bəxş olunan bu töhfəni ömür boyu yaşayaraq, onunla birgə dostcasına bölmüsünüz və bu gün dünyasını dəyişən, lakin yeri görünən Bəxtiyarı xatirələrdə yaşadaraq, ay işığında görünən, lakin bənzəri olmayan sima kimi bizlərə təqdim etdiniz. Biz əminik ki, daima bu dostluq yaşayacaq və Bəxtiyar adı sizin ocağın sönməyən məşəli olacaqdır.
Hörmətli İmamverdi Əbilov, bu kitabı bizlərə təqdim etdiyiniz üçün, Bəxtiyar ruhu ilə döyünən o böyük ürəyiniz var olsun, – deyirik. Sizə uzun ömür, can sağlığı arzulayırıq. Dunyada nə varsa, gəldi-gedərdi. Dostluq isə əbədidir. Çox sağ olun. Allah sizə yar olsun! Amin.

Qeyd: Oxucuların diqqətinə çatdırmaq istərdim ki, ədəbi mühitə təqdim edilən bu xatirələr toplusu İmamverdi Əbilov və xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadənin bir-birinə yazdıqları və hazırda görkəmli alimin şəxsi arxivində qoruyub-saxladığı məktublar əsasında tərtib olunmuşdur. İnanırıq ki, bizlərə Allahın lütfü ilə bəxş olunan bu töhfədən gələcək nəsillər yararlanaraq nəsillərdən-nəsillərə ötürəcəklər. İnanırıq ki, gələcək nəsillər dahi söz xiridarı, filosof-şair Bəxtiyar Vahabzadə ədəbi irsinin qorunub yayılması üçün əllərindən gələni edəcəklər. Bu dahi şəxsiyyətin adı isə əsrlər keçsə də, yaddan çıxmayan klassiklərlə eyni yerdə sıralanaraq seviləcəkdir.

Hörmətlə: Təranə Şəms, “Elimiz. Günümüz” qəzetinin müxbiri.

Bu yaxınlarda görkəmli türkçülərimizdən olan tədqiqatçı-alim Azər Turanın “Cavidnamə” adlı sanballı tədqiqat əsəri ilə tanış oldum. Kitab, adından da göründüyü kimi, unudulmaz millət fədaisi, Böyük Turan sevdalısı Hüseyn Cavidin qaşqabaqlı taleyinə, həyat və yaradıcılıq yollarına ayna tutan ən dəyərli mənbələrdəndir, desək, heç də yanılmarıq. Ədəbi mühitdə şeirə, sənətə marağım olduğundan bu müstəvidə olan ədiblər haqqında çox eşitmişdim. Lakin dövrünə görə məhrumiyyətlərə məruz qalan bir şairin həyat və yaradıcılığı məni həmişə düşündürüb. Bu əvəzsiz şəxsiyyət yaşadığı dövrdə burulğanlar içərisində çabalayan və öz yenilməzliyilə fərqlənən, təxəyyülü ilə seçilən, Nəsimi kimi cahana sığmayan Hüseyn Cavid idi. Dövrünün qadağalarına məhəl qoymadan, daim əqidəsinə sadiq qalaraq, “ürək sifarişlə işləmir” deyə, öz gözəllik tanrısına tapınan səma şairinin haqqında əlimə harda nə yazı düşübsə, acgözlüklə oxuyaraq, daim onun haqqında bildiklərimi zənginləşdirmək həvəsində olmuşam.
Cavidşunas tədqiqatçı-alim Azər Turanın minbir əziyyətlə ərsəyə gətirdiyi bu kitabın mənim də kitabxanamda özünə yer tutmasını böyük xoşbəxtlik hesab edirəm. Kitabı oxuyub, fikirlərimi sizlərlə bölüşməyi özümə borc bildim. Vərəqləri çevirdikcə, illər uzunu acılar içində keçən bir şair həyatı göz önündə canlanır. Gecədən xeyli keçməsinə baxmayaraq, “Cavidnamə” əlimdədir. Oxuyuram. Hadisələrə səyahət etdikcə, sanki, mən də özümü Cavid yolunun yolçusu sanıram. Gözümün önündə həmin gecə canlanır: “Cavid evə bir az tez gəlmişdi. Çox sevincək görünürdü. O, məmnun halda Mişkinaza bildirdi ki, “Koroğlu”nun ssenarisi üçün müqavilə bağlayıb. Ayın beşində 5000 manat qonorar verəcəklər. Qalan hissəsini də filmin çəkilişindən sonra alacaqmış”. Sanki, bu ailənin sevincək gecəsinə zalım fələk qara yellər əsdirdi. Kaş həmin gün Cavid ailəsinin taleyinə yazılmayaydı. KAŞ Kİ! Azər Turanın təqdimatında həmin gecə baş verən hadisələri oxuduqca, Cavid ailəsinin yaşadıqlarını, sanki, mən də yaşadım. Oxuduqlarım məni özüilə çəkib çox uzaqlara apardı və məndə bu yollara yolçu oldum. Başa düşdüm ki, BÖYÜK TURANA yön alan yol BÖYÜK CAVİDİN məfkurəsindən başlayır. Mən sanki yuxudaymışam kimi qəfildən ayıldım və daxilimdə bir hıçqırıq qopdu. Özümə hesab verirmiş kimi pıçıldadım: “Axı, Cavid hansı günahın sahibidir ki, onu gecənin bir aləmində ailəsindən qoparıb gedər-gəlməzə apardılar? Cavidin günahı onun türk olmağıydımı? O, yaradıcılığında Osmanlı türkcəsindən istifadə etdiyinə görəmi yeni qurulan bolşevik rejimi onu “PANTÜRKİST” adlandırırdı? Cavid axı öz keçmişini, zatını necə inkar edəydi?…”
Haşiyə: Doğrudan da, mən özümə verdiyim suallar qarşısnda çox aciz göründüm və insanlara, insanlıq deyilən məhfuma nifrət etdim. Həmin dövr üçün çoxları bu burulğandan sivrilib çıxmağı bacardılar. Lakin Cavid bolşevik ideologiyasına uyğun ədəbi mühitində yenidən qurula bilmədi. Cavidin idrakına hakim kəsilən “türkçülük” böyük bir Turanın yaranışından xəbər verirdi… Elə bu səbəbdən də, onun romantik-fəlsəfi düşüncələri XIX əsrin sonları, XX əsrin əvvəlləri yaranmış olan ədəbi mühitdən seçilirdi. H.Cavidin istəyi turançılığı önə çəkərək dilinin, dininin saflığını qorumaq idi. “Cavidnamə”ni oxuduqca gözlərimiz önündə çox hadisələr cərəyan edir və bu cərəyanın axınına düşənlərdən biri də H.Cavid oldu. O cərəyan ki, Cavidi öz doğma vətənindən ayırıb soyuq Sibirin çöllərinə atdı.
Oğlu Ərtoğrol öz xatirələrində həmin o, uğursuz gecəni, 1937-ci il 4 iyunu belə təsvir edirdi: “Uf!.. nə uğursuz gecə, nə pərişan mənzərə. Odanı məzar soyuqluğu, ölüm sükutu bürümüş. Kitablar, dəftərlər yerdə; şkafın qapılrı açıq, hər şey tərpədilmiş, döşəklər yarıya qədər qatlanmış. Ümumən bir qırıqlıq”. Onun gənc qəlbi həmin gecə bir sözü təkrar-təkrar deyirdi. “Neyçün? Neyçün?” Çünki həmin gecə Cavid ailəsinin işığı söndürüldü. Elə bir işıq ki, heç vaxt dan yerinin günəşi tək nur saça bilmədi. Həmin gecə Cavidin dünyası qaralsa da, ürəyi ona görə rahat idi ki, sönən işıq artıq onun yaratdığı əsərlərində öz əksini tapmışdı. H. Cavid görmək istədiyi turançılığı öz şerlərində və dramaturgiyasında əks etdirirdi. Əslində, tarixən Topal Teymur öz dövrünə görə qəddar, amansız hətta öz oğlu Miranşaha belə güzəştə getməyən istilaçı fateh olub.Lakin Cavid dramaturgiyasının Teymuru turançı və islamçıdır.Müsəlman aləmini bürüyən AVROPALAŞMA, İslam dininə qarşı həqarət, o dövrdə cərəyan edən rüsvayçılıqlar türk oğlu kimiTEYMURUbir fatehə çevirir. ƏMİR TEYMUR, əslində, türk düşüncəsinin fəlsəfəsini tətbiq edən bir fatehdir. Onun türk mədəniyyəti tarixindəki yerini VAMBERİ dəqiq ifadə etmişdir.Teymur türkçülük dövrünün hökmranı olmuşdur.O, məmləkətdə türk dilini rəsmi dil olaraq yayılmasını hökm etmişdir.ƏMR TEYMUR Yıldrım Bəyazidi türk olaraq bəyənmirdi.Ona göndərdiyi məktubda ittiham edərək bildirir:“Sən Bəyazid öz dindaşlarına qarşı müharibə etdiyindən yaxşı adam deyilsən!”Əslində “ Topal TEYMUR” dramında Bəyazid məğrur bir şəxsiyyətdir. Dramda hər ikisinin görüş səhnəsi bu ifadələrlə yadda qalır. Teymur Bəyazidə : “Heç maraq etmə, xaqanim! Sən kor bir abdal,mən isə dəli bir topal!” Sonra əlavə edir:”Əgər dünyanın zərrə qədər dəyəri olsaydı, yığın- yığın insanlara ucsuz – bucaqsız məmləkətlərə sənin kimi bir kor, mənim kimi bir topal müsəllət olmazdı.” Cavid yaradıcılığına görünən və görünməyən tərəflərdən çox baxılıb. Əksər hallarda fikirlər birmənalı olmayıb.Bu Ədəbi mühitdə fikirlər haçalandığından Cavidin yaradıcılığı kölgədə qalmışdır. Lakin Cavidin əsərləri tədqiq olunanda Məmməd Əmin Rəsulzadə Cavid məfkurəsini daha uca zirvələrə qaldıraraq bildirirdi.Cavid yaradıcılığı TURAN idealarına ithaf olunmuş mənəvi sərvətlər toplusu təsiri bağışlayır. Elə bu baxımdan da H.Cavid özünün siyasi məfkurəsinə sədaqət göstərdiyindən Əli bəy Hüseynzadə, Ziya Gökalp yaradıcılığının eyni müstəvinin bir baxış bucağı kimi görünür. Nəhayət, zaman keçdikcə Cavidin baxış bucağında işıqlar görünməyə başladı. Stalin represiyasının çox qurbanları kimi günahsız olduğu uzun müddət keçəndən sonra sübuta yetirildiyindən səma şairinə bəraət verildi. Doğrudan da haqq nazildi, amma üzülmədi. Artıq Cavidin balalarının üzünə xalq düşməni kimi qapılar bağlanmayacaqdı. Ərtoğolun xəyalındakı günəşin üzünü artıq buludlar örtməyəcəkdi. Cavid bəraət aldıqdan sonra dövlət Cavidin yaradıcılığını ədəbi mühitdə yenidən yayılması üçün əlindən gələni etdi. Cavidin “NƏNƏSİM” deyə oxşadığı Turan Cavid ömrünün sonuna kimi atasından miras qalmış külliyatı xalqa çatdırmaqla məşğul oldu. Onun təhrif olunmuş əsərlərini yenidən bərpa edərək əvvəlki vəziyyətinə qaytardı. İtmiş “XƏYYAM”ı tapdı. Nəhayət, Turan Cavidin daha çox arzuladığı istəyi həyata keçdi. Uzaq ellərdə dünyasını dəyişən H.Cavidin cənazəsi 1982-ci ildə H.ƏLİYEVİN təşəbbüsü ilə öz doğma vətəninə gətirilərək Naxçıvanda torpağa tapşırıldı. Bu gün H.Cavid öz doğmaları ilə birgə Naxçıvan torpağında əbədiyyət yuxusundadır.
Cavidsevərlərin qəlbinə bir sərinlik gətirən bu əsərin müəllifi tədqiqatçı alim, fəlsəfə doktoru Azər Turandır. Azər müəllim, bu kitabı oxuduqca sizə ürəyimdə dəfələrlə təşəkkür etmişəm. Bir çox dəyərli mənbələrə istinad edilərək yazılıb, oxuculara təqdim edilən bu əsər çox bulanan suları durultdu. Çünki Cavid bir bulaq idi, qaynadı. Və qaynayıb daşan bulaq sizin də könlünüzə yön aldı. Həmin bulaq kükrəyib sizin qəlbinizi ehtizaza gətirən Turan çeşməsi oldu. Bu kitabı oxuduqca sizin Cavid ruhuilə döyunən qəlbinizə heyran olmamaq mümkün deyil. Siz həqiqi övlad kimi Turan Cavidin həmişə yanında olmusunuz. Onu heç tək qoymadınız. Onun son nəfəsində divardan asılmış əzizlərinin şəkillərini bir daha görməyəcəkmiş kimi axıtdığı göz yaşlarını qəlbiniz yana-yana siz sildiniz. Səmimiyətimlə yazıram, kitabın son səhifələrini oxuduqca ağlamaya bilmədim. Mən indi sizi başa düşdüm ki, Cavid ruhunu duymaq və bu sevda ilə yaşamaq nə deməkdir. Mən isə türk olduğumu bir daha dərk etdim. Kim olduğumu bildim. Turan yolunun izini tapdım, düşünə-düşünə Cavidin gözlərilə bir anlığa bu günki ədəbi mühitə, cəmiyyətimizə baxdım və öz-özümə dedim: “Kaş TOPAL TEYMUR sağ olaydı!” KAŞKİ…! İnanıram ki, bu kitabı ərsəyə gətirmək üçün çox əziyyət çəkmisiniz, amma Cavid ruhunu şad etməyə dəyər. Zənnimcə bu, bir şəhid ruhudur. Məncə, haqqı tapdalanmış, məhrumiyyətlərə düçar olub dünyasını dəyişən də ŞƏHİD sayılır. Cavidin ruhu sizə duaçı olsun AZƏR TURAN!
P.S. Doğrudan da, insan taleyi müxtəlifdir. Azər İmamverdi oğlu Əbilov dunyaya göz açanda qarşısına çıxıb kükrəyən Turan çeşməsindən su içəcəyini heç ağlına belə gətirməzdi. Lakin taleyin qisməti onu bu yola yolçu etdi. H.Cavid də heç duşünməzdi ki, o, “AZƏR” poemasını yazacaq və zaman keçəcək, Azər adlı bir insan onun yaradıcılığını araşdıracaq və “CAVİDNAMƏ”ni yazanda kitabın ön sözünü Cavidin qəhrəmanı olan Azərin dilindən özünə şamil edəcək. Bütün bu yazdıqlarım Cavid ocağının varisi kimi Azər Turanın Cavid yaradıcı irsinə olan münasibətinin məntiqi nəticəsidir. Əlbəttə, bu gün Azər Turanı Cavid ruhu düşündrür, lakin Cavidi isə öz fəlsəfəsində yaratdığı qəhrəman, “AZƏR” düşündrüb. Bu düşüncələr isə bir müstəvidə kəsişmə bucağında birləşir və bu gün ədəbi mühitdə Azər Turanın Cavid yaradıcılığına münasibətində öz əksini tapır.

Azər düşünür… Bəlkə otuz yıldır o hər an
Düşkün bəşərin eşqıni, fəryadını inlər.
Yaqdıqca yaqar beynini bir kölgəli böhran,
Əflaka sorar dərdini, yıldızları dinlər.
Göz qırparaq ancaq ona yıldızlar edər naz,
Dilsiz və sağır göylər onun halını duymaz

“Ziyalı Ocağı” İctimai Birliyinin elektron orqanı Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalı tərəfindən “Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafına dəstək” layihəsi çərçivəsində gənc yazarların ədəbi-bədii nümunələri, poeziya örnəkləri, məqalələri dərc olunub ictimaiyyətin nəzərinə çatdırılacaq.Layihənin Rəhbəri “Möhtəşəm Azərbaycan” qəzetinin təsisçisi və baş redaktoru, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin Sumqayıt şəhər təşkilatının sədri, “Ziyalı Ocağı” İctimai Birliyinin elektron orqanı Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat Xidmətinin Rəhbəri Rafiq Odaydır.Layihə çərçivəsində Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində yaşayıb ədəbi-bədii yaradıclıqla məşğul olan gənc yazarlar haqqında olan bilgilər portalda dərc olunub ictimaiyyətin nəzərinə çatdırılacaq.

Müstəqil ictimai-siyasi, ədəbi-bədii qəzet olan “Möhtəşəm Azərbaycan” qəzeti ayda bir dəfə 16 səhifə olmaqla 1000 tirajla dərc olunur.Qəzet Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyində qeydiyyata alınmışdır.Əlyazmalar geri qaytarılmır.Qəzet redaksiyanın kompyuter mərkəzində yığılıb səhifələnir, “Ekspress-servis” mətbəsində çap olunur.Müəlliflərlə redaksiyanın mövqeyi üst-üstə düşməyə bilər.Dərc olunan materiallara müəlliflər cavabdehdirlər.
“Möhtəşəm Azərbaycan” qəzeti yalnız Azərbaycan Respublikasında yayımlanmır.Eyni zamanda qardaş Türkiyə Cümhuriyyətinə-Türkiyə Yazarlar Birliğinə, Tokat Şairler ve Yazarlar Derneğine, Selcuk Universitetinə, Yıldırım Beyazid Universitetinə göndərilir.”Möhtəşəm Azərbaycan” qəzeti Azərbaycan mətbuatında dərc olunan mətbu orqanlar arasında yeganə mətbu orqandır ki, “Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafına dəstək”, “Çağdaş Türkiyə ədəbiyyatının inkişafına dəstək” layihələrini öz səhifələrində həyata keçirərək yazarlar olan bilgiləri ictimaiyyətin nəzərinə çatdırır.
İyun ayının 8-də dərc olunan “Möhtəşəm Azərbaycan” qəzetinin növbəti buraxılışında Azərbaycan mətbuatında ilk dəfə olaraq “Çağdaş Türkiyə ədəbiyyatının inkişafına dəstək” layihəsi həyata keçirildi.Layihənin rəhbəri Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin Sumqayıt şəhər təşkilatının sədri Rafiq Odaydır.Qəzetin buraxılışında Türkiyə Yazarlar Birliyinin Nümayəndə Heyətlərinin üzvləri Şemsettin AĞAR, Hasan AKAR, Gülten ERTÜRK haqqında olan bilgilər yayımlandı.Mətbu orqanın səhifələrində Azərbaycan ədəbi mühitində kifayət qədər tanınan yazarların da ənümunələri dərc olundu.
“Möhtəşəm Azərbaycan” qəzetinin dərc olunan növbəti buraxılışını əldə etmək istəyənlər aşağıdakı ünvana müraciət edə bilərlər:
Təsisçi və Baş redaktoru: Rafiq ODAY
Telefon: ( 018) 642 01 80; ( 070) 630 88 42
E-mail: Rafiq.Oday70@mail.ru
Elektorn orqan: edebiyyat-az.com
Ünvan: Sumayıt şəhəri, 2-ci mikrarayon.

“Möhtəşəm Azərbaycan”
Müstəqil ictimai-siyasi, ədəbi-bədii qəzet
Azərbayan Jurnalistlər Birliyinin Sumqayıt şəhər təşkilatının mətbu orqanı

Qəzet 2008-ci ildən nəşr olunur.
Qeydiyyatı: 2527
Tiraj: 500
Dövrülüyü: ayda 1 dəfə
Təsisçi və Baş redaktoru: Rafiq ODAY
Telefon: ( 018) 642 01 80; ( 070) 630 88 42
E-mail: Rafiq.Oday70@mail.ru
Elektorn orqan: http://edebiyyat-az.com
Ünvan: Sumayıt şəhəri, 2-ci mikrarayon.

Müstəqil ictimai-siyasi, ədəbi-bədii qəzet olan “Möhtəşəm Azərbaycan” qəzeti ayda bir dəfə 16 səhifə olmaqla 1000 tirajla dərc olunur.Qəzet Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyində qeydiyyata alınmışdır.Əlyazmalar geri qaytarılmır.Qəzet redaksiyanın kompyuter mərkəzində yığılıb səhifələnir, “Ekspress-servis” mətbəsində çap olunur.Müəlliflərlə redaksiyanın mövqeyi üst-üstə düşməyə bilər.Dərc olunan materiallara müəlliflər cavabdehdirlər.
“Möhtəşəm Azərbaycan” qəzeti yalnız Azərbaycan Respublikasında yayımlanmır.Eyni zamanda qardaş Türkiyə Cümhuriyyətinə-Türkiyə Yazarlar Birliğinə, Tokat Şairler ve Yazarlar Derneğine, Selcuk Universitetinə, Yıldırım Beyazid Universitetinə göndərilir.”Möhtəşəm Azərbaycan” qəzeti Azərbaycan mətbuatında dərc olunan mətbu orqanlar arasında yeganə mətbu orqandır ki, “Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafına dəstək”, “Çağdaş Türkiyə ədəbiyyatının inkişafına dəstək” layihələrini öz səhifələrində həyata keçirərək yazarlar olan bilgiləri ictimaiyyətin nəzərinə çatdırır.

Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin Sumqayıt şəhər təşkilatının sədri, ”Möhtəşəm Azərbaycan” qəzetinin təsisçisi və baş redaktoru, ”Ziyalı Ocağı” İctimai Birliyinin elektron orqanı Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat Xidmətinin Rəhbəri, ”Qızıl qələm”, “Həsən bəy Zərdabi”, “Qafqaz-Media” mükafatları laureatı Rafiq Odayın “Ədəb-Tənqidi Məqalələr” adlı kitabı “Elm və təhsil” nəşriyyatında işıq üzü görüb.Kitabın redaktoru filologiya elmləri doktoru, professor, tənqidçi Vaqif Yusiflidir.

Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin Sumqayıt şəhər təşkilatının sədri, ”Möhtəşəm Azərbaycan” qəzetinin təsisçisi və baş redaktoru, ”Ziyalı Ocağı” İctimai Birliyinin elektron orqanı Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat Xidmətinin Rəhbəri, ”Qızıl qələm”, “Həsən bəy Zərdabi”, “Qafqaz-Media” mükafatları laureatı Rafiq Odayın “Şərur folkloru” ( əsrlərdən gələn səslər) kitabı “Elm və təhsil” nəşriyyatında işıq üzü görüb.Kitabın təkrar və yenidən işlənmiş nəşri 152 səhifədən ibarətdir.Kitba 7 bölmədən ibarət olmaqla bərabər, eyni zamanda əsrarəngiz, ecazkar, möhtəşəm sənət əsəridir.

Salam, Əziz və Hörmətli Qardaş Türkyəli Yazarlar!
İnşallah “Ziyalı Ocağı” İctimi Birliyinin elektron orqanı Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalı iyun ayının 9-dan iyulun 10-a qədər “Çağdaş Türkiyə ədəbiyyatının inkişafına dəstək” layihəsini həyata keçirəcək.Layihənin rəhbəri “Ziyalı Ocağı” İctimai Birliyinin elektron orqanı Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat Xidmətinin Rəhbəri, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin Sumqayıt şəhər təşkilatının sədri Rafiq Odaydır.Bu məqsədlə Qardaş Türkiyəli Yazarların ədəbi-bədii nümunələrini, poeziya örnəkləri “Möhtəşəm Azərbaycan” qəzetinin səhifələrində dərc olunacaq.
Ədəbi-bədii nümunələrinin, poeziya örnəklərinin tərcümeyi-hal və şəkilləri ilə birgə dərc olunmasını istəyənlər aşağıdakı ünvana müraciət edə bilərlər:

Tel: 070 630 88 42
E-mail: Rafiq.Oday70@mail.ru
Elektron orqan: http://edebiyyat-az.com/

Ünvan: Sumqayıt şəhəri, 2-ci mikrarayon.

MƏNİM VİCDANIM QƏLƏMİMƏ QARA LƏKƏ DEYİL…..!

Hörmətli oxucular, bəzi həmkarlarımın mənə irad tutduqları məsələlərə cavab verməklə sizinlə həmsöhbət olmaq istərdim. Bəzən məndən soruşurlar:”Bu geniş dünyada gözlərin yaxşı heçnə görmür ki, yaxşıdan yazasan, niyə həmişə fikirlərin iradlı olur? Sizləri əmin edirəm, mənim gözümdən zərrə olsa yayınmaz, istər pis , istər yaxşı, bu ALLAHIN mənə verdiyi töhfədir. Qələmimlə TANRININ mənə verdiyi saf vicdan üst – üstə düşdüyündən, özümə əmin olan dürüst jurnalist kimi yalnız gördüklərimi yazıram. Əlbəttə, mənim də hamı kimi iki gözüm var, fərqli olan budur ki, mənim vicdanımın gözü itidir. Sadə bir misal, evdən səhər işə getmək üçün çıxıram. İlk olaraq gözlərim yerə sataşanda gördüyüm ayaqlar altına tökülmüş zir-zibillə yanaşı mədəniyyətsiz insanların( bəlkə də xəstə) yerdəki tüpürcəkləri olur. İnanın dediklərimi görməmək üçün ayağımın altına baxmadığımdan dəfələrlə yıxılmaqdan qurtarmışam. Sizcə, bu mənzərə insanda hansı təəssuratı yaradar? Ani olaraq vərəmli xəstələr göz önünə gəlir və istər – istəməz düşünürsən, bəlkə yerə tüpürən insanlar virus daşıyıcısıdır? Əgər belədirsə onların yerə tüpürüb insanları ürəkbulandıran vəziyyətə salması hansı məntiqə uyğun gəlir? ( Məni qınamayın, gördüyüm mənzərə belə düşünməyə əsas verir) Xəstə olmaq heç də qəbahət deyil. Allah dərd də verib, dərman da. Niyə bəzi xain xislətli insanlar düşünürlər ki, mən xəstəyəmsə hamı xəstə olmalıdır. Axı gördüklərim bir jurnalist kimi məndə belə təsurat yaratmaya bilməz. Bu ürək bulandıran görüntülər bir yana qalsın, bir az getməmiş dəfələrlə eyni yerdə yol təmiri adı ilə qazılıb yarı – yarımçıq doldurulmamış çala – çuxurla rastlaşmalı oluram. İş yerinə çatana kimi bu və ya digər gördüyüm mənzərələrin sayını artırmaq mümkündür. Marşrutdan istifadə zamanı sürücülərin məsuliyyətsizliyindən gözlənilməz yol qəzalarının şahidi olmuşam. Artıq bu kimi olaylar gündəlik həyatımızla eynilik təşkil edir, hətta deyərdim alışmışıq da…! Həyatda göz çıxaran və ürək ağrıdan dəfələrlə rast gəldiyim mənzərədən biri də, dilənçilərdən fərqli olaraq, bir loxma çörək üçün ona – buna əl açan hicablı xanım da görmüşəm. Bu yerdə hicablı jurnalist əlinə qələm götürməsin neyləsin? Necə gördüyünü qələmə almasın? Necə rast gəldiyinə irad bildirməsin? Beləsi mənim də qarşıma çıxıb, cavan qız uşağı idi, gələn maşınların qarşısına çıxıb pul üçün sürücülərə əl açırdı. İNSANLIĞI olan bu qızın əlini boş qaytarmırdı, lakin eləsi olurdu qızı ələ salırdı. Mən özüm hicablı olduğumdan şahidi olduğum hadisə mənə çox ağır təsir bağışladı. Sanki bir anlığa özümü onun yerində hiss etdim. Bütün bu olanlar İSLAM dininə həqarət deyilmi? Əlbəttə bu yerdə mən özümü saxlaya bilməzdim. Xanımın qarşısına çıxıb nə etdiyinin fərqində olduğunu israrla xəbər aldım və onu başa salmağa çalışdım ki, sənin etdiklərin dinimizə ziddir. Səni nə vadar edir ki, bu yola düşmüsən? Cavabı çox qısa oldu:” Anam xəstədir onu yaşatmaq üçün dilənməyə məcburam, çünki mənim heç yerdən gəlir yerim yoxdur. Təhsilim də yoxdur ki, özümə başqa iş tapım.Restoran kafedə işə düzəlmək istəmişəm, mənə irad tutublar ki, “vid – fasonun” yoxdur. Mən qaragün heç vaxt ağ gün görmədiyimdən, allah verənləri də itirmişəm. Nə edim, ALLAHIN verdiyi budur, həyatın amansız burulğanında çabalayıram” Mən onu başa düşüb ürəyim ağrısa da, anlatmağa çalışdım ki, sənin dediklərin əsas deyil. Sənin əlin sağ, ayağın sağ, get özünə başqa iş tap, İSLAMİ dəyərlərə, bir halda özün də hicablısan, mömin bacıların adına ləkə gətirmə! İSLAMI haqqilə yaşayan hər kəs dinimizin qanunlarına boyun əyməlidir! Xanım məni başa düşdüyünü dedi və çox peşman oldu. Mən isə o gündən sonra həmin qızı oralarda görmədim. Mənim düşünçələrimə irad tutanlar mənə cavab verin! Mən şahid olduğum cəmiyyətin qara ləkəsinə necə ağ deyim? Mənim vicdanım heç vaxt yol verməz ki, qaraya ağ deyim. Nə olsun ki, söz, mətbuat azaddır. Bəs vicdan, odamı azaddır? Vicdanlı jurnalist qələmin təsir qüvvəsidir. Siz də heç şübhə yaranmasın ki, mən yaxşı gördüklərimi tamamilə inkar edirəm. ƏSLA! Mən də bu dövlətin vətəndaşıyam. Vətəndaş olaraq fəxr edirəm mənim dövlətim var, bayrağımız böyük dövlətlərin bayraqları sirasındadır. Öyünüləsi çox işlərimiz var. Lakin elə acı həqiqətlər var ki, heç dilə gətiriləsi deyil. Ancaq hər şeyə rəğmən fəxr edək ki, yer üzündə millət olaraq varıq və bizi AZƏRBAYCANLI kimi tanıyırlar. Olanlarımıza yalnız şükr etmək lazımdır. Zərurətdən dolayı onu nəzərə almaq lazımdır ki, kölgəli görüntülərə vicdanlı jurnalist aydınlıq gətirməlidir. Məndən ötdü, qardaşıma dəysin deyib hadisələrə göz yummaq mümkün deyil! Mən necə görməyim, eşitməyim atalar – analar qız uşaqlarınnın bir ailədə çox olmasını arzulamır və dünyaya gəlişini özünə utanc bilir.( Axı bizim nə qədər utanılası işlərimiz var), necə qələmə almayım, böyük – kiçik tanınmır istirahət üçün salınan bulvar və parklarda mənəviyyatsızlıq baş alıb gedir, dövlətin xalq üçün verdiyi zəruri qanunlar kağız üzərində qalır, insanların maddi – rifah halı ilə yanaşı sağlamlığı qənaətbəxş deyil, həkimlərin özbaşınalığı dözülməz səviyyədədir, hansı birindən söz açım, hansı birinə göz yumum? Sizlər də gördüklərinizə mənim kimi yanaşsanız vətəndaş olaraq mənə irad tutmazsınız. Bizlərin hər anı, hər dəqiqəsi bir tarixdir. Tarix isə həmişə arxada qalır ki, geriyə baxanda nələrsə yadımıza düşsün. Hər dövlətin yaxşı və pis işləri tarixin yaddaşına hopur. Bəzən mən də öz-özümə sual edirəm “ Doğrudanmı mənim qarşıma yaxşı heçnə çıxmır yaxud mən zorla nə isə düzüb- qoşuram.” VALLAH səmimiyyətimə inanın, mən də hər şeyi gözəl görmək istərdim. Əlbəttə mən də, pisləri yaxşı kimi görə bilsəydim mənəvi əzab çəkməzdim. Cəmiyyət o qədər kölgəyə bürünüb ki, reallığı görmək mümkün deyil. Yalnız sözündə qələmində dürüst, cəsarətli, diqqətli jurnalist gözünə görünən kölgələri reallığa çevirə bilər. Bu qara kölgələr səni nəinki çöldə, bayırda hətta evdə oturduğun zaman da, yaxalayır. Bu yaxında evin pəncərəsindən baxanda şahid olduğum bir hadisəni sizlərlə bölüşüm. Bu mənzərə mən yuxarı mərtəbədə yaşadığımdan, daha aydın seçilirdi. Binaların arasında bəzən maşınlar qarşı – qarşıya çıxır, sürücülük mədəniyyəti olanlar biri -digərinə yol verir. Bir dəfə həyətdən cürbəcür səslər gəldiyini eşitdim. Pəncərəyə yaxınlaşanda iki xarici avtomobilin üz-üzə dayandığının şahidi oldum? Biri digərinə yol vermək istəmirdi. Baxdım ki, sürücülər hər ikisi orta yaşlıdır. Binaların sakinləri səsə yığılmışdı. Biri deyir əvvəl mən keçəcəm, o biri deyir yox mən. Xülasə bu sürücülər tərs keçi kimi burun – buruna dayanmışdılar.Hər iki avtomobilin sürücüləri başa düşmək istəmirdi ki, yolu kəsdiklərindən arxalarında yöluna davam etmək üçün çoxlu sayda avtomobil növbəyə durub, bir sözlə aləm bir – birinə dəymişdi. Heç kim onları ipə- sapa yatıra billmirdi. Nəhayət, məsələyə polis qarışdıqdan sonra işlər yoluna düşdü. Siz deyin, belə məsələyə jurnalist necə fikir bildirməsin? Bu mənzərəyə qocalı – cavanlı hamı baxırdı. Bizim gənc nəsil bu gördüklərindən hansı ibrəti götürsün? Həyatda bu kimi olaylara çox tez – tez rast gəlmək mümkündür. Görən göz belə faktlardan necə yan keçə bilər? Bu gün cəmiyyət cox acınacaqlı vəziyyətdədir. İnsanlar zahirən azad olsalar da, mənəviyyatca şox kasıbdı. Mənəviyyatın kasıblığı millətin üzünə qara ləkə sayılır.LƏKƏNİN DƏRİNİ AŞILAMASI İSƏ ……. BAĞIŞLANILMAZDI! Bəli çox israrla deyirəm bağışlanılmazdı! Dərini aşılayan ləkə bu günkü dövrümüzdə Can – Polad müəllimin “YENİ XƏBƏR” qəzetində dərc olunmuş məqaləsində QUŞ QUŞLAYAN jurnalistlərin simasına daha dərin hopub. Mən yazını yekulaşdırmışdım, lakin əməkdaşı olduğum qəzetdə Can – Polad müəllimin məqaləsinə rast gəldiyimdən, müəllifin jurnalistlərə qarşı fikri birmənalı olmadığını nəzərə alaraq quş quşlayanlara fərqli münasibət bildirməyi özümə borc bildim.
Hörmətli CAN – POLAD müəllim! Dediyniz jurnalistlər ov edib, quş quşlaya bilər, bəs bu jurnalistlər başa düşmür ki, onların vicdanları ovladığı quşlardan əvvəl tələyə düşüb? Bu tələnin içində çabaladıqlarının fərqində deyillərmi? Guman edirəm, mənim yazdıqlarımı oxusanız jurnalist xislətinin müxtəlifliyini görə bilərsiniz. Siz oxuyun, jurnalist kimi yaxşı heçnə gömədiyimi mənə irad tutanlara necə cavab verirəm. Əlbəttə sizinlə həmfikirəm, vicdanını pula satan jurnalistlər mətbuata, sözün, fikrin azadlığına qara LƏKƏDİR. Vicdanlı jurnalist əvvəl qələminə, sonra öz cəsarətinə güvənməlidir, ələlxüsus özünə inanmalıdır. Mən belə düşünürəm. Yazdım ki, bir az ürəyinizə sərinlik gəlsin, yəni quş quşlayan jurnalistlərlə yanaşı mətbuatda gördüyünü gözündən vuran SNAYPER KIMI JUNALİSTLƏRİMİZ VAR. Mən özümü belə jurnalistlərlə yanaşı gördüyümdən, dürüst yolumda mənə irad tutanlara israrla bildirirəm. MƏNİM VİCDANIM QƏLƏMİMƏ QARA LƏKƏ OLA BİLMƏZ……!!!
Təranə Nazimqızı

Qiymət Məhərrəmli: “Mən başqa cür yaşamağı bacarmadım…”

Müsahibimiz filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, şair-publisist Qiymət xanım Məhərrəmlidir.

– Qiymət xanım, sizinlə həmsöhbət olan jurnalistlər çox olub. Və sizi yetərincə tanımağa və tanıtmağa çalışıblar. Mən suyunu içib, çörəyini yediyimiz bir elin övladı kimi, yəni sizin elliniz kimi, sizi tanıdığım gündən fikirlərimizin üst-üstə düşdüyünü bilirəm. Bir yaradıcı müsahib kimi verdiyim suallara alacağım cavabları da təxmini bilirəm. Siz sizi sevənlərin gözündə şəxsiyyət kimi çox maraqlısınız. İstədim, sizinlə müsahibədə elə çalarlara toxunum ki, müəyyən mənada maraqlı tərəf kimi çıxış edib, özünüzü oxuculara daha yaxından tanıdasınız. Millətin dərdinin böyüklüyündən danışıb, bu yükü daşımaq istəyən alim, jurnalist, yazıçı-publisist kimi, həmişə diqqət mərkəzindəsiniz. Siz elə bir kitabsınız ki, səhifələndikcə daha da çox maraqlı çalarlar üzə çıxır. Siz o qədər təvazökar insansınız ki, sizə qalsa, bu məqamlar sizi sevənlər üçün gizli qalar. Lakin özündə, sözündə təpər tapan, sizi sevən hər bir məsləkdaşınız istər ki, şəxsiyyət kimi maraqlı tərəfləriniz açılaraq səhifələnsin. Çünki bu gün şeirin, sözün ucuzlaşdığı bir vaxtda buna ehtiyacımız var.
Deyilməyən söz ürəkdə sirrdir,
Çıxsa dil atdan incidir, dürrdür.
Siz də, Qiymət xanım, ürəyinizdə sirr olan dürlü sözlərinizi, inci fikirlərinizi sizi sevənlərdən əsirgəməyin. Bir az ərklə deyim ki, insan nə qədər təvazökar və qürurlu olsa da, sizin təbirinizcə desək, “bir gülümsər üz görəndə uşaq kimi söyünür”. Allah gülümsər üzləri sizinçün əskik etməsin. İndi isə keçək suallara:
– Sosial baxımdan yanaşsaq, ucuz söz bazarında nəyi baha alıb, nəyi ucuz satardınız?
– Əlimdə olsaydı, ləyaqət, vicdan, namus, əxlaq, halallıq, dürüstlük kimi dəyərləri aşağılamağa çalışan bütün mənfiliklərin üstündən qara bir xətt çəkərdim. Zamanın tərəzisinin əyilməsinə duruş gətirmək bu “atı ucuz, iti baha dünyada” elə dözülməzdir ki!…
– Açdığınız cığırın məxsusiliyi sizə nəyi verib, nəyi alır?
– Hər şeydən öncə mən özüməm və təbii ki, ömrümün sonunacan özüm olaraq da qalacağam. İnsanlıq cığırı ilə irəliləyirəm və bu yolda məhrumiyyətlərin sayı-hesabı yoxdur, lakin heç də peşman deyiləm. Əqidəsiz olub zənginlik içəriçində itib-batmaqdansa, ləkəsiz, təmiz vicdanımın mənə qazandırdığı insan sevgilərinin fövqündə bəxtiyar olmağın ləzzətini dadmaqdayam hər addımda.
– İnsan qəlbi oxunmayan kitabdırsa, onu oxumağa ehtiyac varmı və onu kimlər oxuya bilər?
– Həqiqətən də, hər bir insanın qəlbi oxunmayan, sirli kitaba bənzəyir. Bu kitabı oxumağa çoxları cəhd göstərsə də, yalnız bəsirət gözü açıq olanlar onu oxuyub öyrənə bilirlər. Zənnimcə, bəzən yersiz səylər də insanı bezikdirə bilər, axı belə bir deyim də var: “İnsan ürəyi süfrə deyil ki, hər gələnin qabağına açasan”. Mənə görə, Yaradanın ən böyük möcüzəsi elə budur ki, heç insanın özü özünü tanıyıb öyrənə bilmir ömrünün sonuna qədər. O da ola başqaları. Təsadüfi deyildir ki, bir zamanlar yazmışdım:
Sirrlər yuvasıdır ürəyim mənim,
Qapısı kilidli, açar düşməyən.
Tez-tez olursa da qapı döyənim,
Qapanır üzünə qapılar həmən.
– Əlinizə qələmi götürəndə qəlbinizdəki dalğalar özünü sahildə tənha hiss edərəkmi yazır? Dəniz… dalğa… ləpələr duyğularınıza nə verir?
– Təlatümlü dəniz kimi,
Çırpınıram, döyünürəm… – bu, mənim həyat tərzimdir, desəm, səhv etmərəm. Dalğalar şahə qalxarkən, çətin ki, ləpələrin təbəssümlü baxışlarına duruş gətirə biləsən.
– Heç olubmu ki, kölgəniz sizi qorxutsun?
– Heç vaxt. Öz kölgəsinə pərəstiş edənlərə, yaxud ümumiyyətlə kölgəsinin olduğuna özünü inandıranlara yazığım gəlib həmişə.
– Poeziya aləmində qadınlar arasında özünüzə rəqib görürsünüzmü?
– Bəlkə də istərdim, içərimdə sağlam rəqabət deyilən bir hiss baş qaldırsın. Lakin bilmirəm, hədsiz ailə qayğıları, yaxud işlərimin çoxluğu səbəbindən bu hiss heç vədə qəlbimə yaxın düşə bilməyib. Ümumiyyətlə, rəqabətdə əlim olmadığındandır ki, çox şeyi, arzu kimi qəlbimin dərinliyində gömmək məcburiyyətində qalmışam. İçimdəki mənlə rəqabətdə isə hər zaman uduzduğumu hiss etmişəm.
– Göylərə qalxdınız, Göy Adamının sizə nə bəxş etdiyini sizi sevənlərə bildirmək fikriniz olubmu? Bu kitabın davamı nə vaxt çıxacaq?
– Göylərdə olmağın bir özgə nəşəsi var. Bunun nə demək olduğunu Göy adamları yaxşı bilir və ömürləri boyunca yazıb-pozduqları da elə bu missiyanı sevənlərinə izhar etməkdən ibarətdir. Hər halda, Göy adamının sevənlərinə deyəcəyi hələ çox sözü var. Sağlıq olsun.
– Sizcə, mənəviyyat alınmırsa, necə satılır?
– Əslində, satılanın nə olduğunu bilmirəm, bircə onu bilirəm ki, hər nədirsə, mənəviyyat deyil. Çünki mənəviyyat nə alınır, nə də satılır. O, Tanrının insana əmanətidir. Mənəviyyat ruh məsələsidir. Ruhunu satmaq?! Buna mən inanmıram!
– İnsan danışmasa, onu necə tanımaq olar? Sokrat demişkən: “Danışın, sizi tanıyaq”.
– Belə bir deyim var: İnsanı görkəminə görə qarşılayıb, ağlına görə yola salırlar. Lakin çox vaxt söz artıqlıq edir, qarşındakını adicə baxışından, yerişindən-duruşundan tanıyıb, dəyərləndirə bilirsən. Çox olub ki, mənə intuisiyam belə hallarda yardımçı olub. Təəccüblü də olsa deyim ki, mən ilk baxışdan tanıdığım insan barədə qənaətimdə çətin ki, yanılam.
– Bəxtiyar müəllimin verdiyi xeyir-dua çiyinlərinizdə ağır yük deyil ki? Yəni, onun məsuliyyətini hələdəmi hiss edirsiniz?
– Əlbəttə. Türk dünyasının əvəzsiz söz sənətkarı, böyük ustadım Bəxtiyar Vahabzadənin 1998-ci ildə “Ədəbiyyat qəzeti”ndə mənim ünvanıma yazdığı “Alt qat” adlı yazıdan sonra inanın, bu məsuliyyəti hər addımda hiss edirəm. Elə bilirəm, yazdığım şeirlərin hər kəlməsi birər-birər onun təfəkkür süzgəcindən keçir. Dediyi: “Bu gənc şair uydurmur, yaşadığını hiss edib, duyduğunu yazır” – sözləri məni uydurmalardan uzaqlaşdırır. Özümə o dərəcədə tənqidi yanaşıram ki, bəzən aylarla əlimə qələm almaqdan çəkinirəm. Sanki hansısa bir qüvvə içimdə oturub yaradıcı fəaliyyətimə senzorluq eləyir.
– Heç qəlbinizdən keçdimi: “Bilmirəm, dünyaya mən niyə gəldim?” Həyatın eniş-yoxuşları sizi çaşdırmayıb ki?
– Əstəğfurullah! Dünyaya gəlişimiz, yaxud gedişimiz bəndənin əlində deyil ki, asi də olaq. Lakin, gizlətməyəcəyəm, elə anlar olub ki, əyilməsəm də, azca qalıb ki, sınam. Elə həmin andaca hardansa bir Xızr əli uzanıb yuxularımda da olsa və məni səmalara qaldırıb. Ruhum elə yüksəlib, elə yüksəlib ki! Şükürlər olsun Yaradanın böyüklüyünə ki, məni heç bir məhrumiyyət Haqq yolundan sapdıra bilməyib. Çaşmamışam, çaşmaram da!
– Bəzən insan özündən bezərək özünü də tərk etmək istəyir. Bu zaman üzünüzü hara tutmaq istərdiniz?
– Analı-atalı uşaqlıq dünyama. Orda saflıq vardır, səmimiyyət vardır, təmənnasız məhəbbət vardır…
– Nizami, Füzuli dühası “sevirdi” deyəndə, Leyli-Məcnun yada düşür. Elə bir ifadə varmı ki, səslənəndə Qiymət yada düşsün?
– “Bəyəm adım kəndçi deyil, ay sağ olmuşun balası?!”
– Bu ifadənin ağırlığı bir yana qalsın, onun ucuzlaşması, hətta eşidəndə az qalır, insan qulağını tutsun (hər halda bu söz Vətənini sevən insana aiddir), “Qarabağı azad edəcəyik!”, “Torpaqlarımız qayıdacaq!” – bu ifadələr sizdə qıcıq yaradırmı?
– Ona görə ki, hələ də “biz qalib çıxırıq söz vuruşundan!” Mənim neçə illər bundan qabaq yazdığım belə bir başlıqda şeirimdəndir bu sözlər. Doğrudan da, Qarabağ dərdimizin – qara bağrımızda qara bir yara kimi oyuq açdığı bu illər ərzində biz ancaq pafoslu şüarçılıqla məşğul olduq, nəticədə ortada nə iş oldu, nə əməl. Şair düz deyir ki, “Vətəni sevmək azdır, onu qorumaq gərək!” Qorumadığın torpağın, qeyrətini çəkə bilmədiyin millətin övladı olmaqla necə öyünə bilərsən axı?
– Təvazökarlıqdan özünüzü poeziya aləmində gizli saxlamağa çalışırsınız. Görünən tərəfi budur, bəs görünməyən tərəfi nədir?
– Mən özünü zorla ədəbi sima kimi qələmə verənləri gördükcə, sanki bir boy kiçilmişəm həmişə. Atalardan məsəl var: “Ağac bar verdikcə, başını aşağı əyər”. Bizdə isə hər şey tam tərsinədir. Barsız-bəhrəsiz ağacların başı az qalır buludlara dəyə. Barının ağırlığından başını aşağı əyənləri isə, əksər hallarda başqa cür “dəyərləndirməyə” çalışırlar. Təvazökarlığın insana heç də fayda gətirmədiyini bilsəm də, başqa cür olmağı da bacarmıram. Təəssüf ki, həqiqətən də “mən başqa cür yaşamağı bacarmadım” həyatda.
– Gələcəyə anons verə bilərsinizmi: nə vaxtsa nəvələrinizdən hansısa sizi kölgədə qoya bilərmi?
– Hər şey ola bilər. Mən görücü deyiləm, lakin irsən, genlə keçməni öz həyatımda gördüyümdən, hər halda bu ehtimalın doğruluğuna inanmaqdan başqa çarəm qalmır.
– İctimai xadimsiz, gözəl anasız. Sadiq dostsunuz – buna özünüz də əminsiniz. Bəs gözəl qaynana ola bilmisinizmi?
– Əvvəla, bunu öz balam kimi sevdiyim gəlinim Günel xanımdan soruşsaydınız, daha düzgün olardı. Ancaq hər halda, bir Allah şahiddir ki, mənonunla münasibətdə heç vaxt özümü qaynana gözündə görməmişəm.
– İnsan qəlbində qələmə sarı açılan yol üçün körpü hardan başlayır?
– Çox güman ki, genlərdən.
– Redaktor kimi, “Elimiz.Günümüz” deməklə nəyi ünvanlamaq istəmisiniz?
– Zənnimcə, bu iki müqəddəs kəlmə bir vətəndaş olaraq açıqlamaq istədiyim fikri özündə tam şəkildə ehtiva edir.
– Düşünmürsünüz ki, çox qürurlu olmaq sizi sevənlərinizdən uzaqlaşdıra bilər?
– Bəlkə də. Hər halda belə olmasını istəməzdim.
– Heç ürəyinizdən keçibmi ki, Həcc ziyarəti üçün zəvvar olasınız?
– Hələ ki, yox. Lakin qəlbimin dərinliyində belə bir mənəvi ehtiyacın haçansa üzə çıxacağına inamım var.
– Sizcə, ən böyük günah nədir?
– Mənə görə, ən böyük günah səni dünyaya gətirənlərin üzünə ağ olmaqdır.
– Hamı sizdən yazmaq istəyir (Sizi sevənlər), ürəyinizin gizli qatını açmaq istəyir. Siz necə, haçansa öz həyatınızı təfərrüatı ilə qələmə almaq niyyəti ürəyinizdən keçmir ki?
– Deməzdim ki, bütün təfərrüatı ilə yazacağam. Lakin hər zaman belə bir arzu ilə yaşayıram. İnanıram ki, yazacağım əsər sənədli bir roman kimi olduqca oxunaqlı olacaq.
– Baxıram, müsahibələrinizdə qarşı tərəf sizi daha çox şəxsiyyət kimi tanımaq istəyir. Yaradıcı xanım kimi yetərincə tanınırsız. Bu qədər maraqlı olmağınızın səbəbi nədir?
– Bəlkə də buna səbəb mənim qarşı-tərəf üçün heç də bütün sirlərimi açıb-tökməməyim olub.
– Müəyyən arzu ilə yatıb, ilk gözünüzü açdığınız zaman kimi görmək istərdiniz?
– Yalnız və yalnız ANAMI!
– “Kəndçiliyiniz tutanda” nə işlə məşğul olursunuz?
– “Kəndçiliyim” tez-tez “tutur” və belə olanda tez həyətə çıxır, sevdiyim işlə məşğul oluram: güllərin, ağacların başına pərvanə kimi dolanır, suyunu verir, alağını edir, diblərini boşaldıram. Hətta evdə tək olsam belə, samovarı qaynadıb həyətdəki stolun üzərinə qoyur, oturub çay içə-içə həsrətlə kiminsə indicə darvazadan içəri girəcəyini gözləyirəm. O qədər duyğulanıram ki, hərdən mənə elə gəlir ki, rəhmətliklər sağdır və hətta bəzən səsləri belə qulağıma gəlir. Aldanıram, diksinirəm, kövrəlirəm… sonra yavaş-yavaş “kəndçiliyim”dən əsər-əlamət qalmır…
– Həyatda əsiri olduğunuz bir şey varmı ki, elə hey gedirsiniz, amma ona çata bilmirsiniz?
– Nə vaxtsa ən gözəl şeirimi yazacağıma, qəzetimin ən gözəl sayını buraxacağıma, övladlarımın sözün həqiqi mənasında, xoşbəxt olacaqları günü görəcəyimə bütün varlığımla inanaraq, “gidiyorum gündüz-gecə…”
– 40-cı otağın açarı əlinizdə olsaydı, açardınızmı? Açdığınız zaman qarşılaşacağınız vəziyyətə hazırsınızmı? Təqribən, qarşınıza çıxan nə ola bilər?
– Nağıllara heç zaman inanmasam da, 40-cı otağın qapısının üzümə haçansa açılacağı ümidiylə yaşamışam həmişə, açarı əlimdə olmasa belə. Buna hər zaman hazır saymışam özümü, azından ona görə ki, vicdanımı heç zaman və heç nəyə satmamışam. Haqqı nahaqqın ayağına verməmişəm. Deyirlər ki, ümid sonda ölür, odur ki, işığa sarı gedən bir yolun yolçusu kimi deyərdim ki, bu yolda yalnız və yalnız işıq görünür.

Müsahibəni apardı: Təranə Şəms

YODLAŞDIRIMAMIŞ DUZLAR İNSANLARDA BİR ÇOX XƏSTƏLİKLƏRƏ YOL AÇIR

Duz məişətdə ən çox işlətdiyimiz nemətlərdən biridir. Duz – çörək anlayışı ümumiyyətlə, biz azərbaycanlılarda çox müqəddəs sayılıb. Duz – çörəyi itirməmək, onun qədrini bilmək kimi ifadələr də xalqımız arasında ən çox işlənən sözlərdən biridir. Bir sözlə məişətimizi duzsuz təsəvvür etmək mümkün deyil. Ancaq keyfiyyəti yoxlanılmamış, yodlaşdırılmamış duzlar insan orqanizmi üçün çox zərərlidir. Yodlaşdırılmamış duzlar insanlarda bir çox xəstəliklərə yol açır. Bütün bu problemləri nəzərə alan “Azərsun – Holdinq” şirkəti illər öncə Masazır Duz gölünün yanında duz zavodu tikib istifadəyə verdi.
May ayının 17 – də “Azərsun Holdinq” şirkətinin İctimaiyyətlə Əlaqələr Departamentinin rəhbəri Afiq Səfərovun təşkilatçılığı ilə bir qrup jurnalistlər və şagirdlər Masazır Duz Zavoduna ekskursiya etdilər.
Afiq Səfərov çıxışı zamanı şagirdlərə və jurnalistlərə açıqlama verərək, bildirdi ki, biz inanırıq ki, gələcəkdə bu zavodun müdiri işləyəcək, istehsalatda mühəndis olacaq insanlar elə bizim aramızdadır. Bu zavodda bizim duz məhsullarımız olan “Azərduz” istehsal olunur. Masazır Duz Zavodunun əməkdaşları 43 № – li liseyin şagirdlərini zavodla, istehsalatla yaxından tanış etdilər. Zavodun məsul səxsləri şagirdləri maraqlandıran bütün suallara aydınlıq gətirdilər. Zavod uşaqların cox marağına səbəb oldu. Onlar zavodun məsul şəxsləri tərəfindən təlimatlandırılandan sonra, zavoda eksuskursiyaya getdilər.
Masazır Duz Zavodunun direktoru Ceyhun Salmanov geniş açıqlamasında bildirdi ki, zavodumuz 3 ilə yaxındır ki, fəaliyyət göstərir. Zavodun istehsal etdiyi duzlar Azərbaycan mətbəxtinin əvəzedilməz nemətinə çevrilib. Zavodu işə salan vaxtlarda günlük gücü 100 ton idi, indi isə bu rəqəm 300 tona qədər artırılıb. İlliyi isə 90 min tona çatdırılıb. İlk əvvəllər biz “Azərduz” və “Bizim Duz” markaları altında süfrə duzları istehsal edirdik. İnsanların tələbatları yoxlanılaraq, nəyə ehtiyacları olduqları araşdırılaraq qarşımıza məqsəd qoyduq ki, bütün sahələrdə istifadə olunan duzları biz öz zavodumuzda istehsal edək. Xaricdən hər hansı bir duzun gətirliməsinə ehtiyac qalmasın. Öz mədənlərimizlə öz ehtiyaclarımızı qarşılayaq. Müxtəlif yerlərdən, yüksək səviyyədə avadanlıqlarla təmin olunub.
Artıq neçə müddətdir yodlaşdırılmış duz Azərbaycan ailələrində süfrələrin bəzəyidir. Aparılan statistikalara görə Masazır Duz Zavodu istifadəyə veriləndən və yodlaşdırılmış “Azərduz” un məişətimizə daxil olmasından sonra insanlarda duzla bağlı baş qaldırılmış xəstəliklərdə artıq azalma müşahidə olunur.

Hal – hazırda bizim məhsul çeşidlərimiz həddindən artıq çoxdur. Bütün Azərbaycanın duza olan tələbatını ödəyəcək gücdəyik. Burada əlavə sənaye duzları var, hansı ki, qazanxanalarda, neft sənayesində istifadə olunur. Bu duzlar xüsusi duzlar sinifinə aiddir. Bu duzları istehsal etmək üçün əlimizdə hər imkan var.
“Azərduz” markası yüksək keyfiyyəti ilə bir çox ölkələrə ixrac olunmaqdadır.
Hətta Gürcüstan, Orta Asiya, Qazaxıstan və s ölkələrə. Yəni, məqsəd bazara çıxaracağımız duz, dünya iqtisadiyyatına uyğun olmalıdır. Məqsəd, Azərbaycan mədənində çıxarılan duzları xaricə də ixrac etmək, Azərbaycan iqtisadiyyyatının gücünə – güc qatmaqdır.
Bununla belə bir çox yaraşıqlı qablarda istehsal olunan, lakin tərkibində yod olmayan duzları istehsal şirkətləri əhalini çaşdırırlar. Duzun göldən necə çıxarılması, onun sudan və digər artıq maddələrdən necə təmizlənməsi və bütün bu prosesin kompyüter mərkəzindən idarə edilməsi olduqca maraqlı proses idi. Zavodun tikilişinə qədər yerli əhali kustar üsulla göldən duzu çıxararaq heç bir emal prosesi aparılmadan mağazalara verilirdi. Lakin, zavod tikilib istifadəyə veriləndən sonra həmin adamlar işsiz qalmadılar. Duz çıxarılması ilə məşğul olan insanların əksəriyyəti zavoda yüksək əmək haqqı ilə işə qəbul olundular. İşə qəbul olunmayanlar isə müqavilə əsasında çıxardığı duzları zavod onlardan çox yüksək qiymətlə qəbul edir. Deməli, bir çoxlarının dediyi kimi zavod yerli əhaliyə heç bir ziyan vurmayıb. Əksinə məhz zavodun sayəsində həmin insanlar həm işə qəbul olunub, həm də duzlar artıq kustar üsulla yox, müasir avadanlıqlarla göldən çıxarılır. Biz “Azərduz” duzlarına 9 ay vaxt qoymuşuq.

Daha sonra jurnalistlər önündə kiçik bir təcrübə keçirilfi. Zavodla tanış olan jurnalistlərin müxtəlif sualları cavablandırıldı.

2013-cü ilin may ayı Azərbaycan mətbuatı üçün önməli hadisələrin cərəyan etməsi ilə yadda qaldı.Belə ki, məhz may ayında Azərbaycan mətbuatında “Ali Ziyalı” dərgisi-jurnalı dünyaya ilk addımlarını atdı.May ayından etibarən dərc olunmağa başlayan dərgi ayda bir dəfə 63 səhifə olmaqla 300 tirajla dərc olunacaq.”Ali Ziyalı” dərgisinin təsisçisi və baş redaktoru Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliyinin üzvü, “Qızl qələm” mükafatı laureatı Nəcibə İlkindir.Dərginin redaksiya heyətinə Çağdaş Azərbaycan ədəbi mühitində kifayət qədər tanınan şəxslər-Azərbaycan Respublikasının Xalq şairləri Nəriman Həsənzadə, Söhrab Tahir və başqaları daxildir.Dərgi Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyində qeydiyyata alınmışdır.
Azərbaycan mətbuatında ilk addımlarını körpə bala kimi atan “Ali Ziya” dərgisini əldə edib oxumaq istəyənlər aşağıdakı ünvanlara müraciət edə bilərlər:

Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri, Yasamal rayonu, Mətbuat prospekti, “Azərbaycan” nəşriyyatı, 7-ci mərtəbə.
Əlaqə telefonları: ( 050 ) 367 75 43; ( 055 ) 291 77 43; ( 055 ) 609 45 57
E-mail: aliziya_necibe@mail.ru
Eleketron orqan: http://aliziya.info

Çağdaş Azərbaycan ədəbi mühitində öz şeirləri və məqalələri ilə dövri mətbuat səhifələrində dərc olunan istedadlı xanım yazar Təranə Şəmsin “Araz” nəşriyyatı tərəfindən “Sevdalıyam bu həyata” adlı ilk kitabı işıq üzü görüb.Kitabın naşiri Əlirza Sayılov, redaktoru Ramin Qurbandır.152 səhifədən ibarət olan kitabda istedadlı və son dərəcə zəhmətkeş müəlliflərdən olan Təranə Şəms son illərdə qələmə aldığı bir sıra publisistika və poeziya nümunələri toplanmışdır.Hesab edirik ki, vətənpərvər qələm sahibinin tükənməz sevgi və ürək yanğısı ilə yazdığı sətirlər dəyərli oxucular tərəfindən yüksək qiymətləndiriləcəkdir.
İnşallah “Ziyalı Ocağı” ictimai Birliyinin elektron orqanı Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Redaksiya, Yaradıcı, Nümayəndə Heyətlərinin üzvləri adından Direktoru İlahə Bayandur olmaqla istedadlı Azərbaycanlı-Türkiyəli xanım yazar Təranə Şəmsi təbrik edirik, ədəbi-bədii yaradıcılığında bol-bol uğurkar diləyirik.İnşallah kitablarının sayı axarıncı olsun!

Aylar oldu elime kalemi almayalı nedendir bilmem? Bazen faturayı değerli arkadaşım Eğitimci-Yazar Mahmut Hasgül’e çıkarıyorum. Beni facebook’a bulaştırdın, yazı yazmaya zamanım kalmadı diye. Tokat Gazetesi Yazı İşleri Müdürü Fatih Kılıç da :”Hocam epeyce malzeme topladın, ara sıra yaz” diye mesajını veriyor ama kendisine: ”Haklısın malzeme çok ancak, gün oluyor elimiz kaleme uzanmıyor sebepli sebepsiz.”dedim. Diğer yandan Tokat’ta yayımlanan mahalli gazetelere bakıyorum, ciddi manada yazar sıkıntısı var.Yazar kadroları bir vitrin gibi süslüyor köşeleri ama ayda ya da daha aşkınsürede yazılanaz sayıda bir kaç makale göze çarpıyor okuyucularına ulaşmaya çalışan.Bu arada yeni kalemler ısınma turları içinde dağarcıklarında biriktirdiklerini okuyucularıyla paylaşmaya çalışıyorlar.Şehirdeki gazete bayilerinde Tokat Gazeteleri de artık satılmadığından olacak pek bulunmuyor.Yine Tokat’ta değerliGazeteci Kardeşimiz Cemal İncesoyluer koordinesinde yeni yayın hayatına başlayan GAZETE de mahalli basında önemli bir boşluğu doldurmaya başladı,hayırlı olsun diyorum.

Sanırım internet ortamında gelişen sanal dünya bu alanı gittikçe daraltıyor.Yoksa Köroğlu gibi:”Tüfek icat oldu mertlik bozuldu“ deyip şartları mı kabulleneceğiz?Ancak şu bir gerçek ki gazete de kitap da ele alınarak okunmayınca haz vermiyor insana.

İşte Fatih Kılıç Bey’in malzeme dediklerinden bazıları:

Tokat Şairler ve Yazarlar Derneği bünyesinde yayınlanan KÜMBET Dergisi’nin 2013 yılına ait ilk sayısı ülkemizde ve dışında oldukça olumlu yansımalar aldı.Hatta derginin kapak konusu olan Türk şiirinin üstatlarından Cemal SAFİ,Tokat Şairler ve Yazarlar Derneği Başkanı Remzi Zengin,derginin sahibi Muhsin Demirci,Röportajı yayınlayan Mahmut Hasgül ve Genel Yayın Yönetmeni şahsımızı tek tek arayarak teşekkürlerini sundu.Ki bizimle olan telefon görüşmesinde vefamızdan dolayı ağlıyordu.Doğrusu bu ki insanları yaşarken onurlandırmak en güzel olanı.Aramızdan ayrıldıktan sonra sadece ruhu duyabilecek belki.

2 Mart 2013’te Tokat Şairler ve Yazarlar Derneğince kardeş şehrimiz Sivas’ta,Sivas Şairler ve Yazarlar Derneği ziyaret edilerek kültür ve sanat alanında görüş alışverişinde bulunuldu.

Tokat Şairler ve Yazarlar Derneğince 18 Nisan 2013 tarihinde AnkaraTokat Dernekler Federasyonu’nun davetlisi olarak Altındağ Belediyesi Kabakçı Konağı’nda Merkez Valilerinden değerli hemşerimiz Amir ÇİÇEK Beyin de katıldığı “Vefatının 113. yılında Gazi Osman Paşa’yı Anma Etkinliği” gerçekleştirdik.Gazi Osman Paşa Üniversitesi Öğretim Üyelerinden Doç.Dr.Alpaslan Demir,Araştırmacı Yazar Hüseyin Sipahi bey bizler elimizden geldiği kadar Paşamızı değişik yönleriyle anlatmaya gayret ettik.

Aynı gün “Cumhuriyet Dönemi Tokat Valileri” projemiz kapsamında Tokat Eski Valisi şimdi Merkez Valisi olan Sayın Ayhan NASUHBEYOĞLU’nu İçişleri Bakanlığı’ndaki makamında ziyaret ederek röportaj ve Tokat üzerine sohbetyaptık.

19 Nisan 2013’de Niksar’da,Emekli Valilerden,devlet adamı ve eski Niksar Kaymakamı Rıza AKDEMİR’i Anma Etkinliği vardı.Türk kültürüne,tarihine ve turizmine sahip çıkmada öncülük yapan ve yaşayan Niksar bu kez vefasını eski Kaymakam Rıza AKDEMİR’i vefatının birinci yılında anarak gösterdi.Nitekim AKDEMİR Ailesi de bu vefaya kayıtsız kalmadı. 22-23 Haziran 2013 tarihlerinde düzenlenecek olan “Niksar’ın Fidanları Kültür ve Sanat Festivali Etkinlikleri “kapsamında Niksar’da Belediye koordinesiyle Rıza AKDEMİR Kütüphanesi açılacak.

9-11 Mayıs 2013 tarihleriarasında UNESCO Türk Milli Komisyonunca “Kültürel Mirasımızın Farkına Varılması,Korunması,Gelecek Kuşaklara Aktarılması“Projesi kapsamında Eskişehir Türk Dünyası Kültür Başkenti Etkinliklerine Tokat’ımızı temsilen seçildik ve bilgi ve becerilerimizle şehrimizi orada ortaya koymaya çalıştık.Programların kapanış konuşması da bize nasip oldu.Tokat’ın selam,sevgi ve selamlarını bir kültür elçisi hüviyetiylekatılımcılara iletip,Valiliğimizin gönderdiği hediyeleri takdim ettik.

2008 yılında Elazığ -Tokat Kültür Buluşmaları çerçevesinde Tunceli Pertek’te tanıştığımız Yörenin Varvara Folklor oyunu ve ekibinin sorumlusu Uzun Mehmet adıyla bilinen MehmetYıldız Bey 25 -27 Nisan 2013 tarihleri arasında Tokat Şairler ve Yazarlar Derneği’nin konuğu oldu.

Kendisi Tokat’ has sofra bezlerinden esinlenerek Tunceli’yi sembolize eden figürlerle turizm açısından yeni bir Tunceli Tanıtımını düşünmüş sağolsun ilimize de bize göre önemli bir döviz bırakarak ayrıldı.Üç gün kaldığı süre içinde Sayın Valimizi eşiyle birlikte görmek isteği ise bir türlü gerçekleşmedi. Tokat Güneş TV’de Yapımcı Cemal İncesoyluer,Uzun Mehmet’i haber programına konuk ederek şehrimizin misafirperverliğini pekiştirdi.

Tokat Anadolu Lisesi Proje Kulübünce Tarih Öğretmeni Mehtap Çıtak ve Tokat Güneş TV işbirliğiyle yaşayan soyut ve somut kültürümüzü tanımak ve tanıtmak amacıyla “Beylerin Sokağı Bey Sokağı Belgeseli” çekimlerine başlandı.Bizim de danışmanlığını yaptığımız bu belgeselin çekimleri bu ay sonuna kadar tamamlanacak.

Bu faaliyetleri Tokat Anadolu Lisesince tertip edilen Trabzon Karadeniz Teknik Üniversitesi Tanıtım ve Karadeniz Kültür Gezisi takip etti. Rektör Yardımcı değerli arkadaşım Prof.Dr.Hikmet ÖKSÜZ ve Prof.Dr. Yusuf Şevki HAKYEMEZ’in koordine ve ilgileriyle öğrencilerimize oldukça verimli bir tanıtım yaşatılıp ağırlanıldı.

17-18 Mayıs 2013 tarihleri arsında SimavBelediyesi’nce aramızdan bir yıl önce ayrılan Şair Asım KISBET anısına düzenlenen “18.Simav Şairler Şöleni”ne Tokat Şairler ve Yazarlar Derneği adına Eğitimci Ali Bal arkadaşımızkatıldı.

31 Mayıs-1 Haziran 2013’de Gümüşhane Belediyesi-Ferfene Dergisi işbirliğiyle koordine edilen” Dilaver Cebeci Şiir Etkinliği” ne Eğitimci -yazar Mahmut Hasgül katılacak.

7 Haziran 2013 Cuma akşamı Niksar Endüstri Meslek Lisesi’nin ilçe çapında düzenlediği ”Niksar Şairleri ve Şiirleri” etkinliğine Ahmet Turan Erdoğan ve biz Niksar’la ilgili yazdığımız şiirlerle katılacağız.

20-23 Haziran 2013 tarihlerinde Yahya Kemal BEYATLI Anısına yapılacak olan “21.Uluslararası Hazar Şiir Şöleni”nde Tokat’ı TOŞAYAD ve KÜMBET DERGİSİ adınaBaşkanımız Remzi Zengin temsil edecek.

22-23 Haziran 2013 tarihlerinde Niksar’da “Niksar’ın Fidanları Kültür ve Sanat Festivali”var. Etkinlikler kapsamında düzenlenen “4.Cahit KÜLEBİ Memleketime Bakış Şiir Yarışması”nda dereceye giren eserler bir aksilik olmazsa 31 Mayıs Cuma Günü Niksar Belediye Başkanı Duran YADİGÂR ve Tokat Şairler ve Yazarlar Derneği Başkanı Remzi ZENGİN’in ortaklaşa düzenleyecekleri basın toplantısında kamuoyunaduyurulacak. Aynı gün akşam Ankara Milli Kütüphane’de İLESAMtarafından düzenlenen Ödül Töreninde Niksar Belediye Başkanı Duran YADİGÂR“Kamu Yayıncılığı” dalında ödülünü alacak.

Değerli üstadımız Cemal SAFİ’ninde onurlandıracağı “Erzurumlu Emrah’tan Cahit KÜLEBİ’ye Şiir Gecesi”ne bu yıl ülkemizin birbirinden değerli otuzdan fazla şairikatılacak. Derneğimizi ve dergimizi Nihat Aymak ve Ahmet Divriklioğlu temsil edecekler.

Gazi Osman Paşa Lisesi Mezunları Derneği’nin yılda bir kez Değerli Eğitimci –Yazar Mahmut Hasgül kardeşimizin koordinesinde yoğun çabalar neticesinde yayın hayatına kazandırdığı ALMANAK’ın üçüncü sayısı 1 Haziran 2013’te okurlarıyla buluşacak.

28-29 Haziran 2013 tarihleri arasında Sivas’ta düzenlenen Sivas Şairler ve Yazarlar Derneği Şiir Şölenine Tokat Şairler ve Yazarlar Derneği’ni ve KÜMBET Dergisi’ni Remzi Zengin,Ahmet Divriklioğlu temsil edecekler.

Bu faaliyetlerle birlikte halkımız tarafından ilgiyle izlenen, kültürümüzü yaşatmak için, yoğun gayretlerle Tokat Güneş TV’de “Kültür Sofrası” programlarına il içinden ve dışından konuklar davet edilerek devam ediliyor.

CEMAL SAFİ VEFA GECESİ

Gelelim bu haber niteliğindeki faaliyetlerden sonra yazımızınasıl konusuna:

Cemal SAFİ üstadımızla dört beş kez şiir etkinliğinde beraberdik.16-18 Kasım 2012 de Ürgüp’te düzenlenen “7.Uluslararası Kapadokya Şiir Şöleni” etkinliğinde Ankara’da Tokat Şairler ve Yazarlar Derneği’nin yayın organı olan KÜMBET Dergisi için yapacağımız röportajın randevusunu alarak ayrıldık.

Aralık 2012’de Üstadın Ankara’daki evinde kamera ve diğer araçlarımızla TOŞAYAD Başkanı Remzi Zengin,Mahmut Hasgül ve bendeniz hazırdık.O günün öğle sonrasını bize ayırmıştı. Röportajındışında oldukça özel sohbetlerimiz oldu. Bu görüşme ortaya mükemmel bir Kümbet Cemal SAFİ Özel sayısı çıkardı.

Ya sonrası, Tokat’ta Valilik,Belediye, KentKonseyi, İl Milli Eğitim Müdürlüğü ve Tokat Şairler ve Yazarlar Derneği koordinesiyle 23 Mayıs 2013 Perşembe akşamı “5.Yeşilırmak Şiir Şöleni” çerçevesinde mükemmel bir Cemal SAFİ Özel Vefa Gecesi. İl Milli Eğitim Müdürlüğünün Türkiye Çapında örnek projelerinden Okullu Okulsuz Okuyoruz projesi kapsamında okurlarıyla da buluşturulan Cemal Safi hâlâ konuşulan bir etki bıraktı.

Kümbet Dergisi Cemal Safi Özel Sayısını tanıtmak için bu gazete sütunlarında “Dergi Dediğin Böyle Olur” başlığıyla bir yazı yazmıştım.Şimdi de diyorum ki “Program Dediğin Böyle Olur.”

Tokat Valisi Sayın Mustafa TAŞKESEN’in de onurlandırdığı gece için öncesinde büyük bir hazırlık yapıldı.Özenle hazırlanan davetiye bu etkinliğine gösterilen ciddiyetin bir göstergesiydi.Gecenin mimarlarından diyebileceğimiz GaziOsman Paşa Lisesi Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni, TOŞAYAD Yönetim Kurulu Üyesi Mahmut Hasgül’ünkusursuz sunduğuprogramda bütün katılımcılar doyasıya bir şiir ve müzik rüzgârını yaşadılar.

Türk Şiirinin duayeni Cemal SAFİ şiirlerini okurken, bestelerini yorumlayan OzanÜnsal Çekiç,Halime Erdoğan Çekiç,Başar Başçıoğlu,Barış Başçıoğlu,Murat Kadakoğlu,Murat Ağıl,Alper Pekgöz geceyi adetayıldızlar âlemine taşıdılar.

Sanırım bu gece, son zamanlarda Tokat’ta yapılan etkinliklerin en iyisi olarak halkın gönlüne apayrı bir damga vurdu.Dileğimiz kültür sanat adına beğeni ile izlenen bu tür etkinliklerin devamıdır. Görülen odur ki, etkinliğe Valiliğimizle birlikte, TokatBelediyesi, İl Milli Eğitim Müdürlüğü, Tokat Kent Konseyi ve Tokat Şairler ve Yazarlar Derneği gereken maddi ve manevi desteği vermiştir. Mülki ve mahalli idareler gerekli desteği bu organizelere verdiği müddetçe bütün sanatseverler görmüşlerdir ki, başarılı etkinliklere-daha düşük maliyetlerle-altın imzalar atılabilmektedir. Bunedenle bu kurum ve kuruluşları kutlamak gerek

Bu gecenin güzelliği Kültür Sarayı’ndaki programla sınırlı kalmamış, ertesi günü Mustafa Kemal Paşa Kasabasında bir vatandaşımızın kiraz bahçesinde klasiğin dışında verilen ikramlarla devam etmiştir. 25 Mayıs Cumartesi günü ise Cemal Safi onuruna Tokat Şairler ve Yazarlar Derneği mensuplarınca elli kişinin katıldığı kahvaltı verilerek şiir ve sohbet ortamı sağlanmıştır.

Evet, Cemal Safi bize göre kendisinin de ifadeleriyle şehrimizdenoldukça memnun ayrılmıştır. Hatta Haziran ayında bir şehrimizde düzenlenen etkinlik için şehrin yetkililerinin ”Siz gelmezseniz program yapmayız” ricalı sözlerini bir kenara bırakarak 22-23 Haziran 2013’de buluşmak üzere yineşehrimizi Tokat-Niksar’ımızı tercih etme güzelliği, vefası göstermiştir.

Teşekkürler, Cemal SAFİ Üstadımız, TokatValiliğimiz, TokatBelediyemiz, İl Milli Eğitim Müdürlüğümüz, KentKonseyimiz, Tokat Şairler ve Yazarlar Derneğimiz ve kim ne derse desin, yiğidin hakkını yiğide teslim etmek düsturuyla gecesini gündüzüne katanMahmut Hasgül kardeşim ve onu yalnız bırakmayan güçlü ekibi. Ve de emeği geçen bütün değerler, bu güzelliği paylaşan katılımcılar.