Görün necə… Bu vətənin sağlığına can verənlər yaşayarmış, Yaşadıqca vətən adın zirvələrə daşıyarmış, Görün necə, vətən üçün əlləriylə daş oyarmış, Şəhidlərim…
Görün necə… Pak torpağa paklığını qanlarıyla bəxş edərlər, Yaddaşlara igidliyi, mərdliyini nəqş edərlər, Görün necə, azadlığı bizə verib, tez gedərlər, Şəhidlərim…
Görün necə… Yaramızı sarmaq üçün gəncliyinə vəda edib, Həqiqi eşq ilə canı vətəninə fəda edib, Anar kimi şəhadəti könlümüzə nida edib, Şəhidlərim…
TORPAĞI DOYDURAN ŞƏHİD (Şəhid Zeynallı Rəşad Qiyas oğlunun xatirəsinə)
Vətən doydu qanın ilə, Torpağı doyduran şəhid. Elə cavan şəhid oldun, Ürəyi oyduran şəhid.
Arzulara baxmadın sən, Həyat yolu axmadın sən, Bəyliyini taxmadın sən, Bayrağı qaldıran şəhid!
Tarixə həkk oldu adın, Var idi bircə muradın, Muradı yetdi Rəşadın, Torpağı doyduran şəhid.
Gözü yaşlı qaldı anan, Bütün ömrü oldu talan. Halına olmadı yanan. Bağrını yandıran şəhid.
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru
Əlimdə bir qələm qırıldı, şair, Bir şeir çatmadı mənzil başına… Mən də dərd edirəm, soruşma nəyi, Açıb-bükəmmirəm, bəzək vururam Döydüyüm başımla səbir daşına…
Adını bilmirəm, bircə gülüm var, Sulamaq yadımdan elə çıxır ha… Son dəfə tökdüyüm bir ovuc sudan Yarısı sıçradı şeirimin üstə… Şeirim suya dönüb elə axır ha…
Adını söylədi son hekayəmin, “Bacım da oxuyub…” – yaman sevindim… Bulud gözlərimin, qar əllərimin Sevinci çırpıldı ruhuma, şair, Bacım: “Oxudum da… Unutdum…” – dedi…
“Yazıçı günü”ymüş… Yazıram, şair, Bütöv xoşbəxtlikdi sonuncu abzas. Di gəl, naşükürdü insan ürəyi… Şeirlər yazılmır toy dəftərinə, Hekayə oxumur bank işçiləri… Bir esse boyuyla gülmür ofisiant, Demir ki:” Cibimə iki misra bas.”
…ah, şair, qələmim qırıldı, axı… Daha şeirlərim yadımda qalar? “Tanrı şəfa versin!” – təsəllisiylə Canımda bir susmaz ağrı darıxır… Bir gün bu ağrıya könül bağlayıb Ölsəm, təsəllilər adımda qalar? Şəfa Vəli (2022)
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktor müavini
Ya ola, ya olmaya.. Naməlum gələcəyin keçmişini keçmişəm Qismətimin süd kimi zəhərini içmişəm, Öz-özünə yol açan,öz-özümə k’öçmüşəm. Ağlım ömrümə əngəl, gümanım gələn yaya.
Çarə çıxar ortaya! Hər gün şükür edirəm,dörd divar bir döşəmə Qəlb qırmamaq adıyla çəkilmişəm köşəmə. Göz yaşımı içirəm, ağrım dolur şüşəmə. Üzərimə dağılır dağ şəklində hər qaya..
Bu zəlzələ olmaya…. Qəlbim qeyrətə gəlib,sevgilərə qol çəkir.. Daxilimə yolçuluq daha uzun yol çəkir.. Ruhum Allah deyəndə,dilim altdan qol çəkir.. Ələnir xəmirimə kömək istəyən maya- Ömrüm dünyaya doya.
Min bir qayğı içində parçalanarkən ətim Arzularım kənd yeri, ümidim yesir, yetim, Nə bədəllər ödədi özgədən, saf niyyətim. İnsanlığım damladı, dəryaya axan çaya! Günümü saya- saya…
Cəmiyyət son vaxtlar qəribə bir ədabazlıqla çalxalanır: “Kişilər qapatılsın!” (həbs olunsun)
Hara qapatılsın? Başqa bir qalaktikayamı? Zarafat kimi irəli sürülən bu cümlənin arxasında əslində nə dayanır? Bəlkə, bütün kişiləri toplayaq elə tökək Marian çökəkliyinə? Bütün qadınlar azad firavan yaşasın..
Seksizm dediyimiz şey heç vaxt birtərəfli olmayıb. Bəzən, qadınların kişilərçün rahat şəkildə sərf etdiyi sözləri, hansı ki zarafatca, kişilər qadınlar üçün sərf etdikdə daş-qalaq olunurlar. Tez başlayardıq sosial mediada yazmağa ki, #qadındüşmənliyinəson!
Məni bir xanım kimi narahat edən məqamlar çoxdur. Onlardan biri də elə budur, qadınların tələb etdiyi azadlıq, arzu və rahatlıqları çox vaxt sırf öz kefləri, rahatlıqları üçün istədikləri halda, kişilərə “sən kişisənsə, bunları etməlisən” seksist düşüncəsi ilə yanaşmaları və kişiləri mühafizəkar çevrənin tələblərinə həbs etmələri.
Bu gün cəmiyyətimizdə və əlbəttə ki, dünyada gedən proseslər insanlığa ya əyri-üyrü təbliğ olunur, ya da, ümumiyyətlə, mövzunu heç zərrə qədər dərk etməyən kütlə tərəfindən təlqin olunur.
Sosial media həyatımıza hər gün yeni bir tendensiya, yeni təcrübə və ya yeni bir deyim əlavə edir. Kiminsə təcrübəsi, arzusu, sarsaqlaması viral olur, şüurlu və şüursuz şəkildə yayılır və ya təkrarlanır. Vəbadan daha tez yayılır bu duzsuz zarafatlar, yeni trendlər, səhv informasiyalar, mənəviyyatsızlığı azadlıq adı ilə soxuşduran ifadələr, mahnılar həyatımıza, yemək masamıza, yataq otağımıza, auiditoryalarımıza…
Hər gün qulağımız bunları eşidir. Hətta o qədər eşidir ki, bu cür mənasız mahnı, şeir, ifadə, trendlərdən xəbərsiz olanı (özünü bu cür ciddiyyətsizliklərlə zəhərləmək arzusunda olmayanları) mühafizəkar, geri qafalı, köhnəfikirli adlandırırıq…
Bütün bunlar irəli fikirlilikdirmi?
Bu gün cəmiyyətdə kişilərlə, yaxud qadınlarla xoşagəlməz təcrübələr keçirmiş, belə desək, bədbəxtlik yaşamış şəxslər cinsiyyətçiliyin mərkəzində dayanır. Onlar qarşı cinsi alçaldaraq, təhqir edərək özlərini rahatladırlar. Ancaq getdikcə bu hal onlarda vərdişə çevrilir. Artıq onlar bu xəstəlikvari vərdişi yaymağa çalışırlar.
Qadınların cəmiyyətdə yaşadığı bu kimi məqamları bu gün Azərbaycan kişisi yaşamırmı?
“Kişi ağlamaz!” “Kişi çox gülməz!” “Kişi pul qazanmalıdır!” “Kişi güclü olmalıdır!” “Kişi ailəsinə baxmalıdır!”
Görürsünüz, əziz xanımlar, bu gün Azərbaycan kişisinə yüklənən, psixioloji, fiziki, maddi məsuliyyətlər heç də az deyil… Biz isə çox vaxt bunlara fikir vermirik. Nə üçünmü? Çünki işimizə gəlir… Çünki eqoluyuq…
Çünki tik-tokda, ya digər şəbəkələrdə eşitdiyimiz tullantı fikirlər istəməsək də, zarafat ya da ciddi, şüurlu, ya da şüursuz şəkildə bizimlə doğmalaşıb, zehnimiz, beynimiz, yaddaşımız və dilimiz vasitəsiylə vətəndaşlıq qazanıb, ruhumuza həkk olunub necə təkraranırsa, cəmiyyətin boynumuza qoyduğu “etməlisən, olmalısan, etməlidir, olmalıdır” kimi düşüncələr də bizə o cür təsir edir.
Bəli, bütün bunları kişilər etməlidir-deyirik. Özümüzə (yəni qadınlara) qoyulan “etməlisən, olmalısan, etməlidir, olmalıdır” kimi düşüncələri isə qadın zorakılığı adı altında şərh edirik…
Modernləşməyə gəldikdə, işə, kişilərin boynuna yüklədiyimiz məsuliyyətləri azaltmadan, ev təmizliyində, uşaq baxımında, maşınından istifadədə şəriklik konsepsiyası ilə çıxış edirik.
Ax biz qadınlar, necə də ağıllı, gözəl və qəddarıq.
Bəs buna layiq oluruqmu, kişilər həyatımızda bunlarda bizə dəstək olurmurmu?
Bəli, müəyyən mənada olurlar. Biz bunu onların bizə qarşı duyduğu sevgi, humanistlik və sayqı kimi yox, bizim gücümüz kimi dəyərləndirmirikmi?
Belə də baxanda, bəli, kişilərlə eyniyik, onlar bizi anlamalı, maksimum azadlıq verməlidir!
Marilin Monro deyir ki, kişilərlə eyni olmaq istəyən qadınlar tutqularını itirmiş olanlardır…
Hmm, nə demək istəyib Marilin?
Burada iki məqam var. İlk məqam, qadınlıq, qadın hissləri gözəldir. Digəri isə xanımların yaşadıqları ağır həyat sonrası bu kimi nəticələrə gəlməyidir…
Bu tərz arzuların, lətifələrin və aqresiyasız aqresiyanın arxasında “bir kişini anlamağa, onu həyatında müəyyən yerə yerləşdirməyə cəhd etməmək, yaxud, edilən cəhd uğursuzluqla, bədbəxtliklə nəticələndiyində bütün kişiləri eyni gözdə görüb, qiymətləndirməmək psixologiyası dayanır”.
Niyə kişilər?
Tez-tez qadın azadlığı, qadın olmaq, qadın problemi və s. kimi mövzulardan yazan biri kimi, bu dünyada kişi olmağın heç də asan olmadığını anlayıram. Dünyada kişilər çox təzyiq görür. Ancaq biz bunu onların gücü kimi onlara sırıyırıq….
Deyirəm də, yaşasın qadın ağlı…
Cəmiyyətimiz qadınlara bir çox məsuliyyətlər yükləyir, bəs kişilər? O məsuliyyətlər, məcburiyyətlər kişilərə yüklənmirmi? Qadın yemək bişirmədikdə, ev təmizləmədikdə “sən qadın deyilsən”, “səndən qadın olmaz” kimi cümlələrlə xanımlarımıza hücum olunur.
Bu problemlərin həlli varmı? Əlbəttə var, yemək bişirməyi öyrənmək olar, hətta evi də təmizləmək mümkündür. Bu, kişilərsiz də xanımların yaşamaq üçün, hətta kişilərin də tək yaşadıqda icra etməli olduğu işlərdir.
Ancaq bir kişiyə eyni tərz fikirlər bir çox kontekstdən yüklənir…
“SƏN KİŞİ DEYİLSƏN!”
Aydaaa, necə də ağır ifadədir. Bədənimdən üşütmə keçdi… Bir xanım kimi, bir övlad kimi, bir həyat yoldaşı kimi, bir ana kimi… həyatımdakı kişiyə qarşı bu cümləni eşitmək, qəbul etmək, sərf etmək istəməzdim. Bu ən böyük zorakılıqdır…Şiddətdir…
Hər cəmiyyətdə layiqsiz insanlar olur, bunun kişilik və qadınlıqla, cinsiyyətlə əlaqəsi yoxdur.
Qadın evin dirəyidirsə, kişi də bir cəmiyyətin qurulmasında önəmli meyar, dayaqdır. Bəzən sərf edilən bu kimi təhqirlər daha ağır məsələlərə, sona səbəbiyyət verəcək dozada olur. Kişi işləmirsə, bu cümlə ilə ona hücum edilir…Gəlin razılaşaq ki, iş probleminin həlli (iş tapmaq çətindir, yaxud səhhətə, psixiolojik qəbul etmə, yaxud etməmə düşüncəsinə görə işləyə bilməmək) bu gün yemək bişirmək, ev təmizliyi problemindən daha ağırdır.
Bir deyim var, “qadın kişini vəzir də edər, rəzil də”…
Rəzil kişi ilə kim yaşamaq istəyir ki?
Məncə, bütün xanımlarımız vəzir, hətta hökmdar kişilərlə yaşamaq istəyər.
Azadlıq hər insanın haqqıdır, bunu tələbi də həmçinin. Amma azadlıq ruhsaldır, düşüncələrlə, əməllərlə şaxələnən prosesdir.
Bir çox konfliktli məqamları gözardı etmədən qeyd edək ki, düzdür, başqa cür neqativ halda ortaya çıxan həll olunmayan məsələr də var.
Yaxud bir kişi qadınına daha böyük azadlıqlar vermirsə, günahlandırılır. Bunun bütün günahı kişilərdədirmi? Bu məsələnin açması həm sosial, həm də psixolojidir. Söhbət bizim cəmiyyətdən gedir.
Konformist Azərbaycan ailəsində doğulan Azərbaycan kişisi birdən-birə necə “azadfikirli” avropalı kimi davrana bilər? Ya da Azərbaycan kişisi nə üçün avropalı kimi davranmalıdır?
Bu zərurətdirmi?
Azərbaycan xanımları tarixən gözəlliyi, isməti, təfəkkürü ilə seçilir. Sara Xatun, Möminə Xatun, Nüşabə, Tomris və s…
Fikrimcə, Azərbaycan kişisi də kifayət qədər dəyərlidir. Tarixdən bu günə kimi, o, dürüstdür, yaraşıqlıdır, ağıllıdır, uzaqgörəndir və son sınaqlar yenə göstərdi ki, o həm də Qəhrəmandır…
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru
Baxışına qəmi yığıb Bayram payı göndərmisən… Hardan biləsən axı, Məni məndən döndərmisən…
Bu quruca şəkil deyil, Mənsizliyin portretidi… “Gəlləm” -deyib əl eyləyir, Ümid də müvəqqətidi…
Bəs mən sənə nə göndərim? Nə ağırdı qəm payından? Qorxuram, vüsal vədindən, Hər şey tez çıxır yadımdan…
Kəniziyəm ayrılığın… Nə bilim… Bəxtə nə deyim… Sənin xoş gün axtardığın Bu ömür O ömür deyil…
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru
Sonra baxdım, pəncərəmə qar düşür, Dam altında iki pişik bürüşür, Armud ağacında “mak-mak” oynayan Sərçəcik hamıdan betər üşüyür… …mən demədim dərdimi təbiətə…
Sonra baxdım, qarda xatirə qalıb, Üzülən də, sevinən də tapılıb… Oxuduğum son xəbər məhz beləydi: “asfalt üstə çılpaq körpə atılıb…” …mən demədim dərdimi təbiətə…
Sonra baxdım, yollarda sürüşən çox, Ürəkdən qovulan, gözdən düşən çox… Getdilər… Getməyə yeri olanlar… Qaldı dərdəcərlər… Dərddə bişən çox… …mən demədim dərdimi təbiətə…
Sonra baxdım… Sonraya saxladığım Bütün “əlvidalar” ömür sandığım, Ağzının kilidi həyam, abırım… … Əvvəldə ölmüşdü “bəxtdən” umduğum… …məni dinləməyə üzü gəlmədi Təbiət Ananın, Tanrı Atanın…
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti təqaüd fondunun təqaüdçüsü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının GƏNCƏ Bürosunun Rəhbəri
Nə qalıbdı ki, guya? Bir dünya var Əllərimdən çıxası. Onun da ki, Baş qoymağa çiyni yoxdu, Yapışmağa yaxası. Mən də tərəfimi seçdim- Keçdim öz tərəfimə. Bir şəhidin yasından Gələn göz yaşı qədər Hüzünlüyəm bu gecə. Ağrıları yığmışam Ürəyimin rəfinə. Əlim-qolum sınıq-salxaq, Nə var, nə olub halıma? …Gülmək istəyirəm, həyat, Zarafatından qalma!
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti təqaüd fondunun təqaüdçüsü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının GƏNCƏ Bürosunun Rəhbəri
Mən də səni özümə Yuva bilmədim axı. Məni şəkil kimi sevdin. Sən də hamıdan çox Sevə bilmədin axı. Ağlına gəlməyənin Ürəyinə gəlməyidirsə, eşq Gəldin, Qova bilmədim axı. Səssiz, Sözsüz ayrılıqdı bizimki, Dava bilmədim axı. Çağır məni, gedirəm. İnsan bağışlayanda unudur, Mən sənə nifrət edirəm!
Qapı-qapı gəzən külək, Bircə qapı gəzirsən, Gözün belə toxdumu? Günəşli, isti yay günlərində açdığın o qapılar hanı indi, yoxdumu? Hanı səni sevənlər, Evlərinə qonaq edənlər, Səninlə dincələnlər hanı?.. Qapı-qapı gəzən külək, hanı indi, soyuqlar düşəndə, havalar dəyişəndə dost-tanışın yoxdumu? Səndən bu qış günündə üz çevirən çoxdumu? Gözləmə, külək, gözləmə, Daha səni o qapıdan içəri alan olmaz. Daha səni axtaran, çağıran olmaz… Axı belə havada səni istəyən kimdi, kim? Get, get əzizim, Sənə qalan o boz küçə olacaq, Hirsindən qırdığın, qopardığın quru ağac olacaq… Amma darıxma, darıxma,külək, Bu qış da çox çəkməyəcək, Yenə yay gələcək, Parlaq günəş çıxacaq, Havalar isinəndə, Dostların çoxalacaq…
Yazıçı Xeyrəddin Qocanın növbəti satirik hekayəsi Gülüş Klubunun bugünkü buraxılışında diqqətinizə çatdırılır.
Prokurorun söhbəti
Rayonların birinə prokuror təyin olunmuşdum. Birinci gün işə çıxmışdım. Təzəcə oturmuşdum ki, qəbul otağından səs eşitdim. Katibəni çağırıb soruşdum, “bəlkə qəbuluma gələnlər var?”. Katibə bildirdi ki, “bəli, hörmətli prokuror, gəliblər”. Dedim, “bir-bir burax, keçsinlər içəri”.
Heç demə, onlara da elə bu lazım imiş: bir-bir içəri girib, “ürək söhbəti” eləmək istəyirlərmiş…
Bir ağsaqqal kişi içəri girib salam-kəlamdan sonra ədəb-ərkanla əyləşdi. Döş cibindən bir zərf çıxarıb qoydu masamın üstünə. Soruşdum:
– Kişi, şikayətin nədir?
Nə cavab versə yaxşıdır?
– Allah eləməsin biz şikayət-zad yazaq, hörmətli prokuror!
– Bəs masamın üstünə qoyduğun şikayət məktubu deyil?
– Əşi, yəni düşünürsən mən bu ağsaqqal vaxtımda şikayətə gəlmişəm? Şirkət başçısıyam, gəldim sizi görüm, gedim. Zərfdə üç min dollar var. Hər ayın başında yenə bir o qədər gətirəcəyəm.
Hirs vurdu təpəmə, dilləndim:
– Ağsaqqal kişisən, zərfi götür, get. Mən sən deyən prokurorlardan deyiləm!
Kişi çıxdı. Qəbuluma gələnlər bir-bir masamın üstünə zərflər qoydular, mən də onları bir-bir qovdum, getdilər.
Birinci günüm belə keçdi.
İkinci gün yenə təzəcə işə başlamışdım, katibə bildirdi ki, “hörmətli prokuror, dünənki ağsaqqal yenə gəlib”. Fikirləşdim yəqin, üzr istəməyə gəlib.
Kişi içəri girər-girməz, köhnə dostlar kimi mənə yaxınlaşdı, bir əli ilə əlimi tutdu, o biri əli ilə döş cibindən bir zərf çıxarıb qoydu masamın üstünə.
Yenə soruşdum “a kişi, bu nədir?” Kişi yazıq-yazıq dilləndi:
– Üstünü düzəltdim, hörmətli prokuror! Altı min dollar elədim.
Elə bil, başımda ildırımlar çaxdı. Kişiyə necə qışqırdımsa, zərfi götürüb, o gedən getdi.
Sonradan mənə bildirdilər ki, bu adamlar hər ayın başında məndən əvvəl işləyən prokurorlara beləcə “baş çəkirlərmiş”… İndi gəl, belə rayonda işlə görüm, necə işləyirsən?!
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru
Eh…bu gün əsməyən külək, Bəlkə də yağmayan qaram. Gözlərini döyən bulud, Başıma tökülən qoram.
Həsərətimin pəncərəsi, Kəndin toz basmış evidi. Ağlamaqdan doyan gözüm, Gör səni kimlər kiridir.
Sözlərimin yaxasından, Asılıb yuxu bayquşlar. Dənizun balıq gözündə, Bir ümid də belə qışlar.
Qocalığın qırışıları, Ləpələnib sahil döyür. Bu dünyanın əyrisindən, Kimlər keçib, özün öyür.
Bölünürük döngə-dönğə, Dilənirik küçə-küçə. Gündə yüz yol yalvarırıq, Allah günahmızdan keçə.
Bu dünyanın qurd dişini, Sinəmizə batırmışıq. Boş ümidli arzuları Özümüzlə yatırtmışıq.
Dənizə gülən üzümün Qasırğası tutur məni. İki əlimlə sıxdığım, Boş ürək də atır məni…
Bu gün dərdim çiçək açıb, Bu gün şehlənib qucağım. Mənə göz yaşı göndərin, Bəlkə kiriyə ocağım.
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru
Bir qış gecəsiydi… Tutub əlindən Getməyə dəyərdi buz donan gölə… Neynim ki, boz idi şəhər arzun da… Boz idi cibləri dəri gödəkçən, Boz idi qəssabın təpiklədiyi, Fevral soyuğunda üşüyən pişik… …elə utanıram neçə saatdı… Hardan oxumuşdum? Yenə unutdum… Buz donan o göldə ölən boz qumru, Bir tikə piy üçün döyülən pişik, Cibləri yırtılan o boz gödəkçə; Sən demə… “Sevginin ölçülü mətnlərində” Sən idin… Mən idim… İkimizmişik…
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti təqaüd fondunun təqaüdçüsü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının GƏNCƏ Bürosunun Rəhbəri
Məsələn bu deyildi. Başqa cür olmalıydı aramızda olanlar. Bu standart qəlibə sığışmalı deyildik. Ürək boyda ev var ikən Bu cılız fikirlərə yığışmalı deyildik. Sənin məni eşitməyin Kar adama qışqırmaq kimi bir şeydi. Duymursan. Amma nə gözlərindən, Nə ürəyindən yerə qoymursan. İndi necə olacaq, deyim sənə, Darıxıb şəkillərimə baxacaqsan Darıxmamaq üçün, Amma daha çox darıxacaqsan.
Unudacaqsan, gec-tez unudacaqsan. Axx! Səndəki qərarsızlıq, Məndəki ruh düşkünlüyü… Astroloqlar buna Əkiz-balıq cütlüyü deyirlər, Biz susuruq. Qınamağa heç kimi tapmayanda Özümüzdən küsürük. Vaxtdı, sağollaşaq, Mənim xoş xatirəm, Özünə yaxşı bax! Salamat qal! Əlvida! Amma tez-tez sal yada.
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti təqaüd fondunun təqaüdçüsü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının GƏNCƏ Bürosunun Rəhbəri
Əllərim bir tənha Qucaqdı sənsiz. Həsrətin yamanca Qoçaqdı sənsiz. Stolumun üstündə Titrəyən şamım üşüyür. Sənsiz açılan səhərim, Düşən axşamım üşüyür. Çiynim bədənimdə intihar yeri, Asılacaq qolum varmış. Elə hər gün ürəyimdən keçirsən, Nə tükənməz yolun varmış. Ömrümü başı aşağı Tutub boşaltmısan indi. Səndən qalan tək xatirə Təkliyimdi, təkliyimdi…
Heç bilmirəm harda bitdi, sona yetdi sevgimiz. Nə vaxt,necə hörüldü, ayrılıq çələngimiz. Bəlkə də lap əzəldən görüşməli deyildik… Doğrudanmı bir eşqə, ya həvəsə əyildik?.. Bəlkə də uşaq idik məhəbbətin əlində, O əl ayırdı bizi… Bəlkə də… bəlkə də yanılıram, Biz özümüz böyütdük, Elə bir-birimizi… Bəs ayrılıq nə idi, Ayrılıq nə imiş bəs? Ayrılıq bir acı çay, Ayrılıq zəhər imiş. Hər gün yuxusuz gecə yuxusunu tapanda, Ayrılıq səhər imiş. Oxuduğun kitabda tapdığın bir incə söz, bir ovuc qəhər imiş. Ayrılıq zəhlətökən, Ölümdən betər imiş… Heç bilmirəm harda idi ayrılığın qapısı. Guya bilsəm nə olsun? Onsuzda indən belə nə mən dönən deyiləm, Nə də ki sən o qapını açası…
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti təqaüd fondunun təqaüdçüsü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının GƏNCƏ Bürosunun Rəhbəri
Necə keçir günlərin Dilindəki qürurla, Ürəyindəki yasla? Sevişə bilirsənmi Məndən sonra ehtirasla? Mən bir az alışmışam. Məni fağır bilən Xatirənin üstünə Dinə dilirəm daha. Qışın axşam doqquzunda Həyətdəydim, bilirsən? Qaranlıq qorxumu da Yenə bilirəm daha. Arabir nəbzini yoxlayıram Yaddaşımın- Nə qədər sağ qalmısan? Kiçiltmədim hörmətini, Xətrini, Hələ də dağ qalmısan. Sən ən yaxın keçmişim, Sən ömrümün son ili, Şairin dediyi kimi: “Ayrılıq da sevdaya daxil, Ayrılanlar hələ sevgili”.
* * *
Səni harda başladım? Harda bitirdim səni? Çıxdım ürəyimin qapısınacan, Ötürdüm səni. Yolun yaxın olmasın. Nə doğmamsan, nə yadım, Əllərini üz, dedin, Ümidini kəs, dedin, Kəsdim, Yeddi qapıya payladım. Azın, çoxun qalmasın. Ruh deyilsən, can deyilsən, Həvəssən, bədəndən çıxdın. Elə də sevmədim səni. Ürəyimin zirvəsinə Hərdən çıxdın… Eh! Mənim də gizli-gizli Darıxmağım olmasın.
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru
Qışın bu qar soyuğunda, Nə fəlakət, bu nə zülüm. Allah hər ölüm görmüşdük, Görməmişdik belə ölüm.. Türk dünyamın gecəsində Qan ağladı bu səhərim. Soyudu isti ocaqlar, Dağıldı doğma şəhərim. Aman Allah körpələrim İnildədi beton altda. Bu dünyamız neçə dərddə, O dünyamız neçə qatda. Qara geydi, göy büründü, İnsanların ah fəğanı. Zəlzələnin tufanları, Aldı neçə min bir canı… Anaların göz yaşından Hər qaya, hər daş ağladı. Dada çatan, imdad edən, Hər dost, hər sirdaş ağladı. Ağlama, türküm, ağlama Sən şərəfim, ləyaqətim. Əzilsə də əyilməyən, Haqq yolçusu türküm mənim. Ölən bir türkün yerinə Bil ki, yüz türk doğulacaq. Hər kəs türkə dost desə də, Türkün dostu türk olacaq. 09.02.23
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru
biz sonuncu ayrılığın sonuncu düşərgəsiyik… indi burdan da ayrılıb uzaqlara gedəsiyik…
hələ bitməyib yeni gün, başlamayıb axşamçağı… hələ ki, sevgimiz sürgün, ölüm ömrə boyunbağı…
nə yaxşıdı, ölüm üçün sonuncu rəqsi eləmək… şedevrdi, özüm üçün rekviem`i bəstələmək…
bax, bu ayrılıq dediyin, yazır dünya tarixini… bir barmağında oynadır, Heraklını, Axilini…
sən də ki… Nə bilim axı… hələ vüsal axtarırsan… utanmasan, ayrılığın havasına oynayarsan…
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Prezident mükafatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının BAKI Bürosunun Rəhbəri
Mən günahdan keçmədim, Günahlar məndən keçdi. İllər aman vermədi, Saçımdan dən-dən keçdi. Bir də baxdım zaman az, Gecdi hər şeyə, gecdi. Göy üzünün qapısı açıq qalıb, İlahi!
Səhərəcən ağladı Səmaların kür yeri. Göz yaşına boyadı, Yol-irizi, hər yeri. Bir körpənin ahıdı, Dünyanın ən dar yeri. Göy üzünün qapısı açıq qalıb, İlahi!
Hara gedir bu karvan, Qum əriyir saatda. Qul kimdir, kim hökmüran?
Kim piyada, kim atda? Adam qalmadı daha, Gözü dönmüş həyatda, Göy üzünün qapısı açıq qalıb, İlahi! Kim hürküdüb səhəri? Zülmətin yox əlacı. Dan üzünün əlləri Qandır, acıdır-acı. Dörd yanım matəm yeri, Dörd yanım dar ağacı, Göy üzünün qapısı açıq qalıb, İlahi!
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti təqaüd fondunun təqaüdçüsü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının GƏNCƏ Bürosunun Rəhbəri
Buludların ac it kimi Elə hürür ki, üstümə, ilahi, Məni yağışın tutacaq. Qapından qayıdır dualarım da, Məni qarğışın tutacaq. Ömrüm il-il tökülür, Daşlayıblar ömrümü. Bir ulduzsuz gecəyəm, Bir kimsəsiz küçəyəm. Bu dəlisov yağışlar Xoşlayıblar ömrümü. Eh! Daha əlimi açmaram sənə, Eh! Daha əllərim qoynumda qalar. Asaram özümü goyün üzündən, İlahi, ölümüm boynunda qalar!
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti təqaüd fondunun təqaüdçüsü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının GƏNCƏ Bürosunun Rəhbəri
Sonra gözəl-göyçək ayrılıq gəldi, Sonra gözəl-göyçək ayırdı bizi. Arxanca uzanan əlim gödəldi, Üzü qışa tutduq ürəyimizi.
Səndən nə qaldı ki, eh… Səndən heç nə, Bir azca peşmanlıq, bir azca hüzün. Sən məni hamıdan yaxşı tanıdın, Mən səni tanıya bilmədim, quzum.
Ölü doğulubdu məhəbbətimiz, Daha yanağımda axınım sənsən… Bir az uzaq dayan, uzaq ol mənə, Hələ də hamıdan yaxınım sənsən…
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru
Bir şam qozasıyam xəzəl üstündə Gələn də, gedən də xəzələ vurğun… Üzümü tutmağa işıq gəzirəm, Yoxdu dərd bilənim, tumar çəkənim, Başımı döyməkçün çəkmələrinə, Əzilib öpməkçün ləpirlərindən Günah tanımayan uşaq gəzirəm… Bir şam qozasıyam… Bu şam anammı? Yoxsa hər küləkdə bir budağıyla Mənə “şillə” vuran xoflu atammı? Bəlkə, şam nəslinin ögey oğluyam? Bu parkda, bu sarı möhtəşəmlikdə Elə boyum boyda heçlik, yoxluğam? …bilmirəm… Bilmirəm nəyiyəm bu parkın, Tanrım… Bilmirəm, budaqdan niyə atıldım… …külək vıyıldayır… Xəzəl dağılır… Görünür bir ovuc torpaq gözümə, Təpirəm torpağa özüm-özümü… Gedirəm hopmağa bircə qarışa… Ümidim qoynumda… Bir də ümidliyəm bu gələn qışa… Gedirəm, nə vaxtsa bir şam olmağa… 2020
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti təqaüd fondunun təqaüdçüsü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının GƏNCƏ Bürosunun Rəhbəri
* * *
İnsanın ən axırıncı yoludu Kişi çiyninin üstü. Bu ölümlü dünyada Təkcə ölüm ölümsüzdü. Hansı dünya qorxuludu?- Bir can ki öz bədənindən Qurxub əsə-əsə çıxır. Torpağın qanına Bulaşan ömürlər var orda- Yaşanmamış, köhnəlməmiş, Göy üzünə təzə çıxır. Harda qaldı torpaq haqqı? Andımızı, ahımızı Cəsəd-cəsəd sərib torpaq. …Kim bilir, Bəlkə elə xəcalətindən Ölüb yerə girib torpaq.
Səni hər gün öldürürəm
Gözüm açıq qalıb sənə, Gözümü qarət edirəm. Öldürüb ümidlərimi, Sonra ziyarət edirəm.
Susub atdım dodağımdan, Kiçiltdim içimdə səni. Həzin bir xatirə kimi, Gətirdim köçümdə səni.
Heçmi sevmədin məni?… Əlim üzümün yasında. Səni hər gün öldürürəm, Başqasında… Başqasında…
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktor müavini
İtirilmiş krallıqdı uşaqlıq… “Cızza” sözünə gülən, Palçıqda ayaqyalın yüyürən, Qumda yuvarlanan, Şirni üçün ağlayan kral idik biz… …Cığallığımız “Beşdaş”dakı Beşinci daş boydaydı… Küskünlüyümüz çəkilən çeçələ barmaq qədər… Kədərimiz boyumuzdan kiçikdi… Gülüşümüz göy qədər… …Nənəmin corabının başından çıxardığı “saqqız pulu”ydu “sevinc” deyə ölçdüklərimiz… Böyüdük… …İtirdik krallığımızı… …Əcəl aldı nənəmizi… Böyüdükcə yanlış çıxdı Həyata dair bütün bildiklərimiz…
Nizami muzeyinin direktoru, akademik Rafael Hüseynov böyük türk şairi Nazim Hikməti şəxsən tanıyan, ünsiyyətdə olan və haqqında yazan ziyalıların əksəriyyətini dəvət edib, yadda qalan, gözəl bir tədbir keçirdi.
Salon əl çalırdı Nazim Hikmətə,
Tanrı töhfəsiydi bu görüş ona.
Üz tutub Bakıdan bəşəriyyətə,
natiq,
and içirdi türk dünyasına.
Natiqin imkanı olsaydı, inan,
Nazimi dünyayala barışdırardı.
Çıxardıb Bursadan –
həbsxanadan,
dustaq dostlarını danışdırardı.
Dəyişdi səmtini söz də, şeir də,
ayrıldı yollardan o yolun, yolu.
O yolun yolçusu oldu gənclər də,
Nazimin yoluydu,
Rəsulun yolu.
Hər könül havası bir səsdə keçdi,
bəlkə də çəkmədi, sonra heç aya, –
Vaqif Səmədoğlu sərbəstə keçdi,
Anar sadiqiydi
yenə hecaya.
Füzuli verdiyi salamı bir vaxt,
rüşvət deyil deyə alan olmadı.
Nazim Füzulidən salam alaraq,
Bakı torpağında,
ilk salamladı.
Şəklinin önündə durdu farağat,
Nazimlə birlikdə dayandı zaman.
Aldı salamını:
– Əssalam, Ustad!
Beş yüz il sonraydı, bəli, sonradan!
Nazim sual verdi özü də o gün,
susdu Türkiyədən gələn bir qonaq.
Yer susdu,
göy susdu,
o dəmdə bütün,
mən özüm ordaydım, o zalda, o vaxt.
Nazim, Türkiyədən gələn o qonaq,
sənin salamını nə vaxt alacaq?
Onda
ürəyimdə deyirdim bunu,
bilmirdim dünyanın kar olduğunu.
Demə, ən ağır şey mənəvi yükmüş,
demə,
dahilərin səbri böyükmüş.
Təhsil illəriydi, çıxmır o yaddan,
gördüm Moskvanın buz nəfəsini, –
Biri də mən oldum
yerdən qaldıran.
o canlı tarixin cənazəsini.
Oğlu gəlməmişdi onda Polşadan,
orda tələbəydi, bilmədik niyə.
Nazim bu dünyadan getdi nigaran,
oğlum Mehmet, – deyə,
Türkiyəm! – deyə.
Nazimi, Rəsulu unutmamışam,
iki canda bir ilahi məhəbbət.
Allahım,
İndi də Ərdoğan, İlham,
iki qardaş: bir millət, iki dövlət.
Orda Çanaqqala, burda Qarabağ,
qan-qana qarışdı, səngər-səngərə.
Qoşa: Ay-ulduzlu,
Üçrəngli bayraq,
əbədi sancıldı o gündən yerə.
Burda xatırladım Ulu Öndəri,
sizə də qoy deyim
bu şad xəbəri:
Füzulinin İraqdakı nəşini,
Nəsiminin Hələbdəki nəşini
Qoca Şərqin bu iki günəşini
gedib yazıçılar gətirsin gərək,
onları
Vətəndə ziyarət edək.
Öndərin növbəti bir töhfəsiydi,
Yerdə gülümsəsin paklıq, gözəllik.
Səddam Hüseynin zəmanəsiydi,
özü asılınca qaldı,
hələlik.
Bakıya gələndə dəyişdi həyat,
boyu uca şair, ucaldı, getdi.
Ünvanı könüllər olan o ustad,
bir gənc şairə də,
ev aldı, getdi.
Dünya maraqlıdır, nə xeyir, nə şər,
həyatın hər anı bir hikmət imiş.
Mən indi bildim ki, çoxdu görüşlər,
şairlə hər görüş
bir qismət imiş.
Yox, şair Bakıdan getdi, – deməyin,
onun hər addımda bir izi qaldı.
Hikmətli sözləri –
Nazim Hikmətin,
bir də Nazim Hikmət sevgisi qaldı.
Kişilər
“Kişiləri dəmir özü çağırır”
Homer
Kişilərin torpaq andı, şüarı
qəlbindədi bütün elin-ulusun.
Kişiləri dəmir niyə çağırır,
kişiləri Allah özü qorusun.
Kişilərdən nə istəyir bu dünya? –
tez açılsın qoy günəşli bir səhər.
Bayraq altda himn oxuya-oxuya,
gedir hərbi nümayişə kişilər!
Kişilərin – Vətən boyda səngəri! –
hər fəsilin qışı-qışdı, yazı-yaz.
Kişilərin sayı qədər, əsgəri, –
sərhəd boyda bir sərhəddi, basılmaz!
Ayağıyla yol axtardı kişilər,
əlləriylə Qalaya dırmaşdılar.
“Gözəl Şuşa, sən azadsan!” dedilər,
orda Vətən bayrağını sancdılar.
Kişilərin torpaq andı, şüarı,
qəlbindədi bütün elin-ulusun.
Kişiləri qılınc, qurşun çağırır,
kişiləri Allah özü qorusun.
“Şükriyyə!.. Şükriyyə!..”
“…Mən yaza bilmədim, əllərim bağlı
yoxmu, bu dərdimi yazan, ay ellər?!”
Əhməd Cavad
1924-cü il, yanvar
Xalq artisti Azər Zeynalova
Mən, ağlım kəsəndən o nalə susmur,
“Şükriyyə… Şükriyyə…” çağırır o səs.
Kimi çağırırsa, o qulaq asmır,
harda buza dönüb
o isti nəfəsi?!
Ayıla bilmədik biz hələ yerdə,
şair ürəyindən qopan o səsə.
Yeri silkələyir o nalə, yerdə,
göyə də üsyandı,
göy biganəsə!
Mənim müasirim xəcalət çəkir
onun əvəzinə,
öz yerinə də.
O səs – Diktatorun üstən xətt çəkir,
o səs – lənət deyir o birinə də.
Varaqla tarixi, haqq səsi susmur,
üz-üzə dursa da şər ilə xeyir.
Ekranda “Şükriyyə” naləsi susmur,
yerdə bir sağlığa,
kimsə “dost” deyir.
Bu dünya qəribə bir əyləncədir,
nə sevinci artıq, nə qəmi yersiz.
Bəla da,
görürsən, gələndə gəlir, –
səndən xəbərsizdi, məndən xəbərsiz.
Deyirlər, şairin düşməni olmur,
yalnız qatili var – öz istedadı!
Misalmı göstərim: bax, biri budur,
Cavadın həyatda –
qanlı həyatı…
Dünya yuxuydu
O necə sadəydi, necə mülayim, –
o qadın ölürdü məndən ötəri.
Gözü üstümdəyidi daima mənim,
özü də Tanrının
bir şah əsəri!
Hamıdan safıydı, hamıdan böyük,
mənlə danışardı mənim dilimdə.
Ona bağlanmışdım mən də ömürlük,
oydu sevdiyim də,
istədiyim də.
Mənim nəfəsimlə nəfəs alardı,
başı götürərdi səs-küyümü də.
Hər yerdə, hər zaman yada salardı,
mənim,
unutmazdı ad günümü də.
O nəfəs olmasa, mən üşüyərdim,
düşmüşdüm o duman, o çən yollara.
Mən daş əvəzinə söz döşəyərdim
o gedən yollara,
gələn yollara.
Deyirdi ölərəm səndən ötəri,
o qədər dedi ki, söndü həyatı.
Gəldi,
əsgəriydim,
ölüm xəbəri.
Qaçdım mən, dilimdə ana fəryadı.
Daha məndən ötrü ölən yoxuydu,
onda ayıldım ki, dünya yuxuydu…
“İslam”a töhfə
Nərminə xanıma
Deyirlər, sərtiymiş o ilki payız,
çöllər bürünübdü yağışa, qara.
Yüz il sonra gəlib dünyaya o qız,
Seyid Həmzə Nigaridən
O, sonra.
Deyirlər, gözündən qaçıbmış yuxu,
gecəni-gündüzü o, unudubmuş.
Xədicənin, Ayişənin pak ruhu
o qızın,
qəlbində qərar tutubmuş.
Amaysa, Türkiyə, doğma bir ocaq,
demə kimdən ötrü, ya nədən ötrü? –
qızın fəhminə bax, diqqətinə bax,
yerdə də –
yer seçib Türbədən ötrü.
Deyirlər, yuxuymuş onun əvəzi,
özü tək – həyatda öz yiyəsiymiş.
Amasyada Seyid Həmzə Türbəsi,
o qızın,
“İslam”a bir töhfəsiymiş.
Tökülüb gəliblər ziyarətgaha,
bu istək, bu sevgi hardandı, nəydi?
Türklərin dilində qədim bir dua, –
Həzrət Peyğəmbərin şərəfinəydi.
Səni dostun-yadın tanıyır, – desəm,
sözümə səpdiyin duz kəm olardı.
Mən səni özünə tanıda bilsəm,
mənim də,
“İslam”a töhfəm olardı.
Gördüm səadəti
Oğlum Nazimə
Alməhəmməd – körpə nəvəm,
bu körpə Qibleyi-Aləm,
atasını qucaqladı,
o, ağladı.
Bir damcı da kirpiyindən
düşdü yerə.
Elə bildim, sarmaşıqdı,
sarılmışdı, o, çəpərə.
Qarşımda bir ata-bala
abidəsi.
O körpənin əlindəydi,
bu dünyanın
bir qitəsi!
Mən ilk dəfə gördüm, nədir
səadəti, –
körpələrin tanrısına
itaəti.
Arzum mənim
“O güllərin gülü hanı?”
Başımızın şərəf tacı,
Boyu-şah çinar ağacı.
Həm anadı, həm də bacı,
Gülnarədi qızım mənim.
Elə ki, gəlir, görünür,
Bir ətirli bağa dönür.
İpəyə-şala bürünür,
Qışım mənim, yazım mənim.
Gül ol, çiçək ol, bulaq ol,
Yatan görsən, sən oyaq ol.
Arifdən də göz-qulaq ol,
Bircə budur arzum mənim.
19.09.2022
Gör kimlərin varisiyik!..
Mir Cəlalı xatırladım, Ələddin,
sənin əmin mənə ata əvəzi.
Onun sənə – bir doğmalıq ülfəti,
onun mənə –
mən özüməm, töhfəsi.
Mən görmüşəm, götürmüşəm, Ələddin,
həyat məni silkələyib, əsdirib.
Sirrini də açıb şerin-sənətin,
sonra məni
könül-könül gəzdirib.
Həyat nədir? Mən gördüyüm xeyir-şər,
İnsan nədir? Bir qayadır o mətin!
Sənə Miri, mənə Müşfiq deyiblər,
gör kimlərin
varisiyik, Ələddin.
Alovlardan, tufanlardan keçdilər,
qərar qəti, mənzil uzaq, yol çətin.
Vaxtsız əcəl şərbətini içdilər,
içmədilər,
içirtdilər, Ələddin.
Dünya gördü əsrimizə bu qəsdi,
mən də gördüm, sən də heyrət elədin.
Unutma ki,
“Bir gəncin manifesti”, –
bir nəsilin üsyanıydı, Ələddin.
Həyat nədir? Mən gördüyüm xeyir-şər,
İnsan nədir? Bir qayadır o mətin!
Sənə “Miri”,
mənə Müşfiq deyiblər,
gör, kimlərin varisiyik, Ələddin.
Özünə tək demə
“Nəriman müəllim, siz atam Cümşüdün yasına da gəlmişdiniz. Onda sizi qardaşımla
Leyla NƏSİROVA (Nəsirova Leyla Həbib qızı) 1970-ci il iyul ayının 6-da Salyanda fəhlə ailəsində anadan olub.
Orta təhsilini Salyan şəhəri 3 saylı orta məktəbdən başlayib. 1987-ci ildə orta məktəbi bitirib. 1989-cu ildə Bakı Dövlət Universitetinin Jurnalistika fakültəsinin qiyabi şöbəsinə daxil olub. Məktəbi bitirən ili yerli radio verilişləri redaksiyasında əvvəlcə texniki işçi, sonra müxbir kimi çalışmağa başlayıb. 1998-ci ildən Salyanın yerli «Qələbə» qəzetində müxbir işləyirəm. Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvüdür. İlk hekayəsi «Torpağın bağrı, lal sükut, bir də ikinici dəfə «can alanlar»ın bayramı» Azadlıq radiosunun keçirdiyi müsabiqədə top onluqda yer alıb. Hekayələri yerli mətbu orqanlarında çap olunur.
Qazların qəfil qaqqıldaşması onu yuxudan ayıltdı. Qonşusu Nəriman neftdə işlədiyindən hər səhər obaşdan durub şap-şuplarını sürüyə-sürüyə ayaqyoluna gedəndə onu görən Musanın ayıq-sayıq qazları qaqqıldaşır, Nərimanın oyanmasını ətrafdakı qonşulara bildirirdilər.
Mənim «zəngli saatıma bax ha…»,-deyib gülümsədi. Ehmalca qalxdı. Divanda yatdığından paltarlı idi. Xalidə kresloda oturaq vəziyyətdə yatmışdı. Üstünə adyal salmışdılar. Yun, cibli gödəkçəsini çiyninə salıb sakitcə həyətə endi. Təmz payız havası ciyərlərinə doldu. Bağa keçib tut ağacının dibində qoyduğu daşın üstündə oturdu.
Axşamdan əsən külək yarpaqları yerə tökmüşdü. Necə sovurmuşdusa, yarpaqlar bir yerə cəmlənmişdi. Arvadının onları bir yerə yığıb yandırmaq sarıdan işi asanlaşmışdı. Saplağından üzülmüş bir yarpaq da sakitcə onun qoluna düşdü. Yarpağı götürdü. Bir tərəfi quruyub rəngini dəyişsə də, yarı hissəsi hələ də yaşıl idi. «Sən də xəstələndin, sən də duruş gətirə bilmədin?!»- sualı keçdi beynindən. Ovcuna qoyub diqqətlə baxdı, sonra üfürdü. Yarpaq bir neçə dəfə havada dövrə vurub yerdəki qurumuş xəzəllərə qarışdı. Başını əlləri arasına aldı. Barmaqları ağ saçlarında daraqlandı. Bir xeyli beləcə dayandı. Axşamkı əhvalatı xatırlamağa çalışdı…
Şam yeməyindən sonra divanda oturub televizora baxırdı. Birdən onu qəfil öskürək tutdu. Fasiləsiz öskürək ağzından köpük gətirdi. Rəngi qapqara qaraldı. Böyük oğlu ilə qızı yaxınlıqda olduqlarından arvadı Xalidədən tez yetişdilər. Stolun üstündəki qrafindən su süzüb atalarına verdilər. Suyu da içə bilmədi. Sanki boğulurdu, gözləri hədəqəsindən çıxmış, yanaqları boyunca yaş axırdı. Xalidə ərinin kürəyini sürtür, qızı Əsmər atasının bir əlini tutub sığallayır:
-Ata, sənə nə oldu, özünü ələ al, nə olar,-deyib hey yalvarırdı.
Xalidə özünü təmkinli aparır, oğlu Tərlan isə çaş-baş halda döşəməyə sarı əyilib öskürəkdən az qala ikiqat olub qaralan atasına baxırdı.
Birdən hər şey dondu. Musa heç nə eşitmədi. Gözlərinə qaranlıq çökdü. Sanki çəkisizliyə düşdü…
…Gözlərini açdı. Bədəni key kimiydi. Başında, sinəsində küt ağrıları vardı. İstədi Xalidəni çağırsın. Dodaqları bir-birindən aralanmadı. Qolu keyimişdi, qaldırmaq istədi. Dirsəyindən büküyü yaman ağrıtdı. Baxıb gördü ki, damarına iynə vurublar, yerindən qan gəlməsin deyə yapışqan yapışdırıblar. Balaca jurnal stolunun üstündə ürək damcısı, pambıq, spirt, bir neçə flakon dərman, iynə vardı.
Fikirlər beynindən ildırım sürətilə gəlib keçdi. Deməli təcili yardım gəlibmiş. Gözləri onun ayaq tərəfində yerə oturub başını divanın üstünə qoyaraq mürgüləmiş oğlu Tərlana sataşdı. Görəsən nə vaxtdan bu vəziyyətdə oturub. Bu dəfə özü tərpənmədi. Tərpənsəydi Tərlanı oyadacaqdı. Ona nə olmuşdu, hələ də kəsdirə bilmirdi.
Mətbəxdən hıçqırıq səsləri gəldi. Diqqətini cəmləşdirib qulaq asmağa başladı. Xalidə burnunu çəkə-çəkə söylənirdi:
– Düz 23 ildir ailə qurmuşuq. Zəhrimar siqareti məndən, ailəsindən çox istəyir. Min dəfə yalvarmışam, Musa, qadan alım, nə olar, at daşını bu zəhərin. Canına yazığın gəlsin. Həm cibinə ziyan vurursan, həm də canına. Yəni bu acı tüstü bizdən əzizdir sənə?! Sənə bir şey olsa, bizim halımız necə olacaq? Uşaqların institutda oxuyurlar. Bir ətək xərcləri var, mən savadsız, heç yeri tanımıram. Necə gələrəm bu firon balalarının öhdəsindən.
Ara verib, burnunu sildi. Sonra yenə başladı:
-Bəzən onsuz necə yaşamağımızı təsəvvürümə gətirəndə özümü qatıq satanlar cərgəsində görürəm. Axı əlimdən nə gəlir. Mən də gərək Bakıya qatıq daşıyıb satam ki, sizi bir yana çıxara biləm.
-Elə danışma, nə qardaşlarım, nə də mən razı olmarıq ki, sən əziyyət çəkəsən. Bir də atama nə olub axı, səhər durar, birlikdə danışarıq. Həkimin söylədiklərini ona çatdırarıq. Tərgini qılar, inanıram ki, ata bizi eşidəcək.
-Yox, heç inanmıram, bu mövzuda söhbət düşəndə həmişə deyir ki, bacarmıram, gücüm çatmır.
Deyəsən Əsmər anasının boynunu qucaqladı. Çünki hər ikisi birdən hönkürdü…
Kiçik oğlu Tərlan dərinliyə varmasa da, qızı Əsmər çox həssas idi. Hər şeyi ürəyinə salıb, dərd eliyəndi. «Eh, Xalış, axı niyə ürəyindəkilərini açıb balaca qızcığaza deyirsən? Niyə onun da körpə qəlbini param-parça edirsən?»,-fikri keçdi beynindən.
Yenə gözlərini yumdu. Hiss etdi ki, anası Tərlanı oyadıb yerinə göndərir: «Get yerində yat, şükür Allaha, atan da yatıb». Tərlan səssiz o biri otağa keçdi. Musa özünü yuxuluğa vurdu. Əsmər kresloda oturub atasına qayğılı-qayğılı baxan anası üçün də adyal gətirdi. Bilirdi ki, anası ərinin keşiyini çəkəcək…
Musa rayonda ad-san qazanmış fizika müəllimlərindən biri, bəlkə də birincisiydi. Məktəbdə dərsi qurtarandan sonra evdə ali məktəblərə uşaq hazırlayırdı. Repetitorluq fəaliyyətində hələ bir qüsuru olmamışdı. Hazırlaşdırdığı uşaqlardan onun fənnindən heç bir nəticə göstərməyəndə valideyni çağırıb aldığı aylıq pulları geri qaytarırdı. Haqq, ədalət tərəfdarı, düzün, doğrunun dostu idi. Xalidəni də sevib evlənmişdi. Amma onu oxumağa qoymamışdı. Əslində özü yox, atası qoymamışdı ki, gəlini oxusun. İki oğlu, bir qızı vardı. Böyük oğlu Tural ali məktəbi bitirəndən sonra əsgər getmişdi. Ortancıl oğlu Tərlan Texniki Universitetdə dördüncü kursda, qızı Əsmər isə Tibb Universitetinin birinci kursunda oxuyurdu.
Balaları tətilə gələndə Xalidə əldən-ayaqdan gedirdi. Onlar üçün çətin başa gələn xörəkləri–düşbərə, qutab, plov, balıq ləvəngisi belə hazırlayardı. Şirniyyatlara da ki, söz ola bilməz. Böyük həvəslə hazırladığı naz-neməti hər dəfə süfrəyə düzəndən sonra mətbəxə keçib: «Görəsən, indi Tural balam nə yeyir?»-deyib kövrələrdi. Musa da onun bu xasiyyətini bilib arxasınca mətbəxə gələr, «Burnunun suyunu axıtma, ay Xalış, uşaqların haramı olar. Nə qalıb, Allaha şükür. İli başa vurmağa nə var ki, bir az da səbr elə»,-deyib arvadını ovundurardı.
İndi də uşaqlar Qurban bayramı münasibətilə verilən tətilə gəlmişdilər. Musa axşamkı əhvalatdan sonra onların da halının fəna olduğunu bilirdi.
Bu andıra qalmış xəstəliyi (ağ ciyərlərində plevrit) düz dörd il idi ki, onu narahat edirdi. Dava-dərman qəbul eləsə də, həkim dəfələrlə ona siqareti tərgitməyi məsləhət görmüşdü. Əslində «məsləhət görmüşdü» bir az yumşaq səslənir. Lap qorxutmuşdu da. Di gəl Musa bu «uşaqlıq dostundan» heç cür ayrıla bilmir, biri qurtarmamış o birini yandırırdı. Gör neçə vaxtdı onunla yol-yoldaşlıq edirdi. Nələr gəlmişdi başına onun ucbatından. Siqaretlə ilk tanışlığını, dadına baxmağının şirin xatirəsini yadına salanda həmişə gülürdü…
Qonşuları Məmmədağa müharibədə sağ qolunu itirmişdi. Arvadlar deyirdilər Hitlərnən savaşanda olub. Ancaq təkqol Məmmədağa siqareti bir əlli elə yandırardı ki, bütün məhəllə uşaqları ona sirkdə nömrə göstərən janqlyora baxan təki baxardı. Məmmədağa sol qolunun büküyünə kibrit qutusunu sıxar, ağzında tutduğu kibrit çöpünü qutunun qara yerinə sürtərdü. Kibrit alışan kimi sol əlinin barmaqları arasında əvvəlcədən hazır tutduğu siqaretini yandırardı. Özü də elə məharətlə, tez yandırardı ki, bığı heç vaxt alışmazdı. Sonra da ləzzətnən içinə çəkib, tüstünü göyə buraxar, hökmən də yerə tüpürərdi.
Məhəllə uşaqları özlərini bir neçə dəfə Məmmədağa kimi aparmağa çalışsalar da, onlarda alınmazdı.
Ancaq bir gün kişi kimi siqaret çəkməyin ləzzətini dadmaq istədilər. Əvəz atasının çəkdiyi «Əfsanə»ni, Fazil nənəsinin çəkdiyi «Astra»nı, Musa da əmisinin «Kosmos»unu ortaya qoydular. Hər üçü oğurluq eləmişdi. Üstəlik Musa xaricdən gətirilmiş bəzəkli alışqanı da gətirmişdi. Qalırdı bircə bunların dadına harada baxmaq məsələsi. Xeyli götür-qoydan sonra Musagilin ayaqyolunda siqaret çəkməyi qərarlaşdırdılar. Çünki onların ayaqyolusu evin arxasında, qoyunların pəyəsinə gedən yolda idi.
Taxtadan düzəldilmiş ayaqyoluna balaca kətil də gətirdilər. Əvvəlcə hər üçü «Əfsanə»nin dadına baxmağa başladı. Acı tüstünü ayaqyolunun qoxusuna qarışdırıb üfürürdülər. Hərəsi öz evində papiros çəkəni yamsılamağa başladı. Dodaqlarını irəli uzadıb ağızlarındakı tüstünü tualetin şiferinə doğru fısqırırdılar. Fazil tüstünü burnundan çıxarmaq istədi. Gözləri yaşardı. Öskürək tutdu.
-Heyf, külqabı yadımızdan çıxıb, olmasa göstərərdim, atam necə barmağıyla külü qoparır,-deyə Əvəz yekə-yekə öyündü.
Musa da onda özünün uydurduğu tapmacanı söylədi: Aldım bir dənə, açdım iyirmi dənə. Xeyli gülüşdülər.
«Astra» yaman acı oldu. Dil-dodaqlarına yapışan tütünü tez-tez tüpürürdülər. Kötükləri də düz tualetin deşiyinə atırdılar. «Balaca kişilər» özlərini necə unutmuşdularsa, «Kosmos»un yarısını boşaldanda artıq ayaqyolunda göz-gözü görmürdü. Qonşu Rəhimə xalanın tualetin taxtaları arasından çıxan tüstünü görüb: «Ay Nazilə, zaxodunuz yanır», -deyib hay-həşir qoparmasından da xəbər tutmamışdılar. Musanın atası Mirzağa qapını döyəcləyəndə özlərinə gəldilər ki, onda da artıq gec idi…
İllər keçdi. Musa ali məktəbi bitirib doğma rayona qayıtdı. Orta məktəbdə fizika müəllimi kimi işləməyə başladı. Hərdən çətin məsələnin həlli üzərində baş sındıranda həmkarı Abasağa ilə otaqların birində oturar, fikir mübadiləsi edə-edə o qədər siqaret çəkərdilər ki, katibə Alimə otağa girib onlara baxar, başını bulayardı.
-Tüstüsüz məsələ həll eləmək olmur?
Abasağa da əvəzində gülərək:
-Ay Alimə, tüstünü üfürürsən, sonra dalınca baxıb fikirləşirsən. Görürsən ki, paho, sən demə hamısı tüstünün dalınca gəlirmiş e…
Həmkarının bu cavabı uzun illər müəllimlər arasında sitata çevrilmişdi.
Dostu Təvəkkülün bu zəqqum siqaretin ucbatından başına gələnlərini yadına salanda isə özünə təsəlli verib, bəraət qazandırırdı.
Təvəkkül yaman siqaret çəkən idi. İstədiyi qızla nişanlanandan sonra Musaya dedi ki, bilirsən, tərgini qılacam bu şoğəribin. Şəlalə deyir, az atmosferi zəhərlə. (Guya bu boyda atmosferi bircə Təvəkkül korlayır?!) Ya mən, ya da siqaret.
Ancaq çox sürmədi ki, Təvəkkül yaman xəstələndi. Lap yatağa düşdü. Həkimlərin dava-dərmanı da kömək eləmədi. Bir gün dərsdən sonra Təvəkkülə dəyməyə gələn Musa «Bəlkə bir siqaret çəkəsən. Birdən-birə tərgitmisən, elə bilirəm, onun ağrılarıdır çəkirsən».
Evdəkilər bilməsin deyə siqareti özü yandırdı. Bir-iki qullab vurandan sonra Təvəkkülə verdi. Təvəkkül acı tüstünü görməmişcəsinə ciyərlərinə çəkdi…
Səhər onlara gələndə Təvəkkülün evdə son qərarını verməsini Musaya çatdırdılar.
-Çəkəcəm. Ə, bu imiş e, məni yorğan döşəyə yıxan. Dünən sən gedənnən sonra özümü elə yaxşı hiss elədim ki. Hələ bir kasa küftə-bozbaş da yedim. Musa, Allah ölənlərü rəhmət eləsün. Nə yaxşı yadua düşdü. Şəlaləni də yola gətirmişəm. Dedim ki, ölməyimi istəyirsən, ya siqaret çəkməyimi.
O vaxtdan xeyli keçməsinə baxmayaraq Təvəkkül hələ də özü demişkən «köhnə paravoz kimi tüstülüyür».
Bu nədir? Niyə xatırlayır bu olanları. Siqaretəmi tərəfdaş çıxır, ya özünə haqq qazandırır. «Bu lap fizika məsələsindən də çətin oldu ki»,-fikri keçdi beynindən …
İstər-istəməz əlini gödəkcəsinin yan cibinə apardı. Qara «Kent-4» siqaretini götürdü. Üzərindəki xəbərdarlıq kağızına baxdı. «Səhiyyə nazirliyi xəbərdarlıq edir: Siqaret çəkmək sizin sağlamlığınıza ziyan vurur». Şriftinə bax. Adamın lap gözünə soxurlar. Dolayısı yolla deyirlər ki, kor olasan, görmürsən bura nə yazılıb? Təvəkkül demişkən, «Ə, necə də sığortalanırlar?! Yəni bizdən demək. Özün bilərsən, sümürərsən ölərsən, sümürməzsən qalarsan».
Qapağını qaldırdı, istədi birini götürüb yandırsın. Xalidənin qızına dedikləri, qızının söylədikləri yadına düşdü. Həmişə eşitdiyi sözlər bu gecə ona başqa təsir bağışlamışdı. İllərlə yol-yoldaşı olduğu tüstülü-qoxulu bürmələnmiş tütünündən necə əl çəkəcəkdi? Barmaqları, dodaqları darıxmayacaqdımı onunçün.
Xalidə demişkən sormalı şüşə konfet, iris, kişmiş, qovrulmuş fındıq, ya da ki, tum tökəcəkdi cibinə.
Qəti qərar vermək asandır. Görəsən iradəsi çatacaqdımı bu qərarı yerinə yetirməyə.
Elə bu vaxt Xalidə hövlanak həyətə endi. Musa oturduğu daşın üstündən qalxdı. Xalidə onu bağda görüb dayandı. Hər ikisi dinməz bir-birinə baxdılar. Musa əlindəki siqaret qutusunu əzib qalaqlanmış xəzəlin üstünə tolazladı. Sanki arvadına bir mesaj verdi bu hərəkətiylə. «Bax, gördün tulladım, bir də əlimə almıyacam bu zəhrimarı». Daxilinə verdiyi komandanı sanki qulaqları eşitdi. Yəni bu qədər sadə imiş hər şey. Sevindi. Sevindi ki, lap azacıq da olsa, iradəsi varmış. Gözucu illərlə yoldaşlıq etdiyi, indisə atdıği “sevgili”sinə baxdı. Elə bildi siqaret qutusu onu lənətləyir, “vəfasız” deyib nalə çəkir. Ürəyində: “Yoox, sən xəyanət edirdin dostluğumuza. Az qalmışdın canımı da alasan”-deyib üzünü çevirdi.
Həyətin o başında Xalidənin tum gözləri qıyıldı. Göydə tutdu ərinin mesajını. Evə girməyi ilə çıxmağı bir oldu. Tələsik Musanın yanına gəldi. Əyilib onun yanındakı xəzəllərə kibritlə od vurdu. Bir anda qıvrılan tüstü göyə qalxmağa can atdı. Siqaret qutusu da içindəkilərlə alışdı.
Musa gülümsədi. Fikirləşdi ki, Xalidə qorxdu. Ona görə tez yandırdı xəzəlləri. Qorxdu ki, birdən əri əyilib yenə götürər xəzəllərin üstünə atdığını…
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Nargisin “Gəlsən gələrdin…” hekayəsini təqdim edir. Hekayə fərqlidir, cəsarətlidir, hətta bir qədər risklidir, onun müzakirələrə və mübahisələrə səbəb olacağı şübhəsizdir. Əsl sənət nüminələri həmişə müzakirə və mübahisələri sevir.
-Fa’nın insanlaşması məni niyə qorxudurdu?
Bir dəfə yenə kitabxanalara sığındığım günlərdə əlimə keçən köhnə əlyazmada insanın insana duya biləcəyi eşq qavramı ilə tanış oldum. Hələ də məni özümə gətirə bilməyən bu eşq qavramını yaşayanlar neçə dəfə ölürlərmiş ilahi? İnsan insanı tanrısayağı sevə bilərdimi?
Eşqi bir neçə yerə bölmüşdüm o zamanlar. Ancaq həmin əlyazmada təsvir olunan tamam başqa şey idi. Burada insanın insana duyduğu tanrısal bağ haqqındakı fikirlər var idi. Fikrimcə bu cür sevmək bacarığını Tanrı çox adamın qəlbinə qoymur. Bunu yaşayan şəxs kitabda bu hisləri dərinliyinə qədər təsvir etmişdi.
-Mən onu bir qəpiksizkən də, dünyanın maddi zənginliyinin içində boğularkən də eyni hislərlə sevirdim. Mən onu görən kimi tanımışdım. Gözləntim sadəcə məni anlaması və sevməsi idi. Sevdiyini deyirdi də. Beləliklə, illərə yayılan böyük bir sevgi, tutqu ikimizi də qırılmaz bağlarla bir-birimizə bağlamışdı. Həm də necə bağlamışdı. Mən bir-birini tanrısal eşqlə sevən iki nəfəri necə anladım axı sizə? Dodaqlarımı ona toxunduranda Tanrıya toxunur kimi soyunurdum fiziki mənliyimi… Ruhum uçurdu tanımadığım məkanlara…
Hər zaman deyilən o idi ki, insan ki, bir-birinə toxunur, sevişir, artıq bu eşq davam etmir. Hər şey adiləşir… Bəlkə də, insani sevgilərdə elə bu cür də olur. Ancaq bizdə elə deyildi. Bir-birimizə toxunmağımız bu hissi daha da gücləndirirdi. Ey insan oğlu, istəyirsən gül, istəyirsən başla, hazıram, yenə danış öz doğruluq nəzəriyyələrini… Çək silahı vur ürəyimdən, zəhərlə məntiqimi uydurma konsepsiyalarınla. Ruhum, ruhumla bacara bilməyəcəksən. Mən onu ruhumla sevirəm. Bu sadəcə bədənlərin görüşməsi deyil, ruhların rəqsidir. Tanrısayağı eşqdir.
Mənə heç kim o cür toxunmağı bacarmadı. Heç kimin baxışları ağlımı başımdan o cür almadı. Heç kimin gülümsəməsi ruhumu o cür sığallamadı, ağrılarıma antidepresant olmadı.
Bəlkə də mən demiseksual idim… Amma yox, bu başqa bir şey idi. Bu haqda düşüncələrimi yazanda belə təkrar-təkrar yaşayıram hər şeyi, küllərindən yenidən doğulur yaşadıqlarım. Bu çox ağrılı prosesdir. Dözmək mümkün deyil… Yaşamaq da olmur, ölmək də… Başqası ilə deyib gülmək də… Ona duyduğum eşq digər bu tərz münasibətlərə qarşı həm məntiqimi, həm ruhumu, həm qəlbimi, həm də vücudumu bloklayırdı. Mən onun ovuclarına buraxmaq istəyirdim bütün aqibətimi…
Nəfəsim kəsilirdi ona doğru atdığım hər addımda. Əlləri saçlarımı hər sığallayanda, ruhumu könüllü təslim etmək keçirdi içimdən… Saatlarca susurduq. Susaraq sevirdik. Susmaq böyüklükdür deyirlər… Qızıldır deyirlər… Fikrimcə susmaq həm də labüd sonu gecikdirməkdir, susmaq həm də itirmək qorxusudur, incitmək qorxusudur…
Susmaq həm də boğulmaqdır, səssizcə hıçqıraraq ağlamaqdır. Susmaq onun adını qeyri-iradi bağırmaqdır, boşluğa baxıb onu səsləməkdir. Susmaq ağlını getdikcə qaçırmaqdır… dəli olmaqdır… Boşluğa təslimiyyətdir…
-Mənə görə eşq də, ədəbiyyat da tabutdakı ölüdür, o ölünü tabutda daşımaq ürküdücü deyil. Nə qədər ki, o, tabutdadır mühafizə olunur, qorunur… Düzü də budur bəlkə də… Ancaq bunu hədəflənən nöqtəyə çatdırmaq üçün güvənilən çiyinlər, qeyri-toksik münasibətlər gərəkdir. Çiynin biri xəfif büdrərsə tabut yerə dəyib parçalanar, bu isə ürküdücü olar… Bütün hislər muncuq ədası ilə laqeyidcə çıxmazlara səpələnər…
-Hər dəfə çiynin büdrəyir sənin. Bilirsən axı, mən hər dəfə yaralanıram. Hər şeyi hər kəslə rahatlıqla müzakirə etməyə adət etmiş mən, səni heç bir şəkildə paylaşa, danışa bilmirəm. Tanrısal eşqi bir-birini insan sevgisi ilə sevən cəmiyyətdəki fərdlər anlayarmı? Anlamaz, əlbəttə anlamaz. Məni əxlaq, din, doğru, yanlış konsepsiyaları ilə zəncirləyəcəkdilər əzizim… Bundan qorxmuram əlbəttə, sənə olan eşqim mənim ruhuma, məntiqimə, iradəmə, duruşuma hər gün sıxılan qurşundur. Ancaq o zəncirlər ya sənə gəliş yollarıma əngəl olarsa? Bizi nakam bir sona məhkum edərsə? Bəlkə də elə istədiyin budur. Susmaq bax qorxmaqdır, reallığı öyrənməkdənsə bir uydurmaya təslimiyyətdir… Susmaq əzizim, imitasiya olunmuş cəmiyyətin nəzəriyyəsinə əlimdən axıb gedərkən əllərin danışmamaqdır…Qürurundan ürəyini, mənliyini mühafizə edərək ruhunu deşik-deşik etmək, lezvalamaqdır… Hiss edirəm axan qanın istiliyini… Tükəndiyimi…
Tanrısal eşqdə belə bir tərəf daha məntiqli olurmuş. O bir tərəf digər tərəfdə unutmurmuş bütün mənliyini. Ara-ara yox, elə tez-tez oyanırmış bu “qəflət” uyqusundan. Sorğulamırmış belə bu oyanışını… Fiziki dünyaya daha çox aludəçiliklə də əlaqələndirmirmiş…
Digər yarısını yuxulu-yuxulu uçurum kənarında unudub gedirmiş öz düzlər nəzəriyyəsinin ardınca.
-Bəli, əlbəttə haqlısan, əziz oxucum… Yuxulu olan, oyanmaq istəməyən, mənim kimi yuxularında qalmağı seçən düşürmüş uçurumun dibinə… Yaralanırmış, məhv olurmuş, qan itirirmiş, hər gün ölüb dirilirmiş… Bir müddət sonra qartalların zirvələri sevdiyi kimi sevirmiş uçurumun ən dibini… Qorxulu gəlmirmiş artıq ona bu dərinliklər. O ruhunu bu dərinlikdə sakitləşdirir, ovundururmuş. Qayıtmaq istəmirmiş insani sevginin hegemaniyasına, qeyri-səmimiliyinə… Onu artıq maraqlandırmırmış zirvələr, o uçurumun dərinliklərinə məhkum edirmiş könlünü… İnanırmış ki, bu, əslində ikisini də qorumağın ən gözəl yoludur.
Çoxları eşqi daddığını iddia edir. Ancaq uçurumun dibini görmək, fiziki bədəni soyunub birini ruhunla sevə bilmək hər insana nəsib olmur. Çoxları sevir, bəli, ancaq onlar uçurumun kənarlarından baxır diblərə, dərinliklərə… Tanrısal sevgidə hər şey başqa cür olur… Fiziki dünyada qazanılan bütün kimliklərindən soyunur insan, ruhu səmalaşır. İnsanı Tanrıya duyulan eşqlə sevir… Tanrı da Liliti elə sevməmişdimi? Tanrısal eşq həm də yaşayarkən ölmək deyilmi?
Bəli tanrısal eşqdə belə bir tərəf daha məntiqli olur… Öncəlikləri fərqli olur… Gedir, gəlir, gəlir, gedir, gəlmir, gəlmir, gəlmir və gəlmir… Gəlsə belə, gəlmir… Gəldiyini düşünsə belə gəlmir…
Gəlmirsən, əzizim, çoxdandır gəlmirsən… Hiss edə bilmirəm səni… Harda qoymusan ruhunu… Bu fani vücud mənə gərək deyil… Soyuqsan… Ölüm soyuqluğu sığınıb barmaqlarına,..
Tanrısal eşqdə belə bir tərəf daha qəddar olurmuş…
Düşünməzmiş bəs o nə haldadır? Necədir?
– Axı bütün yollarımı əzbər bilirsən…Məni ən çox sən tanıyırsan. Özüm kimi olduğum yeganə yer də, ev də, insan da, dünya da, vətən də sənsən deyilmiydin?
Sənə duyduğum hislər məni aşıb, okeanlaşıb… səmalaşıb…
-Mənim qədər sevir inancı ilə hər gün yemləyirəm məntiqimi. Bağlasam da yollarımı sənə… Bilirsən bütün gizli keçidlərimi… Mən o keçidlərdə hər gün gözləyirəm səni… Ruhunun zindanlarına qapatmışam ruhumu…
Ölüm də diləmək olmur.
-Ölüm ruhun gedişi deyilmi? Getmək istəməyən ruhu Tanrı aparmaq iqtidarındamı?
-Bağlasam da yollarımı sənə… Bilirsən bütün gizli keçidlərimi…
“Poetik qiraət” rubrikasında bu dəfə sizlərə şair Əkbər Qoşalının yeni yazdığı şeiri təqdim edirik. İctimai motivli bir şeirə üstünlük verib Əkbər bəy, adətən lirikaya meyillənsə də.
Qatlaşdıqlarından yarıbayarı az əziyyətə qatlaşsaydılar, çoxları cəhənnəm əvəzinə cənnətə düşə bilərdi.
Ben Conson
Qırmızı avtobusun qapısı açıldı və bir anda dayanacaqdakı bütün gözləyənləri, içi O qarışıq uddu. Bu nəhəngin salonu isti idi, Onun donmuş sifətinə və əllərinə hərarət hopdu. Ağzındakı maskanı azacıq aşağı salıb burnunu azadlığa çıxardı.
Bir anda sanki hərəkətini sürətləndirən bu qırmızı nəhəng hamını çalxaladı, həmin anda Onun yadına son kitabının personajı olan azman Dev düşdü. Həmin Dev də bu avtobus kimi adamları udurdu, amma avtobusdan fərqli olaraq sonra buraxmırdı, həzm edib özünün ətinə-qanına çevirirdi.
Devlər nə rəng olurlar? Nağıllarda qarasına daha çox rast gəlmişdi, bozu, qəhvəyisi də kifayət qədər olmuşdu, hətta bir impressionist fransız şairin Devi masmavi idi. Amma Onun aləmində Devlər rəngsiz, şəffaf idilər, yellərindən, hənirtilərindən duyurdun onları. Eynən Dərd kimi. Gözəgörünməz, həcmsiz və çəkisiz olsa da ən çox gözə görünən, ən nəhayətsiz və ən ağır olan Dərd barədə bir ara bir interpretasiya da etmişdi ki, Dev nağılların, Dərd reallığın Əzrayılıdır, adamı hop deyərək udurlar.
Üzbəüz oturan iki qız – idimlərindən tələbəyə oxşayırdılar – ona baxıb nəsə pıçıldaşanda üzünə xəfif qızartı çökdü. Heç istəməzdi küçədə-bayırda tanınsın. Cəld maskasını lap yuxarı, gözlərinəcən dartdı. Əlbəttə, yazıçı müğənni, yaxud idmançı deyil ki, onu küçə-bayırda tanıyalar. Müğənniylə idmançı bu məmləkətdə yazıçıdan daha urvatlı peşədi, onları yüz minlər sevir, yazıçının isə sevənləri tək-tük olur. Üzlərinə televiziyaların qapıları bağlı olduğundan, vizual olaraq da onları əksəriyyət tanımır. Amma bu qızlar deyəsən tanımışdılar. Olsun ki, hansısa imza gününə gəlmişdilər, yeni kitabını alıb imzaladanda bəlkə bir foto da çəkdirmişdilər.
İmza günləri ildə bir dəfə baş tutan bayram idi Onun üçün. Həmin gün həmişəkindən fərqli, xeyli mehriban olan arvadının şifonerdən çıxarıb ütülədiyi bəylik kostyumuyla ağ köynək geyinir, bir cüt qalstuku var, onlardan da birini seçib taxır, vaskılanmış ayaqqabısının parıltısından feyziyab ola-ola, hələ üstəlik, məktəbli oğlunun ucuzvari ətrindən də üstünə pısıldadıb oxucularının görüşünə gedirdi. Həm mənəvi dinclik, rahatlıq tapırdı, diqqət mərkəzində olması, populyarlığı Ona qol-qanad açdırırdı, üstəlik, beş-on manat da qazana bilirdi. Amma əfsus ki, növbəti günlərin adi axarı pusqudan üstünə atılınca yenə əvvəlki köhnə hamam-köhnə tas reallığına qayıdası olurdu. Nimdaş, yaxası və biləkləri süzülmüş pencək, balaqları göydə qalan şalvar, boyunluğu qart bağlamış əzik-üzük köynək, ağzı açılmış ayaqqabı… Və çiynində də “bu gün çörək pulum olacaqmı” sualının yüz pudluq ağırlığı.
Ötən il pandemiya heç imza günü keçirməyə də qoymamışdı. O məsəl var, deyir, Həştərxanda dəvə az imiş kimi, birini də bərəylə gətirdilər, onun sözü olmasın, bu koronavirus da bu yandan gəlib çıxdı.
Maskasını bir az da yuxarı dartışdırdı. Maskanın mavi rəngi solub ağappaq olmuşdu, üstəlik, kirlənmişdi. Arvadına keçən həftə “Bunu bir əl yaxala” deyəndə “Maska almağa iyirmi qəpik də tapmırsan?”ın müqabilində istəyi gözündə qalmışdı. Əslində, iyirmi qəpik tapa bilərdi, söhbət bundan getmir, amma iyirmi qəpik də iyirmi qəpikdir, üstünə iki özü kimisini qoysan, bir çörəyin pulu eləyər.
Başını yana çevirdi, qızlarda O olmasına azacıq da olsun ümid yeri qoymadı. Növbəti dayanacaqda düşməliydi, durub qapıya tərəf getdi, avtobus dayananda ilk olaraq oradan özünü bayıra tullayan O oldu. Sanki həqiqətən Devin ağzından qurtulurdu.
Bura metro çıxışının yanı idi, bir aya yaxın idi ki, bura dadanmışdı. Qeyri-rəsmi adı “əmək birjası” olan bu məkanda özü kimi işsizlər təsadüfi qazanc ümidi ilə yol kənarında dayanır, yaxınlaşan avtomobillərin işçiaxtaran sürücülərindən “kaş məni seçəydi” imdadını umurdular. İşçiaxtaranlar adətən gəncləri, cüssəliləri seçirdilər. O və Onun kimilər Allahümidinə qalanlar idilər, daha çox bağ belləməyə, yüngül yük daşımağa, zibil yığmağa yarıyırdılar. O, bağ belləməyi və yük daşımağı sevmirdi, onurğasından qopan ağrı uladırdı onu həmin gün də, növbəti gün də. Qazandığı 20-30 manata elədiyi bazarlığı könül xoşluğu ilə yeyə də bilmirdi. Amma zibil yığmaq yüngül iş idi, əlinə əlcək taxıb vurhavur girişirdi bu işə. Zibil yığmaq sanki həm də onun əsas işinə – yazıçılığına yaxınlaşan iş idi, ağırlığını-filanı duymazdı. Hətta bir dəfə iş sorağı ilə bir müdirin qəbulunda olanda Fərqlənmə Diplomunu masanın üstünə qoyub, xeyrinə olacağını zənn edərək bir kitabını da müdirə hədiyyə etmək istəmişdi. Müdir də demişdi ki, bu nədi e, yazıb zibilləyirsiz ətrafı.
Özükimilərlə salamlaşdı, çoxunun onun kimi palto və gödəkçəsi yox idi, titrəyirdilər.
Burdakılar bir-birini sevməzdi, hamı hamıya çörəyinə bais ola biləcək rəqib gözü ilə baxırdı. Onun salamına bir-iki yerdən dilucu “əleykümə” cavabı gəldi. Büzüşüb özünü küncə – küləktutmaza verdi. Burdakılardan heç kəs Onu tanımırdı deyə burda rahat idi. Bir küncə çəkilib dururdu, digər əksəriyyət kimi özünü maşınların qabağına atıb iş istəmirdi, abrından-həyasından utanırdı. Digərləri isə ünsiyyətcil idilər. Hər kəs hər kəsin yeddi nəsil dönənini belə tanıyırdı. Bu rayonludur, əkib-becərdiyini satmağın müşküllüyü onu bir tikə çörək eşqiylə bura gətirib. Bu birisi rejissordur, Stanislavski deyə çağırırlar onu. Teatrları bağlanıb deyə əlacsızlıqdan bura üz tutub. Bu da ali təhsillidir, neyrofizikdir, bu ixtisasa çörək olmadığı üçün bir ara bərbərlik edib, rəqabət böyük olduğundan sonra da yolunu bura salıb…
Qara maşın. Kök, qırmızımtıl sifət. “İki nəfər lazımdır, on sot torpaq bellənəcək” nidası. İrəli şığıyan kəslərin bir-birini itələməsi. Uğultu və səs-küyün həmləsi. “Sən, bir də sən, gedək” kəlmələri ilə qurbağa gölünə daş atılması. Sonra mühərrikin səsi, maşının çıxıb getməsi. Sonra növbəti mənzərə. Boz maşın, zabitəli və acıqlı sima. “Pianino daşımağa dörd nəfər” kəlmələri. Yenə çarpışma, mübarizə. Yenə seçilmişlərin qalib ədası, seçilməmişlərin məyusluq demarşı…
Döş cibində arvadının yazdığı siyahı hər gəlib-gedən maşından sonra sanki bir az da ağırlaşırdı, ürəyindən sallaq qalırdı. “Çörək – 2 dənə. Kartof – 2 kilo. Soğan – 2 kilo. Ət – 1 kilo. Göyərti – 2 dəstə. Marqarin yağı – 1 paçka. Qənd-çay da tükənib. Mütləq al. Ətə pulun çatmasa makaron alarsan, 1 paçka. 5 manat da uşağın məktəbi üçün saxla, pul yığırlar.”
Ət ehtimalı həmişə makaron ehtimalının səkkizdə biri, onda biri qədər olurdu. Amma arvadı nikbin idi, həmişə əti inadla qeyd edirdi, bəzən hətta dərinə gedib “dolmalıq çəkiləsi ət”, “bozbaşlıq sümüklü ət” xırdalıqlarına da varırdı. Arvadı nişanlanan vaxtlardan nikbin idi. Gələcək evlərini dənizə baxan Neftçilər prospektindən seçərdi, gələcək maşınlarını sovet sənayesindən deyil, alman sənayesindən manşırlayardı, hətta “Bilgəhdə bağ evi” deyə cəh-cəh vurması da var idi. Belə zamanlarda arvadının üzü işıq saçırdı, sanki rəngbərəng işıq zərrəcikləri üzü boyunca qaçışırdı. Əhmədlidə kirayələnmiş birotaqlı, şəraitsiz mənzilə gəlin köçəndə də “müvəqqəti çətinlikdir, hər şey yaxşı olacaq” deyibən səbrini təsbeh dənələri kimi düzüb çəkməyə başlamışdı. Düz on ilin tamamında daha müvəqqətinin daimi olmasına inandı, üzündəki işıq qeyb oldu, optimistliyi milyonlarla qiyməti olan mülklər, avtomobillər istəyindən on iki manatlıq ət istəyi sayaq istəklərə transfer edildi.
Yeni, 2022-ci il girəndən hava 2021-in dekbabrındakı sələfinin zamanındakı mülayimliyindən elə də uzağa getməmişdi, amma sübh tezdən bir qədər sazaq duyulur, adamın sümüklərinə işləyən sübh soyuğu “sabahın xeyir” deyirdi. Birdən, elə bil, günəş doğdu, “çeşka” deyilən bir köhnə maşınla gələn orta yaşlı kişi üstünə cumanları kənara itələyib əli ilə Onu yanına çağırdı:
-Qardaş, təzə evə köçürük, veşlər daşınmalıdır. Veş deyəndə, elə bir şey də yoxdur. İyirmi manat verəcəm. Gedirsən?
Gedirsən də sözdür? O, bir göz qırpımında özünü “çeşkaya” saldı. Yola düzəldilər.
Həsəd və qibtə obyekti kimi parıldadığı tələbəliyi gəldi düşdü yadına. Onda ki, hekayələri jurnalda dərc edilmişdi, ədəbi tənqid Onun tərifini göyə qaldırmışdı, onda ki, universitetdə hamı Onun şəninə təriflər deyir, Onu barmaqla göstərirdi, içi Ona sevgi məktubları yazan, ailə qurmayacaqları təqdirdə özünə qıyacağını göz yaşları içində izhar edən arvadı qarışıq bütün tələbə yoldaşları, bütün patok, bütün universitet ”Məşhur yazıçı olacaq, Markes kimi əllər üstündə gəzdiriləcək, pula pul deməyəcək” düşüncəsiylə Ona paxıllıq edirdi.
İndi isə “birja” yoldaşları yəqin paxıllıq etməkdədirlər. İyirmi manat onların yox, Onun qisməti olacaq.
Sürücünün olduqca iri əlləri var idi, rulu fırlatmaq üçün düydüyü əlləri rulu tam görünməz etmişdi.
“Sən fağır adama oxşayırsan. O birilər sırtıqdılar, adamın üstünə atılırlar. İşləyib qurtaranda da əlavə pul istəyirlər” kəlmələriylə sürücü söhbətə körpü saldı, ardınca da nəsə bir əhvalat danışmağa başladı:
-İnişil qaynatamın bağını belləməyə ikisini aparmışdım. Səkkiz sota əlli manat danışmışdıq. Qardaş, bunlar elə ki işə başladılar, daş atıb başlarını altına tutdular ki, yox, burda iş deyiləndən artıqdır, əllinin üstünə otuz da qoymalısan. Nə qəqər and-qəsəm elədim…
Yeni romanını yazıb qurtara bilmirdi. Səhərdən axşama kimi bu işlə məşğul olurdu, evə gedəndə iş olan günlərdə yorğunluq, iş olmayan günlərdə məyusluq və ümidsizlik əlindən qələmi alırdı.
Abidi gətirmişdi spartalıların istehkamlarına. İstəyirdi Abid ordakı yatmış həyatı oyatsın, çürümüş təfəkkürü yeniləsin. Orda Abid döşünə döyüb qarşısına çıxa biləcək qladiator istəmişdi. Qarşısına növbə ilə dördü çıxmışdı, hamısı peşman olmuşdu. Ən güclüsünü – Kostakurtu tələb eləmişdi.
İmperatorun qızı Elina seyrangahdan qayıdarkən Abidi görüb onun yaraşığına, əzələlərinin əzəmətinə heyran qalmışdı. Nişanlısı Kostakurt ilə Abidin döyüşəcəyindən xəbər tutunca döyüşü izləmək fikrində bulunmuşdu. Və elə ki, başlar kəsən, qanı su kimi axıdan Kostakurt Abidin qarşısına çıxmışdı, onda zorla nişanlandığı Kostakurta nifrət duyan Elinanın vücudunu müdhiş bir sarsıntı bürümüşdü. Birdən Kostakurt Abidə qalib gəlsəydi necə olacaqdı? İlk baxışdan əsiri olduğu bu gəncin ölümünə o necə dözüm gətirə bilərdi axı?
Amma gerisini yaza bilmirdi heç cür.
Əslində, məmləkətdə kitablar yaxşı satılsaydı elə kitabların gətirdiyi qazancla dolanardı, ailəsinin yanında üzüqara olmazdı. Amma kitab oxuyan tək-tük idi, varlı-hallıların əksəriyyəti kitab görəndə üzünü turşudurdu, üzünü turşutmayan varsız-halsızlar idi ki, onları da ciblərinin boşluğu kitablardan yan keçirirdi. İnsafən, O yaxşı yazırdı, bir-iki dəfə – onda ki, həyat hələ bu qədər sıxılıb öz məngənəsində adamların suyunu tam çıxarmamışdı – iki romanının sinopsisini tərcümə etdirib xaricə göndərməyə 200 dollar pul da xərcləmişdi, ordan da müsbət rəylər gəlmişdi, amma bu romanları tam halda tərcümə etdirməyə lazım olan pul yatsa yuxusuna da girməzdi, 5 rəqəmi görcək xaricdə məşhurlaşmaqla kasıblığın daşını atmaq fikrinin fatihəsini vermişdi.
İş verəni Ona “Nu poqodi” cizgi filminin qəhrəmanları olan Canavarla Dovşan haqqında lətifə danışırdı. Bir dəfə Canavar Dovşana deyir ki sən niyə karantin qaydalarını pozub…
Ailəsini dolandıra biləcək iş tapmaq atlı idi, O piyada. Hara gedirdisə üzüqara qayıdırdı. Ünvan qalmamışdı ki, ora məktub yollamasın: “Ali təhsilli dilçiyəm. Kitab redaktorluğunu, tərcümə işini də əla bilirəm. Hamısı bir yana, üstəlik, yazıçıyam…”
Arvadını təzə evlənəndə şəhər məktəblərindən birinə müəllim düzəltmək fikri də illər ötdükcə xülya olaraq qalmışdı.
Baho, fikir onu nə uzaqlara aparıb belə, çatıblar ki. Köhnə Yasamaldaydılar.
İş verəni onu içəri saldı, həyət evi idi, deməzsənmiş, burdan çoxmərtəbəli binaya köçürmüşlər. Evdə iki qadın xeylağı var idi, iki 10-12 yaşlı uşaq, bir nəfər də ahıl kişi. Kimin kim olmasının fərqində deyildi, dərhal qəlbini riqqətə gətirən işə girişdi: divar boyu qalaqlanmış, çoxu kirilcə olan kitabları qutuda üst-üstə yığıb qutunun ağzını skotçlamaqdan ibarət idi onun işi. Ardınca qutuları yük maşınına daşıyacaqdı. Sonra da iş verəni və bu ahıl kişiylə köməkləşib iri əşyaları – şifoneri, stol-stulu və çarpayıları maşına yükləyəcəkdilər.
Köhnə kitablar tozlu idilər, tez-tez onu asqırdırdılar. Ahıl kişinin birinci dəfəsində “Korona deyilsən ki?” sualının və növbəti hər dəfəsində “Ya haqq səbir” nidasının müşayiəti ilə kitablarla işləməyində idi, aralarındakı latın əlifbasıya olan təzələrlə işləmək daha rahat idi. Hər bir kitabı əlinə alanda diqqətlə baxırdı, adına, müəllifinə göz yetirirdi. Bəzən nəfsini saxlaya bilməyib kitabın içini də açır, acgözlüklə bir-iki abzas oxuyurdu da.
-Burda oxu zalı açmamışıq, -deyə ahıl kişi müdaxilə edib onun qəlbini sındırdısa da sonradan kitab həzzi yenə davam etdi. Onsuz da bu cür sınmalara öyrəşmişdi, xüsusən, arvadının tez-tez təkrarladığı “sən nə kişisən ki, bir ailəni dolandıra bilmirsən” kəlmələrinə alışdıqdan sonra istənilən təhqiri udub, dərhal üstündən rahatca toxtama suyu içə bilirdi. Alışmaq – böyük qəlibdən artıq qalan əzalarını kəsib atmaqla kiçik qəlibə sığışmaq deməkdir.
Ara-sıra ev sahibi yerindən çıxardılmış taxta qapının astanasında durub Onu işə ruhlandırır, hökmən də hər görünüşündə rusların vətəndaş müharibəsi qəhrəmanları olmuş Çapayevlə Petka haqqında bir lətifə söyləyirdi:
-Bir gün də Çapayevlə Petka Ural çayını keçəndə…
Ev sahibi özü uğunub gedirdi, Onun donuq simasını görüncə başını bulayırdı: -Çatmadı sənə?
Əlbəttə ki, Ona çatırdı, amma fikri kitablarda idi. Brayan Treysinin sabahkı günlərin planlarını necə qurmaq barəsindəki “Komfort zonasından çıx” kitabı…
Tələbəliyində sabahkı günlər barədə o qədər planlar qurardı ki. Əsil serial olardı bu xəyal planları, dəbdə olan “Varlılar da ağlayırlar” teleserialı kimi uzandıqca uzanardı. Xəyali şöhrətin ləzzəti realdakı sənə mütləq sirayət edir, özünəgüvənin artır, daha həvəsli olursan, qoltuqlarının altı qarpızlanır. Xəyalları təltiflərdə, Nobel ödülü mərasimində dolaşırdı o vaxtlar. Amma indisində sabahkı günlə bağlı serial nədir, çox kiçik qısametrajlı film qurur. Uşaqlar böyüyürlər, xərclər artır. Gümanın yalnız təsadüflərə çatırsa, zərurətlərdən uzaqdasansa, hara kimi gedə biləcəksən axı?
İohann Hötenin “Faust” kitabı…
Bir dəfə bir tanışına qoşulub Almaniyaya getmək fikri bir müddət onu rahat buraxmamışdı: tanışı yaz-yay mövsümündə meyvə yığmaqla qəşəng güzəran vəd edirdi. Di gəl, tərəddüdlər Ona mühacir olmağa imkan verməmişdi. Xaricə göndərdiyi romanlarının sinopsislərinə müsbət rəy yazan ədəbi tənqidçilərdən biri də alman idi, gərək ki, Hofman soyadında. Həmin Hofmanın “Dünya ədəbiyyatında fikir və ideyanın bədiiliklə vəhdəti konteksini kökündən dəyişə biləcək yazar” adlandırdığı yazıçının gəlib onun vətənində taxta yeşiklərə vişnə doldurmasını yolverilməz hesab etmişdi, bununla vətəninə utanc gətirəcəyini düşünmüşdü.
Arabir belini dikəldirdi.
Kitablar… Qalın, nazik… Böyük, kiçik… Nadan üçün görünüşcə, aqil üçün məzmunca fərqlənən nəsnələr…
Birdən sanki gözünə işıq gəldi. Latın əlifbasıyla olan kitablardan birinin üstündən saplağından üzülmüş qızılgül rəsmi və “Bir intiharın prelyudiyası” kəlmələri onun üzünə gülümsədi. Elə bil, uzaq, qərib bir ölkədə yüz ildir görmədiyi ən doğma bir adamını gördü, kitabı götürüb sinəsinə sıxdı, onu qoxuladı. Bu ətir dünyanın ən gözəl ətri idi onun üçün.
Ürəyində kitabıyla salamlaşdı, “necəsən, nə var-nə yox” xəbərini aldı. “Necə məskunlaşmısan burda? Çayını-çörəyini verirlərmi? Darixib eləmirsən ki?”
Bu münvalla xeyli zaman keçmişdi, sən demə. İş verəni Onun qoluna toxundu, “Deyəsən kitablarla maraqlanırsan” söylədi. “Binə bazarında alverilə məşğul olsam da ali təhsilliyəm, kitab oxuyanam” aydınlaşdırmasını gətirib, sonra da həmin kitabı onun əlindən aldı, qürurla dedi:
-Kitabxanamın ən gözəl kitablarındandır. Çox sevirəm bu yazıçının kitablarını. Çox içdən yazır. Oxumamısan?
Gözləri yaşardı. Bu boyda oxucu sevgisi qazanmışdı, necə də təkrarsız hisslər idi. Gözləri yaşardı da sözdür, əməlli-başlı ağlamaq idi bu. Üzünü yana tutdu ki, halını gizlətsin. Axırıncı dəfə marketdə ərzağın qiymətinin günbəgün qalxması müqabilində bu hala düşmüşdü. Amma halların aralarında çalar fərqi var idi. O qara çalar idi, busa ağ çalardı.
İş verəni dil boğaza qoymurdu:
-Bu qədər ağıllı, dərrakəli olmaq, insanın iç dünyasını bu cür, rentgendəki kimi açıb göstərə bilmək. Nə deyim e. Bunlar hünər, fitri istedad tələb edir. Sanki bu yazar bizim dünyanın adamı deyil. Elə istəyərdim ki, onunla şəxsən tanış olum.
Sözlər necə də gözəl sözlər idi. Şirin çay idi, mürəbbə idi, bal idi… Dadırdı, ləzzətini bütün vücudu ilə hiss edirdi, sonra da udurdu.
Titrək, qəhərli səslə çətinliklə soruşdu:
-Tanış olsaydız, Ona nə deyərdiz?
İş verəni gözlərini yumub sanki düşündüyü səhnəni gözlərinin qabağına gətirirmiş kimi sifətinə təbəssüm qonduraraq söylədi:
-Deyərdim ki, siz dünyanın ən xoşbəxt adamısız. Onun əllərini sıxandan sonra üç gün əlimi yumazdım. Bilirsiz, onun necə qulluğunda durardım?
Hətta bu qədər?
Allah bəzən adamı necə də gözlənilməz sürprizlə rastlaşdırır. Əlbəttə desin ki, o adam mənəm. “Di sıx əllərimi, sonra da üç gün əlini yuma. Di dur qulluğumda, nə qədər istəyirsən”.
Nə yaxşı rastlaşdılar?
Kitabdan ayrı-ayrı hissələri hətta əzbər söyləməyə başlamışdı ev sahibi: “Orda, uzaqlarda – dənizlə üfüqün qovuşacağında parıltısından göz qamaşan bir mücrü asılıb qalmışdı. O mücrü qapağını açaraq onun ölü arzularını bir-bir içinə ötürürdü, orada arzular sirli-sehirli səthə toxunan kimi canlanır, dirilirdilər…”
Çətinliklərini də açıb söyləsin. İyirmi manat nədir, bu şəxs ona mütləq ciddi köməklik edə bilər. Binə bazarında alver edirsə, ev ala bilirsə, demək, imkanlı adamdır. Bir neçə günə evkirayəsinin vaxtıdır, son üç ayı ödəyə bilməyib, üst-üstə yığılıblar. İşıq, qaz, su çekləri əli qılınclı başının üstünü kəsdiriblər. Kiçik uşaq da inkişafdan qalır, ciddi müayinə, müalicə lazımdır.
Görəsən nə qədər verər? Bir yüzlük verərmi?
Amma yox, kimdənsə sədəqə istəmək yaxşı deyil.
“Ölülərin dirilməsi və dirilərin sırasına qatılması dirilərin yerini daraldırdı. Dirilmək istəyən ölülər qədər ölmək istəyən dirilər də var idi, yetərdi ki, onları tapıb yerlərini dəyişəydin…”
Bu sədəqə istəmək deyil axı?
Tərəddüdlər içində gah qanad açıb ənginliklərə uçurdu, gah da qanadları qırılır, yerə çırpılırdı…
Axı belə bir şans bir də çətin əlinə düşə. Təsadüfən heç nə olmur. Əgər bu boyda Bakıda tale gətirib Onu kitablarına bu qədər vurğun bu şəxslə qarşılaşdırıbsa, demək, bəxt üzünə gülməyə başlayıb. Bu şansdan yararlanmasaydı, bunu ömrü boyu özünə bağışlaya bilməyəcəkdi…
Axır ki, kəlmələr özündən icazəsiz ağız qıfılını yarıb çölə atıldılar:
-O adam mənəm…
Deyib də gülümsədi.
Ev sahibi ilk dəfəsində söhbətin nədən getdiyini ayırd edə bilmədi:
-Hansı adam?
Gülümsəməkdə davam edib aydınlıq gətirdi:
-Həmin yazıçı, bu kitabı yazan adam.
Qarşı tərəfin qaşlarının düyünlənməsi, gülümsəyən çöhrəsini qara buludların alması elə sürətlə baş verdi ki.
-Sən xəstəsən?!
Çığırtı idi əsil, servantdakı qablar belə cingildədilər.
Ev yiyəsi sifətində anlaşılmaz ifadə təpədən dırnağa onu süzəndə O özü də sanki birdən ayıldı, lapdan öz görkəminə tamaşa etdi. Nimdaş paltarda onun-bunun qapısında yük daşıyan dünyanın ən xoşbəxt adamı… Təzaddan diksindi.
“O yazıçı mənəm” etirafının qarşısındakı insanda doğurduğu təəccüb, heyrət anını ən xırda, gözlərin bərəlib hədəqəsindən çıxması, dilin tutulub söz demək əvəzinə kəkələməsi halınacan müşahidə etdi bir anda.
“Sən məzələnirsən mənimlə?!” kəlmələrinin səslənməsi ilə ev yiyəsinin iri yumruğunu düyünləməsi bir-birini izlədilər. Bir anda çox uca, qızılı qübbələri bərq vuran əzəmətli sarayın yerlə yeksan olması səhnəsi canlandı Onun gözləri önündə, hətta qulaqbatırıcı gurultunu da eşitdi, hətta uçqunun yaratdığı toz dumanına da bələndi. Kaş ki deməzdi. Niyə dedi axı?
-Sən müqəddəsliklərə niyə çirkab ələyirsən ki?, -deyib ev yiyəsi iki addım atıb onunla burunburuna dayandı.
Bəlkə desin, zarafat eləyirdim? Eşşəyə minmək bir eyib, düşmək iki eyib. Belədə lap işləri korlamazdımı?
-Vallah o adam…mənəm… – deyib də durdu. Geriyə yolu yox idi. Mağıl, kitabları təxəllüslə yazmasaydı, şəxsiyyət vəsiqəsini göstərib bu tərs oğlu tərsi inandıra bilərdi ki həmin yazıçı özüdür.
-Belə lox sayırsan məni?!!!
-Allah eləməsin. Sizi necə inandırım ki…
-Ə, düdük, sən bilirsən, qabağındakı kimdi?!
Birdən başı boyda olan yumruq sifətinə necə açıldısa arxaya üç-dörd metr uçub yerə dəydi. Ağrıdan qovrula-qovrula qaldı. Dərhal ağzında metal tamı hiss etdi, yaxasını yaş edən isti maye üzüaşağı axmağa başladı.
Tappıltı səsinə gələn ahıl kişi mənzərəni görüb ev sahibinə sual etdi:
-Neynədi, oğurluq elədi?
Ev sahibi başını buladı:
-Kaş ki elə oğurluq edəydi.
Söyüşün biri bir qəpiyə çıxmışdı. “Bu dəqiqə rədd ol get burdan, sənin murdar simanı görməyim” tapşırığına riayət etməliydi. On səkkiz qutu kitab bağlayıb, maşına daşımışdı. İşin əsasını görüb qurtarmışdı. Amma belə görünür, heç iyirmi manatını da ala bilməyəcəkdi.
İçinə elə bir qəhər dolmuşdu ki, axan qanını laxtalanmağa qoymurdu, biləyi ilə burnunu silirdi, amma qan şırıltıyla gəlməyindəydi.
-Demədim, rədd ol burdan?!
Son üç ayın pulunu ödəyəcəyi ev sahibəsinin pula uzalı əlini boş qoyaraq, marketdəki qırmızı “milliön” cihazının qarşısında işıq, qaz, su çeklərini qaytarıb cibinə dürtərək, kiçik uşağı apardığı poliklinika kabinəsinin qapısından məyus halda geri dönərək bu evdən çıxdı. Gücü ancaq bir tin getməyə çatdı. Bir hündür hasara kürəyini söykəyib yerə oturdu. Acı-acı ağlamağa başladı.
Döş cibindəki qırmızı rəngə boyanmış bazarlıq siyahısının altından kəskin ağrı duyurdu.
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru
(Ad günündə şəhid olmuş milliyətcə tatar olan Adek Sepxanova həsr edirəm)
Dünən bir ana gördüm, qəlbi qaynar, od-alov, Sinəsində qarlı qış, kirpiklərində qırov. Dünən bir ana gördüm, gözlərində qəm-qüssə, Fəryadından ürəyi olmuşdu hissə-hissə. Alnında düyün-düyün olmuşdu qırışları, Həsrətdən yoğrulmuşdu o solğun baxışları. Odlara qalamışdı, oğul dərdi ananı, Od içinə atmışdı oğul, dərdə yananı. Ölüm günü, ad günü bir tarixə yazılmış, Ananın sinəsindən bir daş kimi asılmış. Qarşımda ana sanki buz heykələ dönmüşdü, Yaşamaq, həyat eşqi gözlərində sönmüşdü. İntizardan, xiffətdən ana saralıb solmuş, Həsrət seli qəlbindən axıb gözünə dolmuş. Danışdıqca ananın dodaqları əsirdi, Oğul dərdi ananı şaxta kimi kəsirdi. Başında qara örpək, əynində qara paltar, Oğlum özü alıbdı,-dedi məndən yadigar. Hər gün bu geyim ilə görüşünə gəlirəm, Nisgilmi, dərdimi soyuq daşla bölürəm. Evim muzeyə dönüb onun şəkillərindən, Təkcə o şəkillərdən təsəlli tapıram mən. Oğlum bir oğul idi, istiqanlı, mehriban, Dediyim hər kəlməmə cavabı olurdu “can”. Ad gününə az qalmış adına hədiyyə aldım, Şirin qoğal bişirib, adına sürfə saldım. Gözləyirdim yolunu əziz xələf oğlumun, Adı özündən şirin, sözü şəkər noğlumun. Səhər-səhər həyətdən gələn səsə boylandım, İki əsgər soruşdu, adımı dərhal andım. Tələsik qaça-qaça tez yüyürdüm həyətə, -Kimsiniz? Kim lazımdır?- tez qarışdım söhbətə. Biri ürkək baxışla üzümə baxıb xeyli, Gözlərin dikib yerə, axır dindi gileyli. -Biz cəbhədən gəlmişik, necə dedyim ki, Adik- Agır yaralanıbdı… -Necə? Nə dedin? Yox, yalandı balama, Güllə dəyməz heç zaman o qəhrəman oğluma. Düşündüm bu zarafat, dostların haqq səsidi, Mənə muştuluq üçün əsgər hədiyyəsidi. Sevincimdən gözlərim doluxsunmuş, dolmuşdu, Oğlumu görmək üçün ürəyim od olmuşdu. Yaşarmış gözlərimə göründü tabut bu an, Anasız da hər şeyi həll eləyirmiş zaman. Yenə də gözlərimə inanmadım hayqırdım, Özüm öz səsimə hərgah, sanki birdən ayıldım. Ahım çıxdı göylərə, dağılmadı göy nədən?! Amansız ölüm idi, məni belə göynədən. Oğul verdin ay Allah, neçə il bundan öncə, Sənə dualar edib bürünmüşdüm sevincə. İndi bu ad günündə mənə paymı göndərdin, Bəslədiyim qönçəmi qıyıb necə tez dərdin?! Ahım çatmadı əfsus, nə yerə, nə də göyə, Tabutu qucaqladım, -Yaşın mübarək,-deyə. Oğul deyən dillərim dilim-dilim soyuldu, Yandı bağrım nalədən, için-için oyuldu. Yenidənmi doğuldun, Şəhid qoyuldu adın, Vətən! Qoy sənin olsun bu qəhrəman övladın. Dan yeri tək söküldü ürəyimin telləri, Son nəfəsdə oğlumun nə söyləyib dilləri. O susuz dodaqları pıçıldayıb, nə deyib, Ürəyindən nə keçib, görəsən nə söyləyib?! Necə dözüm ay Allah, necə dözüm bu dağa, Ad günündə oğlumu tapşırıram torpağa. İgid doğuldu oğul, şəhid doğuldu oğul, Vətənin göylərində yanıb kül oldu oğul. Yığışdı dostları, qonşular ad günündə, Ehsan verdilər ona, balamın şad günündə. Qoy sevinməsin düşmən, oğlum ölməyib mənim, Oğlum şəhiddir deyə, ana kimi öyünüm!!! 20. 01. 2008 NƏCİBƏ İLKİN
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru
Düz otuz üç ildi, az deyil, vətən. Axır gözlərindən azadlıq yaşı. Səni ürəyimin içinə çəkdim Bitdi gözlərimdə şəhidlik daşın.
Hər şəhid daşında dil açdı haqqın, Ədalət ummadın heç bir kimsədən. Sənin vətən andın, vətən harayın, Tırtıllar altında əzildi nədən..
Sərdin azadlığı qolların üstə, Qərənfil rəng aldı şəhid qanından. Baxdı gözlərini yumub sevənlər, Utandı sevgili çiçək adından.
Bu qan illərimin donmuş qanıydı, İsindi azadlıq nəfəsində o. Şəhid köynəyini geyib əyninə, Hayqırdı vətənin haqq səsində o.
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru
Gör nə vaxtdı görüşmürük əzizim, Nə var, nə yox, söylə halın necədi? Sənsiz keçən günlərimi sel yuyur Mənsiz keçən qeylü-qalın necədi?
İncələnib ürəyimin telləri, Həsrətimin ayağı yalın qalıb. Səndə mənim nəyim qalıb biımirəm, Məndə sənin bir ovuc gülün qalıb.
Ətrin qalıb hər qurumuş ləçəkdə, Xatirələr dağıdıb didir məni. Dur qarşıla, qapında dayanmışam, Son görüşdü, bir azca dindir məni.
Nə sehrdi bu qurumuş güllərdən, Əl götürüb ayrıla biləmmirəm. Bu nə sevda, bu nə əzab,nə dərddi, Nə yaşaya billəm, nə öləmmirəm.
Baxışlarım qonağındı hər gecə, Ümidlərim od tutub yanır indi. Mənim ürəyimdə qoyduğun sevgi.. Tək sənin başına dolanır indi.
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti təqaüd fondunun təqaüdçüsü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının GƏNCƏ Bürosunun Rəhbəri
Hansı ölüm yaxşıdı Ölümlərin içində? Bir dinclik tapmayıb Yorulub ölmək? Yoxsa Onun gözlərinə, baxışlarına Vurulub ölmək?
Ürəyimin içindədi, Əlimin çölündə yoxdu, İlahi, məni başa sal, İlahi, bilim dəə, yoxdu.
Ayağımdan çəkildi yol, Yıxıldım ürəyin üstə. Mən onun məhəbbətinə Tutuldum, heç nəyin üstə.
Kimsən, kiminləsən, Kimə aidsən? Səni sevmək istəyirəm, Müsaitsən? Sevgi nədir ki, guya? Bir şeyin ki axırı Əvvəlindən bəllidi. Amma, yenə Bu darısqal dünyamızın içində Bir qırıq təsəllidi. Ömür bölüşməli yaşımız deyil, Gəl ürək bölüşək, Gəl söz bölüşək. -Bir hüzün var ürəyimdə, Bilmirsən, Azalmaz, yüz bölüşək. Hə, nə deyirsən? Bir sən, bir də mən varam Bu tapmaca oyunumda, Əllərimi gizlətmişəm qoynumda, Taparsanmı itirsəm?
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Prezident mükafatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının BAKI Bürosunun Rəhbəri
Salam, Ömrüm biz tərəfə qar yağır, Don vurubdu üst qatını dənizin. Adam elə köpək kimi darıxır, Adam elə darıxır ki, əzizim…
Baxırsan ki, quş yuvası yiyəsiz, Baxırsan ki, ağacların barı yox. Yaşayırsan “bəlkə”lərsiz, “niyə”siz, Yaşayırsan, yarı varsan, yarı yox.
Bürünürsən keçən ilki pencəyə, “Üşüyərsən” – deyənin yox sazaqda. Gizli-gizli ağlayırsan gecəyə, Gülür sənə küçədəki uşaq da.
Baxırsan ki, dağınıqsan, pintisən, Yaşadığın qəfəsmidir, odamı? Tanımırsan öz özünü indi sən, Tanımırsan güzgüdəki adamı.
Salam, Ömrüm biz tərəfə qar yağır, Don vurubdu üst qatını dənizin. Adam elə köpək kimi darıxır, Adam elə darıxır ki əzizim…
Demirəm ki, dərin sular dayazdı, Balığın da ürəyi var demirəm. Xatirələr on iki ay payızdı, Yağışı var, küləyi var demirəm.
İnandırma “gün gələcək bir zaman”. Nə gün gəldi, nə o zaman-zamandı. Demirəm ki, həyat özü bir yalan,
Hər birimiz o yalana inandıq. Demirəm ki, duman oldu, çən oldu. Ona görə dönmədilər gedənlər. Hər gülüşün arxasında qəm oldu,
Ruhlarını uduzdular bədənlər. Demirəm ki, dar ağacı gül açıb, Budağını sinəm üstə əyirəm. Tanrı, sənə bu dəfə də əl açıb, Demirəm ki, demirəm ki… Deyirəm…
-Ad gününə anan qurban, ay oğul, bircə sağ-salamat gəlsəydin. Ürəyim yamanca darıxır, heç özümə yer tapa bilmirəm. Sona xala öz-özünə danışırmış kimi həm sevinir, həm də gözləri dolurdu. Gözünün ağı-qarası Nurlanın ad günü idi. Hələ ötən 25 ildə bir dəfə də olsun Nurlana ad günü keçirməmişdi. Nurlanın bir yaşı yox idi ki, atası Fərhad 1992-ci ildə Birinci Qarabağ müharibəsində Şuşa yaxınlığında qəhrəmancasına döyüşərək şəhid olmuşdu. Fərhad Rusiyada hərbi xidməti başa vurub gəlmişdi. Ancaq gələn kimi könüllü batalyona yazılmış, heç Rusyadan əynində gətirdiyi hərbi formanı soyunub dəyişməmiş ön cəbhəyə yollanmışdı.
Ay qızım, Nurlanın atası da getdiyi gündən bir dəfə də olsun evə gəlmədi. Qonum-qonşudan gedənlər aradabir gəlir, bir gün qalıb əyin-başların dəyişib gedirdilər. Nurlanın atası isə ağır yaralanana qədər bir dəfə də evə gəlmədi. Eh, sən mənə fikir vermə,- deyə Sona xala Aytənə tərəf döndü. Nurlan da eynən atası kimi, bu müharibə başlayandan nə yerini deyir, nə də bir dəfə evə gəlirdi. Çox şükür, indi deyəsən, müharibə qurtardığı üçün evə gəlir. Amma zabit yoldaşı var, deyir o məcbur edir ki, Ad günün çox yaxşı tarixə düşüb: gedək Zəfər günümüzün şadlığını sənin Ad gününə qatıb evdə şadyanalıq edək, anamızı sevindirək: bu 25 ilin nisgilini silək qəlbindən. Sona xala üzünü Aytənə tutub, fikrini davam elədi: -Görək Saşa Nurlanı gətirəcəkmi? Oğlumdan olsa, bilirəm ki, gələn deyil. Sənin gələcəyini də Nurlan dedi, ay qızım. Səninlə heç olmasa danışıb. -Hə, Fərhad əmi haqqında Nurlan danışıb. Sona xala, heç xatırlamadığım atamın arzusunu yerinə yetirir Nurlan. Atam deyərmiş ki, “Bircə o Bayrağı da sanca bilsəm Şuşamızın zirvəsinə…” Şükür ki, onu da indi yerinə yetirdi, ay Sona xala .Oradan mənə zəng vurmuşdu. Bayrağı taxdığı yerdən. Dedi ki, anamla danışa bilmirəm, dayım Sabirlə danışdım . -Hə, ay qızım, bacısı ölmüş sevindiyindən o qədər də ağlamışdı. Sabiri deyirəm, ey, qardaşımı. Dedi: “Ay bacı, çox şükür, Nurlan atasının o arzusunu , nəsiyyətini yerinə yetirdi: Bayrağımızı sancdığı yerdən zəng eləmişdi. Sonra şəkil də çəkiblərmiş, atmışdı mənə. Bax,Fərhadın o arzusu hər birimizin yadındad. O zaman Nurlanın 1 yaşı yox idi. Fərhad ağır yaralandığına görə gətirmişdilər. Nurlan kimi, atası da çox tərs idi – dediyinin üstündə durardı. Nə qədər çalışdılar, onu maşına mindirib həkimə apara bilmədilər. Eləcə Nurlanı qucağına alıb “dilsiz-ağızsız” körpəynən danışırdı elə bil. Nurlana sanki vəsiyyət edirdi: “Oğlum, igid balam, səni mən böyüdə bilmədim, bu, mənə qismət olmadı. Səni yaradanımız saxlayacaq. Sən hərbiçi, özü də zabit olacaqsan! Bax, ən böyük ata arzusu budur: mən uğrunda şəhid olduğum Şuşaya bayrağı sən sancasan! Mən əminəm ki, mənim balam qəhrəman olacaq. Sən igud bir oğul olmalısan Vətənimizə. Ananın qorunması, dərd çəkməməsi üçün Tanrım səni ona verib. Sən də onu qoru, oğlum! Anan Vətənindi, Vətənin də Anandı, oğlum! Bu müqəddəsləri qorumaq sənə ən vacib borcdu, oğlum! Sən ata qayğısı hiss etmədin, ata qucağında olmadın. Amma Ana ilə Vətən səni qoruyacaq, böyüdəcək, sən də onlara layiq oğul olacaqsan, buna inanıram!” O, Nurlanın üzündən, alnından , gözlərindən öpüb mənə uzatdı və dedi:
Nurlanı sənə , səni də Allaha əmanət edirəm! Şükür, oğlumla görüşdüm, amma, ona olan istəyimi çatdıra bilmədim: böyüyəndə nə biləcək atası onu necə çox istəyirdi?! Allaha əmanət olun, Sona … Nə deyəcəkdisə, sözünün arxasını gətirə bilmədi. Aytən, qızım, Nurlan bilinçiki çox xoşlayır. Sən bilinçik bişir, mən də aşı dəmə qoyacam, -deyib Sona xala qızılquş kimi qalxıb mətbəxə keçdi.
Hə, ana, Nurlan danışanda da mənə dedi ki, “bilinçiklə dovğa da hazırlayarsan. Yaman darıxmışam anamın bişirdiyi aş üçün”. Aytənin ona ana deməsi Sona xalanı daha da kövrəltdi. Sona xalanın Nurlandan başqa övladı olmadığı üçün qız uşağının ilk dəfə ona ana deməsi qəribə, maraqlı gəldi və həm də kövrəldi. Axı, Aytən də ana üzü görməyib… Nurlan qısa da olsa, Aytən haqda anasına danışmışdı.
… Nurlan xəstələnmişdi, hərbi hospitalda yatırdı. Aanası ona baş çəkməyə gəlmişdi. Aytəndən razılıq etdiyinə görə anada maraq oyanmışdı. Nurlan isə Aytən haqqında anasına danışmaq, dərdinin üstünə dərd artırmaq istəmirdi. Ana məcbur edib Aytənin kim və haralı olduğunu təkidlə tələb edəndə Nurlan danışmağa məcbur oldu. Axı, o, bu qıza yazığı gəlib, onu ömrünə yaxın duyduğunu, ona görə də ömür-gün yoldaşı seçmək istədiyini anasına necə danışacağına da çətinlik çəkirdi. …Aytənin atası da hərbiçi idi. Qarabağda münaqişə başlayandan silaha sarılıb kəndlərinin müdafiəsinə qalxmışdı. Onların kəndi ermənilər yaşayan ərazilərə yaxın olduğu üçün həmişə erməni quldurlarının basqınına məruz qalırdı. Buna görə də gecə-gündüz camaat ayıq-sayıq olmağa çalışırdı. Ancaq qışın soyuq, şaxtalı günlərinin birində erməni quldurları yenə gecəikən kəndə hər tərfdən hücuma keçdilər. Xeyli çəkən atışmadan sonra hərbi texnikanın gücü ilə erməni quldurları kəndi darmadağın edərək əliyalın kənd əhalisini öldürdüklərini öldürüb, əllərinə keçən dinc camaatını girov götürürlər. O zaman yeddiaylıq olan körpə Aytən anasının qucağlnda qarlı yollarla gecənin yarısı qardaşı Sabirin köməyi ilə Ağdama gəlib çıxırlar. Kəndin özünümüdafiə dəstəsindən bir xəbər-ətər yox idi. Aytənin atası Arifdən və digər postda olan döyüş yoldaşlarından da bir xəbər yox idi. Ermənilər həmin əraziləri tamamilə darmadağın edərək yandırmışdılar. Bir həftədən sonra Arifin və başqa üç nəfərin qəhrəmanlıqla sona qədər döyüşüb şəhid olduqları xəbərini gətirirlər. Ancaq onların şəhid olmaları da dəqiq məlum deyildi. Hamı fikirləşirdi: ya girov götürüldülər, ya da şəhid oldularsa da, ermənilər onların meyitlərini də apardılar. Kiçik körpəsi ilə qohum himayısinə sığınan Arifə ana balaca Aytəni atasız necə böyüdəcəyini ürəyinə salmışdı. İşə bax ki, hələ Aytənin 2 yaşı yox idi, anası ağır xəstələndi. Hara aparıldısa da, əlac olmadı. Müalicəsi mümkünsüz olan ağır xəstəlik Aytəni anasız qoydu. Aytəni tənha yaşayan bibisi Səmayə götürüb təsəllisini ondan alacağını dedi. Səmayə də dərd içində olmuş, yenicə evlənmişdilər. Heç bir ay deyildi ki, yoldaşı şəhid olmuşdu. Səmayə Arifin kiçik bacısı idi. Aytəni özünün övladı kimi saxladı. Aytən Tibb Universitetini əla qiymətlə bitirib hərbi hospitalda tibb bacısı işləməyə başladı…
Nurlan Hərbi Akademiyaya qəbul olub bu ali məktəbi bitirdikdən bu günə qədər bir dəfə də olsun hospitala ayağı dəyməmişdi. Bir balaca xəstələnmişdi. Komandir onu məcbur edib demişdi ki, get hospitalda müalicə al -Həm də təlimlərdə çox əziyyət çəkən sən olubsan. Bəlkə bir azca da dincini alasan orada. Nurlangil – bir qurup zabit xarici dövlətlərdə birgə keçirilən təlimlər və kursda iştirak etmişdilər. Nurlan hospitala gəldiyi iki gündə bu tibb bacısında o qədər doğmalıq hiss etmişdi ki, az qalırdı ki, onun yaxın qohumu olduğunu desin və sübut etsin. Üçüncü gün tibb bacısı onun təyinatı üzrə dərmanını verib gedəndə Nurlan özünü toplayıb onu yolundan saxladı: -Xanım qız, sizdən bir söz soruşummu? Siz haralısız?! Bəlkə də biz qohumuq, ya da bir bölgədənik, mənə yamanca doğma gəlirsən… Aytən duruxub Nurlana baxdı. Çaşlb qalmışdı. Nə deyəcəyini bilmədi. Sadəcə, gözləri doldu. Heç nə demədən çıxıb getdi. Nurlan bir həftə burada qaldı, daha doğrusu, qalmaq da istəmirdi. Amma o gündən bir də həmin tibb bacısını görmək istəyi də gücləndiyi üçün çıxıb getmək həvəsi yox idi elə bil. Çox maraqlı gəldi ona. Sonuncu gün həkimdən o tibb bacısının kimliyini soruşdu. Həkim gülümsündü: -Yoxsa… Nurlan həkimin nə deyəcəyinə imkan vermədi, tələsik dedi: -Həkim, yox, mənə çox doğma gəldi, vallah, dedim bəlkə biz tərəfdəndi. -Hə, siz tərəfdəndir, cənab mayor. İcazə alıb rayona getmişdi. İndi gələcək, bu gün işə çıxacaq. Amma çox ağıllı, savadlı, mehriban, həm də deyim də, çox qəlbiqırıq, nisgilli qızdı. Qəlbi çox yuxadı, söz deməmiş, göz yaşı axıdır… Bu zaman Aytən qapını döyüb içəri girdi. O, xəstəni indi mayor rütbəsində, baş həkimin otağında görüb geri qayıdıb çıxmaq istədi. Baş həkim ona qayıdıb otaqdan çıxmağa imkan vermədi: -Gəl, gəl, Aytən, qızım, gəl, yad adam deyil, mayor, həmyerlindi, bəlkə də qohumsuz. Aytən azca qızaran kimi oldu, başın aşağı saldı. Nurlan həkimə tərəf dönüb icazə istədi: -Həkim, biz palatada beş-on on dəqiqə danışa bilərikmi Aytənlə? Həkim də xəstənin istəynə cavab olaraq: -Buyurun, cənab mayor,-deyib, həm də yarızarafat hərbi vəziyyət aldı. Aytən qabaqda, Nurlan arxada palataya qayıtdılar. İllərin tanışı kimi Nurlan əvvəlcə kimlərdən olduğunu soruşdu ondan. Aytən bu günə qədər başına gələn bütün işləri təfsilatı ilə xəstəsinə danışdı. Vaxtilə ona da bunları bibisi Səmayə ona danışmoşdı. İndi də o, taleyini göz yaşları ilə Nurlana danışırdı. Nurlan dərindən bir ah çəkərək dilləndi: -Deyəsən, həyatımız oxşardı… Artıq hər ikisi də eyni talenin yolçuları olduğunu anlayırdılar. Aytənlə Nurlan illərin həsrətlisi kimi hiss edirdilər özlərini. Buna görə də Aytən başını söykəyib Nurlanın çiyninə göz yaşları ilə onun sinəsini islatmışdı: -Nədən oxşar talelərimiz var, cənab mayor” – deyə Aytən çəkilib ciddi bir vəziyyət aldı. -Bəs mənim də həyatım səninkindən həyatından ağrılı olub. Mənim də gənc anam saçının birini ağ, birini qara hörüb məni atamın arzuladığı hərbi məktəblərdə bu günə qədər oxudub, tək tənha yaşayıb… -Eh, nə yazıqlar ki, mən nə ata üzü görmüşəm, nə də ana nəvazişi. Çox şükür, bibim məni anam qədər sevub. Dərd budur ki, heç onun da həyatı düz gətirməyib…
-Aytən, qızım, yadındamı, nişanda da heç Nurlanın üzü gülmürdü? Elə hey gözü sənin axan göz yaşında idi. Bibin o tərəfdə göz yaşında, mən bu tərəfdə… Nə deyim, qızım, təki axırınız yaxşı olsun. Sona xalanın qəfil danışmağı Aytəni iki il bundan əvvəlki xəyallarından, fikrindən ayırdı: -İki ilə yaxındı ki, siz nişanlısız, vallah, anası ölmüş Nurlan heç elə bil nişanlı deyil – bir dəfə də olsun toy haqqında bir söz açmır. Eləcə “…bu işlərimiz yoluna düşsəydi, bircə əmr verilsəydi, bu murdarlardan qisasımızı alardıq”,-deyir. Ay qızım, daha mənim də ümidim yoxdu yaşamağa, Allah qoysa, bu yaydan o yana qoymuyacam sizin toyunuzu. Aytən utanırmış kimi aradan çıxmaq istədi, amma Sona xala buraxmadı: -Dayan, qızım, bu gecə də elə axşamdan səninlə Sabir dayınla çox uzaq keçmişdən danışdıq. Bir maraqlı və qorxunc yuxu gördüm. Allah xeyir eləsin, qızım, amma yaman darıxır ürəyim anası ölmüş üçün. Bircə gəlib çıxsaydı… Allah xeyir eləsin, qızım, buralarda axar çay da yoxdu, həmişə belə yuxunu axar suya söyləyərdilər. Həə, bu gecə o bədbəx Fərhadı gördüm – Nurlanın atasını deyirəm. Heç elə bil illər keçməyib ey, lap o cavan vaxtlarındakı kimiydi – gözəl, gümrah. Nurlan da gəlmişdi, həm də hərbi geyimdə idi ikisi də. Nurlanı qucaqlayıb elə ağlayırdı, elə ağlayır və deyirdi: “…Sənə qurban olum oğlum. Sənin igidlərin səninlə o qayalarla, o keçilməz sədlərlə Şuşaya necə çıxdı?! Biz hamımız sizi görürdük, oğlum, hər kəs mənə gözaydınlığı verir, səni göstərirdi. Sənin igidliyin hər birimizi ruhlandırırdı. Səninlə fəxd etdiyimizi sənə çatdırmağı deyirdilər. Sənə qurban olum, oğlum, sən ata vəsiyyətini necə eşitmişdin? O zaman çox körpə idin axı. Həə, yəqin bunu sənə anan və səni yaradan Allahımız deyib. Sən mənim qəhrəman balamsan! Üçrəngli bayrağımızı ora sancanda əlacımız olsaydı, səni başımız üzərində bu evə gətirərdik. Diqqətli ol, oğlum, sənə hiylə işlədərlər. Sənə tələ qurarlar, hər addımını diqqətli at. Səni canından çox sevən şəhid qardaşlarının ildönümündən sonra toyunu edərsən. Anana muğayat ol. Aytəni anana qız balası verib, Allaha qurban olum. Bu ərəfələrdə sənin həyatına qəsd etmək istəyənlər var, oğlum, diqqətli ol. Çox ehtiyatla hərəkət edərsən. Bax, o yüksək zirvədə sənə bir ev tikmişəm, oğlum, Aytən balamla, ananla orada xoşbəxt yaşayın! Anana muğayat ol…” Bir də baxdım kimsə yoxdu bu nə yuxu idi məni tutdu? Vallah elə darıxıram. Bircə dəfə anası ölmüş gəlsəydi…
…Hava qaralırdı, amma Nurlan hələ də gəlmirdi. Özü də zən edəndə Saşa ilə birgə danışırdı. İlk hərbi məktəbə gedən gündən Saşa ilə dostluq edirdi. Heç adını mənə demədi. Nurlan eləcə Saşa deyirdi. Aradabir onun maşını ilə gəlmişdilər . -Ay qızım, heç nişan mənim ürəyimcə olmamışdı. Amma, bax, bu AD GÜNÜ Nurlanın özünün və Saşanın fikri idi. Nurlan dedi ki, “ana, bax, mənim 25 yaşımdır – subaylığın yubiley yaşı. Unutmamısan ki, atam 25 yaşında şəhid olub. Ona görə də mənim bu 25 illiyim yaddaqalan bir gün kimi olsun. Ürəyimdən keçib ki, atam 25 yaşında şəhid oldu, mən qalib komandir. Bu, bizə bir xatirə kimi qalsın, şəkillərimiz olsun”. Gör nələr fikirləşir bu yaşda oğlum, ay bala,-deyə Sona xala dərin köks ötürdü…
…Keçmiş məcburi köçkünlərin məskunlaşdığı yataqxananın həyəti böyük olduğu üçün gələn maşınlar çox zaman nəzərə o qədər də çarpmırdı. Həyətə bir hərbi maşın, arxasınca hərbi ambulans, onun arzşxasınca bayraqlarla bəzədilmiş mülkiavtomobillər həyətin ortasında dayandı. Sona xala çoxmərtəbəli binanın birinci mərtəbəsində yaşayırdı. Pəncərədən həyətə toplaşan maşınları görüb Aytəni səslədi: -Ay qızım, Nurlangil gəldilər, gəl bir çıxaq qabağına, amma, deyəsən, çox adam gəlib onlarla birlikdə. Anası ölmüş niyə də xəbər eləməyib əvvəlcədən ki, yaxşı hazırlıq-zad görək. Birinci dəfədir ki… Ana tələsik əllərini yaxasına bağladığı önlüyə silib özünü çölə atdı. Aytən də Sona xalanın ardınca. Ancaq nə hərbi, nə də mülki maşınlardan bir nəfər yerə düşmək istəmirdi. Sona xala əvvəl hərbi maşına baxdı. Kimsə düşmürdü, sonra hərbi ambulansa baxdı. Yenə kimsə düşmürdü. Çaşıb ortada dayanan çarəsiz ana heç nə başa düşmürmüş kimi birdən hərbi maşına tərəf yüyürdü. Axı, Nurlanı axı iki aydı heç gözü ilə görmürdü.
Oğlum! Nurlan, hardasan?! Niyə məni üzürsən?! Düşsənə! Saşa, ay Saşa, sən hardasan?! Sona xala hərbi maşına yaxınlaşanda Saşa onu qucaqladı. Ana heç nə başa düşmürmüş kimi qıyya çəkdi: -Ay oğul, bəsdir mənim ürəyimi partlatmayın axı! Nurlan! Ay Nurlan, hardasan, düş görüm?! Saşa Sona xalanı bərk-bərk qucaqlayıb hönkürdü. Aarada onun qulaqlarına bir fəryad gəlirdi. Bu, oğlunun 25 yaşını ömründə ilk dəfə təmtəraqla keçirmək üçün hazırlıqları bitirib yolunu gözləyən bir ananın səsi, harayı, nifrini idi: -Ay elim-obam, Nurlanımın və atasının 25 illiyidir! Yubileyidi, gəlin! Özü də başda oturacaq! AD GÜNÜdü balamın, niyə durdunuz, Saşa, oğlum!? Keçin, keçin içəri, süfrəmiz hazırdı. Sizi gözləyir oğlum…. O gecə yataqxana həyətində bayrağa bükülmüş üç əziz cənazə vardı. Bu əziz insanları doğma eli yana-yana qoyub ağı deyib ağlayırdı.. Ananın ürəyi dayanmış, qara taleli Aytən də zəhər içib Nurlanla “eyni ev”də yaşayacağından ayrılmamışdı. Axı, atası o Uca Zirvədə onlara bir ev tikdiyini demişdi anasına… SON
Anamı yuxuda görmüşəm dünən, Yuxuda bir ömür sürmüşəm dünən Anam evimizə dönmək istəyir, Görünmək istəyir, görmək istəyir, İpək kəlağayı salıb başına Qayıdıb gəlinlik, qızlıq yaşına Bəzənib elə bil, o, toya gəlib Mənim ad günümdə Poyluya gəlib.
Analar unutmur balalarını, Tanrım, anaların dualarını, Bizim üstümüzdən əskik eləmə, Qadın kəsik olur, kəsik eləmə. Anam gördüyünə məəttəl qalıb Nə ocaq yeri var, nə çəpər qalıb, Nə qapı bacadan əsər əlamət, Kimdən soruşsun ki, kimindi həyət Qalxıb pəncərədən baxır yuxarı Nə ev var, nə evin köhnə şeyləri.
Sənəyi var idi götürübdülər, Su daşı var idi itiribdilər, Divardan gəvəni qoparıbdılar Söküb taxtımızı aparıbdılar Üstü müşəmbəli çörək stolu O da gözə dəymir yerində yoxdur
Deyirəm ay ana, ev bizimkidir, Divarlar bir idi, indi ikidir, Mebel alıbdılar təzə, qət-təzə, Parket döşəyiblər kənd evimizə Kran çəkibdilər təzə su gəlir, Dağların kəndlərə havası gəlir. Bir az aralıda bizim doqqaza Qızılgül əkiblər bizim doqqaza.
Anam evini tanıya bilmir, Anam yolu-izi tanıya bilmir. Yol onu tanıyıb gətirib evə Tale talesizi tanıya bilmir Evinin yerində evini gəzir Mən onu gəzirəm, o məni gəzir Anam baxa-baxa qayıdıb gedir Məni də yuxudan ayıldıb gedir…
