ABŞ-ın populyar “Poetryverse” ədəbiyyat portalı Dövlət Tərcümə Mərkəzinin “Azərbaycan ədəbiyyatı beynəlxalq virtual aləmdə” layihəsi çərçivəsində Xalq şairi Rəsul Rzanın ingilis dilinə tərcümə olunmuş “Qədim əlyazması”, “Məndə ixtiyar olsa”, “Hamımız yoldayıq”, “Sənə də qalmaz” şeirlərinin yayımına başlayıb.
Dövlət Tərcümə Mərkəzindən AZƏRTAC-a bildirilib ki, şairin yaradıcılığı haqqında məlumatla təqdim olunan şeirlərin ingilis dilinə tərcümə müəllifləri tanınmış Amerika şairi Tomas U. Keys və Mərkəzin Böyük Britaniya və İrlandiya ilə ədəbi əlaqələr üzrə koordinatoru Nərmin Həsənovadır.
Qeyd edək ki, geniş oxucu auditoriyası tərəfindən izlənən portal mütəmadi olaraq səhifələrində Uilyam Şekspir, Volfqanq Höte, Aleksandr Puşkin, Emili Dikinson, Ceyn Ostin, Pablo Neruda kimi dünyaşöhrətli şair və yazıçıların yaradıcılığına yer ayırır.
Şirvanda dahi Azərbaycan şairi Məhəmməd Füzulinin 530 illik yubileyinə həsr olunan “Füzuli dünyasından dünyaya baxış” adlı tədbir keçirilib.
AZƏRTAC-ın bölgə müxbiri xəbər verir ki, tədbir Şirvan Şəhər İcra Hakimiyyəti, Şirvan-Salyan Regional Mədəniyyət İdarəsi və Şirvan-Salyan Regional Təhsil İdarəsinin birgə təşkilatçılığı ilə reallaşıb. Yubiley toplantısında Şirvan Şəhər İcra Hakimiyyətinin, YAP Şirvan şəhər təşkilatının, şəhərin hüquq-mühafizə orqanlarının, regional təşkilatların, idarə və müəssisələrin rəhbərləri, ictimaiyyət və media nümayəndələri iştirak ediblər.
Şəhərin Məhəmməd Füzuli adına Mədəniyyət və İstirahət Parkında dahi şairin büstü ziyarət olunub, önünə gül dəstələri düzülərək, xatirəsi yad edilib.
Sonra Şirvan Dövlət Rəsm Qalereyasının təşkil etdiyi Məhəmməd Füzuli yaradıcılığına həsr olunan rəsm sərgisinə baxış keçirilib. Şirvan Şəhər Mədəniyyət Mərkəzində davam edən tədbirdə şəhərin mədəniyyət nümayəndələrinin və məktəblilərin ifasında Məhəmməd Füzuli yaradıcılığından nümunələr səsləndirilib, “Meyvələrin söhbəti” kompozisiyası təqdim edilib, şairin qəzəlləri əsasında muğam parçaları ifa edilib.
Tədbirdə Azərbaycan-Türkiyə ədəbiyyatı tarixində divan janrının ən möhtəşəm nümayəndələrindən olan Məhəmməd Füzulinin həyat və yaradıcılığından bəhs olunub, onun əsərlərinin təkcə ölkəmizin poeziyası üçün deyil, bütövlükdə Şərq və dünya ədəbiyyatı üçün əhəmiyyəti vurğulanıb.
Oktyabrın 16-da Azərbaycan Respublikası Gənclər Fondunun maliyyə dəstəyi, Qərbi Azərbaycan İcması, “İRƏLİ” İctimai Birliyi, Beynəlxalq Muğam Mərkəzi, Azərbaycan Dillər Universiteti, Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin təşkilatçılığı ilə “Qərbi Azərbaycan mədəniyyəti” festivalı keçiril
AZƏRTAC xəbər verir ki, tədbirdə Qərbi Azərbaycana məxsus tarixi fotolar və rəsm kompozisiyaları, həmçinin bu coğrafi əraziyə aid müxtəlif kulinariya nümunələri sərgilənib. Festival Qərbi Azərbaycanın tarixi, mədəniyyəti və coğrafiyasını gənclərə tanıtmaq, Azərbaycan həqiqətlərini doğru və ətraflı şəkildə çatdırmaq məqsədilə təşkil olunub.
Tədbirdə Azərbaycan Dövlət Nəfəs Alətləri Orkestrinin ifasında Dövlət Himni və “Koroğlu” operasından “Uvertüra” səslənib, rəqs qrupları tərəfindən müxtəlif kompozisiyalar təqdim olunub.
Milli Məclisin Gənclər və idman komitəsinin sədri Şahin İsmayılov çıxışında tədbirin əhəmiyyətinə toxunaraq bu cür layihələrin davamlı olmasını arzu edib.
Gənclər Fondunun direktoru Qədir Xəlilov isə bildirib ki, festival Qərbi Azərbaycanın tarixinə dönüş və bu tarixi xatırlama baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir və belə layihələr Qərbi Azərbaycana qayıdışın kiçik addımları hesab olunmalıdır.
Sonra Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin tələbələrindən ibarət xalq çalğı alətləri ansamblının müşayiəti ilə xanəndələr müxtəlif musiqilər və Qərbi Azərbaycana xas olan aşıq havaları ifa ediblər.
Tədbirdə çıxış edən rəsmilər gənclərin fəallığını yüksək qiymətləndirərək onları mükafatlandırıblar.
Qeyd edək ki, tədbirdə, həmçinin “İRƏLİ” İctimai Birliyinin sədri Şahin Rəhmanlı, Milli Məclisin deputatı, Qərbi Azərbaycan İcmasının Gənclər Şurasının sədr müavini Kamal Cəfərov və Milli Məclisin deputatı Səbinə Xasayeva iştirak ediblər.
Oktyabrın 15-də Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində Səfəvilər dövlətinin banisi görkəmli şair Şah İsmayıl Xətainin (1487-1524) 1508-ci ilə aid fərmanının təqdimatı keçirilib. Fərman bu il İngiltərənin məşhur “Christie’s” hərracında Azərbaycan vətəndaşı tərəfindən satın alınaraq Tarixi Muzeyinə hədiyyə edilib. Sənəd Şah İsmayıl Xətai tərəfindən 1508-ci il iyulun 4-də (hicri-qəməri təqvimi ilə 914-cü il səfər ayının 25-i) imzalanıb.
Fərman fars dilində, “qara şikəstə” üslubu ilə yazılıb və Xətainin möhürü ilə təsdiqlənib. Səfəvi hökmdarının mülkiyyət məsələlərinə dair fərmanlarından biri olan sənəd bütöv və möhürlü vəziyyətdə olması ilə xüsusi əhəmiyyət daşıyır. Təqdimat mərasimində Milli Məclisin sədr müavini akademik Rafael Hüseynov, Mədəniyyət komitəsinin sədri Polad Bülbüloğlu, Mədəniyyət Nazirliyinin nümayəndələri, mədəniyyət və elm xadimləri iştirak ediblər.
Tədbirdə çıxış edən mədəniyyət nazirinin müavini Fərid Cəfərov bildirib ki, xalqımıza məxsus tarixi və mədəni irs nümunələrinin Azərbaycana qaytarılması və qorunub-saxlanılması dövlətimizin daim diqqət mərkəzindədir. Bu həm də mədəniyyət siyasətimizin əsas istiqamətlərindən biridir: “Dövlət qurumlarının bu sahədə apardığı işlərə vətəndaşlarımızın da dəstək verməsi təqdirəlayiq haldır və bu cür təşəbbüslər cəmiyyətimizin həmrəyliyini və milli dəyərlərə bağlılığını nümayiş etdirir.
Səfəvilər imperiyasının ilk illərinə məxsus bu nadir sənəd Azərbaycanın dövlətçilik ənənələrinə dair dəyərli eksponat olmaqla yanaşı, gələcək nəsillər üçün tarixi mənbədir”. AMEA-nın prezidenti akademik İsa Həbibbəyli Şah İsmayıl Xətai imzalı bir sənədin ölkəmizə gətirilməsini böyük tarixi və siyasi əhəmiyyətli hadisə kimi dəyərləndirib. Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin direktoru akademik Nailə Vəlixanlı qeyd edib ki, Azərbaycanın tarixi və mədəni irs nümunələrinin ölkəyə qaytarılması artıq ənənəyə çevrilib: “Vətəndaşımızın şəxsi təşəbbüsü ilə Azərbaycan xalqının böyük oğlu, sərkərdə və şair Şah İsmayıl Xətainin fərmanının satın alınaraq muzeyimizə hədiyyə edilməsi əsl vətənpərvərlik nümunəsidir. Bu həm də xalqımızın öz tarixini yaşatmaq və ona sahib çıxmaq əzmini göstərir”.
Fərmanın muzeyin daimi ekspozisiyasında sərgilənəcəyini bildirən N.Vəlixanlı Şah İsmayıl Xətainin vəfatının 500-cü ildönümün tamam olduğu vaxtda Azərbaycana gətirilməsinin simvolik məna daşıdığını deyib. AMEA-nın Tarix və Etnologiya İnstitutunun direktoru professor Kərim Şükürov Xətainin dövlətçilik fəaliyyəti, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin katibi İlqar Fəhmi onun bədii yaradıcılığı ilə bağlı fikirlərini bölüşüblər.
Tədbirin sonunda Azərbaycan Musiqi Mədəniyyəti Dövlət Muzeyinin Qədim musiqi alətləri ansamblının ifasında bədii-musiqili kompozisiya təqdim olunub.
“TələbəPlus” layihəsi çərçivəsində Mədəniyyət Nazirliyi ilə Təhsilin İnkişafı Fondu (TİF) arasında əməkdaşlıq müqaviləsi imzalanıb. Sənədi mədəniyyət nazirinin müavini Səadət Yusifova və TİF-in İdarə Heyətinin sədri Elnur Nəsibov imzalayıblar. Mədəniyyət nazirinin müavini Səadət Yusifova layihənin əhəmiyyətini yüksək qiymətləndirib.
Qeyd edib ki, imzalanmış müqaviləyə əsasən teatr, muzey və qoruqlarda tələbələr üçün xüsusi endirimlərin tətbiq olunması gözlənilir. TİF-in İdarə Heyətinin sədri Elnur Nəsibov vurğulayıb ki, layihə bütün ölkə üzrə tələbələrin eyni güzəşt və endirimlərdən yararlanmalarını təmin etmək, eyni zamanda onların sosial həyatlarına dəstək göstərmək məqsədi daşıyır.
Alış-veriş mərkəzlərində və tələbələrin ən çox istifadə etdiyi müxtəlif iaşə obyektlərində tələbələrə özəl güzəştlər edilməsi üçün TİF öz tərəfdaşları ilə birlikdə 200-dən artıq şirkətlə razılaşma əldə edib. Görüş qarşılıqlı fikir doğuran digər məsələlərin müzakirəsi ilə davam edib. Qeyd edək ki, “TələbəPlus” kartı TİF, Kapital Bank və “Visa” beynəlxalq ödəmə texnologiyaları şirkətinin Azərbaycanın ali təhsil müəssisələrinin tələbələri üçün birgə həyata keçirdiyi layihədir.
Layihə çərçivəsində təhsilin bütün pillələri yəni bakalavriat, magistratura və doktorantura üzrə bütün kurslarda təhsil alan tələbələr əhatə olunacaq.
Azərbaycan Dövlət Tərcümə Mərkəzinin Tərcümə Agentliyi görkəmli rus yazıçısı Vera Panova və oğlu akademik Yuri Vaxtinin həmmüəllifliyi ilə qələmə alınmış “Məhəmməd Peyğəmbərin həyatı” kitabını nəşr edib.
Mərkəzdən AZƏRTAC-a bildirilib ki, əsərin rus dilindən tərcümə müəllifi tanınmış alim, filologiya elmləri doktoru, professor Vilayət Quliyev, redaktoru Mahir N.Qarayevdir.
Peyğəmbərin həyatı, şəxsiyyəti, eləcə də bəşəriyyətin sonuncu səmavi dini sayılan İslamın yaranması və yayılması haqqında müfəssəl, təfərrüatlı tarixi bilgilər əsasında ərsəyə gətirilmiş kitaba “Ərəb adası”, “Məkkə”, “Peyğəmbərin uşaqlıq illəri”, “İlk vəhy”, “Təqiblər”, “Ağır illər”, “Hicrət”, “Müharibə” kimi iyirmi beş adda fəsil daxil edilib.
Rusiyanın Orenburq vilayətində dahi Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Məhəmməd Füzulinin 530 illiyinə həsr olunmuş “Poeziya xəzinəsi: Füzulinin irsi ilə dialoq” mövzusunda bədii qiraət müsabiqəsi olacaq.
AZƏRTAC xəbər verir ki, Orenburq vilayəti Azərbaycanlılarının Regional Milli-Mədəni Muxtariyyətinin təşkilatçılığı ilə keçirilən beynəlxalq müsabiqə dahi Azərbaycan şairi və mütəfəkkirinin 530 illik yubileyinin qeyd olunması çərçivəsində keçirilir.
Müsabiqədə iştirak edənlər Füzulinin bir əsərindən (əsərdən parça) əzbərlədiyi poetik qiraətdən ibarət videoçarx təqdim etməlidirlər.
Müsabiqədə iştirak edənlər dörd yaş qrupuna bölünürlər: birinci qrupda 7 yaşdan 11 yaşa qədər, ikinci qrupda 12 yaşdan 15 yaşa qədər, üçüncü qrupda 16 yaşdan 19 yaşa qədər, dördüncü qrupda isə 20 yaş və yuxarı orenburqlular iştirak edəcəklər.
Müəlliflər 2024-cü il dekabrın 1-dək öz videolarını orijinalda və ya istənilən fayl diskinə köçürməklə təşkilatçının oo.rnkaa.orenburqskaya.obl@mail.ru ünvanına göndərə bilərlər. Hər yaş qrupu üzrə qaliblər pul mükafatı alacaqlar.
Xalq şairi Məmməd Araz Azərbaycan ədəbiyyatında çoxcəhətli və zəngin ədəbi irsinə, sənətkarlıq qüdrətinə görə özünəməxsus yeri və mövqeyi olan görkəmli söz ustadıdır. Məmməd Araz mənalı, keşməkeşli və şərəfli, bütövlükdə Vətənə və sənətə həsr olunmuş əsl şair-vətəndaş ömrü yaşayıb. Sənətkarın tərcümeyi-halı, taleyi daha çox onun yaradıcılığında öz əksini tapıb. Məmməd Araz özü də şeirlərində bunu dəfələrlə etiraf edib. Kitablarından birinə yazdığı müqəddimədə deyilir: “Əsl tərcümeyi-hal şairin şeirləridir. Şair çox halda öz yazılarının baş qəhrəmanı ola bilir”.
Dərin məzmunlu, oxunaqlı və milli mündəricəli şeirləri ilə Məmməd Araz vətəndaş qeyrətli ədəbiyyat nəhəngidir. O, həm də milli azadlıq ideyalı əsərləri ilə istiqlal şairi olaraq əbədi şöhrət qazanıb.
AZƏRTAC xəbər verir ki, bu gün Xalq şairi Məmməd Arazın anadan olmasının 91-ci ildönümü tamam olur. Böyük sənətkarın təkrarolunmaz yaradıcılığı zəngin ənənələrə malik milli ədəbiyyatımızı yeni mərhələyə çıxarıb, Azərbaycan fəlsəfi və siyasi lirikası onun dühası hesabına daha da zənginləşib.
Məmməd Araz böyük poetik ilhama malik olan sənətkarlardan idi. Sözün və sənətin Məmməd Araz zirvəsinə gedən yolu heç də həmişə hamar olmayıb. Onun həyatı da sənəti kimi daşlı-qayalı yollardan keçib.
1933-cü il oktyabrın 14-də Şahbuz rayonunun Nursu kəndində dünyaya göz açan Məmməd Araz ilk təhsilini həmin kənddə alıb. 1954-cü ildə Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunu bitirən böyük sənətkar 1961-ci ildə Moskvada Maksim Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunda oxuyub. Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatında bədii ədəbiyyat redaksiyasının müdiri, sonra isə baş redaktorun müavini, “Ulduz” jurnalında məsul katib, “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetində baş redaktorun müavini işləyib. 1971-1981-ci illərdə Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının poeziya bölməsinə rəhbərlik edən Məmməd Araz 1974-cü ildən ömrünün sonunadək “Azərbaycan təbiəti” jurnalının baş redaktoru olub.
Böyük sənətkar 2004-cü ilin dekabrın 1-də Bakıda vəfat edib və Fəxri xiyabanda dəfn olunub.
Harada işləməsindən, hansı vəzifəni tutmasından asılı olmayaraq, Məmməd Araz əslində bütün ömrü boyu bir vəzifəni icra edib. O da poetik Azərbaycan dünyasına xidmət, Vətən qarşısında vətəndaşlıq borcunu yerinə yetirməkdir. Böyük istedadı və poetik bacarığı sayəsində Məmməd Araz Nizami Gəncəvi, Məhəmməd Füzuli, Mirzə Ələkbər Sabir və Səməd Vurğun poeziyası ilə ona qədər gəlib çatan klassik şeir ənənəsini və üslubunu təkmilləşdirərək hamının gördüyü və bildiyi, lakin dilə gətirməyi bacarmadığı məsələləri ictimai düşüncənin məhsulu edib, Azərbaycanda vətəndaşlıq poeziyasının əsasını qoyub. Gənc yaşlarından başlayaraq yarım əsrdən artıq davam edən Məmməd Araz yaradıcılığı mənsub olduğu xalqa layiqli şair – vətəndaş xidməti nümunəsidir. Onun şeirinin əvvəli də, axırı da Vətəndir. Məmməd Araza məxsus “Vətən daşı olmayandan olmaz ölkə vətəndaşı” məşhur misraları müasir dövrdə poeziyada və ictimai mühitdə vətəndaşlığın milli düsturu kimi qəbul olunur.
Məmməd Araz yaradıcılığının baş qəhrəmanı Azərbaycandır. Onun “Vətən mənə oğul desə”, “Məndən ötdü, qardaşıma dəydi”, “Mənim Naxçıvanım”, “Ata ocağı”, “Ana yurdum, hər daşına üz qoyum” şeirləri vətən mövzusunda ən yaxşı əsərlər kimi dillər əzbəridir. Poeziyamızda Azərbaycan mövzusunda çox yazılıb. Azərbaycana çoxlu şeirlər ithaf olunub. Amma Məmməd Arazın “Azərbaycan – dünyam mənim” şeirinin bənzəri yaradılmayıb. Bu şeirin bütün intonasiyası şair qəlbinin ağrılarından, fəal vətəndaş narahatlığından keçir. Şeir yaradıcılığında olduğu kimi, poemaları ilə də Məmməd Araz təkrarsızdır. Onun “Üç oğul anası”, “Araz axır”, “Mən də insan oldum”, “Paslı qılınc”, “Əsgər qəbri”, “Atamın kitabı” poemaları hər şeydən əvvəl, insan mənəviyyatının mürəkkəbliyi, tarix və müasirlik, milli tale və tarixi yaddaşın bərpası kimi fundamental məsələlərə həsr olunub.
Ümummilli Lider Heydər Əliyev Xalq şairi, poeziyamızın istedadlı nümayəndəsi Məmməd Araz yaradıcılığına və şəxsiyyətinə daim yüksək qiymət verib. Təsadüfi deyil ki, Məmməd Araz ilk yaradıcılığa ötən əsrin 50-ci illərindən başlasa da, onun təkrarsız istedadı 1970-ci illərdə, Ulu Öndərin Azərbaycana rəhbərliyinin birinci dövründə parlayıb. Məmməd Araza böyük şöhrət gətirən “Atamın kitabı”, “Həyatın və sözün rəngləri”, “Oxucuya məktub”, “Qanadlı qayalar”, “Aylarım, illərim” kitabları məhz bu illərdə çap olunub, əsərləri xarici dillərə tərcümə edilərək geniş oxucu kütləsinin məhsuluna çevrilib. 1975-ci ildə Azərbaycan Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fəxri Fərmanı ilə təltif olunan böyük şairə 1978-ci ildə “Əməkdar mədəniyyət işçisi” fəxri adı verilib, 1995-ci ildə isə Ümummilli Lider Heydər Əliyev Xalq şairi Məmməd Arazı “İstiqlal” ordeni ilə təltif edib. Ulu Öndər Məmməd Araz sənətini yüksək dəyərləndirərək deyib: “Bu gün bir daha Məmməd Arazın Azərbaycan xalqının mədəniyyətinə, ədəbiyyatına verdiyi töhfələri gördük, eşitdik və bunların xalqımız üçün nə qədər faydalı olduğunu bir daha bildik, bir daha dərk etdik ki, Azərbaycan xalqının həyatında Məmməd Arazın yaradıcılığının nə qədər böyük əhəmiyyəti var”. Ümidvaram ki, Azərbaycan xalqı daim müstəqilliyini qoruyub saxlayacaq və müstəqil Azərbaycanın ilk “İstiqlal” ordeninə layiq görülmüş şəxsiyyətlərdən biri kimi Məmməd Araz Azərbaycan xalqının tarixində indi olduğu kimi, gələcəkdə də öz yerini tutacaqdır”.
Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafındakı xidmətlərini nəzərə alan Prezident İlham Əliyev görkəmli sənətkarın xatirəsinin əbədiləşdirilməsi, yubileylərinin keçirilməsi haqqında sərəncamlar imzalayıb. Bu sərəncamlar Azərbaycan ədəbiyyatının, bütövlükdə yaradıcı ziyalıların, o cümlədən Məmməd Araz sənətinin və şəxsiyyətinin böyük himayədarı, Ulu Öndər Heydər Əliyev ənənələrinin müasir şəraitdə uğurlu davamı kimi yüksək dəyərə malikdir.
Tanınmış şair-publisist Dəyanət Osmanlının “Sözdən yazıya və yaddaşa” adlı yeni məqalələr toplusu “Elm və təhsil” nəşriyyatında çapdan çıxıb.
AZƏRTAC xəbər verir ki, Azərbaycanda Atatürk Mərkəzinin nəşri seriyasından olan bu kitabda müəllifin müxtəlif illərdə yazdığı məqalələrdən seçmələr toplanıb. Müstəqillik illərində dövlətimizin ədəbiyyat siyasəti, tanınmış yazıçılar haqqında bədii-ictimai portretlər, ədəbi mühit və ədəbiyyata ədəbi-tənqidi münasibət burada yer almış yazıların əsas məğzini təşkil edir.
Kitabın məsləhətçisi akademik N.Cəfərov, redaktoru filologiya üzrə fəlsəfə doktoru İ.Abdullayevadır.
Qeyd edək ki, Dəyanət Osmanlı 1996-cı ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, 1997-ci ildən isə Yazıçılar Birliyinin İdarə Heyətinin üzvüdür.
Türkiyədəki səfirliyimizin nəzdindəki Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin təşkilatçılığı və Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə qardaş ölkənin İzmir və İstanbul şəhərlərində “Azərbaycan mədəniyyət və sənət günləri” keçiriləcək.
AZƏRTAC xəbər verir ki, Azərbaycan günləri Mədəniyyət Mərkəzinin fəaliyyətinin əsas istiqaməti olan milli mədəniyyətimiz, tariximiz, ədəbiyyatımız və Azərbaycan dilinin Türkiyənin bölgələrində geniş təbliği, habelə mədəni əlaqələrimizin daha da möhkəmləndirilməsinə dəstək məqsədilə təşkil olunan silsilə tədbirlər çərçivəsində baş tutacaq.
Oktyabrın 15-də İzmirdə keçiriləcək “Azərbaycan mədəniyyəti və sənəti günü” çərçivəsində Mötbe Mədəniyyət Mərkəzinin sərgi zalında milli mədəniyyətimizə, eləcə də suvenirlər, əl işləri və milli geyimlərə dair sərgi təqdim olunacaq.
Bununla yanaşı, Bakı Milli Geyim Evinin kolleksiyasına aid tarixi Azərbaycan geyimlərinin moda sərgisi olacaq. Milli geyimlərimiz türkiyəli gənclər tərəfindən təqdim edəcək.
Mötbe Mədəniyyət Mərkəzinin konsertlər sarayında konsert proqramı təqdim ediləcək.
“Azərbaycan mədəniyyət və sənət günləri” oktyabrın 17-də İstanbulda davam edəcək. İstanbulun Atatürk Mədəniyyət Mərkəzində Azərbaycan Milli Xalça Muzeyinin kolleksiyasına aid, muzeyin mütəxəssisi, Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının üzvü Elnarə Rəsulovanın əl işi olan xalçaların sərgisi açılacaq və bir həftə davam edəcək.
Bununla yanaşı, Atatürk Mədəniyyət Mərkəzinin sərgi zalında Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin Etnoqrafiya şöbəsinin müdiri dosent Gülzadə Abdulovanın kolleksiyasına aid geyimlər sərgilənəcək, Azərbaycan xanımlarının tarixi paltarları, onların özünəməxsus naxışları podiumda təqdim olunacaq.
Tədbir çərçivəsində azərbaycanlı sənətçilərinin iştirakı ilə konsert proqramı nəzərdə tutulur.
Hər iki şəhərdə təşkil olunacaq konsert proqramlarında həm Azərbaycandan gedən, həm də Türkiyədə yaşayan azərbaycanlı incəsənət ustaları, milli musiqi alətlərinin ifaçıları, habelə Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin “Azərbaycan Xalq Rəqsləri Ansamblı”nın iştirakı ilə hazırlanan bədii gecədə milli musiqilərimiz və rəqslərimiz ifa olunacaq.
Türkiyənin “TRT” xəbər agentliyi Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, böyük şair Əhməd Cavad haqqında geniş yazı hazırlayıb.
AZƏRTAC xəbər verir ki, “Azərbaycanın milli şairi: Əhməd Cavad” sərlövhəsi ilə yayımlanan xəbərdə dahi şairin yaradıcılığı ilə yanaşı həyatının maraqlı məqamları da geniş işıqlandırılıb.
“Fırtınalar dursun yana, salam Türkün bayrağına…”. Azərbaycanın Dövlət Himni və “Çırpınırdın Qara dəniz” əsərinin müəllifi, istiqlal mübarizəsinin qəhrəmanı Əhməd Cavadın güllələnməsindən 87 il ötür” sözləri ilə başlayan yazıda bildirilib ki, Əhməd Cavad 1906-cı ildən başladığı təhsilini 1912-ci ildə tamamlayıb. Həmin il Osmanlı İmperiyası Balkan Müharibəsinə girmişdi. Əhməd Cavad, maarifçi dostu Abdulla Şaiq ilə birlikdə “Qafqaz Könüllü Taboru”na qoşularaq İstanbul’a gedib. Trakiyada Osmanlı əsgərləri ilə birlikdə Bolqar ordusuna qarşı döyüşüb. Sonralar Bakıda fəaliyyət göstərən “Müsəlman Cəmiyyəti-Xeyriyyəsinə” üzv olan Cavad, 1915-ci ildə Azərbaycandan Batum, Qars, Ərdahan, Sarıqamış, Trabzon və Ərzurum sakinlərinə və rus ordusuna əsir düşən Osmanlı əsgərlərinə yardım aparan heyətdə yer alıb.
Məqalədə Əhməd Cavadın duyğularını şeirlə ifadə edərək xalqına ruh yüksəkliyi verməyə çalışdığı, bütün şeirlərini Vətənə, Orduya həsr etdiyi ifadə olunub, onun şeirlərinə geniş yer verilib.
Qeyd edilib ki, Əhməd Cavad Osmanlı əsgərləri ilə birlikdə Bakıdakı Yasamal Dağı mövqelərində rus-erməni-ingilis silahlı birləşmələrinə qarşı döyüşüb. Nuru paşanın komandanlığı altındakı Qafqaz İslam Ordusunun tərkibində Bakının işğaldan azad edilməsi uğrunda döyüşüb. O, 1918-ci il sentyabrın 15-də Bakıya ilk girən əsgərlərdən biri olub.
Azərbaycanın müstəqillik dövründə həm şeirlər yazan, həm də müəllim və jurnalist kimi fəaliyyət göstərən Cavad, hökumətin milli marş müsabiqəsində iştirak edib. Cavadın, dahi Üzeyir Hacıbəyli tərəfindən bəstələnən marşı bəyənilsə də, bolşevik ordusunun Azərbaycanı işğalı ilə qəbul edilə bilmədi.
“Türkiyədə şeirlərinin dərc olunması, Azərbaycanın müstəqilliyi uğrunda apardığı mübarizə və milliyyətçi şeirləri səbəbindən daim nəzarət altında olan Əhməd Cavad Stalinin “Böyük təmizləmə” siyasətinin qurbanı olub. O, əksinqilabçılıq və pantürkizm ittihamları ilə həbs olunaraq ölüm cəzasına məhkum edilib. Əhməd Cavad 1937-ci il oktyabrın 13-də güllələnib. 1955-ci ildə SSRİ Baş Prokurorluğu Əhməd Cavad haqqında irəli sürülən bütün ittihamların əsassız olduğunu bildirib. Onunla bağlı bəraət qərarı öldürüldükdən sonra verilib” – deyə yazıda bildirilib.
Məqaləyə şairin həyatı ilə bağlı infoqrafika əlavə edilib.
Qeyd edək ki, Azərbaycan mənbələrində Əhməd Cavadın güllələnmə tarixi 12 oktyabr göstərilir.
Bu gün Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, böyük şair, tanınmış maarifçi və ictimai xadim Əhməd Cavadın anım günüdür.
AZƏRTAC xəbər verir ki, XX əsrin otuzuncu illərinin sonunda günahsız yerə repressiya qurbanı olmuş şairin vəfatından 87 il ötsə də, xalqımız şair oğlunu heç vaxt unutmayıb.
2022-ci ildə Prezidentin Sərəncamı ilə Əhməd Cavadın anadan olmasının 130 illiyi ölkəmizdə və xaricdə silsilə tədbirlərlə qeyd edilib.
Ə.Cavad 1892-ci il mayın 5-də Gəncə qəzasının Şəmkir dairəsinin Seyfəli kəndində ruhani ailəsində dünyaya gəlib. Atası Məmmədəli axund olub. Azərbaycanın görkəmli tarixi simalarından biri kimi tanıdığımız Cavadxan axund Məmmədəlinin atası ilə yaxın idi və ailədə həmişə onun haqqında xoş söhbətlər gedərdi: mərdliyi, igidliyi, xalq yolunda qəhrəmanlıqla həlak olması dönə-dönə xatırlanırdı. Elə bu hörmət və ehtiramın əlaməti kimi axund Məmmədəli oğlunun adını Cavad qoyub. Cavad beş yaşına çatmamış atası dünyasını dəyişib. O, ilk təhsilini molla məktəbində alıb, üç il orada oxuyub. Sonrakı təhsilini Gəncədə Müsəlman Ruhani Seminariyasında alıb (1906-1912-ci illər) və oranı müvəffəqiyyətlə bitirib. 1913-cü ildə Zaqafqaziya şeyxülislamı Pişnamazzadənin imzası ilə ona müəllimlik şəhadətnaməsi verilib. Həmin ildə Şəmkir, Gədəbəy, Zaqatala və Gəncədə dərs deyib. Birinci Dünya müharibəsi başlayanda müharibəyə gedib, dörd il cəbhədə müxbir, xeyriyyə cəmiyyətinin üzvü, katibi, bəzən də sədr müavini kimi fəaliyyət göstərib. O, Şimali Qafqazda, Dağıstanda, Batumda, Qarsda, Ərdəhanda, Gürcüstan və Türkiyədə olub. Ən çox türk xalqları yaşayan bölgələrə gedərək onlara maddi və mənəvi yardım göstərib.
Müharibədən sonra müəllim işləməklə yanaşı, həm yaradıcılıqla məşğul olub, həm də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaradılmasında yaxından iştirak edib. Əhməd Cavad 1920-ci ildə Quba qəzasının Xuluq kəndində müəllim təyin olunub. 1922-ci ilin yayına kimi burada türk və rus dillərindən dərs deyib. O, 1922-ci ildə ali məktəbə daxil olmaq məqsədi ilə Bakıya gəlib. Azərbaycan Ali Pedaqoji İnstitutuna daxil olub, 1926-cı ildə oranı bitirib. Nərimanov adına Texnikumda, Pambıqçılıq İnstitutunda (indiki Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti) müəllim, dosent, professor və kafedra müdiri vəzifələrində çalışıb.
Ə.Cavad həyatının 29 ilini müəllimlik kimi müqəddəs peşəyə bağlayıb. İbtidai sinif müəllimliyindən ali məktəbin kafedra müdirliyinə qədər mürəkkəb inkişaf yolu keçib. Xalq Cümhuriyyəti dövründə “Azərbaycan dilinin sərfi və nəhvi” adlı ilk dərsliyin müəllifi olub. O, rus dili üzrə professor rütbəsi alan ilk azərbaycanlı alim idi, 8-10 dildə sərbəst oxumaq, danışmaq və yazmağı bacarırdı. Gəncə mədrəsəsində H.Cavid kimi filosof-şairdən, Abdulla Sur kimi tənqidçi-ədəbiyyatşünasdan dərs alan Cavad öz təxəllüsünü türkiyəli şair Əhməd Cavadın adından götürmüşdür. Beləliklə, eyni tarixi dövrdə Türk dünyasında iki Əhməd Cavad yazıb-yaradırdı.
İstedadlı şair “Yaşıl qələmlər” adlı cəmiyyətin yaradıcısı və katibi, Azərbaycan Proletar Yazıçılar Cəmiyyətinin üzvü idi. Xalq Cümhuriyyətinin milli marşlarının əksəriyyətini o yazıb. Dövlət Himnimizin mətnini də o qələmə alıb.
1920-ci ilin aprel hadisələrindən sonra Ə.Cavada yaradıcılıqla məşğul olmağa imkan verilməyib. 1923-cü ildə Müsavat Partiyasının liderlərindən Mirzəbala Məmmədzadənin Türkiyəyə qaçırılmasında Cavadı günahlandırıb həbs edirlər. Xuluq kəndində işləyərkən dostluq etdiyi müəllim yoldaşı H.Musayev M.C.Bağırovun yanına gəlir və şairin azad olunmasını xahiş edir. Bağırov onu eşidir.
Ə.Cavad ikinci dəfə haqqında danışacağımız “Göygöl” şeirinə görə həbs edilir. Bu şeiri oxuyan ozamankı rəhbərlərdən S.Ağamalıoğlu demişdi: “Kim deyər ki, Azərbaycanın Puşkini yoxdur? Cavad Azərbaycan ədəbiyyatının Puşkinidir. “Göygöl” doğrudan-doğruya Azərbaycan ədəbiyyatının incisidir”. Lakin şairin bədxahlarından üç nəfər bildirir ki, şeir antisovet ruhludur. Dərhal Ə.Cavadın həbs olunması əmri verilir. Beş-altı ay çəkən sorğu-sualdan sonra “Göygöl”ə heç bir siyasi rəng verə bilmirlər və şairi həbsdən buraxırlar.
O, 1920-1937-ci illərdə dəfələrlə həbs olunub, təqiblərə məruz qalıb.
1937-ci il martın 21-də şairi Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının üzvlüyündən çıxarırlar. Həmin il iyunun 4-də onu H.Cavid, M.Müşfiq və V.Xuluflu ilə eyni vaxtda həbs edirlər. Oktyabrın 12-dən 13-nə keçən gecə 15 dəqiqəlik məhkəmənin qərarı ilə ona güllələnmə kəsilir. Şairin sağ qalan ailə üzvlərinin taleyi isə daha ağır və faciəli olur. Şükriyyə xanım həyat yoldaşının ölümündən sonra “vətən xaininin həyat yoldaşı” kimi uşaqları ilə birlikdə həbs edilir. Yeddi ildən sonra sürgündən azad edilsə də, ona Bakıda yaşamaq qadağan olunur. Yalnız 1955-ci ilin dekabrında ailə bəraət alır.
Tarix insan səhvlərini düzəldir. 1958-ci ildə Əhməd Cavadın “Şeirlər”, 1961-ci ildə “Sən ağlama, mən ağlaram” kitabı çap olunur. Şairliklə yanaşı, həm də istedadlı tərcüməçi olan Əhməd Cavadın dilimizə çevirdiyi əsərlər – 1961-ci ildə Fransua Rablenin “Qarqantua və Pantaqruel”, 1962-ci ildə Vilyam Şekspirin “Otello”, “Romeo və Cülyetta”, 1978-ci ildə Şota Rustavelinin “Pələng dərisi geymiş pəhləvan” əsərləri işıq üzü görür.
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2019-cu il 7 may tarixli Qərarı ilə Əhməd Cavad Azərbaycan Respublikasında əsərləri dövlət varidatı elan olunan müəlliflərin siyahısına daxil edilib.
Azərbaycan xalqının azadlığı və istiqlaliyyəti uğrunda mübarizə aparan, bu yolda “xalq düşməni” damğası ilə güllələnən Əhməd Cavad, zaman gəldi ki, xalqının qəhrəmanı kimi yenidən tarixin səhnəsində öz yerini, layiq olduğu zirvəni tutdu. Azərbaycan var olduqca bu yer onun olacaq!
Azərbaycanın mədəniyyət və ədəbiyyat portalının rəhbərliyi, bütün kollektivi BAKI PEŞƏKARLAR AKADEMİYASININ TƏSİSÇİ VƏ PEŞƏKAR TƏLİMÇİ GÜLƏR HÜSEYNOVAnı doğum günü münasibətilə səmimi qəlbdən təbrik edir, möhkəm cansağlığı, xoşbəxt həyat, pedaqoji fəaliyyətində yeni-yeni uğurlar diləyir!
Dodaqlarınızdan gülüş, yanaqlarınızdan isə təbəssüm əskik olmasın! Sevib, sevdiyiniz insanların əhatəsində qalın! Ən əsası isə Qadın səadəti!
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi.
Oktyabrın 8-10-da Bolqarıstanın Veliko Tırnovo şəhərində keçirilən XIX Beynəlxalq Mədəni Turizm sərgisində “Şuşa – Azərbaycanın tarixi və mədəni incisi” adlı fotosərginin açılışı baş tutub.
Bu barədə AZƏRTAC-a Azərbaycanın Bolqarıstandakı səfirliyindən məlumat verilib.
Bildirilib ki, sərgidə səfirliyin təşəbbüsü və Bakı Media Mərkəzinin dəstəyi ilə Şuşanın füsunkar təbiətini, tarixi abidələrini və özünəməxsus rəngarəng arxitekturasını əks etdirən fotoşəkillər nümayiş etdirilib.
Ölkəmizin Bolqarıstandakı səfiri Hüseyn Hüseynov Şuşanın Azərbaycanın tarixində və mədəniyyətində tutduğu əvəzsiz yeri, zamanında Qafqazın ticari və iqtisadi mərkəzlərindən biri olması, Şərq ədəbiyyatına və incəsənətinə verdiyi töhfələr barədə danışıb.
Şuşanın 30 ilə yaxın işğalından sonra 2020-ci ildə azad edildiyini və 2021-ci ildə Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı elan olunduğunu deyən səfir vurğulayıb ki, şəhər Prezident İlham Əliyevin bilavasitə nəzarəti altında bərpa edilərək yenidən təkcə Azərbaycanın deyil bütün Qafqazın parlaq incisinə çevrilib.
Həmçinin səfirlik tərəfindən sərginin Veliko Tırnovo şəhərində keçirilən turizm bölümündə Azərbaycanın mədəni turizm potensialını təşviq edən milli stend sərgilənib, ölkəmizin gözəl təbiətini, qədim tarixini və parlaq adət-ənənələrini əks etdirən fotoşəkillər, milli suvenirlər və xalılar nümayiş etdirilib, qonaqlara onlar barədə ətraflı məlumat verilib, eyni zamanda, milli mətbəx nümunələri təqdim olunub.
Xatırladaq ki, hər il Bolqarıstan Respublikasının turizm naziri, mərkəzi və yerli hakimiyyət orqanların rəhbərləri, 10-dan çox ölkənin mədəniyyət və turizm sahəsi üzrə rəsmiləri, otuzdan çox yerli və beynəlxalq bələdiyyə nümayəndələrinin iştirakı ilə keçirilən Beynəlxalq Mədəni Turizm sərgisi Balkan regionunda bu sahədə ixtisaslaşmış yeganə sərgi platformasını təşkil edir.
Mədəniyyət Nazirliyinin Mədəniyyət üzrə Elmi-Metodiki və İxtisasartırma Mərkəzi, Azərbaycan Dövlət Rəsm Qalereyasının təşkilatçılığı, Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının dəstəyi ilə Xalq rəssamı Səttar Bəhlulzadənin 115 illiyinə həsr olunmuş “Tablolarda nağıllar” adlı gənc rəssamların yaradıcılıq müsabiqəsi keçirilir.
Bu barədə AZƏRTAC-a Mədəniyyət Nazirliyindən məlumat verilib.
“Azərbaycanın xalq nağılları təsviri sənətdə” mövzusunda keçirilən müsabiqədə 18-30 yaş arası gənc rəssamlar iştirak edə bilər. Rəssamların Azərbaycanın şifahi xalq ədəbiyyatından götürülmüş müxtəlif epizodların (hadisələrin), obrazların əks olunduğu əsərləri qəbul ediləcək.
İştirakçılardan müsabiqə-sərgiyə təqdim edəcəkləri işlər haqqında məlumatları 2024-cü il noyabrın 25-dək sergimusabiqe@gmail.com elektron ünvanına göndərmələri xahiş olunur.
Mövzu üzrə hazır, orijinal əsərlər haqqında dəqiq məlumatlarda – əsərin fotosu, müəllifin ad və soyadı, təvəllüdü, əlaqə nömrəsi, əsərin adı, ölçüsü, texnikası, həmçinin əsərin yaradılma ili qeyd edilməlidir. Əsərlər tək-tək göndərilməli, məlumatlar dolğun olmalıdır.
Seçim üçün elektron ünvana məlumat göndərən rəssamlardan əlaqə nömrələrini qeyd etmələri xahiş olunur. Rəsm müsabiqə-sərgisinə hər bir iştirakçı 2 rəsm işi göndərə bilər. Orta və böyük ölçülü əsərlərə üstünlük veriləcək (Məsələn: 60×70, 70×90, 100×100 sm və s.). Əsərlərin səliqəli və çərçivələnmiş olması vacibdir.
Bildirilib ki, əsərlərin ilkin seçim mərhələsi onlayn qaydada aparılacaq. Daha sonra seçilmiş əsərlərdən müsabiqənin qaliblərinin müəyyənləşdirilməsi professional rəssamlardan ibarət münsiflər heyəti tərəfindən həyata keçiriləcək.
Əsəri sərgilənən hər bir iştirakçıya sertifikat, qaliblərə isə diplom və dəyərli hədiyyələr (birinci, ikinci və üçüncü yer üçün) təqdim olunacaq.
Seçilmiş əsərlər 2024-cü il dekabrın 6-dək sərginin keçiriləcəyi ünvana çatdırılmalıdır.
Noyabrın 15-də Azərbaycan Milli Xalça Muzeyində “İqlimlər və ilmələr” (“Climates and Carpets”) adlı beynəlxalq sərgi açılacaq.
Bu barədə AZƏRTAC-a Xalça Muzeyindən məlumat verilib.
BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasına (COP29) həsr olunan sərgi Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi və Azərbaycan Milli Xalça Muzeyinin təşkilatçılığı ilə baş tutacaq.
Sərginin məqsədi müasir sənətkarların qədim ənənələrimizə əsaslanaraq yeni üslubda və texnikada yaratdıqları əsərlər vasitəsilə tamaşaçıların diqqətini iqlim dəyişikliyinə qarşı mübarizənin, sağlam həyat tərzinin əhəmiyyətinə yönəltmək, ekoloji problemlərin həllinə, ətraf mühitin mühafizəsinə səsləməkdir.
“İqlimlər və ilmələr” sərgisində Azərbaycan, ABŞ, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Meksika və Rusiyadan olan tanınmış rəssamların bəşəri dəyərə malik Azərbaycan xalça sənətindən, onun ənənəvi naxışlarından ilhamlanaraq yaratdıqları əsərlər nümayiş olunacaq. Sərgidə, həmçinin şüşə, yun, metal, bioplastik, tənzif, lif, talaş və s. kimi materiallardan, müxtəlif tullantılardan hazırlanmış bir-birindən fərqli sənət nümunələri də yer alacaq.
Açılış mərasimində əsərlərin nümayişi ilə yanaşı, Azərbaycan Milli Xalça Muzeyinin Ənənəvi texnologiya şöbəsində toxunan, Əməkdar rəssam Taryer Bəşirovun COP29-a həsr etdiyi “Yaşıl dünya” xalçasının qədim ənənələrə uyğun hanadan kəsimi olacaq, Rüfət Rzayev həsirin toxunması, Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin Qadınlar Birliyinin üzvləri toxuculuq üzrə ustad dərsləri keçəcəklər.
Ədəbiyyata əllinci illərdə gəlmiş Famil Mehdi şeirləri ilə ədəbi ictimaiyyətin diqqətini cəlb etmişdir. Şairin “Sevəndən bəri” (1961), “Sadə sətirlər” (1963), “Mənim arzularım” (1964), “Ünvanım dəyişir” (1966), “Ömürdən səhifələr” (1970), “Qarabağ şikəstəsi” (1970), “Sadə sətrlər” (1972), “İllər və talelər” (1974) və s. kitabları oxucular tərəfindən sevilmişdir. Bu kitablarda şairin son illərdə yazdığı şeirləri və “İnsan unudulmur” poeması dərc edilmişdir. Vətən torpağına sonsuz məhəbbət insanlara qarşı həssaslıq və qayğıkeşlik bu kitabların əsasını təşkil etmişdir.
Kənd həyatının təsviri F.Mehdinin ən çox sevdiyi mövzulardan olmuşdur. Onun şair səsi gah Qarabağdan gah da Mildən Muğandan gəlirdi. “Göyü çiynində saxlayan adam” poemasında onun vətənə məhəbbəti daha qabarıq şəkildə hiss olunur. Heç təsadüfi deyildir ki, kitaba ön söz yazan xalq şairi, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı Süleyman Rüstəm bu kitabı xüsusi qeyd edir və göstərir ki, Famil Mehdinin gərgin şərəfli əməyinin nəticəsində yazılmış bu iri həcmli əsər həqiqətən ədəbi həyatımıza yaxşı bir nümunədir. Famil Mehdinin əsərlərində həyatilik, canlılıq, təbiilik çox güclüdür. Cünki o gördüyü hadisələri sevərək qələmə alır. O, vətənimizin işıqlı gələcəyinə, yaradıcı adamlarının tükənməz qüdrətinə böyük inam bəsləyir. Bu inam “Göyü çiynində saxlayan adam” poemasında özünü daha qabarıq şəkildə göstərir. Müəllif əsərlərini “İnsan unudulmur”, “Günəş həmişə səmadadır”, “Gəlimli-gedimli dünya” adları ilə üç hissəyə ayırmışdır. Maraqlı məzmunu ilə diqqəti cəlb edən poemanın əsas mövzusu fədakar insanların əməyindən bəhs edir. Burada əsas qəhrəman isə Raykom katibi Müzəffərdir. Əsərdə Müzəffərin xarakteri açılır, onun əsl insani siması üzə çıxır və beləliklə, oxucunun nəzərində xalqına məhəbbət bəsləyən partiya işçisinin surəti canlanır. Belə ki, o cavan yaşında partiya işinə gəlmişdir. Müzəffərin təqaüdə çıxmasını eşidənlərin dodaqlarında həm təbəssüm həm də qəm-kədər oxunurdu. İnsanlar onu gülərüzlə yola salırlar. Lakin çox sevdikləri bu adamdan ayrılmaq da onlara çox çətin gəlir.
Famil Mehdi həcmcə kiçik əsərlərində də incə mətləblərə toxunur, onu real həyat hadisələri ilə zənginləşdirib qələmə alır. “Dostu özüm qazanmışam” şeiri də bu qəbildəndir. Sədaqətli dost qardaşdan irəlidir məsəlinə əsaslanan şair şeirində demişdir:
Məni dostun yolunda
İmtahana çəkin ki,
Çox alışıb yanmışam
Dostları bu dünyada
Mən özüm qazanmışam!
Famil Mehdi Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində özünə məxsus yeri olan, eyni zamanda bir sənətkar kimi fərdi xüsusiyyətlərə malik, xalq yaradıcılığına arxalanmış, əsərlər yazmışdır. Bu ənənəyə sadiq qalan şair danışıq dilimizin rəngarəng imkanlarından geniş istifadə etmişdir. O, bütün varlığı ilə inanmışdır ki, sənətkarın müvəffəqiyyəti onun xalq yaradıcılığına bələd olaraq ondan düzgün istifadə etməsindədir. Şair doğma xalqının şifahi ədəbiyyatına məhəbbətini istər şeirlərində istərsə də poemalarında inandırıcı şəkildə qələmə almışdır.
O, kiçik yaşlarından ağsaqqalların nağıl və rəvayətlərini, şirin söhbətlərini dinləyərək xalq yaradıcılığının incəliklərindən bəhrələnmişdir.
Famil Mehdinin yaradıcılığında diqqəti cəlb edən cəhətlərdən biri də Vətən və ana haqqında yazdığı şeirləridir. Vətən ona anası qədər əzizdir. Buna misal olaraq:
Çörəksiz paltarsız yaşamaq olar,
Vətənsiz bir gün də yaşamaq olmaz.
Bu misraları oxuduqdan sonra demək olar ki, şair həqiqətən vətəninə çox bağlı olmuşdur. Onun ana haqqında dediyi:
Ay mənim kişi anam,
Ay şahlar-şahı anam.
kimi misralar da şairin dilində qürur hissi ilə səslənir, ana qəlbinin böyüklüyünü və saflığını bir daha təsdiqləyir.
Başqa bir şeirində isə şair yaltaqları ikiüzlüləri, riyakarları tənqid atəşinə tutur: gözəlliyi, mərdliyi, saflığı və başqa müsbət keyfiyyətləri ilhamla qələmə alır. Şair paxıllığı insanlığa xələl gətirən mənfi xüsusiyyətli insanları hiddətlə pisləyir, onlara nifrətini bildirir. Famil Mehdi oxucuları da bu cür üzdəniraq adamlardan uzaq olmağa çağırır. Çünki bu cür adamlar aldadıcı və yalançı olurlar. Bu baxımdan “Paxıl” şeiri nümunəvidir.
Başım ağrıyır, Şeir qoşuram,
Sevinir paxıl Qıvrılır paxıl.
Dişim ağrıyır Zirvə aşıram,
Sevinir paxıl Qovrulur paxıl.
Dərd məni alır, Ancaq bir şeyi
Qımışır paxıl, Bilmir ki, paxıl
Dostlar çoxalır Dözə bilməyib
Alışır paxıl. Qəm-kədərinə
Bu hünərimə,
Bu səfərimə,
Partlayacaqdır
O, əvvəl-axır.
Famil Mehdi bir şair kimi öz üslubu, dil xüsusiyyətləri, yaradıcılıq dəsti-xətti ilə seçilən şairdir. Onun neçə-neçə şeirinə nəğmələr qoşulmuşdur. Şairin qabarıq şəkildə nəzər cəlb edən şeirlərindən biri də “Anam elə bilir…” şeirndə səmimiyyəti aşkar görürük…
Deyir ki, gözlərim gözünə qurban,
Baxmırlar, on dəfə demişəm azı.
Bircə yol söz-sözü gətirən zaman
Tapşır, düzəltsinlər yollarımızı!
Famil Mehdi böyük niyyətli qələm sahibidir. Buna görə də onun şeirlərində təbiəti, yolları, sülhü qorumaq uğrunda mübarizənin sədalarını aydın görünür. “Kiçik şəhərlər”, “Qardaş torpağında bir əsgər yatır” şeirləri onun nə dərəcədə vətənə və vətən övladlarına bağlılığını aşkarlayır.
Ünvansız, kimsəsiz yatan əsgəri
Hərkəs öz yurdunun övladı sanır.
Şair özünün zəif cəhətlərinə qarşı barışmazlığını öz əsərlərində çox gözəl ifadə etmişdir. Famil Mehdi poeziyasının uğuru; saysız həyati təfərrüatları içərisində ən gərəkli olanları canlandırmaq bacarığıdır. Onun canlandırdığı hadisələr yadda qalır və oxucuya təsir edir.
Onların nə gəldi atır üstünə,
Mənimsə üstümə güllü yorğanı.
Yaxud:
Tökür səhər-səhər biz çay içəndə
Südün qaymağını stəkanıma
Başqa bir şeirndə oğluna gözaltı axtaran ana qonşusu Həcərin qızını tərifləyir: Bu hisslər “Duyğular” şeirində bu kimi təfərrüatlar güclü həyat reallıqlarını əks etdirir. Famil Mehdinin məhəbbət duyğuları silsiləsindən olan şeirləri vətəninə və xalqına olan dərin məhəbbətin sonsuz göstəricisidir. O, yüzlərlə oxucu məhəbbətini qazanmış şairdir. Buna misal olaraq Xalq Yazıçısı Mehdi Hüseynin “Ömür təzələnir” poeması ilə əlaqədar Famil Mehdiyə yazdığı məktuba nəzər salaq:
Əzizim Famil! bir yay günündə Buzovna qayaları üstündə oturub möhtərəm aktyorumuz Ələsgər Ələkbərovla balıq tutarkən radioqəbuledicini işə saldıq. Səhnələşdirilmiş poeziya əsəri verilirdi. Elə ilk dəqiqədən diqqətimizi cəlb etdi. Görəsən kimin əsəri idi? Hərəmiz bir şairin adını çəkdik. Lakin diqqətlə qulaq asıb poeziyanın axırını gözləməli olduq. Axırda biləndə ki, poema görkəmli şairlərin deyil, sənin – cavan bir şairin qələmindən çıxmışdır, ikiqat sevindik. Hər ikimiz səni alqışladıq. Əzizimiz Famil! aktyor dostum kimi mənim də hər şeydən əvvəl diqqətimi cəlb edən bu oldu ki, sən insanların sevinc və istirablarını, daxili sarsıntılarını, həyat eşqini canlı poeziya dili ilə verə bilmisən. Sənin qəhrəmanların sevən, həyatın çətinliklərinə sinə gərən, qələbə çalmaq üçün özündə möhkəm qüvvə toplamağı bacaran real insanlardır. Bu sözlər birinci növbədə Nadirə aiddir: Müharibənin faciəsi onun timsalında ustalıqla ümumiləşdirilmişdir. Sənin təsvirində Nübar həqiqətən də səmimi və qayğıkeşdir, geniş ürəklidir. Adını bilmədiyimiz qadının – balaca Təranəin əsl anasının istirabları təbiidir. Soruşa bilərsən ki, poemada nöqsanlara rast gəlmədinizmi? Sağlıq olsun, bu haqda başqa bir məclisdə əsərindən aldığımız dərin təsiri və sevinc hissini səninlə bölüşməkdir.
Hörmətlə Mehdi Hüseyn. 20 iyul 1961-ci il Buzovna.
Uzun illər bundan əvvəl Xalq Yazıçısı Mehdi Hüseyn gənc şair Famil Mehdinin böyük uğurlarını ürəkdən alıqışlamışdır.
Biz xalqımıza qəhrəman xalq deyirik. Ancaq bəzən unuduruq ki, hər bir xalqın qəhrəmanlığı öz daxilində illərlə formalaşıb üzə çıxır. Famil Mehdi də bu cür formalaşmış şairlərdəndir. Şairin atıldığı ədəbi mühit böyük yazıçı və şairlərimizin zamanına təsadüf edir. Bu mühitdə öz yerini möhkəmlədən, inamla addımlayan Famil Mehdinin kitablarını xatırladıqca çoxlu dəyərli misralar yaddaşlarda silinməz izlər buraxır:
Dünən kədərinə şərik olmadım,
Bu gün sevincini bölə bilmirəm.
Yaxud:
Unutma, döyüşdə çox vaxt, çox zaman
İlk güllə qabaqda gedənə dəyir.
Çağdaş Azərbaycan poeziyasının yüksək sıralarında dayanan şairlərimizlə bir sırada addımlayan yüksək ideallar uğrunda mübarizə aparan Famil Mehdi də bu qəbildəndir. Elə buna görə də o oxucuları tərəfindən daim sevilən şairdir. Heç də təsadüfi deyildir ki, bəstəkarlarımız onun şeirlərinə mahnılar bəstələmişdir.
Şairin şeirlərində Qarabağ motivləri daha çox üstünlük təşkil edir. Çünki Azərbaycanı Qarabağsız təsəvvür etmək mümkün deyildir. Qarabağ Azərbaycanımızın oxuyan qəlbidir. Bu müqqədəs torpağımız tarımızın, kamanımızın, muğamlarımızın zəngulələrindən yaranmışdır.
Famil Mehdi Qarabağda dünyaya göz açıb, xanəndələrin, ağsaqqalların söz-söhbətlərini aşıqların telli sazını dinləyib. Buna görə də Qarabağ nəğmələri onun qanında çağlayır, ürəyinin döyüntülərində yaranır. Bu onun şeirlərində çox aydın duyulur. Onun dediyi kimi şairin ilk vətəni və son mənzili doğma yurdu olmalıdır:
Səndən üz döndərsəm, sənə yad olsam,
Sınar qələmim də, batar səsim də.
Əgər sənə layiq bir övlad olsam,
Məni dinləyərsən son nəfəsimdə.
Mənə yer verərsən doğma yerimdə,
Uyuyub yataram, ana, ay ana.
Qarabağ, Qarabağ sümüklərim də
Əriyib qarışar torpaqlarına.
Bütöv Azərbaycanı, Qarabağı ürəyində gəzdirən şairin bu sözləri deməyə mənəvi haqqı vardır.
Famil Mehdi poeziyasında Cənubi Azərbaycan mövzusuna da tez-tez rast gəlirik. O, Cənublu qardaş və bacılarımızın dərdini şeirlərində dilə gətirmişdir.
Aha, görüşünə gör kim gəlib, kim,
Dünyanın, taleyin işinə bir bax.
Mən səni Təbrizdə görə bilmədim,
Barı Lissabonda gəl qucaqlaşaq.
Sən hara, əzizim, buralar hara!
Sən deyən olmadı, niyə olmadı?
O qədər göz dikib baxdın yollara,
Gözündə ağ itdi, qara qalmadı.
Naxış o naxışdır, incədən incə,
Fəqət demirəm ki, heç solmamısan.
Bəs necə dözmüsən, qürbətdə necə,
Nə yaxşı alışıb kül olmamısan.
Dünya da böyükdür, dərdi də böyük,
Təsadüfi deyildir ki, bu şeir İran İnqilabından az sonra Təbrizdə ana dilində çıxan jurnallardan birində dərc edilmişdir. Şairin eyni adlı “Təbriz xalısı” kitabı da Arazın o tayında maraqla qarşılanmışdır.
Famil Mehdi poeziyasında vətənpərvərlik, beynəlmiləlçilik əsas yerlərdən birini tutur. Bu poeziyaları poetik dildə əks olunduğundan oxucularında mübariz duyğular aşılayır. Şairin yaradıcılığında kor-koranə yazılması məlum olmayan şeiri yoxdur. Onun şeirləri oxucuya konkret bir fikir aşılayır. Bu hisslər yüksək bəşəri hisslərdir. Ümumiyyətlə F.Mehdi poeziyası səmimi hisslər poeziyasıdır. Onun hər bir şerinin arxasında sanki ürək çırpıntılarını hiss edirik. Bu şeirlərdə publisistik ruh yüksəkliyi hiss olunur. Şairin məhəbbəti və nifrəti də bütün şeirlərində özünü göstərir. Qələmə aldığı müharibə mövzusuna həsr etdiyi şeirnə nəzər salaq:
Bir yay arabada sübh çağı erkən
Tarlada qızlara su daşıyarkən
Öldü… hamı dedi qəlpədən öldü,
Cəbhədə aldığı zərbədən öldü.
Bircə ana torpaq bildi bu dərdi:
Faşist qəlpəsindən ölsəydi əgər,
Çoxdan ölərdi, öz qəlpəmizdən,
Laqeyidlik qəlpəmizdən, söz qəlpəmizdən.
Şairin şeirlərində insanı uca tutmaq, qədrini bilmək, duyğularının inkişafına adət-ənənəyə məhəbbət hissləri aydın sezilir. O, kəskin tənqidi elinə-dilinə biganələri, başqlarının taleyi ilə oynayanlara qarşı öz fikrini bildirir, əsl vətəndaşlıq mövqeyində dayanır:
Məni təsdiqləyər dünya görənlər,
Bu dünya tərsinə dolana bilməz.
Dar gündə ölümə sinə gərənlər
Xoş gündə əl açıb dilənə bilməz.
Famil Mehdinin həyatı geniş poetik lövhələrdə, insan xarakterlərində də canlandırmağı sevən və bu yolda ardıcıl, dönmədən çalışan sənətkardır.
Şairin poemalarında ciddi problemlərə toxunularaq müəyyən mübahisələr də olmuşdur: “Göyü çiynində saxlayan adam” kitabının ilk poeması 1972-ci ildə Xalq Yazıçısı Mirzə İbrahimovun sədrliyi ilə geniş iclasda müzakirə edilərək əsər uğurlu hesab edilmişdir. Sənət yoldaşları Nəbi Xəzri, Süleyman Vəliyev, Bəxtiyar Vahabzadə, Cabir Novruz, Məstan Əliyev və başqaları poemanı bəyənib şairə öz irad və qeydlərini bildirmişdilər.
Famil Mehdi gecə-gündüz yorulmaq bilmədən yazıb-yaratmış, yazdıqlarının arxasında möhkəm dayanmış, bu inam ona güc-qüvvət vermiş yeni-yeni əsərlər yazmağa ruhlandırmışdır. Onun əsərləri bu gün də öz aktuallığını qoruyub saxlayır.
X Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisi çərçivəsində Qazaxıstanın tanınmış şairi, filoloq-alim, pedaqoq, Əməkdar mədəniyyət xadimi Dəuletkerey Kəpoğlunun “Üşüyən küçələr” kitabının təqdimatı keçirilib.
AZƏRTAC xəbər verir ki, tədbirdə kitabın layihə rəhbəri, şair-publisist, “Alaş” beynəlxalq ədəbiyyat mükafatı laureatı Əkbər Qoşalı nəşrin ərsəyə gəlməsindən söhbət açıb.
Qazax şairinin şeirlərini dilimizə tərcümə edən Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyin Məsləhət Şurasının üzvləri – şairlər İbrahim İlyaslı və Rəsmiyyə Sabir bildiriblər ki, kitabda Azərbaycan və qazax türkcəsindən əsərlər yer alıb.
Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova kitab haqqında fikirlərini bölüşərək, belə təqdimatların sayının çox olmasını arzulayıb.
Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin başqanı İntiqam Yaşar kitabın müəllifinə Birliyin 25 illik yubiley mükafatını təqdim edib.
X Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisi çərçivəsində Qazaxıstan Prezidentinin müşaviri, Qazax ədəbiyyatının tanınmış nümayəndəsi Malik Otarbayevin Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu tərəfindən nəşr olunan “Gözlədiyimiz xoşbəxtlik” kitabı oxuculara təqdim olunub.
AZƏRTAC xəbər verir ki, Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova çıxışında əsərin əhəmiyyətindən danışıb.
“Malik Otarbayevin qələmi həyat həqiqətlərini, insanların münasibətlərindəki incə və dərin duyğularını gözəl şəkildə əks etdirir. Hər bir obrazın hekayəsi daxili dünyamızın arzuları və gündəlik həyatımızın reallıqları arasındakı mübarizənin əksi kimi görünür”, – deyə fondun prezidenti bildirib.
Qazaxıstanın Azərbaycandakı səfiri Alim Bayel çıxışında Malik Otarbayevin milli dəyərlərdən ilham alan bir yazıçı olduğunu deyib. “Biz çox xoşbəxtik ki, onun əsərləri Qazaxıstanın hüdudlarında da tanınır. Kitabın hər səhifəsi dəyərli fikirlərlə zəngindir”, – deyə səfir qeyd edib.
Şairlər Əkbər Qoşalı, İntiqam Yaşar və digər çıxışçılar əsərin əhəmiyyətindən söz açıblar. Onlar kitabda təsvir edilən hisslər və insanı mənəvi cəhətdən zənginləşdirəcək düşüncələrin ümumən bəşər övladına ünvanlandığını diqqətə çatdırıblar.
X Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisində Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu görkəmli qazax yazıçısı Berdibek Sokpakbayevin “Mənim adım Kojadır” kitabının Azərbaycan dilində təqdimatını və 100 illik yubiley mərasimini keçirib.
AZƏRTAC xəbər verir ki, tədbirdə Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova çıxış edərək Berdibek Sokpakbaevin bir çox maraqlı əsərlər yazdığını, bunlardan birinin də qazax uşaq ədəbiyyatının şah əsərlərindən olan “Mənim adım Kojadır” povesti olduğunu söyləyib. Kitabın dünyanın 68 dilinə tərcümə olunduğunu diqqətə çatdıran Fondun prezidenti rəhbərlik etdiyi qurumun Türk dünyasının zəngin irsinin təbliği və gələcək nəsillərə ötürülməsi məqsədilə kitabı ilk dəfə Azərbaycan dilinə tərcümədə oxuculara təqdim etdiyini bildirib.
Qazaxıstan Prezidentinin müşaviri Malik Otarbayev yazıçının bir çox böyük romanlara imza atdığını diqqətə çatdırıb. O, “Mənim adım Kojadır” əsərinin gənc nəslə milli dəyərlərə sahib çıxmağı öyrətdiyini deyib. Prezidentin müşaviri bildirib ki, əsəri ilk dəfə rus dilinə çevirən yazıçının qızı Samal Sokpakbayeva olub. “Kitabın bir çox ölkədə təbliğində Samal xanımın böyük rolu var”, – deyə o əlavə edib.
Malik Otarbayev kitabın çox əhəmiyyətli olduğunu vurğulayaraq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun böyük bir işə imza atdığını deyib.
Almatı vilayətinin Mədəniyyət, arxivlər və sənədləşmə idarəsinin rəhbəri Daniyar Əliyev, yazıçının qızı Samal Sokpakbayeva kitab ilə bağlı fikirlərini bölüşüblər. Çıxışçılar bu cür tədbirlərin iki ölkə arasında mədəni əlaqələrə töhfə verəcəyini vurğulayıblar.
Kitabın layihə rəhbəri və ön sözün müəllifi Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova, tərcümə edənlər Xanım Aydın, Rǝbiqə Nazimqızı, Xatirə Nurgül, redaktoru isə Fərid Hüseyndir.
Kitaba bu il 100 illik yubileyi qeyd olunan görkəmli qazax yazıçısı Berdibek Sokpakbayevin “Mənim adım Kojadır” povesti daxil edilib. Bu əsər dünya uşaq ədəbiyyatının sevilən nümunələrindən biridir.
Əsərdə uşaqların özünəməxsus dünyagörüşü, mühitin onlara təsiri, habelə insanın islahı üçün ən vacib məsələnin vicdan olduğu fikri önə çəkilir.
Bu gün görkəmli bəstəkar, Xalq artisti, Dövlət mükafatı laureatı Tofiq Quliyevin anım günüdür.
AZƏRTAC xəbər verir ki, böyük sənətkarın vəfatından 24 il ötür.
Azərbaycan musiqi salnaməsini yaradan şəxsiyyətlər sırasında Tofiq Quliyevin də özünəməxsus yeri var. Onun ürəkaçan mahnıları, orijinal estrada əsərləri, mükəmməl kino musiqisi, operettaları, ölkəmizin hüdudlarından çox-çox uzaqlarda populyarlıq qazanaraq bu gün də sevilə-sevilə ifa olunur. Böyük bəstəkarın sənətinə dövlət tərəfindən göstərilən diqqət və qayğı da bir növ onun xatirəsinə olan ehtiramın bariz nümunəsidir.
Ölməz əsərləri ilə milyonlarla insanın bədii zövqünü oxşayan, əbədi rəğbətini qazanan, ürəklərdə möhtəşəm sənətkar heykəlini ucaldan Tofiq Quliyev mənalı və şərəfli həyat yaşayıb. O, 1917-ci il noyabrın 7-də Bakı şəhərində anadan olub, erkən yaşlarından musiqiyə maraq göstərib, xalq musiqisinin gözəlliklərindən ilhamlanıb. Ötən əsrin 30-cu illərində sənət yoluna qədəm qoymuş T.Quliyev Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının nəzdindəki məktəbin fortepiano sinfinə daxil olub. Bu təhsil ocağında dərs deyən, həyatdan çox gənc ikən köçmüş, lakin əbədilik qazanmış Asəf Zeynallı onun inkişafına böyük təsir göstərib. Məhz sevimli müəlliminin məsləhəti ilə 14 yaşlı Tofiq Quliyev M.Ə.Sabirin sözlərinə “Məktəbli” mahnısını yazıb və bu zamandan etibarən dostu, görkəmli sənətkar Qara Qarayev ona “Sən bizim bəstəkarımızsan” deyib.
1934-cü ildə musiqiyə olan məhəbbəti T.Quliyevi Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasına gətirib çıxarır və o, meylini təkcə fortepianoya salmaqla kifayətlənmir, eyni zamanda, Dirijorluq fakültəsinə daxil olur. Hələ konservatoriyada oxuduğu günlərdə – 1935-ci ildə Azərbaycan Dövlət Dram Teatrında dirijorluq fəaliyyətinə başlayır, sonralar müxtəlif musiqi kollektivlərinə dirijor kimi rəhbərlik edir.
O dövrün gənclərinin musiqiyə gəlişi və ilk uğurlu addımları dahi Üzeyir Hacıbəylinin adı ilə bağlıdır. Məhz bu qüdrətli sənətkar bir çox insanların musiqiçi və şəxsiyyət kimi püxtələşməsində əvəzsiz rol oynayıb. T.Quliyev “mənəvi ata” saydığı dahi ustadın başladığı sənət-yaradıcılıq yolunu uğurla davam etdirib və illər ötdükcə Azərbaycan musiqisinin ləyaqətli təmsilçisinə çevrilib. Məhz Üzeyir Hacıbəylinin və böyük sənətkar Bülbülün rəhbərliyi ilə gənc musiqiçinin fəaliyyət sahəsi şaxələnir. O, konservatoriyada təşkil edilmiş Elmi-Tədqiqat Musiqi Kabinəsinin işində fəal iştirak edib. 1936-cı ildə T.Quliyev tarzən Mansur Mansurovun ifasında “Rast” və “Segah-Zabul” muğam dəstgahlarını nota köçürüb və onlar milli musiqi tarixində ilk dəfə olaraq nəşr edilib. Bu nəcib təşəbbüsə musiqimizin atası Üzeyir Hacıbəyli o vaxt belə qiymət verib: “Muğamların nota yazılması Azərbaycan musiqi həyatında böyük çevriliş yaratmaqla incəsənətimizə böyük xidmətdir”.
Sonralar da musiqi folklorunun toplanılması sahəsində mühüm işlər görmüş bəstəkar 1955-ci ildə “Azərbaycan xalq rəqsləri”ni fortepiano üçün işləyib, “Azərbaycan xalq mahnıları” topluları üçün çoxsaylı mahnıları nota köçürüb. Xalq musiqi incilərinin mükəmməl nümunələri olan “Evləri var xana-xana” və “Qoy gülüm gəlsin, ay, nənə” mahnılarını səs və simfonik orkestr üçün işləyib. Bəstəkar həm də hind, bolqar, ərəb mahnılarının böyük bədii ustalıqla səs və fortepiano üçün variantlarını yaradıb.
1936-cı ildə Üzeyir Hacıbəylinin şəxsi təşəbbüsü və təklifi ilə Tofiq Quliyev P.İ.Çaykovski adına Moskva Konservatoriyasının Dirijorluq fakültəsində təhsilini davam etdirib. Moskvada oxuduğu illərdə dirijor-bəstəkar T.Quliyevin adına bu şəhərin konsert afişalarında tez-tez rast gəlinirdi. Onun parlaq musiqi istedadı Ümumittifaq caz orkestrinin rəhbəri A.Tsfasmanın diqqətini cəlb edir. Məşhur dirijorun dəvəti ilə T.Quliyev 1937-1939-cu illərdə ansamblın tərkibində piano ifaçısı kimi fəaliyyət göstərir və bu, onun gələcək professional taleyini müəyyən edir. 1939-cu ildə Moskva şəhərində belə konsertlərdən birini izləyən görkəmli dövlət xadimi Mirzə İbrahimov gənc musiqiçiyə Bakıda Azərbaycan Dövlət Estrada orkestrini yaratmağı təklif edir. “Caz musiqisinin sərbəstliyi və nikbin əhvali-ruhiyyəsini” özünə doğma bilən T.Quliyev bu təklifi bəyənir və təhsilini yarımçıq qoyaraq Bakıya qayıdır. 1941-ci il sentyabrın 6-da milli musiqimizin yeni səhifəsi açılır – M.Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasında həmin orkestrin böyük müvəffəqiyyətlə ilk çıxışı olur. Caz orkestrinin premyerasının İkinci Dünya müharibəsinin qanlı-qadalı günlərindən birinə təsadüf etməsinə baxmayaraq, insanlar bu hadisəni bayram əhvali-ruhiyyəsi ilə qarşıladılar. Çox gözəl tərtib olunmuş musiqi proqramına o günün tələbinə cavab verən mahnılarla yanaşı, T.Quliyev sırf caz üslubunda yazılmış “Bəs pələng hanı?”, “Molla Nəsrəddin və plov” məzhəkəli mahnısını və “Zibeydə” vokal miniatürünü daxil edir. Həmin illərdə yaranmış bu nadir əsərlər Azərbaycan cazı və estrada musiqisinin əsasını təşkil edən klassik nümunələrdir.
Dövlət Caz Orkestrinin ilk repertuarına Tofiq Quliyev Amerikanın caz ustalarının əsərlərini də daxil edir. O, Dük Ellinqtonun məşhur “Karvan” pyesini “Çahargah” məqamında işləyir, muğamın özünəməxsus çalarını, xırdalıqlarını əsərə daxil edir və sanki onun Azərbaycan variantını yaradır. Bu konserti diqqətlə izləyən dahi sənətkarımız Üzeyir Hacıbəyli istedadlı musiqiçiyə xüsusilə “Çahargah” kompozisiyasını bəyəndiyini söyləyir. Beləliklə, T.Quliyev milli musiqi tarixində ilk dəfə olaraq muğam və caz musiqisinin sintezini yaradır və bu yenilik bəstəkarın mahir bir pianoçu və bəstəkar kimi yetişdiyini göstərir.
Sənətkarın müharibə illərində bəstələdiyi bir sıra mahnıları – “Azərbaycan diviziyası”, “Vətən haqqında mahnı”, “Azərbaycan”, “Döyüşçülərin mahnısı” və s. insanların təmiz hisslərini, Vətənə məhəbbətini tərənnüm edir, onlarda ruh yüksəkliyi yaradır.
1939-cu ildə Tofiq Quliyev həm də teatr musiqi sahəsinə müraciət edir və Gənc Tamaşaçılar Teatrının “Babək” tamaşası üçün musiqi bəstələyir. Sonralar müxtəlif teatrlarla əməkdaşlıq edən bəstəkar, bir çox pyeslərə, o cümlədən U.Şekspirin “On ikinci gecə”, C.Cabbarlının “Aydın” və “Yaşar”, N.Hikmətin “Qəribə adam” və s. əsərlərinə musiqi yazır. Bu tamaşalar üçün bəstələnmiş mahnılar tez bir zamanda yayılır, dinləyicilərin dilinin əzbəri olur.
Müharibədən sonrakı illərdə T.Quliyev yenidən təşkil olunmuş estrada orkestri üçün onlarla mahnı bəstələyir. Bu zaman onun, həm də Rəşid Behbudov kimi görkəmli müğənni ilə əməkdaşlığı, keçmiş SSRİ-nin müxtəlif şəhərlərində pianoçu kimi çıxışları, şöhrətini daha da artırır.
O, 1951-ci ildə Moskva Konservatoriyasında təhsilini başa vurur və 1954-cü ildə burada bəstəkarlıq və dirijorluq üzrə aspiranturanı bitirir, həmçinin həmin vaxtlarda “Azərbaycan süitası”, romanslar, fortepiano üçün variasiya və prelüdlər yazır.
Doğma yurduna qayıdan Tofiq Quliyev parlaq fəaliyyəti ilə musiqimizin tərəqqisi yolunda çalışır. O, Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında pedaqoq, filarmoniyanın direktoru, kinostudiyanın baş musiqi redaktoru, uzun zaman Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının sədri kimi fəaliyyət göstərir, kəsərli sözü ilə öz peşəkarlıq mövqeyini təsdiq edir. Geniş musiqi-ictimai fəaliyyətinə baxmayaraq, T.Quliyev bir an belə yaradıcılıqdan uzaqlaşmır, fasiləsiz olaraq müxtəlif janrlarda əsərlər yaradır. Lakin bəstəkarı xalqa tanıdan və sevdirən, ilk növbədə, onun müxtəlif əhvali-ruhiyyəli mahnıları olur. Azərbaycan mahnı janrının inkişafında əvəzsiz xidmətləri olan Tofiq Quliyev yaradıcılığının ilk mərhələsində yazdığı “Bakı haqqında mahnı”, “Züleyxa”, “Neftçilər mahnısı”, “Süfrə mahnısı” kimi geniş yayılmış vokal incilər dinləyicilərin hafizəsinə həmişəlik həkk olunur.
Bəstəkar Azərbaycan musiqisində lirik mahnıların klassik nümunələrini yaradır. Tofiq Quliyevin vokal inciləri özünəməxsus, heç bir başqa bəstəkarın üslubuna bənzəməyən dəst-xəti ilə seçilir. Sənətkarın Nizaminin “Könlüm” və “Sevgilimə”, Xaqaninin “Bəxtəvər oldum” sözlərinə yazdığı romanslar son dərəcə füsunkar səslənir. “Sənə də qalmaz”, “Qəmgin mahnı”, “İlk bahar”, “Neylim”, “Axşam mahnısı”, “Bakı gecələri” kimi mahnıları insanın daxili aləmini, həyəcanını, məhəbbətini romantik bir dillə əks etdirir. Bu mahnılar musiqi dilinin xəlqiliyi, melodiyalarının axınlılığı və zənginliyi ilə fərqlənir. Tofiq Quliyev hər bir mahnı üçün yadda qalan orijinal intonasiya tapır, insanların saf və etibarlı hisslərini rəngli boyalarla təsvir edir. Qüdrətli sənətkar mahnı yaradıcılığında müasir musiqi üslubunu – xalq musiqisinin zəngin aləmindən bəhrələnən xüsusiyyətlərlə uzlaşdırır. Maraqlı sintezə nail olan bəstəkar zamanın nəbzini duyan, peşəkarlığın yüksək zirvəsində duran vokal miniatürlər yazır və milli mahnı janrını yeni inkişaf pilləsinə ucaldır.
T.Quliyev çox böyük diqqətlə öz romans və mahnıları üçün söz seçir, çalışır ki, musiqi şeirin ruhunu, məzmununu dəqiq üzə çıxarsın. O dövrün müxtəlif problemlərini tərənnüm edən, mövzu cəhətdən rəngarəng olan Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Zeynal Cabbarzadə, İslam Səfərli, Ənvər Əlibəylinin şeirlərinə müraciət edir. Dənizin qoynundan “qara qızıl” çıxaranları “Gənc neftçilər” mahnısında, zəhmətkeş insanları “Pambıq” mahnısında, “Saçaqlı qız” əsərlərində tərənnüm edir. “Moldova-Azərbaycan”, “Zlata Praqa”, “Bratislava” haqqında mahnıları dostluq, sülh və əmin-amanlığın himninə çevrilir. Lakin dinləyicilər Tofiq Quliyevi yumoristik, şən əhvali-ruhiyyəli bir sənətkar kimi də sevirlər. Onun oynaq melodiya və ritmi ilə fərqlənən “Badamlı” və “Toy mahnısı” bu sahədəki axtarışlarının bəhrəsidir.
Sənətkarın yaradıcılığında mahnı janrı aparıcı olsa da, bədii istedadı bununla məhdudlaşmır. O, həmişə böyük həvəslə kino sənəti üçün çalışır, yetmişdən çox filmə musiqi bəstələyir. “Səbuhi”, “Ögey ana”, “Görüş”, “Bəxtiyar”, “Onu bağışlamaq olarmı”, “Telefonçu qız”, “Nəsimi” və s. filmlərə yazdığı musiqi özünün melodikliyi, təbiiliyi ilə seçilir, mahnıları isə coşqun ilhamla oxunur.
T.Quliyev milli musiqili komediya janrına da öz töhfəsini verir, “Aktrisa”, “Qızıl axtaranlar”, “Sənin bircə sözün”, “Sabahın xeyir, “Ella” kimi əsərlərini yazır. Bu operettaların musiqi parçaları tamaşanın müvəffəqiyyət qazanmasında, obrazların səhnə təcəssümündə həmişə böyük rol oynayır. Kiçik yaşlı tamaşaçıları da unutmayan sənətkar “Artıq tamah”, “Şəngülüm, Şüngülüm, Məngülüm” və s. uşaq pyeslərinə musiqi bəstələyir. 1969-cu ildə bəstəkarın üç xoreoqrafik novelladan ibarət “Məhəbbət mahnısı” adlı baleti isə Moskvada müvəffəqiyyətlə səhnələşdirilir.
Respublikamızın musiqi həyatında fəal iştirak edən T.Quliyev daim müxtəlif musiqi festivalları, müsabiqələrin keçirilməsi üçün çalışır, dövrü mətbuatda aktuallığı ilə seçilən məqalələrlə çıxış edir.
Yaradıcılığının yetkin və kamil dövründə böyük sənətkarımız Tofiq Quliyevin şərəfli əməyi Ulu Öndərimiz Heydər Əliyev və onun ləyaqətli davamçısı Prezident İlham Əliyev tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. 1997-ci ildə o, “İstiqlal ordeni” ilə təltif edilib. 2000-ci ildə dünyasını dəyişən Tofiq Quliyevin xatirəsinin əbədiləşdirilməsi haqqında Prezident İlham Əliyevin müvafiq Sərəncamına əsasən sənətkarın yaşadığı binaya xatirə lövhəsi vurulur, Bakının küçələrindən birinə və 12 nömrəli musiqi məktəbinə bəstəkarın adı verilib. Prezident İlham Əliyevin Tofiq Quliyevin 100 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında müvafiq Sərəncamı görkəmli sənətkarın xatirəsinə dərin hörmət və ehtiramın təcəssümü kimi qiymətləndirilib, ictimaiyyətimiz tərəfindən rəğbətlə qarşılanıb.
Böyük sənət fədaisi, əsl vətənpərvər Tofiq Quliyev bütün qüvvə və istedadını xalqına sərf etmiş, hörmət və ehtiram qazanmışdır. Adı musiqi tariximizə böyük hərflərlə həkk olunmuş müdrik sənətkarın bənzərsiz yaradıcılığı xalqımız tərəfindən həmişə yüksək tutulacaq.
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə Bakı Ekspo Mərkəzində keçirilən X Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisi davam edir. Sərgi çərçivəsində oktyabrın 2-də Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu (TMİF) tərəfindən nəşr olunan görkəmli qazax yazıçısı və ictimai xadimi Kemel Tokayevin (1923-1986) Azərbaycan dilinə tərcümə edilmiş “Xüsusi tapşırıq” kitabının təqdimatı keçirilib. Tədbirdə çıxış edən TMİF-in prezidenti Aktotı Raimkulova müharibə əleyhinə qələmə alınan, insanları sülhə səsləyən “Xüsusi tapşırıq” kitabının “Türk ədəbiyyatının inciləri” seriyasından çap olunduğunu bildirib. “Qazax ədəbiyyatının detektiv janrının banilərindən olan Kemel Tokayev türk mədəniyyətinin və söz sənətinin inkişafına böyük töhfələr verib. O, yazıçılıq fəaliyyəti ilə yanaşı, jurnalistika ilə də məşğul olub, publisistik əsərlərində Qazaxıstanın mühüm mədəni və sosial məsələlərini işıqlandırıb. Bu nəşr fondun görkəmli yazıçının zəngin yaradıcılığının öyrənilməsinə və ədəbi irsinin təbliğinə verdiyi töhfədir. Ümid edirik ki, bu nəşr gələcək nəsillər üçün vacib bir qaynaq olacaq”, – deyə o əlavə edib. Qazaxıstan Prezidentinin müşaviri Malik Otarbayev bildirib ki, Kemel Tokayev hər bir əsərini arxiv məlumatlarına, etibarlı mənbələrə əsaslanaraq qələmə alıb: Bu gün eyni zamanda Türk dünyasının məşhur yazıçısı Kemel Tokayevin doğum günüdür. Bu əlamətdar gündə Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisi çərçivəsində nəşrin təqdimatı böyük əhəmiyyət kəsb edir”. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) sədri Xalq yazıçısı Anar Qazaxıstanı çox sevdiyini, görkəmli yazıçı Abay haqqında məqalə yazdığını vurğulayıb. O eyni zamanda Kemel Tokayevin yaradıcılığına böyük hörmət bəslədiyini qeyd edib. AYB-nin birinci katibi Xalq yazıçısı Çingiz Abdullayev “Xüsusi tapşırıq” kitabının Azərbaycan dilində nəşr olunmasının əhəmiyyətini yüksək qiymətləndirib. AMEA-nın prezidenti akademik İsa Həbibbəyli, Azərbaycanda Atatürk Mərkəzinin direktoru akademik Nizami Cəfərov, Milli Məclisin İctimai birliklər və dini qurumlar komitəsinin sədri Fazil Mustafa da kitab və onun müəllifi haqqında söz açıblar. Qeyd olunub ki, bu kitab yerli oxucuların Kemel Tokayevin yaradıcılığı ilə tanışlığına imkan yaradacaq. Kitabın layihə rəhbəri və ön sözün müəllifi TMİF-in prezidenti Aktoti Raimkulova, tərcüməçisi Rǝbiqə Nazimqızı, redaktoru Əkbər Qoşalıdır.
Oktyabrın 2-də Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə Bakı Ekspo Mərkəzində X Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisinin açılış mərasimi keçirilib. 10-cu yubiley sərgisi dahi Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Məhəmməd Füzulinin (1494-1556) anadan olmasının 530 illiyinə həsr edilib. Mərasimdə mədəniyyət naziri Adil Kərimli, Milli Məclisin vitse-spikeri akademik Rafael Hüseynov, AMEA-nın prezidenti akademik İsa Həbibbəyli, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri Xalq yazıçısı Anar, millət vəkilləri, tanınmış mədəniyyət, elm, ədəbiyyat xadimləri və digər qonaqlar iştirak ediblər. Tədbirdə əvvəlcə bədii hissə təqdim edilib.
Muğam üstündə Məhəmməd Füzulinin qəzəli səsləndirilib. Həmçinin dahi bəstəkar Üzeyir Hacıbəylinin əsərləri ifa olunub. Açılış nitqi ilə çıxış edən Xalq yazıçısı Anar sərginin əhəmiyyətini vurğulayıb, bu ənənəvi layihənin kitabsevərlər üçün böyük bayram olduğunu deyib. Kitab mədəniyyətinin hər bir ölkə və xalq üçün zəruriliyini qeyd edən yazıçı hər kəsi sərgidən faydalanmağa səsləyib. Xalq yazıçısı nitqini “Kitab həmişə yaşasın və bizi yaşatsın!” fikri ilə bitirib. Sonra qonaqlar sərgi ilə tanış olublar.
Qeyd edək ki, sərgidə 4 qitəni təmsil edən 18 ölkədən 56 qurum, 110 yerli nəşriyyat-poliqrafiya və kitab sənəti ilə əlaqəli müəssisə iştirak edir. Dünyaşöhrətli irlandiyalı yazıçı Con Boyn, tanınmış alman yazar Vulf Dorn və Azərbaycan əsilli Fəriba Vəfi sərginin “fəxri qonaq”larıdır. Ölkəmizdən isə sərginin “fəxri yazar”ları şair Salam Sarvan və nasir Rövşən Abdullaoğludur.
Sərgidə Azərbaycanla yanaşı, Türkiyə, İtaliya, Çin, Rusiya, Koreya Respublikası, Macarıstan, Qazaxıstan, Qətər, Özbəkistan, Oman, Argentina, Mərakeş, Venesuela, Gürcüstan, Meksika, Kolumbiya, Çili və Monqolustandan tanınmış yazıçı və şairlər, elm adamları, gənc yazarlar iştirak edirlər. Sərgi tarixində ilk dəfə yeddi gün sürəcək kitab bayramında uşaqlar və böyüklər üçün ustad dərsləri, kitab təqdimatları, imza günləri, konfranslar, simpoziumlar, müsabiqələr, qiraət və musiqi saatları formatında ümumilikdə 327 tədbir keçiriləcək. Oktyabrın 8-dək davam edəcək sərgi zamanı gün ərzində ziyarətçilərin metronun “Elmlər Akademiyası”, “28 May” və “Koroğlu” stansiyalarından Bakı Ekspo Mərkəzinə xüsusi avtobuslar vasitəsilə gediş-gəlişi təmin ediləcək.
Sərgi hər gün səhər saat 10:00-dan axşam saat 20:00-dək ziyarət üçün açıq olacaq.
Mədəniyyət Nazirliyi ilə Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun birgə layihəsi olan “Sizlər üçün seçdik” adlı çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatı antologiyası işıq üzü görüb.
AZƏRTAC xəbər verir ki, bu nəşrin əsas fərqli cəhəti ölkənin tanınmış yazarlarının ən yaxşı bildikləri əsərlərini antologiya üçün təqdim etmələrindədir.
Kitaba Xalq yazıçılarından Anarın, Elçinin, Kamal Abdullanın, Çingiz Abdullayevin, Elmira Axundovanın, Natiq Rəsulzadənin hekayələri, Xalq şairlərindən Nəriman Həsənzadənin, Vahid Əzizin, Sabir Rüstəmxanlının, Ramiz Rövşənin şeirləri daxil edilib. O cümlədən, nasirlərdən Seyran Səxavət, Elçin Hüseynbəyli, Yunus Oğuz, Varis, İlqar Fəhmi, Aqşin Yenisey, Natiq Məmmədli və Cavid Babayev, şairlərdən Baba Vəziroğlu, Rəşad Məcid, Ramiz Qusarçaylı, Səlim Babullaoğlu, Salam Sarvan, Nigar Həsənzadə, Qulu Ağsəs, İbrahim İlyaslı, Əlizadə Nuri, Əkbər Qoşalı, Xəyal Rza, Fərid Hüseyn və İntiqam Yaşarın da əsərləri antologiyada yer alıb.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin fəaliyyətini bərpa etmiş “Yazıçı” nəşriyyatının “Booker Publishing house” nəşriyyat evi ilə birgə ərsəyə gətirdiyi antologiyanın təqdimatı 10-cu Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisində baş tutacaq.
AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunda Kərkük Kültür Dərnəyinin rəhbəri Dr. Şəmsəddin Kuzəçinin “Əta Tərzibaşı Kərkükün milli tədqiqatçısı” kitabının təqdimatı keçirilib. Tədbirdə AMEA-nın prezidenti, akademik İsa Həbibbəyli, nəşrin müəllifi – kərküklü şair və tədqiqatçı, Kərkük Kültür Dərnəyinin rəhbəri Dr. Şəmsəddin Kuzəçi, Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun Baş direktoru, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi İdarə Heyətinin üzvü Varis Yolçuyev, AMEA-nın Əlyazmalar İnstitutunun direktoru, akademik Teymur Kərimli, eləcə də Türk Ağsaqqalları Birliyinin İdarə Heyətinin üzvləri, Akademiyanın müxtəlif institutlarının əməkdaşları və digərləri iştirak ediblər. Əvvəlcə türkmən ədəbiyyatına dair AMEA-da nəşr olunmuş kitabların sərgisinə baxış keçirilib. Daha sonra Ulu Öndər Heydər Əliyevin və ölkəmizin ərazi bütövlüyü uğrunda gedən döyüşlərdə qəhrəmancasına həlak olmuş şəhidlərimizin əziz xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edilib. Tədbiri giriş sözü ilə açan AMEA-nın prezidenti, akademik İsa Həbibbəyli ölkə Prezidenti, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyev və Ordumuzun, xalqımızın vəhdəti ilə şanlı Zəfər tariximizin yazıldığı 44 günlük Vətən müharibəsindən danışıb. O, Vətən müharibəsində qazanılan Zəfərimizlə 30 illik işğal siyasətinə son qoyulduğunu, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa edildiyini diqqətə çatdırıb. AMEA rəhbəri, həmçinin 2023-cü ilin sentyabrında keçirilən birgünlük lokal xarakterli antiterror tədbirləri nəticəsində suverenliyimizin tam təmin edildiyini söyləyib. Vurğulayıb ki, bu şanlı Qələbə nəinki müstəqillik dövrünün, hətta çoxəsrlik dövlətçilik tariximizin ən əlamətdar hadisəsi və zirvə məqamıdır. Akademik İsa Həbibbəyli Qalib Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə qazanılmış tarixi Zəfərin uzaqgörən Ulu Öndər Heydər Əliyevin göstərdiyi mübarizə yolunun yaradıcı şəkildə davam və inkişaf etdirilməsinin, uğurla başa çatdırılmasının misilsiz nümunəsi olduğunu bildirib. O, Prezident İlham Əliyevin 2024-cü il sentyabrın 19-da imzaladığı “Azərbaycan Respublikasında Dövlət Suverenliyi Gününün təsis edilməsi haqqında” Sərəncamını xatırladaraq, bu sənədi ölkəmizin ictimai-siyasi həyatında nadir tarixi hadisə kimi dəyərləndirib: “Həqiqətən, xoşbəxt insanlarıq ki, ölkəmizin bu tarixi günlərinin canlı şahidi və iştirakçısı oluruq. Bizə bu sevincli günləri, anları yaşatdığı üçün ölkə başçısına dərin minnətdarlığımızı bildiririk”. AMEA prezidenti Anım Günü ilə bağlı Akademiyanın institutlarında da müxtəlif tədbirlərin təşkil edildiyini söyləyib. O, Vətən müharibəsində qazandığımız şanlı Qələbənin tariximizdə əbədi qalacağını, şəhidlərimizin daim hörmət və ehtiramla yad ediləcəyini vurğulayıb. Daha sonra akademik İsa Həbibbəyli İraq-Türkman və Azərbaycan ədəbiyyatının əlaqələrindən danışaraq, ölkəmizdə İraq türkmanları haqqında geniş tədqiqatların aparıldığını diqqətə çatdırıb. Ədəbiyyat institutunun əməkdaşı, professor Qəzənfər Paşayevin fəaliyyətində İraq türkmanlarının ədəbi-mənəvi yaradıcılığının tədqiqi və təbliğinin xüsusi yer tutduğunu deyən alim onun “Altı il Dəclə-Fərat sahillərində” əsərini janrına görə publisist roman kimi dəyərləndirib. O, İraq-türkman tarixi, dili, ədəbiyyatı, mədəniyyəti, etnoqrafiyası və folkloru ilə bağlı araşdırmaların əlaqələndirilməsi və sistemli koordinasiyası məqsədilə AMEA Rəyasət Heyətinin qərarı ilə İraq-Türkman Araşdırmaları üzrə Əlaqələndirmə Şurasının yaradıldığını diqqətə çatdırıb. Bildirib ki, Əlyazmalar İnstitutunun direktoru, akademik Teymur Kərimli sözügedən şuranın sədri, professor Qəzənfər Paşayev isə müavini təyin olunublar. Akademik İsa Həbibbəyli, həmçinin ölkə rəhbərinin “Dahi Azərbaycan şairi Məhəmməd Füzulinin 530 illiyinin qeyd edilməsi haqqında” 2024-cü il tarixli 25 yanvar Sərəncamına əsasən AMEA-da təşkil olunmuş “Dahi Azərbaycan şairi Məhəmməd Füzuli müştərək müsəlman mədəniyyətinin yetirməsi kimi” adlı beynəlxalq elmi konfransda İraqdan çoxlu sayda nümayəndənin iştirak etdiyini xatırladıb. AMEA prezidenti bu il Kərkükdə və Bağdadda birgə konfransların təşkilinin nəzərdə tutulduğunu, həmçinin Məhəmməd Füzulinin məzarını əyani olaraq ziyarət etməyin planlaşdırıldığını deyib. O, AMEA-nın bir sıra institutlarının Kərkük Kültür Dərnəyi ilə sıx əməkdaşlıq əlaqələrinin mövcud olduğunu, bir sıra önəmli layihələrin həyata keçirildiyini bildirib. Elmi ictimaiyyətə təqdim olunan “Əta Tərzibaşı Kərkükün milli tədqiqatçısı” kitabının əhəmiyyəti haqqında danışan akademik İsa Həbibbəyli topluda İraq türkmanlarının Dədə Qorqudu sayılan Əta Tərzibaşının fəaliyyətinin bütün istiqamətlərinin əks olunduğunu söyləyib. Qeyd edib ki, bu nəşr indiyə qədər Əta Tərzibaşı haqqında yazılmış ən əhatəli kitab kimi də əhəmiyyətlidir. Sonra Ədəbiyyat İnstitutunun Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı və yazılı abidələr şöbəsinin baş elmi işçisi, professor Qəzənfər Paşayev “Azərbaycanda Əta Tərzibaşı haqqında tədqiqatlar” mövzusunda məruzə ilə çıxış edib. Məruzəçi Əta Tərzibaşının ömür yolu və zəngin bədii yaradıcılığı haqqında məlumat verib, ədibin Azərbaycan–İraq ədəbi-mədəni əlaqələrinin inkişafındakı rolundan danışıb. O, Əta Tərzibaşı ilə bağlı xatirələrini bölüşüb. Kərkük Kültür Dərnəyinin rəhbəri Dr. Şəmsəddin Kuzəçi təqdimatın təşkilinə və onun fəaliyyətinə verilən yüksək qiymətə görə akademik İsa Həbibbəyliyə minnətdarlığını bildirib. Daha sonra Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun Baş direktoru, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi İdarə Heyətinin üzvü Varis Yolçuyev, Ədəbiyyat İnstitutunun şöbə müdiri, professor Asif Rüsəmli, teleaparıcı Fəxriyyə Lilpar (İsayeva) Əta Tərzibaşının yaradıcılığındakı xidmətlərinə görə Kərkük Kültür Dərnəyi tərəfindən mükafatlandırılıblar. Tədbirdə Ədəbiyyat İnstitutunun elmi işçisi Orxan İsayev, Folklor İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Səkinə Qaybalıyeva, Ədəbiyyat İnstitutunun şöbə müdirləri, professorlar İmamverdi Həmidov və Asif Rüstəmli, institutun baş elmi işçisi, professor Nizami Tağısoy və filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Qurban Bayramov çıxış edərək İraq türkmanlarından olan Əta Tərzibaşının yaradıcılığının birliyimizin təməl daşlarından olduğunu söyləyiblər. Çıxışlarda Əta Tərzibaşının 100 illiyinə töhfə olan “Əta Tərzibaşı Kərkükün milli tədqiqatçısı” adlı kitabın geniş oxucu kütləsi üçün əhəmiyyətli mənbə olacağı vurğulanıb. Gülnar Səma Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu, İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi
Özbəkistandakı Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzi tərəfindən nəşr olunan Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı İskəndər Aznaurova həsr edilmiş “Vətən üçün can fəda edən qəhrəmanlar” (Vatan uchun jon fido qilgan qahromanlar) adlı kitab 27 Sentyabr – Anım Günü münasibətilə Mədəniyyət Mərkəzinin foyesində sərgilənərək geniş oxucu kütləsinə təqdim edilib.
Mərkəzdən AZƏRTAC-a bildirilib ki, özbək dilində çap edilmiş və müəllifi mərhum jurnalist-tədqiqatçı Mövlan Şükürzadə olan kitabda birinci Qarabağ savaşında şəhid olmuş Özbəkistanda anadan olan Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı İskəndər Aznaurovun həyatı, döyüş yolu, silahdaşlarının, onu yaxından tanıyanların, ailəsinin onunla bağlı xatirələri yer alır.
Sözügedən kitabın nəşrində əsas məqsəd Azərbaycan xalqının suverenlik və ərazi bütövlüyü yolunda apardığı mübarizəni özbək oxuculara çatdırmaq və gənc nəsillərin milli vətənpərvərlik ruhunda yetişməsinə xidmət göstərməkdir.
Böyük zəhməti, parlaq istedadı, ürəyində gəzdirdiyi mərhəmət və xeyirxahlıq hissi onu daim yüksəklərə səsləyirdi. Elə buna görə də onun mənalı ömrü tutduğu vəzifəsindən asılı olmayaraq mənsub olduğu millətə xidmət etməklə keçib.
XX əsr Azərbaycan elminin, ədəbiyyatının, təhsilinin inkişafında misilsiz xidmətlər göstərmiş görkəmli yazıçı, böyük alim Mir Cəlal Paşayev həm də yüksək insani keyfiyyətləri ilə nurlu şəxsiyyətlərdən biri kimi xalqımızın yaddaşında özünə əbədiyaşarlıq qazanıb.
AZƏRTAC xəbər verir ki, bu gün görkəmli alimin və yazıçının vəfatından 46 il ötür.
Mir Cəlal Əli oğlu Paşayev 1908-ci il aprelin 26-da Cənubi Azərbaycanın Ərdəbil vilayətində yoxsul kəndli ailəsində dünyaya göz açıb. Kiçik yaşlarında atası Gəncəyə köçdüyündən uşaqlığını burada keçirib. 1918-ci ildə – Mir Cəlal 10 yaşında ikən atası vəfat edib, o, böyük qardaşının himayəsində yaşayıb.
Əzablı ömür qisməti dünyaya gəldiyi ilk illərdən onu izləməyə başlasa da, Ulu Tanrının mərhəməti sayəsində Mir Cəlal Paşayev çox çətinliklərə sinə gərərək, öz yolu ilə inadla, inamla irəliləyib. O, 1918–1919-cu illərdə Xeyriyyə Cəmiyyətinin köməyi ilə ibtidai təhsil alıb və Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra Gəncə Darül müəllimliyinə daxil olub. Tələbə təşkilatının, sonra isə şəhər tələbə həmkarlar təşkilatının sədri seçilib.
Mir Cəlal Paşayev Kazan Şərq Pedaqoji İnstitutunun ədəbiyyat şöbəsində, Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının aspiranturasında təhsilini davam etdirməklə yanaşı, müəllimlik etmiş və millətinin övladlarına xalqının ədəbiyyatını, mədəniyyətini, zəngin keçmişini mənimsətmişdir. Bu mənada Mir Cəlal Paşayevin XX əsr Azərbaycan elminin, ədəbiyyatının, təhsilinin inkişafındakı xidmətləri misilsizdir.
Yazıçı kimi 1928-ci ildə ədəbiyyata gələn Mir Cəlal, elə həmin ildə də ilk tədqiqat əsərini yazıb. Sözün gücünə güvənib, onun böyüklüyünə baş əyən sənətkarın könüllərə yanğı salmış “Bir gəncin manifesti” əsəri, zəmanənin güzgüsü olan hekayələri klassik bədii nümunələr kimi ədəbiyyat tariximizin səhifələrində müəllifinə əbədiyaşarlıq qazandırıb. Onun böyük zəhmətinin bəhrəsi olan “Füzuli sənətkarlığı”, “XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı”, “Azərbaycanda ədəbi məktəblər (1905-1917)”, “Ədəbiyyatşünaslığın əsasları” adlı fundamental əsərləri ədəbiyyatşünaslıq elminin qiymətli mənbələrindəndir.
Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki Bakı Dövlət Universiteti) sevimli müəllimi, nüfuzlu professoru kimi xatirələrdə daim yaşayan Mir Cəlal Paşayev həqiqət, düzlük, səmimiyyət aşiqi, ailəsini, övladlarını sevən, qoruyan şəxsiyyət olub. Onun bu kəlamı indi də dillər əzbəridir: “Həyatımda yaratdığım ən böyük əsər ailəmdir”.
XX əsrin 20-30-cu illərində ədəbi aləmdə əvvəlcə şeir, sonra isə oçerk və hekayələri ilə görünən Mir Cəlal, az sonra istedadlı və orijinal yaradıcılıq üslubu olan yazıçı kimi tanınıb. Səməd Vurğun, Süleyman Rəhimov, Süleyman Rüstəm, Mehdi Hüseyn kimi tanınmış söz ustadları ilə bir dövrdə yaşayan Mir Cəlal öz yazı üslubu ilə həmkarlarından fərqlənərək Azərbaycan ədəbiyyatına yeni nəfəs gətirib. XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının bir sıra nailiyyətləri bilavasitə Mir Cəlal Paşayevin adı ilə bağlıdır. Əlli illik yaradıcılıq fəaliyyəti dövründə o, görkəmli nasir kimi Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində öz layiqli və şərəfli yerini tutub. Əminliklə deyə bilərik ki, təkcə “Bir gəncin manifesti” əsərinə görə Mir Cəlal klassik sənətkarlar sırasında dayanmaq haqqını qazanıb. Bu əsər çapdan çıxanda onun heç 30 yaşı yox idi. 1928-ci ildə mətbuatda ilk şeirləri (“Dənizin cinayəti”, “Ananın vəsiyyəti”, “Müxbir”) çap olunub. Lakin o, bundan sonra, daha doğrusu, 1930-cu ildən etibarən hekayələr yazıb. O dövrün “Şərq qadını”, “Gənc işçi”, “İnqilab və mədəniyyət”, “Ədəbiyyat qəzeti” kimi nüfuzlu nəşrlərində “Doktor Cinayətov”, “İfşa”, “Mərkəz adamı”, “Naxələf”, “Bostan oğrusu”, “Qüdrət nümayişi”, “İstifadə”, “Dəzgah qızı”, “Heyrət” və digər hekayələrini çap etdirib. 1932-ci ildə “Sağlam yollarda”, 1935-ci ildə “Boy” adlı ilk oçerklər və novellalar kitabları işıq üzü görüb.
Mir Cəlalın bütövlükdə yaradıcılıq dünyası ilə tanışlıqdan sonra belə qənaətə gəlmək olur ki, onu düşündürən həyati məsələləri, milli folklorun, xalq təfəkkürünün işığını, milli mənəvi dəyərlərin klassik ənənələrə uyğun inkişafını və bu istiqamətdə yaranan problemləri, xalq həyatının real görüntüsünü nəsr dilində aydın, qabarıq şəkildə vermək mümkündür. Necə ki, Sabiri oxuyanda şeirin, Mirzə Cəlili oxuyanda satira və yumorun gücünü duyursan, Mir Cəlal hekayələrini oxuyanda da eyni hissləri keçirirsən.
Mir Cəlalın ilk irihəcmli əsəri – “Dirilən adam” romanı 1935-ci ildə ayrıca kitab kimi nəşr olunub. Hələ yarım əsr bundan əvvəl akademik Məmməd Arif yazırdı: “Mir Cəlal “Dirilən adam”la diqqətli bir realist yazıçı olduğunu göstərmişdir”.
İlk dəfə 1937-1939-cu illərdə hissə-hissə “Revolyusiya və kultura” jurnalında nəşr olunan “Bir gəncin manifesti” əsəri isə yazıçının həyatında böyük bir dönüş yaradıb, ədəbi zirvəyə aparan yoluna cığır açıb və müəllifə böyük oxucu auditoriyası qazandırıb. 1940-cı ildə “Uşaqgəncnəşr”də kitab halında kütləvi tirajla buraxılan bu əsər oxucu tələbatına görə sonrakı illərdə də təkrar çap edilib. “Bir gəncin manifesti” bu gün də qəlbləri riqqətə gətirir. Doqquz dəfə müxtəlif illərdə ayrıca kitab halında nəşr olunan “Bir gəncin manifesti” Azərbaycanın hüdudlarından çox-çox uzaqlarda da sevilir.
Mir Cəlalın “Dirilən adam”, “Bir gəncin manifesti”, “Yolumuz hayanadır” romanlarında keçmiş, “Açıq kitab”, “Yaşıdlarım”, “Təzə şəhər” romanlarında isə müasir həyat lövhələrinin bədii təsviri ustalıqla qələmə alınıb. Yazıçının “İnsanlıq fəlsəfəsi” (1961) kitabında toplanmış hekayələri də böyük tərbiyəvi-əxlaqi əhəmiyyətə malikdir. “İnsanlıq fəlsəfəsi”, “Subaylıq fəlsəfəsi”, “Təzə toyun nəzakət qaydaları”, “Vicdan mühakiməsi”, “Vicdan əzabı”, “Hesab dostları”, “Təsadüf, ya zərurət”, “Qocaların uşaq söhbəti” və digər hekayələrində isə real həyat lövhələri, fəlsəfi düşüncələr əks olunub.
Mir Cəlalın bədii yaradıcılıq nümunələri dəfələrlə nəşr olunub. “Seçilmiş əsərləri” (2 cilddə, 1956-57), “Seçilmiş əsərləri” (4 cilddə, 1967-68), “Seçilmiş əsərləri” (2 cilddə, 1986-87), hekayə və povestlərdən ibarət “Şəfəqdən qalxanlar” (1972), “Dağlar dilə gəldi” (1978), “Ləyaqət”, hekayələrdən ibarət “Bostan oğrusu” (1937), “Gözün aydın” (1939), “Vətən” (1944), “Həyat hekayələri” (1945), “Sadə hekayələr” (1955), “Xatirə hekayələri” (1962), “Gülbəsləyən qız” (1965), “Silah qardaşları” (1974) və s. kitabları bu qəbildəndir. Ümumiyyətlə, indiyədək yazıçının 70-dən çox kitabı nəşr olunub.
XX əsrin ədəbi-elmi fikrinin korifeylərindən sayılan Mir Cəlal Paşayev çağdaş Azərbaycan tarixində ədəbiyyatşünas-nəzəriyyəçi alim kimi də müstəsna və özünəməxsus yer tutub. Filologiya təhsili alan tələbələrin birinci kursda istifadə etdikləri “Ədəbiyyatşünaslığın əsasları” dərsliyi sonralar da mütəxəssislərin masaüstü kitabı olmuşdur. Mir Cəlal Paşayev 1936-cı ildən ömrünün sonunadək dərs dediyi universitetin auditoriyalarında bu fəndən mühazirələr oxuyub.
Mir Cəlal Paşayev 1940-cı ildə “Füzulinin poetik xüsusiyyətləri” əsərinə görə filologiya elmləri namizədi, 1947-ci ildə isə “Azərbaycanda ədəbi məktəblər” əsərinə görə filologiya elmləri doktoru alimlik dərəcələrini alıb. Füzuli poeziyasının qüdrətinə heyran olan, ümumiyyətlə, klassik ədəbiyyata qəlbən bağlı Mir Cəlal Paşayev 1958-ci ildə bu mövzuya yenidən müraciət edərək “Füzuli sənətkarlığı” adlı monoqrafiyasını nəşr etdirib. Professor Qara Namazov deyir ki, Mir Cəlalın “Füzuli sənətkarlığı” monoqrafiyası Füzuli ədəbi irsini öyrənmək, mənimsəmək və dərk etmək üçün elmi açardır. Əsər 1994-cü ildə təkrar nəşr olunub.
“Azərbaycanda ədəbi məktəblər (1905-1917)” əsərində isə Mir Cəlal Paşayev XX əsrin əvvəllərində inqilabi-demokratik meyillərlə əlaqədar baş verən ictimai-siyasi hadisələr kontekstində Azərbaycanda realizm, romantizm ədəbi məktəbləri, maarifçi-didaktik yazıçılar və xırda məişət dramları haqqında müfəssəl tədqiqatlar aparmış, əhatəli elmi nəticələr əldə edib.
Mir Cəlal Paşayevin tanınmış tədqiqatçı Firudin Hüseynovla birgə yazdığı “XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı” əsəri uzun illərdir ki, ali məktəblərin dərs vəsaitidir. Bu dərslikdə XX əsrin böyük ədəbi şəxsiyyətləri, onların yaradıcılığı, ədəbi mühitə gətirdikləri yeniliklər haqqında əhatəli elmi fikirlər əks olunub. Əməkdar elm xadimi Mir Cəlal Paşayev XX əsr ədəbiyyat, ədəbiyyatşünaslıq tarixində elə bir iz qoyub ki, bu, çağdaş təfəkkürümüzün də əsas sütunu olaraq qalacaq.
1978-ci il sentyabrın 28-də əbədiyyətə qovuşmuş, böyük şəxsiyyət kimi tarixləşmiş, gözəl müəllim, görkəmli yazıçı, istedadlı ədəbiyyatşünas Mir Cəlal Paşayevin xatirəsi daim qəlblərdə yaşayacaq, ədəbiyyatımızın, ədəbiyyatşünaslığımızın əbədi mövzusu olaraq qalacaq.
Kamil insan, alim, yazıçı dünyanı təkcə izah etmir, eyni zamanda, onu dəyişdirir, insanların şüuruna, baxışlarına təsir edə bilir. Bu mənada Mir Cəlal Paşayevin çoxşaxəli yaradıcılığı nəinki müasirlərinə, özündən sonra gələn nəsillərə də örnəkdir. Təsadüfi deyil ki, bu gün təkcə Azərbaycanda deyil, onun sərhədlərindən kənarda da görkəmli ədibin həyat və yaradıcılığı geniş şəkildə öyrənilir və əsərləri çap olunaraq maraqla oxunur.
“UNESCO-nun 2008-2009-cu illərdə görkəmli şəxsiyyətlərin və əlamətdar hadisələrin qeyd edilməsi proqramına Azərbaycanla bağlı daxil olmuş yubileylərin keçirilməsi haqqında” Azərbaycan Prezidentinin 2008-ci il 31 yanvar tarixli Sərəncamına əsasən, yazıçı Mir Cəlal Paşayevin yubiley mərasimi təntənə ilə qeyd edilib. Parisdə, UNESCO-nun iqamətgahında XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, alim, pedaqoq Mir Cəlal Paşayevin 100 illiyinə həsr olunmuş mərasim keçirilib. Bu, həm də Azərbaycan elminə, mədəniyyətinə və ədəbiyyatına dünya miqyasında verilən dəyərin təzahürüdür.
İllər ötdükcə Mir Cəlal Paşayevin təkcə elmi irsi tədqiq edilmir, onun həm də xeyirxahlığı, böyük və əlçatmaz müəllimliyi, bəşəriliyi heyranlıqla qarşılanır və sevilə-sevilə qəlblərdə özünə ucalıq abidəsi qurur. Ədibin bu zirvədəki yeri daim qalacaq və onun mərhəmət sevgisi dünya durduqca yaşayacaq.
Milli Kitabxanada “27 sentyabr – Anım Günü” adlı virtual sərgi və eyniadlı ənənəvi kitab sərgisi istifadəçilərə təqdim olunub.
Kitabxanadan AZƏRTAC-a bildirilib ki, virtual sərgidə Anım Gününün təsis edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı, mövzu ilə əlaqədar fotolar, kitablar və məqalələr nümayiş olunur.
Ənənəvi sərgidə qazanılan Qələbədən, hərb tarixində misli-bərabəri olmayan, görünməmiş hərbi taktikadan, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin uzaqgörən hərbi və siyasi strategiyasından, Azərbaycan tarixində öz amalları, əməlləri ilə bir ömür boyu unudulmayacaq dərin izlər qoyan igid, qorxmaz, cəsur Vətən oğullarının – qəhrəmanlarımızın sevincli-kədərli həyat hekayələri, şərəfli döyüş yolları və göstərdikləri şücaətlərdən bəhs edən Azərbaycan və müxtəlif dillərdə ədəbiyyatlar nümayiş olunur.
Ecazkar səsi ilə hamını heyran qoyan, şaqraq zəngulələri ilə bülbülləri susduran və buna görə də xalq tərəfindən Bülbül adlandırılan sənətkarın əsl adı Murtuza Məşədi Rza oğlu Məmmədov olsa da, Azərbaycanda və onun hüdudlarından çox-çox uzaqlarda elə “Bülbül” kimi tanınıb.
AZƏRTAC xəbər verir ki, bu gün Azərbaycan vokal məktəbinin banisi, lirik-dramatik tenor səsə malik opera müğənnisi, görkəmli xanəndə, Azərbaycan və SSRİ Xalq artisti Bülbülün vəfatından 63 il ötür.
O, Şuşada dünyaya göz açıb və bu şəhərin ab-havası, sözlü-nəğməli, muğamla nəfəs alan mühiti onun sənətkarlığı üçün bəhrəli zəmin olub. İlk təhsilini də burada mədrəsədə alıb, bir çox ustad xanəndələrin ilk musiqi biliyinə yiyələndiyi bir ocaqda – Molla İbrahimin məktəbində muğam sənətinin qanun-qaydalarını mənimsəyib. Xüsusilə görkəmli xanəndə Cabbar Qaryağdıoğlundan o, sənətin çox sirlərini öyrənib. Bülbül ilk səhnə fəaliyyətinə 1916-cı ildə Məşədi Cəmil Əmirovun Gəncədə səhnəyə qoyduğu “Seyfəlmülk” operası ilə başlayıb.
Bülbül 1920-ci ildən Azərbaycan Opera və Balet Teatrının (o zamanlar Birləşmiş Dövlət Teatrı opera truppası idi) solisti olub. Fəaliyyətinin ilk illərində Üzeyir Hacıbəylinin “Leyli və Məcnun”, “Əsli və Kərəm”, Zülfüqar Hacıbəyovun “Aşıq Qərib” operalarında İbn Səlam, Kərəm, Qərib rollarını oynayıb. O, 1927-ci ildə Bakı Konservatoriyasını bitirib. Yüksək səs tembrinə, məlahətli ifa tərzinə malik müğənni təhsilini davam etdirmək üçün dövlət xətti ilə İtaliyanın Milan şəhərinə göndərilib. 1931-ci ildə Milan Konservatoriyasında Delliponti və R.Qraninin siniflərini bitirərək Vətənə dönüb və Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında dərs deməyə başlayıb.
Klassik vokal sənətinə ustalıqla yiyələnmiş Bülbül milli köklərdən ayrılmayaraq, xalq musiqisi üçün səciyyəvi xüsusiyyətləri, ənənələri pozmayaraq, yeni üslub yaratmağa can atırdı. O, italyan və rus vokal məktəblərinin ən yaxşı cəhətlərini əxz edir və onları milli ifaçılıq üslubu ilə əlaqələndirirdi. Qərb və Şərq oxuma üsulları arasında qovuşma nöqtələri tapan müğənni xalq sənətkarlığı ilə professional vokal ifaçılığının vəhdətinə nail olurdu. Bununla da o, Azərbaycanda ilk olaraq, professional vokal ifaçılığının bünövrəsini qoyub. O, bunu həm nəzəri cəhətdən işləyib, həm də praktiki cəhətdən həyata keçirib. Belə ki, o, dəfələrlə bu məsələyə həsr olunmuş mühazirələrlə çıxış edib, konsertlərində isə həm ariya və romansları, həm də xalq mahnılarını və muğamları eyni şövqlə oxuyub. Azərbaycan musiqisində yeni səhifə açan Bülbülün yaradıcılığı vokal sənətinin inkişafında mühüm mərhələ olub.
Bülbül sənətinin gücü onun geniş diapazonlu, məlahətli səsində idi. Səlis bədii diksiyaya, böyük səhnə mədəniyyətinə malik olması onun ən ümdə xüsusiyyətlərindən idi. Daim axtarışda olan, yeni zirvələrə can atan Bülbülün repertuarı çox zəngin idi. O, xarici ölkə bəstəkarlarının opera ariyalarını və romansları, Azərbaycan bəstəkarlarının vokal əsərlərini, muğamları, xalq mahnı və təsniflərini özünəməxsus üslubda, aydın tələffüzlə ifa edirdi. Klassik əsərləri bir neçə dildə ifa edən Bülbül ən çox Azərbaycan dilinə böyük fikir verirdi və həmişə deyirdi ki, “öz dilində elə oxumaq lazımdır ki, bu dili başa düşməyənlər də ondan zövq ala bilsinlər”.
Bülbülün yaradıcılığını yüksək qiymətləndirən dahi bəstəkarımız Üzeyir Hacıbəyli qeyd edirdi ki, “Bülbül kimi musiqi təhsili alan, həm şərq üslubunda, həm də operalarda oxumağı bacaran ifaçılar musiqi sənətimiz üçün qiymətli kadrlardır”.
Təsadüfi deyildi ki, Bülbül Üzeyir Hacıbəylinin şah əsərində – “Koroğlu” operasında baş rolun ilk, həm də ən yaxşı ifaçısı olub. Koroğlu onun yaratdığı obrazların zirvəsidir. Bu operanı Üzeyir Hacıbəyli məhz Bülbül üçün yazıb. İndi də “Koroğlu”dan söhbət düşəndə gözümüz önündə Bülbül canlanır. Burada aşıq sənəti xüsusiyyətləri ilə professional vokal ifaçılığını qovuşduran Bülbül əfsanəvi xalq qəhrəmanının monumental obrazını yarada bilib. Bununla yanaşı, Bülbül həm də digər Azərbaycan bəstəkarlarının operalarında yaddaqalan obrazlar yaradıb.
Azərbaycan müğənnilərinin böyük bir nəslinin yetişməsində Bülbülün xidmətləri əvəzsizdir. O, görkəmli pedaqoq olub, öz təcrübəsini, sənətin sirlərini istedadlı gənclərə öyrədib. Bülbülün sinfini bitirmiş bir sıra vokalçılar hazırda teatr və kamera ifaçılığı sahəsində layiqli yer tutublar.
Bülbül vokal sənətinin əsaslarını və öz pedaqoji prinsiplərini elmi-nəzəri və metodik cəhətdən də işləyib.
Milli professional vokal məktəbinin yaradıcısı Bülbülün ənənələri bütün Şərq vokal sənətinə böyük təsir göstərib, müasir ifaçılarımız üçün gözəl örnəyə çevrilərək bu gün də yaşamaqdadır.
Bülbülün musiqi tariximizdəki xidmətlərindən danışarkən, onun folklorşünaslıq sahəsindəki fəaliyyətini də qeyd etmək lazımdır. O, xalqın hafizəsində qorunan musiqi folklorumuzu toplamaq, onu bir zərgər səliqəsi ilə cilalamaq və fövqəladə bir ifa ilə xalqa qaytarmaq istəyi ilə yaşayırdı. İndi əzbər bildiyimiz bir çox xalq mahnılarına Bülbül yeni həyat verib. Bülbülün rəhbərliyi ilə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının nəzdində Elmi-Tədqiqat Musiqi Kabinetinin təşkili və burada Azərbaycan xalq musiqi incilərinin bəstəkarlarımız tərəfindən məşhur xalq sənətkarlarının ifasından nota köçürülməsi musiqi tariximizdə mühüm hadisə kimi qiymətləndirilməlidir. Bu kabinet 1932-ci ildən 1943-cü ilədək fəaliyyət göstərib, xalq musiqi nümunələrinin toplanması, sistemləşdirilməsi, nota köçürülüb çap olunması ilə məşğul olub.
Bülbül o dövrdə konservatoriyada təhsil alan tələbələri, sonradan musiqimizi dünyaya tanıtmış bəstəkarları – Niyazi, Qara Qarayev, Cövdət Hacıyev, Fikrət Əmirov, Səid Rüstəmov, Tofiq Quliyev və bir çox başqalarını musiqi kabinetində fəaliyyətə cəlb edib ki, bu da xalq yaradıcılığına dərindən nüfuz edən bəstəkar və musiqişünasların yetişməsində, eləcə də Azərbaycan musiqi irsinin öyrənilməsində və yayılmasında böyük rol oynayıb.
Bülbül 1938-ci ildə SSRİ Xalq artisti adını alıb, 1940-cı ildə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının professoru seçilib, 1950-ci ildən SSRİ Dövlət mükafatı laureatı adına layiq görülüb. Eyni zamanda, I və V çağırış Azərbaycan SSR Ali Sovetinin deputatı olub, 2 dəfə Lenin, 2 dəfə “Qırmızı Əmək Bayrağı”, “Şərəf nişanı” ordenləri, İtaliyanın “Haribaldi” ordeni və medallarla təltif olunub.
Bülbül 1961-ci il sentyabrın 26-da Bakıda vəfat edib və birinci Fəxri xiyabanda dəfn olunub.
Hazırda Bakı şəhərində mərkəzi küçələrdən biri Bülbülün adını daşıyır. Onun adına Bakı Musiqi Akademiyası nəzdində musiqi məktəbi fəaliyyət göstərir.
Bülbülün vətəni olan Şuşada xanəndənin bürünc büstü qoyulub. 1992-ci ilin may ayında Şuşanın ermənilər tərəfindən işğalından sonra bu büst (şairə Natəvanın və bəstəkar Üzeyir Hacıbəylinin büstləri ilə birlikdə) düşmən tərəfindən Gürcüstana metal kimi satılıb, sonradan Azərbaycan hökuməti tərəfindən geri alınaraq Bakıya gətirilib. 30 ilə yaxın düşmən əsarətində qalan doğma Şuşamız düşmən tapdağından azad olduqdan sonra hər üç görkəmli sənətkarın büstü yenidən Şuşaya aparılaraq orada ucaldılıb.
1976-cı ildə Şuşada, 1982-ci ildə Bakıda Bülbülün memorial muzeyi açılıb. Sənətkarın Şuşadakı ev-muzeyi 1992-ci ildə Birinci Qarabağ müharibəsi zamanı erməni vandalizminə məruz qalaraq fəaliyyətini dayandırıb. 2021-ci il avqustun 29-da Xalq artisti Bülbülün Şuşa şəhərindəki ev-muzeyinin bərpa işlərindən sonra açılışı olub.
Ölkəmiz ikinci dəfə müstəqillik əldə etdikdən sonra bu böyük sənətkarın yaradıcılığına diqqət daha da artırılıb. Belə ki, zəngin yaradıcılıq yolu keçmiş və çoxşaxəli fəaliyyəti ilə Azərbaycanın musiqi mədəniyyəti tarixində silinməz izlər qoymuş böyük sənətkar Bülbülün xatirəsi əziz tutulub, yubileyləri dövlət səviyyəsində qeyd edilib. Ulu Öndər Heydər Əliyev tərəfindən 1997-ci il avqustun 20-də “Bülbülün 100 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında” Sərəncam imzalanıb. Bülbülün 100 illik yubileyi həm xalqımız, həm də Bülbül sənətinə pərəstiş edən bir çox xalqlar tərəfindən geniş qeyd olunub. Həmin ildən başlayaraq, mütəmadi olaraq, vokalçıların Bülbül adına beynəlxalq müsabiqəsi keçirilir, bu müsabiqəyə dünyanın bir çox ölkəsindən gəlmiş vokalçılar qatılırlar.
Prezident İlham Əliyevin “Bülbülün 110 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında” 16 aprel 2007-ci il tarixli Sərəncamına əsasən müğənninin yubileyi dövlət səviyyəsində qeyd edilib. 2012-ci ildə Prezident İlham Əliyevin iştirakı ilə Bakıda, Bülbül prospektində Bülbülün xatirəsinə ucaldılmış abidənin açılışı olub.
Bülbülün anadan olmasının 120 illiyi münasibətlə ölkə başçısı 2017-ci il mayın 11-də “Bülbülün 120 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında” Sərəncam imzalayıb. Sərəncama əsasən hazırlanan tədbirlər planına uyğun olaraq milli musiqi mədəniyyətinin inkişafı, tədqiqi və təbliği işinə misilsiz töhfələr vermiş Xalq artisti Bülbülün yubileyi il ərzində müxtəlif tədbirlərlə geniş qeyd edilib.
Azərbaycan mədəniyyətində özünəməxsus yeri olan Bülbül özündən sonra zəngin bir irs qoyub gedib və mənsub olduğu xalqın qəlbində əbədiyaşarlıq qazanıb.
Astanada Azərbaycan Mədəniyyəti Günləri çərçivəsində Qazaxıstanın Milli Akademik Kitabxanasında qazax dilində “Füzuli – 530 misra” kitabının təqdimatı və “Füzuli – 530” mövzusunda ədəbi-poetik məclis təşkil edilib.
AZƏRTAC xəbər verir ki, tədbir iştirakçıları bu mühüm hadisə ilə bağlı öz fikirlərini bölüşüblər.
1996-cı ildə nəşr olunan bu əsər Soyuq Müharibədən sonrakı dövrdə qlobal siyasətin, mədəniyyətin və kimliyin mahiyyəti haqqında gərgin müzakirələrə və müzakirələrə səbəb olmuşdur. Hantinqtonun əsərindəki mərkəzi tezisi, Soyuq Müharibənin sona çatmasının liberal demokratiya bayrağı altında sülh və əməkdaşlığın yeni dövrünü açacağını irəli sürən zamanın hökm sürən paradiqmasına meydan oxuyur. Bunun əvəzində Hantinqton iddia edirdi ki, Soyuq Müharibədən sonrakı dünyada münaqişənin əsas mənbələri çoxlarının proqnozlaşdırdığı kimi ideoloji və ya iqtisadi deyil, mədəni sivilizasiyadır. Hantinqtona görə, dünya fərqli sivilizasiyalara bölünür, hər biri ümumi dəyərlər, inanclar və mədəni ənənələr toplusu ilə xarakterizə olunur. Qərb, İslam, Konfutsi, Hindu, Slavyan-Pravoslav və Latın Amerikası sivilizasiyaları kimi bu sivilizasiyalar qlobal siyasətin əsas tikinti blokları kimi qəbul edilir. Hantinqton irəli sürmüşdür ki, gələcəkdə münaqişələr milli dövlətlər və ya ideoloji bloklar arasında deyil, fərqli dünyagörüşləri və maraqları olan müxtəlif sivilizasiyalar arasında olacaq. Hantinqtonun tezisinin ən mübahisəli tərəflərindən biri fərdiyyətçilik, demokratiya və insan haqlarına önəm verən Qərb sivilizasiyasının universal olmadığı və dünyanın digər bölgələrinə asanlıqla ixrac oluna bilməyəcəyi fikridir. O, Qərb dəyərlərinin qeyri-Qərb sivilizasiyalarına sırımaq cəhdlərinin dünyanın bir çox yerlərində kimlik siyasətinin və dini fundamentalizmin yüksəlişində göründüyü kimi yalnız nifrət və münaqişələrə səbəb olacağını müdafiə etdi. Hantinqtonun “sivilizasiyaların toqquşması” ilə bağlı proqnozu həm təqdirə, həm də tənqidə məruz qalıb. Tənqidçilər iddia edirlər ki, onun tezisləri qlobal siyasətin mürəkkəbliklərini çox sadələşdirir və iqtisadiyyat, ideologiya və güc dinamikası kimi digər amillərin rolunu nəzərə almır. Digərləri onu mədəniyyətləri əsaslandırmaqda və sivilizasiyaları bir-birinə qarşı qoyan bölücü dünyagörüşünü təbliğ etməkdə ittiham edirdilər. Bununla belə, danılmazdır ki, “Sivilizasiyaların toqquşması” bizim beynəlxalq münasibətlərə və müasir dünyada münaqişənin dinamikasına baxışımıza davamlı təsir göstərmişdir. Artan millətçilik, populizm və şəxsiyyətə əsaslanan siyasətlə əlamətdar olan bir dövrdə Hantinqtonun ideyaları qlobal hadisələri formalaşdıran əsas qüvvələri anlamağa çalışan bir çox alim və siyasətçi ilə rezonans yaratmağa davam edir. Yekun olaraq, Samuel Hantinqtonun “Sivilizasiyaların toqquşması və dünya nizamının yenidən qurulması” Soyuq Müharibədən sonrakı dünyada münaqişə və əməkdaşlığın təbiəti haqqında ənənəvi müdrikliyə meydan oxuyan əsas əsər olaraq qalır. Onun əsərinin tənqidi tərəfləri olsa da, kitabın davamlı aktuallığı qlobal siyasətin təhlilində mədəni və sivilizasiya amillərinin nəzərə alınmasının vacibliyini vurğulayır.
Ekzistensialist fəlsəfənin görkəmli nümayəndəsi Jan Pol Sartr müxtəlif əsərlərində insan varlığının, şüurunun və azadlığının mürəkkəbliklərini dərindən araşdırmışdır. Onun az tanınan, lakin eyni dərəcədə dərin məzmunlu əsərlərindən biri olan “Sözlər” əsəri (orijinal fransızcada “Les Mots”) fəlsəfəni şəxsi düşüncə ilə birləşdirən valehedici avtobioqrafik povest təqdim edir. 1964-cü ildə nəşr olunan“Sözlər”(“Les Mots”) təkcə Sartrın erkən həyatının xronikasını deyil, həm də onun dil, şəxsiyyət və şəxsiyyətin mövcudluq təbiəti haqqında fəlsəfi fikirlərini dərindən araşdıran avtobioqrafik əksi kimi seçilir. Sartr fəlsəfəsinin mərkəzində mövcudluğun mahiyyətdən əvvəl olması fikri dayanır. “Sözlərdə bu prinsip Sartrın öz şəxsiyyətini və həmin şəxsiyyətin formalaşmasında dilin rolunu araşdırması ilə özünü göstərir. O, sözlərin təkcə ünsiyyət vasitəsi deyil, həm də özünü təyin etmək üçün necə alətlər olduğunu düşünür. Sartr dilin obyektivindən öz şəxsiyyətinin formalaşmasını diqqətlə nəzərdən keçirir, sözlərin həm də fərdlərin öz mənlik hisslərini inkişaf etdirdiyi alətlər olduğunu vurğulayır. Əsərdə baş qəhrəmanın səyahəti Sartrın özünü dərk etmək axtarışını və onu müşayiət edən azadlıq yükünü dərk etməsini əks etdirir Sartr üçün dil varlıqla iç-içədir, fərdlər dünyada öz varlıqlarını sözlə təsdiq edirlər. Sartr varlığın absurdluğu və fərdlərin öz həyatlarına məna vermək üçün malik olduqları təbii azadlıqla mübarizə aparır. “Sözlər”də bu mövzu, qəhrəmanın qeyri-müəyyənlik və seçimlə səciyyələnən dünyanı gəzdiyi kimi parlaq şəkildə təsvir edilmişdir. Sartrın ekzistensialist fəlsəfəsi vurğulayır ki, fərdlər azad olmağa məhkumdurlar, yəni kainatda özünəməxsus mənanın olmamasına baxmayaraq, insanlar öz hərəkətləri və seçimləri üçün məsuliyyət daşımalıdırlar. Sartr uşaqlıq təcrübələrini, xüsusən də ədəbiyyat və yazı ilə ilk tanışlıqlarını onun özünü və reallıq anlayışını formalaşdıran anlar kimi danışır. O iddia edir ki, dil fərdlərə öz bilavasitə vəziyyətlərini aşmağa imkan verir, eyni zamanda onları ictimai konstruksiyalar daxilində məhdudlaşdırır. Bu ikilik Sartrın inamı ilə səsləşir ki, biz seçimlər vasitəsilə öz mahiyyətimizi yaratmaqda sərbəst olsaq da, eyni zamanda dilin tətbiq etdiyi mənalar və məhdudiyyətlərlə bağlıyıq.”Sözlər” əsərində Sartr dilin paradoksunu araşdırır. Bir tərəfdən, bu, fərdlərə öz düşüncələrini və emosiyalarını ifadə etməyə imkan verən azadlıq vasitəsi, digər tərəfdən, yadlaşma mənbəyi ola bilər. Sartrın dillə mübarizəsi daha geniş ekzistensial dilemmanın – insanın yaşadığı təcrübəni tam şəkildə ələ keçirmək üçün sözlərin qeyri-adekvatlığı ilə toqquşan orijinal ifadə arzusunun simvoludur. Sartrın uşaqlığı haqqında düşüncələri də dilin onun ətrafındakılarla münasibətlərinə necə təsir etdiyini ortaya qoyur. O, dilin fərdləri həm birləşdirə, həm də təcrid edə biləcəyi anlayışı ilə mübarizə aparır. Onun ilk yazıları, eyni zamanda, özünü cəmiyyətin gözləntiləri və mühakimələrinə məruz qoyaraq fərdiliyini təsdiqləmək üçün bir üsul kimi təsvir edilmişdir. Bu gərginlik mərkəzi ekzistensial mövzunu – fərdi azadlıq və sosial məhdudiyyətlər arasındakı münaqişəni vurğulayır. Sartrın fəlsəfəsinin mərkəzində dil və həqiqilik arasındakı əlaqə dayanır. “Sözlər” təkcə insanların özlərini necə qavradıqlarını formalaşdırmaqla yanaşı, həm də onların xarici dünya ilə qarşılıqlı əlaqəsinə təsir göstərir. Sartr iddia edir ki, həqiqiliyə yalnız insanın öz varlığı ilə səmimi əlaqədə olması, ictimai normaları və özünün həqiqi mənliyini qəbul etmə gözləntilərini aşaraq əldə edilə bilər. Baş qəhrəmanın dil və məna ilə mübarizəsi Sartrın autentik yaşamağın vacibliyinə inamını əks etdirir. Əsərdəki fəlsəfi araşdırma həqiqilik və özünü yaratmaqla gələn məsuliyyətin müzakirəsinə gətirib çıxarır. O, fərdlərin varlığın absurdluğu və ictimai normaların özbaşına təbiəti ilə üzləşməli olduğunu irəli sürür. Bununla onlar öz seçimləri və hərəkətləri ilə özlərini müəyyən etmək gücünə malikdirlər. Sartr öz əsəri ilə çevrilmə prosesini – səsini tapmağa çalışan uşaqdan adi düşüncəyə meydan oxumağa çalışan yazıçıya necə çevrildiyini göstərir. Bu səyahət fərdlərin öz şərtləri ilə əvvəlcədən müəyyən edilmədiyi, əksinə öz yollarını düzəltmək üçün məsuliyyət daşıdığına dair ekzistensial inamı əks etdirir. Sartrın əsərdəki mülahizələri də yazıçının cəmiyyətdəki rolunu vurğulayır. O, yazmağı siyasi akt, status-kvona meydan oxumaq və dünya ilə əlaqə qurmaq vasitəsi kimi görür. Sartr öz təcrübələrini və düşüncələrini bölüşməklə təkcə özünü dərk etməyə deyil, həm də başqalarına təsir etməyə çalışır. O, həqiqətə və həqiqiliyə sadiq olan ədəbiyyatın tərəfdarıdır, daha çox məşğul və tənqidi yanaşma lehinə arxayınlığı rədd edir. “Sözlər” həm də başqalıq və yadlaşma mövzularını araşdırır, fərdlərin tez-tez özlərindən və başqalarından necə uzaqlaşdığını araşdırır. Sartr fərdlərin özlərini ətrafdakılardan fərqli olaraq müəyyən etdikləri üçün Özgəsinin mövcudluğunun özünüdərkin formalaşması üçün ayrılmaz olduğunu irəli sürür. Mən və Başqası arasındakı gərginlik kitabda təkrarlanan motivdir və bu, mürəkkəb qarşılıqlı əlaqələri göstərir. “Sözlər”in digər mühüm mövzusu şüur və azadlıq arasındakı qarşılıqlı əlaqədir. Sartrın ekzistensializmi insanların radikal azadlığa malik olduğunu iddia edir ki, bu da fərdlərin öz seçimləri ilə öz varlıqlarını formalaşdırmaq üçün son nəticədə məsuliyyət daşıdığını nəzərdə tutan əsas konsepsiyadır. “Sözlər”də Sartr öz həyatındakı həqiqilik və qeyri-mümkünlük məqamlarını əks etdirir, dilin insanın azadlığını necə açıb gizlədə biləcəyini göstərir. Sartr hesab edir ki, əsl azadlıq insanın özü ilə vicdanlı qarşıdurmasından yaranır, burada dilin mühüm rol oynayır. Onun ekzistensial fəlsəfəsi bu fikri vurğulayır ki, həqiqi danışmaq öz azadlığını qəbul etməkdir – şəxsi məsuliyyətin ağırlığını əhatə edir. Bunun əksinə olaraq, qeyri-müəyyən nitq özünü aldatma forması kimi çıxış edə bilər, əsl mənliyi gizlədir və Sartrın müdafiə etdiyi həqiqiliyi inkar edir. “Sözlər” əsərində Sartr hekayənin dəyişdirici gücünü də vurğulayır. O, ədəbiyyat və povestin təkcə özümüz haqqında anlayışımızı deyil, həm də dünya ilə əlaqəmizi necə formalaşdırdığını təsvir edir. Hekayələmə aktı vasitəsilə fərdlər öz şüurlarını araşdıra və təcrübələrini varlığın xaosuna uyğunluq gətirəcək şəkildə ifadə edə bilərlər. Sartrın uşaqlıq illərində kitablarla təcrübələri haqqında düşüncələri onun ədəbiyyata fəlsəfi suallarla mübarizə vasitəsi kimi inamını ortaya qoyur. “Sözlər”in povest quruluşu özü də bu inamın sübutu kimi xidmət edir, çünki o, Sartrın şəxsi tarixini daha geniş ekzistensial sorğularla birləşdirir. O, həyatını dilin obyektivindən danışaraq oxuculara parçalanmış reallıqda məna yaratmağın təsirli nümunəsini təqdim edir. Nəhayət, “Sözlər”təkcə Sartrın həyatını əks etdirmir, həm də ekzistensial fəlsəfədə təməl mətn rolunu oynayır, bizə dilin gücünü və çox vaxt absurd və laqeyd bir dünyada öz şəxsiyyətlərimizi formalaşdırmaqda daşıdığımız məsuliyyəti xatırladır. Jan-Pol Sartrın “Sözlər” əsərində əhatə olunan fəlsəfə avtobioqrafiyanın hüdudlarından çox-çox kənarda səslənir. O, oxucuları dil, kimlik və azadlıq arasındakı əlaqə üzərində düşünməyə dəvət edir. Sartrın kəşfiyyatı daxilində bir çağırış var – həqiqi ifadə və dünya ilə şüurlu əlaqə vasitəsilə varlığın mürəkkəbliyini qəbul etməyə çağırış. Şəxsiyyət və dil haqqında müzakirələrin həmişəkindən daha aktual olduğu müasir kontekstdə Sartrın fikirləri dərin təsirli olaraq qalır. “Sözlər” vasitəsilə o, təkcə öz həyatını nəql etmir, həm də bizi dillə münasibətimizi, ifadələrimizin həqiqiliyini və azadlığımızdan gələn məsuliyyəti araşdırmağa məcbur edir. Bununla da Sartr insan təcrübəsinin incəliklərini dərk etmək üçün sonsuz fəlsəfi çərçivə təklif edir.
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə 2-8 oktyabr tarixlərində Bakı Ekspo Mərkəzində X Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisi (Baku International Book Fair – 2024) keçiriləcək.
Builki yubiley sərgisi dahi Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Məhəmməd Füzulinin (1494-1556) anadan olmasının 530 illiyinə həsr olunub. Hazırda 4 qitəni təmsil edən 19 ölkədən 47 xarici təşkilat, 100-dən artıq yerli nəşriyyat-poliqrafiya və kitab sənəti ilə əlaqəli müəssisə sərgidə iştirak üçün qeydiyyatdan keçib. Sərgidə Azərbaycanla yanaşı, Türkiyə, İrlandiya, Almaniya, Venesuela və digər ölkələrdən tanınmış yazıçı və şairlər, elm adamları, gənc yazarlar iştirak edəcəklər. Budəfəki sərgi üçün də zəngin proqram tərtib olunub.
Kitab bayramı çərçivəsində uşaqlar və böyüklər üçün ustad dərsləri, inklüzivlik və digər aktual mövzular üzrə kitab təqdimatları, imza günləri, konfranslar, simpoziumlar, müsabiqələr, qiraət və musiqi saatları və kitab sənayesi sektorunun subyektləri arasında əməkdaşlıq platformaları təşkil ediləcək.
Sərgi müddətində müxtəlif formatda ümumilikdə 270-dən çox tədbirin təşkili nəzərdə tutulur. Tədbir gedişində ölkəmizin də üzv olduğu Asiya Hekayəçilik Komitəsinin 16-cı iclası keçiriləcək. Sərgi zamanı gün ərzində ziyarətçilərin metronun “Elmlər Akademiyası”, “28 May” və “Koroğlu” stansiyalarından Bakı Ekspo Mərkəzinə xüsusi avtobuslar vasitəsilə gediş-gəlişi təmin ediləcək.
Sərgi hər gün səhər saat 10:00-dan axşam saat 20:00-dək ziyarət üçün açıq olacaq. Sərgiyə giriş ödənişsizdir.
Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi, “Mədəniyyət Könüllüləri” İctimai Birliyinin təşkilatçılığı ilə sonuncu kurs bakalavr tələbələr, magistrlar və yeni məzunlar üçün 3 aylıq təcrübə proqramı elan edir. Proqram, istedadlı gənclərə beynəlxalq əlaqələr və mədəniyyət sahəsində professional iş təcrübəsi, dərin bilik və bacarıqlar əldə etmək imkanı yaradacaq. Bununla yanaşı, təcrübə proqramında iştirak edən gənclər, sahə üzrə mütəxəssislərlə birgə dinamik komandada çalışacaq və mədəniyyət sahəsində hökumətlərarası beynəlxalq təşkilatlarla fəaliyyətlərin təşkilində yaxından iştirak edəcəkdir.
Proqramın məqsədi:
• Gənclərin beynəlxalq münasibətlər və mədəniyyət sahəsində bilik və bacarıqlarını artırmaq
• Mədəniyyət sahəsində peşəkar inkişaf və karyera imkanlarını genişləndirmək
• Beynəlxalq layihələrin təşkilində gənclərin töhfəsini təşviq etmək
• Sahə üzrə kadr potensialını inkişaf etdirmək
Tələblər:
• Beynəlxalq münasibətlər, beynəlxalq hüquq, siyasi elmlər, idarəçilik və ya əlaqəli sahələr üzrə təhsil
• Əla səviyyədə ingilis və azərbaycan dil biliyi (Qeyd: Əlavə dil bilikləri üstünlükdür)
• Yüksək kommunikasiya və analitik düşünmə bacarığı
• Komandada işləmək bacarığı və təşəbbüskarlıq
• Ofis proqramlarında işləmə bacarıqları
• Ümumi dünyagörüşü və məlumatlılıq
• Operativlik, məsuliyyət və yüksək intizam
• Həftədə 5 dəfə olmaqla tam/yarım iş günü çərçivəsində 3 ay müddətində AR Mədəniyyət Nazirliyində fiziki olaraq fəaliyyət göstərmək
Vəzifələr:
• Beynəlxalq layihələrin hazırlanması və həyata keçirilməsinə dəstək
• Tədqiqat və analitik işlərin icrası, konseptlərin və təqdimatların hazırlanması
• Xarici tərəfdaşlarla əməkdaşlıq və koordinasiya işlərinin aparılmasına dəstək
• Tələb olunacaq digər texniki işlərin icra olunması
Gələcəyini bizimlə quraraq mədəniyyət sahəsinin inkişafına və Azərbaycanın mədəniyyət diplomatiyasına töhfə vermək istəyən gənclər, aşağıdakı qeydiyyat formasını doldurmaqla təcrübə proqramına qoşula bilər! Proqrama iştirakçıların seçimi test və müsahibələrdən ibarət bir neçə mərhələdə aparılacaq.
Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrı Novorossiyskdə (Rusiya) keçiriləcək “Teatr limanı” VI Beynəlxalq Teatr Festivalında iştirak edəcək.
AZƏRTAC Rusiya mediasına istinadla xəbər verir ki, festival sentyabrın 20-dən 29-dək Novorossiysk, Kabardinka və Gelendjik səhnələrində keçiriləcək.
Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrı sentyabrın 23-də Novorossiyskdə, sentyabrın 25-də isə Kabardinkada alman yazıçısı Patrik Zyuskindin eyniadlı pyesi əsasında hazırlanmış “Kontrabas” tamaşasını təqdim edəcək.
Bu, musiqi alətinə olan sevgisinə görə orkestr karyerasından imtina edən musiqiçinin parlaq monoloqudur. Tamaşa məhəbbət, tənhalıq və musiqidən, bir əmələ coşqun həvəs və onu etməyə qadir olmamaq, yüksək ilahi duyğusu və ona nail olmağın qeyri-mümkünlüyü, qəhrəmanı əzab-əziyyət çəkməyə məcbur edən kişinin qadına olan sevgisindən bəhs edir.
Festivalda Azərbaycanla yanaşı, Rusiya Federasiyasının 11 regionundan 16 teatr, eləcə də Norveçdən bir kollektiv iştirak edəcək. “Teatr limanı” 2018-ci ildən Rusiyanın cənubunda, Novorossiyskdə keçirilən yeganə davamlı beynəlxalq teatr festivalıdır.
Azərbaycanın Xalq artisti, Azərbaycan Akademik Opera və Balet Teatrının solisti, müəllim Fidan Hacıyeva Vokal Musiqi Məktəbinin nəzdində opera teatrı açmağa hazırlaşır. AZƏRTAC -ın müxbiri ilə söhbətində o, bu layihənin ideyasının necə yarandığı və onun həyata keçirilməsi ilə bağlı gedən işlər barədə danışıb.
– Fidan xanım, məktəbin nəzdində opera teatrı yaratmaq ideyası necə yarandı?
– Mənim çoxlu istedadlı tələbələrim var. Onlar məktəbi bitirir və getməyə yerləri yoxdur. Onlar isə səhnədə oxumaq istəyirlər. Məndə də gənc istedadlı opera müğənnilərimizi səhnəyə çıxarmaq fikri yarandı. 2024-cü ildə ilk Beynəlxalq Opera Festivalını təşkil etdim. İndi də məktəbimizin nəzdində opera tamaşaları, operalardan parçaları səhnələşdirmək, uşaq balet və uşaq opera tamaşalarını təşkil etmək qərarına gəldim. Mən artıq bu barədə Mədəniyyət Nazirliyi ilə danışmışam. Nazirimiz Adil Kərimli bu fikri dəstəklədi.
– Teatrın repertuarında hansı əsərlər yer alacaq?
– Teatrın repertuarında Azərbaycan və xarici əsərlərlə yanaşı, müasir və yeni operalar da yer alacaq. Bakı Musiqi Akademiyasının professoru, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru, pianoçu, bəstəkar Könül Hüseynova ilə yaxın dostuq. O, şəhid pilot polkovnik-leytenant Rəşad Atakişiyevin həyat yoldaşıdır. O, vətənpərvər ruhda yazır, mən onun mahnılarını ifa etmişəm. Mən ona opera yazmağı təklif etdim. Onda artıq material hazır idi. Hazırda opera üzərində iş gedir və məktəbimizin nəzdindəki teatrımızın ilk tamaşası 2025-ci il Beynəlxalq Opera Festivalı zamanı nümayiş olunacaq. Həmçinin gənc truppa ilə “Arşın mal alan” tamaşasını Azərbaycan və ingilis dillərində səhnələşdirməyi planlaşdırırıq. Mən bir neçə heyət hazırlayacağam. Gənclərə kömək etməliyik ki, ölkəmizdə qalsınlar. Onlara burada özlərini ifadə etmək, özlərini burada reallaşdırmaq imkanı yaratmaq ki, bizi tərk etməsinlər. Onları öyrətmək və böyük səhnələrə çıxarmaq mənim missiyamdır. Mənim vəzifəm xalqımıza və bütün dünyaya bizim nə qədər istedadlı uşaqlarımızın, gözəl gənc opera müğənnilərimizin olduğunu göstərməkdir.
– Teatra kimlər cəlb olunacaq?
– Teatrda gənc istedadlarla işləyəcək rejissor, xoreoqraf və müəllimlər çalışacaq. Mən mütləq Azərbaycan Milli Konservatoriyasından tələbələri dəvət etmək istəyirəm – mən orada dərs deyirəm və orada tərkibin nə qədər güclü olduğunu görürəm. Onların gözəl xoru var. Biz müxtəlif səhnələrdə, eləcə də universitetlərdə, məktəblərdə çıxış edəcəyik. Düşünürəm ki, hətta səfərlər də edəcəyik. Biz onsuz da məktəbdə çoxlu konsertlər veririk, lakin bunlar artıq böyük opera tamaşaları olacaq. Bu, klassik musiqinin təbliğidir. Gənc opera müğənniləri bu musiqini bütün nəsillər üçün təbliğ edəcəklər.
– Siz ikinci Beynəlxalq Opera Festivalını qeyd etdiniz. Artıq ona hazırlıq gedir?
– Bəli, proqram artıq düşünülüb. Biz artıq orkestr məşqlərinə başlamışıq. Festivalın özü operalardan və operalardan olan parçalardan qurulacaq, maraqlı duetlər və triolar olacaq. Təbii ki, gənc istedadların ifasında yeni operanın premyerası 2025-ci il festivalının ən parlaq hadisəsinə çevriləcək.
AMEA-nın Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun “Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığı” elmi jurnalının növbəti (2024 №1) sayı nəşr olunub.
1946-2019-cu illərdə “Ədəbiyyat məcmuəsi” adı ilə çap olunan jurnal 30 may 2019-cu ildə Azərbaycan Respublikası Ədliyyə Nazirliyində dövlət qeydiyyatına alınıb. Jurnal Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyasının tövsiyə etdiyi elmi nəşrlərin siyahısına daxildir.
“Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığı” elmi jurnalının baş redaktoru AMEA-nın prezidenti, akademik İsa Həbibbəylidir. Bu say akademik İsa Həbibbəylinin “Böyük Azərbaycan şairi Məhəmməd Füzuli haqqında söz” adlı məqaləsi ilə açılır. Jurnalın məsul katibi filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Aygün Bağırlı, məsul redaktoru filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Töhfə Talıbovadır.
Jurnal Azərbaycan ədəbiyyatını və onun tarixi inkişaf mərhələlərini araşdıran, bu mövzuda müasir və aktual tədqiqat işlərinin nəşrini həyata keçirən elmi-nəzəri nəşrdir. “Elm və təhsil” nəşriyyatında çap olunan jurnalın bu nömrəsi “Məhəmməd Füzuli – 530”, “Azərbaycan ədəbiyyatı” və “Mətbuat tarixi” bölmələrindən ibarətdir.
“Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığı” jurnalının beynəlxalq redaksiya heyətinə Türkiyə, Özbəkistan, Fransa, Gürcüstan, Tatarıstan, Hindistan, Polşa və Monqolustanın alimləri daxildir. Elmi-nəzəri jurnalda məqalələr Azərbaycan, rus, ingilis və türk dillərində dərc edilir.
Tatarıstan Yazıçılar Birliyinin “Ədəbi birgəlik” seriyasından yayımlanan “Çağdaş Azərbaycan hekayəsi” antologiyasında “Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru Şəfa Vəliyevanın hekayəsi işıq üzü görüb.
Layihənin rəhbəri Tatarıstan Respublikası Dövlət Şurasının deputatı, Tatarıstan Yazıçılar Birliyinin başqanı, Xalq şairi Rkail Zəydulla və Beynəlxalq “Alaş” Ədəbiyyat mükafatı laureatı, DGTYB Məsləhət Şurasının başqanı Əkbər Qoşalıdır.
Qeyd edək ki, “Çağdaş Azərbaycan hekayəsi” antologiyasının Azərbaycan Respublikasında və Qardaş Tatarıstan Respublikasında təqdimatı nəzərdə tutulub.
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi.
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun Yeni dövr Azərbaycan ədəbiyyatı şöbəsinin baş elmi işçisi filologiya elmləri doktoru Lütviyyə Əsgərzadənin “Şeyx Məhəmməd Rasizadə” kitabı işıq üzü görüb. “Sənətkarın elmi pasportu – 47” seriyasına daxil olan tədqiqat Ədəbiyyat İnstitutunun Elmi şurasının qərarı ilə nəşr edilib.
İnstitutdan AZƏRTAC-a bildirilib ki, AMEA-nın prezidenti akademik İsa Həbibbəyli monoqrafiyaya “Cavidlər irsinin müəllim oğlu” sərlövhəli “Ön söz” yazıb. Kitabın elmi redaktoru filologiya elmləri doktoru, professor İslam Qəribli, rəyçisi filologiya elmləri doktoru Şahbaz Musayevdir.
Naxçıvan Muxtar Respublikasının 100 illiyinə ithaf olunan kitabda din və maarif xadimi Şeyx Məhəmməd Rasizadənin həyatı, elmi, ədəbi, pedaqoji və publisistik fəaliyyəti araşdırılıb.
On fəsildən ibarət olan tədqiqat əsərində “Mətbuatdan və arxivlərdən tapılan məqalə və şeirlər”, “Ədəbiyyat”, “Fotoalbom” bölümləri də yer alıb.
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru Nəcibə İLKİNin ”Bir gecənin bəyi, bir günlük savaşın şəhidi” adlı yeni kitabı işıq üzü görüb. Kitabın redaktoru Xalq yazıçısı Çingiz Abdullayevdir.
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi.
Dostoyevski deyirdi ki, “Dünyada baş verən hər bir şeyin mənə dəxli var”. Geniş anlamda dünyada baş verən hər bir şeyin yaradıcı adamlara dəxli var. Yəni janrından asılı olmayaraq yazılan əsərlər, bu poman da ola bilər, povest də, şeir də, dünyada baş verənlərin ədəbiyyatda inikasıdır. Fotoqraflar hər hansı bir mənzərənin və ya insanın şəklini çəkdiyi kimi, ədəbiyyat dünyanın, həyatın sözlə çəkilmiş şəklidir. Dilin məna, səs və ritm elementlərini müəyyən nizam içində istifadə; bir hadisəni, ya da bir romantik və fikri təcrübəsi sıxlaşmış və sıradanlıqdan uzaqlaşmış bir şəkildə ifadə etmə sənəti olan “poeziya isə “həyаt kimi cаnlı fikirlərin işıq sаçmаsı və tərəddüdləri”, “sözlərlə gözəl şəkillər yaratmaq sənətidir.”
Yazımızda sözə sığınan ədəbi aləmdə şeirlərini sevə-sevə oxuduğum, şəxsiyyətinə hörmət etdiyim şairə Nəcibə İlkinin yaradıcılığında yurdumuzun, xalqımızın və dövlətimizin azadlığı, firavanlığı üstündə köklənmiş Vətən və vətənpərvərlik ideyalarının poetik ifadəsini i izləməyə çalışacayıq.
Şairə və publisist Nəcibə İlkin Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktorudur.
Gənc yaşlarından ədəbi yaradıcılığa başlayan və çap olunan Nəcibə xanım “Bir ömür ulduzum”, (2004),” Qəlbimdə dil açan dünya” (2006), “İllərin o tayı gözləyir məni” (2011), “Son görüş, son zəng, son təbəssüm” (2013), “Qartal zirvədə qaldı” (2015), “Könlüm nağıl istəyir” (2016), “Sözün ölçüsü və çəkisi” (2016), “Bir şəhidin gecikmiş ömür yolu” (2018), “Yarımçıq toy” povest və hekayələr (2020), “Gədəbəy qartalı” (2020), “İki vətən qızı” (2020), “Bir yorğun yolcuyam” (2019 -Təbriz) şeirlər kitablarının müəllifidir. Nəcibə xanımın yeni və hələlik sonuncu kitabı “Ömrün söz yağışı” adlanır (2024).
Deyirlər ki, bütün dərdlər anaların və şairlərin ürəyindən keçir. Lirikа da, hər şеydən əvvəl, ürək pоеziyаsıdır. Duyğu və düşüncələrini sözlə ifadə edən şairlər sözdən sənət yaradırlar. UNESCO-nun XXX sessiyasında (1999) hər il martın 21-ni Dünya Poeziya Günü kimi qeyd edilməsi qərar qəbul olunub. Azərbaycanda isə martın 21-i Milli bayramımıza, Novruz bayramına təsadüf etdiyindən “Şairlər günü”nün bizdə iyunun 5-də – görkəmli şair Mikayıl Müşfiqin anadan olduğu gündə keçirilməsi qərara alınıb. “Şairlər günü”nün Mikayıl Müşfiqin anadan olduğu gündə keçirilməsi alqışlanacaq qərardır. Qeyd edək ki, “Şairlər günü”nün bayram kimi təqvimə salınması AYB-nin katibi, şair Xəyal Rzanın təşəbbüsüdür. 5-ci ildir ki, “Şairlər günü” müxtəlif ölkələrdən dəvət olunan qonaqlarla, xüsusi təm-təraqla keçirilir. Bu il tədbirdən öncə Müşfiqin nəşi uyuyan Xəzər dənizinə qırmızı qərənfillər səpilərək nakam şair Mikayıl Müşfiqin anılması təqdir olunandır. “Şairlər günü…” gözəl səslənir və şairlər üçün özəl bir gündür. Şairə Nəcibə İlkin by gözəl və özəl günlə bağlı düşüncələrini, “Şairlər günü”ndə yaşadığı hissləri misralara pıçıldayır:
“Deyirlər ki, bu gün şair günüdü, Şairlərin hansı günü yoxdu ki?! Əzab, həsrət, hicran, bir də dərd yükü, Şairin günüdü, şair toxdu ki?!
Əynində vətənin şəhid köynəyi, Gözündə kədərin dənizi yatır. Hər gün xırda-xırda artır göynəyi, Şair ağrısıyla başını qatır.”
Nəcibə xanım üçün yalnız bir gün yox, qəlbində “əzab, həsrət, hicran dərd” yükü daşıyan şairlər üçün hər gün “şairlər günü”dür. Şairlər həm özünün, həm də digərlərinin ömrünü yaşayır. Şeirlərində cəmiyyətdə baş verən hadisələri əks etdirən, münasibət bildirən, hər haqsızlığa reaksiya verən şairlərin hər günü bir az ağrı, bir az iztirab, bir az heyrət, bir az dərddir. “Hər gün xırda-xırda göynəyi artan”, “əyninə şəhid köynəyi geyən” şairlər, əslində “ağrısıyla başını qatır, dərdi dərdin diliylə anladırlar:
“Şairə gün verib, gün ayırmayın, Şairə pay verin, qüssədən-qəmdən. Bütün dərdinizi şələ eyləyib, Asın şairlərin çiyinlərindən.
Şairin sinəsi bülbül qəfəsi, Orda fəğana bax, orda aha bax. Dağı da əridir onun naləsi, Qəfəsi ərimir, bir günaha bax?!” (“Şairlər günü”).
“Bütün dərdinizi şələ eyləyin,/asın şairlərin çiyinlərindən”, – deyən şairənin “pənahı haqqdır. Göydə Allahı, yerdə sözü var. Sözə sığınır, sözlə qovrulur, sözlə ovunur, toxdayır:
“Pənahı haqq olub, haqqa arxadır, Göydə Allahı var, yerdə sözü var. Sözüylə baş qatıb özün toxdadır, Axı şairlərin nədə gözü var?”
Arzusu kəm olub, gözündə oynar, Yanıltmaz haqqını, inamı iti. Ağlında, sözündə, çağlayıb qaynar, Qəlbindən tökülüb düşən ümidi.
Şair dərd bükürmü, bilinməyən sədd, Şairin bəxtində gecələr zaman. Siz ona gün verib, gün ayırmayın, Asın şairləri dar ağacından” (“Şairlər günü”).
Söz üçün, şair üçün zaman sərhəddi yoxdur. Onlar dünəni bu günə, bu günü gələcəyə daşıyırlar. Nəcibə xanımıb sədd bilməyən ilhamı bəzən tarixə ekskursiya edir, yaxın tariximizdə yaşanan faciələr, ermənilərin Azərbaycan torpaqlarını zəbt etməsi, 20 Yanvar, Xocalı faciəsi və s. hadisələri şeirlərində əks etdirir. Ədəbiyyatımızın içindən, şairlərin ürəyindən keçən bu faciələr misralara süzülür.
Nəcibə İlkin, şeirlərində əsrin sonlarında yaşanan hadisələrə, SSRİ-nin süqutu ilə 70 illik əsarətdən sonra ikinci dəfə öz müstəqilliyimizə qovuşduğumuz və bu yolda Azərbaycanın ilk şəhidlərini verdiyi illərə boylanır. Bildiyimiz kimi, 20 Yanvar faciəsi baş verəndə ümummilli lider Heydər Əliyev Moskvadan haqq səsini ucaltdı. Faciədən bir gün sonra – 1990-cı il yanvarın 21-də ailə üzvləri ilə birlikdə Azərbaycanın Moskvadakı daimi nümayəndəliyinə gələrək doğma xalqı ilə həmrəylik nümayiş etdirdi, keçmiş SSRİ rəhbərliyinin törətdiyi bu qanlı əməliyyata kəskin etirazını bildirdi, əməliyyata rəhbərlik edənləri ifşa etdi, “…Azərbaycanda baş vermiş hadisələri hüquqa, demokratiyaya zidd, humanizmə və … hüquqi dövlət quruculuğu prinsiplərinə zidd” hesab etdi. Bu etirazın davamı olaraq 1990-cı il iyulun 22-də, Moskvadan Bakıya, Bakıdan doğulub böyüdüyü Naxçıvana qayıtdı.
Naxçıvanlılar dahi şəxsiyyətin ətrafında sıx birləşərək, onu qısa müddətdə özlərinə rəhbər seçdi. Naxçıvan MR Ali Məclisinə Sədr seçilən (3 sentyabr 1991) Heydər Əliyev, fəal və peşəkar fəaliyyəti ilə yalnız muxtar respublikada deyil, bütövlükdə Azərbaycanda milli dövlətçiliyə inam hissi formalaşdırdı. Azərbaycanda vəziyyətin kritik nöqtəyə çatdığı, ölkənin vətəndaş qarşıdurması ilə üz-üzə qaldığı çətin zamanda (1993) gözlər Naxçıvana dikildi. Nicatı Heydər Əliyevdə görən xalq onu respublikanın siyasi rəhbərliyinə dəvət etdi. Xalqın təkidi və tələbi ilə, iyunun 9-da Naxçıvandan Bakıya gələn Heydər Əliyev Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin Sədri (15 iyun), az sonra Milli Məclisin qərarı ilə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərini həyata keçirməyə başladı. 1993-cü il oktyabrın 3-də ümumxalq səsverməsi nəticəsində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçildi. Naxçıvandan başladığı xilaskarlıq missiyasını Bakıda, bütün ölkə miqyasında davam etdirən ümummilli liderin sayəsində müstəqil respublikamız yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoydu. Ölkə xaosdan, parçalanmaqdan xilas oldu. Şairə Nəcibə İlkinin ictimai-siyasi mövzulu şeirlərində, xüsusən “Millətin xilaskarı” şeirində bütün bu tarixi proses ardıcıllıqla izlənilir:
“Arxasız qalmışdı, bu xalq, bu millət, Qalmışdı qaniçən cəllad əlində. Qarabağ adında vətən fəryadı, Bürüdü hər yanı imdad əlində.
Nəhayət, öz xilas yolunu tapdı, Enilməz bayrağı bir dalğalandı. Xalqa sevgisiylə, məhəbbətiylə, Yaşatdı önündə içdiyi andı.
Xalqımın əvvəlki əzəmətini, Özünə inamı geri qaytardı. O Heydər adında abidə olub, Azərbaycan adlı vətən yaratdı” (Millətin xilaskarı).
Hər günü şair ömrü kimi yaşayan və yanan, xalqının dərdləri ilə ağlayıb, sevinciylə gülən Nəcibə İlkin poeziyasında 30 il sürən Qarabağ savaşının, Xocalı faciəsinın, Şuşa naləsinin sözlə ağrısının, acısının şəkli çəkilir. “Baxıram dünyanın bu gərdişinə, / Dəli bir ağlamaq keçir könlümdən. / Fələk rəvac verdi namərd işinə, / Dəli bir ağlamaq keçir könlümdən. / Torpaqda haqqı var axan qanın da, / Bir nərin qolları düşüb yanında, / Müqəddəs Şəhidlər xiyabanında, / Dəli bir ağlamaq keçir könlümdən” – yazan şəhid jurnalist Ali Mustafayevə həsr etdiyi şeirində Nəcibə xanım eyni hissləri yaşayır, Alı kimi, onun da könlündən dəli bir ağlamaq keçir:
“Xocalı harayı, Şuşa naləsi. Kəlbəcərin qan harayı, qan səsi Sızlayır Ağdamın suru, şəğməsi, Ağ dünyamın baxıb geçələrindən, “Dəli bir ağlamaq keçir könlümdən.” Tərtər çayım Arzlaşıb ay Alı! Dərdim yaman dərinləşib, ay Alı! Qarabağım Təbrizləşib, ay Alı! Karvan getdi, el ayrıldı köçündən, “Dəli bir ağlamaq keçir könlümdən” (“Dəli bir ağlamaq keçir könlümdənz”).
Tariximizin yaddaşına həkk olunmuş, Vidadinin “Küllu Qarabağın abi-həyatı, / Nərmü-nazik bayatıdır, bayatı”, – deyə vəsf etdiyi Qarabağ, uzun illər bizim ən ağrı-acı, nisgil yerimiz, eyni zamanda and yerimizdi. 30 illik zaman dilimində Azərbaycan poeziyasına yüklənən Qarabağ fəryadı, Qarabağ dərdi Nəcibə İlkin şeirlərində də inikas edir. Vətənin dərdlərinə bürünmüş Nəcibə xanımın sevgisi də, vətəni də, adı da, soyadı da Qarabağdı:
“Mənim bir sevgim var, bir vətənim var Soyadı Qarabağ, adı Qarabağ. Həsrət ürəyimin sönməyən yeri, Atəşi Qarabağ, odu Qarabağ” (Mənim bir sevgim var”).
Keçən əsrin sonlarında tarix boyu Azərbaycan torpaqlarına göz dikən ermənilər tərəfindən Azərbaycan ərazisinin 20%-i işğal edilməsi ilə poeziyamıza Qarabağ fəryadı, naləsi, ağrısı yükləndi. Azərbaycan Ermənistanla danışıqlar apararaq münaqişəni sülh yolu ilə nizamlamağa çalışsa da danışıqlar heç bir nəticə vermədi. Torpağı azad etməyə, qorumağa onun uğrunda canından keçən qəhrəman oğullar lazımdı. Və 30 illik haqq savaşımızda nə qədər qəhrəman oğullarımız torpaq uğrunda can verərək şəhidlik şərbəti içdi. Torpaq itkisinə, şəhid dağına, bütövlükdə Vətənin yeri-göyü bürüyən fəryadına biganə qalmayan şairə yazır: dı: “Nə vaxtdır gözünün yaşı qurumur, Çəkilməyir səndən qan iyi Vətən. Hər şəhid qəlbinin köksündən qopan, Fəryadın bürüyüb yer, göyü Vətən.
Hər nə dərdin varsa, de mənim olsun, Adın naxələfə qoy qənim olsun, Öləndə qoy mənim kəfənim olsun, Təkcə bir şəhidin köynəyi Vətən!” (Öyrənə bilmədik ölməyi VƏTƏN). Türk şairi Çidhat Cemal Kuntay yazır ki, Əsrin yaşamaq haqqını verməz sənə kimsə; Sən əsrini üstündə izin varsa, mənimsə;
Bayraqları bayraq yapan üstündəki qandır, Toprak, əğər uğrunda ölən varsa, Vətəndır.”
Müqəddəs vətən torpağını ancaq uğrunda vuruşaraq, yeri gəlsə candan keçərək azad etmək, var etmək olardı. Aprel döyüşləri (2016) kimi tarixləşən və Azərbaycan Ordusunun qələbəsi ilə nəticələnənən döyüşlər zəfərimizə atılan ilk qədəm oldu. Bu döyüşlərdə bəzi mövqelər: Tərtər rayonunun Talış kəndi ətrafındakı yüksəkliklər, Cəbrayıl rayonunun Lələtəpə yüksəkliyi və Cocuq Mərcanlı, Goranboy rayonunun Gülüstan kəndi və Tərtər rayonunun Madagiz kəndi istiqamətində düşməndən azad olundu. Qəhrəman ordumuz cinayətkar erməni rəhbərlərinin keçilməz erməni səngərləri haqqındakı mifi alt-üst etdi. Bölmələrimiz tərəfindən düşmənin strateji baxımdan əhəmiyyətli Madagiz məntəqəsindəki hərbi bazasının qərargahına və erməni könüllülərini daşıyan avtobusa zərbə endirildi. Lələtəpə yüksəkliyi və onun ətrafındakı strateji cəhətdən mühüm ərazilər azad edildi. Tarixi zəfərimizin başlanğıcı sayılan Aprel döyüşləri qansız və qurbansız ötüşmədi. İgid oğullar vətən uğrunda canından keçərək tarixin yaddaşında əbədiləşdi. Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin general mayoru Polad Həşimov hərbi əməliyyat zamanı şəhidlik zirvəsinə yüksəldi (14 iyun 2020). Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin hərbi əməliyyatlar zamanı şəhid olan birinci və yeganə generalı, “əsrinin üstündə izi” olan Polad Həşimov və Aprel döyüşləri zamanı şəhidlik zirvəsinə ucalanlar əsrin yaddaşında və ədəbiyyatımızda əbədi yaşamaq haqqı qazandılar.
“Torpaq şəhid qanı içdi yenə də, Boyandı ürəklər şəhid qanına Vətən şəhidliyin zirvəsində o- And içdi vətənin şəhid canına.
Neçə ürəklərdə heykəlin qurub, Bir şanlı tarixi yaşatdı bu ad. General adından qəhrəman kimi Şəhidlik adına ucalan Polad (“Şəhid general”).
Polad Həşimovun iyul ayında şəhid olması, sentyabr ayında İkinci Qarabağ müharibəsinin başlamasında həlledici rol oynadı. Ermənistanın və onun havadarlarının Azərbaycan torpaqlarında başlatdıqları işğalçılıq siyasətinə Ali Baş Komandan, Prezident İlham Əliyevin və müzəffər Azərbaycan ordusunun qəhrəmanlığı, şücaəti sayəsində 44 günlük Vətən müharibəsində son qoyuldu. Düşmən yurdumuzdan qovuldu. Azərbaycan əsgəri böyük zəfərə imaza atdı. Vətən dərdlərini əyninə geyinən şairə Nəcibə xanım İlkin savaş ərəfəsində “Lərzəyə sal dünyanı, titrət sən göyü-yeri, Azərbaycan əsgəri!”- müraciətlə qələbəyə olan inamını poetik şəkildə ifadə etdi:
“Hər adın bir tarixdi, boy atdım qüdrətinlə, Yaşadıq zaman-zaman, sənin rəşadətinlə, Sarsılmaz hünərinlə, sönməz dəyanətinlə Lərzəyə sal dünyanı, titrət sən göyü-yeri Azərbaycan əsgəri!” (Azərbaycan əsgəri).
Nəcibə xanımın Azərbaycan əsgərinə müraciəti bir ananın övladına olan müraciətidir. Hər şəhidi “doğma balası” bilən, torpaq uğrunda canından keçərək müqəddəs and yerimizə çevrilən, Poladı, Mübarizi, Fəridi fəxarətlə anan şairə xanım Azərbaycan əsgərindən qələbə müjdəli xəbər gözlədiyini vurğulayır:
“Hər dönüşün and yerim, şəhidlik zirvəsisən, Doğmasan balam kimi, vətən kimi əzizsən, Polad kimi Poladsan, Fəridsən, Mübarizsən Azərbaycan əsgəri!
Neçə ildi can verən torpağına can verdin, Susuz dodaqlarına su yerinə qan verdin, Halallıqdan doymayan ömrümə cahan verdin Azadlığın müjdəsi, ver qələbə xəbəri Azərbaycan əsgəri!” (Azərbaycan əsgəri).
Gümandan inama, inamdan həqiqətə gedən 44 günlük Vətən savaşımızda torpaq uğrunda canından keçən şəhidlərimiz, qazilərimiz sayəsində torpaqlarımız işğaldan azad olundu. Tariximizdəki işğal sözü Zəfərlə əvəzləndi. Artıq qalib ölkənin qalib vətəndaşlarıyıq. Ən önəmlisi, ağrı ilə, kədərlə yüklənən şeirimiz artıq zəfər sevinci, zəfər qüruru ilə taclandı. Yeni tarix yazan Azərbaycan əsgərinin şəninə şeirlər yazıldı, nəğmələr bəstələndi. Nəcibə İlkinin poeziyasında da yeni tarix yazan əsgər layiq olduğu yerdə bərqərar oldu:
“Haqq idi bayrağa içdiyin andın, Əsrlik yolları qət etdin, əsgər. Yeni tarix yazdın – zəfər qazandın, Şuşa qalasını fəth etdin, əsgər.
Başın uca olsun, ay gözüm, canım, Vüsala yetişdi könül sevdası. Sayəndə güləcək Azərbaycanım, Gəldi Qarabağın o xoş sədası.”
Torpağın, şəhidlərimizin qisası qanla alındı, zəfər qanla yazıldı. Yeni tarix şəhadət zirvəsinə yüksələn şəhidlərin və qazilərimizin qəhrəmanlığıyla yazıldı. Şairə “Bizim igidlər”ə şeirində “otuz illik Vətən dağına son qoyan”, “bizə “qələbə soraqlı zəfər bəxş edən, “sayəsində üzü gülən Azərbaycanımızı Qarabağın xoş sədası ilə” sevindirən igidlərimizə fəxarətlə yazır:
“Qan içdi torpağım, bu qan qoxusun Çəkdik ruhumuza dedik, can Vətən! İgid oğullarım, nər oğullarım Aldı qisasını qana-qan Vətən!
Son qoyub 30 il Vətən dağına, Çalındı qələbə soraqlı zəfər. Şəhidlik adıyla, qazi adıyla Yeni tarix yazdı, bizim igidlər (“Bizim igidlər”).
Qalib çıxdığımız müharibə yalnız Qarabağda getmirdi. Diplomatiya və informasiya cəbhəsində də güclü müharibə gedirdi. 30 ildə susmuş dünya dövlətləri nə sirri-xuda isə susqunluqlarını pozmuş, mənfur düşmənlərimizin dəstəkçisinə çevrilmişlərdi. İlk zəfər diplomatiya müharibəsində qazanıldı. Bunu unutmaq olmaz! Ali Baş Komandanın ətrafında “Dəmir yumruq” kimi birləşən Azərbaycan xalqı Qarabağ müharibəsində milli birlik nümayiş etdirdi; “Döyüşlərdə oğlunu, qardaşını, atasını, həyat yoldaşını itirən Azərbaycan qadını Ali Baş Komandana “dayanmayın, arxanızdayıq!” – şüarı ilə dəstək oldu. Ali Baş Komandan İlham Əliyevin əzminin, iradəsinin, qətiyyətli praqmatik siyasətinin, hərbi-sərkərdəlik məharətinin qanunauyğun nəticəsi, xalq-iqtidar birliyinin uğuru olan bu qələbə, müstəqil Azərbaycan dövlətinin və qəhrəman Azərbaycan Ordusunun zəfəridir. Ali Baş Komandan İlham Əliyev və Azərbaycan ordusu bizə ən gözəl əsər bəxş etdi; Qarabağ zəfəri! Bu müqəddəs duyğular, zəfərimizin verdiyi qürur Nəcibə xanımın “Bizə qələbə yaraşır” şeirinin misralarında inikas etdi:
“Yaşa! Ali Baş Komandan! Yaşasın müzəffər ordu. Düşməndən azad olubdu, Ana vətən, Ata yurdum! (“Bizə qələbə yaraşır”).
Bu gün üçrəngli bayrağımız Azərbaycanın qəhrəman oğullarının canı və qanı bahasına Şuşada dalğalanır. Şuşa yenidən qurulur, canlanır. Bayraqlarımızın Şuşada, Kəlbəcərdə, Laçında, Xudafərimdə dalğalanmasından vəcdə gələn şairə yazır:
“Dalğalan Şuşamda, Kəlbəcərimdə, Dalğalan Laçınım, Xudafərimdə, Dalğalan dünyanın sən hər yerində, Bir kərə yüksəlib, enməz Bayrağım?
Qarabağ müjdəlim, cahım-cəlalım, Xocalı qisaslım, şəhid libaslım, Müqəddəs and yerim, haqqım-halalım, Həqiqət yolundan dönməz Bayrağın!” (Bayrağım).
Nəcibə xanım millətinə və dövlətinə bağlı olan əsl vətənpərvərdir, “vətən daşı”dır. Onun şeirlərinin əsas qayəsi də, sözü də, özü də Azərbaycandır:
“Sabaha baxan gözümsən, Qaranlıqda gündüzümsən, Həm dilimsən, həm sözümsən, Azərbaycan, Azərbaycan!
Dalğalanan bayrağınla, Haqq səsinlə, sorağınla, Yaşa, var ol torpağınla, Azərbaycan, Azərbaycan!”. (Azərbaycan).
Zəfərimiz şairə Nəcibə İlkinə də -yeni qələbə nəfəsli şeirlər yazdırdı. “Gözün aydın olsun, Azərbaycanım!”, – müraciətiylə yazdığı şeirində vətənin azadlığını, dünyaya yayılan qələbə səsinə görə, “gözümüzdən Füzuli, Zəngilan, Cəbrayıl, Ağdam, Kəlbəcər, Laçın, Qubadlı, Şuşa adlı həsrət dağını silən şanlı ordumuzun rəşadətini” alqışlayan şairə yazır:
“Gözün aydın olsun, Azərbaycanım Mübarəkdir, bu azadlıq nəfəsin! Şanlı ordumuzun rəşadətiylə, Yayıldı dünyaya qələbə səsin!
Füzuli, Zəngilan, Cəbrayıl, Ağdam, Aldı sinəsinə al bayrağını. Kəlbəcər, Laçın, Qubadlı, Şuşam, Sildi gözümüzdən həsrət dağını.
Biz elə millətik alovlu-odlu, Türk oğlu, türk kimi bir cəngavərik… Parça-parça olub paralansaq da, Yenə bütövləşib meydanda nərik” (“Gözün aydın, Azərbaycan”).
Bütövlükdə, Nəcibə İlkinin poeziyasında azadlığa, zəfərə gedən yolun ağrısından, acısından doğulan azadlıq, bu azadlığı qazanan Vətənin oğul və qızlarının ölməzliyi, dövlət və ordu birliyi, Bayrağımıza sevgi və hörmət, Azərbaycan-Türkiyə dostluğu, vətən və vətənpərvərlik öz poetik ifadəsini tapmışdır. “Yaşasın birliyimiz” şeirində şairənin alqışı dili bir, dini bir türk qardaşlarımızın yanımızda olmasına, birliyimizədir:
“Yumruq kimi birləşib Haqq adına səs-küyük. Bir millət tək hər zaman Biz bir yerdə güclüyük.
Var olsun doğma vətən Yaşasın Azərbaycan. Bir olaq, birgə olaq Vətənə qurban bu can” (Yaşasın birliyimiz).
Türkiyə Prezidenti Tayyib Ərdoğana ünvanlanan “Türkün böyük oğlu, Ərdoğan” şeirində bu birliyin Turanla nəticələnəcəyinə inamla yazır:
“Ululuqdanboy atmışıq bir dildə, Bir millətik, bir ünvanıq könüldə, Qoy yaşasın bu ülvilik hər eldə, Yaşat Türk elimi, yaşasın Turan! Türkün böyük oğlu, böyük Ərdoğan!
Doyur Arazımın Təbriz gözünü, Yu, qanlı tarixin qanlı üzünü, İgid ərən kimi de son sözünü, Türkü yaşadacaq bu birlik, TURAN! Bir də türkün böyük oğlu, böyük Ərdoğan! (“Türkün böyük oğlu, Ərdoğan”).
Bu inamın əsası var. Son iyirmi ildə Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyev və Türkiyə Cümhuriyyətinin prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın səyləri sayəsində Türk Xalqları Təşkilatı, TÜRKSOY yaranıb inkişaf edir. Türkiyə, Azərbaycan, Qazaxıstan və s. respublikalarla müqavilələr, bəyannamələr imzalanır. Artıq “Ortaq türk keçmişindən – Ortaq türk gələcəyinə!” – şüarı Turana gedən yolun istiqamətidir. 44 günlük Vətən müharibəsində türk təfəkkürü, türk silahı, Rəcəb Tayyib Ərdoğanın və İlham Əliyevin simasında türk diplomatiyası bütün dünyaya “bir millət – iki dövlət” (Heydər Əliyev) olduğumuzu sübut etdi. Dövlət səviyyəsində aparılan bu siyasət, bu yol Turan ünvanlıdır:
“Mən türkəm, türkün səsiyəm, Haqq-ədalət ölkəsiyəm, Mən xalqımın nəfəsiyəm, Açılan qanadam-qolam, Mən Turana gedən yolam!” (“Mən Turana gedən yolam”).
Ümumiyyətlə, Nəcibə xanımın Vətən, şəhidlik, birlik, bərabərlik ruhlu şeirləri toplanan “Ömrün söz yağışı” kitabında cəmiyyətimizdə yaşanan hadisələrə münasibət bildirilir, zəfərlə bitən Vətən savaşımız qürurla vəsf edilir, şəhidlərimiz hörmət və etiramla anılır, onlara sözdən abidə ucaldılır, Türkiyə-Azərbaycan qardaşılığından fəxarətlə söhbət açılır. Nəcibə xanımın yurdumuzun, xalqımızın və dövlətimizin azadlığı, firavanlığı üstündə köklənmiş Vətən və vətənpərvərlik ruhunda yazılmış şeirləri gənc nəslin düzgün istiqamətləndirilməsində özünəməxsus rolu var.
Bildiyimiz kimi, 22 iyul Azərbaycanda Milli Mətbuat və Jurnalistika günü kimi qeyd olunur. 22 iyul həm də Nəcibə xanımın doğum günüdür. Bu münasibətlə həm mətbuat işçilərimizi və Nəcibə xanımı təbrik edirik!!!
Lütfiyyə ƏSGƏRZADƏ Professor, Filologiya elmləri doktoru
Moskvada “Mədinə” Nəşriyyat evinin “İslamın minarəsi” beynəlxalq jurnalının yeni sayı işıq üzü görüb. Beynəlxalq Müsəlman Forumunun məsul katibi, jurnalın baş redaktoru, ilahiyyat elmləri doktoru Damir Muxetdinovun təklifi ilə buraxılış bütövlüklə dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəviyə həsr olunub.
Azərbaycan İlahiyyat İnstitutunun fəxri doktoru, “İslamın minarəsi” jurnalının tematik sayının redaksiya heyətinin üzvü Səfa Kərimovun AZƏRTAC-a verdiyi məlumata görə, layihəyə Azərbaycan tərəfdən Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan ədəbiyyatı Muzeyinin direktoru, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının akademiki, filologiya elmləri doktoru Rafael Hüseynov rəhbərlik edib.
Ötən əsrin birinci yarısında görkəmli alimlər Yevgeni Bertels və Aqafanqel Krımskinin Nizami Gəncəvi yaradıcılığı ilə bağlı apardıqları tədqiqatlardan sonra Rusiya şərqşünaslığında uzun illər ərzində ilk dəfə olaraq, məşhur Rusiya və Azərbaycan alimlərinin dahi Azərbaycan şairi haqqında nadir birgə məqalələr toplusu hazırlanıb.
Giriş sözündə Damir Muxetdinov Nizaminin adının bu gün Rusiyada da yaşadığını, burada onun sevildiyini, qiymətləndirildiyini və oxunduğunu qeyd edib: “Sankt-Peterburqda, Rusiya Milli Kitabxanasının kolleksiyalarında, Nizaminin əsərlərindən ibarət ən qədim əlyazma saxlanılır ki, bu da XIV əsrin ikinci yarısına aiddir. Şəhərin Petroqrad tərəfində isə onun şərəfinə abidə ucaldılıb”.
Akademik R.Hüseynov öz tədqiqatında Nizami poetik məktəbinin qlobal əhəmiyyətindən danışıb: “Gəncədən olan müdrik insanın dahiliyi məhz onun yaradıcılığının gələcəklə dolu olması, poeziyasının sözün hərəkətinin qabaqcadan görməsinə, gələcəyin qurulmasına əsaslanmasından ibarətdir: “Nizamidən əvvəl və sonrakı korifeylərin heç biri belə uzun ardıcıl və tərəfdar, bu qədər uzun ədəbi əks-səda buraxmaq missiyasına malik deyildi”.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin İdarə Heyətinin üzvü, “İz” elmi-tədqiqat jurnalının baş redaktoru Dəmir Babazadə-Aranelli “Sonsuz Nizami Gəncəvi” məqaləsində şair və mütəfəkkir Nizami Gəncəvi yaradıcılığının müasir bəşəriyyət üçün aktuallığından bəhs edir.
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Əlyazmalar İnstitutunun direktoru, akademik Teymur Kərimli də mühüm araşdırmalarını bölüşüb.
Azərbaycan Diplomatik Akademiyasının baş müəllimi İlahə Hacıyeva və Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinin baş elmi işçisi İradə Musayevanın jurnalın yeni sayında dərc olunmuş məqalələri yüksək elmi-tədqiqat səviyyəsini təsdiqləyib.
Jurnalda “İslamın minarəsi” jurnalının tematik sayının redaksiya heyətinin üzvü, Azərbaycan Dövlət İncəsənət Akademiyasının professoru, Azərbaycanın Xalq rəssamı Səlhab Məmmədovun iştirakı ilə hazırlanmış Nizami əsərlərinin tərtibatına və illüstrasiya seriyasına xüsusi diqqət yetirilir.
Yeni jurnalın ilk nüsxələri Rusiya Federasiyası Müsəlmanları Ruhani İdarəsinin VIII Qurultayının və XX Beynəlxalq Müsəlman Forumunun iştirakçılarına təqdim olunacaq.
Qardaş Tatarıstanın paytaxtı Kazan şəhərində “Çağdaş Azərbaycan hekayəsi” antologiyası işıq üzü görüb.
AZƏRTAC xəbər verir ki, Tatarıstan Respublikası Dövlət Şurasının deputatı, Tatarıstan Yazıçılar Birliyinin başqanı, Xalq şairi Rkail Zəydulla və Beynəlxalq “Alaş” Ədəbiyyat mükafatı laureatı, DGTYB Məsləhət Şurasının başqanı Əkbər Qoşalının layihə rəhbəri olduğu antologiya, Tatarıstan Yazıçılar Birliyinin “Ədəbi birgəlik” seriyasından yayımlanıb.
Kazandakı ünlü “Yazıçı” nəşriyyatında nəfis şəkildə işıq üzü görən antologiyanın tərtibçisi Tatarıstan Yazıçılar Birliyinin başqan müavini İlsiyar Qaripova, məsləhətçisi Tatarıstanda yaşayan tanınmış azərbaycanlı vəkil İsmət Orucəliyev, rəyçiləri Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin katibi Səlim Babullaoğlu, DGTYB başqanı İntiqam Yaşar, “Çukurova Ədəbiyyatçılar Dərnəyi” İctimai Birliyinin fəxri başqanı İlqar Türkoğludur.
Tatarıstan Dövlət Şurasının Təhsil, Mədəniyyət, Elm və Milli Məsələlər Komitəsinin üzvü Rkail Zəydullanın ön sözü və VI çağırış Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin Mədəniyyət komitəsinin sədri Fazil Mustafanın “Bakıdan Kazana ədəbi və əbədi salam” “Ön söz”ü ilə açılan antologiyanın I cildində əsasən 90-cılar ədəbi nəslinə mənsub olan 18 yazıçımızın hekayəsi toplanıb.
Antologiyanın Azərbaycanda və Tatarıstanda təqdimatı nəzərdə tutulur.
XX əsr Azərərbaycan ədəbiyyatının tanınmış nümayəndələrindən biri də Xalidə Hasilovadır. Görkəmli yazıçı, dramaturq, nüfuzlu dövlət və ictimai xadim olan X.Hasilova 1920-ci ilin 19 aprelində Azərbaycanın səfalı yerlərindən olan Zaqatalada anadan olmuşdur. Orta məktəbi əla qiymətlərlə bitirən Xalidə Zaqatala Pedaqoji Texnikumunda təhsil almışdır. Texnikumu qurtardıqdan sonra bir müddət Qımır kəndində ibtidai sinif müəllimi işləmişdir. Təhsilini davam etdirmək arzusu Xalidə xanımı Leninqrad (indiki S.Peterburq) Pedaqoji Universitetinin Filologiya fakültəsinə daxil olmuşdur. 1939-1941-ci illərdə orada təhsil aldığı müddətdə Böyük Vətən müharibəsi başlandılğı üçün o Bakıya qayıdaraq Azərbaycan Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsində təhsilini davam etdirmişdir. Xalidə xanım müəllimə işləməklə bərabər ictimai işlərlə də yaxından məşğul olmuşdur. O, Birinci Azərbaycan Qurultayının nümayəndəsi kimi “Şərq qadını” jurnalının 1938-ci il sayında “Kəndimizin mədəni həyatda yüksəlməsinə çalışacağam” adlı məqaləsi ilə publisistik fəaliyyətə başlamışdır. Sonralar yazıçının “Kiçik hekayələr”, “Yaşıl ayna” kitabları məktəb yaşlı uşaqların həyatından bəhs olunmuşdur. Onun “Sular durulur”, “Onun taleyi”, “Unutmaram”, “Xatirə”, “Xatirənin sorağı ilə” kitablarındakı hekayə və povestlərində; “Nəğmali könül”, “Həsrət”, “Hamı doğmadır mənə” və s. pyeslərində müasir insanların mənəvi aləmindən bəhs etmişdir. Əsərləri müxtəlif xarici dillərə tərcümə olunmuşdur. O, “Bir sahilin adamları” pyesinə görə Dövlət mükafatına layiq görülmüşdür. Tərcüməçilik fəaliyyəti ilə məşğul olmuş Xlidə xanım qiymətli tərcümələri ilə ədəbiyyatımıza zəngin əsərlər bəxş etmişdir. Bu baxımdan onun N.Nosovun “Şən ailə”, N.Tixonovun “İgid partizan”, İlda Pereranın “Zənci balası Atolo”, Ə.Nesinin “İndiki uşaqlar möcüzədir”, qardaş türk yazıçısı Melih Bayramın “Günəş gözlü Mustafa Kamal” tərcümə etdiyi əsərləri nümunə göstərmək olar. Yazıçı uşaq ədəbiyyatı problemlərinə həsr olunan “Uşaq ədəbiyyatında ədəbi tənqid haqqında”, “Gözəl duyğular”, “Uşaqlara yüksək keyfiyyətli əsərlər verək”, “Ədəbiyyat və tərbiyə” və s. kimi əsərlərin müəllifidir.
Xalidə Hasilova 1966-1972-ci illərdə “Göyərçin” jurnalının 1972-ci ildən isə ömrünün sonuna qədər “Azərbaycan qadını” jurnalının baş redaktoru olmuşdur. Onun zəngin fəaliyyəti bilavasitə Azərbaycan qadınlarının problemləri ilə bağlı olmuşdur. Uzun müddət Azərbaycan Qadınlar Şurası Rəyasət heyyətinin üzvü kimi qadın hüquqlarının müdafiəsi uğrunda mübarizə aparmışdır. Dəvət olunduğu xarici ölkələrdə nümayəndə heyyətinin tərkibində Macarıstan, Almaniya, İsveçrə, İran, Yaponiyada səfərlərdə olmuşdur.
Xalidə Hasilova həm xalqın, həm də dövlətin dəyərləndirdiyi, qiymətləndirdiyi nasirlərimizdən olmuşdur. Ötən əsrin 70-ci illərində 50 illik yubleyi ilə bağlı keçirilən tədbirlərdə iştirak edən Ümummilli lider Heydər Əliyev Xalidə Hasilovanın ünvanına xoş sözlər söyləyərək onu “Azərbaycan qadın yazıçılarının ən fəallarından biri kimi təqdim edərək onu “Şərəf nişanı” ordeninə layiq görmüşdür. Ulu öndərin qayğısı ilə 1980-ci ildə “Qırmızı əmək bayrağı” ordeninə layiq görülmüşdür.
1990-cı ildə ölkədə baş verən qanlı hadisələr Xalidə Hasilovanı dərindən sarsıdır. O, ağlar səsi ilə “Heydər Əliyevin yeri görünür”… deyərək dolmuş gözlərini uzaqlara dikir.
Qeyd etmək lazımdır ki, teatr rejisorları da tez-tez Xalidə xanımın yaradıcılığına müraciət etmişlər. Müəllifin “Həsrət”, “Həyat özü bir nəğmədir”, “Bir sahilin adamları”, “Hamı doğmadır mənə”, “Nəğməli könül” pyesləri müxtəlif teatrların səhnələrində tamaşaya qoyulmuşdur. Onun “Bir sahilin adamları” əsəri Gənc Tamaşaçılar Teatrının, “Nəğməli könül” əsəri isə Musiqili Dram Teatrının səhnələrində tamaşaçıların rəğbətini qazanmışdır. Yaradıcı insanın şəxsiyyəti, insani keyfiyyətləri onun sənətkar taleində də özünü göstərir… Yazıçının keçdiyi həyat yolu asan olmayıb. Qazandığı, əldə etdiyi nə varsa, hamısı ağır zəhmət bahasına başa gəlmişdir. Aşıb-daşan yazıb-yaratmaq eşqi onu bu çətinliklərdən qalib çıxardıb. Müxtəlif çətinliklərə sinə gərən yazıçının qələmə aldığı qəhrəmanları da özü kimi çətin talehli adamlar olmuşdur. Bu qəhrəmanlar onun çətin həyat yollarında rast gəldiyi, ünsiyyət bağladığı, dərdinə-kədərinə şərik olduğu insanlar olmuşdur. Bir-birinə bənzəməyən bu insanların qayğısını ürəyində dərd edən yazıçı düşünə-düşünə özündə doğmalaşdırıb. Hekayələrinə, povestlərinə, dram əsərlərinin qəhrəmanı edərək onları əbədiləşdirib.
Yazıçının müxtəlif illərdə nəşr etdirdiyi “İlk məktub”, “Ləpələr”, “Dəniz çıraqları”, “Atlas yarpaqlar”, “Zəhra”, “Unutmaram”, “Xatirə”, “Məhəbbət olanda”, “Çilçıraq”, “Xatirənin sorağı ilə”, “Ləpəli sahilin xatirələri”, “Onun taleyi” və s. kitabları həyat materiallarının zənginliyi, yüksək ideya-bədii xüsusiyyətlərinə görə geniş oxucu rəğbəti qazanmış və tənqidçilər tərəfindən yüksək qiymətləndirilmişdir.
Xalidə Hasilovanın əsərləri bir sıra SSRİ xalqlarının və eləcədə xarici ölkə xalqlarının dillərinə tərcümə edilərək layiqincə qiymətləndirilmişdir.
Bir sıra tanınmış elm və ədəbiyyat adamları onun əsərlərini qiymətləndirərərk demişlər:- “Hikmət Ziya: Xalidə xanım nəsrimizin daim maraqlı olan hekayə janrına həmişə sadiqdir. Roman və povestlər yazmaq müntəzəm gərgin əmək, vaxt tələb etsə də o hekayələr yazmağa da vaxt tapır”.
“Svetlana Nəcəfova: X.Hasilovanın nəsr əsərlərinə xas olan konkretlik, fikrini mümkün qədər az sözlə ifadə etmək bacarığı onun nə vaxtsa dramatuirgiyaya müraciət edəcəyini əvvəlcədən müəyyənləşdirmişdir. Respublika teatrlarında müvəffəqiyyətlə tamaşaya qoyulmuş pyesləri bu fikri bir daha təsdiq etmişdir”.
“Ədalət Mehdiyev:(Polkovnik-Leytenant) X.Hasilovanın hekayələri gənclərimizin hərbi-vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə olunması kimi vacib bir işə əvəzsiz töhfədir. Bu hekayələrlə tanışlıq oxucuda belə bir inam, qənaət yaradır ki, haqq işimiz mütləq qələbə çalacaq, əzabkeş xalq əldə etdiyi müstəqillik yollarında inamla addımlayacaq, özü öz sərvətinin, taleyinin, torpağının sahibi olacaqdır”.
“Əjdər Ağayev: Yazıçı əsasən o həyat faktlarını qələmə alır ki, orada qeyri-adilik, gözlənilməzlik və ibrətamizlik daha çoxdur”.
Əməkdar jurnalist Flora Xəlilzadənin Xalidə Hasilova haqqında geniş və zəngin xatirələrin daha çox diqqəti cəlb edir…
Xalidə xanım xatirələrində yazırdı ki, o lap uşaqlıqdan yaradıcılığa meyl göstərmişdir. Həttda əvvələr şeirlər də yazmışdır. Nədənsə sonralar bu fikrindən daşınaraq nəsrlə məşğul olmağa başlamışdır.
Yazıçının Azərbaycan Nəşriyyatında çapdan çıxmış “Xoruzlu dəsmal” kitabında müharibə mövzusuna aid səkkiz hekayə toplanmışdır. Müllif hər bir hekayədə acı həqiqətləri, müharibənin törətdiyi dəhşətlər, faciələr oxucunu daha dərindən düşündürür, olub keçənləri götürqoy etməyə vadar edir, nankor qonşularla münasibətdə həddən artıq sadəlövh, unutqan olduğumuzu yada salır. Xalqımızın müstəqillik, azadlıq uğrunda mübarizəsində qanlı səhifə olan “20 yanvar” hadisələrinə həsr edilmiş “Yollara yağan qanlı qərənfillər” hekayəsini həyacansız oxumaq olmur.
Taleyin hökmü ilə qürbətdə yaşamağa məcbur olan Nadir kişi vətənini bir anda unutmur, geri qayıtmağa, canından çox sevdiyi nəvəsi ilə görüşməyə can atır. Nəhayət o vətənə dönmək, onun havası ilə nəfəs almaq arzusuna çatır. Nəvəsi ilə görüşmək fürsəti əlinə düşdüyü üçün sevincindən yerə-göyə sığmır. Lakin Nadir kişi küçələrə səpələnmiş al qərənfilləri görəndə sarsılır, yanaqları ilə axan göz yaşlarını saxlaya bilmir. Nəvəsi ilə Şəhidlər Xiyabanında görüşəndə isə gözləri qaralır, bütün aləm zülmətə dönür, keçirdiyi iztirablar belini bükür, qəddini əyir. Qoca xeyli susur birdən başını yuxarı qaldırıb inildəyir:- “Kaşki gəlməyəydim…”
“Xoruzlu dəsmal” hekayəsində yazıçı cəbhə həyatından bəhs edən ayrı-ayrı epizodları qələmə almışdır. Əsərdə Bakıda bizimlə qapıbir qonşu kimi yaşamış ermənilərin bizə qarşı vuruşduqları epizodlar xüsusi ilə təsvir edilmişdir.
“Kaş sən olmayaydın” hekayəsində Azərbaycan qadınlarının ürəyiyumuşaq keyfiyyətlərindən bəhs olunur. Hekayənin qəhrəmanı Şahnaz xala qapılarına atılmış körpə oğlan uşagını götürüb böyüdür. Böyüyüb ərsəyə çatmış oğlan isə yuxusuz gecələr keçirmiş, əzab-əziyyət çəkmiş anaya övladlıq borcunu qaytarmaq haqqında yox, onun var-dövlətini ələ keçirmək barədə düşünür. Bu məsələ kəndə soxulan ermənilər tərəfindən huşu itirilənəcən döyülən Şahnaz ananın xəstəxanada oğlu ilə görüşü zamanı açıqlanır. Sən demə, qundaqda Şahnazın qapısına atılmış uşaq erməni balası imiş. Erməninin bəd niyyəti özünü biruzə verir.
Bu kitabdakı hekayələrdə yazıçının qeyrətli qızlarımızın döyüşlərdə iştirakından, qardaş və nişanlılarından geri qalmadıqlarından iftixar hissi ilə söz açır.
“Kəşfiyyat” hekayəsində tibb bacısı Leylanın ən qorxulu bir döyüş tapşırığını yerinə yetirməsindən, düşmən arxasına kəşfiyyata getməsindən bəhs edilir.
“İntiqam hissi güc gələndə”, “Son nida”, “Məhəbbətdən yoğrulan qısqanclıq”, “Gözlənilməz zəng” hekayələrində isə ermənilərlə ölüm-dirim vuruşmalarında əsl cəsurluq nümunələri göstərən vətən övladlarının sədaqətindən, düşmənə sonsuz nifrətindən bəhs olunur.
Xalidə Hasilovanın hekayələri gənclərimizin vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə olunması kimi vacib bir işə əvəzsiz töhvədir. Bu hekayələrlə tanışlıq oxucularda belə bir inam, qənaət yaradır ki, haqq işimiz mütləq qələbə çalacaq, xalqımız müstəqillik yollarında inamla addımlayacaq, torpağının sahibi olacaqdır.
Məktəb həyatı, uşaq dünyası hələ gənc yaşlarından Xalidə xanımı uşaqlar üçün hekayələr yazmağa sövq etmişdir. O, “Uşaqgəncnəşr”də çalışmağa başlayanda uşaqların həyatından bəhs edən ilk hekayələrini və povestlərini yazmışdır. Onun bir-birinin ardınca nəşr edilən “Kiçik hekayələr”, “Lalənin kitabı”, “İki yoldaş”, “Ulduzlu papaq”, “Atlas yarpaqlar”, “Yaşıl ayna” və s. kitabları balaca oxucuların marağına səbəb olmuşdur.
“Tısbağa və əqrəb” dram əsəri xüsusi ilə kiçik yaşlı məktəblilərin çox sevdiyi əsərlərdən olmuşdur.
Hər sənətkarın can atdığı bir zirvə olmuşdur. Xalidə Hasilova da “Cəhrayi rəng” povesti ilə yaradıcılığının zirvəsinə çatır. Bu povestdə qürbətdəki qəriblərimizin vətən həsrəti, oğul gözləməkdən gözləri nurdan düşmüş ananın nisgili, jurnalist qızın vətəndaşlıq borcu fədakarlığı çox təbii və təsirli qələmə alınır. Povest oxucunun ürəyində özünə yer tapan, maraqla qarşılanan nəsr nümunələrindən biri olmuşdur. Təsadüfü deyil ki, respublikanın bir çox dövlət və xalq teatrları bu əsəri səhnələşdirmişdir.
Ədəbiyyata xidmət müəllifin kimliyi ilə deyil ədəbi əsərinin uğuru ilə qiymətləndirilir. İyirminci əsr Azərbaycan nəsrində və publisistikasında Xalidə Hasilovanın da uğuru və özünəməxsus yeri var. Sevimli yazıçımız ədəbi yaradıcılıqda olduğu kimi, Azərbaycan milli mətbuatın inkişafında öz bacarığını əsirgəməmişdir. O, istedadlı yazıçı olmaqla bərabər, peşəkar jurnalist, bacarıqlı rəhbər işçi olmuşdur. Onun imzası ilə çıxan jurnalları vərəqləyərkən Azərbaycan qadının həyatı, mübarizəsi, müdrikliyi, fədakarlığı bu jurnalların səhifələrində dolğun və bitkin şəkildə işıqlandırılmışdır.
Yazıçının “Niyə mənim babam yoxdur?” adlı hekayəsində kiçik yaşlı Altayın anasından niyə mənim babam yoxdur? deyə soruşması təsvir olunur. Anası Altaya bir şəkil verərək deyir: Sənin baban bu idi. Altay şəkili əlinə alıb diqqətlə baxır, başında ulduzlu papaq olan orta yaşlı bir əsgər gülümsəyə-gülümsəyə şəkildən Altaya baxırdı. Bu onun babası idi. Altayın qaşları çatılır, babasını əlindən almış müharibə onun nəzərində dünyanın ən pis hadisəsi idi.
“Nəğməli könül” povestində gənc müğənni Könülün taleyi mənalı ömür tarixçəsi təsvir olunur. Əsərdəki hadisələr Böyük Vətən Müharibəsindən əvvəlki və sonrakı illərə təsadüf edir. Povestdə gənc bir kəndçi qızının məşhur bir bəstəkar tərəfindən məşhur bir müğənniyə çevrilməsi təsvir olunur. Könülün dinc quruculuq dövründəki fəaliyyəti də işıqlandırılmışdır. Kitaba müəllifin dörd hekayəsi də daxil edilmişdir.
Xalidə Hasilovanın yüz illiyi ərəfəsində qardaş Türkiyədə çap olunan Avrasiya Yazarlar Birliyinin mətbu orqanı olan “Kardeş Kalemler” dərgisinin 2019-cu il dekabr sayında ədibin həyat və yaradıcılığı haqqında məlumat və yazıçının “Xoruzlu dəsmal” adlı hekayəsi çap olunaraq bütün türk dünyasına ərmağan olunmuşdur. Müasir ədəbiyyatımızın müharibə mövzusunda yazılmış ən yaxşı nümunələrdən biri olan bu hekayədə XX əsrin sonlarında bədnam qonşularımızın – ermənilərin əsassız torpaq iddiaları ilə başladıqları Qarabağ hadisələrindən bəhs olunur.
Xalidə Hasilovanın müasirliyini heç vaxt itirməyən əsərləri və xatirəsi həmişə xalqımızın qəlbində yaşayacaqdır. O, 1996-cı ilin 5 dekabırında Bakı şəhərində əbədiyyətə qovuşmuşdur.
Sentyabrın 18-də Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasının qarşısında Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbinin banisi Üzeyir Hacıbəylinin doğum gününə və Milli Musiqi Gününə həsr olunmuş təntənəli tədbir keçirilib.
AZƏRTAC xəbər verir ki, tədbirdə dövlət qurumlarının və ictimai təşkilatların nümayəndələri, tanınmış mədəniyyət və incəsənət xadimləri, musiqisevərlər iştirak ediblər.
Bolqarıstanın Yunanıstanın Saloniki şəhərindəki Baş Konsulluğunun himayəsi, Bakı Slavyan Universitetinin Müqəddəs Kliment Oxridski adına Sofiya Universitetinin nəzdində fəaliyyət göstərən Azərbaycan Dili və Mədəniyyəti Mərkəzinin tərəfdaşlığı və Küstendil meriyası, “Presto” musiqi evi və “Bratstvo 1869” icma mərkəzinin təşkilatçılığı ilə IV “Struma səhnələri” beynəlxalq festivali keçirilir. Builki festivalda Azərbaycan, Almaniya, Yaponiya, Bolqarıstan, Yunanıstan, Kamboca, İsveçrə, Çin və digər ölkələrin nümayəndələri konsert, teatr və bədii emalatxanalarını, sərgilərini təqdim ediblər. Azərbaycan Dili və Mədəniyyəti Mərkəzi festivalda “Qızılgül – Azərbaycan-bolqar dostluğunun rəmzi” mövzusunda rəsm sərgisini nümayiş etdirib.
Festivalın direktoru Nadejda Dimitrova sərgini açaraq Mərkəzin festivalın yaxın tərəfdaşı olduğunu qeyd edib və qurumun dəstəyini yüksək qiymətləndirib.
Mərkəzin müdiri Sofiya Şıqayeva-Mitreska sərginin yaranma ideyasından danışıb. O bildirib ki, bu sərgi mart ayında Azərbaycan Dili və Mədəniyyəti Mərkəzi ilə Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin birgə həyata keçirdiyi “Bahar paralelləri: Azərbaycan-Bolqarıstan” layihəsinin bir hissəsidir. Həmin layihədə qızılgül rəsmləri Azərbaycanda yerləşən “Uni Kids Club” studiyasının uşaqları tərəfindən çəkilib. Sofiya Şıqayeva-Mitreska layihənin digər hissəsi haqqında məlumat verərək, onun xarıbülbül gülünə və nar çiçəyinə həsr edildiyini, rəsmlərin bolqar uşaq və tələbələri tərəfindən çəkildiyini söyləyib.
Sərginin açılışından sonra uşaqlar üçün xaribülbül formasında kompozisiya yaratmaq üçün ustad dərsi keçirilib.
Azərbaycan Dili və Mədəniyyəti Mərkəzinin təşəbbüsü ilə reallaşan rəsm sərgisi Azərbaycan və bolqar xalqlarının bir-birinin adət-ənənələri və mədəniyyətləri ilə qarşılıqlı tanışlığına töhfə verən bir layihədir. Festival çərçivəsində nümayiş edilən rəsmlər və ustad dərsləri Küstendil şəhərinin sakinlərinin və qonaqlarının böyük marağına səbəb olub.
Üzeyir Hacıbəyli XVI Beynəlxalq Musiqi Festivalı çərçivəsində Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqı müxtəlif tədbirlərlə çıxış edəcək.
Bu barədə AZƏRTAC-a İttifaqın mətbuat xidmətindən məlumat verilib.
Bildirilib ki, sentyabrın 24-ü saat 12:00-da İttifaqın Konfrans zalında “Üzeyir Hacıbəyli – akademik” mövzusunda elmi konfrans reallaşacaq. Sentyabrın 25-i saat 15:00-da İttifaqın Üzeyir Hacıbəyli konsert salonunda bəstəkarların yeni əsərlərindən ibarət kamera-instrumental konserti keçiriləcək.
Oktyabrın 5-də Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin dəstəyi və Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin (DGTYB) təşkilatçılığı ilə Türk dünyasının gənc yazarlarının I Bakı forumu keçiriləcək. Tədbirdə Azərbaycan, Türkiyə, Özbəkistan, Qazaxıstan və Qırğız Respublikasından olan nümayəndələr iştirak edəcəklər.
Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin sədri İntiqam Yaşar AZƏRTAC-a bildirib ki, layihənin məqsədi Türk dünyasının tarixi ənənəsi olan ortaq ədəbi-mədəni əlaqələrin bu günü və gələcəyinə yeni nəsil yazarların verəcəyi töhfələrin müzakirəsi, ortaq ideyalar və birgə fəaliyyətlərin artırılmasıdır.
Onun sözlərinə gərə, həmçinin oktyabrın 4-də Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu və Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin də tərəfdaşı olduğu layihə çərçivəsində “Türk dünyası şeir günü – Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin 25 illik yubiley törəni” adlı tədbir reallaşacaq. İştirakçılara Türk dünyasının müxtəlif yerlərində yaşayan yazarların yaradıcılıq nümunələrindən ibarət nəşr olunan kitab təqdim olunacaq.
Dövlət Tərcümə Mərkəzinin Tərcümə Agentliyi İspaniyanın seçmə folklor nümunələrinin toplandığı nəfis tərtibatlı, rəngli illüstrasiyalı “İspan xalq nağılları” kitabını nəşr edib.
Mərkəzdən AZƏRTAC-a bildirilib ki, məktəblilərin mütaliəsi üçün nəzərdə tutulan kitaba dostluq, sədaqət, mərhəmət kimi mövzuları əhatə edən “Qara quzu”, “Xəlifə və çoban”, “Xuan Arrada”, “Yaralı aslan”, “Xilaskar torağay”, “Şahzadə və dilənçi”, “Şair və xəlifə”, “Xəsis dəyirmançı” kimi ibrətamiz məzmunlu nağıllar daxil edilib.
Nağılların ispan dilindən tərcümə müəllifi Mərkəzin ispan dili mütəxəssisi Aysel Əliyeva, redaktoru Selcan Abasovadır.
Kitabı yaxın günlərdə kitab evləri və mağazalarından əldə etmək olar.
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun Ədəbi tənqid şöbəsinin müdiri, filologiya elmləri doktoru Vaqif Yusiflinin “Məmməd Araz dünyası” (həyatı və yaradıcılığı) kitabı işıq üzü görüb. “Sənətkarın elmi pasportu – 55” seriyasına daxil olan tədqiqat Ədəbiyyat İnstitutunun Elmi Şurasının 24 iyun 2024-cü il tarixli 4 saylı qərarı ilə nəşr edilib.
Kitabın elmi redaktoru AMEA-nın prezidenti, akademik İsa Həbibbəylidir. 1994-cü ildə yazılmış “Yaddaş poeziyası” sərlövhəli Ön söz AMEA-nın müxbir üzvü, mərhum alim Yaşar Qarayevə məxsusdur.
Rəyçiləri filologiya elmləri doktoru Yaşar Qasımbəyli, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Aygün Bağırlıdır. 220 səhifəlik kitab “Elm və təhsil” nəşriyyatında çap olunub.
Qeyd edək ki, ilk dəfə 1994-cü ildə nəşr olunan tədqiqat Məmməd Arazın anadan olmasının 90 illiyi münasibətilə yenidən hazırlanmış, yeni fəsillər əlavə edilmişdir.
Sentyabrın 17-dən 19-dək Ufa şəhərində keçiriləcək MDB-nin iştirakçısı olan dövlətlərin yaradıcı və elmi ziyalılarının XVII Forumunda Başqırdıstan Respublikasının Milli Kitabxanası unikal “MDB xalqlarının mədəni irsi” adlı sərgisini təqdim edəcək.
Bu barədə AZƏRTAC MDB İcraiyyə Komitəsinin saytına istinadla xəbər verir.
Təşkilatçılar bildirib ki, sərgidə kitabxana fondlarından MDB xalqlarının tarixi və mədəniyyətinə həsr olunmuş ən yaxşı və məzmunlu kitablar təqdim olunacaq.
Sərgidə aşağıdakı nəşrlər təqdim olunacaq:
“Koblandı-Batır” qazax xalq qəhrəmanlıq dastanı, “Huyrlukqa-Həmra” və “Sayatla Həmra” adlı iki türkmən məhəbbət dastanı, “Manas” Qırğız xalq dastanı və XX əsrin əvvəllərində müasir Azərbaycan, Qazaxıstan, Özbəkistan və digər MDB ölkələrində nəşr olunmuş digər nadir kitablar, rus, başqırd və tatar dillərində nəşr edilmiş qazax, qırğız, özbək, tacik müəlliflərinin çox sayda kitabları. Sərgi folklor, yaradıcılıq və milli geyimlərə həsr olunmuş kitablarla tamamlanacaq.
Tədbirin məqsədi ümumi mədəni səriştənin formalaşdırılması, MDB ölkələri xalqlarının ədəbiyyat dünyasına yiyələnmə, mütaliə mədəniyyətinin və xalqlar dostluğunun təbliğidir.
Xatırladaq ki, MDB-nin iştirakçısı olan ölkələrin yaradıcı və elmi ziyalıları Forumunun təşkilatçıları MDB iştirakçısı olan Dövlətlərin Dövlətlərarası Humanitar Əməkdaşlıq Fondu və Başqırdıstan Respublikası Hökumətidir.
Bu gün Azərbaycanın dövlət xadimi və yazıçısı Yusif Vəzir Çəmənzəminlinin doğum günüdür.
AZƏRTAC xəbər verir ki, anadan olmasının 137-ci ildönümü tamam olan Yusif Vəzir Çəmənzəminlinin yaradıcılığı bu gün də öz aktuallığını qoruyub saxlayır.
Yusif Vəzir Çəmənzəminli 1887-ci il sentyabrın 12-də Şuşa şəhərində anadan olub. Atası Məşədi Mirbaba Mirabdulla oğlu Vəzirov Şuşa bəylərindən biri idi. Yusif Vəzirin daşıdığı Vəzirov soyadı Qarabağ hökmdarı İbrahimxəlil xanın nüfuzlu vəzirlərindən olan Mirzə Əliməmmədağanın tutduğu vəzir vəzifəsinə bağlı olaraq nəsildən-nəslə keçib.
Yazıçı ilk təhsilini Şuşada “Kar Xəlifə” ləqəbi ilə tanınan Molla Mehdinin məktəbində alıb. 1896-cı ildə Şuşa realnı məktəbinə daxil olub. Bu məktəbdə təhsilini rus dilində aldığı üçün 1904-cü ildə həyatından şikayət tərzində olan “Jaloba” adlı ilk şeirini yazıb. Həmin illərdə əmisi oğlu və dostu Mirhəsən Vəzirovla birlikdə rus dilində “Fokusnik” adlı aylıq yumoristik jurnal çıxarıb. 1910-cu ildə Bakı realnı məktəbini bitirən gənc yazıçı Kiyev şəhərindəki Müqəddəs Vladimir adına İmperator Universitetinin Hüquq fakültəsinə daxil olub. Bu dövrlərdə Yusif Vəzir uşaqlar üçün yazdığı və əsasını xalq nağıllarından götürdüyü məşhur “Məlik Məmməd” nağılını qələmə alıb.
Əsərlərini “Bədbəxt”, “Haqq tərəfdarı”, “Müsavi”, “Stradayuşiy”, “Sərsəm” və başqa təxəllüslərlə yazan Yusif Vəzirin ən tanınmış təxəllüsü “Çəmənzəminlidir”. O, bu təxəllüsdən 1911-ci ildən istifadə etməyə başlayıb və bu adla tanınıb.
Çəmənzəminli Kiyev şəhərində 1912-ci ildə “Yeddi hekayə”, 1913-cü ildə isə “Həyat səhifələri” adlı kitablarını çap etdirib. Bundan başqa, Ukraynada “Arvadlarımızın halı”, “Qanlı göz yaşları”, “Ana və analıq” kitabları da işıq üzü görüb.
O, Ukraynada təhsil alan azərbaycanlı tələbələri ilə birgə “Müsavat”ın Kiyev şöbəsini qurub. Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyəti tərəfindən Yusif Vəzir Ukraynada diplomatik nümayəndə təyin edilib.
Yusif Vəzir həmin dövrdə “Azərbaycanın Muxtariyyatı” və “Biz kimik və istədiyimiz nədir?” kitablarını çap etdirib. Daha sonra Nəsib bəy Yusifbəylinin təklifi ilə 1919-cu ildə səfir kimi İstanbul şəhərinə göndərilib. O, İstanbulda diplomatik fəaliyyətlə yanaşı, ədəbi yaradıcılığını da davam etdirib. “Azərbaycan ədəbiyyatına bir nəzər”, “Tarixi-coğrafi və iqtisadi Azərbaycan” adlı kitablarını yazıb.
“Bakı işçisi” nəşriyyatında şöbə redaktoru, daha sonra Dövlət Plan Komitəsinin ictimai-mədəni bölməsində ixtisası üzrə vəkil işləyib, Azərbaycan Dövlət Universitetinin Şərqşünaslıq fakültəsində, müxtəlif institutlarda rus dilindən dərs deyib.
Repressiya dövründə – 1937-ci ildə Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının üzvlüyündən çıxarılıb.
1938-ci ildə Yusif Vəzir Özbəkistan SSR-in Urgənc şəhərindəki Pedaqoji İnstitutda baş müəllim və eyni zamanda, institut kitabxanasına müdir təyin olunub. 1940-cı il yanvarın 25-də həbs edilərək Bakıya gətirilib. Altı aya yaxın Keşlə qəsəbəsindəki həbsxanada saxlanıldıqdan sonra 1940-cı il iyulun 3-də Nijni Novqorod vilayətindəki həbs düşərgəsinə göndərilib. Yusif Vəzir Çəmənzəminli 1943-cü il yanvarın 3-də dustaq olduğu həbs düşərgəsində vəfat edib və Betluqa çayının sahilindəki qəbiristanlıqda dəfn olunub.
Onun “İki od arasında”, “Qızlar bulağı”, “Soyuq öpüş”, “Bir cavanın dəftəri”, “Gündəliklər”, “Qanlı göz yaşları”, “Xanın qəzəbi”, “Zeynal bəy”, “Son bahar”, “Üç gecə” əsərləri xüsusilə məşhurdur.
1956-cı ildə bir çox digər repressiya qurbanları kimi Yusif Vəzirə də bəraət verilib.
Sentyabrın 19-dan 22-dək Rusiyanın Saratov şəhərində “Voljskaya volna” kitab festivalı keçiriləcək.
AZƏRTAC təşkilatçılara istinadla xəbər verir ki, festival çərçivəsində ziyarətçilər müəlliflərlə görüşə, mühazirələri dinləyə, kitabların təqdimatlarında iştirak edə bilərlər. Böyük kitab yarmarkası tədbirin qonaqlarının sərəncamında olacaq.
Qeyd edək ki, ötən il “Voljskaya volna”nı təxminən 20 min nəfər ziyarət edib. Şəhərə Rusiya Federasiyasının müxtəlif yerlərindən, o cümlədən Azərbaycan və Belarusdan 50-dən çox yazıçı, şair, ədəbi ictimaiyyətin nümayəndələri gəliblər. Yarmarkada Rusiyanın 30 regionundan 140 nəşriyyatın kitabları təqdim olunacaq. Festivalın proqramına 80-dən çox hadisə daxildir.
Kino tariximizdə iz qoyan, dərinməzmunlu yaradıcılığı ilə yaddaşlarda əbədiləşən sənətkarlarımızdan biri də tanınmış rejissor, Xalq artisti Muxtar Dadaşovdur. Muxtar Dadaşov ustad operator olmaqla yanaşı, həm də kinorejissor kimi fəaliyyət göstərib. Onun lentə aldığı sənədli filmlər tariximizin əsl kino salnaməsidir.
AZƏRTAC xəbər verir ki, bu gün Xalq artisti, kinorejissor, ssenarist, aktyor və operator Muxtar Dadaşovun anadan olmasının 111-ci ildönümü tamam olur.
O, 1913-cü il sentyabrın 11-də Bakıda dünyaya göz açıb. Hələ erkən yaşlarından tale onun yolunu böyük sənət məbədindən salır. Belə ki, Akademik Milli Dram Teatrının səhnəsində görkəmli dramaturq Cəfər Cabbarlının “Sevil” tamaşasında Gündüz rolunu oynayır. Bu, onun həyatında yeni səhifələr açır. Qəlbində görkəmli sənət ustaları ilə bir yerdə çalışmaq arzuları baş qaldırır. 1929-cu ildə Gənc Tamaşaçılar Teatrında rejissor assistenti kimi fəaliyyətə başlayır. Eyni zamanda, tamaşalarda kiçik rollar oynayır. 1931-ci ildə kinostudiyada operator assistenti vəzifəsində çalışır. Bir sıra sənədli və bədii filmlərin lentə alınmasında iştirak edir. 1933-cü ildə operator təhsili almaq məqsədilə Moskvaya gedir. Orada da bir sıra filmlərin çəkilişində iştirak edir. Təhsilini başa vurduqdan sonra böyük ümidlərlə vətənə dönür, kinostudiyada operator işinə qayıdır. 1935-ci ildə “Rəqs edən bağalar” bədii filminin (Abdulla Şaiqin “Oyunçu bağa” hekayəsi əsasında) quruluşçu operatoru olur.
Dövrün mühüm ictimai-siyasi hadisələri onun lentə aldığı sənədli filmlərin əsas mövzusunu təşkil edib. “Ana yurdum, Azərbaycan”, “Arazın o tayında”, “Sabir”, “Kür”, “Səadət yolu ilə” və s. filmlərində vətənin əsrarəngiz təbiəti, tarixi şəxsiyyətləri kino dili ilə tərənnüm olunub.
O, kino haqqında danışanda deyərdi: “Kino həyatın aynasıdır. Sabir demişkən, “düzü-düz, əyrini-əyri” əks etdirməyə qadir olan möcüzədir. O, mənən saf, canını sənətə fəda edən istedadlı və professional şəxslərin əlində olmalıdır”. Doğrudan da, Muxtar Dadaşov kinoya qəlbən bağlı olub. Ekran əsərlərində fərdilik qabarıq şəkildə görsənib.
Muxtar Dadaşov 1945-ci ildə çəkilən “Arşın mal alan” filmində operator köməkçisi olub. Xalq artisti Leyla Bədirbəyli bu filmin çəkilişlərindən söz düşəndə Muxtar Dadaşovu aktyorun daxili aləminə nüfuz etməyi bacaran sənətkar kimi xarakterizə etmişdi. “Kəndlilər”, “Yeni horizont”, “Vətən oğlu”, “Sualtı qayıq T-9” bədii filmləri də onun operator kamerası vasitəsilə həyata vəsiqə alıb.
Quruluşçu rejissor kimi isə debütü “Qanun naminə” bədii filmi olub. Xalq yazıçısı Süleyman Rəhimovun “Mehman” povesti əsasında çəkdiyi filmin ssenarisini də özü yazıb. Filmdə baş rola kənardan aktyor (Şimali Osetiyadan Bimbulat Vatayev) dəvət olunsa da, ekran əsərində bir çox görkəmli sənətkarlarımız da rol alıb: Adil İsgəndərov, Rza Təhmasib, Mustafa Mərdanov, Nəcibə Məlikova, Nəsibə Zeynalova, Hacıbaba Bağırov…
Muxtar Dadaşovun “Bakıda küləklər əsir” filmi müharibə mövzusunda çəkilən dəyərli ekran əsərlərindəndir. O, müharibə mövzusunda hələ 1943-cü ildə “Bakı döyüşür” adlı sənədli film çəkmişdi. Maraqlıdır ki, Muxtar Dadaşov müharibənin gedişi vaxtı S.Vurğunu, Ü.Hacıbəylini, kimyaçı alim Y.Məmmədəliyevi, neftçilərdən G.Əliyevi, A.Nematullanı, R.Rüstəmovu və başqalarını bu filmə çəkib. Sonra filmi genişləndirərək “Bakı-42” adı ilə lentə alıb. Ancaq istedadlı rejissor fantaziyasını bu filmdə də yekunlaşdırmayıb. Nəhayət, 1974-cü ildə “Bakıda küləklər əsir” bədii filmini çəkərək istədiyinə nail olub. Filmdə xalqımızın müharibə illərində arxa və ön cəbhədə göstərdiyi hünəri, casusların ifşa edilməsində qəhrəman kəşfiyyatçıların ayıq-sayıqlığını, onların çox cəsarətli əməliyyatları nəticəsində Bakının neft mədənlərinin partladılmasının qarşısının alınmasını ustalıqla əks etdirib.
O, həm də araşdırıcı rejissor olub. Çəkdiyi tarixi filmlər üçün zəngin material toplayar, sonra onları lentə alardı. “Nəriman Nərimanov” sənədli filminin (1966) çəkilişi zamanı da belə olub. N.Nərimanovun Genuya konfransındakı çıxışını əks etdirən kadrları Moskva arxivlərinin birindən tapıb, sonra həmin kadrları filmdə canlandırıb.
Muxtar Dadaşovun yaradıcılığı Azərbaycan kinosunun 50 ildən artıq bir dövrünü əhatə edir. Ekran əsərləri dünyanın bir çox ölkələrində göstərilib. Onun “Səadət yolu ilə” filmi Moskvada Ümumittifaq festivalında qızıl medala, “Nəriman Nərimanov” filmi Tiflis festivalında xüsusi mükafata layiq görülüb. Sənətkarın gərgin və yaradıcı əməyi dövlətimiz tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. O, Əməkdar incəsənət xadimi, Xalq artisti fəxri adlarına və “Şöhrət” ordeninə layiq görülüb. Dövlət mükafatı laureatı olub.
1998-ci il mayın 7-də vəfat edən sənətkar bu gün də hörmət və məhəbbətlə yad edilir. Çəkdiyi ekran əsərləri xalqımızın milli-mənəvi dəyəri kimi qorunub saxlanılır.
Nəbi Xəzrinin 100 illik yubileyinin qeyd edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı
2024-cü ilin dekabr ayında Azərbaycanın Xalq şairi, ictimai xadim, Dövlət mükafatları laureatı Nəbi Xəzrinin (Nəbi Ələkbər oğlu Babayevin) anadan olmasının 100 ili tamam olur.
Nəbi Xəzri Azərbaycan ədəbiyyatını yeni poetik obrazlarla zənginləşdirərək onun inkişafında özünəməxsus rol oynamış görkəmli söz ustasıdır. Çoxcəhətli yaradıcılığı boyu sənətkar insanın mənəvi aləminin saflığını geniş lirik-epik lövhələrlə tərənnüm etmiş və daim ülvi ideallarla yaşamağa çağırmışdır. Azərbaycan xalqının tarixi-mədəni yaddaşının bir çox səhifələri onun yüksək vətəndaşlıq qayəsindən yoğrulan əsərlərində öz bədii təcəssümünü tapmışdır. Təbiət gözəlliklərinə vurğunluq və doğma torpağa bağlılıq hissləri aşılayan Nəbi Xəzri poeziyası dərin lirizmi, ifadə tərzi və həyata fəlsəfi münasibəti ilə səciyyələnir. Nəbi Xəzrinin dram əsərləri Azərbaycan teatrlarında uğurla tamaşaya qoyulmuş və müəllifinə şöhrət qazandırmışdır. Nəbi Xəzri eyni zamanda ictimai xadim kimi səmərəli fəaliyyət göstərmiş, Azərbaycan mədəniyyəti və incəsənətinin xarici ölkələrdə təbliği istiqamətində təqdirəlayiq işlər görmüşdür.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsinin 32-ci bəndini rəhbər tutaraq, Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafına töhfələr vermiş Xalq şairi Nəbi Xəzrinin 100 illik yubileyinin qeyd olunmasını təmin etmək məqsədilə qərara alıram:
1. Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin təkliflərini nəzərə almaqla, Nəbi Xəzrinin 100 illik yubileyinə dair tədbirlər planı hazırlayıb həyata keçirsin.
2. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti bu Sərəncamdan irəli gələn məsələləri həll etsin.
Sentyabrın 13-dən 15-dək Türkiyədə III Beynəlxalq Antalya Yörük Türkmən Festivalı keçiriləcək.
AZƏRTAC xəbər verir ki, ölkəmizi festivalda Türkiyədəki səfirliyimizin nəzdində fəaliyyət göstərən Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzi təmsil edəcək.
Mərkəzdən verilən məlumatda bildirilib ki, əsrlər boyu Anadolunun zəngin mədəni həyatını formalaşdıran yörüklər, yəni, köçəri həyat tərzi sürən xalqlar Türk mədəniyyətinin mühüm bir hissəsini təşkil edib. Antalya bu qədim mədəniyyətin ən parlaq nümunələrinin yaşadıldığı şəhərlərdən biridir və bu zəngin mədəni irsin gələcək nəsillərə ötürülməsi vəzifəsini üzərinə götürməyi hədəfləyib.
Festivalın əsas məqsədi yörük mədəniyyətini gələcək nəsillərə əhatəli şəkildə çatdırmaqdır. Festival Antalyanın bənzərsiz təbii gözəllikləri ilə əhatə olunmuş Döşemealtı Düzlerçamı Karaman piknik sahəsində təşkil olunacaq.
Tədbirdə Türk dünyasının müxtəlif guşələrindən yerli musiqi və rəqs proqramları təqdim olunacaq, milli çadırlar qurulacaq, türkdilli xalqlar öz mədəniyyətləri və sənətlərini nümayiş etdirəcəklər. Festivalda, həmçinin unudulmaqda olan əl işləri ustalarının əsərləri sərgilənəcək, ənənəvi Türk mətbəxinin nümunələri qonaqlara təqdim ediləcək, idman yarışları keçiriləcək.
Festivalda çox sayda yerli və xarici turist, ümumilikdə iki yüz mindən çox insanın iştirakı gözlənilir.
Tədbirdə Türkiyə, Azərbaycan, Qazaxıstan, Özbəkistan, Qırğızıstan, Türkmənistan və Şimali Kipr Türk Cümhuriyyəti kimi ölkələrlə yanaşı, Bosniya və Herseqovina, Serbiya, Yunanıstan, Şimali Makedoniya, Bolqarıstan, Əfqanıstan, Suriya, İran, İraq, Rumıniya, Gürcüstan, Çin və Ukrayna da təmsil olunacaq.
Mədəniyyət Mərkəzimizin təşkil edəcəyi Azərbaycan çadırında ölkəmizin milli mədəniyyəti, incəsənəti, əl işləri geniş şəkildə sərgilənəcək, qonaqlara milli şirniyyatlarımız təqdim olunacaq. Festival çərçivəsində təşkil olunacaq bədii hissədə Azərbaycan musiqiləri və rəqsləri ifa ediləcək. Konsertdə Azərbaycanın Xalq artisti Azərin, Mədəniyyət Mərkəzinin solisti Vüsalə Əsgərova, tar ifaçısı Pərviz Musayev, mərkəzin nəzdindəki “Xəzər” Xalq Rəqsləri Ansamblı milli və xalq musiqi nümunələrimizi təqdim edəcəklər.
Onun həzin və əsrarəngiz ifaları Azərbaycan mədəniyyətinə sanballı töhfə olub, milli musiqi salnaməsində müstəsna yer tutur. O, XIX əsrin 50-ci illərinin sonunda böyük sənət aləminə qədəm qoyduğu ilk vaxtlardan geniş dinləyici auditoriyasının məhəbbətini qazanmışdı. Habil Əliyev qısa müddət ərzində qədim Azərbaycan musiqi aləti kamançada xalq mahnılarının, muğam və təsniflərin nadir istedada malik yaradıcı ifaçısı kimi şöhrət tapmışdır. Ömrünün sonunadək ifaçılıq sənətini daim təkmilləşdirərək o, Azərbaycan muğamının çoxəsrlik ənənələrini layiqincə davam etdirmişdir. Sənətkarın nadir istedadı ölkəmizdə həm kamança məktəbinin püxtələşməsinə, həm də kamança üçün yeni əsərlərin yaradılmasına təkan vermişdir.
AZƏRTAC xəbər verir ki, bu gün Azərbaycanın Xalq artisti, bənzərsiz kaman ustası Habil Əliyevin vəfatından 9 il ötür.
Habil Mustafa oğlu Əliyev 1927-ci il mayın 28-də Ağdaş rayonunun Üçqovaq kəndində anadan olub. O, Ağdaşda orta məktəbi və eyni zamanda, yeddiillik musiqi məktəbini bitirdikdən sonra pedaqoji texnikumda oxuyub, 1952–1956-cı illərdə isə Bakıda Asəf Zeynallı adına orta ixtisas musiqi məktəbinin kamança şöbəsində təhsil alıb. Habil Əliyev burada ustad sənətkarlar tarzən Qurban Pirimov və müğənni Xan Şuşinskidən Azərbaycan xalq musiqisinin, muğamların bütün incəliklərini öyrənməklə ifaçılıq sənətinin sirlərini daha dərindən mənimsəmişdir.
Erkən yaşlarından kamançaya meyil salan, ifaçılıqla da hələ musiqi təhsili illərindən məşğul olan Habil Əliyev əmək fəaliyyətinə Nəcəf bəy Vəzirov adına Ağdaş Dövlət Dram Teatrında çalışmaqla başlamış, 1953-cü ildən Müslüm Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasında muğam üçlüyündə kaman ifaçısı olaraq fəaliyyət göstərmişdir. O, 1956–1978-ci illərdə Müslüm Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının, 1978-ci ildən Azərbaycan Dövlət Qastrol-Konsert Birliyinin solisti olmuşdur.
Şərqin qocaman sənətkarlarına xas dərin musiqi duyumunun virtuoz ifa tərzi ilə ahəngdar vəhdətində Habil Əliyev özünəməxsus səs tembrinə malik kamançanın təsirli avazına yeni guşələr, xallar və rənglər qatmaqla onun imkanlarını görünməmiş yüksəkliklərə qaldırmışdır. Kamança ilə solo ifaçılığının musiqi mədəniyyətimizdəki hazırkı mövqeyi mütəxəssislər tərəfindən Habil Əliyev fenomeni kimi qiymətləndirilir.
Habil Əliyev muğam kompozisiyalarının yaradıcısı və improvizasiya ustası idi. Geniş repertuarlı musiqiçi Azərbaycan xalqının milli sərvəti sayılan “Segah”, “Şur”, “Çahargah”, “Rast”, “Mahur”, “Zəminxarə”, “Bayatı-Qacar”, “Bəstənigar” muğamlarının yeni ifa tərzini formalaşdıraraq novatorluqla ənənənin sintezinə nail olmuşdur. Sənətkarın ifasında “Sarı gəlin”, “Qaragilə”, “Sona bülbüllər” və digər xalq mahnıları mədəniyyətimizin qızıl fonduna daxildir. Habil Əliyevin ifaçılıq üslubu şəxsən ona həsr olunmuş simfonik bəstələrin işıq üzü görməsinə yol açmışdır.
Ustad sənətkar virtuoz ifaçılığı ilə yanaşı gözəl mahnıların da müəllifidir. Onun bəstələdiyi 15-dən artıq mahnı bu gün də tanınmış musiqiçilər tərəfindən sevilə-sevilə ifa olunur. Habil Əliyevin ABŞ, Fransa, Yaponiya, İtaliya və Yunanıstanda Azərbaycan muğamlarından və xalq mahnılarından ibarət kompakt diskləri də buraxılıb. O, keçmiş SSRİ respublikalarında və eləcə də dünyanın bir çox ölkələrində Türkiyə, Amerika, Almaniya, İngiltərə, Fransa, Hindistan, Pakistan, İran, Misir, İsveçrə, Hollandiya, Tunis, Yaponiya, Suriya, Mozambik və s. qastrol səfərlərində olub.
Təkrarolunmaz ifaçılıq məharəti, mənəvi aləmə nüfuz etmək bacarığı və yüksək səhnə mədəniyyəti Habil Əliyevin qüdrətli sənətini musiqi bilicilərinə və saysız-hesabsız muğam pərəstişkarlarına sevdirib. Mahir kaman ifaçısı, eyni zamanda, bir sıra mahnıların müəllifi olaraq tanınırdı. Vətənin hüdudlarından uzaqlarda Azərbaycan mədəniyyətini böyük uğurla təmsil edən sənətkar mötəbər səhnələrdəki çoxsaylı unudulmaz konsert proqramları ilə milli musiqiyə, muğamlara geniş şöhrət qazandırmışdır.
Muğam ifaçılığı ənənələrinin və xalq musiqisinin saflığının qorunmasını həyatı boyu öz sənət fəaliyyətinin başlıca qayəsi hesab etmiş Habil Əliyev Azərbaycanın milli mənəvi və mədəni dəyərlərinin həqiqi təəssübkeşi idi. Onun milli mədəniyyətə xidmətin parlaq nümunəsi olan sənət yolu gənc musiqiçilər nəsli üçün əsl məktəbdir. Azərbaycan ədəbiyyatının və təsviri sənətinin tanınmış nümayəndələri Habil Əliyevə həsr etdikləri əsərlərdə artıq muğamın rəmzlərindən birinə çevrilmiş böyük ustadın dolğun obrazını canlandırmışlar.
Milli mədəniyyətin inkişafı və təbliği sahəsində mühüm nailiyyətlərinə görə Habil Əliyev müxtəlif təltiflər almış, müstəqil Azərbaycan Respublikasının ali mükafatlarından “Şöhrət” və “İstiqlal” ordenlərinə layiq görülmüşdür.
Xalq artisti Habil Əliyev 2015-ci il sentyabrın 8-də ömrünün 89-cu ilində vəfat edib.
Görkəmli sənətkar, bənzərsiz kaman ifaçısı, qayğıkeş və səmimi insan Habil Mustafa oğlu Əliyevin əziz xatirəsi xalqımızın qəlbində həmişə yaşayacaq.
Azərbaycanın Əməkdar rəssamı Mehriban Əfəndi dünya üzrə seçilmiş 17 məşhur sürrealist rəssam içində “Yaz təranələri” əsəri ilə ölkəmizi ABŞ-da təmsil edir.
AZƏRTAC xəbər verir ki, Vaşinqtondakı “Shotgun Studio” incəsənət qalereyasında açılan sərginin üç ay davam etməsi gözlənilir.
Sərginin baş kuratoru Amerika sürrealist rəssamı Roch Fautch və Portuqaliyanın məşhur sürrealist rəssamı Santiago Ribeirondur. Onların təşkilatçılığı ilə həyata keçirən sərgidə heykəl, instalyasiya və müasir sürreal sənət nümayişi ilə birgə, həmçinin davamlı olaraq yaradıcı performanslar, şou olacağı da gözlənilir.
Sərgi iştirakçıları xüsusi seçim turu vasitəsilə təsdiq olunublar.