Azərbaycanın Xalq şairi Musa Yaqub vəfat edib.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyindən bildirilib ki, Xalq şairi bu gün İsmayıllı rayonunda 84 yaşında dünyasını dəyişib.
M.Yaqub yaşadığı İsmayıllı rayonunun Buynuz kənd qəbiristanlığında həyat yoldaşının məzarının yanında torpağa tapşırılacaq.
Mənbə: http://edebiyyatqazeti.az/
HƏRBİÇİ PALTARI GEYİNDİ QIZLAR
Savaş ara vermir toylar çalına,
yenə evlər yıxar “Qara kağızlar”,
salıb subaylığın tərs damarına-
hərbiçi paltarı geyindi qızlar!
“Dirilik suyudur” qadın sevgisi-
“ölüm qəlpəsinə” nəğmə oxudar,
Snayperlik qızlarda Tanrı vergisi-
eşqi də,kini də ürək dağıdar.
Ağlını çaşdırmaz barlar,maşınlar,
unutsa-biryolluq unudar səni,
vəfalı mələkdir hərbiçi qızlar,
ölsən-ürəyindən asar şəklini!
Vətəndən savayı heç nəyi olmaz
alovlar içindən keçən qızların,
sevdisə-eşqini mərmi də qırmaz
döyüşdə yarını seçən qızların!
Şaiirlik çoxunu “Qauvbaxta” salıb,
özümə o qədər cəza vermişəm…
dağ boyda General “ofsaytda” qalıb,
“raportu”-“sıravi” qıza vermişəm!
Vətən,bəxtəvərmi əsgər qızların?
əzab da,şöhrət də sənin adındı,
sənin dar günündə ən böyük Qadın,
xanımlar-xanımı Əsgər qadındı!!
Allahım,savaşın son günü hanı?
rəhm et,yazılmasın “Qara kağızlar”!
nəmli səngərlərə çökən dumanı,
öpər duvaq kimi Hərbiçi qızlar…
10.10.2001. “SƏNİNLƏ” kitabımdan,2016.
Vahid ƏZİZ
У природы нет плохой погоды,
каждая погода благодать…
“Служебный роман”
filmində olan mahnıdan
MƏNDƏN SORUŞMAYIN…
Baxma ki,heç nəyi yetişmir ələ;
əkirik,biçirik…hava batırır,
dünyanın ən bərbad havası belıə-
havasız məzardan min yol yaxşıdır,
Hava hökümdardı–göyün də rəngi
tutulub-açılır vaxt havasıynan,
mənimçün ən ağır hava odur ki,
içdəki uyuşmur bayırdakıynan,
Hərdən yayınmaqçün qarğaşalardan
başımı şəhərdən alıb gedirəm,
nə doğma,nə tanış,nə özgə olan
yerlərdə özümnən söhbət edirəm,
Çəmənlər bezmişdi leysan əlindən,
yağmurlar selləmə yuyub-keçdilər,
Gün çıxıb havanı dəyişdi həmən,
həmən də çəməni gəlib biçdilər!
Dünya yola verir uzanan qışı,
çillələr havanı gəlib düzəldir,
mənimçün payızın qəmli baxışı
yayın odlusundan daha gözəldir,
Nə isə…dünyada gözəldir hər şey-
istili,soyuqlu,qaralı,ağlı,
bir şeyi bilirəm–havadan giley
insan qəlbindəki havaya bağlı,
Adamlar,hər cürə havanı sevin,
yetər ki,tufandan uçmasın yuvan,
məndən soruşmayln-“Nə cürdür kefin?”,
soruşun-“Necədir içində havan?…”
KİMƏ İNANAYDIM SƏNDƏN SAVAYI?
Oldu param-parça doğma bir qayıq,
yas tutar üstündə tənha qağayı,
biz ki,bir ümmanın dalğalarıydıq,
kimə yan alaydım səndən savayı?
Söndüm şimşək kimi-dərd buludunda,
yatdım,çiçək kimi,şər qılığında,
özüm bilə-bilə yandım odunda-
kimi qısqanaydım səndən savayı?
O qədər hönkürdü-tutmur qədəmi,
daha intizardı canın həmdəmi,
canımı çəksən də sarmaşıq kimi,
kimə sarmanaydım səndən savayı?
Fələknən baş-başa nəyi bölürsən?
Ömür başa çatır-indi gəlirsən?!
Özünü günahkar nahaq bilirsən!-
Kimə aldanaydım səndən savayı?
Həsrət-nəqarətdir sənli fəryada,
yaşamaq müşküldür sənsiz dünyada
bütün dediklərin yalan olsa da-
kmə inanaydım səndən savayı?
Duymadım Günəş də haray salanda,
solmaq-daha gözəl sənsiz qalanda!
Nə olar hamıya Əziz olanda;
kimə boylanaydım səndən savayı…
Səninlə küsülü qala bilmirəm
Yalvara – yalvara arxanca gedib –
Biçarə qəlbimə gülübdür aləm .
Elə düşünmə ki mənliyim itib –
Səninlə küsülü qala bilmirəm .
Ümiddən danışma , onu üzmüşəm ,
Zamannan soruşma – tamam bezmişəm ;
Taledən küsmüşəm , bəxtdən küsmüşəm –
Səninlə küsülü qala bilmirəm .
Söndür bu şamı da çıraqsız qalım ,
Qələmsiz , kitabsız , varaqsız qalım ;
Lap bütün dünyaya maraqsız qalım –
Səninlə küsülü qala bilmirəm .
Hazıram sallanım dar ağacınnan ,
Əl çəkəm zəliltək kor ağacınnan ;
Qalaram yaşamaq ehtiyacınnan –
Səninlə küsülü qala bilmirəm .
Hardasan , yolumu haradan salım ?
Hansı dərdin ağır , hansını alım ?
Dağıt viran elə , xaraba qalım –
Səninlə küsülü qala bilmirəm .
Sınmadım , qalsam da hərdən ümidsiz ,
Dəfn etdim özümü sübut şahidsiz ,
Sən ilham pərisi , mən Tural Hali
Səninlə küsülü qala bilmirəm …
Ahmet Kutsi Tecer (1901-1967), aslen Doğu Anadolu’nun en eski ve tarihî yerleşim merkezlerinden birisi olan Eğin (şimdiki Erzincan/Kemaliye) kazası nüfusuna kayıtlı bir aileden gelen babası Abdurrahman Efendi’nin görevi gereği bulunduğu Kudüs’te, 4 Eylül 1901 tarihinde doğmuştur. Asıl adı Ahmet’tir. “Kudüslü” manasına gelen “Kudsî” (yeni harflerle yazılışı “Kutsi”) kelimesi, doğduğu yerin adına izafeten kendisine ikinci ad olarak verilince da Ahmet Kutsi olarak tanınmış, 1934’te soyadı kanunu çıkınca da, “Tecer” soyadını almıştır. İlk ve orta öğreniminden sonra 1922 yılında Halkalı Ziraat Mekteb-i Âlîsi (Ziraat Yüksek Okulu)’ni bitirmiş, daha sonra da Paris’te Sorbonne Üniversitesi (1925-27) ile İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi (1927-1929)’nde felsefe okumuş ve mezun olmuştur. Çalışma hayatına 1930 yılında öğretmen olarak başlayan Tecer, çok yönlü sanatçı kimliği ve kişiliği, şairliği, kültürel faaliyetleri, folklor (halk bilimi) alanındaki derleme, inceleme ve araştırmaları, tiyatro yazarlığı, idareciliği, eğitimciliği, değişik devlet kurum ve kuruluşlarında üstlendiği görevlerde gösterdiği üstün başarı ve çok verimli çalışmalarla dikkatleri kısa zamanda üzerine çekmiş ve döneminin aydınları arasında sevilen, takdir toplayan bir isim hâline gelmiştir.
Kendisini çok iyi yetiştirmiş, hemen her konuda birikimleri çok fazla olan seçkin bir düşünce, bir kültür adamı ve bir karakter abidesi olan Tecer, çeşitli konularda sahip olduğu, hem Batı, hem Doğu kaynaklarından, sanat ve edebiyatlarından beslenen geniş ve zengin bilgisi ve kültürü sayesinde, el attığı her işte başarılı olmuş, takdirle karşılanmıştır. Yüreği insan sevgisi ile dolu, sevmenin ve sevilmenin sırrına ermiş, tıpkı Türkmen kocası derviş Yunus gibi, “yaratılmışları yaratandan ötürü seven,” dürüst, idealist, ilim ve irfan sahibi bir gönül adamıdır. Geniş bir dost ve arkadaş çevresi vardır. Hiçbir zaman makam, unvan, rütbe ve servet peşinde koşmamış, herkesi sevmeyi, herkese iyilik yapmayı hayatının başta gelen gayesi olarak görmüştür. Ömrünü okuyup öğrenmek ve öğretmekle geçirmiş, eğitim-öğretimin her kademesinde çalışmış, binlerce öğrenci yetiştirmiş örnek bir eğitimcidir. Az konuşup çok okuyan ve çok düşünen, zarif ve kibar, daima ölçülü ve temkinli davranan, sessizlik ve yalnızlıktan hoşlanan, ağırbaşlı, alçak gönüllü, hoşgörü sahibi, maddî ihtirası olmayan, çekingen tabiatlı, gösterişten ve riyadan uzak duran, öne çıkmaktan, takdir edilip övülmekten pek hoşlanmayan, çevresine daima sevgi, saygı, güven ve ciddiyet telkin eden bir Osmanlı beyefendisidir. Yakınlarının, sevdiklerinin, dost ve arkadaşlarının, onunla ilgili söz ve yazılarında, Tecer’in bu müstesna karakterinin bir kısmını yukarıda sıraladığımız özelliklerini tam bir ittifak içinde paylaştıkları ve dile getirdikleri görülür. Onu çağdaşlarından ayıran, farklı ve sıra dışı bir aydın yapan da, işte sahip olduğu bu vasıflarıdır.
Anadolu Sevdalısı Bir Halk Âşığı
Geniş halk kitlesi ile bütünleşmiş bir aydın, bir halk adamı ve halk âşığı olan Tecer, daha 18 yaşlarında genç bir öğrenci iken, Bolu’da yayımlanan Dertli adlı yerel gazetede çıkan (25 Ağustos 1335”1919”) “Selâm” başlıklı yazısını şöyle bitirir: “Ben ömrümün sonuna kadar Anadolu’yu dinleyeceğim ve onun sesini dinletmeye çalışacağım.” Bu cümle, onun daha o yaşlarda kendisine bir yol haritası çizdiğini, bir hedef ortaya koyduğunu göstermektedir. Gerçekten de o, 50 yıla varan sanat hayatında bu sözlerini hiç unutmamış, hedefine varmak için büyük bir azim ve gayretle çalışmış, bütün kalem faaliyetlerinde, makale, deneme, araştırma, şiir ve piyeslerinde, halkın arı-duru, sade ve canlı günlük konuşma dili ile onun zevk ve eğlence hayatını, oyunlarını, türkü ve manilerini, örf ve âdetlerini, kısaca halkın geleneksel hayat tarzını şekillendiren bütün kültürel unsurları anlamak ve anlatmak, “Anadolu’yu dinlemek ve onun sesini dinletmek,” ömrü boyunca Tecer’in en büyük ideali olmuştur. Batıyı da, doğuyu da çok iyi tanıyan, büyük şehirlerde oturan, fakat köyün içinde yaşayan, köylüyü içinde yaşatan tam bir Anadolu sevdalısı ve âşığı olan Tecer’in tek bir gayesi vardı: Köylerde yaşayan geniş halk kitlesi ile aydınları, köylü ile şehirliyi kültürel ve manevi bağlarla birbirine bağlamak ve kaynaştırmak istiyordu. Bu sebeple de halk hayatının içinden derlediği her türlü kültürel ve folklorik malzemeyi bir araç olarak kullanıyor, bunları şiirleri başta olmak üzere, hangi türde olursa olsun kaleme aldığı bütün eserlerinin temel malzemesi ve aslî unsuru olarak işliyordu.
Onun halk hayatına ve kültürüne yönelmesinde, lise edebiyat öğretmeni ve il millî eğitim müdürü olarak dört yıl (1930-1934) görev yaptığı Sivas, çok önemli bir rol oynamıştır. Tarihî değerler bakımından olduğu kadar, halk kültürü ve folkloru itibariyle de zengin bir Anadolu şehri olan Sivas, onun sanat anlayışına, duygu ve düşünce dünyasına yepyeni bir ufuk açmış, burada insanımızın geleneksel hayat tarzını, kendisine has örfünü ve âdetlerini, kısaca, Tanpınar’ın deyimi ile “orada halk şiiri an’anesini daha yakından tanımış ve folkloru yeni bir iklim gibi keşfetmiştir.” Şehrin bütün köy ve kasabalarını yaz kış, gece gündüz demeden köşe bucak dolaşmış, halkla kaynaşmış, sofrasına oturup ekmeğini paylaşmış, onun nasıl yaşadığını ve çalıştığını, gece ve eğlence hayatını yakından gözlemlemiştir. Bu gezilerinde, ayrıca Türk halk kültürü içinde önemli bir yer işgal eden saz şiiri ve âşıklık geleneğinin Sivas ve çevresinde hâlâ bütün canlılığı ile yaşamakta olduğunu da görmüş olan Tecer’i, topladığı bilgi ve bulgular halk kültürümüz ve onun zengin kaynakları üzerinde düşünmeye ve araştırmaya sevk etmiş ve hayatının sonraki dönemlerinde halk kültürü, halk şiiri ve folkloru bütün değerleri ve unsurları ile onun duygu ve düşünce dünyasını, dolayısıyla da eserlerini besleyen gür bir kaynak olmuştur. Sivas’ta ilk iş olarak 5 Kasım 1931 tarihinde bir Halk Şairleri Bayramı düzenlenmesine öncülük eder. Bir halk şiiri ve folklor şöleni hâlinde üç gün devam eden bu bayram, sonraki yıllarda Türk halk şiirinin 20. yüzyıldaki en büyük temsilcisi olarak yıldızı parlayacak olan Âşık Veysel (Şatıroğlu,1894-1973) başta olmak üzere, Sivas yöresinde yaşayan birçok halk şairinin sanat çevrelerinde tanınmasına imkân vermiştir. Şöhret yolunda ilk adımını bu bayramla atmış olan Veysel’i, Tecer sonraki yıllarda da hep koruyup kollamış ve desteklemiştir. 1934’ten sonra Ankara’da Yüksek Öğretim Genel Müdürlüğü’nde şube müdürü olarak görev alınca Veysel’i Ankara’ya getirtip devletin ona maaş bağlamasını sağlayan da odur. Veysel de bu olup bitenlerin farkındadır ve bütün şöhretini ve kazanımlarını, “dilimin bağını çözen adam” dediği Tecer’e borçlu olduğunu her fırsatta dile getirmiştir.
Sivas’ta 1932 yılında, aralarında ünlü halk müziği sanatçılarından Muzaffer Sarısözen (1899-1963) ve arkadaşlarının da bulunduğu bir grupla birlikte Halk Şairlerini Koruma Derneği adıyla bir dernek de kurmuş olan Tecer, derneği halkın eğitim ve öğretimi konusunda önemli görevler yürütecek bir okul, çevresine ışık dağıtan yaygın bir eğitim kurumu olarak düşünmüş, derneğin faaliyetlerini de hep bu gayeye hizmet edecek şekilde yönlendirmiştir. Bu faaliyetler esnasında çok yakından tanıdığı Muzaffer Sarısözen’i de daha sonra tıpkı Veysel gibi Ankara’ya getirtmiş ve Ankara Devlet Konservatuarı Folklor Arşivi Şefliği’ne atanmasını ve ayrıca Radyo’da görevlendirilmesini sağlamıştır. Böylece halk müziğimizle ilgili çalışmalara daha düzenli, daha hızlı ve daha ilmî bir mahiyet kazandırdığı gibi, konservatuvarda Batı müziğinin yanında ilk defa halk müziğimize, türkülerimize de yer verilmesinin yolunu açmıştır. O, bizim millî müziğimizin ancak halk müziği ritimlerinden ve melodilerinden renk ve ilham alan genç kompozitörler marifetiyle kurulacağına inanıyor, bunun için en uygun kaynak olarak da halk türkülerimizi, özellikle de oyun havalarını benimsiyor, o sebeple de bu yoldaki görüşleri ve çalışmaları paylaşıyor ve destekliyordu. Televizyon öncesi dönemlerde radyolarımızda yıllarca Yurttan Sesler korosu şefi olarak bize türkülerimizi büyük bir zevkle dinleten Muzaffer Sarısözen’in elinden tutup desteklemesinin sebebi de budur.
Elbet bu arada halk kültürü araştırmalarını sürdürmeyi de ihmal etmez. Köy hayatının tabiî şartları ve akışı içinde zaman zaman sergilenen ve bu hayatı renkli ve canlı kılan eğlencelerin temsili bir nitelik taşıdıklarını, çok sağlam bir teknik yapıya sahip olduklarını ve bunların millî tiyatromuzun kaynağı olabileceğini ilk defa fark ederek geleneksel tiyatromuz olan köy tiyatrosu ile de yakından ilgilenir ve sonunda, batılı tiyatro anlayışları ile geleneksel tiyatromuzu bağdaştırmadan, bunları uyumlu bir bileşime sokmadan modern Türk tiyatrosunun kurulamayacağı kanaatine varır. Bunun ilk uygulamalarını da kendi tiyatrolarıyla yaparak edebiyatımızda köy temsilleri geleneğini başlatır. Köylü Temsilleri (1940) ve Koçyiğit Köroğlu (1942) adlı eserleri bu yolda yürüttüğü çalışmaların bir ürünüdür. Tecer’in bazısı basılmış, bazısı basılmamış, bir kısmı da sadece sahnelenmiş birkaç tiyatro eseri daha vardır. Bunların en tanınmış olanı 1947 yılında kaleme aldığı, çeşitli tarihlerde pek çok baskısı yapılmış ve sahnelenmiş olan, 1964 yılında Nüvit Özdoğru tarafından The Neighbourhood adıyla İngilizceye de tercüme edilen Köşebaşı adlı üç perdelik bir dramdır. Köşebaşı, yeni nesil tiyatro yazarlarımıza teknik, kurgu ve Türkçe’nin sahne dili olarak başarıyla kullanılması bakımından örnek olmuş, önlerinde yeni ufuklar açmış ilk eserlerden biri olarak tiyatro tarihimizde önemli bir yere sahiptir.
Tecer köyü ve köylüyü uzaktan seyretmez, köye ve köylüye kendi fildişi kulesinden bakmaz. O, köyü ve köy hayatını bütün değerleriyle içinden, çok yakından tanıyan bir şehirlidir, ama şehirlerin lüks site, yalı veya konaklarında oturup hayâli köy manzaralarına, kulaktan dolma köy hikâye ve efsanelerine dayanan romantik, duygusal bir köy edebiyatı ortaya koyma peşinde de değildir. Köy ve köylünün sorunlarına yenilik olsun, değişiklik olsun diye ve sırf birtakım ideolojik kaygılarla eğilmez. Bu hususta hiçbir fantezisi, bir yerlere yaranmak endişesi ile kaleme aldığı bir şiiri veya bir satır yazısı yoktur. Anadolu’yu köşe bucak dolaşmak, köylülerle düşüp kalkmak, onların sofralarında yiyip içmek, acılarını ve sevinçlerin paylaşmaktan çok hoşlanan yüreği sevgi dolu bilge bir insan olan Tecer’in en mutlu olduğu zamanlar, halk kültürünün yeni ve orijinal unsurları ile karşılaştığı anlardır. O köyü ve köylüyü gerçek çehresiyle yakından, ta içinden tanıdıktan sonra köy edebiyatı yapmış, köyü anlatan eserler kaleme almış, bu konuda son derece dürüst, samimi ve içten davranmıştır. Köyün ve köylünün yoksulluğunu, cahilliğini asla istismar etmemiştir. Hiçbir eserinde ve yazısında köylüyü aşağılayıp küçümseyici bir söz ve ifadeye rastlamak mümkün değildir. Tam tersine onun kültürel zenginliğine ve irfanına büyük bir hayranlık duyar ve onu yüceltir. Ayrıca, köyün ve köylünün meselelerini, umumi Türk kültüründen, milletin ortak değerlerinden ve dertlerinden de soyutlamaz. Köyü ve köylüyü, milletimizin ayrılmaz bir parçası, kültür ve sanatımızı besleyip zenginleştiren gür ve çok verimli bir kaynak olur görür. Onun amacı, milletten kopuk, onun dışında ayrı bir köylü varlığı yaratmak değil, okumuş-okumamış, aydın-cahil ayrımı yapmaksızın köylerde ve şehirlerde yaşayan insanlarımızı, bir bütünün ayrılmaz parçaları olarak kaynaştırmaktır. İnsanımızın tarihten ve maziden gelen birtakım sebepler yüzünden halk-aydın şeklinde iki ayrı tabaka hâlinde ayrışmasından, bunlar arasında neredeyse uçurumlar oluşmasından son derece rahatsız olmuş, kültür, sanat ve edebiyatları da ayrı iki kol hâlinde gelişen bu tabakalar arasındaki ayrımın ortadan kaldırılmasını, ikisi arasında karşılıklı sevgi, saygı ve güvene dayanan yapıcı ve verimli bir ilişkinin kurulmasını, millet hayatının intizamı, mutluluğu, huzuru ve sürekliliği bakımından çok önemli ve zaruri görmüştür. Çünkü ona göre köylü, hem ekonomik, hem de kültür bakımından milletimizin temelidir, aslî unsurudur, Atatürk’ün ifadesiyle, “memleketin ve milletin efendisidir.”
O itibarla, aydınların halktan alabilecekleri ve ona verebilecekleri çok şey vardır, olmalıdır. Eğer bu alış-veriş karşılıklı olarak sağlıklı ve doğru bir şekilde başarılabilirse, Tecer’e göre halk-aydın kaynaşmasının kolayca gerçekleşmesi mümkün olabilecektir. Bütün medenî toplumlarda aydınların yarattığı kültür, sanat ve edebiyatın yanında, bir de halkın kültür, sanat ve edebiyatı vardır. Bu durum bizim için de geçerlidir. O sebeple, halk kültürünü, onun sanat ve edebiyatını göz ardı etmemek, bunları da bilmek, öğrenmek, tarihî ve sosyolojik bir görüşle incelemek ve değerlendirmek lâzımdır. Bu da aydınların görevidir. Ülkenin sosyal bütünleşmesini ve kaynaşmasını sağlamak bakımından halk ve aydın kültürlerinin şuurlu bir senteze ulaşması şart ve gereklidir. Bunun gerçekleşmesi için de, aydınlar halka ve onun değerlerine yabancı kalmamalı, halkı yakından tanımalı, onun kültürel değerlerini yeni teknik ve metotlarla işleyip değerlendirmeli, çağın değişen ve gelişen şartlarına göre yeni baştan yorumlamalıdırlar. Halk-aydın kaynaşmasının temel şartı, doğru olan şekli de budur. Bilindiği üzere, Ziya Gökalp (1876-1924), “Halka Doğru” ve “Garba Doğru” adlı ünlü makalelerinde, Batı kültürüne yönelecek aydınlara, önce halkı, yani kendi öz kültürlerini, tarihimizi, yerli ve millî hayatımızı şekillendiren bütün değerleri iyice tanımalarını, duygu ve düşünce dünyalarını önce halka ait kaynaklardan beslemelerini tavsiye ediyordu. Gökalp’e göre, Batıyı tanıyan, onun kültür, sanat ve edebiyatlarıyla yakın temas içinde olan bir Türk aydınının kendi değerlerine yabancılaşmadan yeni bir sosyal kimlik kazanmasının ve halkla bütünleşmesinin başka bir yol ve yöntemi yoktu ve olamazdı. Burada önemli ve gerekli olan şey, kendi kültür dünyamızdan kopmadan bunu başarabilmek, her türlü medenî gelişme ve yenileşmeye açık olmak, kısaca modern ve yeni olanla geleneksel olanı, yerli ve millî olanı at başı birlikte yürütebilmektir. Başta Japonya olmak üzere, dünyada bunu başaran pek çok ülke vardır. Eğer buna kişi bazında bir örnek göstermek gerekirse, aklı ve mantığı ile, dünya görüşü ve hayat felsefesiyle batılı bir aydın portresi çizen Tecer’i gösterebiliriz. O, bunu başarmıştır. Zira Fransa’da kaldığı yıllar ve Batı kültürünü yakından tanıması, onu kendi kültür dünyamızın değerlerinden uzaklaştırmadığı, gelenek ve göreneklerimizden koparmadığı gibi, tam tersine onlara daha fazla bağlanmasına ve yönelmesine yol açmıştır. Bu bakımdan Tecer’i, bazı yönleriyle, on yıla yakın bir süre Paris’te yaşadıktan sonra, memlekete, gidişinden çok farklı bir formasyon ve misyonla, tarihî ve kültürel değerlerimize derin hayranlık hisleri ile dolu olarak dönen Yahya Kemal (1884-1958)’in tipik bir benzeri saymak mümkündür. Şüphesiz çok donanımlı ve şuurlu bir vatansever olarak Tecer’in halk kültür ve sanatına yönelmesinde, bütün ömrünü bu alandaki çalışmalara adamasında, içinde yaşadığı şartlarla birlikte Gökalp’in yukarıda açıklanan örüş ve düşünceleri de çok etkili olmuştur. O sebeple Tecer’in, maalesef bir türlü gerçekleştiremediğimiz ve bugün hâlâ çok muhtaç olduğumuz bir halk-aydın birlikteliğinin ve kaynaşmasının arayışı içinde olduğu, Gökalp’in görüş ve düşüncelerini kendine has bir metot ve anlayışla hayata geçirmek için çalıştığı söylenebilir.
Şairliği ve Şiirleri
Tecer’in, şiirin dışında eser verdiği sahalarda nispeten daha fazla tesirli olduğu, Türk halk bilimine ve halk kültürüne yaptığı hizmetler, tiyatro yazarlığı ve eğitimciliği ile biraz daha fazla öne çıktığı görülürse de, bu onun şairliğine asla gölge düşürmez. O, kendine has şiir anlayışıyla öce seçkin bir şairdir. Sanat hayatında takip ettiği en önemli ve kesintisiz çizgi daima şairliği olmuştur. Diğer faaliyetleri ve çalışmaları arasında belki az ve öz yazmıştır, ama ölünceye kadar şiir yazmayı da ihmal etmemiştir. İlk şiirleri 1920-1921 yıllarında Yahya Kemal’in yönetiminde yayınlanan Dergâh Mecmuası’nda görülür. Fakat acemilik dönemini geçirmiş olgun bir şair olarak tanınmaya başladığı, adının o dönem şiirimizin ünlü isimleri arasında yer alan Ahmet Hamdi Tanpınar (1901-1962), Necip Fazıl Kısakürek (1905-1983), Ahmet Muhip Dıranas (1909-1980) gibi şâirlerle birlikte anıldığı yıllar 1930’larda başlar. Bu yıllarda değişik dergi ve gazetelerde üst üste yayımladığı Nerdesin? ve Orda Bir Köy Var Uzakta vb. gibi gerçekten çok güzel ve başarılı şiirleri başta olmak üzere Anadolu insanının çeşitli meselelerini ve Anadolu’nun tabiî güzelliklerini konu edinen şiirleri ile dikkatleri üzerine çeken ve Mehmet Kaplan (1915-1986)’ın, Orda bir köy var, uzakta/ O köy bizim köyümüzdür mısralarını örnek göstererek, “Tecer, iyi söylenilmiş iki mısraı ile bütün bir şiir akımı doğuran insandır.” diye tanıttığı Tecer, “Beş Hececiler” ve “Yedi Meşaleciler” den sonra ve özellikle Cumhuriyetle birlikte hızlı bir gelişme sürecine giren yeni şiirimizde, sade Türkçe’nin ve hece ölçüsünün en güzel örneklerini ortaya koyan şairler arasında yer almakla birlikte, onun şiirini çağdaşlarından bariz bir şekilde ayıran taraflar da vardır. İlk şiirlerinde romantik aşkları, ölüm, hüzün, yalnızlık gibi ferdî temaları daha fazla işlediği görülür. 1930’da gittiği Sivas ve çevresinde, halk kültürümüzün zenginliğini yakından tanıdıktan, bu kültürle haşir neşir olduktan sonra bu temalara başka temalar da eklemeye başlar ve dönemin genel havasına uygun olarak 1930’lu yılların başında öncülüğünü Faruk Nafiz Çamlıbel (1898-1973)’in yaptığı memleketçi ve Anadolucu şairler kervanına artık kişiliğini bulmuş bir şair olarak o da katılır ve daha çok memleket ve toplumun çeşitli meselelerini konu edinen şiirler kaleme alır. Bundan sonraki süreçte onun şiirinin ve sanatının büyük ölçüde halk bilgisi (folklor) ve kültüründen beslendiği görülecektir. Bu, başlangıçta daha çok canlı halk Türkçesine yer verme ve halk motiflerini kullanma şeklinde kendini gösterirse de, giderek bütün folklor zenginliklerimizi ve Anadolu insanının sosyal ve kültürel bütün meselelerini kapsayacak şekilde genişler; konuşulan canlı halk Türkçesini esas alan kendine has yeni bir şiir dili ve büyük bir ustalıkla kullandığı hece ölçüsü ile, Türk halk şiiri ve âşıklık geleneğinden de faydalanarak, köylü-şehirli ayırımı yapmadan insanımızın düşünce, hayâl ve heyecanlarını, onun kahramanlık duygusunu, temiz karakterini, Anadolu’nun tabiî güzelliklerini nakış nakış işleyen ses ve âhenk zengini şiirler kaleme alır. Çok titiz ve dikkatli bir araştırmacı olan, dili büyük bir ustalıkla kullanan, şiirin kendi devrinde gösterdiği değişme ve gelişmelere göre şiirini ve sanatını yeniden gözden geçirme, yeniliklere kolayca adapte olma başarısını gösteren Tecer, şiir sanatındaki asıl gücünü de bu dönemde yazdığı şiirlerle gösterir. Onun bütün şiirlerinin aynı seviyede güzel ve başarılı oldukları elbet söylenemez, ama hâlâ sevilerek okunan, dillerden düşmeyen Nerdesin?, Halay, Halay Çeken Kızlar, Besbelli, Çıngırak, Ölü, Rüzgâr, Orda Bir Köy Var Uzakta vb. gibi, titiz bir işçiliğin, sabır yüklü bir arayışın meyvesi olduğu görülen şiirlerin, fevkalâde güzel ve başarılı şiirler olduğunu söylemek de bir hakkın teslimi olur. Bunlar Tecer’i has şairler kervanına katmak için kâfi derecede muvaffak olmuş örneklerdir ve aynı zamanda onun halk kültüründen beslenen, yerli ve millî bir üslup taşıyan, fakat çağdaş ve yeni şiirin ilkelerinden de taviz vermeyen şiir anlayışı yolunda aldığı büyük mesafenin de bir göstergesidir.
İlk şiirlerinden 20 kadarını 1932 yılında Sivas’ta iki formalık küçük bir kitapçık hâllinde ve Şiirler adıyla bastırmış olan Tecer, bunun dışında ölünceye kadar şiirlerini bir kitapta toplayıp bastırmış değildir. Ölümünden sonra şiirleri önce Vecihi Timuroğlu’nun bir sunuş ve değerlendirme yazısıyla 1980 yılında, ikinci olarak da kızı Leyla Tecer tarafından Ahmet Kutsi Tecer’in Bütün Şiirleri adıyla 2001 yılında topluca yayınlanmıştır. Cumhuriyet dönemi kültür, sanat, edebiyat, eğitim ve fikir hayatımızın en verimli ve çalışkan kalemlerinden biri, yaşadığı dönemde zengin kültürü ve bilgisi ile öne çıkan bir Türk entelektüeli olan Tecer, 1967 yılında bu dünyadan ardında gerçekten iyi bir ad bırakarak göçmüş nadir insanlardandır. Onu minnet ve rahmetle anıyoruz.
Başlıca kaynaklar:
A. H. Tanpınar, Edebiyat Üzerine Makaleler, İstanbul 1969.
Mehmet Kaplan, Edebiyatımızın İçinden, İstanbul 1978.
Vecihi Timuroğlu, Ahmet Kutsi Tecer: Kişiliği, Sanat Anlayışı ve Tüm Şiirleri, Ankara 1980.
Sevgi Gökdemir, Ahmet Kutsi Tecer, Ankara 1987.
Mustafa Özbalcı, Ahmet Kutsî Tecer: Şairliği ve Şiirleri Üzerine Bir İnceleme, Ankara 1998.
H. Rıdvan Çongur, Doğumunun100. Yıldönümünde Ahmet Kutsi Tecer, Ankara 2001.
Leyla Tecer (Haz.), Ahmet Kutsi Tecer’in Bütün Şiirleri, Ankara 2001.
Süleyman Kazmaz, A. Kutsi Tecer: Hayatı ve Eserleri, Ankara 2008.
Ümid
Qorxma tikanından batsa əlinə,
Tikanlı qızılgül dərməyi öyrən
Öyrən pərvanətək şamı sevməyi,
Özünü gözümdə görməyi öyrən.
Bəlkə sevgi deyil, bu bir xəyaldı,
Xəyallar qoyununda bəsləyir məni.
Qəlbini dindirmə, bilirəm, laldı,
O da baxışıyla səsləyir məni.
Yenə öz-özümlə qalım baş-başa,
Yenə həmdərd bilim kədəri, qəmi.
Get öz taleyini özünçün yaşa,
Mənə ümid vermə sədəqə kimi.
Sevgi ucalığı
Çəkilib dar ağacına
Saralıb, solub ümidim.
Bircə telefon zəngindən
Asılı qalıb ümidim.
Qətlinə fərman verilib
Neçə arzu, diləyimin.
Məni asmaqçün hörülüb
Şah damarı ürəyimin.
Ucaldar məni bu sevda,
Ömrüm qalarsa yarıda.
Cismim sizdən aşağıda,
Ruhum sizdən yuxarıda.
2011
Getmək mümkün olsa…
Gözlərimdən gülüş,
qəlbimdən sevinc ayrılan kimi
ayrılıb getsəm uzaqlara,
yaralı ürəyimin qaysağını qoparan kimi
qoparıb baxışlarımı gözlərindən
gedərdim
mümkün olsaydı getmək…
Gedərdim yeni sevgilər olan yerə
gedərdim
məsələn
dənizlə göy üzünün öpüşdüyü
üfüq xəttinə tərəf
amma
ordan da
ayrılıq qoxusu gəlir
orda da
sevgi var
saflıq var
ölüm var…
Mümkün olsaydı getmək
ayrılığı tərk edərdim…
Allahşükür Ağa (Ağayev Allahşükür Güləhməd oğlu).
1991-ci ildə Saatlı rayonunun Əhmədbəyli kəndində anadan olub. 2013-cü ildə Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunun filologiya fakültəsini bitirib. Uşaqlıq illərindən bədii yaradıcılıqla məşğul olub, şeirləri müxtəlif mətbuat orqanlarında çap edilib.
Üç kitab müəllifidir. AYB-nin üzvüdür. Prezident təqaüdçüsüdür.
Hazırda Saatlıda Azərbaycan dili və ədəbiyyatı müəllimi işləyir.
Ləpir
Axşam qoyub gəldiyim ayaq izlərimi
Səhər qarşılayıram,
Demək yaşayıram.
Bir ayaq ləpirim
Axşam yağan yaz yağışından
Bir ovuc su saxlamış içində…
Bir alagöz sərçə su içir
Ayaq ləpirimdən.
Başını yuxarı qaldırdıqca
Sərçənin duasını eşidirəm:
“Allah, sabahımız üçün də
Bir ayaq saxla.”
Elə sevinirəm ki,
əyilib baxıram
ayaqlarıma…
Allahşükür, Dünən saat 21:19-da gönderdi
Qayıdıram
Atılıb düşürəm
Qayıdıram torpağa.
Küləklər əlim,
Şimşəklər dilim.
Buludlar telim,
Gedirəm torpağa.
Bir az ağlamağımla,
Bir az oynamağımla,
Gedirəm.
Deyirlər torpaqlar azalıb
Qayıdıram torpağa.
Bir parça suyuydum,
Bir qalaq daşıydım,
Bir çəngə buluduydum,
Adam kimi qalxdım ayağa.
Buludlar,
Daşlar,
Sular azalıb
Qayıdıram yerimə…
Allahşükür, Dünən saat 21:20-da gönderdi
Uşaq dükanı
Uşaq dükanlarında
Paltarlar qışqırır,
Ayaqqabılar tappıldayır,
Papaqlar atılıb düşür,
Köynəklərin qolları əl eləyir,
Səsləri qıfılları silkələyir:
“Buraxın bizi,
Hardasa üşüyürlər uşaqlar”.
Allahşükür, Dünən saat 21:21-da gönderdi
Bayıl türməsi
Bu asfaltın altında
Bayıl türməsi olub bir vaxt.
Bizdə ürəyə bax, gör hardan keçirik?
Ayağımı yerə bərk vururam
Burda, bax burda,
Müşfiqin dodağının qanı var.
Burda, bax burda,
Müşfiqin bir şeiri var, divara yazılan,
Hecası cızılan.
Gərək o divar parçasını götürüb saxlayaydıq.
Burda, bax burda,
Torpağın altında
Sızıltılı bir ah var.
Burda, bax burda,
Bir günah var…
Yanımdakı qoca bir qadın deyir mənə
Türməni çoxdan köçürüblər.
Deyirəm: qanı da?
Allahşükür, Dünən saat 21:22-da gönderdi
Çiçəklər, əllər
Məncə, çiçəklərin
Ən gözəl xatirəsi sənin əllərindi.
Həm çiçəyə bənzəyir,
Həm də boş qalıb indi
Çiçəklərin yuvası kimi.
Əllər daha çox ağlayır, məncə.
Çünki əllərini bəzəyən güllər
Bir azdan zibil qabını
Eyni ahənglə sevindirəcək.
Indi çiçəkmi vəfasızdı, yoxsa əllər?
Məncə, çiçəklər.
Əvvəl torpağı sevindirdi,
Sonra qonşunun uşağını.
Sonra bülbülü,
Sonra sənin əllərini,
Indi də zibil qabını.
Arxasınca ağlayan xatirələr,
Çiçəklərin ayağının tozudur,
Məncə.
Allahşükür, Dünən saat 21:23-da gönderdi
Səs salmayın
Xəbər gözləyən nənəm,
Çoxdandı dayanıb
Bir səsin nişanında.
Qorxuram həyətdəki
Uşaqların ağzından
Bir səs çıxıb
Gedib dəyə nənəmə.
Kababı köz öldürər,
İgidi söz öldürər,
Babamı güllə öldürdü,
Nənəmi səs öldürər.
Siz allah, səs salmayın…
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, Azərbaycanda ATATÜRK MƏRKƏZİnin ictimai-siyasi şöbəsinin müdiri, Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi (DGTYB) Məsləhət Şurasının Başkanı, şair, publisist, yazıçı Əkbər Qoşalının “Xayolimni Chaqırdım” adlı adlı yeni şeirlər kitabı işıq üzü görüb.
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti
və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi.
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş məsləhətçisi, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı
Niyə mənə sevdalandın
Ay ömrümün al çələngi?
Mən yandım…
Oda qalandın…
Budurmu eşqin ahəngi?
Bir narıncı əl dəsmalı
Küləyə qoşulub qaçdı…
O dəliqanlı külək
Bizim
Pəncərədə oyaq qaldı..
Var oluşun – işıq selim…
Unutmuşam ağ şamları…
Bir mənəm, bir də şeirim…
Bir də Gəncə axşamları…
Azərbaycan Yazıçılar Birliyi və Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, Dünya Gənc Türk Yazar Birliyi (DGTYB) Məsləhət Şurasının üzvü, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent, şair, tənqidçi, ədəbiyyatşünas
Ne kadar şair var Allah
Ne kadar şair var Allah
Herkes mi şair doğulur?
Boynunda sözün kendiri
Ne kadar şiir boğulur.
Hepsi şahtır söz tahtında
Sözün bu ucuz vaktinde
Kimi yıkılır bahtından
Kimi de sözden yıkılır.
Kula döndük kul dünyada
Çıkmaya yok yol dünyada
Bu şairden bol dünyada
Allah yüreğim sıkılır.
Türkçeye çeviri: Coşkun Karabulut
Gözlərimdə qara bulud-
Yağım sənin yoxluğuna.
Yaşa, yaşa ölənədək,
Baxım sənin yoxluğuna.
Haqlısan, haqsan, əyilmə,
Könlümdə sağsan, əyilmə,
Zirvəsən, dağsan, əyilmə,
Qalxım sənin yoxluğuna.
Tapammırsan? Tapmacadı!
Adın gizli hər hecada.
Qurban olsun bu gecə də
Yuxum sənin yoxluğuna.
Sonra düşündüm ki,
Qoy hamı getsin,
Getdilər… Getsinlər,
Əcəb iş oldu.
Sonra düşündüm ki,
Unudum mən də,
Sonra unutmaq da
Pis vərdiş oldu.
Unutdum hər şeyi,
Hamını bir-bir,
Unutdum doğmanı,
Unutdum yadı.
Yadımdan çıxmağa
Hazırdı hamı,
Heç kim yaddaşımda
Bir iz qoymadı.
Nə oldu? Arzuya çatmışammı bəs?
Ömrün hansı çağıdı?
Uzun bir boşluğa
Zilləmişəm gözümü,
Saçım əllərimin oyuncağıdı.
Soyuyuram hər şeydən,
Tamam ruhdan düşürəm.
Göyün mavi üzündə
Qalan ruhum qəribdi.
Bir quşun dimdiyində
Yerə düşən dən kimi
Yetişibdi əllərim,
Tanrı mənim əllərimi dəribdi.
Bekara qayğılar başımı qatır,
İş-güc, ev-eşik, bir də –
Nə yaxşı var – uşaqlar.
Ömrüm boyu darıxdığım
Kimdir, nədir – bilmədim,
Yanağımın divarından asılıdı uzaqlar.
Sınıq güzgü
Axşam qaraldır yolları,
Göy üzündəki gün düşür.
Keçirsən bir sınıq güzgü önünə,
Şəkil çəkdirirsən.
Görürsən ki, şəklin də üzgün düşür.
Sonra əllərini salıb yanına
Dolaşırsan gecələyən küçəni.
Neçəyədək sayım sonra qayıtsın?
Söz ayağım altında
Haqdan gələn haqqıma
Bir kağız kölgə salıb.
Çoxundan hündür boyum
Çox vaxt kölgədə qalıb.
Bir biləsən bu kölgə
Bəxtimə hardan düşüb.
Dərdlər bəxtəvər olub,
Dərdlər burda görüşüb.
Kiçik olsun, ya böyük,
Qaxınc olsun, ya da görk,
Daşıyıram kölgəmi
Yarı qürur, yarı yük.
Öz başımın kölgəsi,
Öz ayağım altında.
At, kölgəmə atılan
Söz ayağım altında.
2007.
Kimə qucaq açdımsa
Kimə qucaq açdımsa,
tikantək gəldi üstümə,
didik-didik etdi ruhumu, canımı,
durdu qəsdimə.
Kimə qucaq açdımsa,
qamçıladı qollarımı,
nə bacardı
baltaladı kölgəmi, izimi,
qılıncladı yollarımı.
Kimə qucaq açdımsa,
can söylədim,
canına ağrı aldı,
barmağımı bal elədim,
zəhər-zəhrimar sandı.
Kimə qucaq açdımsa,
dost dedim, düşmən oldu,
düşdü izimə,
qaçdım başım əlimdə,
mənə başımı qorumaq qaldı.
Kimə qucaq açdımsa,
xəyal qırıqlığı,
etibar,
etimad itkisi
divan tutdu bağrıma,
oturub fatihə oxudum
qucaq açdıqlarıma.
Mən adda günahın ola.
Tükənib son nəfəs kimi
Çəkdiyin hər dolu ahda,
Mən adda günahın ola,
Boğulasan bu günahda.
Mən cənnətəm, mən cəhənnəm,
Arzulama, məni belə,
Bihuş edib cənnətimdə,
Yandıraram yanğım ilə.
Günahdırsa adı əgər,
Bəxtəvər başına bunun,
Bir şey ki, yeri könüldə,
Kimə günah, kimə qanun.
Tanrı duası sayılar,
Bir hökmü vermişsə ürək.
Təki günahın mən olum,
Günahkarlar da sənintək!
Yenə güllər açdı, mövsüm yaz oldu,
Gözümdən sükuta dama bilmədim.
Darıxmaq o qədər əlçatmaz oldu,
Darıxa bilmədim, uma bilmədim.
Qışın sərt üzünü unutdu torpaq,
Bir quş cəh-cəhiylə günəş oyandı.
Çəkildi torpağa yaşıl bir duvağ,
Güllər çeşid-çeşid rəngə boyandı.
Bir ətrin sevgini itirdiyi suç,
Bir ətrin üstündə ümid tapıldı.
Çır-çırpı daşıdı ana qaranquş,
Eyvana bir qəşəng yuva yapıldı.
Bir gülə uzandı kəpənək əli,
Kəpənək gül oldu, gül də kəpənək.
Hardasa dodağı qaçdı bir gülün,
Kəpənək ətriylə açdı bir çiçək.
Yaz şeiri
Göyərib göy üzünün
damarı gömgöy yenə.
Dəli yaz havasını
rüzgar geyib əyninə.
Havalanır torpağın
budaqlanan əlləri.
Tökülür bağ – bostanın
təzə açan gülləri.
Səpələnir hər yerə
qar kimi ağ çiçəklər.
Başlayır tədarükə
qarışqalar, böcəklər.
Uzaqlardan yol çəkir
yenə torpağın gözü.
Buludların su yükün
sağacaqdır göy üzü.
Bir can gəlir dünyaya
hər açılan ləçəklə.
Torpaqdan ətir çəkir
bal qoxuyan çiçəklər.
Bu yaz da bir xəyaldır,
yolların azmaq olar.
Bu yazın hər telinə
bir Şeir yazmaq olar.
Hər kəsə qismət olmaz
sevənlərə qoşulmaq.
Nə deyim?!
Gözəl idi
sənin məftunun olmaq…
Qarşımızda sədd olan,
Hər nə vardı, boş idi.
Keçib bütün yollardan
sənə gəlmək xoş idi.
Xəyal qürub edəndə
ümid gün tək doğardı.
Yağış kimi sevilmək,
gül kimi sevmək vardı.
Bütün gün, bütöv ömür
belə sevdaya fəda,
Hərdən tənhalıq yükü,
təklik hissi olsa da.
Mən qurdum xəyalların
ən safın, gözəlini.
Anan xonça bəzəyib
gəlin edirdi məni.
Cütləyib əllərini
qısaraq boş bağrına,
Gözəl idi
xəyalən
Ana olmaq oğluna.
Hər kəsə qismət olmaz
sevənlərə qoşulmaq.
Nə deyim?!
Gözəl idi
sənin məftunun olmaq.
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru,
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, “Kitab Evi” İctimai Birliyinin sədri
QAZİLƏRİ SALAMLAYIRAM
Döşünə qəlpəni qızılgül kimi,
Taxan Qaziləri salamlayıram.
Düşmən üzərinə çoşğun sel kimi,
Axan Qaziləri salamlayıram.
Üz-üzə dayanıb mənfur yağıyla,
Keçib imtahandan can sınağıyla,
Girdiyi meydandan tək ayağıyla
Çıxan Qaziləri salamlayıram.
Gedib babaların şanlı iziylə,
Savaşa atılıb bıçaq-nizəylə..
Gözünü itirib, könül gözüylə,
Baxan Qaziləri salamlayıram.
Payız gətirsə də ömürünün yazı,
“Cəngi”də dil açdı qəlbinin sazı,
Qoymadı zəfərə bizi tamarzı,
O xan Qaziləri salamlayıram.
Adilə Nəzər 06.12.2020
*Eşq olsun, Salam olsun Azərbaycan igidlərinə!
Onların sayəsində
Açılsa yenidən tutqun havalar,
Başımız üstündən bulud dağılsa..
Mənim taleyimə yazıl, nə olar,
Bu fani dünyaya bir də doğulsan..
Çox olar yəqin ki, üzünə gülən,
Az olar mənim tək qəlbini bilən.
Ağzımın bu acı vaxtında gələn,
Xoş rəftar, ləziz dad, şirin noğulsan.
Axı nə sən doğma, nə də mən yadam..
Sən qısqanc, mən isə azad qadınam.
Məni öldürməyə nə var ki, adam,
Məni yaşatmağa çalış, oğulsan.
03.05.2021
Özümü düşünəndə yadıma sən düşürsən,
Göyərçin qanadıtək qopur içimdən bir ah.
Mən tənhayam, sən Təksən, bəlkə sən də üşürsən,
Elə isə halımı özün bilirsən, Allah.
Yaralayır dərinə süzülən göz yaşları, –
Heyif, qoymaq olmayır ürəklərə sarğılar..
Dağıdıb buludları, kəssəm də yağışları,
Qalır gicgahlarımda zoqquldayan ağrılar.
Nə olar, hisslərimə hörmət elə, bəd demə,
Çəkdiyimi duy yetər, başqa heç nə arama.
Sənə sual verməyə qorxuram, nə həddimə,
Amma niyə fələyin duz basır hey yarama.
Mən Özümün oduna pərvanətək yanıram,
Alovumdan cücərir arzuların hər dəni.
Sənin Bir olduğuna ürəkdən inanıram,
Aç, sənə qurban olum, aç, aradan pərdəni.
Bilirəm, hər varlığı sevgilə bəzəmirsən,
Uzağa getməliyəm bu fikir, bu ağılnan.
Mən sənə bənzəsəm də, sən mənə bənzəmirsən,
Gücündən pay ver mənə, ey özündən doğulan.
01.05.2021
Ölüm yatağında bir qarı gördüm,
Solmuş bir çiçəkdi, budaqdan düşüb.
Boylanmaq istəyir, göz aça bilmir,
Ağrılar canına sazaqdan düşüb.
Təsəlli ləngitmir, dayaq saxlamır,
Gedir son mənzilə, ayaq saxlamır,
Nişan üzüyünü barmaq saxlamır,
Gəlinlik sırğası qulaqdan düşüb.
Toxunmur xalısı, daranmır yunu,
Görünür gözünə dünyanın sonu.
Qalıb urvalığı, qurtarıb unu,
Asılmır qazanı, ocaqdan düşüb.
Kəmər kənardadı, beldən ayrılıb,
Daraq toz içində, teldən ayrılıb,
Ən gözəl söhbəti dildən ayrılıb,
Ən şirin nəğməsi dodaqdan düşüb.
Dağ aşır, düz keçir ömrün yolları,
Əyilir sabahdan axşama sarı.
Ömrün səfərini bitirir qarı,
Güzarı yenə də torpaqdan düşüb!
Arzularım, diləklərim sənə yüzdü, mənə min,
Yanaqların nəm görməsin sənin kimi sənəmin.
Yolçu sən ol, yol mən olum, keç üstündən sinəmin,
Uzaqlığın məndən ötrü hicran deyil, bəs nədir?!
Gözəlliyin gözlərimin qarasıdır, ağıdır,
Ürəyimdə məcnunluğun zilə qalxan çağıdır.
Dalğalar var, sahilləri döyür, didir, dağıdır
Varlığımda baş qaldıran tufan deyil, bəs nədir?!
Baxışınla baxışımı oxşa incə, sev incə,
Göz dəyməsin gözlərində güllər açan sevincə.
Belə vurğun baxmağını günah sayma bu gəncə,
Günəbaxan al Günəşə heyran deyil, bəs nədir?!
Əvəzimdə hər kim olsa, yaşamaqdan bezərdi,
Gözləməkdən duyğulanm köz-köz olub közərdi.
Daş olsaydı ömrü boyu həsrətinə dozərdi,
Əriməzmi bu Zəlimxan, insan deyil, bəs nədir?!
Gördüyündən gözü-könlü bulanar,
Nənələrin ürəyinə dəyməyin.
Yaraları göz-göz olar, sulanar,
Nənələrin ürəyinə dəyməyin.
Sapa dönər, yumaq olar, bükülər,
Xalı kimi ilmə-ilmə sökülər,
Şüşə qəlbi parçalanar, tökülər,
Nənələrin ürəyinə dəyməyin.
Deməyin ki, bir ayağı gordadı,
Ömrü-günü əcəl adlı tordadı.
Nəvələrin nağıl payı ordadı,
Nənələrin ürəyinə dəyməyin.
Bir bulaqdı, içilməsə kor qalar,
Bir ocaqdı, közü sönər, qor qalar,
İldən-ilə saçlarında qar qalar,
Nənələrin ürəyinə dəyməyin.
Dağ olsa da acı sözdən incələr,
Bucaq seçər, öz yerini künc elər.
Şirin kəlmə qocalan gənc elər,
Nənələrin ürəyinə dəyməyin.
Yaxşı baxın arxaya siz, önə siz,
Ucalıq var, nədən ötrü enəsiz.
Fikirləşin, sabah siz də nənəsiz,
Nənələrin ürəyinə dəyməyin.
Gərdən sınar, kəmər düşər, bel inlər,
Toxunarsan, ürəyində tel inlər.
İnsaf edin, ay nainsaf gəlinlər,
Nənələrin ürəyinə dəyməyin.
Dillər ayırır bizi,
dinlər ayırır bizi,
Şeytanlar nifaq salır,
cinlər ayırır bizi.
Sevgilər yox, qəzəblər,
kinlər ayırır bizi,
Həyatımın, ömrümün,
dinimin adı sevgi.
Mənim bircə dinim var,
dinimin adı sevgi.
Ruh Adəmə verildi,
Adəmi ruh yaratdı,
Bəşəri xilas üçün
gəmini Nuh yaratdı.
Savaşı, qan-qırğını,
qara günü yaratdı,
Harayımın, səsimin,
ünümün adı sevgi.
Mənim bircə dinim var,
dinimin adı sevgi.
Xızır, Davud, Süleyman,
Musa, İsa, Məhəmməd,
Hər biri təpə-dırnaq
işıq, sevgi, məhəbbət.
“Vəhdəti-vücud” – dedi,
vücudda tapdı vəhdət,
Namazımın, qibləmin
yönumun adı sevgi.
Mənim bircə dinim var,
dinimin adı sevgi.
Sevgi Günəş kimidir,
düzə, tərsə bölünməz,
Təriqətə, məzhəbə,
sinfə, dərsə bölünməz.
İngilisə, almana,
rusa, farsa bölünməz,
Türkümün, ərəbimin,
çinlimin adı sevgi.
Mənim bircə dinim var,
dinimin adı sevgi.
Kökümün, budağımın,
dizimin, dirəyimin,
Ruhumun, nəfəsimin,
canımın, ürəyimin,
Təndirimin, təknəmin,
duzumun, çörəyimin,
Sünbülümün, tarlamın,
dənimin adı sevgi.
Mənim bircə dinim var,
dinimin adı sevgi.
Doğulmağım da sevgi,
ölməyim də sevgidi.
Kəfənimin, qibləmin,
sonumun adı sevgi,
Ruhumun, nəfəsimin,
canımın adı sevgi.
7 sentyabr 2002
“Oğlumla söhbət” şeirlər silsiləsindən
O qarlı zirvədə görünən qala,
“Koroğlu qalası” adlanır, oğul.
Qərinələr ötüşüb düşsə də, yola,
Eli düşünəni el anır, oğul.
Koroğlu getsə də, vüqarı getmir,
Koroğlu dağ olur, dağ olan itmir!
*Bu şeir Xalq şairi Hüseyn Arifin 1966-cı ildə Bakı şəhərində, Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı tərəfindən kütləvi tirajla (15000) işıq üzü görən “Yollar və xatirələr” şeirlər və poema kitabından seçilib.
“Oğlumla söhbət” şeirlər silsiləsindən
Kərəm meydanıdır gördüyün meydan,
Burda zalımların qırdı belini.
Gücsüzə güc verdi, xəstəyə dərman,
Uzatdı ellərə kömək əlini.
Dediyi bir söz də qalıb yadigar:
-İgidi qılınc yox, qeyrət yaşadar.
*Bu şeir Xalq şairi Hüseyn Arifin 1966-cı ildə Bakı şəhərində, Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı tərəfindən kütləvi tirajla (15000) işıq üzü görən “Yollar və xatirələr” şeirlər və poema kitabından seçilib.
“Oğlumla söhbət” şeirlər silsiləsindən
Düzlər… Geniş düzlər gülür baharda,
Baxdıqca nə ucu, nə bucağı var.
Yarıac, yarıtox yaşasalar da,
Yüzdən çox ömr edib burda babalar.
Bu torpaq, bu günəş, bu su, bu hava,
Min gözə işıqdır, min dərdə dava.
*Bu şeir Xalq şairi Hüseyn Arifin 1966-cı ildə Bakı şəhərində, Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı tərəfindən kütləvi tirajla (15000) işıq üzü görən “Yollar və xatirələr” şeirlər və poema kitabından seçilib.
Keçdi hicran dəmləri, nazəndə yarım yoldadır,
Nazəninim yoldadırsa, laləzarım yoldadır.
Sevgi dünyasında mən bir kimsəyə baş əymərəm,
El bilir, qoy bilməyən bilsin, vüqarım yoldadır.
Gözləri cananımın dilbər Xəzərdən rəng alıb,
Eşqinə sadiq bahar sözlü nigarım yoldadır.
Ötməsin bağçamda bülbül bir daha gül eşqinə,
Öz gülüm, öz bülbülüm, öz nəğməkarım yoldadır.
Qoy xəzan “mən, mən” deyib bağçamda cövlan etməsin…
Mən Süleyman Rüstəməm, fəsli-baharım yoldadır.
Ey qələm, yaz, yenə yaz, heç belə dövran olmaz,
Havasından udan, ömründə peşiman olmaz.
Çevirək gəl, vətəni gülşənə başdan-başa, gəl,
Yurdunu, millətini “sevməyən insan olmaz”.
Bunu dar gündə sınaqdan keçirib insanlar,
Quru sözlə vətənin dərdinə dərman olmaz.
Mən də şair kimi tək gəlməmişəm dünyaya,
Zirvələr aşmaq üçün təklərə meydan olmaz.
Vətənimdə daha qüdrətli Süleymanlar olar,
Onların heç biri lakin bu Süleyman olmaz!
Kim deyir mən bu vətən mülkünə mehman kimiyəm?
Yox, bahar ömrümüzün can evinə can kimiyəm.
Toqquşur göydə buludlarla şeir dalğalarım,
Şairəm, sanki bu qəlbimin bir ümman kimiyəm.
Birdir hər yerdə mənə həm aşağı, həm yuxarı,
Yox təkəbbürlə işim, sadə bir insan kimiyəm.
Gəzirəm əldə qələm şerimizin bağlarını,
Qoymaram bassın alaq bağları, bağban kimiyəm
Keçmədim köhnəliyin baş qapısından içəri,
Yeni şerin, yeni taxtında Süleyman kimiyəm
Doğma kənd… anamın qonağıyam mən,
Fikrimdə dünyanın söhbəti, sözü.
Doymuram ocağın hənirtisindən,
Ev ata evidir, göz palıd. gözü.
Ürək dilə gəlib danışa bilməz,
Bu yurdu, yuvanı yada salmasa.
Qartal üfüqlərdə yol aça bilməz,
Dincini torpaqda enib almasa.
*Bu şeir Xalq şairi Hüseyn Arifin 1966-cı ildə Bakı şəhərində, Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı tərəfindən kütləvi tirajla (15000) işıq üzü görən “Yollar və xatirələr” şeirlər və poema kitabından seçilib.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, “Hüseyn Arif” Ədəbi Məclisinin sədri
Tanrım, qələmini qırağa qoyma,
Sonuncu cizgimi çəkib tamamla.
Yarımçıq qoyduğun köhnə şeirəm,
Bir bəyaz kağıza büküb tamamla.
Qoyma qiyamətə qalsın nəyisə,
Yuyum göz yaşımda öz günahımı.
Qorxuram,alışsa ərşi yandırar,
Gizlət Kərbəladan qopan ahımı.
Çıxart “olmaz”ların içindən məni,
Bircə yol zamanı geriyə fırlat.
Hər dərdə,əzaba bir azca sevinc,
Hər ağrı-acıya bir az şirin qat.
Hər düşən yarpaqdan halısan axı,
Içindən yıxılan adamı saxla.
Müqəddəs evinin bir addımında
Hər gün təkrarlanan edamı saxla.
Qıyma içimizdə sevgilər ölsün,
Bir dərdi dərmansız,dəvasız qoyma.
Bircə uşağı da evsiz-eşiksiz,
Bircə sərcəni də yuvasız qoyma.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, “Hüseyn Arif” Ədəbi Məclisinin sədri
Mən bir səhər hamıdan çıxıb gedə bilərəm,
Bir söz də söyləmərəm,qınamaram heç kimi.
Nə varsa yaddaşımdan qazıyaram,silərəm,
Səbrim yoxdu,dayanıb sınamaram heç kimi.
Canım,vallah,yalandı şairlik də,filan da,
Bax,hər gecə özümü ürəyimdən asıram.
Bir əzabın odunda közərdirəm sözləri,
Mən şeir ha yazmıram,sinəmə dağ basıram.
Bilirəm,acizlikdi kimdənsə sevgi ummaq,
Təbəssümlə,baxışla yalvarmaqdı kiməsə.
Elə yanıb əllərim,uzatmağa qorxuram,
Bir vaxt yaman düşmüşdüm bir dəlisov həvəsə…
Qəm yemə,keçdi getdi…indi susuz səhrayam,
Bir əlçim bulud tapım gözlərimi sıxmağa.
Güclə sürüyüb gedir hərə öz şələsini,
Axtarsan bir adam yox,kövrəlib darıxmağa.
Zamanın qatarında kim yatmış,kim oyaqdı?!
Kim var bircə gecəılik düşüb qonaq qalmağa?!
Qoymadılar qayıdam bir gün uşaqlığıma,
Qoymadıar məni də dönüb adam olmağa.
Müsahibimiz Türkiyənin məşhur aşığı, YUNESCO-nun “Canlı insan xəzinəsi” titulunu qazanmış Şərəf Taşlıovadır
Şərəf Taşlıova: “Dünyanın bugünkü düzənini ən iyi şəkildə idarə edə biləcək əxlaqi sistem aşıqlıq gələnəyinə bağlıdır”.
– Ustad, Sizi bu sənətə gətirən nə oldu?
– Aşıqlıq ənənələri, deyimlər, türkülər, Quran. Yaxşı yadımdadır, mən hələ uşaq idim, cocuk bayramına hazırlıq görülürdü. Bir gün okul¬da öyrətmənim bizdən soruşdu ki, cocuklar, türkü söyləyən varmı ara¬nızda. Mən də o zaman 9 yaşında bir cocuk idim və dedim ki, mən söy¬ləyə bilərəm. Və ilk dəfə onda çıxış etdim. Sonra öyrətmənim məni konservatoriyaya göndərmək istədi. Ancaq atam rəhmətə getdiyindən gedə bilmədim. Sonra Aşıq Şenniyin oğlu Aşıq Qasım məni düyündə gördü, səsimi bəyəndi və beləcə mən aşıqlığa başladım.
– Neçə yaşından bu sənətə bağlandınız?
– 10 yaşından.
– Ustadınız kim olub?
– Aşıq Şenniyin oğlu Aşıq Qasım.
– Təkcə Türkiyədə yox, dünyada tanınmış sənətkarsınız. Sizi hər yerdə tanıyır və sevirlər. Türkiyədə aşıq sənəti ilə bağlı sizin fikirləriniz və bu sənətdə özünüzün keçdiyiniz yol oxucularımız üçün də maraqlı olardı.
– Təşəkkür edirəm. Aşıq sənəti özündə şeir, saz, söz, dastan və s. bir¬ləşdirir. Türkiyədə özünəməxsus aşıqlıq ənənəsi vardır ki, dədə-babalarımızdan bizə miras qalıb. Burada zəngin bir ustad-çıraq ənənəsi olub. Aşıq olmaq üçün ustad yanında yetişmək gərəkir. Ustad görmə-yənin iyi bir aşıq olması mümkün deyil. Beləsi aşıqlıq edə bilər, amma çox tərəfi boş qalar. Mən bu nərdivanların hər birisini keçdim.
Bu gün aşıqlıq çox zəngindir. Borçalıdan mənim ustamın bir ar¬ka-daşı var idi – Aşıq Şenniyin son şəyirdlərindən biri Aşıq İbrahim. Onun söylədiyi əski havalar bu gün bizim aşıqların söylədiyi havalardır. Qarsda çox məşhur aşıqlar olub. Aşıq Gülüstan vardı – Murad Çobanolunun babası, Aşıq Musa vardı, Aşıq Mirzə, Aşıq İslam Ərdənər və daha bir çox aşıqlar vardı ki, bunların hər birindən faydalandım mən. Tür¬kiyədəki aşıqların hər biri ilə görüşdüm. 44 il Konya aşıqlar bay¬ra¬mına qatıldım. Konya aşıqlar bayramı Türkiyədə çox geniş yayılıb və çox da böyük faydası olur. 20 ildir Uluslararası İstanbul festivalında iştirak edirəm. Yəni, Türkiyədə keçirilən aşıqlarla bağlı həmən-həmən bütün festivallarda, yığnaqlarda, toplantılarda iştirak etmişəm. Yurd dışında da bir çox ölkələrdə olmuşam. İngiltərə, Danimarka, Qırğızıstan, Qazaxıstan, Pakistan və s. ölkələrdə olmuşam. Hətta Pakistanda Azərbaycan elçiliyində bir proqram da yapdım. Türkiyə televiziya kanallarında, özəlliklə də TRT-də uzun illər proqramlar yapdım. Yurd dışında da kanallarda çı-xış etdim. Bunları söyləməklə demək istəyirəm ki, hələ uşaqlıqdan özü-mü hər kəsə tanıtmaq istəyim, diləyim vardı. Mən uşaq vaxtında, 6 yaşımda yetim qaldım, babam rəhmətə getdi və heç kimim yoxdu. Amma Allah bunları mənə nəsib etdi. Bir çox şeirlər, məqalələr, das-tanlar, hekayələr yazdım. Kitablarım işıq üzü gördü. Kitablarımdan birini Dil Kurumu, birini Milli Eyitim Bakanlığı çap etdirdi, biri də çapa hazır vəziyyətdədir.
Aşıqlıq gələnəyi millətin əxlaqıdır, kültürüdür, ailə mutfağıdır. Yəni, bir evdə süfrəyə qoyulan gözəl, dadlı yeməklər sağlığa faydalı olur¬sa, aşıq gələnəyi də özəlliklə türk milləti, hətta dünya millətləri – mən bunu Londonda da, Amerika da söylədim, – üçün faydalıdır. Dünyanın bu günkü düzənini ən iyi şəkildə idarə edə biləcək əxlaqi sistem aşıqlıq gələnəyinə bağlıdır. Bizdə atalar sözləri, deyimlər, qarşılıqlı söyləmələr, dastanlar vardır ki, bütün dünya bir araya gəlsə, bunlardakı hikmətlərdən faydalansa dünyadakı bir çox problemlər daha asan çözülər.
Aşıq havası yerlə göyün arasında quşların səsidir, rüzgarın səsidir. Bunları ən iyi tərənnüm edən aşıqlardır. Aşıqlıq sənəti neçə illərdən bəri yol gəlmişdir. Bunun divanisi var, təcnisi var, gəraylısı var, müxəmməsi var. Bunlar əsrlərin sınağından çıxaraq bizə gəlib çatmışdır. Amma yeni yaranan mahnılarda, görürsən ki, biri nəsə çıxardır, ortaya qoyur, bir neçə gündən sonra isə yaddan çıxıb gedir.
– Türkiyədə aşıq sənətində ustad-şəyird ənənəsi hansı du¬rum-dadı, bu ənənə davam edirmi?
– Üzülərək söyləmək istəyirəm ki, bu, yox deyə biləcək dərəcədə azalmışdır. Bunun əsas səbəbi budur: Türkiyə 1960-cı ildən sonra bir köç durumunda idi. Qarsdan İzmirə, Ərzurumdan İstanbula, Ağrıdan Urfaya köçənlər oldu, yer dəyişimi ortaya çıxdı. Bu yer dəyişimi aşıq sənətinə təsirsiz qalmadı. O cümlədən də ustad-şəyird əlaqəsinin zəifləməsinə səbəb oldu. Axı, aşıqlıq sənətinə gəlmək istəyən yeniyetmə ustaddan bu sənətin bütün sirlərini, incəliklərini öyrənir. Sazı necə tutacağından başlayaraq, məclisdə ehtiramla necə sözə başlayacağını, hansı sözləri deyəcəyini, hər bir məclisin ruhuna uyğun olaraq hansı sözləri oxumaq, nələr anlatmaq lazım gəldiyini, dastanın necə söylə¬nilməsini mənimsəyir. Yəni ustad şəyirdini bir növ yoğurar və lazım olan şəklə salar. Ustadından eyitim almayan bir aşıq çox başarılı olmaz.
– Gənc nəsildə bu sənətinə meyil varmı?
– Gənclərdə meyil var. Ancaq bu gün dünyada bir kültür dəyi¬şik¬liyi də var.
– Türkiyədə aşıqlığın indiki durumu sizi qane edirmi?
– İnsan yediyi çörəyə, yaşadığı həyata xor baxa bilməz. Bu, mənim həyatım, çörəyim, yolumdur. Amma onu deməliyəm ki, bu gün aşıq sə¬nə¬ti əski aşıqlıq ənənələrinə o qədər də bağlı deyil, yəni əski ustaların öyrətdiyi şəkildə deyil. Bir növ modernizə edilmiş, sadə şəkildədir. Bu, əslində çox böyük bir təhlükədir. Mən bütün Türk dünyasını gəzdim gör-düm, Azərbaycandakı, eləcə də Borçalıdakı aşıqları da dinlədim. Mən bir şey də söyləyim bütün Türk dünyasına, aşıq dostlarımız bir məsləhət kimi qəbul etsinlər bunu, bizdən bizim kimi olmamızı gözləyirlər. Biz başqalarına bənzəməyə başlarsaq çox şey itirərik.
– Aşıq sənətinin bu günü ilə bağlı nə deyərdiniz?
– Azərbaycandakı aşıq ənənələri aşıqlığın çıxış nöqtələridir. Bu gün türk dünyası ölkələri arasında Azərbaycanda aşıqlıq daha yüksək səviyyədədir, ölkənin mədəniyyətinin inkişafında mühüm yer tutur. Xalqın dilinin saflığının qorunmasında aşıqların böyük rolu var. Bir məmləkətin dilini, onun səsini ən gözəl yaşadan aşıqlardır, aşıq havasıdır. Buna görə də aşıq sənətinin əski varlığının qorunub saxlanılmasına çalışmaq lazımdır. Doğrudur, dünya bir dönüş içərisindədir, dəyişiməyə məcburdur, amma çalışmaq lazımdır ki, bu sənətin qədim ənənələrinə xələl gəlməsin. Keçmiş ustadların da varlığına sadiq qalaraq davam etdirməklə bu sənətin daha faydalı olacağına inanıram.
– Sizi Azərbaycanda çox gözəl tanıyırlar, sevirlər. Oradakı aşıq-lardan hansılarla əlaqələriniz olub, kimlərlə görüşmüsünüz?
– Sağ olsunlar. Azərbaycan, Borçalı mənim ata yurdumdur. Mən hələ uşaq idim, kənddə radio var idi. Radionu açdıqları zaman hər kəs Azərbaycandakı aşıqları dinləməyi dördgözlə gözləyərdi. Mən Azər¬bay-can aşıqlarından çox şeylər öyrəndim. O zamanlar çox qapalı bir dönəm idi, aramızdakı sınırlar qapalıydı. 1992-ci ildə Konya Aşıqlar bayramına hazırlıq görülərkən bu bayramın təşkilatçısına dedim ki, böyük Konya aşıqlar bayramına Azərbaycandan da aşıq dəvət etmək lazımdır. O za-man Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin sədri Hüseyn Arif və Aydın Çoban-oğlu (Allah hər ikisinə rəhmət eləsin) gəlmişdi. O dönəmdə sınırdan keçib bu tərəfə gəlmək üçün izin almaq lazım idi və sınırda mənim qohumum çalışırdı, onunla əlaqə saxladıq. Onların proqrama çatmaları gərəkirdi, amma axşama ancaq gələ bilmişdilər. Onlar gəldiyi zaman artıq aşıqlar bayramı başlamışdı və qapıdan içəri girdikləri zaman – mənim ən gözəl xatirələrimdən biridir bu, – hər kəs, oradakı insanların hamısı sanki don¬muş şəkildə qaldı onları görəndə. Sakitcə – biz onların yerlərini əv¬-vəl¬¬cə¬dən hazırlamışdıq, – gəlib bizim aramızda oturdular. İnanın ki, in-sanların gözlərindən damla-damla yaş axırdı sevincdən. Sonrakı illərdə Aşıq Mahmud və Aşıq Hacı gəldi. Sonradan Azərbaycan aşıqları Qarsa çox gəldilər. Rəhmətlik Mikayıl Azaflı da gəlmişdi, amma mən onunla gö¬rüşə bilmədim, o zaman İranda idim. Sonra mən Mikayıl Azaflının qı¬zı və digər aşıqlarla görüşdüm. Burdan Azərbaycanın bütün aşıqlarına salamlar göndərir, sağlıqlar diləyirəm. Allah hamımıza xeyirli ömürlər versin.
– Ustad, Sizin fikriniz mənim üçün də, aşıq sənəti ilə ilgili olan hər kəs üçün də önəmlidir: Türkiyədəki aşıqlarla Azərbaycan aşıq-larını daha çox bir araya gətirmək, bu sənəti daha irəli aparmaq üçün nələr etmək lazımdır?
– YUNESKO-nun yaşayan insan xəzinəsi elan etdiyi və dünyanın bir çox ölkələrində mükafatlara layiq görülmüş bir aşıq kimi demək istə-yirəm ki, Azərbaycan aşıqları ilə, İrandakı azərbaycanlıları da bura daxil edirəm, Türkiyə aşıqlarının bir araya gəlməsində çox böyük fayda var. Bizim dil birliyimizi, yazı birliyimizi ən iyi şəkildə elan etməkdən öncə, qaynayıb-qarışıb bir-birimizi tamamlamaq üçün Azərbaycan aşıqları ilə Türkiyə aşıqlarının zaman-zaman bir araya gəlməsi, məsələn, iki ildə bir Azərbaycanda, iki ildə bir Türkiyədə, hətta mən deyərdim ki, digər türk dövlətlərində də aşıqlar bayramı, festivallar və digər tədbirlər düzənləmək lazımdır. Yəni Türkiyədə, Azərbaycanda, yaxud Türk dünyasının aşıq sənəti ilə ilgili olan harası layiq görülürsə, orada sıx-sıx aşıq olimpiadaları, aşıq bayramları, hətta Dünya Aşıq olimpiadası yapmaq lazımdır. Sıx-sıx bir araya gəlindiyi zaman yeni nəslin ustadlardan öyrənmələri asanlaşar, gənc nəsil bizə baxaraq nəyim əskik qalıb, nələri öyrənmə¬liyəm deyə öz əskiklərini aradan qaldırarlar. Bu gün dünyada çox sürətli bir dəyişim vardır, indi elektronik çağındayıq. Onun üçün belə bayram¬ların, toplantıların yapılması lazımdır. Bu da yalnız TÜRKSOY-un, Türk Birliyinin ortaq yapımı ilə olur. BMT-nin bir kültür qurumu olaraq YUNESKO-nu da bu işə cəlb etmək olar. Yayımlara çox fikir vermək la-zımdır. Sizin nəşrlərinizə baxdım və çox sevindim. İstər jurnallar olsun, istər kitablar olsun, onları çoxaltmaq, Azərbaycandakı aşıqları Türkiyədə, Türkiyədəki aşıqları Azərbaycanda daha yaxşı tanıtmaq lazımdır. Bu sahədə universitetlərin müvafiq fakültələri də çox iş görə bilər. Yeri gəl-mişkən, son illərdə Türkiyədə Ərdəhan universitetinin bu yöndə xid¬mət-ləri böyükdür. Bu universitetin rektoru Çıldırlıdır, özü də ədəbiyyatçıdır.
Bir məsələyə də toxunmaq istəyirəm. Bu gün dünyada film çəkmək üçün bir növ ssenari qıtlığı var. Amma aşıq sənətinə üz tutsaq görərik ki, dastanlarımızın hər birisi bir ssenaridir. Bu gün yabançı filmlər, Avro-padan gələn və bizim mədəniyyətimizin tam əksinə olan roklar, poplar, milli mədəniyyətləri əridib yox edərək öz mədəniyyətlərini qəbul etdirməyə çalışır. Bu dalğanı yox etmək, başlı-başına üzərimizə gələn bu yükün qarşısında duruş gətirmək üçün qədim mədəniyyətimizi qoruyub yaşatmalıyıq. Bu yükün, bu basqının qarşısında duruş gətirmək üçün Türk dövlətləri, hər kəs olduğu coğrafi ərazi içərisində aşıqlarına sahib çıx-malıdır. Çünki aşıq sənəti yaşadığı müddətdə onun mədəniyyəti də, dili də yaşayar, əxlaqı irəliyə doğru gedər. Bu sənəti qoruyub yaşatmaq lazımdır.
– Nə zamansa Azərbaycana, ata yurdunuz Borçalıya gəlməyi düşünürsünüzmü?
– İnşallah. İlk can atdığım, Allahdan aman dilədiyim, mənə möhlət ver, gedib görüm dediyim yer Azərbaycandır, Borçalıdır. Ata yurdumdur ora mənim, əcdadımın torpağıdır. Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin başkanı, dəyərli qardaşım Zəlimxan Yaquba, bu birliyin yönəticilərinə və bütün üzvlərinə hörmət və sayğı göndərirəm. Böyüklərin əllərindən, kiçiklərin göz¬lə¬rindən öpürəm. Və onlara da deyirəm ki, aman ha, Azərbaycan, Bor-çalı, o bölgədəki aşıqlıq gələnəyini yaşatmağa qeyrət göstərsinlər. Bir məsələyə də toxunmaq istəyirəm: Azərbaycandakı kimi qadın aşıqlar dünyanın heç bir yerində yoxdur. O görüntünü, o geyimləri, ənənəni ya-şat¬maq lazımdır. Onların hər birinə salam göndərirəm, öz ənənələrini buraxıb başqalarına bənzəməsinlər, yanlış edərlər.
– Ustad, bəlkə gözlədiyiniz sual vardı, amma mən onu ver-mədim?
– Yox, çox təşəkkür edirəm bu söhbət üçün, bərabər olduğumuz üçün. Sizi tanımaqdan da çox böyük qürur duydum.
Sonda bir daha deyirəm, Aşıqlıq sənətini dünyaya ulaşdırmağa çalı-şaq, yeni texnologiyaların, internetin bu sənəti öldürməsinə icazə verməyək.
– Müshibə üçün təşəkkür edirəm.
Müsahibəni apardı:
Musa NƏBİOĞLU
Türkiyə, Kayseri
16 may, 2012
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş məsləhətçisi, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı
Nə gözəldi ayrılıq…
Ünvanı mən olunca,
Nə gözəldi söyüşlər…
Dörd yanı yarıq-yarıq
Dünyanın…
Su dolunca
Başlayar yanğın kimi
Həvva günahı eşqlər….
Layihənin istiqaməti: Azərbaycanın dövlətçilik tarixinin, milli adət-ənənələrinin, elm və mədəniyyətinin təbliği
Murad Kövrək (Murad Əli oğlu Sarıyev) 1952-ci il iyulun 7-də Borçalıda – Bolnisi rayonunun Dəllər (Muşevani) kəndində anadan olub. Burada orta məktəbi bitirib. Ustad aşıq Hüseyn Saraçlının sonuncu şəyirdidir. Bu gün dədə-baba aşıqlarını xatırlayanda ilk növbədə yada düşənlərdən biri də Kövrək Muraddır. XX əsr Azərbaycan aşıq sənətinin çox böyük simalarından olan Hüseyn Saraçlı kimi bir aşıqdan dərs alan sənətkar ustadından öyrəndiklərini bu gün də sinəsində yaşadır. O qədər şirin, kolorotli danışır ki, saatlarla qulaq assan da, söhbətindən doymaq olmur. Ustadı ilə el şənliklərində çıxış edən, ağır məclislər yola salan Murad Kövrək bu gün həm də tanınmış sazbəndlərdəndir. Hazırda Bakıda yaşayır və sazbənd kimi fəaliyyətini uğurla davam etdirir.
Bu sənətə gəlişini və Hüseyn Saraçlı kimi bir sənətkara qulluq eləməsini belə xatırlayır Kövrək Murad: “Ustad bizim kəndə toya gəlmişdi, ustaddan xahiş etdilər ki, icazə ver, bu uşaq da bir hava oxusun. Mən də saz çalmağı kəndçimiz aşıq Əhədin yanında öyrənmişdim. Ustad icazə verəndən sonra mən çox çəkinə-çəkinə sazımı götürdüm. Bunu görən Hüseyn Saraçlı – “ziyan yoxdu, sən hələ cavansan, aşıq deyilsən”, – dedi. Bir hava çaldım, xoşuna gəldi. Dedim, məni şəyird götürərsinizmi? “Niyə götürmürəm, səndən yaxşı durnaboğaz aşıq olar”, – dedi. Elə həmin ilin, yəni 1964-cü ilin payızında onun yanına şəyird getdim”.
Bu gün təkcə Borçalıda yox, həm də Azərbaycanda və onun hüdudlarından kənarlarda – sazın səsi gələn hər yerdə həm də məşhur bir sazbənd kimi tanınan Muradın atası Əli kişi dülgər olub, əsasən kənd yerində lazım olan araba, boyunduruq və s. kimi alətlər düzəldib. Uşaqlıqdan saza böyük marağı olduğundan 3-4-cü siniflərdə oxuyarkən atasının alətlərindən istifadə edərək cır ar-mud ağaclarının içini yonub özünə saz düzəldib. Bəzən alətlərini korladığına görə atasının ona əsəbiləşdiyi vaxtlar da olub. Amma Murad fikrindən dönməyib. Elə bu həvəs də onu aşıqlıqla yanaşı, həm də sazbəndliyə gətirib çıxarıb. Xoşbəxtlikdən ustadı Hüseyn Saraçlı həm də sazbənd idi. Doğrudur, bu işlə mütəmadi məşğul olmurdu, amma dosttanışının, yaxın adamlarının sazını gətirib evində düzəldirdi, sim salırdı, kökləyirdi və Murada həm də sazbəndliyin sirlərini öyrədib.
Aşıqlıqda olduğu kimi, sazbəndlikdə də ilk xeyir-duanı Hüseyn Saraçlıdan alıb: “Şəyird olan vaxt Hüseyn Saraçlının yanına getməkdə bir həftə gecikmişdim. Dedi niyə gec gəldin? Balaca bir cürə göstərdim, bunu düzəldirdim, Hüseyn əmi, – dedim. Cürəni bəyəndi. Səndən yaxşı sazbənd çıxar, bu sənəti də buraxma, dedi. Ondan sonra mənlə məşğul olmağa başladı, gördü ki, sazbəndliyi də bacarıram. Yavaş-yavaş sənətin sirlərini öyrətdi, ustalaşdırdı”.
Murad Kövrək deyir ki, ustad aşığa saz bağlamaq hər sazbən-din işi deyil: “Aşıqlar hər ustaya saz bağlatmırlar, ancaq kamil ustalara müraciət edirlər. Aşıqlar üçün ən əsası sazın səsidir, gözəlliyidir”.
O, həm də qədim sazları da bərpa edib: “Çox qədim sazları bərpa etmişəm. Məsələn, Hüseyn Saraçlının ustadının – Quşçu İbrahimin sazını gətirmişdilər yanıma. Yeni üz saldım, bərpa elədim. Aşıq Musa Qaraçöplünün sazını bərpa etmişəm, bəlkə də o sazın yüzdən çox yaşı vardı”.
Son illərdə sazbəndliyə marağın artdığını vurğulayan ustad deyir ki, bu gün Borçalıda məşhur sazbənd kimi tanınan Bafəli və onun qardaşı Qəribə, özünün qardaşı İmdata və digərlərinə də öyrədib sazbəndliyin sirlərini. Bundan sonra da maraq göstərənlərə bu sənətin sirlərini böyük həvəslə öyrətmək istədiyini deyir: “İndi hamı əsasən yaxınlarını öyrədir. Mən yanıma gələn gənclərə təklif edirəm, şagirdə ehtiyacım var, yaşımın bu vaxtımda sənətimi öyrətməliyəm ki, məndən sonra kimsə qalsın”.
Bu gün həm aşıq, həm də sazbənd kimi tanınan Murad Kövrəkdən bu iki sənətdən hansına daha çox üstünlük verirsiniz deyə soruşduqda deyir ki, mənim üçün hər ikisi eynidir, çox xoşdur ki, bir-birinə bağlı olan bu iki sənətlə qoşa məşğul oluram: “Hal-hazırda gücümü daha çox sazbəndliyə verirəm, çünki müraciət edənlər çoxdur. Məndən İrandan, Türkiyədən də saz istəyənlər çoxdu. Yeri gələndə aşıq kimi də fəaliyyət göstərirəm, televiziya verilişlərinə, məclislərə dəvət olunuram”.
Murad Kövrək bu gün sözün əsl mənasında ustad görmüş, ustada qulluq etmiş tək-tək aşıqlarımızdandır. Hüseyn Saraçlı kimi nəhəng bir ustada qulluq etmək hər aşığa qismət olmayan bir xoşbəxtlik olmaqla yanaşı, həm də bir məsuliyyətdir. Təsadüfi deyil ki, bu haqda danışanda Aşıq Murad deyir ki, şəyird gərək hər şeydən əvvəl öz ustadından ədəb-ərkanı öyrənsin. Ustadının öyüd-nəsihətini isə heç zaman unutmur: “Aşıqlıq çox incə sənətdir. Rəhmətlik Hüseyn Saraçlı deyərdi ki, sən bir nəfərsən, məclis əhli 200-300 nəfərdir, hamısının nəzəri bir nəfərdə, aşıqda olar. Ona görə ədəb-ərkanın kamil olmalıdır”.
Ustadından danışanda onsuz da kövrək olan Kövrək Murad bir qədər də kövrəlir: “Həmişə o yadıma düşəndə gözlərim dolur. Çox gözəl ustad, geniş dünyagörüşlü bir şəxsiyyət idi.
O, aşıq de-yil, hər hansı peşənin sahibi də olsa, yenə tanınmış bir şəxsiyyət olardı. Çox kamil insan idi, aşıqlıqla yanaşı bütün sənətlərdən başı çıxırdı. Hər şeyin yerini bilən adam idi. Beş il evində şəyirdlik etdim, Saraçlı camaatının hamısı bunu bilir, hamısı məni tanıyır. Ailə qurandan sonra onun xeyir-duası ilə sərbəst aşıqlığa başladım. Ömrünün sonuna kimi də onunla əlaqəmi kəsmədim, həmişə ondan nəsə öyrənməyə çalışdım. Onunla bərabər el şənliklərində və digər tədbirlərdə çıxışlarım həyatımın ən unudulmaz analrı kimi yazılıb yaddaşıma. Allah ustada rəhmət eləsin”.
Hazırda Bakıda yaşayıb fəaliyyət göstərən Murad Kövrək kamil sənətkar kimi Borçalı aşıq ənənələrinin yaşadılması üçün əlindən gələni edir, həm aşıq, həm də sazbənd kimi bildiklərini ona mürqaciət edənlərə böyük həvəslə öyrədir.
Musa NƏBİOĞLU
Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin
katibi, Əməkdar mədəniyyət
işçisi
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin I katibi, Xalq şairi Fikrət Qoca vəfat edib.
Bu barədə AYB-in mətbuat katibi Xəyal Rza məlumat verib.
O, F.Qocanın səhər saatlarında evində vəfat etdiyini deyib.
Allah rəhmət eləsin!
Şəhidlər ölmür, əbədi yaşamaq üçün ürəklərə köçürlər!..
Yanvar – 2021
Bugünlük sonuncu çəkilişləri idi. Çox yorulmuşdu. Əslində, onun yorğunluğu gördüyü işin ağırlığından deyil, içinə yüklədiyi ağrılardan doğurdu. Şəhid analarının gözlərinə baxaraq sual vermək, Şəhid atalarının qürurunda boğmaq istədiyi hıçqırtılarını eşitmək, Şəhid balasının “Atam qəhrəmandır” deyərək, dörd yanda atasını axtarmasını seyr etmək onu çox ağrıdırdı. Elə ağrıdırdı ki, bu ağrıların altında əzilən bədəni ruhuna təslim olur, yorulurdu…
…Təxminən əlli yaşlarında olmasına baxmayaraq, qaməti əyilmiş, gözlərinin, dodaqlarının ətrafına qırışlar düşmüş bəstəboy qadın jurnalistləri mehribanlıqla qarşıladı. Bu qırışlar cadar torpağın üstünə yenicə yağmış leysandan sonra açılan şırnaqlara bənzəyirdi. Başını qara yaylıqla bağlasa da, ağarmış saçları yaylığın altından görünürdü. Qadın üzündəki ağrını gizlətməyə çalışırdı.
Onlar köhnə qapı-pəncərə çərçivələri ilə hasara alınmış həyəti keçərək, kiçik eyvanda ayaqqabılarını çıxardılar və darısqal, lakin səliqəli otağa keçdilər. Otaqdan üç tərəfə qapı vardı. Qapılar o biri otaqlara açılırdı. Otağın bir tərəfini divan və iki kreslo, o biri tərəfini isə ətrafına stullar düzülmüş böyük masa tuturdu. Masanın üzərində müxtəlif cür konfetlər və mürəbbələr vardı.
Əsmər keçib divanda oturdu. Operator isə əlindəkiləri yerə qoyub, çəkiliş üçün hazırlıqlara başladı.
Qadın Əsmərlə üzbəüz əyləşmişdi. O özünü sakit göstərməyə çalışsa da, titrək barmaqları ilə yaylığının saçaqlarını durmadan didişdirir, həyəcanını büruzə verirdi. Otağa gənc, sarışın bir xanım və onun arxasınca iki uşaq daxil oldu. Xanım:
– Xoş gəlibsiniz! – deyərək, qapının küncündə ayaq üstə dayandı. Qarayanız, iri qara gözlü, qıvrım saçları üzünə dağılmış qız uşağı yeddi-səkkiz yaşlarında, sarışın, qəhvəyi gözlü oğlan isə üç-dörd yaşlarında olardı. Əsmər öz-özünə düşündü: “Bacı-qardaşdılar yəqin. Ancaq bir-birlərinə heç bənzəmirlər. Görünür, qız atasına bənzəyir, oğlansa anasına”.
Uşaqlar yaşlı qadının yanına keçib dizlərinə qısıldılar. Qadın onların başına tumar çəkərək, üzünü gənc xanıma tutdu:
– Qonaqlara çay gətir, ay bala, yoldan gəliblər…
– Narahat olmayın xala, – Əsmər dilləndi.
Gənc xanım otaqdan çıxdı.
– Qızım, nə narahatçılıq, əziz qonağımızsınız. – Qadın bayaqdan bəri gizlətməyə çalışdığı göz yaşlarını ehmalca silərək dedi. Otağa sükut çökdü. Bu ağır sükutu dünyanın şirinindən əvvəl acısını dadan, atasızlığın ilk günlərini yaşayan uşaqlar da pozmaq istəmirdi.
– Siz Şəhidimizin anasısınız, eləmi? – Əsmər verdiyi sualın ağırlığında əzilərək soruşdu.
– Hə, qadan alım, hə! Mən qaragünlü, mən ölmüş onun anasıyam.
Sonra qadın əlində çay sinisi içəri girən gənc xanımı göstərdi:
– Bu isə yoldaşıdı, qarayaylıq gəlinim… – deyərək, dərindən ah çəkdi, – uşaqlar da onundu…
Yenə də göz yaşlarını gizlin-gizlin silməyə çalışdı. Oğlan uşağı nənəsinin ayaqlarına söykənib gələn qonaqları matdım-matdım izləyirdi. Onun rahatlığından nənəsinin göz yaşlarına öyrəşdiyi hiss olunurdu. Qızsa bir yerdə durmur, gah nənəsinə suallar verir, gah da kameraya, mikrofona toxunur, dəcəllik edirdi.
– Əsmər, nənə qadanı alsın, bir yerdə dur, qonaqlarımız küsər bizdən.
Dəcəl qız maraq və təbəssüm dolu nəzərlərlə Əsmərə baxaraq gülümsündü. Onun yanaqlarında bir cüt qəmzə – çökək əmələ gəldi. Əsmər öz-özünə düşündü: “İlahi, nə qəşəng qızdı. Hələ bir bunun yanaqlarındakı qəmzəsinə bax. Tanrım, necə qıyırsan uşaqların atasız böyüməsinə?”. Dərindən ah çəkdi və astadan:
– Müharibəni lənətə gəlsin! – dedi. Onun pıçıltısını kimsə eşitmədi. Sonra balaca Əsmərə dönərək: – Yox, küsmərik. Heç sənin kimi qəşəng qızdan küsmək olar? – dedi və gülümsündü. – Mən də Əsmərəm, adaşıq. Gəl, gəl bura. – Əlini qıza tərəf uzatdı. Qız ürkək addımlarla qonağa yaxınlaşdı. Əsmər onun saçlarını oxşayaraq yanağındakı qəmzədən öpdü. Balaca Əsmər gözlərini qıyıb:
– Adaş nədi? – soruşdu.
– Yəni ikimizin də adımız Əsmərdi. Adları eyni olan adamlara adaş deyirlər. Bilirsənmi, Əsmər nə deməkdi?
– Hə, bilirəm, – balaca qızın yanaqlarında yenidən çökək əmələ gəldi.
– Əsmər qara kişmiş deməkdi. Atam mənə “qara kişmişim” deyir. Sənin də atan sənə “qara kişmişim” deyir?
Əsmər gülümsünərək qızın yanaqlarından bir də öpdü və sakit səslə dedi:
– Hə, mənim də atam mənə “qara kişmişim” deyir.
“Mənə də “qara kişmişim”deyən varıydı. Bir zaman mən də kiminçünsə qara kişmişiydim”, – düşündü. Bu illər ərzində heç vaxt unutmadığı, lakin adını çəkməkdən qorxduğu Orxanı xatırladı. Ona elə gəlirdi ki, “Orxan” desə, dili yanar. Yanan dili bütün bədənini qarsar və içindəki sirri faş olar. Bu adın sahibi onun Tanrısıydı, səcdəgahıydı. O, Tanrını görmüşdü, səsini eşitmiş, hənirini duymuşdu. Tanrı ona sevgi olaraq rast gəlmiş, sevgi şəklində görünmüşdü. Sonra onlar ayrı düşdü. Tanrı onun ürəyində, ruhunda yaşadı… İlk övladını bağrına basanda Tanrını yenidən qarşısında gördü, ətrini duydu, səsini eşitdi… Sonra ikinci övladında göründü Tanrı… Və beləcə, Tanrı ona daha çox yaxınlaşdı, o, Tanrıya daha çox sarıldı. O, tanrılarını – balalarını bağrına basdıqca Orxanı unudurdumu? Orxanın yoxluğunu bu varlıqlar doldururdumu? Bu suala heç vaxt cavab tapa bilmirdi…
***
Oktyabr – 2008
Əsmərlə Ruhiyyə bu binaya sentyabr ayından köçmüşdülər. Onlar yaşlı ər-arvadın kirayəçiləri idilər. Ev sahibləri sakit, mehriban adamlar idi. Qarayanız, arıq, elə də gözəgəlimli olmayan Əsmərdən fərqli olaraq, Ruhiyyənin görünüşü gözoxşayırdı. Onun ipək kimi sarı saçları, iri şabalıdı gözləri, nazik olsa da, çöhrəsinə yaraşan dodaqları, dolu, lakin mütənasib bədən quruluşu vardı. Onu görənlər xarici görünüşündən doymadığı kimi, dinləyənlər də şirin ləhcəsindən qopa bilmirdi. Ruhiyyə çox şən qız idi. Harda olur-olsun, diqqət mərkəzində olmağı bacarırdı. Qızlar universitetə bir gedir, bir də qayıdırdılar.
…Qonşuluqdakı qaraşın, arıq, üzündən təbəssüm heç vaxt əskik olmayan, güləndə yanaqlarında çökək əmələ gələn oğlan tez-tez onların yoluna çıxırdı. Sanki o, yanaqlarındakı qəmzəni hamıya göstərmək üçün hey gülümsünürdü. Oğlan kölgəyə dönərək hər gün qızları universitetə ötürür, günortalar isə evə qaytarırdı. Onlar eyni binanın ayrı-ayrı bloklarında yaşayırdılar. Qaldıqları mərtəbə də eyni idi – səkkizinci mərtəbə.
Soyuq və dumanlı bir payız günü idi. Həmin gün Əsmər dərsdən tez çıxmışdı. O, universitetin həyətindən çıxaraq maşın yolunu keçdi və tələsik halda parka tərəf addımladı. Evlərinə ən kəsə yol buradan keçirdi. Sıralanan çinar ağaclarının arasındakı parkı keçəndən sonra böyük idman meydançasına girəcək və oradan da binalarına tərəf gedəcəkdi.
Qara, arıq oğlan həmişə olduğu kimi, parkın qarşısındakı böyük gövdəli çinar ağacına söykənərək gözləyirdi. O, Əsmərin tək gəldiyini görüb duruxdu və üzündə ani bir sevinc yarandı, yanaqları çökdü. Əsmər ona fikir vermədən yanından ötmək istəyəndə dedi:
– Salam!
– Salam! – Əsmər addımını yavaşıtdı.
– Məə-n… – oğlan kəkələməyə başladı, – mən…
– Ruhiyyə dərsdədi bir saata çıxacaq. – Əsmər qısa cavab verərək, parka tərəf addımladı.
– Ruhiyyə? Hansı Ruhiyyə?
– Necə hansı? – Əsmər ciddi görkəm aldı, ona tərəf çevrildi və: – Gözlədiyin qızı deyirəm də, hər gün yolunda durduğun… – dedi.
– Məə-ən? Mən onun yolunda durmuram, axı…
Onun cavabı Əsməri özündən çıxardı. Öz-özünə dedi: “Bu adam ya axmaqdı, ya da məni axmaq yerinə qoyub”. Sonra ucadan:
– Bəs kimin yolunda durursan? Mənim? – hirslə dedi.
Əsmər sözü birbaşa deməyi və kəskin cavabları sevirdi. Qrupda hamı ona “acıdil”, qohumlar arasında isə “zəhər tuluğu” deyirdi. Amma bu acıdil, işvə-nazı sevməyən qızın iç dünyası tamam fərqli idi. Əsl Əsməri görmək üçün onun yazdığı şeirləri, esseləri oxumaq lazım gəlirdi. O şeirlər sevgi, həyat dolu, çılğın bir qızın ürəyinin səsiydi.
Yerində dayanaraq, kiçik gilələri qapqara olan gözlərini oğlana zillədi. Bu qara, “arıq-uruq” deyə lağa qoyduqları oğlanın üzündəki təbəssüm, baxışlarındakı işıq, sanki gözlərini qamaşdırdı. O işığa boylandı. Oğlanın içini aydınca gördü: necə də həyat dolu, saf, təmiz görünürdü… Sonra ağaclar, skamyalar, çiçəklər, quşlar, adamlar, bütün Gəncə işığa büründü. Əsmər yerindəcə donub qalmışdı.
– Hə, sizin yolunuzda dururdum! – Oğlanın titrək səsində bir qətiyyət vardı.
– Məənim? – Əsmərin də səsi titrəməyə başladı, – Niyə? Mənim niyə?
– Bilmirəm! – Orxan başını aşağı saldı.
Əsmər özünü itirmişdi. Həyəcandan tir-tir əsirdi. Oğlana cavab vermədən geri döndü və dayanacağa tərəf qaçdı. Oğlan onun arxasınca:
– Adım Orxandır! – desə də, Əsmər onu eşitmirdi. Dayanacaqdakı ilk avtobusa əyləşərək, əlləriylə üzünü örtdü. Ona elə gəlirdi ki, yanaqları indicə od tutub alışacaq və hamı onun içində baş verənləri görəcək.
Orxan isə çaşqın halda Əsmərin arxasınca boylanırdı…
***
Sentyabr – 2008
Orxan Kənd Təsərrüfatı Akademiyasının sonuncu kursunda oxuyurdu. Evin bir oğlu idi. Ata-anası onu nə qədər əzizləyərək ərköyün böyütsələr də, arıq, çəlimsiz olaraq qalmışdı. Arzusu hərbçi olmaq idi. Lakin atasının təkidi ilə sənədlərini akademiyaya vermişdi. Bilirdi ki, akademiyanı bitirən məzunlara hərbi rütbə verilir. Buna görə də səbr edərək təhsilinin bitməsini gözləyir, hərbi həyata can atırdı.
Atası Qarabağ döyüşlərində iştirak etmiş, müharibənin ağrı-acısını yaşamışdı. O, bircə balasını hərbidən uzaqlaşdırmağa nə qədər səy göstərsə də, oğlu bununla razılaşmır, “Mənim torpağım erməninin ayaqları altındadı, qardaş-bacılarım dığaların əlində əsirdi. Mən azərbaycanlı olduğumla fəxr etdiyim halda, bunu dilimə gətirəmmirəm. Niyə? Nədən? Yox, mən mütləq hərbçi olacam. Qarabağ işğaldan azad olmayınca, mənə rahatlıq yoxdur!” – deyirdi.
…Həmin gün Orxan dərsdən yorğun gəlmişdi. Eyvandan şəhərin izdihamını izləyirdi. Sol tərəfdən gələn səsə boylandı. Qonşu eyvanda iki qız mübahisə edirdi. Biri sarışın saçlı, dolu bədənli, o birisi isə qara saçlı, arıq. İçəri keçmək istəsə də, hansısa bir qüvvə onu yerindən tərpənməyə qoymurdu. Qızlar isə ona fikir vermir, mübahisələrinə davam edirdilər. Sonra birdən-birə mübahisələri kəsdi və gülüşməyə başladılar. Elə gülüşə-gülüşə də içəri keçdilər. Sonralar Orxan qızların tələbə olduqlarını, burada kirayədə yaşadıqlarını öyrəndi. Öz aləmində qızlara ad da qoymuşdu. “Qara kişmiş” və “Sarı qız”. Əvvəllər sadəcə onları görməyə öyrəşsə də, sonra bu hissin bütün içini sardığını hiss etmişdi. “Qara kişmiş” onun ürəyini elə bir şirinliklə doldururdu ki, bu sehrdən qopa bilməyəcəyini dərk edirdi. O, “Qara kişmişi” görmədiyi gün özünə gəlmirdi. Hər gün qızların arxasınca universitetə gedir, onlar qayıdanda dönürdü. Hər gün də dərsə gecikir, sonuncu dərsdən isə qaçırdı. Nümunəvi tələbələrinin dəyişdiyinə müəllimləri də təəccüb edirdi. Qızlar da onun müşayiətinə öyrəşmişdilər. Orxanı görən kimi pıçıldaşır, şaqqanaq çəkərək gülüşürdülər…
***
Fevral – 2009
Həmin o dumanlı payız günündən sonra Əsmərin də qonşu oğlana marağı oyanmışdı. Tez-tez balkona çıxır, qonşu tərəfə boylanırdı. Ruhiyyə də bunu sezir, gülərək deyirdi:
– Axır ki, sənin də aşiq olduğunu gördük. Aaz, saa demerdimmi, gün gələjəh sən də sevdalanajaxsan.
Əsmər ona susaraq cavab verirdi.
Son zamanlar Orxan qızlara yaxınlaşmaqdan çəkinmirdi. Demək olar ki, dostlaşmışdılar. Bir neçə dəfə Ruhiyyə Əsmərlə Orxanı tək qoymaq istəmiş, amma qız rəfiqəsinin qolundan yapışaraq buraxmamışdı.
Ruhiyyə rayonda idi. Əsmər dərsə tək gedib-gəlirdi. Orxan bir neçə dəfə ona yaxınlaşmaq istəsə də, qız qaçıb avtobusa minmiş, ondan uzaqlaşmışdı. Bu gün isə qaçmadı, hətta Orxanın yanına çatanda addımını yavaşıtdı və asta səslə salam verdi.
Əsmər Ruhiyyənin yanında çox sərbəst olurdu. Deyib-gülür, zarafatlar edirdi. İndi isə susqun, ürkək idi. Sanki bütün cəsarətini Ruhiyyənin şaqraq gülüşlərindən alırdı bu qız…
– Əsmər, səninlə danışmalıyam. – Orxan dedi.
– Buyur!
– Mən sənin barəndə anama demişəm. O çox sevindi. Atama da dedi.
Əsmərin yanaqları qızardı.
Orxan davam etdi:
– Sizə gəlmək istəyirlər. Atam deyir ki, nişanlan və ixtisasına uyğun işə düzəl. Mən isə hərbiyə getmək, hərbçi olmaq istəyirəm. Sən hərbçiylə ailə qurarsan?
Əsmər başını qaldırdı, yanaqları qıpqırmızı olmuşdu. Orxanın gözlərinə baxdı və həyəcanlı səslə:
– Mən də hərbçi olmağı arzu edirdim. Ailəmiz buna razı olmadı. Çox sevirəm hərbi geyimi…
Orxan sevincək dedi:
– Demək, hə! Həəə, sən hərbçiylə ailə qurarsan!
Əsmərin əlindən tutaraq onunla yanaşı addımladı. Onlar çinar ağacları ilə əhatələnmiş parkı geridə qoyub, əslində, arakəsmə, lakin keçilməkdən böyüyərək yolağa dönmüş cığırdan keçib meydançaya daxil oldular. Meydança boyunca salınmış oturacaqlardan birində yanaşı əyləşdilər. Ətrafda kimsə yox idi. Arabir meydançanın içini kəsə yol edən yerli adamlar görünürdü. Orxan Əsmərin əlini hələ də buraxmamışdı. Hər ikisinin ürək döyüntüsü eşidilirdi.
– Akademiyanı bitirən kimi hərbiyə yollanacam. – Orxan sükutu pozdu. – İstəmirəm oğlum da mənim kimi torpaq həsrətiylə böyüsün. Bilirsənmi, Əsmər, bizim ordumuz çox güclüdür. Biz müharibəni uduzmamışıq. Sadəcə, dayandırmışıq. Zaman belə tələb edir. Hər şeyin öz vaxtı var. Atam deyir ki, erməni ordusunda vuruşanlar ermənilər deyildi, çoxusu ruslarıydı. Rus onlara dəstək olmasa, erməni kimdi ki, bizə güc gəlsin.
O, hərbidən, döyüşdən çox hərarətlə danışırdı. Onun səs tonundan, hərəkətlərindən, iti baxışlarından hiss olunurdu ki, qorxmaz, qəhrəman bir zabit olacaq.
***
Sentyabr – 2009
…Orxan dediyi kimi də elədi, akademiyanı bitirdi və hərbiyə yola düşdü. İlk günlər valideynləri etiraz etsələr də, sonda oğullarının hərbçi olmaq istəyi ilə razılaşmaq məcburiyyətində qalmışdılar. O, vaxtaşırı məzuniyyətə gəlir, Əsmərlə görüşürdü. Əsmər dördüncü kursda oxuyurdu. Onlar evlənmək üçün Əsmərin universiteti bitirməsini gözləyirdilər.
…Yenə də idman meydançasında – həmişəki oturacaqlarında yanaşı oturmuşdular. Orxan qolunu Əsmərin belinə dolayaraq:
– Ay qara kişmişim, – dedi, – toyumuzdan sonra kənddə yaşamaq sənə çətin olmayacaq ki? – Xidmət etdiyi sərhəd bölgəsindəki kəndi nəzərdə tuturdu. – Bax, dağ yeridi oralar, həyat tərzi burdakı kimi deyil.
– Olsun dəə, sən yanımda ol, lap Murovun başında da yaşayaram. – Əsmər Orxanın furaşkasını çıxarıb qapqara saçlarını qarışdırdı. – Sənə çox yaraşır ee, hərbi forma. Elə qəşəy görünürsən ki?
– Mən formasız da yaraşıqlıyam, – Orxan gülümsündü. Yanaqlarındakı çökək bir az da dərinləşdi.
– Ayy, necə də özündən razısan! – Əsmər dodaqlarını büzdü.
– Əlbəttə, razıyam. Gör mən kimin sevdiyi oğlanam. Sənin ee, sənin. – O, güclü qolları ilə Əsməri özünə tərəf sıxdı və yanağından öpdü.
– Yavaş! Yavaş! Adamlar var, görərlər. – Əsmər ürkək baxışlarla meydançaya boylandı.
– Görsünlər dəə, sevdiyim qızı bağrıma basıram. Anam deyir ki, bayramda elçi getmək düşərli olur. Ona görə də marta saxlayır nişanı. Deyir ki, martda nişanlananların ilk övladı oğlan olur, – Orxan ucadan qəhqəhə çəkdi. Əsmər başını aşağı saldı və utancaq şəkildə:
– Onda gəl apreldə nişanlanaq, – dedi.
– Niyəə? – Orxan təəccüblə soruşdu.
– Qoy birincisi qız olsun! – Əsmər Orxanın sinəsinə qısılıb pıçıldadı.
***
Mart – 2010
Baharın gəlişiylə təbiət oyanmış, hər tərəfdə canlanma, həyat eşqi baş qaldırmışdı. Orxan martın səkkizinə qədər gələcəyinə söz vermişdi. Bayramda nişanları olacaqdı.
Son zamanlar Ruslan adında bir oğlan Əsmərin kölgəsinə dönmüşdü. Oğlan bir neçə dəfə ona yaxınlaşmış, rədd cavabı almışdı. Əsmərin valideynləri də elçilərə “Qızımız kimi istəsə, ona verəcəyik. Ali təhsilli qızdı. Ailə həyatını da özü istəyəndə quracaq” – demişdilər. Əsmər bütün bunları Orxana yazmaq istəsə də, fikrindən daşınmış, “hərbidədir, fikrini qatmayım, gələr, hər şeyi deyərəm”, – deyə düşünmüşdü.
O gün… Əsmərlə Ruhiyyə universitetdən çıxıb evə tərəf gedirdilər. Onların yanında ağ rəngli maşın dayandı. Ruslan və daha iki oğlan Əsməri bircə anın içərisində qamarlayaraq maşına tərəf apardılar. Əsmərin qışqırığı ətrafa yayıldı. Əvvəl heç nə anlamayan Ruhiyyə özünə gələndən sonra “Qoymayın, qızı qaçırdılar!” – deyə haray çəksə də, maşın gözdən itmişdi…
Bir neçə gündən sonra valideynləri Ruslanla Əsməri Türkiyəyə yola saldılar. Əsmərin ailəsi ilə barışıq olmuş, diplom işi isə növbəti ilə saxladılmışdı. Toy Türkiyədə olacaqdı. Türkiyədə önəmli iş adamı kimi tanınan Ruslan Əsmərin ana-atasının, qardaşlarının sevgisini qazanmışdı. Hamı bu izdivaca sevinir, hamı xoşbəxt idi. Təkcə Əsmərdən başqa…
***
Yanvar – 2011
Əsmər bütün dostları ilə əlaqəni kəsmişdi. Yalnız hərdən Ruhiyyəyə zəng edirdi. Bir dəfə özünü toparlayaraq soruşmuşdu:
– Ondan nə xəbər?
Ruhiyyə isə:
– Hərbidədi, – demişdi, – zvaniyası yüksəlib. Deyirlər, siz Türkiyəyə gedəndən iki gün sonra gəlib. Eşidən kimi Ruslangilə gedib, “Hanı o?” – deyə oraları dağıdırmış. Dostları onu güc-bəlayla oradan aparıblar. Səndən sonra cəmi bir dəfə gördüm. Əsmər, bir görsəydin necə dəyişmişdi. Əvvəlki Orxandan əsər-əlamət qalmamışdı. Salamlaşdıq və bircə kəlmə dedi: “Əsməri görsən, de ki, biz görüşəcəyik…”.
Əsmər isə:
– Ay Ruhiyyə, axı sən bilirsən, hər şeyi… – deyərək hönkür-hönkür ağlamışdı…
Qayınatası Əsmərin diplomunu almışdı. Ruslan isə, “Diplomdu dəə, almısan. Onsuz da sənə gərək deyil. Sənin işləməyə ehtiyacın yoxdur”, – demişdi. Həmin gündən işləmək söhbətinə son qoyulmuşdu. Sonra ard-arda iki qızı olmuş, evdə uşaqlara baxmışdı. Hərdən Azərbaycandakı müxtəlif qəzet və jurnallara köşələr yazırdı. İmzası tanınır, hətta sevilirdi. Əri avtomobil qəzasında həlak olandan sonra Azərbaycana gəlmiş, atası evinə yerləşmişdi. İşə də düzəlmişdi. Atası ona:
– Qızım, Allah ömür versin sənin balalarını da böyüdüm. Elə bilirəm qızım bir yox, üçdür. Amma bütün günü evdə oturmalı deyilsən. Ali təhsilli qızsan, istedadın, bacarığın var. Uşaqlara nənələri baxacaq. Sənsə istədiyin yerdə işə düzəl, – demişdi.
Əsmər iki ilə yaxın idi ki, televiziyada hərbi proqramlar departamentində müxbir kimi çalışır, qəhrəman hərbçilər barədə reportajlar hazırlayırdı. İşini çox sevirdi. Hərbçilərlə bir arada olmaq onun içində bükülü qalmış arzularının ətrini gətirirdi, sanki. Özünə belə etiraf etməkdən çəkinsə də, içində daim bir ümid közərirdi: “Nə vaxtsa Orxanla qarşılaşacağam…”.
Azərbaycan hərbi və siyasi tarixinə şanlı hərflərlə yazılmış 44 günlük müharibədən sonra, Birinci və İkinci Qarabağ döyüşlərində, Azərbaycan Vətən müharibəsində qəhrəmanlıqlar göstərmiş, qazi olmuş, müqəddəs şəhid adını qazanmış oğullarımızdan söz açan bir layihəyə Əsmər rəhbərlik edirdi.
***
Yanvar – 2021
Şəhid anasının səsi Əsməri xəyaldan ayırdı.
– Rəhmətlik kişi Əsmərə ayrı ad qoymaq istəyirdi. Sonralar biləndə ki, Orxan… – dərindən ah çəkdi, – Orxan qızının adını Əsmər qoymaq istəyir…
“Orxan” adını eşidəndə otaq Əsmərin başına fırlandı, sanki. O, illərdir içində gizlətdiyi adı dilinə gətirdi:
– Orxan?!
Ona elə gəldi ki, dili od tutub alışdı. Alov Əsmərin bütün bədənini sardı. Artıq hər yer alışıb-yanırdı. Əsmər isə bədənini qarsan alovun içərisində “Orxan! Orxan! Orxan…” – deyə, təkrarlayırdı. O, hər dəfə Orxan dedikcə alov daha da güclənir, nəfəsi tutulur, ayaqları sustalırdı.
…Orxan anasının yan otaqdan gətirdiyi qırmızı lentli şəkildən Əsmərə baxırdı. Yanaqlarında bir cüt çökək əmələ gəlmişdi. O, yenə də gülümsünür, gözlərindən ətrafa işıq yayılırdı. O işıq əvvəl otağı, sonra isə bütün dünyanı bürüdü. Əsmər Orxanın səsini eşidirdi: “Ay qara kişmiş, bax, biz yenə də görüşdük…”.
7 fevral 2021
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fəndunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru
Çox nakəslər gördüm haqqın yolunda,
Haray çəkən dilə döndüm, nə fayda.
Taleyimin yoxuşunda, yalında,
Damla-damla gölə döndüm, nə fayda.
Qaranlıq zülmətdən elə nur sağdım,
Sahil tək köksümə dalğalar sıxdım,
Bir eşqin odunu sinəmə yaxdım,
Yanıb-yanıb külə döndüm, nə fayda.
Halına çox yandım ağlayan kəsin,
Həqiqət yolunda hayqırıb səsim,
Mərdəm, mərd insana bəs eylər pəsim,
Namərd üçün zilə döndüm, nə fayda.
Bir dünya dərdimi çəkmişəm xəlvət,
Heç bir dərd əymədi qəddimi əlbət,
Vətən tən bölündü, əyildim fəqət,
İnildəyən telə döndüm, nə fayda.
Nəcibəyəm, bir gündə dörd fəsillə,
Ürəyimi zaman oydu nə dillə,
Qalxıb zirvələri mən pillə-pillə,
Günə, aya, ilə döndüm, nə fayda.
Kövrəldikcə öz içimdən qopuram,
Damcı-damcı torpağına hopuram
Sənsiz səni dualarda tapıram,
Məzarının başında…
Qərib-qərib gül üzünə baxıram,
Yanağımı daş köksünə sıxıram,
Leysan olub ürəyinə axıram,
Məzarının başında…
Çiçək təki sinənə baş qoyuram,
Ümidimi nəfəsindən duyuram,
Için-için həsrətimi yuyuram,
Məzarının başında…
Ana,sənsiz ovunmuram bircə an,
Qəm fələyi can evimdən aldı can,
Xatirəndən yoxdu özgə bir
güman,
Məzarının başında…
Qıymıram ki, baxam o buz baxışa,
Kədərimə həmdəm olan bu daşa,
Hicranınla qaldım yenə baş başa,
Məzarının başında…
Xalidə Nuray.21.04.2021
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunda “Molla Nəsrəddin” ensiklopediyası”nın onlayn təqdimatı keçirilib. Təqdimatı AMEA-nın vitse-prezidenti, Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun baş direktoru, ensiklopediyanın baş redaktoru, akademik İsa Həbibbəyli açaraq “Molla Nəsrəddin” jurnalının on cildliyinin yenidən nəşri ilə yanaşı, ensiklopediyasının da hazırlanmasını böyük hadisə adlandırıb. O bildirib ki, “Ensiklopediyanın hazırlanmasında Mətbuat tarixi və publisistika şöbəsinin bütün əməkdaşlarının çox sanballı xidməti vardır. “Molla Nəsrəddin” və xarici ölkələr yenidən yazılmalıdır. Çünki bu jurnal yalnız Azərbaycanın ictimai-siyasi proseslərini izləməyib, həm də dünyadakı prosesləri izləyib. Eyni zamanda mollanəsrəddinçi ədəbiyyatın poetikası da müstəqillik işığında yenidən yazılmalıdır. “Molla Nəsrəddin” ensiklopediyası mollanəsrəddinçi ədəbiyyatın və ədəbiyyatşünaslığın bir pasportudur. Bu, akademiyanın elmi tədqiqat institutlarında hazırlanan ilk ensiklopediyadır”. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri, Xalq yazıçısı Anar çıxışında bildirib ki, “bu hadisəyə çox sevindim. Mən “Cəlil Məmmədquluzadə ensiklopediyası” hazırlananda da iştirak etmişdim. Bütöv bir ədəbi dövrün jurnalı olan “Molla Nəsrəddin”in ensiklopediyasının hazırlanması qürurvericidir. Bu işdə əziyyəti olan hər kəsə təşəkkür edirəm”. Milli Məclisin Mədəniyyət Komitəsinin sədri Qənirə Paşayeva çıxış edərək vurğulayıb ki, “uzun illərdir Molla Nəsrəddin ədəbi məktəbini araşdıran hörmətli akademikimiz İsa Həbibbəylinin, digər mollanəsrəddinşünasların bu istiqamətdə araşdırmalarının məntiqi nəticəsi kimi meydana çıxan “Molla Nəsrəddin Ensiklopediyası” ədəbiyyatşünaslığımızda önəmli hadisədir. İlk dəfə olaraq “Molla Nəsrəddin” jurnalının ensiklopediyası hazırlanıb, nəşr edilib. Akademiyanın Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun Mətbuat tarixi və publisistika şöbəsində nəşrə hazırlanmış, akademik İsa Həbibbəylinin ümumi redaktəsi ilə işıq üzü görmüş ensiklopediya Ədəbiyyat İnstitutunun Elmi Şurasının qərarı ilə çap edilib. Ensiklopediya adının, başqa sözlə, ensiklopediya təyinatının mahiyyətinə uyğun olaraq hazırlanmış nəşr, “Molla Nəsrəddin” jurnalının bütün sahələrini ardıcıllıqla və ətraflı şəkildə əhatə edən biliklər dairəsi, məlumatlar toplusudur. Molla Nəsrəddin jurnalını bütünlüklə lüğət şəklində sistemə cəlb edən ensiklopediya, bu sahə üzrə yığcam məlumat verən elmi nəşr kimi yüksək dəyərə layiqdir. Ensiklopediya öz məzmununa görə yalnız sahə ensiklopediyası olmaqda qalmayıb, universal-milli ensiklopediya kimi də təqdim edilə bilər. Nəşrin hazırlanmasında akademiklər, professorlarla yanaşı, Mehman Həsənli, Gülnar Qasımlı, Təhminə Vəliyeva kimi gənc tədqiqatçıların da iştirakı təqdir edilməlidir. “Molla Nəsrəddin” ensiklopediyası “Molla Nəsrəddin” ədəbi məktəbinin ensiklopediyasıdır, Mirzə Cəlil ensiklopediyasıdır, bütün mollanəsrəddinçilərin çoxcəhətli əməli fəaliyyətinin ensiklopediyası dəyərindədir. Bu nəfis kitab, öz əhatə dairəsi, həcmi, poliqrafiyası və digər parametrləri ilə birgə qiymətli bir vəsaitdir. Nəşrdə əsas mətnlərlə yanaşı, “Əlavələr” bölməsi də maraq kəsb edir: burada “Molla Nəsrəddin” jurnalının nəşr olunduğu ünvanlar, mətbəələr, jurnalın redaktorları, habelə, mollanəsrəddinçilərdən söz açan doktorluq və namizədlik dissertasiyalarının, gün üzü görən kitabların siyahısı və s. haqqında bilgilər verilib. Ensiklopediyada “Molla Nəsrəddin” jurnalının nəşrə başlaması, o dövrün gerçəklikləri, jurnalın tənqid hədəfləri, jurnalın əleyhinə çıxanlar, kollektivin üzləşdiyi çətinliklər, mollanəsrəddinçilərin mövhumatla, cəhalətlə mübarizəsi, jurnalın gün üzü gördüyü dövrlərdə ölkə, region və dünyada cərəyan edən tarixi-ictimai-siyasi hadisələr, o cümlədən I Dünya müharibəsi dövrü – bütün bunların jurnalın mətn-mündəricəsinə, müəlliflərin yaradıcılığına təsirləri sistemləşdirilib, jurnalı yaradanlarla yanaşı, jurnalda məşhurlaşanlar, belə demək olarsa, jurnalın – yetişdirdikləri, jurnalın təsirləri, dil məsələsi, qadın azadlığı məsələsi, jurnalın Tiflis, Təbriz və Bakı dövrü və s. kimi mövzuları universal şəkildə əhatə edilib… İlk buraxılışından (07 aprel 1906, Tiflis) 115, Təbrizdə nəşrə başlamasından (1921) 100, Bakıda son sayının gün üzü görməsindən (1931) 90 il keçən “Molla Nəsrəddin” jurnalı üçün əlamətdar olan 2021-ci il, bu ensiklopediya ilə süslənmişdir. “Molla Nəsrəddin” ensiklopediyasının bütün mollanəsrəddinçilərin ruhunu şad edəcəyinə inanıram. Fürsətdən istifadə edərək, ensiklopediyanın araya-ərsəyə gəlməsində əməyi keçən hər kəsə təşəkkürümü yetirir, yeni yaradıcılıq uğurları diləyirəm!” Mətbuat tarixi və publisistika şöbəsinin müdiri, filologiya elmləri doktoru, professor, ensiklopediyanın tərtib edəni və çapa hazırlayanı Vüqar Əhməd “Molla Nəsrəddin” jurnalının və Ədəbiyyat İnstitutunun ilk ensiklopediyası” adlı məruzə edib: “Akademik İsa Həbibbəyli Azərbaycan realist nəsrinin görkəmli nümayəndəsi Cəlil Məmmədquluzadə və “Molla Nəsrəddin” jurnalına dövlət qayğısından bəhs edərək yazır: “Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin sərəncamları ilə Cəlil Məmmədquluzadənin anadan olmasının 150, “Molla Nəsrəddin” jurnalının 100, 110 illik yubileylərinin qeyd olunması, xatirələrinin əbədiləşdirilməsi klassik irsimizə və milli mətbuatımıza verilən yüksək qiymətin real təzahürü və təntənəsidir”. Məhz Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu, onun rəhbərliyi və əməkdaşları da respublika prezidentinin ideoloji və strateji xəttini uğurla davam etdirərək Cəlil Məmmədquluzadənin zəngin və ölməz ədəbi irsinə və XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının böyük ədəbi simalarının yaradıcılığını ehtiva edən “Molla Nəsrəddin” jurnalına bitib-tükənməyən xəzinə və möhtəşəm söz abidəsi kimi yanaşır, onun əbədiyaşarlığını təmin etmək üçün çoxsaylı layihələr həyata keçirirlər… Ensiklopediya üzərində işə 2016-cı ildən start verilmişdir. Əvvəlcə akademik İsa Həbibbəylinin şəxsi təşəbbüsü ilə “Molla Nəsrəddin” ensiklopediyası üçün “Sözlük” hazırlanmışdır. Şöbənin əməkdaşı Gülbəniz Babayeva 420 səhifədən ibarət olan sözlüyü “Molla Nəsrəddin” jurnalının 8 cildliyi, Qulam Məmmədli, Elmira Qasımova və Afaq Əliyevanın “İmzalar” kitabı, keçən əsrin əvvəllərindən başlayaraq çağdaş dövrümüzə qədər Cəlil Məmmədquluzadə, “Molla Nəsrəddin” jurnalı və mollanəsrəddinçilər haqqında yazılmış tədqiqat əsərləri əsasında tərtib edilmişdir. Bu mərhələ başa çatdıqdan sonra akademik İsa Həbibbəyli sözlüklərin seçilməsi ilə bağlı şöbə əməkdaşları və müəlliflərlə müzakirə və diskussiyalar aparmış, məsləhətləşmiş və ensiklopediya üçün daha önəmli və əhəmiyyətli olan sözlər seçilmiş və elmi məqalələrin əsas mövzusuna çevrilmişdir. Dərin elmi araşdırmalar, çoxsaylı mənbələr və arxiv materialları əsasında yazılan ensiklopediya milyonlarla oxucunun istinad edə biləcəyi dəyərli və monumental bir söz abidəsinə çevrilmişdir…” Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlı çıxışında bu cür böyük iş üçün təşəkkür edərək əlavə edib ki, bu təkcə Ədəbiyyat İnstitutunun deyil, bütövlükdə akademiyanın uğurudur. AYB-nin Gənclərlə iş üzrə katibi, “525-ci qəzet”in baş redaktoru Rəşad Məcid çıxışında “Molla Nəsrəddin” ensiklopediyası”nı Azərbaycan ədəbiyyatı və mətbuatı üçün Ədəbiyyat İnstitutu tərəfindən çox sanballı töhfə adlandırıb. Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun baş direktoru, akademik Teymur Kərimli, həmçinin BDU-nun Yeni media və kommunikasiya nəzəriyyələri kafedrasının müdiri, filologiya elmləri doktoru, professor Cahangir Məmmədli “Molla Nəsrəddin” ensiklopediyası” – əsrin söz abidəsi” məruzəsi ilə çıxış edib. Mətbuat tarixi və publisistika şöbəsinin aparıcı elmi işçisi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, ensiklopediyanın məsul redaktoru Gülbəniz Babayeva “Milli məkkurə yaddaşının ensiklopediyası” adlı məruzə ilə çıxış edib. Akademik İsa Həbibbəylinin “Molla Nəsrəddin” ədəbi məktəbinin ensiklopediyası” adlı ön sözün məziyyətlərindən danışıb. İnstitutun digər şöbələrinin, o cümlədən Yeni dövr Azərbaycan ədəbiyyatı şöbəsinin xüsusilə şöbənin aparıcı elmi işçisi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Elmira Qasımovanın ensiklopediyanın hazırlanmasına dəstəyi haqqında məlumat verib.
Gülnar Səma Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu,İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi
Var ol ki,mənimlə çıxdın bu yaza,
indi bu yazı da yaz görək,Qələm!
aşıqlar güc versin sözə,avaza;
tar görək,kamança,saz görək,Qələm!
Hökmündə agaran saçın dənləri,
peşində ötüşən qaçdın günlərin,
sayı xeyli oldu namərd illərin,
neynəyib onlardan az görək,Qələm!?
Hər misran qəlbimdən süzülən gerçək,
qorxmadan nadandan,dedin-“Hücum çək!”,
qonaq da çağırsaq,mehman da getsək,
halal çörək görək,duz görək,Qələm!
Bəzən harayımız ərşə dayanıb,
eh,səndən o qədər tonqallar yanıb!
bədbəxt gözlərimiz elə yaranıb-
çətin ki,”əyrini”-“düz”-görək,Qələm!
Bilirdim-bəxtimə Tac olacaqsan,
fərq etməz-“tox”,yoxsa “ac” öləcəksən;
torpağa mənimlə gömüləcəksən-
başla,qəbrimizi qaz görək,QƏLƏM…
29,08,2020.
Soyuqlaşdın,dünya kimi havan dəyişib,
belə getsə-durna kimi uçub gedəcəm,
eşitmişəm,gülüm,yenə yuvan dəyişib!
mən səninlə hankısına köçüb gedəcəm?
Bir-bir sənə bağlandığım tellər qırılır,
baxanı yox!-bəslədiyin güllər qırılır,
çooox uzandı bu ayrılıq,illər qırılır,
bu sevginin hər şeyindən keçib gedəcəm.
Qapın-qıfıl sırğalıdır,pəncərə bağlı,
pozmzq olmur,ahd-peyman min cürə bağlı,
getsin hər şey Cəhənnəmə,mən-cərə bağlı,
düyünləri inadımla açıb gedəcəm!
Bundan sonra söz olacaq qüssələrinki,
dəyişmişik;nə sən o san,nə mən həminki,
sən özgəyə qismət oldun,mən özgəninki,
tutub-zorla aparsan da qaçıb-gedəcəm.
Deməmişdik:” bu ülfəti edək yarımçıq”,
boy vermədi-eşqin gülü gödək,yarımçıq,
şərəfimə qaldırdığın qədəh yarımçıq!!
bəs demişdin:”Sağlığına içib gedəcəm…”
“SƏNİNLƏ” kitabından
Mənə yüz il ömür arzulamayın,
Payız yarpağıtək qovmasın külək,
Gözlərim görsə də, ayağım, əlim,
Əsalıq olanda dayansın ürək.
Mənə “Yüz il yaşa!” deməsin dostlar,
Gülüşüm, yerişim, səsim itməsin.
Məndən cavan olan, gümrah olanlar,
Çiynimdə dünyadan köçüb getməsin.
Mənə yüz il ömür arzulamayın;
Bu qədər yaşayan hansı çiçəkdir?
Sən yaşda qalmırsa tay-tuşun, tayın;
Qurdla qiyamətə qalmaq deməkdir.
Mənə elə ömür arzulayın ki,
Ölüncə ümmantək çağlaya bilim.
Qapı-pəncərəni öz evimdəki
Özüm aça bilim, bağlaya bilim.
Sağlıqlar deyəndə hərdən şənimə –
Nə özüm kövrəlim, nə sizə gülüm.
Tanrıdan bir ömür diləyin mənə,
Hər vaxt sevə bilim, sevilə bilim.
Taleyim sevgiylə baxsın üzümə;
Görsün yad payına şərik deyiləm.
Gərək olmayanda özüm-özümə,
Deməli, heç kəsə gərək deyiləm!
Mənə yüz il ömür arzulamayın,
Ləyaqət, təmiz ad atıb getməsin.
Dünyaya qalacaq malı dünyanın,
Karvanım lənətə batıb getməsin!
Mənə yüz il ömür arzulamayın…
Yenə öz işində sınan havalar,
nazik vücudluyam-tufan nə bilsin?
kimdir gözləyənim,yollarda nə var,
ümman buxarıdı–duman nə bilsin?
Yaxşı ki,çeşmələr sel kimi axmaz,
dəryalar sahildən qırağa çıxmaz,
bir də bu dünyaya baxar,ya baxmaz-
yastıqda gözünü yuman nə bilsin?
Ümmanda gəmilər batar nə üçün?
dünyada qırğınlar artar nə üçün,
hər kəs bir tərəfə dartar nə üçün,
lütün üstündəki yorğan nə bilsin?
Hər şeydən xəbərdar yalnız Yaradan!
insan-unudulan,torpaq-unudan!
kim-kimin çiynində köçər dünyadan,
yoxsulla var-dövlət yığan; nə bilsin?
Baxan altdan-altdan satar qoruğu,
alar “öz qoduğu”,ya özgə oğru,
bezdım suallardan,ay bacıoğlu!
hökümət deyil ki,”Qağan” nə bilsin?
Şükür ki,Gün hələ göydə dayanar,
gecəyə göz yuman səhər oyanar,
harda çaylar daşıb,haralar yanar,
ələnib göylərdən yağan nə bilsin?
Yetər,Vahid ƏZİZ,olma inadlı,
azmı kəmsavada möhtac savadlı?
“Femida”-qulağı,gözləri bağlı,
kar duyub,kor olub baxan nə bilsin?…
Ürəyim ağrıdı-şəklin çəkdilər,
atəş,soyuqdəymə yatağa dartdı,
salıb zarafata-“Dadlı”-dedilər,
görəndə qanımda “Şəkər” abartdı,
İncitdi köksümdə artan ağrılar,
oxşayıb gördülər-“Sinəm qabarıb”,
dedim-“Yaddaşımda bir az qüsur var”,
həkimlər göz vurdu–“Qızlar aparıb”,
İçimdə çeşməyəm,çağlayan çayam,
gəmiyəm–ümidlər uzaq mayağım,
çoxdan qovhaqovda, qaçhaqaçdayam,
bununçün sağlammış əlim, ayağım,
“Könül həkimini” heyrət götürdü:
“Nə cür bura sığıb dağ boyda ürək”?,
“Həlbət,buna görə dəlidi, kürdü,
həm də körpə kimi mülayim, ipək”,
Axı,yazarlar da-“Qəlblər təbibi”,
səmalar elçisi eşqi,ilhamı,
“Edam kötüyündən”-zindana kimi,
şairlə “növbəsiz” yer edər hamı!
Həkimlər müxtəlif; bilməyən, bilən,
o da İlahilik “Vergiyə” bağlı,
eyni-şair kimi; ölüb-dirilən,
qəlbində yaşayan sevgiyə bağlı,
Hər dövrün ayrı bir dərman biləni,
qovar can ağrısın,qandan “Şəkəri”,
bizlərə,mehriban analar kimi,
dünyanı bəxş edər “Göz həkimləri”,
Köçsəm də,bu işdə həkimlik nə var?
təbib,Əzrayıla yetərmi gücün?
sadəcə olraq xəstəxanalar
yaranıb-ölümdən yayınmaq üçün…
TOXUMDAYAM, TORPAQDAYAM, ŞUMDAYAM
Ey şairi saraylara qısqanan,
Daxmadayam, saraydayam, damdayam.
Yağışımla, işığımla, odumla,
Toxumdayam, torpaqdayam, şumdayam.
Bahar vaxtı ana çölün havası,
Hər qadanı başımızdan sovası.
Bir saraydı hər qarışqa yuvası,
Əkindəyəm, səpindəyəm, şumdayam.
Şair olan neylər evi-eşiyi,
Başı üstə Tanrı çəkər keşiyi.
Mən özüməm Məcnunların beşiyi,
Zərrədəyəm, səhradayam, qumdayam.
Yağan yağış günahları yuyurmuş,
Şükür haqqa, Tanrı məni duyurmuş.
Allah özü mənə belə buyurmuş,
Bişmişdəyəm, yanmışdayam, xamdayam.
Həm sevincəm, həmi yasam, həm qəhər,
Həm komayam, həmi kəndəm, həm şəhər.
Günəş özü məndən doğur hər səhər,
Qəndildəyəm, çıraqdayam, şamdayam.
Heç olmadı haqq yolundan sapdığım,
Sazdı, sözdü yoğurduğum, yapdığım.
Gəl-gəl dedi ulu şeyxim – Tapdığım,
Yunus adlı bütövdəyəm, tamdayam.
Yuva mənəm, ocaq mənəm, yurd mənəm,
Nəsimitək dönməz mənəm, sərt mənəm.
Füzulinin özü boyda dərd mənəm,
Bağdaddayam, Hələbdəyəm, Şamdayam.
Sular kimi ax, məndə gör dünyanı,
Şimşək kimi çax, məndə gör dünyanı,
Gözün varsa, bax, məndə gör dünyanı,
Cahandayam, Cəmşiddəyəm, Camdayam.
2007, 23 mart
QOY YATIM, YUXUDAN
QALDIRMA MƏNİ
Qışda doğulmağım bəs edər mənə,
Məni öldürəndə yaz öldür, Allah!
Bilim hansı gündü gedəcəyim gün,
Ölüm tariximi yaz, öldür, Allah.
Qoy yatım, yuxudan qaldırma məni,
Əcəlin cəngindən saldırma məni,
Zarıya-zarıya öldürmə məni,
Öldürə bilirsən, saz öldür, Allah!
Acı gülüşlərin ürəyimdə xal,
Dodağım qıfıllı, baxışlarım lal.
Alırsan canımı birdəfəlik al,
Bu qədər ağrıyla az öldür, Allah!
2004, 29 sentyabr
Cenevrə
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliyinin üzvü, şair Coşqun Xəliloğlunun “Vətən andınız”, “Zəfər ilə”, “Qəhrəman atam” adlı şeirləri “Gənclər Şəhəri” doğma Sumqayıtda fəaliyyət göstərən Süleyman Rəhimov adına Qubadlı rayon Ədəbi-İctimai Birliyinin aylıq mətbu orqanı “Sözün Sehri” ədəbi-bədii, ictimai qəzetinin aprel sayı işıq üzü görüb.
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti və İctimaiyyətlə Əlaqələr şöbəsi
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidmətinin rəhbəri, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, “Kümbet” və “Usare” dərgilərinin Azərbaycan təmsilçisi, “Kardelen” üçaylıq mədəniyyət, ədəbiyyat və sənət dərgisi yazarı, şair, tərcüməçi, publisist, jurnaist, gənc yazar Kamran Murquzovun “Xalq şairi Xəlil Rza Ulutürkü anarkən” adlı məqaləsi “Gənclər Şəhəri” doğma Sumqayıtda fəaliyyət göstərən Süleyman Rəhimov adına Qubadlı rayon Ədəbi-İctimai Birliyinin aylıq mətbu orqanı “Sözün Sehri” ədəbi-bədii, ictimai qəzetinin aprel sayı işıq üzü görüb.
Qeyd edək ki, bundan öncə gənc yazar Kamran Murquzovun şeirləri və məqalələri Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının təşəbbüsü ilə gerçəkləşdirilən “İran-Azərbaycan ədəbi-mədəni əlaqələrinin inkişafına dəstək”, “Yeni nəsil Azərbaycan gəncliyinin inkişafına dəstək” layihələri çərçivəsində Qardaş Türkiyə Cümhuriyyətindəki “Kümbet”, “Usare”, ”Hece Taşları”, “Kardelen”, dərgilərində, “Önce Vatan” qəzetində, İran İslam Respublikasındakı “Xudafarin”, “Ədəbi Körpü” dərgilərində Türkiyə türkcəsində və fars dilində dərc olunaraq, ictimaiyyət nümayəndəlırinin nəzərinə çatdırılıb.
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti və İctimaiyyətlə Əlaqələr şöbəsi
Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin Mətbuat xidmətinin rəhbəri və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin müdiri, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru, Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü Kənan Aydınoğlunun “Alınıbdı qisasın, uyu torpaqda rahat!”, “Doxsanl haqlayıb, ömür yaşamaq…” adlı şeirləri “Gənclər Şəhəri” doğma Sumqayıtda fəaliyyət göstərən Süleyman Rəhimov adına Qubadlı rayon Ədəbi-İctimai Birliyinin aylıq mətbu orqanı “Sözün Sehri” ədəbi-bədii, ictimai qəzetinin aprel sayı işıq üzü görüb.
Qeyd edək ki, bundan öncə gənc yazar Kənan Aydınoğlunun şeirləri və məqalələri Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının təşəbbüsü ilə gerçəkləşdirilən “İran-Azərbaycan ədəbi-mədəni əlaqələrinin inkişafına dəstək”, “Yeni nəsil Azərbaycan gəncliyinin inkişafına dəstək” layihələri çərçivəsində Qardaş Türkiyə Cümhuriyyətindəki “Kümbet”, “Usare”, ”Hece Taşları”, “Kardelen”, dərgilərində, “Önce Vatan” qəzetində, İran İslam Respublikasındakı “Xudafarin”, “Ədəbi Körpü” dərgilərində Türkiyə türkcəsində və fars dilində dərc olunaraq, ictimaiyyət nümayəndəlırinin nəzərinə çatdırılıb.
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti və İctimaiyyətlə Əlaqələr şöbəsi
“Sözün sehri” ədəbi-bədii, ictimai qəzeti “Gənclər Şəhəri” Sumqayıtda Azərbaycan Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvünü, Süleyman Rəhimov adına Qubadlı rayon ədəbi ictimai birliyinin sədri, Qubadlı Rayon İcra Hakimiyyətinin mətbu orqanı “Bərgüşad” ictimai-siyasi qəzetinin Baş redaktoru, ”Qızıl qələm” və “Qızıl kitab” mükafatları laureatı, şair Qafqaz Əvəzoğlu Dəmirovun rəhbərliyi ilə nəşr olunur.
“Gənlər Şəhəri” Sumqayıtda fəaliyyət göstərən Qubadlı Rayon İcra Hakimiyyətinin orqanı “Bərgüşad” ictimai-siyasi qəzetinin aprel sayı işıq üzü görüb. Həmişə olduğu kimi, bu dəfə də “Bərgüşad” ictimai-siyasi qəzetinin səhifələrində bir-birindən maraqlı yazılar yer alıb.
Qubadlı Rayon İcra Hakimiyyətinin basçısı İsaqov Malik Xizir oğlunun Qubadlılara göstərdiyi diqqət və qayğı adıçəkilən mətbu orqanın diqqət mərkəzində saxladığı və daimi olaraq, işıqlandırdığı məsələlərdən biridir.
70’li yılların ortalarına doğru tanımıştım Osman Ağabeyi. Karaman Lisesi Devlet Parasız Yatılı öğrencisi olarak öğrenim görüyordum. Rahmetli Babam Akseki Kaymakamlığı’nda müstahdem olarak çalışıyordu. Kaldığı müştemilat ’ta Osman Ağabeyle komşuydular. Bir Kurban Bayramı arifesinde O’na kurban almaya gitmiştik. Seçici davranışları gösterdiği hassasiyet, işaret ettiği hayvanı yakalamaya çalışanların ortaya koydukları gayret, hayvanın doğal korkusu, esasen o süreçte Osman Abi’nin nasıl bir vicdan ve merhamet sahibi olduğunun işaretlerini vermiş ve bendenizi hayran bırakmıştı…
Kirli sakalı, evinin içerisinde gezinirken bile elinden düşürmediği bastonu, gür sesi, misafirlerine karşı bitip tükenmeyen ilgisi ve mütevazılığıyla tıpkı bir Anadolu dervişi kimliği taşıyordu…
O bildiklerini başkalarıyla paylaşmaktan mutluluk duyuyor, sevenlerine özellikle genç adamlara karşı örnek ve önerici tavırlarını mizahi bir üslupla kırmadan dökmeden mesaja çevirebiliyordu. Ustalık işte böyle bir şeydi.
Bir bayram günüydü yeğenim Adnan’ı da alıp ziyaretine gittim. Her zaman ki gibi bir misafir yoğunluğu… O kalabalıkta naçizane şahsıma verdiği değeri seslendirircesine; “Aaa bizim Ali Geldi, Hoş geldin Ali” diyerek karşıladı. Elini öptüm, yer gösterdi, yeğenimi kucağıma alarak oturdum.
Osman Ağabey elinde bir kutu badem şekeri misafirlerini ağırlıyor, ikramını bizzat kendisi yapıyordu. Badem şekeri o dönemde çok önemli pahalı bir ikram çeşidiydi. Osman Ağabey birdenbire gözü yeğenime takılınca gayet mizahi bir canlılıkla söylenmeye başladı; “Sabahleyin aşağı köyden misafirler vardı. Çocuklar çok ta yaramazdılar keratalar… Dere çakılı mı sandılar ne avuç avuç almaya başladılar, yetişmeyecek diye ödüm koptu… Yeğenime dönerek Ali; bu yeğenin çok masummuş diyerek hem uyarısını yapmış hem de orada bulunanlara dersini vermişti.
O SESİZ BİR GÖNÜL VE DAVA ADAMI İDİ
Yıl 1976 Selçuk Eğitim Enstitüsü birinci sınıfta okuyorum. Bana Konya’ya geleceğini mutlaka görüşmek istediğini seslemişti. Nasip oldu görüştük. İlk defa Konya’nın kuyu kebabını sayesinde tatmıştım. Yemek sonrası Dolaboğlu Pasajına gittik. O zamanlarda “Milli Ülkü Yayınevi “ adı altında basım yayım işleri yapan Ali Ayaz’ın sahibi olduğu işletmeye gittik. Beni Ali Ayaz ile tanıştırdı.” “BU MİLLET NEDEN AĞLAR” Kitabının yanılmıyorsam 2. Baskısı yapılıyordu. Dedi ki benim işlerim ve sağlığım bu baskıyı takibe imkân vermiyor. Bu delikanlıya görev verdim. Basım ve dağıtımı takip edecek ben açıklamaları kendisine yazılı vereceğim. Basım bitince müstakilen 250 adet kitabı teslim edeceksin diyerek Ali Bey’e talimatını vermişti.
Ben ne basımdan ne dağıtımdan anlamayan son derece bu işlere yabancı toy bir gençtim. Ama mesele anlaşılmıştı. Osman Ağabey bana direkt maddi bir yardımda bulunarak utandırmak mahcup etmek istemiyordu. Bu yolu seçmişti.
Hiç unutmuyorum. Bana 250 değil 300 kitap teslim edildi. Elli tanesini isimlere dağıtmış geri kalan kitapların sıkıştıkça her birisini sekiz liradan satıp kendime harçlık yapmıştım. Böylesine yardımsever, hamiyetperver yüce gönüllü bir insandı.
O KONUŞUNCA ŞİİR GİBİ KONUŞAN ALLAH VERGİSİ BİR ÜSLUBA SAHİPTİ.
Hiç unutmuyorum. Bir mayıs ayında ikindi vaktine doğru Konya otobüsünden inince ziyaret etmeyi düşündüm. Yöneldim eve. Cümle kapısı açıktı. Bahçeden sesler geliyordu. Bahçe bir hayli büyük olduğu için hareketlilik ve sesler takip edilebiliyordu. Osman Ağabey bahçeye domates fidesi dikmeye çalışıyordu. İsmet Hala rahmetli O’nu takip ediyordu. Bir iskemlenin üzerine oturmuştu. Parkinson’u olduğu için elleriyle bir türlü fideleri dikemiyor hep kırıyordu. Birden bire sesini yükseltti ve bağırmaya başladı. Ellerindeki toprak parçalarını (Tezekleri)Rahmetli İsmet Halaya fırlatıyordu. “Çocuğumu öldürdün ocağımı söndürdün, ne özelliğin var ne güzelliğin, oturmuş baykuş gibi bakıyor yüreğimi yakıyorsun”
Bu sözler bir anda Osman Ağabeyin ağzından çıkan ama sanatsal bir ifade taşıyan Allah vergisi sözlerdi.
ÖMRÜNDE ÇOK AZ DÜĞÜNLERE GİTMİŞTİ. SÖZ VERDİ DÜĞÜNÜME GELDİ BİZLERİ ONURLANDIRDI.
1982 Yılı 7-8 Ağustosu. Evleniyorum. Osman Ağabey düğünüme geldi. O yıllarda köyde 3 katlı Betonarme bir evin orta katında oturan Köy imamının hanesinde O’nu misafir ettik. Köy İmamı Bir Serdengeçti hayranı adeta aşığıydı. Bu yüzden misafir etmiştik. Tabi ki ilk gün boyunca ilgisiz bırakmamak için çok çaba sarf ettik. İmam Efendinin maltız keçileri vardı ve Osman Ağabey çok sevmişti. O’nu memnun edebilmek için çok gayret göstermiştik ama ne mümkün. Meğer bir şeyleri takmış kafasına. Ayrılık vakti geldi. Veda ederken çok güzel şeyler söyledi. Çok mutlu olduk. Son olarak dedi ki bahçedeki keçilere yönelerek; Sizi çok sevdim. Bol bol sütünüzü içtim. Bana hakkınızı helal edin. İmama değil keçilerine hakkınızı helal edin diyordu…
Arabaya binmesi için yardımcı oluyorduk. Kütahya’dan gelen misafirlerimden birisi, “Osman Ağabey başınıza dikkat edin.” deyince hala kulaklarımda çınlayan orada hepimizi karnımızı tutarcasına kahkahalara büründüren sözlerini unutamıyorum. “Rahat olun benim boynuzlarım yok.”
Elhamdülillâhi Rabbil âlemin…
“Lor peynürü, galın ekmek, duz getür,
Çıh Harput’un tepesinden buz getür,
Şehidime örtü için bez getür,
Gız, daliken devrülesin tez getür.”
Ahmet Tevfik Ozan,
Sevgili arkadaşım,
Uzun yıllar önce Töre Dergisi’nde dağ nefesli şiirlerin yayımlanırdı. Şiirlerin her bir kıtası top top gül’dü. Onları dost bilirdik, onlarla nefeslenirdik, göğüs kafesimiz daralırdı.
Şöyle demiştin mesela;
“Kubbeler, kubbeler.. kurşun kubbeler!
Bir kurşun, bir namlu; bir yürek deler!
Her gün nakış nakış ördüğünüzü
Sonra delmek niye.. niye, kubbeler?”
O günler uzakların yakın olduğu günlerdi. Biz bizi bilirdik. Dostluğun, vefanın, arkadaşlığın ne olduğunun gönüllere yazıldığı, gönülce bilindiği zamanlardı. Bazıları hayallerimize kurşun atarlardı. Ama hayallerimiz hep ötelerdeydi bizim.
“Bir kurşun, bir kurşun, bir kara kurşun
Şakağımda sıcaklığın duyduğum!…
Ansızın dalgası nurdan bir deniz
Ve Allah!…”Adına kurban olduğum.”
Karlar içinde omuzladığımız yarınlar vardı, lâpâ lâpâ avucumuza düşerdi. Efkâr düşerdi, bir uzak diyar düşerdi. Yâr düşerdi. Sarı saçlarına deli gönlümüzü bağladığımız Mihriban’larımız vardı, sen söylerdin;
“Sarı saçlım yasta mıdır?
Rüyaları hasta mıdır?
Kan tükürsem ciğer gelir,
Zemzem, kurşun tasta mıdır?”
Tadımız tuzumuz olmazdı bazen, yüreğimiz karıncalanırdı. Bazı şeyleri yutkunurduk. Deniz deniz büyürdü içimiz, sen söylemeye devam ederdin;
“Tuz yüklü denizler emzirse bile
Bir balığı, tuzsuz yemek ne mümkün?
Bin kılçıkla sarmaş dolaş bu çile
Bu çile, bu çile.. akıla küskün…”
Hem akıldı, hem gönüldü. Hem kılıçtı, hem kalemdi. Hem suskunluk, hem kelâmdı. Bir derdimizi bin dermana değişmezdik ki…
Taş aralarındaydı karanfil. Topraklar kan içiyordu;
“Bir beyaz mermerde açan karanfil
Rüyaların yeryüzüne indiği
Bir esrarlı güzel… Mukaddes vatan!
Yüzyıllarca tüten sabır, tevekkül…
Yıllarca gözlerden sızar ince kan.”
Rüyalarımız gönül sınırlarınaydı. Ötüken kokardı, Seyhun Ceyhun akardı. Kala kala Kerkük’tü vatan. Sinan gelirdi Kırım’dan. Estergon Kal’ası su başı durak’dı. Vardar ovasından havalanan sevdalar Orta Asya bozkırlarına konardı. Her yer biz’di, esrarlı bir güzeldi sevdamız.
“Ey Turan’ın kardan ak, çileli insanları!
Elinizde buzlu su, yürekten daha sıcak!…
Nasıl yabancı kalmış, yoksul aşında balık?
Denizlerde bereket ha taştı ha taşacak!…”
Damlaların denizeydi yolu. Tohumlar çiçeğe dururdu. Dolu ekin baş indirirdi. Her kar tanesi bir başak büyütürdü.
“Bir tohumdan, bir çiçeğe sır mı var?
Bir yağmurdan, bir doluya kar mı var?
Yağmur tohumla dost, dolu neylesin!
Çiçeğin üstünde, taştan sur mu var? ..”
Taştan surlar vardı, taştan evler vardı. Taş mektepler vardı. Taşın içinde gül büyüyordu. Hem biz taşın içinde ateşin yandığı yerlerden gelmemiş miydik? “Bilmeyen ne bilsin bizi, bilenlere selâm olsun”du.
Taş Medrese dedikleri de şuydu;
“Bir köpük yürek kadar, sıcak ve temiz burda
Gölgemizi öpmekte, soğuk ve kirli taşlar…
Çiçekleri yüreğin, bir kem sözle kurur da
Bin bir çölle boğuşur, buzdan tolgalı başlar…”
Biz aktolgalı beylerle Tuna’dan, Vistül’den geçmiştik, ateşler içinden geçmiştik. Yeter ki “ilerle” desinlerdi.
Hani bir arkadaş vardı yanında. Haksız yere idam cezası almıştı. ( Daha sonra da cezası bozulmuştu zaten) Nasıl beklerdi sabahları, nasıl bir bekleyişti o? İdamlar sabaha karşı yapılırdı ve güneşi beklemek nasıl bir şeydi?
O’nun Yarım Günlük Saadet’ine bir şiir yazmıştın;
Ben aylarca, şu ranzada; güneş doğunca uyurum
‘‘Güneşle adam asmazlar! …’’ yarım günlük bir saadet!
Her gece yatsıyla gelen, bir soğuk şey duyuyorum
‘‘Abdest al, güneşi bekle! …’’ böyle aylarca devam et! …
Suçum olsa, biliyorum; öpmez alnımdan melekler
Ve gözyaşlarıma konmaz o nurani kelebekler
Bu soğuk sessizlik te ne? … Ve niçin ana hasreti?
Niçin adım kimse bilmez? Hem nereden bilecekler? ! …
Ses de, sükût da burada; hep ölümü hatırlatır.
Gelsin ‘‘Baş üzre yeri var! ..’’ ve fakat beklemek, bir tuhaf…
Yüreğini şu tavanın, bilmem ki, kimler kanatır?
Ve niçin ateş perdeler, göz bebeklerimde saf saf?
‘‘Bir güvercin bir balık nasıl masum ölürse
Nasıl çatlarsa bir nar, cennetten bir tad için
Gelsin Ölüm, Yüceler Yücesi Rabbimiz’den
Yaşanmaz, anlatılmaz bir yeşil murad için! …’’
Ben aylarca, şu ranzada; güneş doğunca uyurum
‘‘Güneşle adam asmazlar! …’’ yarım günlük bir saadet!
Her gece yatsıyla gelen, bir soğuk şey duyuyorum
‘‘Abdest al, güneşi bekle! …’’ böyle aylarca devam et! …
Ve o analar… Ve o babalar… Dağ dağ büyüyen, dağ dağ eriyen analar, babalar. Onların hakkını kim ödeyebilirdi? Hangi terazi tartardı onların dualarını?
“Işıklara boğulmuş gecelerde kim anlardı ki bizim yasaklanmış gökyüzünden yıldızlar çaldığımızı?”
Yukarıdaki şiirini paylaşmış Yusuf Ziya Cuma günü. Yusuf Ziya adı gibi bir Yusufiyeli. Telefon ettim, açtı. Şiiri okumaya başladım,
“Ben aylarca, şu ranzada; güneş doğunca uyurum…”
Uzun zaman sonra “dinliyorum abi” diyebildi zar zor. Dinliyordu, yaşıyordu, ağlıyordu… Ben de okuyamadım zaten. Şairlerin Dünyası böyleydi;
“Her karanlık sokakta, yoksul bir şair ağlar..
Uzayıp giden yollar onu gurbete bağlar
Ağlamak, şairlere; Tanrı’nın Lütfu gibi..
Mısraları gülerken, yoksul şairler ağlar..”
En son 2018 yılının Mart Ayı’nda görüşmüşüz Hatay’da, Beş Şehir Beş Şair Programı’nda.
Sen Elâzığ’dan ben Eskişehir’den gelmiştim. Kendi ellerinle yaptığını söylediğin pestil getirmiştin. Şiirimin ABC si kitabını da orada imzalamışsın. Zaten hayatın vermekle geçmişti.
2019 yılının Ocak Ayı’nda kalp ameliyatı oldum. Bir damar yüzde elli, diğerleri neredeyse yüzde yüze yakın tıkalıymış, öyle söylediler.
Daha sonra Osmaniye’ye gittim bir şiir şöleni için. Orada Selahattin Arpacı arkadaşımızla bir araya geldik. Benden bir müddet sonra O da kalp ameliyatı olmak için hastaneye yattı. Bir gece önce telefon ettim, kendimce söyleyeceklerim vardı, sohbet ettik, yaşadıklarımı anlattım. “O’ndan gelene amenna” dedi mütevekkil… Bir müddet sonra da Rabb’ine kavuştu.
Senin de vefatına “kalp krizi” dediler. Demek ki bizim yaralarımız kalbimizdendi. Kalbimizden çok yara almıştık. Bizi vuranlar kalbimizden vurmuşlardı.
Erciyes bir dağın ötesiydi bizim için. Mapushane avlusundan sana şöyle görünmüştü;
“Elimde kelepçe, gözlerim donmuş
Döndüm, bulutların arasında Sen…
Erciyes, Erciyes… Ruhuma konmuş
Bir beyaz güvercin, bir buzlu desen…”
Ziyaret için de olsa bizim de yolumuz düşmüştü o Erciyes gören mapushaneye.
Benim bir Zübeyde Ablam var, yaşı doksana yakın. Şiiri çok sever. Ara sıra gider muhabbet ederim. Bir gidişimde şiirden, şairden bahsederken senin şiirine başladım;
“Erciyes’te kar diyorum, bu akşam
Benim kadar terk edilmiş değildir..
Karanlığa yar diyerek sarılmış
Ümitleri benimkinden yeşildir…”
Şiirin tamamını hatırlayamamıştım, sana telefon ettim devamını sen getirmiştin.
“Niçin olmasın ki? çiçeğin kanı
Erciyes’in doruğundan süzülür..
Bir pınardır Erciyes’in Yüreği
Kanar kanar, dudaklara dökülür..
Benim gibi bir vefasız yarı yok!
Kor ateşte erimeyen karı yok!
Her tanesi bir akrebin ağzında
Aşk dediği bir acayip narı yok! …
‘‘…Taş değirmen arasında bir yürek;
Taş incinir diye mahzun kanıyor!
Ümit, buzda kök salacak bir çiçek
Gönül devşirecek çiçek arıyor! …”
Erciyes’te kar diyorum, bu akşam
Benim kadar terk edilmiş değildir..
Karanlığa yar diyerek sarılmış
Ümitleri benimkinden yeşildir…”
Daha sonra da Zübeyde Abla Elâzığ’daki tanıdıklarına telefon etmiş, seni anlata anlata bitirememiş, öyle duymuştum.
Erciyes karlarını çayda, otta bulunduran, koyundan süt sağdıran kim’di? “Yeşil otta süt gizlidir” diyordu Bahtiyar Vahapzade de.
Bir gün aramış, kitaplarını göndereceğini söylemiştin. Ben de on civarında isim vermiştim, bu arkadaşların adına imzalarsanız dağıtırım diye. Bir kaç gün sonra yine aradın, kitapları ben getireceğim diye.
Hani Eskişehir’e yakın bir yerde akraban vardı ya, ondan bahsedip “emekli oluyorum, Eskişehir’den bir ev bulalım da oraya yerleşeyim. Seninle dolaşırız, muhabbet ederiz, o sık sık bahsettiğin köyünün dağlarına gideriz” demiştin, olmadı.
Gelseydin dağlara giderdik ve ne güzel olurdu. Dilaver Cebeci Ağabey Bozkırda Kalan Sancı’da yazmıştı;
“O çocuklar birer birer gittiler…
Soylu sevda türküleri dudaklarında,
Saclarında kurt nefesi rüzgârlar,
O çocuklar birer birer gittiler…
…
Onlar, Oğuz mayası gök ışığın erleri,
Onlar, ülkü çağının bahadır melekleri…
Mor dağların göğsünde kaldı pençe izleri,
Haceru’l esved gözlerini gönlümüze resmettiler.”
İşte o Dilaver Cebeci Ağabey’le köyümün dağlarına gittik. O dağlara bakıp iç çekti ve “beni bu dağlara gömün” demişti.
Bizim için dağlar önemliydi.
Bizim için her dağ Tanrı Dağı, her dağ Uhud, her dağ Allahüekber’di. Demiştin ya;
“O dağların çocuğuydum ben,
Karların, yarların gür ormanların
Gönül, bir güvercin yüceden yüce,
Sevinci, dünlerin ve yarınların.”
Gelseydin biz ne şiirler söylerdik o dağlara bakarak, ne türküler okurduk dağlara karşı. Gökteki yıldızları yerlerine koyardık. Yıldızların söneceği güne saklanan yıldızlar olurdu onlar. Hilali beşik yapar dolunayca büyütürdük. Sonra kurt nefesli sazlar çalardı, ben bir Elazığ Türküsü okurdum;
“Kar mı yağmış şu Harput’un başına”
Dağ üstüne dağı koysan dağ olmazdı. Kardan kemer bağlardı dağlar. Bu dağların ardı vardı, el ele halaya dururlardı onlar. Dağlar gam ortağımızdı bizim ama bu dağlar ne rüzgârlar görmüştü, bilen bilirdi.
Ben bırakır sen alırdın;
“Bu dağın karı menem,
Gün vursa erimenem,
Yedi yıl yerde yatsam,
Aşığam çürümenem.”
Şiir söylerdik sonra, ben başlardım;
“Dağ gibi sevdalar gönül bağında,
Yağmurun sırrını çözmek ne güzel.
Aşk sarhoşu olup can konağında,
Dertleri uyutup sızmak ne güzel.”
Sen söylerdin;
“Ne ki dünya dediğin
Gözlerime sığıyor!..
Koca koca yıldızlar
Rüyalara sığıyor.”
Ben söylerdim;
“Gâh taşarım köpük köpük,
Gâhi dağlar sırtımda yük,
Gözüm gördüğünden büyük,
Sen akıl fakiri dünya.”
Sen söylerdin;
“Gelse bir rüya gibi, o mukaddes akibet…
Katlansa dağlar ipek, nurlu yorganlar kadar
Sessizce dalga dalga, ne çile ne hareket!…
Yalnız Nur-u Muhammed (s.a.v.) saadet var, huzur var.”
Fısıltıyla ilave ederdin;
“Ölüm dediğin kuş oğul,
Aşar dağdan, seçer seçer can alır.”
Nefeslenir bir daha söylerdin;
“Bir güvercin bir balık nasıl masum ölürse
Nasıl çatlarsa bir nar, cennetten bir tad için
Gelsin ölüm, yüceler yücesi Rabbimizden,
Yaşanmaz, anlatılmaz bir yeşil murad için.”
Rahmetli babam dağlardan güneşin batımını seyreder “gün bayırı aştı” derdi. Daha akşam olmazdı ama günün bayırı aşması yavaş yavaş hazırlanın demekti.
Atalarımız da demişti ya “Gün akşamlıdır devletlüm, dün doğduk bugün ölürüz.”
İki mısra daha söylerdin;
“Ölüm ne büyük dostsun, şu yalancı Dünya’da.”
“Ölürsek bir Fatiha dileğimiz.”
Bu satırları yazarken Eskişehir’e kar yağıyordu dost Ozan. Kar taneleri kadar, yağmur taneleri kadar, güneşin ayın ışığı kadar, gökteki yıldızlar kadar, rüzgârların esmesince rahmetler olsun sana.
Mekânın cennet olsun…
Fatihalarla…
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, “Kitab Evi” İctimai Birliyinin sədri, şairə-publisist Adilə Nəzərin “İnsan yaşadığı kimi ölür” şeiri Cənubi Azərbaycanda fəaliyyət göstərən “Sancaq” qəzetində əski əlifba ilə dərc olunub.
DEMƏK NƏ ÇƏTİNMİŞ
DEYİLMƏZ SÖZÜ
Gör neçə vaxtdır ki, hazırlıq gedir,
Atamın yanına hazırlaşıram.
Yalançı dünyadan doğru dünyaya
Dədələr, babalar getdiyi yolun
Əsl ünvanına hazırlaşıram.
Bu çətin xəbəri gör nə zamandı,
Doğma qardaşımdan, doğma bacımdan,
Oğlumdan, qızımdan gizli saxladım.
Mənə sazdan yaxın dünyada nə var,
Ağrımı sazımdan gizli saxladım.
Demək nə çətinmiş deyilməz sözü,
Oğluma açılsam qəlbi sınacaq,
Qızıma söyləsəm qız ağlayacaq.
Oğuldu, uşaqdı, qızdı, gəlindi,
Biri bir balaca çox ağlayacaq,
Biri o birindən az ağlayacaq.
Bilmir uşaqların anası, bilmir,
Bilsə gecə-gündüz qan ağlayacaq.
Gündüz ağı deyib, bayatı çəkib,
Axşam ağlayacaq, dan ağlayacaq.
Bilmir, Zəlimxanın anası bilmir,
Bilsə dağ uçacaq, daş ağlayacaq.
Göydən ildırımlar necə tökülür,
Gözlərdə eləcə yaş ağlayacaq.
2009
VALEH HACILAR — 70
Aprelin 15-i təkcə Borçalıda, Gürcüstanın elmi ictimaiyyəti arasında və Azərbaycanda yox, həm də bütün Türk dünyasında folklorşünas və ədəbiyyatşünas alim kimi yaxşı tanınan, Gürcüstan Ədəbiyyatşünaslıq Akademiyasının həqiqi üzvü, filologiya elmləri doktoru, professor Valeh Hacıların doğum günüdür. 1951-ci ildə anadan olub və artıq o mübarək gündən 70 il keçir. Təəssüflər olsun ki, bu 70 ilin yalnız 59 ilini yaşamaq nəsib oldu ona. Bu gün 70 illik yubileyini onsuz qeyd edirik. Amma bu yoxluq sadəcə cismani yoxluqdur — Valeh müəllim bu gün də bizimlədir, onun sevənlərin qəlbindədir.
Borçalının ağır ellərindən olan Darvaz kəndində dünyaya gələn, Bakıda ali təhsilini başa vurduqdan sonra doğma Borçalıda yaşayıb fəaliyyət göstərməyi hər şeydən üstün tutan, burada elmi axtarışlarla məşğul olub, professorluğa qədər yüksələn, kafedra müdiri vəzifəsini daşıyan eloğlumuz ömrünün sonuna kimi də burda yaşadı. Hətta ötən əsrin 90-cı illərində məlum səbəblərdən Borçalıdakı ziyalıların çoxu Azərbaycana üz tutanda da doğma yurddan ayrılmağı ağlının ucundan belə keçirmədi. Baxmayaraq ki, Bakıya gəlib özünə layiq bir işlə təmin olunmaq imkanı vardı. Amma gəlmədi. Canından artıq sevdiyi Borçalının uğrunda, Borçalı gənclərinin təhsili uğrunda ömrünü şam kimi əritdi.
Valeh Hacıların adı harada yaşamasından asılı olmayaraq bütün qədirbilən darvazlılar üçün ikiqat əzizdir. Çünki təvəzökar və ləyaqətli insan, bütün varlığı ilə elinə-obasına bağlı olan eloğlu, ictimai xadim, əsl ziyalı və ləyaqət simvolu olan VALEH HACILAR qocaman Darvazın başının ucalığı, üzünün ağlığı və dilinin uzunluğu olub həmişə. Özü həyatda olmasa da, bu gün də eyni statusda qalır: yazıb yaratdıqlarıyla, adına layiq Fəxri və Namiq kimi oğullarıyla!
Bu yubleyi ərəfəsində dəyərli eloğlumu minnətdarlıqla xatırlayır, 2010-cu ildə dünyasını dəyişərkən yazdığım yazını paylaşmaqla onun əziz xatirəsinə əbədi ehtiramımı bir daha ifadə etmək istəyirəm.
Ruhun şad olsun, böyük alim, əsl ziyalı, ləyaqətli kişi, dəyərli eloğlu, sadiq dost!
BU DÜNYA ƏBƏDİ DİRİLƏRİNDİ
Məqamı gələndə ölümü qarşılamaq ən böyük elmdir.
M.C.Rumi
Ən çox sevdiyin, hörmət bəslədiyin, sənə həmişə əziz olan adam haqqında yazmaq həmişə çətindir. Həmin adam haqqında artıq keçmiş zamanda danışmaq isə ikiqat çətin və ağrılıdır. Üstəlik bu adamın tanınmış alim, şair, publisist, ömrünü elmin və elinin inkişafı naminə şam kimi əridən böyük ziyalı olması, şöhrətinin bir el çərçivəsini aşaraq Türk dünyasına yayılması söz demək məsuliyyətini daha artırır.
Valeh Hacılar… Bu imza çoxlarına tanışdır, doğmadır. Kiminin dostu olub, kiminin həmkarı, müəllimi. Məhsuldar alim ömrü yaşayıb, şair kimi oxucuların könlünə yol tapıb, ictimai xadim kimi hər yerdə hörmətlə qarşılanıb. Onu hər yerdə seviblər, sayğı göstəriblər..
Mən də ona həmişə böyük rəğbət bəsləmiş, cəfakeş alim zəhmətinin bəhrəsi olan əsərlərini, minlərlə oxucunun qəlbinə yol tapan şeirlərini sevə-sevə oxumuş, şirin və məzmunlu söhbətlərini dinləməkdən doymamışam. O, mənim həm də ruh qohumum idi, aramızdakı yaş fərqinə baxmayaraq səmimi dost idik. Son illərdə isə Bakıya elə bir gəlişi olmazdı ki, mənimlə görüşməmiş getsin. Hətta bir dəfə onun doğmaca əmisi oğlu Sayaddan Valeh müəllimin nə vaxt Bakıya gələcəyini soruşanda zarafatla mənə belə demişdi: Onun Bakıya nə zaman gələcəyini sən bizdən yaxşı bilərsən. Çünki o, Bakıya gələndə bizimlə görüşməyə imkanı olmasa da, səninlə mütləq görüşür.
Hər dəfə yolu doğma Darvaza düşəndə də mütləq mənim kənddə olub-olmadığımla maraqlanar, kənddə olduğumu biləndə dalımca uşaq göndərib çağırtdırardı… Hər söhbətinin əvvəli də Darvaz idi, sonu da. Borçalının ayrı-ayrı kəndləri, o cümlədən də Darvazla bağlı olduqca qiymətli arxiv materiallarını üzə çıxarıb nəşr etdirmişdi.
Doğma elinin-obasının, onun aranının, dağının, çölünün-çəməninin, gülünün-çiçəyinin vurğunuydu, hər çəhliminə, hər gədiyinə, hər qayasına bələd idi. Darvaz onun üçün dünyanın əsl cənnət guşəsi idi. Hər dəfə kəndə gələndə ruhu təzələnir, cavanlaşır və şair qəlbi cuşa gəlir, “burdan qayıdanda yaşa doluram, bura qayıdanda gəncləşir ürək”, – deyirdi. Ayna bulaqlarını vəsf etməkdən doymurdu:
Bu bulaq necə də sərindi, nənə,
Suyu şəkər kimi şirindi, nənə,
Üzümə dağların havası dəydi –
Bizim Ortabulaq göründü, nənə.
Həyatdan vaxtsız köçəcəyi ürəyinə dammışdımı, nəydi Ulu Tanrının səxavətindən payı bol olan Darvazın əsrarəngiz gözəlliyini doyunca seyr etmək üçün qırx göz istəyirdi:
Qırxbulaq gözəldi, mən hardan alım
Baxıb oxşamağa qırx gözü, nənə.
Saf idi, Darvazın ayna bulaqlarının suyu kimi dumduru idi. Onu heç nə bulandıra bilməmişdi. Və onun bu duru qalmağının səbəbi də çox sadə idi, özü bunu belə izah edirdi:
Mən ki, su içmişəm Quyubulaqdan,
Axaram durula-durula, nənə.
Bu gün Valeh müəllim haqqında düşünərkən yadıma alman filosofu Şopenhauerin nə vaxtsa qeyd dəftərçəmə yazdığım bir fikri düşdü: “Böyük zəkalar bəşəriyyətə nə verməlidirlərsə, onlar onu artıq gənclikdən toplamağa başlayırlar”. Sanki Valeh müəllimin boyuna biçilib bu sözlər. Və bir də R.Taqorun belə bir fikri xatırlayıram: “Böyük torpaq adicə otun sayəsində qonaqpərvər olur”. Bəli, torpaq adicə otu ilə də tanınırsa, xalq böyük oğulları ilə tanınır. Valeh müəllim kimi oğullar zaman-zaman elinin-obasının, mənsub olduğu millətin şöhrətini uzaq-uzaq ellərə yayacaq, xalq da onları əbədi yaşadacaq.
Valeh müəllim cəmisi 59 il yaşadı. Amma bu 59 ildə bir neçə ömrə sığmayacaq qədər işlər gördü. Həyatda daim alnıaçıq, üzüağ yaşadı, dünyada heç kimdən, heç nədən, hətta ölümdən belə çəkinmədi. Çünki heç kimin yanında gözükölgəli deyildi, özündən sonra adına kölgə salacaq, övladlarına dilgödəkliyi gətirəcək bir əməli olmadı. Vaxtilə Volter deyirdi: “Ölümdən kimlər qorxar və kimlər ondan boyun qaçırmaq istər? Günahkar ondan qorxur, bədbəxt onda nicat axtarır, igid ona meydan oxuyur, müdrik isə təəssüf hissi keçirmədən onu qəbul edir”.
Bəli, Valeh müəllim vaxtsız ölümü də özünəməxsus müdrikliklə qarşıladı. Ölümündən 26 il öncə – 1984-cü ildə yazdığı bir şeirindən misal gətirdiyim bu bənd də elə həmin müdrikliyin, uzaqgörənliyin nişanəsidir:
Dünyadan gedərik – izimiz qalar,
Söhbətimiz qalar, sözümüz qalar.
Nə qədər yansaq da, külə dönsək də,
Hardasa, kül altda közümüz qalar.
Valeh müəllim bu gün aramızda olmasa da, özü demiş, söhbətiylə, sözüylə bizimlədir, həmişə də bizimlə olacaq. Çünki Xalq şairi Zəlimxan Yaqub demiş:
Baxmağa güzgüsü, aynası yoxdu,
Yüz il yaşasa da mənası yoxdu.
Diri ölülərin dünyası yoxdu,
Bu dünya əbədi dirilərindi.
Mənbə: http://darvaz.com/.
Daşkənddəki “Yangi asr avlodi” nəşriyyatında Azərbaycan yazıçısı Varisin “Sonuncu ölən ümidlərdir” romanı özbək dilində çap olunub.
AZƏRTAC xəbər verir ki, romanı özbək dilinə Azərbaycan ədəbiyyatının dostu, jurnalist və tərcüməçi Rüstəm Cabbarov çevirib.
R.Cabbarovun tərcüməsində Varisin “Sənə inanıram” romanı bu nəşriyyatda ötən il işıq üzü görüb.
Varisin “77 gün” romanı isə R.Cabbarovun tərcüməsində hissə-hissə “Darakçi” qəzetində dərc edilib və bu ilin sonunadək kitab kimi nəşri nəzərdə tutulub.
Xatırladaq ki, bir çox Azərbaycan yazıçısının əsərləri Daşkənddə R.Cabbarovun tərcüməsində çap olunub.
Qulu Kəngərli
AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri
Daşkənd
Mənbə: http://azertag.az/
Xızı Rayon Heydər Əliyev Mərkəzi tərəfindən “Nizamidən incilər” adlı şeir müsabiqəsinə start verilib.
AZƏRTAC-ın bölgə müxbiri xəbər verir ki, ölkəmizdə 2021-ci ilin “Nizami Gəncəvi İli” elan edilməsi ilə əlaqədar təşkil olunan müsabiqə 12-16 yaşarası məktəblilər arasında keçirilir. Müsabiqəyə qatılmaq istəyən şagirdlər dahi şair və mütəfəkkir Nizami Gəncəvinin əsərlərindən parçaları video şəklində hazırlamalıdırlar. Hazırlanan videoçarxlar aprel ayının sonuna kimi mərkəzin email ünvanına (hxizi@bk.ru) və ya facebook səhifəsinin mesaj bölməsinə göndərilməlidir.
Münsiflər heyəti tərəfindən seçiləcək qaliblər diplom və fəxri fərmanlarla mükafatlandırılacaq.
Bu gün Dünya Kitab və Müəlliflik Hüququ Günüdür. Bu barədə qərar 1995-ci ildə Parisdə UNESCO-nun Baş Konfransında qəbul edilib. 1996-cı ildən etibarən isə kitaba və müəlliflərə hörmət əlaməti olaraq bu əlamətdar gün bütün dünyada qeyd olunur. Bu münasibətlə M.F.Axundzadə adına Azərbaycan Milli Kitabxanasının əməkdaşları tərəfindən “23 Aprel – Dünya Kitab və Müəlliflik Hüququ günü” və “Gənc yazarlar” adlı virtual sərgilər hazırlanıb.
AZƏRTAC-a xəbər verir ki, virtual sərgilərdə fotolar, mövzu ilə əlaqədar kitab və dövri mətbuatda dərc olunan məqalələr nümayiş olunur.
“Kitab nəşri hər bir ölkənin, xalqın mədəniyyətində, ümumiyyətlə, mədəni-ictimai həyatında çox görkəmli yer tutur. Ona görə də hər birimiz kitablara borcluyuq”, – deyən Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyev milli sərvətimiz olan mədəniyyətimizi, ədəbiyyatımızı, kitab nəşrini, bir sözlə, xalqımızın mədəni səviyyəsini yüksək qiymətləndirib.
Virtual sərgilər ilə tanış olmaq istəyənlər http://anl.az/el/vsb/Umumdunya_Kitab_ve_Muelliflik_Huququ_Gunu/index.htm http://anl.az/el/vsb/Genc_yazarlar/index.htm linklərindən istifadə edə bilərlər.
Mənbə: https://azertag.az/
Mədəniyyət Nazirliyi yanında İctimai Şuraya namizədlərlə bağlı sənəd qəbulu prosesinə 2020-ci ilin sentyabrın 21-də start verilmişdi. Belə ki, Vətən müharibəsi müddətində yaranmış vəziyyətə görə şuraya üzv olmaq istəyən və məlum səbəblərdən namizədliyini təqdim edə bilməyənlər üçün də müvafiq şəraitin yaradılması zərurəti yaranmışdır. Bu məqsədlə Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən sənəd qəbulu yenidən elan olunur.
Nazirlikdən AZƏRTAC-a bildirilib ki, əvvəl müsabiqəyə təqdim olunan və qeydiyyata alınan müraciətlər qüvvədə qalır.
Qeyd edək ki, İctimai Şuraya namizədlərin qeydiyyatı mayın 26-dək davam edəcək. Namizəd şəxslərə dair tələblərlə bu link- http://mct.gov.az/az/elanlar/136 vasitəsilə tanış ola bilərsiniz.
Mənbə: https://azertag.az/
Aprelin 27-də Azərbaycan Dövlət Film Fondunda Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən elan olunmuş “Böyük Qayıdış” qısametrajlı bədii, sənədli və animasiya film layihələri müsabiqəsinin növbəti -pitçinq mərhələsi keçiriləcək .
Nazirlikdən AZƏRTAC-a bildirilib ki, bu mərhələdə bədii-kinematoqrafik baxımdan fərqlənən 26 layihə müsabiqənin münsiflər heyəti tərəfindən seçiləcək.
Müsabiqənin pitçinq mərhələsi canlı yayım formasında Dövlət Film Fondunun yeni yaradılan rəsmi “YouTube” kanalında ictimaiyyətə nümayiş etdiriləcək. Pitçinqdə layihələrin təqdimatı müəlliflər tərəfindən həyata keçiriləcək, iştirakçılar layihələrini açıq pitçinqdə müdafiə edəcəklər. Bu mərhələdə münsiflər heyətinin rəyi əsasında müəyyən ediləcək ən yaxşı layihələr aprelin 30-da Mədəniyyət Nazirliyinin rəsmi internet saytında (www.mct.gov.az) və “Mədəniyyət” qəzetində elan ediləcək.
Qeyd edək ki, qalib layihələr (5 bədii, 4 sənədli , 1 animasiya filmi) onları təqdim etmiş müəssisə tərəfindən Mədəniyyət Nazirliyinin sifarişi və maliyyə təminatı əsasında istehsal olunacaq.
Mənbə: https://azertag.az/
Bu il dahi Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvinin anadan olmasının 880 illiyi tamam olur. Prezident İlham Əliyev qüdrətli söz və fikir ustadının insanları daim əxlaqi kamilliyə çağıran və yüksək mənəvi keyfiyyətlər aşılayan zəngin yaradıcılığının bəşər mədəniyyətinin nailiyyəti kimi müstəsna əhəmiyyətini nəzərə alaraq 2021-ci ilin “Nizami Gəncəvi İli” elan edilməsi haqqında Sərəncam imzalayıb.
Nizami Gəncəvinin yubileyləri ölkəmizdə hər zaman təntənə ilə keçirilib. Şair dövrün mühüm mədəniyyət mərkəzlərindən olan qədim Gəncə şəhərində yaşayıb-yaratmış, Yaxın və Orta Şərq fəlsəfi-ictimai və bədii-estetik düşüncə tarixini zənginləşdirən ecazkar söz sənəti incilərini də məhz burada ərsəyə gətirmişdir.
Nizami Gəncəvinin 880 illiyi münasibətilə dövlətimizin başçısının Sərəncamı dahi şairin zəngin ədəbi irsinin tədqiqi, nəşri və təbliğində yeni mərhələ olacaq. Bəs, şairin həmyerliləri bu möhtəşəm yubileyə hansı töhfələr hazırlayırlar?
AMEA-nın Gəncə bölməsinin nəzdində yerləşən Nizami Gəncəvi Mərkəzindən AZƏRTAC-a bildiriblər ki, Mərkəz dahi şairin irsinin araşdırılması, elmi-fəlsəfi görüşlərinin, sənətşünaslığının tədqiqi, əsərlərinin müxtəlif dillərə tərcümə olunması, həmçinin Nizami Ensiklopediyasının yaradılması istiqamətində fəaliyyətini bu il də davam etdirəcək.
“Nizami Gəncəvi İli”ndə qüdrətli söz və fikir ustadının 880 illik yubileyinə həsr edilmiş geniş tədbirlər planı tərtib olunub. Tədbirlər planında Nizami Gəncəvi yaradıcılığına həsr edilmiş miniatürlər, monoqrafiyalar, dünya kitabxana və muzeylərindən gətirilmiş əlyazmalarından və o dövrü əks etdirən etnoqrafik materiallardan ibarət ümumşəhər sərgiləri, Nizami Gəncəvi yaradıcılığına və yubileylərinə həsr edilən filmlərin təqdimatı yer alır.
Bundan başqa, “Nizami Gəncəvi: bəşərilik və müasirlik” mövzusunda respublika və “Dünya ədəbiyyatında Nizami Gəncəvi irsi” mövzusunda beynəlxalq elmi konfransların da keçirilməsi nəzərdə tutulur.
AMEA-nın Gəncə bölməsi tərəfindən “Nizamişünaslıq” jurnalının yubiley buraxılışı da bu il işıq üzü görəcək.
“Nizami Gəncəvi İli” çərçivəsində Əlimuxtar Muxtarovun “Nizami Gəncəvi obrazı bədii ədəbiyyatda”, Mirzə Mehdi Nacinin “Seçilmiş əsərləri”, Məmməd Ələkbərovun “Nizami Gəncəvi və Azərbaycan xalq yaradıcılığı”, Rauf İsmayılzadənin “Nizaminin musiqi dünyası” kimi kitabları artıq işıq üzü görüb. Daha bir neçə monoqrafiyanın nəşri də nəzərdə tutulur.
Nizami Gəncəvi Mərkəzindən onu da bildiriblər ki, dahi şair və mütəfəkkir Nizami Gəncəvinin yubiley xatirə medalının təsis olunması da planlaşdırılır.
Mənbə: https://azertag.az/
