Blog

Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin
Mətbuat xidmətinin rəhbəri,
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü.

Zaman etibarı ilə Oğuz dillərinin ilk böyük şairi Yunus Əmrənin ədəbi-bədii yaradıcılığında istər xalq şeiri üslubunda (qoşma, gəraylı), istərsə də klassik üslubda ( qəzəl, məsnəvi) qələmə aldığı şeirlərində ALLAH, “Quran”, Həzrət MƏHƏMMƏD peyğəmbər (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) tərənnümünə aid nümunlərə rast gəlmək mümkündür. Nəzərə alsaq ki, XIII əsrdə Türk dili Türk-İslam dünyasının üçüncü dili idi və məhz həmin illərdə Türkiyə təsəvvüf ədəbiyyatı formalaşaraq yeni yaranırdı. İslam dini ilə bağlı ədəbi-bədii nümunlərin yaranması, sənətkarlıq baxımından zəngin poeziya örnəklərinin sayının artması, TÜRKÇÜLÜK, İSLAMÇILIQ ideolosiyanın şüurlara siraət etməsi əslində xalqın, millətin xurafatdan azad olmasını, oyanışını göstərən fakt kimi qəbul olunmalıdı. Bu dövrdə təsəvvüf ideyaları Türk və Türk xalqları ədəbiyyatında əsərlərdə özünü göstərməkdə idi. Müəlliflərin hər biri oxucuya çatdırmaq istədiyi fikri dolayısı yolla nümunələrdə bənzətmə ilə cərəyan edirdi.

Təmiz türk dilinin bayraqdarı, “Vəhdəti-vücud” fəlsəfəsinin qaranlıqlarına dələn Türk-Müsəlman dünyasının ən böyük şairlərindən biri Yunus Əmrənin xalq şeiri üslubunda (xüsusən, qoşma və gəraylılarında) Allah-təalanın, müqəddəs və təməl kitabımız “Qurani-Kərim”in, Peyğəmbər Əfəndimiz Həzrət Məhəmmədin (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) adlarının dəfələrlə işlənməsi təsəvvüf şairinin qəlbinin dərinliyindən qopub gələn və gələcəyə hayqıraraq üsyan qoparan bir nidanın-Allahın təkliyini, “Qurani-Kərim”in qiyamət gününə qədər bəndələrə doğru yol göstərən rəhbər olduğunu hər bir bəşər övladı üçün təsdiqləyən növbəti faktorlardan biri olaraq oxucu diqqətini özünə cəlb edir. Təsəvvüf şairinin “Allah”, “Adı gözəl, özü gözəl Məhəmməd” şeirləri deyilənləri bir daha ədəbi fakt kimi təsdiqləyir:

Yunus söyler bu sözleri, efgan eder bülbülleri
Dost bağçesinde gülleri, koka geldi, koka gider

Və ya

Canım kurban olsun Senin yoluna
Adı güzel, kendi güzel Muhammed
Şefaat eyle bu kemter kuluna
Adı güzel, kendi güzel Muhammed

Türk dünyanın böyük şairi Yunus Əmrə din-ilahiyyatla bağlı şeirlərində haqlı olaraq, Peyğəmbər Əfəndimiz Həzrət MƏHƏMMƏD Mustafanı (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) “Haqq peyğəmbəri”, “Mələklər mülkünün sultanı”, “Tanrı elçisi”, “Nur mənbəyi” kimi qiymətləndirir:

Aşık Yunus n’eder dünyayı Sensiz
Sen Hak Peygambersin şeksiz, gümansız
Sana uymıyanlar gider imansız
Adı güzel, kendi güzel Muhammed

Yunus Əmrənin ədəbi-bədii nümunələrini, poeziya örnəklərini səciyyələndirən əsas xüsusiyyətlərdən biri də müxtəlif üslubda ərsəyə gətirdiyi, obrazlılığı və emosionallığı özündə birləşdirən ədəbi-bədii nümunələrində “Qurani-Kərim”in ayələrinə yaxınlaşmaq və qiyamət günündən öncə dünyada baş verəcək bir çox hadisələrdən məlumat kimi istifadə edərək insanları gələcəkdə baş verəcək bir çox hadisələrlə bağlı məlumatlandırmasıdır. Təbii ki, Yunus Əmrənin belə bir tədqirəlayiq yaradıcılıq yolu keçməsi əslində məqsədyönlü bir amalın gələcəkdə də yazarlar tərəfindən davam etdirilməsi ilə bağlıdır.

Din-ilahiyyətlə bağlı ərəb-fars mənşəli alınma sözlərin, terminlərin ədəbi-bədii nümunələrində işlənməsi Yunus Əmrə kimi böyük Türk təsəvvüf şairinin mükəmməl dini biliklərə yiyələnməsini göstərən növbəti faktor kimi oxucunu gözündə canlanır. Zaman-zaman Türk-İslam mədəniyyətinin formalaşaraq inkişafı üçün öz töhfələrini həm Türk-Müsəlman, həm də Dünya ədəbiyyatına bəxş etmiş Yunus Əmrənin yaracılığı ədəbiyyatşünas alimlər tərəfindən yüksək qiymətləndirilir.

Müsəlmanların ziyarətgahı Səudiyyə Ərəbistanın Məkkə şəhərindəki Kəbə evi haqqında da misralara rast gəlmək mümkündür:

Yene sordum çiçeğe, sen Kebeni gördünmü?
Çiçek aydur, ey derviş, Kebe Allah evidir.

Türk ədəbiyyatının ilk mütəsəvvüf şairi Yunus Əmrə şeirlərində ruhun candan ayrılandan sonra insan taleyi ilə bağlı baş verən faktı dəqiqliyinə qədər əks etdirməsi, Münkər və Nəkir adlı sorğu-sual mələklərinin adlarını işlətməsi, qiyamətlə bağlı faktların və həqiqətlərin əks olunması XIII-XIV əsrlər Türk təsəvvüf ədəbiyyatının yeni bir ədəbi-bədii istiqamət alaraq daha çox sufizmə meyl etdiyini göstərir. Yunus Əmrənin və ondan əvvəl və sonra gələn Türk sufi şairlərinin-Mövlana Cələləddin Rumi, Xoca Əhməd Yəsəvi, Hacı Bəkdaş Vəli, Qaracoğlan, Dadaloğlan ədəbi-bədii nümunələrinin sayının artması təbii ki, sufizmin XIII-XIV əsrlər Türk təsəvvüf ədəbiyyatının formalaşması və inkişafı üçün yaranana ilk zəminlərdən hesab olunmalıdır.

Yunus Əmrənin yaradıcılığı boyu davam edən və eyni ardıcılıqla şeirlərinin bir qismində təkrar olunan sufi-ürfani ideyalar çağdaş dövrdə də öz əhəmiyyətini itirmir və aktuallığını qoruyub saxlayır.

“Vəhdəti-vücud” fəlsəfəsinin əsas konsepsiyalarının periodik olaraq şeirlərində işlətməsi Türk-sufi şairinin XIII-XIV əsrlər Türk təsəvvüf və Çağdaş dövr Türkiyə ədəbiyyatları üçün bəxş etdiyi yeniliklərdən biri olmaqla bərabər, həm də eyni faktı dəfələrlə təkrarlaması bügünkü gənclərin, o cümlədən yaşlı nəslin Allaha və “Quran”a hər zaman inanmaq lazım olduğunu göstərən, reallığa, gerçəkliyə uyğun ideyalar olduğunu mənimsəməyə və qavramağa köməklik edir.

Yunus Əmrə üçün ən böyük nemətin Allah sevgsini olduğunu nəzərə alsaq, deyə bilərik ki, Türk sufi-şairinin təsəvvüf sufi ədəbiyyatının qanunlarına sadiq qalaraq dünya nemətlərindən imtina edir.

“Biz dünyadan gedər olduq” misrası ilə başlanan şeirində din, ilahiyyətlə bağlı məqamlara nəzər salıb “Xəstə ikən halı soranlara”, “Allaha doğru yol gedənlərə” və s. “Salam olsun!” deməyi qiyamət günündə məhz Allahın mömin bəndələrinə deyiləcək ifadənin işlənməsi təsadüfi hal deyil. Əksinə, Türk-İslan əxlaqının daşıyıcısı və qoruyucusu olaraq şeirlərində çıxıç etməsi xoş bir haldır.

Ümumilikdə isə, Türk və Türk xalqları ədəbiyyatının zənginləşməsi, formalaşması, şərəfli bir tarixi yol keçməsin, heç sözsüz ki, Ustadım Dərviş Yunus ƏMRƏnin müstəsna xidmətləri danılmazdı.

Dünya ədəbiyyatında, ələlxüsus da poeziyasında ALLAH, “Qurani-Kərim”, din-əxlaq haqqında bənzərsiz və bənzirsiz olduğu qədər də gözəl ecazkar sənət nümunələri ilə oxucular, ədəbiyyatşünas-alimlər üçün zəngin ədəbi irs qoyub gedən söz sənətkarı tapmaq mümkün deyil.

Var olsun və yaşasın Yunus ƏMRƏ yaradıcılığı!!! Və bu yaradıcılıqdan faydalanan və yararlanan hər kəs!!!

Beləliklə də, özündən sonra ədəbi məktəbin-“Vəhdəti-vücud” fəlsəfəsinin mahiyyətini açıqlamaqla milyonların sevimlisinə çevrilən, hələ sağlığında ikən əfsanə olaraq qəbul olunan və qəbul olunmaqda davam edən Yunus ƏMRƏnin müqəddəs ruhu qarşısında baş əymək mənim də vətəndaşlıq borcumdu.

Tanrı TÜRKÜ qorusun! Tanrı TÜRKÜ qorusun!

Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin
Mətbuat xidmətinin rəhbəri,
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü.

Qədim zamanlardan başlayaraq Türk xalqları ədəbiyyatı öz inkişaf səviyyəsinə, vahid bir ideologiyanın yayılmasına, mütərrəqi fikirlərin təbliğ olunmasına görə dünya ədəbiyyatı ilə müqayisə olunmuş, dəfələrlə hətta mühüm bir qolunu təşkil etmişdi.

Nəzərə alsaq ki, XII-XIV əsrlər Türk xalqları ədəbiyyatı üçün daha çox dini-təsəvvüf ideyalarının yaranması, təbliği dövrü kimi xarakterizə olunur, böyük məmnunluq hissi ilə deyə bilərik ki, Ustad Dərviş Yunus Əmrənin, Həzrət Mövlana Cəlaləddin Rumi, Xoca Əhməd Yəsəvi yaradıcılığında dini-təsəvvüf ideyalara üstünlük verilməsi, xüsusilə də müqəddəs və təməl kitabımız “Qurani-Kərim” ayələrinin əsas və yeganə mənbələrdən biri olması “insan” və “din” anlayışının yaranması üçün bir növ zəmin rolunu oynadı. Belə bir şəraitdə ədəbiyyata gələn qələm sahiblərinin hər biri yeni bir ideologiyanın-TÜKÇÜLÜK və İSLAM ƏXLAQININ təbliği yönündə yorulmaq bilmədən bir-birindən məna dolğunluğu ilə fərqlənən ecazkar sənət nümunələri yaratmağa müəssər olmuşdu. Bu mənada, hələ sağlığında ikən hikmətli sözləri, şeirləri dillər əzbər olan Mövlana Cəlaləddin Rumi xüsusilə seçilirdi.

XIII əsr türk-təsəvvüf ədəbiyyatının ən böyük şairi Həzrət Mövlana Cəlaləddin Rumi Əfqanıstanın Bəlx şəhərində anadan olmasına baxmayaraq, türk şairi olmasını hər zaman önə çəkmiş, bu haqda “Farsca yazmağıma baxmayın, əslim TÜRKdür” demişdi.

Əsas qaynağı “Qurani-Kərim” olan və Həzrət Mövlana Cəlaləddin Rumi yaradıcılığının şah əsəri hesab edilən “Məsnəvi” (1247) əsərində müəllif öz dini-təsəvvüf ideyalarını oxuculara müxtəlif hekayələr qismində çatdırır. Əsərinin əvvəlində kitabın yazılma səbəbini izah edir. Bir çox məqamlarda isə “Bu can bu bədəndə olduğu müddətdə mən “Qurn”ın köləsiyəm. Mən seçilmiş Məhəmmədin ayağının tozuyam” fikrini təkrar etməkdən belə usanmamışdır.

Ümumilikdə isə, Türk-müsəlman mədəniyyətinin və ədəbiyyatının ideya-mövzu, forma-məzmun baxımından zənginləşməsi üçün “Məsnəvi” əsərinin özünəmxsus yeri var.

Şərq ölkələrində Mövlana əsərlərinin təbliği üçün geniş tədbirlər keçirilmiş, nəfis tərtibatlı kitablar işıq üzü görmüşdür. Hətta, anadan olmasının 800 illik yubileyi ilə əlaqədar olaraq, YUNESKO tərəfindən 2007-ci il “Dünya Mövlana ili” elan olunmuşdu.

Beləliklə də, Türk-İslam əxlaqının yayılması yönündə Həzrət Mövlana Cəlaləddin Ruminin əvəsiz xidmətləri danılmazdır.

XIII əsrdə türkdilli təsəvvüf ədəbiyyatının ilk böyük nümayəndəsi Yunus Əmrə yaradıcılığının əsasını təşkil edən “Vəhdəti-vücud” fəlsəfəsi Mövlana Cəlaləddin Rumi əsərlərindən də yan keçmir. Ən başlıca vəzifənin bəndənin-zərrənin Bütövə-Allaha qovuşmaq olduğunu nəzərə alan Mövlana Cəlaləddin Rumi Allaha qovuşmağı özü üçün birinci vəzifə hesab edir. Bu baxımından, dostluq əlaqələri saxladığı (bəzi mənbələrdə hətta dəfələrlə məsliclərdə bir yerdə olduğu qeyd edilən) Yunus Əmrə ideyalarına yaxınlaışır. Bütün bəşəriyyətin Allahu-təala tərəindən yaradıldığını dərk edən müəllif “Məsnəvi” əsərində bununla bağlı yazır: “Ey insan, sən hiss və duyğudan ibarətsən. Yerdə qalanlar isə ət və sümükdəndir”.

Əsərlərinin hər biri Tanrı sevgisi, mərhəmət, şəfqət, humanist ideyalar ilə zəngin olan və dünyanı heyrətə gətirən möhtəşəm sənət əsərlərinin hər biri dünya ədəbiyyatında Türk xalqlarının zaman-zaman Türk-Müsəlman əxlaqına, yaradılışa daha çox önəm verdiyini göstərən növbəti faktor kimi ədəbiyyatşünas-alimlərin diqqətini cəlb edir.

Ümumtürk və ümumbəşəri ideyaların düzgün təbliğ olunmasında özünəməxsus yeri var Həzrət Mövlana Cəlaləddin Rumi əsərlərinin. Hər dövrdə oxunmasına böyük ehtiyac olduğunu nəzərə alaraq, böyük məmnunluq hissi ilə deyə bilərik ki, vaxtilə dövrünün şairi və fiolosofu Mövlana Cəlaləddin Ruminin yaradıcılığında xüsusi yer ayrılan “insan” və “din” anlayışı çağdaş dönəmdə də öz həyatiliyini, əhəmiyyətini itirmir.

Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin
Mətbuat xidmətinin rəhbəri,
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü.

Dünya yarandığı gündən qiyamət gününə qədər bəşər övladları dünya, axirət, ölüm, cənnət, cəhənnəm məsələləri ətrafında fikir mübadiləsi aparacaq, öz fikir və düşüncələrini bir-biri ilə bölüşəcəklər. Çağdaş dönəmdə belə məsələlərin bir qismi ya ədəbiyyatda, ya da dini əsərlərdə öz əksini tapır.

Müasir dövrdə də daha çox insanları düşündürən məsələlər ədəbiyyatımızdan da yan keçmir. Lap elə keçən əsrin 80-ci illərində bədii yaradıcılığında həyat, ölüm, qəbristanlıq məsələlərinə dəfələrlə müraciət edən və insanları düşündürən sevimli Xalq şairimiz Nəriman Həsənzadənin “Mənim nigahımı pozdu təbiət” kitabını nümunə göstərmək olar. Şeirlər və mənzum dramlardan ibarət olan kitabda erkən yaşlarında həyata vida edərək, gözlərini əbədi yummuş ömür-gün yoldaşı Sara xanım Həsənzadəyə ithaf etdiyi şeirlər bu yönümdən öz aktuallığını qoruyub saxlayır.

Ümumilikdə, kitabda-topluda yer alan bədii yaradıcılıq nümunələrini, poeziya örnəklərini “Qəbristan şeirləri” adlandırmaq daha doğru olardı. Kitab vərəqlərini səhifələdikcə də bu hisin kitaba heç də yad olmadığını duymaq mümkündür. Xüsusilə də, xalq şeiri üslubunda qələmə alınan bu nümunələr oxucu qəlbini kövrəldir, adı çəkilən məsələlər ətrafında dərindən düşünməyə sövq edir. “Mənim nigahımı pozdu təbiət”, “Yuxun qaçdı evdə yata bilmədin”, “Dağı sevəməliyik biz indən belə” şeirləri şairin illər boyu qəlbinin dərinliyində gizlətdiyi duyğuları oxucuya çatdırmaq üçün ərsəyə gətirdiyi nümunələr kimi xarakterizə olunmalıdır:

Yenə qəbristana düşübdü yolum,
Daş yonur, qum tökür burda ustalar.
Anana baş daşı qoyurlar oğlum,
Səndən xatirədi məndən yadigar

Və ya

Qəbirlərin içində
Sadə bir qəbir sənin.
Familim mənimkidir,
Ad sənin, ömür sənin.

Çün hər bir şeirində hər şeydən öncə səmimiliyiə yer ayıran şair-dramaturq, filosof Nəriman Həsənzadə həyat və ölüm anlayışlarını qarşılaşdırır, hər birinə özünəməxsus surətdə qiymət verir, bəzən isə müqayisələr aparır:

Son mənzil deyirlər, mən orda gördüm,
Nədir sənlə gedib, sənsiz qayıtmaq.
Kağızı qorudum, səni itirdim,
İndi səni məndən qoruyur torpaq…

Geniş yaradıcılıq yolu keçən və müxtəlif illərdə nəfis tərtibatla şeirlər kitabı nəşr olunan şair-publisist Nəriman Həsənzadə ömrün keçməkeşli yollarında addımlamağı bacardı. Yaşanılan bu həyat lirik və səmimi şeirlər müəllifi Nəriman Həsənzadə üçün məktəb rolunu oynadı. Bu həyatda isə sevimli şairimiz “həyat” və”ölüm” anlayışını ömrü üçün bir deviz seçdi:

Yuxun qaçdı evdə yata bilmədin,
torpaqda yat, torpaq quzum, a laylay.
Gizli-gizli ufuldadın, inlədin,
Oyaq qalan yuxusuzum, a laylay.

Beləliklə, ən yeni dövr Azərbaycan ədəbiyyatının sonuncu-ikinci mərhələsində yaşayıb, bədii yaradıcılığını uğurla davam etdirəm ədəbiyyatsevərlərin sevimlisi lirik şeirlər müəllifi, şair-dramaturq hələ sovet hakimiyyəti dövründə həyat, ölüm, qəbristanlıq ilə bağlı qələmə aldığı əsərləri ilə ədəbiyyatmız üçün yeni bir ənənənin-“həyat və ölüm məsələləri“ silsiləsindən olan əsər yazmaq ənənəsinin əsasını və bünövrəsini qoydu.

Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin
Mətbuat xidmətinin rəhbəri,
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü.

Türk-islam dünyasının önəmli şairlərindən olan Zəlimxan Yaqubun müxtəlif illərdə xalq şeiri üslubunda (xüsusilə də qoşma, gəraylı) ərsəyə gətirdiyi ədəbi-bədii nümunələrdə Türk-müsəlman əxlaqı özünü göstərməkdədir. Zaman-zaman Allah və ”Quran” inamına sadiq qalan türklərin cəsarəti, qəhrəmanlığı barədə dastansayağı əsərləri hər bir türkün gözündə canlanır. Türklərin islam mədəniyyətinə bəxş etdiyi gözəl əxlaq, Allah və “Quran”a inam, islam dininə və türk dilinə sadiqlik, möhkəm etiqad, türkün al qırmızı rəngli bayrağa, torpağa ruhu, canı qədər bağlanmaq, vahid bir ad altında-böyük türk dövləti qurmaq (Bu mənada, Zəlimxan Yaqub Azərbaycan Səfəvi dövlətinin qurucusu Şah İsmayıl Xətayi ideologiyasına dərindən bələd olduğunu yaradıcılığı boyu şeirlərində oxucusuna çatdırmağı da unutmur) və ərazilərini genişləndirmək türklərin zamanın astanasından süzülərək gəlmiş ənənələrin zənginliyindən xəbər verən faktlarından biridir. Təbii ki, sadalanan yüksək əxlaqi keyfiyyətlər, humanizm kimi ən ülvi hisslər şair yaradıcılığının əsas özəyini təşkil edir.

Zəngin və çoxşaxəli yaradıcılığı boyu Türk dünyasının tarixi şəxsiyyətlərinə, şair və yazıçılarına müraciət etməsi isə Ustad Zəlimxan Yaqubun əsərlərinin mövzu-ideya, forma-məzmun cəhətdən bənzərsizliyini göstərən növbəti uğur kimi qəbul edilməlidir. Çünki Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində ilk dəfə olaraq, məhz Azərbaycan xalqının adət-ənənəsini, Aşıq ədəbiyyatını dərindən bilən Zəlimxan Yaqubun Türk mədəniyyət və ədəbiyyatı sahəsindəki yorulmaz fəaliyyəti, xidməti Qardaş Türkiyə Cümhuriyyətinin paytaxtı Ankaradakı Türk Dünyası Araşdırmaları Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının Beynəlxalq Ödül Komitəsi tərəfindən layiqincə dəyərləndirildi. Belə ki, adıçəkilən qurumun 7 fevral 2014-cü il tarixli qərarıyla Türk ədəbiyyatına yüksək xidmətlərinə görə Beynəlxalq Nazim Hikmət Şeir Mükafatı ilə təltif olundu.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin 12 yanvar 2004-cü il tarixli “Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi haqqında” sərəncamına əsasən, Xalq şairi Zəlimxan Yaqubun “Seçilmiş Əsərləri”nin ikicildliyi “Şərq-Qərb” Nəşriyyat Evi tərəfindən kütləvi tirajla (25000) çap olunmuş və ölkə kitabxanalarına hədiyyə olunmuşdu. Nəfis tərtibatla çap olunan ikicildliyin hər birində Böyük Türk dünyasının ünlü şəxsiyyətlərinə həsr olunmuş şeirlər ayrıca bölmə kimi oxucuya təqdim olunur.

Böyük coşqu və ilhamla qələmə alınan bu sənət əsərlərinin və nümunələrinin hər birində müəllifin keçirdiyi iftixar hissi duyulur. Eyni zamanda, bu əsərlərin hər biri. böyük türk dövlətinin, mədəniyyətinin, ədəbiyyatının, incəsənətinin, tarixinin qədimlərə gedib çımasından xəbər verən əsas və yeganə mənbələrdən hesab olunmalıdı.

Zaman etibarı ilə oğuz dillərinin ilk böyük şairi Yunus Əmrənin ruhuna hörmət və ehtiram əlaməti olaraq ərsəyə gətirdiyi ədəbi-bədii nümunəsində Zəlimxan Yaqub sufi şairin Uca Allaha bağlı olmasından, Türkün ana yurdunda-Sarıcaqayadan Anadoluya qədər geniş bir ərazini əhatə etməsindən xəbər verir:

Doğulan çox olsa da, neyləsin doğan ana,
Hər gün dünyaya gəlmir nə Yunus, nə Mövlana.
Dahilik zərrə-zərrə hopur iliyə, qana,
Dünyanın yaxşi şeri hər gün yazılan deyil!

Əsərlərini fars dilində yazmasına baxmayaraq, ilk dəfə türk dilində söyləyən, XIII əsr təsəvvüf poeziyasının ilk böyük nümayəndəsi Mövlana Cəlaləddin Rumiyə həsr etdiyi “MÖVLANA TÜRBƏSİNDƏ” əsəri deyiləni ədəbi fakt kimi bir daha təsdiqləyir.

2006-ci ildə “Şərq-Qərb” nəşriyyatı tərəfindən kütləvi tirajla nəşr olunan “Seçilmiş Əsərləri”nin iki cildliyinin ikinci cildində Türk-islam əxlaqının kodekslərindən çıxış edərək həmin ədəbi-bədii nümunələrini ərsəyə gətirməsi əslində Zəlimxan Yaqub yaradıcılığının əsrarəngizliyindən, möhtəşəmliyindən irəli gəlir.

Müasir dövrdə Türk-İslam əxlaqının ən gözəl xüsusiyyətlərini özündə birləşdirən Zəlimxan Yaqub əsərləri tarix boyu türk xalqının yüksək əxlaq sahibi olmasını bir daha sözün həqiqi mənasında oxucunun gözü önündə canlandırmaya bilmir.Bu da öz növbəsində əsası XIII əsrdə Yunus Əmrə tərəfindən “Vəhdəti-vücud” fəlsəfəsinin yaxud da Mövlana Cəlaləddin Ruminin zərrənin-insanın bütövə-Allaha yaxınlaşması fəlsəfəsinin qaranlığına dalmasından irəli gələn faktordur.

Qarsın xocası Fövzi paşa okul müdiri Şahmət Bilgirə ulu sevgilərlə ünvanladığı “ŞAHMƏT XOCA” şeirində poetik olunması baxımından poeziya həvəskarlarının qəlbini türk-islam əxlaqının çalarları ilə zənginləşdirir.

Qars ilə oyanırdım, Konya ilə yatırdım,
Ən şirin arzuların xoş ətrinə batırdım.
Bu torpaqla görüşə lap çoxdan can atırdım,
Yaxşı ki, ömrüm sənə tuş oldu, Şahmət Qoca!

“QOCATƏPƏ CAMESİNDƏ” şeirində bəndənin mərhəməti ilə geniş olan Uca Allahın qarşısında əyilməyini minnətdarlıq əlaməti kimi oxucunun nəzərinə çatdırır.

Qocatəpə camesi… namaz cümə namazı,
Tanrının xidmətində yüz min adam var azı.
İlk dəfə silkələndi qəlbim, quhum, varlığım,
Əyilmək-ucalığa mənim minnətdarlığım.

Türk övladının nə krala, nə şaha, nə zora, nə də silaha əyilmədiyini belə göstərir:

Türk övladı əyilməz nə krala, nə şaha,
Türk övladı əyilməz nə zora, nə silaha.

Türk-müsəlman əxlaqının əsas konsepsiyası olan Yaradanların ən gözəli olan uca Allaha, bəndələrə qiyamətə qədər doğru yol göstərən ilahi, nurani, səmavi kitaba-“Quran”a tabe olmaq Zəlimxan Yaqub əsərlərindən də yan keçmir.Bu konsepsiya zaman-zaman Türk-müsəlman dünyasının ən önəmli söz sənətkarlarının yaradıcılığının əsasını təşkil edib.Müasir çağdaş dövrdə isə bu ənənəvi konsepsiyanı Zəlimxan Yaqub əsərlərində yüksək Türk və Müsəlman ruhunda davam etdirir. Hətta, “Seçilmiş Əsərləri”nin I və II cildində “MƏLƏK DODAĞINDA DİNƏN NƏĞMƏLƏR”, “TƏBİƏT ALLAHIN ŞAH ƏSƏRİDİ” bölməsi deyilənləri geniş oxucu kütləsinin gözü önündə canlandırır
.
1991-ci ildə “Gənclik” nəşriyyatı tərəfindən yüksək tirajla nəşr olunan və 1995-ci ildə “Şair harayı”, “Vətən yaraları”, “Sizi qınamıram” poemaları ilə birlikdə “Hacı Zeynalabdin Tağıyev” ədəbi mükafatına layiq görülən “Ziyarətin qəbul olsun” kitabının “İstanbulda quşlar qondu çiynimə” bölməsində Yunus Əmrəyə, Mövlana Cəlaləddin Rumiyə, Şahmət Bilgirə, Məhmət Akif Ərsoya, Məhəmməd Əmin Rəsulzadəyə, Memar Sinaniyə, Nazim Hikmətə zaman-zaman haqqın süzgəcindən süzürək gəlmiş dastan-epos xarakterli əsərlərində adlara rast gəlinməsi ədəbiyyat, mədəniyyət üçün əsrarəngiz, möhtəşəm, ecaskar sənət əsərləri ərsəyə gətirməyə qadir olduğunu yenidən gözlər önündə canladırır.

Zəlimxan Yaqub kainatin fəxri, nəbilərin sərvəri, dünyanin yaradılmasının əsas və ilk şəxsi rəsulullahın,həbibullahın, sonuncu Peyğəmbər Əfəndimiz Həzrət Məhəmməd (səlləllahu əleyi və alihi və səlləm) böyük sevgi ilə ərsəyə gətirdiyi “PEYĞƏMBƏR” poeması zaman-zaman, tarix boyu peyğəmbərlərin əxlaqının dünyada hər bir bəşər övladı üçün nümunə olduğunu sübuta yetirən növbəti ədəbi-bədii nümunələrdən biridir. Türk-müsəlman dünyasının ən gözəl şairi Yunus Əmrəyə böyük türk sevgisi ilə ərməğan etdiyi “Yunus Əmrə dastanı” poeması təsəvvüf şairinə olan sevgisindən yaranıb.

Azərbaycan xalqının adət-ənənəsini dərindən bildiyi üçün daha çox heca vəznində ərsəyə gətirdiyi ədəbi-bədii nümunələrdə türk xalqının ərənlər meydanında döyüşə hər an qəhrəmanlıq ruhu ilə hazır olduğunu “DÖYÜŞƏN TÜRK,OYANAN TÜRK, QALXAN TÜRK” əsərində ən incə çalarları ilə əks etdirməklə yanaşı, həm də türk xalqının “GİLQAMIŞ”, “ALPAMIŞ”, “MANAS” dastanlarında da böyük iftixar hissi ilə əks etdirir:

“Gilqamış”dan, “Alpamış”dan, “Manas”dan,
Geri qalmaz dastan olsun bu dastan.
Qurtar bizi bu həsrətdən, bu yasdan
Dəniz kimi dalğalan, türk, çalxan, türk!
Döyüşən türk, oyanan türk, qalxan türk!

Dünya tarixi ərzində öz torpaqlarının ərazi bütövlüyünün qorunub saxlanılmasında yüksək əzmkarlıq hissi ilə digər hökmdarlara nümunə olan Ərtoğrul bəy, Osman qazi, Orxan qazinin adını yüksək və ali hisslərlə öz poeziya örnəklərində qabarıq şəkildə əks etdirir:
Yaddaşında sıralansın, anılsın,

Ərtoğrul bəy, Osman qazi, Orxan, türk!
Yenə Tanrı dağlarını qucaqla,
Dağlar olsun səngərin, türk, arxan, türk!
Döyüşən türk, oyanan türk, qalxan türk!!!

Ümumilikdə isə, son 70 illik dönəmdə Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının Türk dünyası üçün yetişdirdiyi ən böyük şair məhz Xalq şairi Zəlimxan Yaqubdur.

Beləliklə, Türk-müsəlman dünyasının önəmli şairi olan Zəlimxan Yaqub həm ümumtürk, həm ümummüsəlman, həm də ümumbəşəri duyğuları Türk-İslam əxlaqının ən incə çalarlarını, təsəvvüf ideyalarını öz əsərlərində əks etdirən Böyük Türk Oğludur.

Dərin hörmət və ehtiramla:
Kənan AYDINOĞLU,
Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin
Mətbuat xidmətinin rəhbəri,
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü.

Zəngin bədii yaradıcılığı və tərcüməçilik fəaliyyəti çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının ikinci dövrünə təsadüf edən, sovet hakimiyyəti dönəmində yaradıcılığının çiçəklənməsi dövrünü yaşayan, lirik və fəlsəfi şeirlər müəllifi şair-filosof Əlişad Qaraqasımlının öz dəst-xətti, əsərlərinin spesifik xüsusiyyətləri, müəllifi öz yaşıdlarından, xüsusilə də yetmişinci-səksəninci illərdə ədəbiyyata gələn şairlərdən köklü surətdə fərqləndirir. Postsovet məkanında ədəbiyyat sahəsində şair və yazıçılar üçün yeni imkanlar və geniş üfüqlər açan, Moskva şəhərində fəaliyyət göstərən SSRİ Yazıçılar İttifaqının Maksim Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunun “Poeziya” fakültəsini əla qiymətlərlə-fərqlənmə diplomu ilə başa vuran şair-filosof Əlişad Qaraqasımlının (qeyd edək ki, çağdaş Azərbaycan ədəbi elektron məkanında yazıları ilk öncə “Əlişad CƏFƏROV” imzası ilə yayınlanıb) yaradıcılığı üçün spesifik olan əsas xüsusiyyət məhz baş verən hər hansı bir hadisəyə (istər ictimai, istərsə də siyasi) fəlsəfi yönümdən yanaşmaq müəllifi yaşıdlarından və digərlərindən köklü surətdə fərqləndirən əsas müsbət cəhətlərdən biri kimi xarakterizə olunsa, daha doğru olardı. Birmənalı olaraq qeyd etmək lazımdır ki, şeirlərinin hər birində sovet hakimiyyəti dövrünün sosial-ictimai ab-havası, əhval-ruhiyyəsi müəyyən mənada duyulur. Maraqlı cəhət ondan ibarətdir ki, gərgin yaradıcılıq fəaliyyəti ilə öz yaradıcılığını zənginləşdirən müəllif məhz sovet hakimiyyəti dövründə yazıları ilə müntəzəm olaraq ən ünlü mətbu orqanlarda (istər qəzet, istərsə də jurnal səhifələrində) mütəmadi olaraq çıxış etsə də, şeirlər kitabı işıq üzü görməmişdir. Göz bəbəyi kimi qoruyub saxladığı bədii yaradıcılıq nümunələri həmin illərdən müəllifə qalan ən xoş xatirə kimi xarakterizə olunmalıdır. Ən başlıcası ona görə ki, müəllif məhz həmin illərdə qəlbinin sözü ilə bir-birindən dəyərli, bahar ətirli əsərlərini qələmə almağa müəssər olub. Müəyyən mənada demək olar ki, çağdaş dövrün müəyyən hadisələrilə səsləşən həmin əsərlərin-ürək döyüntülərinin üstündən illər keçməsinə baxmayaraq, hələ də öz dəyərini qoruyub saxlaya bilib. Bir halda ki, müəllifin özü də dəyərli insan, istedadlı qələm sahibidir, deməli, müəllifin yazılarının hər birinə oxucular tərəfindən düzgün yanaşma var.

Hansı mövzuda yazmasından asılı olmayaraq, hər bir nümunə səmimiyyətlə qələmə alınıb. Ona görə də, illər keçəndə belə, öz təravətini itirmir. Aktuallığı ilə geniş oxucu auditoriyasını düşündürməyə vadar etməklə, yalnız və yalnız səmimiyyət, humanizm kimi ən ali hissləri təbliğ etmiş olur. Yaradıcılığı boyu heç kəsi yamsılamır. Poeziyasında, zəngin yaradıcılığında dünyaya qəm yükünü daşımağa gələn şairlər haqqında söhbət düşən kimi Böyük Türk şairi Nazim Hikməti mütaliə etməyi məsləhət görür (Hətta, dəfələrlə Nazim Hikmətdən şeirlər dediyinin də şahidi olmuşam). Xüususən də, şairlərin taleləri ilə bağlı şeirləri ürək ağrısı ilə qələmə alır.

Azərbaycanda hərc-mərcliyin, özbaşınalığın, anarxiyanın tüğyan etdiyi bir vaxtda şair-filosof Əlişad Qaraqasımlı “Şamaxı şairləri” (1991-ci ilin aprel ayında) adlı yeni şeirini oxucusu ilə bölüşmək istəyir:

Qılınc qələmindən od-alov saçır,
Vulkanlar püskürür şeirlərindən.
Amalı uğrunda başından keçir.
Məqsədi yolunda çıxır dəridən.

Görünür, şair-filosof Əlişad müəllim üçün həyat dərk olunan bir həqiqətdir. Yaşanan günlər isə sınaq və imtahan dolu anlardır. Bu mənada, müəllifin fəlsəfi şeirləri daha çox oxumağa və müzakirə olunmağa layiqdir.

Ümumiyyətlə, əsərlərinin hər biri ayrı-ayırılıqda oxunmalı, bənzərsiz yaradıcılıq nümunələri nöqteyi-nəzərindən yanaşılmalıdır. Çünki geniş dünyagörüşünə malik müəllifin buna haqqı var.
Yazılarının hər birində oxucusu ilə ilk növbədə səmimiyyət dilində danışan müəllif qəlbində oyanan duyğu və hissləri dilə gətirir, nəzmə çəkir. Hətta, bəzi nümunələr nəğmə kimi səsləşir. Bu baxımdan, müəllifin keçən əsrin 80-ci illərində yazmış olduğu “Yük olma, şerim!” xüsusilə oxucunü dərin düşüncələrə daldırır.

Sadalanan bu xüsusiyyətlərin hər biri müəllifin uğurları kimi qəbul olunmalıdır. Yetişməkdə olan yeni nəsil Azərbaycan gəncliyinin istedadlı nümayəndələrinə, ədəbiyyatsevərlərə, poeziya həvəskarlarına, ədəbiyyatşünas alimlərə, ədəbi tənqidçilərə çatdırılmalıdır.

Hələ sovet hakimiyyəti dönəmidə yaşadığı günlərdə Azərbaycançılıq ideologiyasını və məfkurəsini özü üçün əsas ideoloji amil seçən şair-fiolosof Əlişad Qaraqasımlı hər an böyüyüb, boya-başa çatdığı müqəddəs bir torpağın-Ana yurdumuz Azərbaycanın şair övladı olduğunu bildiyi üçün hər zaman Azərbaycançılığı özündə əks etdirən hər nə varsa-Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağına, Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himninə, Azərbaycan Respublikasının Dövlət Gerbinə bağlı olduğunu adi danışığında belə böyük qürur və fəxr hissi ilə qeyd edir.

Dünya ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, klassik şair Uilyam Şekspirin illər öncə söylədiyi bir fikri yadıma düşdü: “İstedadını danmaq-istedadlıq əlamətidir”. Həyatı boyu bu fikrə, amala sadiq qalan müəllif “Mən şairəm”, “Ən gözəl şair mənəm” kimi ifadələri işlətməklə, özünü öymür. Əksinə, üzvü olduğu cəmiyyətdə sadə və səmimiyyəti ilə seçilməyi qarşısına məqsəd qoyur. Çünki bioloji və sosial varlıq olaraq müəllif də öyülməli-təriflənməli olan yalnız Allahın olduğunu dərk edir. Uzun illərdir ki, zəngin yaradıcılığında yorulmaq bilmədən fəlsəfəsini uğurla davam etdirən müəllif Vətənpərlik qayəsindən çıxış etməyi də unutmur. Bu baxımdan, müəllifin “Vətən duyğuları” şeiri (yeri gəlmişkən, bu şeir daha çox simfoniya kimi səsləşir) gözlərimiz önündə canlanır:

Dilənçi deyilik, hey əsə-əsə
Qəpiyə, quruşa əyilən, Vətən!
Əgər ki uğrunda bir gün ölməsək,
Demək, övladın da deyilik, Vətən!

Klassik ədəbiyyatda Məhsəti Gəncəvi, Ömər Xəyyam kimi söz sənətkarlarının yaradıcılığında daha çox rast gəlinən, ictimai-siyasi, əxlaqi-fəlsəfi görüşlərini təlqin və təbliğ edən rübailər üçün səciyyəvi olan bu xüsusiyyətlər müəllif şeirlərindən yan keçmir.

Əsası çağdaş Türkiyə Cümhuriyyətinin qurucusu və memarı, Türk Dünyasının böyük şəxsiyyəti Sayın Osman Gazi Mustafa Kamal ATATÜRKün illər öncə söylədiyi və xalqın yaddaşına əbədi olaraq hopan “Cihanda aşk, yurtta aşk” fikri əsərlərinin leytmotivi kimi müəllifi hər addımbaşı izləyir.

Müəllifin adi həyat tərzində belə, TÜRKÇÜLÜK, TURANÇILIQ ilə bağlı səmimi söhbətlərini dinləyəndə hər dəfə görkəmli ictimai-siyasi xadim, böyük öndər Mustafa Kamal ATATÜRKün fikirlərini xatırlamamaq olmur: “Azərbaycanın sevinci bizim sevincimiz, kədəri bizim kədərimizdir. Azərbaycan bizim qardaşımızdır. Heç nəyə baxmayaraq, ona yardım etmək borcumuzdur” və yaxud da “Azərbaycan bayrağının Türkiyə bayrağı yanında Türkiyə səmasında dalğalanmasını görmək bütün millətimiz üçün böyük bir bayramdır”.

Ümumilikdə isə, dövlətimizin-müasir müstəqil Azərbaycanımıın öz dövlət müstəqilliyini bərpa etməsindən sonra ilk olaraq bağımsızlığımızı (müstəqilliyimizi) istər Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dönəmində, istərsə də 90-cı illərdə, xüsusən də ümummilli lider, ulu ödnər Heydər Əliyevin hakimiyyəti illərində məhz Qardaş Türkiyə Cümhuriyyətinin tanıması biz azərbaycanlılar üçün böyük fəxarət hissidir. Ona görə də Qardaş Türkiyə Cümhuriyyətinə olan sonsuz sevgi və sayqımızı əbədidir.

Sovet ideologiyasının şairlər və yazıçılar üçün müəyyənləşdirdiyi standart, şablon ifadələr kolxoz və sovxozda çalışan əməkçi insanların tərənnümü müəllif yaradıcılığı üçün yaddır. Daha çox yaşanan həyatdan zövq almağa çağıran şerləri öz ədəbi-bədii zənginliyi yönümdən çağdaş dönəmdə də yayımlanmağa layiqdir.
Əsərləri ilə oxucularını hər dəfə həyəcanlanmağa sövq edən şair-filosof Əlişad Qaraqasımlının ruh, can kimi önəmli məsələlər də şeirlərindən yan keçirmir. Əksinə, oxucunu bir az da düşüdürmək və ibrət almağa çağırış kimi səslənir həmin şeirlər:

Ömrə-günə eh, nə deyim,
Hansı fərəhimi öyüm?
Sudur dünya, gəmidəyəm
Mən bir Nuh kimi, Nuh kimi.

Müəllifin tərcüməçilik sahəsindəki gərgin fəaliyyəti də tədqirəlayiqdir. Dünya ədəbiyyatının, xüsusən də rus klassiklərinin əsərlərini Azərbaycan türkcəsinə böyük ustalıqla çevirməyi bacaran müəllifin Vətənpərlik, humanizm kimi ən ali hissləri müəllifi bir an belə tərk etmir.

Çağdaş Rusiya ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrinin-A.S.Puşkinin, Yevgeni Juravlyovun, Viktor Bokovun əsərlərini zərgər dəqiqliyi ilə tərcümə etməsi isə əslində, müəllifin zəngin tərcüməçilik qabiliyyətindən xəbər verir.

Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının təşəbbüsü və dəstəyi ilə həyata keçirilən “Çağdaş Azərbaycan poeziyasının inkişafına dəstək” layihəsi çərçivəsində Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin və Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının “Poeziya” şöbəsinin müdiri və redaksiya heyətinin üzvü, Şair-filosof Əlişad Qaraqasımlının şeirləri Qardaş Türkiyə Cümhuriyyətində fəaliyyət göstərən mədəniyyət və ədəbiyyatyönümlü dərgilərdə-“Kümbet” (Tokat şəhəri) və “Kardelen” (Bilecik şəhəri) Anadolu türkcəsində dərc olunaraq, ictimaiyyət nümayəndələrinin nəzərinə çatdırılıb.

Sonda, qələm dostumuz, lirik və fəlsəfi şeirləri ilə oxucuları düşündürən şair-filosof Əlişad Qaraqasımlıya yeni və ilk şeirləri kitabının işıq üzü görməsi diləyi ilə

Dərin hörmət və ehtiramla,
Kənan AYDINOĞLU,
Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin
Mətbuat xidmətinin rəhbəri,
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü.

Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru,
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü.

Dünya yarandığı gündən qiyamət gününə qədər bəşər övladları dünya, axirət, ölüm, cənnət, cəhənnəm məsələləri ətrafında fikir mübadiləsi aparacaq, öz fikir və düşüncələrini bir-biri ilə bölüşəcəklər. Çağdaş dönəmdə belə məsələlərin bir qismi ya ədəbiyyatda, ya da dini əsərlərdə öz əksini tapır.

Müasir dövrdə də daha çox insanları düşündürən məsələlər ədəbiyyatımızdan da yan keçmir. Lap elə keçən əsrin 80-ci illərində bədii yaradıcılığında həyat, ölüm, qəbristanlıq məsələlərinə dəfələrlə müraciət edən və insanları düşündürən sevimli Xalq şairimiz Nəriman Həsənzadənin “Mənim nigahımı pozdu təbiət” kitabını nümunə göstərmək olar. Şeirlər və mənzum dramlardan ibarət olan kitabda erkən yaşlarında həyata vida edərək, gözlərini əbədi yummuş ömür-gün yoldaşı Sara xanım Həsənzadəyə ithaf etdiyi şeirlər bu yönümdən öz aktuallığını qoruyub saxlayır.

Ümumilikdə, kitabda-topluda yer alan bədii yaradıcılıq nümunələrini, poeziya örnəklərini “Qəbristan şeirləri” adlandırmaq daha doğru olardı. Kitab vərəqlərini səhifələdikcə də bu hisin kitaba heç də yad olmadığını duymaq mümkündür. Xüsusilə də, xalq şeiri üslubunda qələmə alınan bu nümunələr oxucu qəlbini kövrəldir, adı çəkilən məsələlər ətrafında dərindən düşünməyə sövq edir. “Mənim nigahımı pozdu təbiət”, “Yuxun qaçdı evdə yata bilmədin”, “Dağı sevəməliyik biz indən belə” şeirləri şairin illər boyu qəlbinin dərinliyində gizlətdiyi duyğuları oxucuya çatdırmaq üçün ərsəyə gətirdiyi nümunələr kimi xarakterizə olunmalıdır:

Yenə qəbristana düşübdü yolum,
Daş yonur, qum tökür burda ustalar.
Anana baş daşı qoyurlar oğlum,
Səndən xatirədi məndən yadigar

Və ya

Qəbirlərin içində
Sadə bir qəbir sənin.
Familim mənimkidir,
Ad sənin, ömür sənin.

Çün hər bir şeirində hər şeydən öncə səmimiliyiə yer ayıran şair-dramaturq, filosof Nəriman Həsənzadə həyat və ölüm anlayışlarını qarşılaşdırır, hər birinə özünəməxsus surətdə qiymət verir, bəzən isə müqayisələr aparır:

Son mənzil deyirlər, mən orda gördüm,
Nədir sənlə gedib, sənsiz qayıtmaq.
Kağızı qorudum, səni itirdim,
İndi səni məndən qoruyur torpaq…

Geniş yaradıcılıq yolu keçən və müxtəlif illərdə nəfis tərtibatla şeirlər kitabı nəşr olunan şair-publisist Nəriman Həsənzadə ömrün keçməkeşli yollarında addımlamağı bacardı. Yaşanılan bu həyat lirik və səmimi şeirlər müəllifi Nəriman Həsənzadə üçün məktəb rolunu oynadı. Bu həyatda isə sevimli şairimiz “həyat” və”ölüm” anlayışını ömrü üçün bir deviz seçdi:

Yuxun qaçdı evdə yata bilmədin,
torpaqda yat, torpaq quzum, a laylay.
Gizli-gizli ufuldadın, inlədin,
Oyaq qalan yuxusuzum, a laylay.

Beləliklə, ən yeni dövr Azərbaycan ədəbiyyatının sonuncu-ikinci mərhələsində yaşayıb, bədii yaradıcılığını uğurla davam etdirəm ədəbiyyatsevərlərin sevimlisi lirik şeirlər müəllifi, şair-dramaturq hələ sovet hakimiyyəti dövründə həyat, ölüm, qəbristanlıq ilə bağlı qələmə aldığı əsərləri ilə ədəbiyyatmız üçün yeni bir ənənənin-“həyat və ölüm məsələləri“ silsiləsindən olan əsər yazmaq ənənəsinin əsasını və bünövrəsini qoydu.

DUYĞULARI SAF,
ŞEİR DİLİ TƏMİZ VƏ YÜYRƏK…

Əkbər Qoşalı imzası təkcə Azərbaycan oxucusu üçün deyil, ümumtürk coğrafiyası üçün bəlli və sayğı duyulan bir imzadı. Çağdaş türk ədbiyyatında və ədəbi prosesində bu imzanın həm şair kimi, həm publisist kimi, həm də türkoloq kimi ayrıca yeri və mövqeyi var. Hər üç müstəvidə onu yaxından izlədiyim üçün, bir ədəbi sima olaraq ona özəl rəğbətim, sayğılarım var. Vətəndaşı olduğun ölkənin, mənsub olduğun millətin mədəni dəyərlərinin təbliğ olun¬masında və qalxınmasında əmək vermək, əslində hər bir qələm adamının qutlu borcu olsa da, hər qələm adamı bu şərəfli işin altına çiyin vermir. Bu anlamda, 12 illik fasilədən sonra yeni şeirlər kitabını nəşrə hazırlayan şairin “Ürək daşı”na yazdığım uğurlamanı onun milli ədəbiyyatımız qarşısında göstərdiyi xidmətlərə dəyər verməklə başlamağım təsadüfi deyil. Əkbər Qoşalının ədəbi yaradıcılıqda qazandığı uğurlar, ədəbi prosesə verdiyi fayda və təkanla paralel gəlir. Mən bu təkanı görməzdən gələ bilməzdim; amma söz konusu Əkbər Qoşalının şeirlər kitabı olduğuna görə, elə buradaca mətləbimin bu hissəsini sonuclayır və kitabda gedən şeirlərlə bağlı fikirlərimi oxucularla bölüşmək istəyirəm.

Öncəliklə onu deyim ki, kitabı oxuduqca ilk duyduğum bu oldu ki, bütün ciddi və milli söz adamları kimi, Əkbər Qoşalı da zamanın qatmaqarışıqlığından içinin bütövlüyünü qoruyub, duyğularını, düşüncələrini saf saxlayıb. Bu hər bir şair üçün çox önəmli məsələdi. Şeir duyğu və dil hadisəsidi. Əkbər Qoşalının duyğuları saf, şeir dili təmiz və yüyrəkdi.

Kitab, şairin mənim də çox sevdiyim “Altaylardan qopan atlar”ıyla başlayır. Türk ulusu mənzil kəsməyə at belində çıxdığı kimi, onun şairi də sözdə mənzil başına varmağa ilham atının belində çıxsa yaxşıdı. Şeiri oxuduqca özgəsinin yox, məhz “Altaylardan qopub, dolunay işığında ağ köpüklü dənizlərə doğru çapan” atların hənirtisini duyur, ayaq səslərini eşidirsən. İstənilən şeirin mükəmməliyi də elə bundadı – duyğularını oxucuya duyduracaq bir şəkildə dilə gətirib, kağıza köçürməlisən. “Qız Qalası” şeiri də “ölüncə qız qalası” deyimi ilə bu möhtəşəm tarixi abidəmizə yeni baxışın, fərqli hiss və həyəcanın ifadəsidi.
Əkbər Qoşalının şeirlərində mənim ən çox xoşuma gələn cəhətlərdən biri də onun qafiyə və ölçü naminə duyğularını cilovlamamasıdı. Sərraf oxucu bunu həmən duyur, ilham köhləninin cilovu ya boş olmalıdı, ya da heç olmamalıdı… Bu anlamda, Əkbərin istər sərbəstdəki, istərsə də hecadakı qafiyə sistemi nədənsə, mənə qədim və ortaq türk poeziyası örnəklərin qafiyə sistemini xatırlatdı. Mənə elə gəlir, bu sistem, onun poeziyasına alt şüurla yansıyıb.

Yazıya ürək, ürəyə dərd qoyarıq…
Beləcə, dərd dolanar dünyada:
Torpaq-torpaq, daş-daş, yazı-yazı, ürək-ürək…
Deyirəm, gedim torpaq dərdimi yazım
Ürəklər daş olmamış…

Yazımın əvvəlində də qeyd etdiyim kimi, məmləkətin ağrısı, millətin yarası hər bir şairin qələmindən mütləq şəkildə boy verməli, görsənməlidi. Bu duyğudan məhrum olan şairin onun dilində danışdığı millətin ədəbiyyatında nə yeri olar ki..? Ancaq burda da incə bir mətləb var. – Təkcə bu ağrını yaşamaq şərt deyil, gərək ağrını ağrının özü qədər diri bir halda, peşəkarcasına kağza ötürəsən. Oxucuya da bu ağrını yaşada biləsən, oxucu sənin səmimiyyətinə inana. “Qarabağ” şeirində deyildiyi kimi:

Qarabağ!
Sən mənim alın yazım,
Mən bir qara qələmlə ağ kağıza nə yazım?
…Sabah Tanrı deməzmi:
Ya İnsan!
Mən səni belə ha yaratmamışdım…
Və ya başqa bir şeirində olduğutək:
Gəmiləri sudan çəkib quru ilə sürərəm
İstanbulun eşqinə.
Şair içinin ağrısını, qəlbinin sevgisini daha necə dilə gətirməlidi ki..?

Kitabın ilk bölümü olan “Sərbəstin meydanı”nda sözün meydanına çıxarlacaq yetərincə bu cür qəlb göynədən, ürəyi riqqətə gətirən, oxucuya gah kədər, gah qürur duyduran örnəklər var. Qısacası – ŞEİRlər var.

İkinci bölümdə Əkbər Qoşalı “Aldı görək nə dedi?” deyir.
Şair heca şeirlərinə qədim ustad deyimiylə başlayır və nə yaxşı ki, ustadların qoyduğu gələnəyə uyğun olaraq burasını yeganə “Divani”si ilə açır. Mən bu divanini Əkbərin öz dilindən də, onu saza qaldıran aşıqlarımızın dilindən də zaman-zaman duymuşam və çox da bəyənmişəm. Daha çox sərbəstdə meydan sulayan şairin bu addımını “mən bunu da bacararam” fikrinə yozmaqdan tamamilə uzağam. Heca şeirlərində də çox vaxt gələnəksəlliyi qıran şairin bu cür mükəmməl bir divani yazması onun qan yaddaşından süzülüb gələn ozan ruhunun bir təcəllasıdı, – deyə düşünürəm. Kitabın bu bölümündə şairin qoşmaları, gəraylıları, çarpaz qafiyəli şeirləri yer alıb. “Səslərin gözəli qara sazdadı, Kərəmi çağırar, Dilqəmi səslər” yanğısı da, “Bir göz var istədim baxıb yaşayam, Qoydular üz-üzə baxtınan məni” göynərtisi də, “Ürəyimə nələr damıb, ilahi? – Bəs nə idi ürəyimdən daman nə?..” müəmması da… onun klassik qoşmanın ta dibindən gəldiyindən xəbər verir.

Bunla belə, Əkbər Qoşalı heca şeirlərində də yenə öz nəfəsini, özəl ifadə tərzini qoruyub saxlayıb. Ona, hansısa şeirində qətiyyən “kimdənsə təsirlənib” demək olmaz. İndilərdə, çağdaşlarımız içərisində özündən öncəkilərdən təsirlənmədən, onların cazibəsindən qurtulub qələm çalan şairlərimiz elə də çox deyil. Bu anlamda, Əkbər məhz həmin azların sırasındadı.

“Səsləşmələr” bölməsi imzalarına sayğı duyduğum şairlərdən Əlirza Həsrət və Elman Tovuzla Əkbər Qoşalının söz atışması, duyğu bölüşməsi, şeir çələngidi. Üç şairin bir işinə qarışmaq düzgün iş olmadığına görə özləri və oxucuları bilərlər deyə, – münasibət bildirməkdən yan keçdim. Üç şeirdən ibarət “Əsgərə, Turala, Ayxana” bölümü cocuqlarımızı da, öyrətmənlərimizi də ilgiləndirə biləcək özəl şeir örnəkləridir. Düşünürəm ki, oxusalar qazanarlar…
Şair özü demişkən, kitabını “Uzun sözün qısası” və nəhayət, “İlk qələm örnəkləri” ilə tamamlayır və nə yaxşı ki, şeirə, ədəbiyyata hardan gəldiyini oxucularına göstərməkdən çəkinmir. Dünyanın heç bir şairi ilk qələm təcrübələrindən ün qazanmayıb. Hamı dünyanı və özünü öyrənə-öyrənə, tanıya-tanıya böyüyüb. İlk qələm təcrübələrinə sədaqət də sadiqliyin bir göstəricisidi. Əkbər Qoşalı yeniyetməliyində qələmə aldığı duyğularının xətrini əziz tutub, kitabına daxil edib. Və nə yaxşı, belə də edib!
Ən başlıcası isə SÖZə sədaqətdi ki, bu kitab da bütövlükdə türklüyümüzə və türkcəmizə sədaqətin, sevginin duyğusal və poetik bir aynasıdı. Bu aynaya diqqətlə bax, oxucu dost! Səbəbini özün biləcəksən…

İbrahim İLYASLI,
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü,
Prezident təqaüdçüsü, Əli Kərim adına Poeziya Klubun direktoru

(Sevimli müəllimim Sədnik Paşa Pirsultanlının xatirəsinə…)

Deyirdi ki, “Aytel, mən öləndə yasıma qara geyib gələrsən”. Qara geydim o gün. Bəlkə də o gün hamıdan çox ağlayan mən oldum – “Qara paltarlı qadın” – mən.

Dərd ürəyim oyunca,
Qurban gedim boyunca,
Eşitsən ki ölmüşəm,
Ağla məni doyunca.

Ali təhsilimi başa vurduqdan sonra ilk iş yerimə tələsirdim. Etiraf edim ki, özümdən çox razı bir xanım idim. Texniki universitet bitirsəm də, ədəbiyyatı sevirdim. Oxumadığım bədii ədəbiyyat qalmamışdı (əlim çatan kitabxanalardan).Hətta bir şeir kitabım da çıxmışdı – “Sevgidən doğulan işıq”. Özümü şair hiss edir, şeirlərimin (qüsurlarla dolu şeirlərimin) qarşısında durmağa şair axtarırdım (gənclik elə bu deyilmi?).

İlk iş yerimdə – Gəncədə yerləşən “Pirsultan nəşriyyat və poliqrafiyası”nda Sədnik Paşa Pirsultanlı məni gözləyirdi. Onu da deyim ki, ora getməyimi şair-publisist Ramız Təmkin məsləhət görmüşdü.

Qapını döydüm, otaqdan səs gəldi: “Buyurun”. Otağın yuxarı tərəfində üzərində kitab-dəftər, qələm, kağız-kuğuz olan masanın arxasında əyləşmiş nuranı bir ağsaqqal gördüm. Bəstəboylu olduğu çox tez nəzərə çarpırdı. Salam verdim, əyləşməyə yer göstərdi və dedi:

– Eşidirəm səni, qızım.

Doğrusu, bu müdir-müəllimin mənə “qızım” müraciəti çox xoşuma gəldi. Dedim:

– Mən burada işləmək istəyirəm.

Üzündə səmimi bir təbəssüm yarandı. Sifətinə baxanda ilk nəzərə çarpan qalın, gözlərinə kölgə salan qaşlarını bir-iki dəfə yuxarı dartaraq məni diqqətlə süzdü və soruşdu:

– Hansı sənətin sahibisən?

– Texniki universitet bitirmişəm.

– Qızım, axı bura ədəbiyyat adamları gəlir. Yaxşı, başqa nə iş bacarırsan?

– Heç nə…. (susdum).

– Bəs bura nə üçün gəlmisən?

Doğrusu yaman tutuldum. Bir müddət susdum və dedim:

– Şeir kitabım da var….

– Eləmi, çox gözəl. Mənə bir-iki şeir oxuyarsanmı?

Kitabımı çantamdan çıxardım və şeirlərimdən oxudum. Məni diqqətlə dinləyir, arada “afərin” deyirdi. Sonda qərar verdi:

– Sabahdan gəl işə!

Sevincimin həddi-hüdudu yox idi. Elə səhərisi folklorşünas-alim Sədnik Paşa Pirsultanlının rəhbərlik etdiyi “Pirsultan nəşriyyatı və poliqrafiyası”nda bədii redaktor vəzifəsinə təyin edildim. Elə həmin zamandan Sədnik müəllimin yaradıcılığı ilə yaxından tanış olur, Azərbaycan və dünya ədəbiyyatının incilərini onun kitabxanasından oxuyur, öyrənirdim. Onun yazılarını yazdıqca, nəşrə hazırlanan kitablarını korrektə, redaktə etdikcə məndə də folklora maraq yaranır, Türk dünyası söz tarixinə bələd olurdum.

Sədnik Paşayevin adı ilə hansı qapını döysəydin, qapılar üzünə taybatay açılırdı. Tək Gəncəbasarda yox, bütün Türk dünyasında tanınır, sevilirdi. Fəxr edirdim onunla, öyrənirdim ondan. Sonralar bizim ailələr arasında qohumluq bağları da yarandı.

Hər gün yeni-yeni şeirlər yazırdı. O zamanlar şeirlərinin “İlham pərisi” də mən idim…

Mənə “qızım” deyirdi. Və altı övladından başqa mənə də olan böyük sevgisindən xəbərdar idim…

Əzizim, ulu dağlar,
Çeşməli, sulu dağlar,
Burda bir igid ölüb,
Göy kişnər, bulud ağlar.

Elə günlər olurdu ki, gecəyarı mənə zəng edib deyirdi: “Aytel, qələm kağız götür”. Bilirdim ki, təzə şeir yazıb. Yuxulu-yuxulu kağız-qələmə qaçırdım. Və bir gün bir kitablıq şeiri ona göstərdim. Onun şeirləri idi. O şeirləri beş il ərzində bir-bir toplamışdım. Və xahiş etdim ki, bu şeirlərdən ibarət kitabın adını “Payız çiçəkləri” qoysun. Onu da deyim ki, o bir kitablıq şeirlər Sədnik müəllimə əsil sürpriz oldu. Mənim o şeirləri toplamağım, kompüterdə yığaraq kitab şəklində ona təhvil verməyim, onsuz da zərif qəlbli müəllimimi çox kövrəltdi.

Deyirdi: “Aytel mən bir sözümlə adamı dağa qaldıra da bilərəm, dağdan endirə də”. Düz deyirdi. O istədiyi adamı yüksəldə və bir anlıq yerə vura bilirdi. Hazırcavablığı, baməzəliyi, əliaçıqlığı, qonaqpərvərliyi dillər əzbəri idi. Siyasətə qarışmazdı. Söz düşəndə deyərdi: “Padşahla padşahlıq eləmək olmaz”.

Bir gün işlədiyim redaksiyaya (baş redaktoru olduğum “Töhfə” qəzetinin redaksiyasına) orta yaşlı bir bəylə gəldi. Sədnik müəllim salam-kalamdan sonra lap aşağıdakı stulda əyləşdi. Yanındakı adam isə salam belə vermədən keçdi başa. Him-cimlə soruşdum: “Bu kimdi ki başa keçir?” Sədnik müəllim ucadan dedi: “Fikir vermə, Aytel, müəllimdi”.

Yay ayları idi, Gəncədə “Xan bağı”nda bir neçə gənc xanım və Paşayev istirahət edirdik. Universitetdən yaşlı bir müəllimə bizə gözünü süzdürərək istehzalı şəkildə dedi: “Ay Sədnik müəllim, yenə cavan xanımları başına yığmısan…”.Doğrusu qadının istehzalı baxışı mənim acığıma gəldi və dedim: “Ay Sədnik müəllim, o niyə elə edir? Güldü və dedi: “Aytel, eşitməmisən, xəstə yanında nar yeməzlər”.

Bu kimi hadisələr o qədərdir ki, hətta Sədnik Paşa Pirsultanlının sözlərindən ibarət lətifələr kitabı da ışıq üzü görüb…

Əzizim, el arasın,
Cənnət say el arasın,
Ölüm yaddır o kəsə,
Ei sevsin, el arasın.

Daim gənclərlə olurdu. Deyirdi ki, məni cavan saxlayan gənclərin arasında olmağımdı. Toy, nişan, ad günləri və s. mərasimlərdə çağrılan yerə mütləq gedərdi. Həm də ağır, sanballı, özünəlayıq şəkildə. “Ruhani” havasını çox özünəməxsus rəqs edərdi (bu, efirlərdə belə yayınlanıb).

Dadlı yeməkləri həm bişirməyi, həm də yeməyi çox sevirdi. Bu yaxınlarda mənə zəng etdi və dedi: “Anana de, bir yaxşı xəngəl hazırlasın, yuxası çox nazik olsun haa, gəlirəm sizə”. Anam tez hazırlıq gördü. Deyəsən, müəllimim bəyənmişdi xəngəli.

Son zamanlar yaman kövrək olmuşdu. Mənim Bakıya köçməyim onu çox üzmüşdü. Telefonda bir dəfə incik halda dedi: “Aytel, bə xəstələnmişəm, niyə buralara gəlmirsən…”

Ölümündən bir gün əvvəl Ramiz Təmkinə zəng edib deyib ki, “sabah gejdənnən (gəncəlilər tezdənə gejdən deyir. Həmişə bu sual məni düşündürüb ki, axı tez deməlidilərsə niyə gecdən deyirlər. Sonralar uşaq ədəbiyyatının tanınan siması Aləmzər Əlizadə mənə izah etdi ki, gejdən gejədən – gecədən deməkdi. Yəni o başdan) gələrsən mənim iş yerimə Aytelin yanına gedəcəyik”. Mənə kitab verməli idi – “Pirsultan pinarı” şeirlər toplusunu. Həmişə olduğu kimi yenə də ən gözəl əsərinin sevincini mənimlə bölüşmək istəyirdi. İş yerində də deyib “Uşaqlar, Ayteli görmək istəyirəm, durun onun yanına gedək (ümumiyyətlə, Paşayev günün hansı vədəsi olur-olsun işini buraxıb ürəyi istəyən yerə gedən idi).Sonra nə qərara gəlibsə, deyib sabah gedərik (keşkə həmin gün gəlsəydi….). Səhərisi Ramiz Təmkin və idarə işçiləri onun yolunu çox gözlədilər….

Onunla axırıncı dəfə yazıçı-şair, jurnalıst Kənan Hacı Gəncəyə gələndə görüşdük. Həmin görüşün videolenti məndə durur. O qədər həyat eşqiylə, sevgiylə danışırdı, inanmaq olmazdı ölümünə. Həm də qəfil ölümünə…

85-ə yaxın idi kitablarının sayı, dedim: “Ay Sədnik müəllim, gələn il 85 illiyiniz olacaq, elə edin ki, kitablarınız da gələn iləcən 85 olsun”. Dedi: “Aytel, sən nə danışırsan, doxsana çatacaq”.

Son zamanlar əli qələm tutmurdu. Məncə yazar üçün bundan ağır dərd yoxdu. Gecənin bir vədəsi, hansısa misralar yadına düşür, onu kağıza köçürəmmirsən… Deyirdi: “Yaddaşımda qalanı səhər kompüterçiyə deyirəm, köçürür. Yadımdan çıxanlar isə hayıf olur…”. Və bir də deyirdi ki: “Sinəmdə o qədər kitabların mövzusu var, cild-cild, qalaq-qalaq”. Qismət olmadı…

Mən deyərəm ki, Sədnik Paşa Pirsultanlı kimi həyat eşqli, yorulmaz, məhsuldar ikinci bir yazar tapılmaz. Ağrıyırdı, acıyırdı, küsürdü, inciyirdi, lakin bütün bunları büruzə vermirdi.

Son zamanlar çox kövrək olmuşdu. Söhbət əsnasında tez-tez kövrəlir, pünhanca cibindən yaylığını çıxarıb göz yaşlarını silirdi. Onun nəsrindən yazdığım tədqiqatı ilk dəfə mətbuatda görəndə mənə zəng etdi və göz yaşları ilə təşəkkürünü bildirdi. Sonra “Sədnik Paşa Pirsultanlı nəsri” kitabımı çap etdirdi, çox həvəslə. Bilirdi ki, son illərdə yazdığı şeirlərindən ibarət kitab hazırlayıram – “Payız çiçəkləri” adlı şeirlər toplusuna yazdığım araşdırma kitabını. Həm də ona görə gözləyirdi ki, o kitab Sədnik müəllimin sevimli ömür yoldaşı, dünyasını vaxtsız dəyişmiş Səfurə Pirsultanlının yoxluğundan sonra qələmə aldığı ilk məhəbbət şeirlərindən ibarət idi. O şeirlər ki, doğum tarixinə, yerinə-yurduna, əyin-başına mən yaxından bələd idim. Bəlkə də o kitab Paşayevin ömrünün on ilinin xatirə kitabi olacaqdı. Çox səbirsizliklə gözləyirdi o kitabı. Kitab demək olar hazır idi, amma tənbəllik və məsuliyyətsizliyim ucbatından müəllimim o kitabı görmədi. Və bilmirəm ki, o kitabı nəşr etdirəcəyəmmi….

Əzizim, daşdı dağlar,
Çınqıllı, daşdı dağlar,
Sən yatıbsan naqafil,
Mehmanın köçdü, dağlar!

Folklora o qədər bağlı idi, onun gözlərindən baxaraq, onun ürəyindən su içərək, onun sözlərində süslənərək mən də özüm bilmədən folklorçu olmuşdum. Ayrı-ayrı yerlərə gedəndə ordakı yaşlı-başlı adamların dilindən çıxan hər bir kəlməni qələmə almağa çalışırdım.

O hətta son kitabında (“Azərbaycan ağız ədəbiyyatı bayatıları”) gənc folklorşünaslara cığır da açır, bu cığırla getmək lazımdı, bu yolun başında filan sirr açılacaq deyir, hətta quş dilinin də öyrənilə biləcəyinə işarə edirdi: “Quşun lüğət xəzinəsində olan 26 sözü öyrənmək yaşlı adama çətindir. Lakin bunu cavan qarşısına qoysa məqsədinə nail olar”. Və elə həmin kitabdaca bir neçə quş sözünün açarını da oxucuya – quş dilini öyrənmək istəyənlərə ərməğan edir.

O, öyrənməyi və öyrətməyi çox sevirdi. Bacarıqlı tələbəsinə fəxrlə baxır, “mənim yetirməmdi”, – deyirdi (yetirmələrinin çoxusu onu son evinə yola salmasa belə…). Mənə deməsə də, ayrı-ayrı adamlardan eşidirdim ki, məndən razıdır.

Bir efirdə jurnalist mənə sual verəndə ki, ədəbiyyata necə gəldin, yardımçın oldumu, qeyri-ixtiyari dedim, yardımçım olmayıb, özüm gəlmişəm. Əslində mən uşaqlıqdan bədii ədəbiyyatı sevmişəm, oxumuşam, şeirlər yazmışam, ilk kitabım çıxıb, bütün bunlardan sonra Sədnik müəllimi tanımışam. Lakin mən onun yanında nəsrə başlamışam. Ondan bəhrələnmişəm, o mənim yardımçım olub, haqqımda yüksək fikirlər söyləyərək mənə qanad verib, müxtəlif mətbu orqanlarda imzamı tanıdıb. Və onunla çoxlu sayda deyişmələrimiz var. Hətta Paşayevin topladığı əfsanələrdən təsirlənərək yazdığım şeirlər də yaradıcılığıma daxildir.

Bu yaxınlarda Türkiyənin Muğla bölgəsində festivalda idim (Uluslararası Aktivist Sanatçılar Birliyinin təşkilatçılığı və UASB-nin Azərbaycan təmsilçisi, rəssam Nevai Metinin dəvəti ilə). Orada Sədnik müəllimin iki kitabını Muğladan seçilmiş Millət vəkili Nurəddin Dəmirə və UASB-nin başqanı Umit Yaşar Işıkhana təqdim etdim. Təqdimatı videogörüntü ilə Paşayev də izlədi. Əlbəttə, bu, mənim müəllimimə olan sevgim idi ki, burdan ora kitablarını Görüntülərə kövrələ-kövrələ baxdı…

Övladlarını, nəvələrini çox sevirdi. Böyük oğlu Səyyaf Paşayevin qəfil ölümü onun qəddini bükdü…

Mən aşiqəm ov deyil,
Çaxmaq deyil, ov deyil,
Qolun qurusun, ovçu,
Bu, vurmalı ov deyil…

(bayatılar S.P.Pirsultanlının “Azərbaycan ağız ədəbiyyatı bayatıları” kitabından götürülmüşdür.)

Deyirdi ki, “Aytel, mən öləndə yasıma qara geyib gələrsən”. Qara geydim o gün. Bəlkə də o gün hamıdan çox ağlayan mən oldum – “Qara paltarlı qadın” – mən.

Öldüyü bir gündən hamı soruşurdu: “İradə, sən niyə sevimli müəllimin barədə yazmadın, niyə susdun?”. Amma kimsə bilmədi ki, mən susmadım. Müəllimimlə hər gün söhbət etdim, lakin qələmə yaxın dura bilmədim. Göz yaşlarım qoymadı yazmağa…

Və mənə bir söz də deyirdi, deyirdi ki, “Aytel, mən bilirəm ki, sən məni daim xatırlayacaqsan”. İndi görürəm o yenə də haqlıymış. İstəsəm də, istəməsəm də sevimli müəllimimdən – Sədnik Paşa Pirsultanlıdan danışıram…

Mənbə: kultur.az

Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru,
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü.

Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatında özünəməxsus yeri var şair-dramaturq Nəriman Həsənzadənin. Keşməkeşli, əzab və əziyyət dolu şərəfli ömür yolu keçmiş yubilyar müxtəlif illədə qələmə aldığı ədəbi-bədii nümunələrdə, poeziya örnəklərində daha çox oxucunu düşündürən məsələlər ətrafında özünəməxsus bir tərzdə-şair-filolosof olaraq, fikir mübadiləsi aparmağı bacarır özü də ustalıqla-peşəkarlıqla.
Yaradıcılığı boyu daha çox ictimaiyyət nümayəndələrini həyatı boyu düşündürməyə vadar edən əhəmiyyətli məsələlərə yönəltməyə müəssər olan geniş oxucu auditoriyasının rəğbətini qazanmış Sevimli, sevimli olduğu qədər də əziz və qayğıkeş insan, istedadlı qələm sahibi Nəriman Həsənzadə öz dəsti-xətti ilə yaşadığı dönəmdə (xüsusilə də sovet hakimiyyi illərdən bu günə qədər) həm müasirlərindən, həm də yaşıdlarından zəngin yaradıcılıq yolunu keçməsi baxımından köklü sürətdə fərqlənir.
Bədii ədəbiyyatda həyatı əks etdirmənin hər üç növündən (istər lirik, istər epik, istərsə də dramatik) məharətlə istifadə etməklə yeni yaradıcılıq nümunələri ərsəyə gətirməyə müəssər olan müəllif oxucusu ilə daim ünsiyyətdə olmağa çalışır.Bu humanist addım, təbii ki, geniş oxucu auditoriyası tərəfindən həm müsbət qarşılanır, həm də deyiləcək dolğun söz üçün zəmin hazırlayır.
İlk baxışda müdik-filosof təsiri bağışlayan şair Nəriman Həsənzadə hər şeydən öncə xalqın keçmişinə, bu gününə müraciət etməklə qədim və tarixi ənənələrə malik olan böyük bir xalqın-Azərbaycan xalqının şairi olduğuna görə çox xoşbəxt görünür. Şairlik özü də, əslində, Nəriman Həsənzadə üçün öncədən müəyyən edilmiş dərin fəlsəfi hikmətdir. Həyatı boyu öz fəlsəfi dünyagörüşünə sadiq qalmağı bacaran və günbəgün bu dərk olunmuş fəlsəfi hikməti inkişaf etdirməyə müəssər olan Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının zənginləşməsi yönündə öz töhfəsini verən istedadlı yazarlardan biri və bəlkə də, ən birincisi elə əslində Nəriman Həsənzadədir.
Şair anlayaşı isə məxsusi olaraq, geniş oxucu audiyoriyasının nəzərindən yayınmır. “Şairi itlərdən qoruya bilmir” şeirini deyilənlərə ən bariz nümunə kimi göstərmək olar:

Şirin xatirədir bu acı xiffət,
Şair taleyindən yarıya bilmir.
Niyə sağlığında susur cəmiyyət,
Şairi itlərdən qoruya bilmir?!

Özü də fikir vermişəm, Sevimli Xalq şairimiz Nəriman Həsənzadənin ədəbi-bədii yaradıcılığında “istedadlı” və “istedadsız” anlayışına rast gəlinir .Dolayısı yolla müəllif müxtəlif məqamlarda hər iki anlayışı qarşılaşdırır, müsbət və mənfi cəhətlərinə aydınlıq gətirir.
Nəsr sahəsində ən uğurlu nümunələrdən hesab olunan “Nabat xalanın çörəyi” povestinin oxucusu Lalə Rasim qızına sevgi və sayqıyla həsr etdiyi “Lalə Rasim qızına” şeirində yer alan aşağıdakı bənddə atası dəmirçi Əliməmməd kişiyə müraciətlə yazdığı bənddəki fikir öz dolğunluğu ilə diqqəti cəlb edir:
Niyə istedadlı arxasız olur,
Niyə istedadsız güclüdür, ata?

Akademik Bəkir Nəbiyevə həsr etdiyi “Dünyada tərfili bir gün olmadı” şeirində öz fəlsəfəsini qətiyyətlə ictimaiyyət nümayəndələrinin nəzərinə çatdırmaqdan çəkinmir.Eyni zamanda inkişafı üçün də zəhmətə qatlaşır və sualın cavabını sanki qələm yoldaşı Bəkir Nəbiyevdən soruşub, öyrənməyə çalışır:

Niyə istedadsız düşür qabağa,
İstedad arxadan ona əl çalır?

Çağdaş dönəmdə də öz zəngin yaradıcılıq yolunu uğurla davam etdirən milyonların sevimlisi, lirik şeirlərin müəllifi USTAD Nəriman Həsənzadəyə yeni yaradıcılıq uğurları və fəaliyyəti diləyirəm!
İnşAllah səsinizin və xoş xəbərlərinizin Ana yurdumuz AZƏRBAYCANIMIZIN əzəli və əbədi torpağı-QARABAĞDAN gəlməyi diləyi ilə

Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin
Mətbuat xidmətinin rəhbəri,
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü.

Zaman-zaman, tarix boyu dövrün ən çətin və böyük sınaqlarından üzü ağ çıxmağı bacaran, qədim və zəngin ənənələrə malik olan Azərbaycan ədəbiyyatı çağdaş dönəmdə öz inkişaf səviyyəsinə görə, dünya ədəbiyyatı ilə atbaşı (bərabər) gedir desək, heç də yanılmarıq. Azərbaycan mədəniyyətinə, ədəbiyyatına, incəsənətinə tarixi və görkəmli şəxsiyyətlər bəxş edən qədim Naxçıvan torpağı öz humanist prinsiplərinə sadiq qalaraq, son illərdə də bu prinsipi qoruyub saxlaya bilmişdir. Məhz Azərbaycan ədəbiyyatının ideya-məzmun, sənətkarlıq baxımdan zənginləşməsi yönündə görkəmli yazıçı və dramaturq Cəlil Məmmədquluzadə, Əməkdar incəsənət xadimi, Xalq şairi Məmməd Araz, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının sədri, Əməkdar jurnalist, şair Rafiq Oday kimi söz sənətkarlarının geniş yaradıcılıq fəaliyyəti ilə məşğul olmaları deyilənləri ədəbi fakt kimi təsdiq edir.

Dünyanın ən ünlü alimlərinin, tədqiqatçılarının diqqət mərkəzində olan qədim və zəngin Naxçıvan torpağı yalnız arxeoloji qazıntıların və tədqiqatları ilə tarixin yaddaşına həkk olunmayıb, eyni zamanda Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının tərkib hissəsi olan yeni nəsil Azərbaycan gəncləyinin istedadlı nümayəndələrini, qələm sahiblərini respublika ərazisində dövlət əhəmiyyətli layihələr çərçivəsində ictimaiyyət nümayəndələrinin nəzərinə çatdırıb.

Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının ikinci-sayca sonuncu mərhələsində Naxçıvanda doğulub, bədii yaradıcılıq fəaliyyəti ilə məşğul olan şəxslər içərisində yaradıcılığı geniş ictimaiyyət nümayəndələri tərəfindən ən çox müzakirə olunan yazarlardan biri məhz səmimi və lirik şeirlər müəllifi Rahilə xanım Dövrandır.

Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, “Qızıl qələm” media mükafatı laureatı, şairə Rahilə Dövran çağdaş dönəmdə zəngin və geniş yaradıcılıq fəaliyyəti ilə məşğul olmaqdadır. Həmyaşıdları kimi, O da ədəbi-bədii yaradıcılığa çox erkən yaşlarından başlayıb. Ali təhsilini məhz Naxçıvan Dövlət Universitetin Filologiya fakültəsində alması, Müasir Azərbaycan ədəbi dilinin orfoqrafiya və orfoepiya qaydalarına mükəmməl yiyələnmək qabiliyyətinin daşıyıcısı və Azərbaycan ədəbiyyatının ən ünlü yazarlarının əsərləri ilə tanış olması Rahilə xanım Dövranın ədəbi-bədii ideya istiqamətinin düzgün müəyyən olunduğunu göstərən növbəti faktor kimi oxucu auditoriyası tərəfindən rəğbətlə qarşılanır. Təbii ki, zəngin yaradıcılıq fəaliyyəti ilə məşğul olan Rahilə xanım Dövranın ədəbi-bədii yaradıcılığı yüksək dəyərləndirilib. Belə ki, Azərbaycan Respublikası Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin Həmkarlar İttifaqı Rəyasət heyətinin qərarı ilə, “Qızıl qələm” media mükafatına layiq görülüb.

Xüsusilə də, əsərlərinin müxtəlif mətbuat orqanlarda, o cümlədən çağdaş Azərbaycan ədəbi elektron məkanında fəaliyyət göstərən mədəniyyət və ədəbiyyat yönümlü portallarda müntəzəm olaraq, dərc olunması tədqirəlayiqdir.

Dünya ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrinin hər birinin yaradıcılığında yer alan ideya-məzmun dolğunluğu ilə fərqlənən əsərlərinin hər biri müəllifi geniş oxucu auditoriyasına məhz həmin əsərin müəllifi kimi tanıdır. Bu da psixoloji cəhətdən düzgün qəbul olunmalıdır. Təbii ki, digər yazarlar kimi, Rahilə xanım Dövran da bu baxımdan istisna deyil.

İstedadlı yazar Rahilə xanım Dövranın yaradıcılığının ən möhtəşəm əsəri Müasir müstəqil Azərbaycan dövlətinin qurucusu və memarı, Azərbaycan xalqının ümummilli lideri, ulu öndər, görkəmli ictimai-siyasi xadim, dahi şəxsiyyət Heydər Əlirza oğlu Əliyevin anadan olmasının 90 illik yubileyi münasibətilə qələmə alınan “Bir insan ömrünə nələr sığarmış” poeması-xronoloji ardıcıllıq və tarixi aspektdən yanaşma baxımından yeni bir mərhələnin başlanğıcını göstərən əsrarəngiz, möhtəşəm sənət əsəridir.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Ali Baş Komandanı cənab İlham Əliyev tərəfindən imzalanmış sərəncama əsasən, ümummilli lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 90 illik yubileyinin dövlət səviyyəsində qeyd olunduğu bir vaxtda öz torpağına, millətinə, yurduna bağlı olan Rahilə xanım Dövran Vətənpərvər şairə illər uzunu qəlbinin dərinliyində gəzdirdiyi və saxladığı sevgini öz şair ilhamına uyğun olaraq, zəhməti bahasına gələn poeması ilə dilə gətirdi. Həmin ildə Azərbaycan türkcəsində ayrıca kitab halında nəşr etdirdi. Geniş oxucu auditoriyası üçün nəzərdə tutulan poemanaya ön sözü Naxçıvan Yazıçılar Birliyinin sədri, Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Sovetinin deputatı, şair Asim Yadigar yazdı. Dünyanın ən ünlü siyasətçiləri arasında özünəməxsus yer tutan ümummilli lider Heydər Əliyevin müxtəlif dövrlərdə dünyanın ən ucqar nöqtələrində etdiyi çıxışları şair ilhamına uyğun olaraq, xronoloji ardıcıllıqla qələmə alıb.

Yaradıcılığı boyu daha çox heca vəznində ədəbi-bədii nümunələr ərsəyə gətirməyə üstünlük verən və bununla da ədəbiyyatımızın zənginləşməsi yönündə öz töhfəsini verən Rahilə xanım Dövranın günü-gündən müzakirə olunmağına ehtiyac duyulan rəngarəng əsərləri respublikanın ən ünlü mətbu orqanlarında ictimaiyyət nümayəndələrinin nəzərinə, xüsusilə də yetişməkdə olan yeni nəsil Azərbaycan gəncliyinə çatdırılmalıdır.

Ədəbiyyat tariximizdə həmişə aparıcı olan Bədii üslubun daxili imkanlarından ustalıqla yararlanan, bədii təsvir və ifadə vasitələrindən yerli-yerində istifadə edən müəllif müasir Azərbaycan ədəbi dilinin lüğət tərkibinin zənginləşməsi yönündə daha çox üstünlük təşkil edən sinonim və antonimləri işlətməyi unutmur.

Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatının bir qolunu təşkil edən Aşıq sənətinə bağlılıq Rahilə xanım Dövranın da yaradıcılığından da yan keçmir.

Aşıq ədəbiyyatında daha çox “Məhəbbət şeiri” adı ilə səciyyələnən Qoşma şairin yaradıcılığı boyu müraciət etdiyi şeir janrları arasında özünəməxsus yer tutur. Müxtəlif mövzularda qələmə alınan qoşmalar mövzu və ideya baxımından digər əsərlər üçün də səciyyəvi olan bir sıra mühüm məqamların ortaya çıxmasına səbəb olur. Səmimiyyət lirika boyu davam edən ən öncül müsbət keyfiyyətlərdən biri kimi müəllifin qayəsini oxucunun gözləri önündə canlandırmaqla yanaşı, həm də əsərlərinin leytmotivinin yaranmasına bir növ zəmin hazırlamış olur. Beləliklə, sadalanan bu ali keyfiyyətlər, əslində, ədəbiyyatşünas alimlər və tədqiqatçılar tərəfindən Rahilə Dövran mütərəqqi ideyalar müəllifi kimi qəbul olunmalıdır.
Sonda yaradıcılığına, şəxsiyyətinə dərin hörmət və ehtiram bəslədiyim Rahilə xanım Dövrana ədəbi-bədii yaradıcılığında bol-bol uğurlar diləyirəm!

Əsərlərinin hər birinə ayrı-ayrılıqda şərh verməyə ehtiyac olmadığını nəzərə alaraq, böyük məmnunluq hissi ilə deyə bilərəm ki, hansı mövzuda sənət əsərləri ərsəyə gətirməyindən asılı olmayaraq, müəllif hər bir əsərində uğur qazanır. Bu uğur isə çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının yeni dövründə qazanılan yeni və növbəti uğur kimi tarixə yazılmalıdır.

İstərdik ki, böyük yaradıcılıq potensialına və gücünə malik olan Əzizimiz, Sayğıdəyər dostumuz, qayğıkeş insan, etibarlı məsləkdaş Rahilə xanım Dövranın əsərləri yalnız respublika ərazisində deyil, eyni zamanda ölkənin hüdudlarından da kənardan gəlsin.

Necə ki, illər öncə Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının təşəbbüsü ilə gerçəkləşdirilən “Çağdaş Azərbaycan poeziyasının inkişafına dəstək” layihəsi çərçivəsində Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin və Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Naxçıvan Muxtar Respublikasındakı bürosunun rəhbəri, “Qızıl qələm” media mükafatı laureatı, şairə-publisist Rahilə Dövranın şeirləri Qardaş Türkiyə Cümhuriyyətində fəaliyyət göstərən “Kümbet” (Tokat şəhəri), “Kardelen” (Bilcek şəhəri), “Usare” (Kahramanmaraş şəhəri), “Hece Taşları” (Kahramanmaraş şəhəri) mədəniyyət və ədəbiyyatyönümlü dərgilərdə dərc olunaraq, ictimaiyyət nümayəndələrinin nəzərinə Azərbaycan türkcəsində çatdırılmışdı.

Çün ən azı zəngin yaradıcılıq yolu keçən Rahilə xanım Dövranın buna mənəvi haqqı var.

Çay içirik. İkisi də gülür. Rusiya və Ukraynadakı mövqelərindən danışırlar. Hər ikisi də məni oralara dəvət edir. Elə belə yox…e.., yaşamağa. Hər ikisi də bilir ki, Rusiyada yeddi, Ukraynada altı il yaşamışam. Söhbətləşirik. Hər ikisi Milli Azadlıq Hərəkatının öncülərindən olub; biri nazir müavininə, digəri isə prezidentin köməkçisi vəzifəsinə qədər yüksəlib. Əvvəl elə bildim, zarafat edirlər. Sonra gördüm ki, yox, bunların zarafat edən yaşı çoxdan keçib, e.., həm də bunlar heç vaxt mənimlə zarafat etməyiblər. Çox ciddi adamlardı. Rusiya və Ukraynada hər şeyləri var, kifayət qədər imkanlıdırlar. Hərdən, hərəkat uşaqları üçün darıxanda otururlar öz təyyarələrinə (yaxud icarə etdiklərinə) gəlib bizimlə çay içib geri qayıdırlar. Çay içməyə bax … a… ?

Hərəkatda üzdə olmasalar da öncül olublar. O zaman da heç nədən korluq çəkməyiblər, hətta bizə hər zaman yardım ediblər. Dövləti, müstəqilliyi bərpa etmək üçün özlərini ölümə veriblər. Bütün bunları gözlərimlə görmüşəm, onlarla birlikdə bu ölümləri yaşamışam.

Zaman dəyişdi. Bu dostlar yenə içində vətən eşqi ola-ola təhsil aldıqları yerə döndülər. Onları orada sevən vardı, çünki başları kifayət qədər işləyirdi.

Bu dəfəki gəlişlə hər ikisi məni təəccübləndirdi. Hər ikisi vətəndaşı olduqları ölkənin pasportlarını utana-utana çay dəstgahı deyilən masanın üstünə qoydular. Ürəyim gəlmədi onların sənədlərinə baxım. Bəlkə qorxdum, bəlkə də hürkdüm. Belə şeyin olduğunu ağlımın heç bir küncündə yerləşdirə bilmədiyim üçün rəngim dəyişdi. Saraldığımı, qaraldığımı, sarsıldığımı görüb güldülər. Nədir inanmırdın? – deyə soruşdular. Dedim bəylər, əfəndilər, sizinlə bu dövləti qurmaqdan ötəri nələri qurban verdik, nələrdən keçmədik? Bu müstəqil dövləti qurduq, bundan sonra çıxıb getdiniz. İndi kef içində yaşayırısınız. Biri gülərək dedi: “Bəy, incimə! Sənin şaşırmağını da başa düşürük. Sənin qaldığın evdə nə qədər çörək yediyimiz də yaddan çıxmayıb. Kimin nəyi vardı masanın üstünə qoyurduq. Sən qələm adamısan, sən nə var … e … Qələmini götürüb harada istəyirsən orada olacaqsan. Amma biz …(gülə-gülə o birisinə baxdı) … biz qələm sahibi deyilik ki? Bizim də ailəmiz var, yaşamağımız üçün şərtlər var. Biz vətəndaşlıqdan imtina etməmişik. İndi vəziyyətimiz elədir ki, başqalarına köməklik göstəririk. Həm də… (hiss etdim ki, qəhər onu boğdu, gözləri yaşardı)… başqa ölkənin vətəndaşıyıq. Çünki biz oralarda oxuduq. Diplomumuzu göstərən kimi bizə vətəndaşlıq verdilər. Sən də bundan istifadə edə bilərsən”

Onlara nə deməli idim? Doğrusu şaşırdım. Dedim bura gəlmisiniz ki, məni də yanınıza aparasınız? Hər ikisi bir ağızdan başlarını “yox” işarəsi ilə yellədilər.

Özümdən asılı olmayaraq sual verdim: “Bəs niyə müstəqillik uğrunda mübarizə aparırdınız?” Hər ikisi eyni anda cavab verdi, elə bil sözləşmişdilər: “Müstəqillik ayrı, aclıq ayrı!”

Doğrusu yenə şaşırdım. Şəxsi təyyarəsi ilə Bakıya çay içməyə gəlmiş dostlarıma cavab verməyə bir söz tapmadım. Cavab vermədim, gülümsəməklə mövzunu dəyişdim. Amma, içimdə nisgilli bir sual qaldı: “O zaman bu mübarizəni aparmaq nəyə lazım idi? Başqa ölkənin VƏTƏNDAŞlığını qəbul etməyə görəmi? O zaman O VƏTƏN sənin olmayacaq? Siz necə düşünürsünüz?

Mənbə: olaylar.az

Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin (DGTYB) “Yaradıcılıq üfüqləri: Gənc yazarlar üçün toplantıların təşkili” adlı (– Azərbaycan Prezidenti yanında QHTlərə Dövlət Dəstəyi Şurasının dəstəyi ilə icra edilən–)layihəsi çərçivəsində Gəncədən məruzə hazırlamaq sorumluluğunu üzərimizə götürmək bir az cəsarətimizi ürkəkləşdirdi… lakin “aşıq gördüyünü çağırar” misalındakı kimi, gördüyümüzü yazmağa cəhd etdik

Hazırda ədəbi proses haqqında yazılan əksər yazılarda bu cümlə rastımıza çıxır: “Ədəbiyyat inkişaf edir”. Biz bu deyilişlə, heç də razı deyilik. Ədəbiyyat inkişaf etmir, çünki… Ədəbiyyat həmişə olduğu kimi təqdim olunub oxucuya, olduğu kimi sevilib, tənqid olunub. Bu, o deməkdir ki, ədəbiyyat bütün zamanlarda olduğu kimi qalıb…
Fikrimizcə, “ədəbiyyat inkişaf edir” demək absurddur. Ədəbiyyat inkişaf etmir, yaradılır. Zövq, ruh, ovqat, ən əsası da duyğu bu yaradılış prosesinin xammalıdır. Proses irəlilədikcə xammala müşahidə qabiliyyəti, elmi biliklər və Tanrının bəxş etdiyi “görə bilmək”lə yanaşı fiziki terminlə izah olunan görmə bucağı da “əlavə olunur”. Və budur; hazır məhsul – ədəbi örnək oxucunun qarşısındadır. İndi qalır ki, oxucu bunu necə “həzm edəcək”… Bu isə, yazarın deyil də, oxuyanın incələcəyi mövzudur.
Bizim bölgədə də ədəbiyyat olduğu kimi yaradılır.
Ədəbi mühit Gəncədə uzun illər (Sovet dönəmindən başlayaraq) Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) Gəncə bölməsində mərkəzləşib. Bölmə “Qızıl qələmlər” Ədəbi Cəmiyyətinin 1927-28-ci illərdə Gəncədə təşəkkül tapan özəyi əsasında meydana gəlmişdir. Qeyd edək ki, ilk olaraq 1925-ci ildə Bakıda “Gənc qızıl qələmlər Cəmiyyəti” kimi yaranan qurumun həmin illərdə Gəncə ilə yanaşı Naxçıvan və Şəkidə də şöbələri açılmışdı.
1934-cü ildə Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının təsis edilməsindən az sonra Gəncə bölməsi də filial kimi fəaliyyət göstərməyə başlamışdır. Mərhum şair Məmməd Alimin yazdığına görə, filialın ilk məsul katibi Əli Razi Şamçızadə olub. Lakin, o, cəmi üç ildən sonra repressiyyaya məruz qalıb, 1938-ci ildə güllələnib. Ondan sonra məsul katib kimi yazıçı-publisist Oruc Qoşqarlı görəvləndirilib. 1941-1950-ci illərdə Azərbaycan Yazıçılar İttifaqı Gəncə filialında məsul katib Ələkbər Ziyatay olub. Bu on ildə filialın fəaliyyəti yüksələn xətlə göstərilə bilər. 1950-ci ildə növbəti rəhbərlik Əli Xeybərə, iki il sonra isə Rüfət Quliyevə tapşırılıb. 1950-1952-ci illərdə filialın işinin zəifləməsi Azərbaycan yazıçılarını narahat edib. Bakıda Gəncə filialının fəaliyyətini canlandırmaq üçün tədbirlər planı hazırlanıb. Səməd Vurğun, Süleyman Rüstəm, Məmməd Rahim, Əli Vəliyev, Süleyman Rəhimov və Əhməd Cəmilin iştirakı ilə iclas keçirilərək Gəncə filialının Fəridə Əliyarbəylidən, Nazim Axundovdan, Nəriman Həsənzadədən ibarət bürosu təsdiq edilib. Fəridə Əliyarbəyli filialın məsul katibi seçilib. Arada iki il şöbəyə Müzəffər Piriyev başçılıq etsə də, Fəridə xanım yenidən qurumun rəhbərliyinə qayıdıb. 1962-ci ildə görkəmli Azərbaycan yazıçısı, dramaturq və ədəbiyyatşünas alim Altay Yusifoğlu (Məmmədov) da bölmənin başçısı kimi az bir müddətdə fəaliyyət göstərib. Ardınca yenidən Fəridə xanım təqaüdə çıxanadək Yazıçılar Birliyinin Gəncə şöbəsinin məsul katibi olub.
1989-cu ildən şöbəyə başçılıq etmək sorumluluğunu şair Məmməd Alim öz üzərinə götürmüşdür. Dünyasını dəyişənədək – 2014-cü ilin avqustunadək fəaliyyəti dövründə mərhum şair şöbənin işində yüksəliş xəttini davam etdirməyi bacarmışdır.
2014-cü ilin sentyabrında şair XƏZANGÜLün (Hüseynova) AYB Gəncə bölməsinin sədri seçilməsilə bu xətt növbəti dəfə üzü yuxarı yol başlayıb və getməkdədir. Xatırladaq ki, XƏZANGÜL 1947-ci il dekabrın 17-də Borçalının Qırıxlı kəndində doğulub. Orta məktəbi qızıl medalla, Gəncə Dövlət Pedaqoji İnstitutunun (indiki Gəncə Dövlət Universiteti) kimya-biologiya fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirib. Yazıçı-filoloq, əməkdar müəllim, professor Bağır Bağırov “XƏZANGÜL” adlı kitabını onun yaradıcılığına həsr edib. Şair İmir Məmmədlinin tərcüməsində “Ekvebi” adlı kitabı gürcü dilində nəşr olunub. 2008-ci ildə Türkiyədə “Bitmeyen Hazan” (Ankara-2008, “Bengü”) adlı kitabı gün üzü görüb. “Məhəbbətin qənimi” adlı mənzum pyesi Gəncə Dövlət Dram Teatrında uğurla səhnəyə qoyulub. 1988-ci ildən AYB-nin üzvüdür.
Son üç ildə XƏZANGÜL xanımın “Özümü axtarıram” (şeirlər) və “Seçilmiş əsərləri” (I cild) kitabları çap olunaraq ədəbi ictimaiyyətə, oxuculara təqdim olunmuşdur. Həmçinin, VII Şairlər Günündə XƏZANGÜL “Mikayıl Müşfiq” ödülünə layiq görülmüşdür (2017-ci il).
Hazırda AYB Gəncə bölməsi ətrafında (quruma üzv olan və olmayan) yüzdən çox yazarı birləşdirir. Düşünürük ki, məhz 2014-cü ildən bu yana bölmənin fəaliyyətini nəşr olunan kitabların siyahısı ilə izləmək daha məqsədəuyğundur.

***
2014-cü il noyabrın 29-da AYB Gəncə bölməsinin üzvləri və ətrafında birləşən qələm sahibləri Türk Dünyası Araşdırmaları Uluslararası Elmlər Akademiyasının fəxri doktoru, “Altın Yıldız” medalına layiq görülmüş yazıçı Qərib Mehdinin “Uzun yol boyu” və “Elçin-ül üçün” kitablarının təqdimatına yığışdı. Ümumiyyətlə, Qərib Mehdinin kitabları nəinki Gəncə ədəbi mühitinin nümayəndələri tərəfindən, bütün gəncəlilər tərəfindən həmişə ilgi ilə qarşılanır. Dəfələrlə şahidi olmuşuq, köşklərdən onun kitablarının olub-olmamasını soruşub, tapmayanda heyfsiləniblər. Qərib Mehdinin yetirmələrindən sayılan şair-publisist Qəşəm Nəcəfzadə yazır ki, “O vaxt Qərib müəllim Alimlər Evinin nəzdində “İlham” Ədəbi Birliyini yaratdı. Böyük bir ədəbiyyat ocağı alovlandı. Bizə söz verdi, şeirlərimizi oxuduq. Təhlillər apardıq. Biz gənclər “İlham” Ədəbi Birliyində şeir haqqında fikir bildirməyi, mühakimə yürütməyi öyrəndik. Şair üçün bu, əsas məsələ idi. Adlı-sanlı şairlər məşğələlərdə şeir oxumaqdan çəkinirdi. Hər həftə “Gəncənin səsi” (o vaxt “Kirovabad kommunisti”) qəzetində bir səhifə şeirimiz çap olunurdu. Hər dəfə Qərib müəllim birimizi oxuculara təqdim edirdi, şeirlərimizə ön söz yazırdı.”
Bu cümlələrdən sonra əlavə etməli bir neçə cümlə qalır ki, onu da mən – Şəfa Vəli “Gəncə nasirlərinin maraqlı hekayələri” adlı məqaləmdə yazmışam: “Mən Qərib Mehdinin Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinə ərməğan etdiyi “İlham” Ədəbi Birliyinin ilk üzvlərindən olan Güldərən Vəliyevanın qızıyam. Bir sözlə, Dədə Qəribi yaradıcılıqda sağlam bir gövdəyə bənzətsək, Güldərən Vəliyeva o gövdədən çıxan min budaqdan biri, mənsə həmin budaqda zərif bir yarpağam.”
Dədə Qərib 2015-ci ildə “Duet”, 2016-cı ildə isə “Pəncərədən gələn qonaq” adlı kitabı ilə oxucularını sevindirdi. Yazıçı-publisist Fərruxə Pərişan (Umarova) Dədə Qəribin yaradıcılıq yolundan bəhs edən “Dəniz ömrü” kitabını da Qərib Mehdini sevənlərə ərməğan etdi.
Bundan əlavə, Fərruxə xanım ötən il oxucularına “Torpaq adam” adlı nəsr kitabını da təqdim etdi.

***
2016-cı ildə şair, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Sahib İbrahimlinin 45 il ərzində apardığı araşdırmalarının sonucu olan elmi əsərlərinin bir qisminin toplandığı ”Ədəbi proses: dünən və bu gün” adlı yeni kitabı çapdan çıxdı. Kitabda müəllifin ayrı-ayrı qələm adamlarının yaradıcılığına təhlili və tənqidi baxışlar, mülahizələr yer alıb.

***
Aləmzər Əlizadə üçün 2016-cı il “Ay kimi axtarır?” (“Кого ищет луно”) adlı kitabının ölkəmizin sınırlarından qıraqda – Moskvada nəşri ilə yadda qaldı. Bu uğura bütün Gəncə ədəbi mühiti sevindi, təbii. Çünki, Aləmzər xanım bir-birindən daha səmimi, daha doğma uşaq şeirlərinin müəllifi kimi biz yaşdakıların çoxunun uşaqlıqda sevgiylə oxuduğu kitabları Azərbaycan ədəbiyyatı tarixinə bəxş etmişdir.

***
Ötən il xaricdə kitabının nəşrolunma sevincini yaşayanlardan biri də Nüşabə Əsəd Məmmədlidir. Belə ki, yazıçının “Ağ güllərin rəqsi” (“Dance of white flowers”) kitabı “Dumanlı Albion”da – Londonda gün üzü gördü. Xatırladaq ki, müəllifin daha bir nəsr kitabı “Payız tanqosu” (“Autumn Tango”) yenə Londonda (2015-ci ildə) çıxmışdı. Və özəl vurğulamağı gərəkli sayırıq ki, bu kitab Britaniya ilə yanaşı, ABŞ, Fransa və İtaliyada satışa çıxarılaraq, oxuculara təqdim olunub.

***
2016-cı ildə Ofelya Mədətqızının da yeni, sayca altıncı kitabı çapdan çıxdı. “Mən səni özümə qaytaracağam” adlanan kitabda müəllifin şeir və poemaları ilə yanaşı onun yaradıcılığı haqqında qələm yoldaşlarının qeydləri və şairin özünün publisistik yazıları da yer almışdır.

***
Aydın Murovdağlı daim qəlbləri riqqətə gətirən şeirləri ilə ədəbi mühitdə artıq öz imzasını təsdiq etmiş şairdir. 2016-cı il onun sənədli-bədii-publisistik kitabının nəşri ilə yadda qaldı. Gəncə şəhərinin 4 minilliyinə həsr olunan “Keçmişin gələcəyində görüş” adlı kitab AMEA-nın Gəncə bölməsində nəşr olunub. Kitabın elmi rəyçisi AMEA-nın Gəncə bölməsinin akademik katibi Fuad Əliyev, redaktoru Ümbülbanu Hacıyevadır.

***
İstedadlı şair Zahir Şiraninin 2015-ci ildə gün üzü görən “Arzularım çin olaydı…” kitabında şairin müxtəlif illərdə qələmə aldığı şeirlər yer alıb. Zahir Şirani özünə aid olan hissləri elə özü kimi də izah edə bilir… və bu, onun yaradıcılıq uğurunun əsas stimuludur. O deyir ki,

Bircə vücudumda şairlik təbim,
sıxılır kağıza, gülüm, nar kimi…

***
2016-cı ildə YEGANƏ də oxucuları ilə görüşə gecikmədi, onun “Adamlar” kitabı olduqca maraqlı içəriyi ilə diqqəti cəlb etdi. Hələ tələbəliyindən gah “Ruzigar”, gah “Yüksəliş” qəzetlərində, gah “Pirsultan” jurnalında onun imzasına rast gəlirdik. Publisistikası olduqca səmimi idi.

Elə çalışıram ayrılıq anı,
olmasın üzümdə zərrəcə təlaş.

Hə… Bu iki misra “Adamlar” kitabında bizi qaşlarımızı düyünləməyə vadar edən misralardır. Bir qadının qürurunu, o qürur adına nələr edə biləcəyini düşünmək üçün bəs etdi, bəlkə… Gerçəkdən də, YEGANƏ bu iki misrayla gözümüzdə başqalaşdı, filosofcasına bir obraz oldu. Bizi dəhşətə gətirən YEGANƏnin Ulutürk haqqında yazdığı yazılar oldu. Onun bir cümləsi hələ yaddaşımızdadır və hələ yada düşəndə adamın nəfəsini kəsir… O, yazıb ki: “Vulkan kimi, qasırğa kimi, ildırım kimi Xəlil Rza da təbiət hadisəsi idi”!

***
Ötən il yazıçı Fazil Sənan da iki kitabının nəşr sevincini qələm dostları ilə bölüşdü. “Bu mənəm: İmam Cəmilli” adlı kitabda müəllifin çağdaş ədəbiyyatın tanınmış nümayəndəsi İmam Cəmillinin həyat və yaradıcılığına dair fikir və mülahizələri öz əksini tapmışdır. “Gözlə, qayıdacağam” romanı isə maraqlı kompozisiyası, oxunaqlı dili ilə nəzər cəlb edir. Burda müəllif Namiq və Ramellanın məhəbbət xəttini Qarabağ hadisələri ilə birləşdirir… və Azərbaycan oğullarının igidliyini əbədi sevgi nağılı fonunda oxucuya çatdırır.

***
Gülnarə Sadiq 2015-ci ildə iki kitabla oxucularını sevindirdi. Gənclik həvəsi, vətənpərvərlik duyğusu, sevgi çırpıntıları, ən əsası da, humanist duyğuların üstünlük verildiyi mövzular nəsr örnəkləri çərçivəsində “Paralanmış ürək” kitabında, anaya, torpağa, təbiətə ünvanlanmış lirik şeirlər isə “Yuxuların günahı olmur” kitabında ədəbi ictimaiyyətə təqdim olundu. Aprel şəhidi Fərman Əsədlinin həyat yoluna işıq tutan “26 gün” romanı isə 2017-ci ildə nəşr edildi. Həmçinin, Gülnarə Sadiqin şeirləri ötən il DGTYB-nin Gənclər Fondunun dəstəyi ilə həyata keçirdiyi “Ədəbiyyat, musiqi, təsviri sənət və gənclik” adlı 4 aylıq layihəsinin yekunlarına dair “Səs… Söz… Rəng” adlı topluda da yer alıb.

***
Şəmkirdə yaşayan Məhəmməd Turan məktəbi bu il bitirsə də, kitabı ötən il nəşr olundu. “Şeir sevgilim” kitabı bir daha təsdiq etdi ki, istedadın və ədəbiyyatın yaşı olmur. “Şeir yazmağımın hansısa bir xüsusi səbəbi yoxdur. Sadəcə olaraq, əgər insanın içində deyiləsi nə isə varsa, onu ifadə etmək lazımdır. Əks təqdirdə həyata davam etmək mümkün olmayacaq. Və mən …öz hisslərimi qafiyə ilə ifadə edirəm” deyən gənc şairə ədəbiyyatın hər addımda qeyri-adi yollarında uğurlar arzulayırıq.

***
Xəyalə Sevil Bakıda yaşasa da, Gəncə ədəbi mühitinin bir üzvü kimi daim Gəncə və gəncəlilərin diqqət mərkəzindədir. Onun 2015-ci ildə nəşr olunan “Saçlarıma Ay qonub” kitabının ilk təqdimatının Gəncədə olması da məhz dediklərimizin sübutu kimi görülə bilər. Kitabda müəllifin könlündən süzülən lirika yer alıb. Ədəbiyyat sahəsindəki uğurlu fəaliyyətinə görə Azərbaycan Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdünə layiq görülən şair yazır ki:

Bu ağacın payız dərdi başlayıb,
Əlləri qoynunda fikrə gedir.
Yarpaqlar özünü atır budaqdan,
Yarpaqlar, elə bil, intihar edir.

***
Gənc şair, ötən il AYB-yə üzvlük sevincini, bu il də Azərbaycan Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdünə layiq görülmək sevincini yaşayan Oğuz Aydının ilk şeirlər kitabı “Dəniz və qadın” 2015-ci ildə nəşr olundu. Bütövlükdə rəngarəng şeirlərdən ibarət olan kitabı oxuduqca görmək olur ki, lirik örnəklərin məzmunu eşq-insan-dünya fəlsəfəsinə köklənib.

***
Lamiyə İsazadə öz şeirlərini toplu halında 2017-ci ildə oxuculara çatdırdı. “Ömrün bir gecəsi” adlı kitabda toplanan şeirlərdə müəllifin işıqlı, idrakı, bədii boyalarla həmahənglik təşkil edən poetik duyumu oxucuya xoş təəssürat bağışlayır.

***
2014-cü ildən bu yana Oruc Göyçəlinin “Ömür yolları” (şeirlər), Oqtay Abdullanın “Tanrıya da xoş gedər” (şeirlər), İmamverdi Məmmədovun “Məni dünyamdan qoparma” (şeirlər), Mikayıl Yanarın “Qədim Gəncə, yeni Gəncə” (şeirlər), Həsən Göyçəlinin “Nələr keçir ürəyimdən” (şeirlər), Solmaz Çiçəyin “Kəlbəcər həsrətim, Göyçə qəmimdir” (şeirlər), İqbal Babanın “Sönməyən ocaqlar” (roman), Arzu Qayanın “Sevmək demək belə olur” (şeirlər), Tamara İslamqızının “Ünvansız məktub” (şeirlər) kitabı da gün üzü görüb.

***
Son illərdə yeni kitabı çap olunmasa da, Gəncə ədəbi mühitində öz istedadlı qələmi ilə seçilən şair və yazıçılarımız da vardır ki, onlardan biri də Ceyhunə Mehmandır. Gənc şair daim öz qələmi, poetik tapıntıları ilə lirik obrazını oxucusuna sevdirməyi bacarır. O yazır ki,

Mənim taleyimi oğurlayan qız,
İndi mən yalanam, sən isə gerçək.
Sənə oğurluğu həyat öyrədib,
Sənə cəzanı da həyat verəcək!

***
Səadət Ələkbərova öz şeirləri, bədii yükü ilə seçilən misraları ilə dinləyicisini (oxucusunu) heyrətdə buraxa bilir. O, insanı dərin düşüncələrə qərq edən qələm örnəkləri ilə ədəbi mühitin nümayəndələrinin diqqət mərkəzində olmaqla yanaşı, gənc qələm sahiblərinə mənəvi və maddi dəstəyi ilə də seçilməkdədir. Səadət xanım şeirlərinin birində deyir ki,

Açılıb-örtülən qapı ürəyin,
Kirayə mənziltək çox yadlaşmısan.
Sənin gözlərində ümid sevgisi,
Mənim gözlərimdə sən daşlaşmısan…

***
Zeynəb Münzəvi şeirləri ilə tanınsa da, onun esseləri daha çox diqqətimizi cəlb etmişdir. “Tək adam” essesi ilə Zeynəb Münzəvi nasir kimi bacarığını sərgiləyə bilmişdir.

***
“Bu dünya bizimki deyil,
Dərdim, dərdim, yığış gedək!” deyən İradə Aytelin də “Bağışla” adlı şeirlər kitabı son üç ilin ən oxunan kitabları sırasındadır. Nəsrdəki İradə Aytel imzasını isə “Qanlı öpüşlər” kitabı oxucusuna daha çox sevdirmişdi…

***
Gəncə ədəbi mühitinin nəsrindən danışarkən ÜMBÜLBANUnun adını ön sıralarda çəkmək daha məqsədəuyğun olardı deyə düşünürük. “Divardakı şəkil”, “Qırmızı nöqtələr”, “Armud ağacı” kimi hekayələrin müəllifi həyatı olduğu kimi ədəbiyyatda göstərə bilir.

***
Samirə Səma da özünəməxsus səmimi şeirləri ilə seçilməkdədir. Gənc yazar kimi Azərbaycan Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdünə layiq görülən Samirə Səma, növbəti kitabının nəşri üzərində işləyir.

***
Son üç ildə bu məruzənin həmmüəlliflərindən biri – Şəfa Vəli də ədəbiyyat sahəsindəki uğurlarına görə Azərbaycan Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdünə (2015) və Gənclər-İdman Nazirliyinin təsis etdiyi “Respublika Gənclər mükafatı”na (2016) layiq görülmüş, eyni zamanda, DGTYB-nin layihələrində (o cümlədən antologiyaların tərtibində) fəal iştirak edərək, “Fəxri fərman” almışdır.

Mənbə: http://www.kultur.az

edebiyyat-az.com xəbər verir ki, 20 yanvar 2019-cu il tarixində Nizami Kino Mərkəzində “Çarə Sizsiniz” və “Əngəl Sərhəd Tanımaz” komandasının birgə təşkilatçılığı ilə 20 Yanvar faciəsinin 29 cu illiyinə həsr olunmuş tədbir baş tutdu.
Tədbir şəhidlərimizin xatirəsini 1 dəqiqəlik sükutla anmaqla başladı və daha sonra himn səsləndirildi.
Tədbirin aparıcılığı həvalə olunmuş Çarə Sizsiniz komandasının könüllüsü Ülviyyə Mütəllimzadə 20 Yanvar hadisələri haqqında geniş məlumat verdi. Daha sonra Şəhidlərin xatirəsinə hitaf olaraq eşitmə və danışma məhdudiyyətli dostlarla birlikdə hazırlanan video rolik təqdim edildi. Video rolik izlənildikdən sonra keçid üçün bu günün əsas təşkilatçıları olan Çarə “Sizsiniz” komandasının rəhbəri Nur Ülviyyə Həsrətova və “Əngəl Sərhəd Tanımaz” komandasının rəhbəri Həsən Məmmədova söz verildi. Beləki onlar da bu gün haqqında və tədbir haqqında öz fikirlərini bildirdilər. Hər biri öz növbəsində video rolik və bu tədbirin nə üçün işarə dili dilində tərcümə edildiyi, məhdudiyyətli dostlarla birlikdə hazırladıqları haqqında ətraflı məlumat verdilər. Daha sonra isə videonun ərsəyə gəlməsində, işarə dili ilə bağlı məsələlərdə komanda üzvlərinə sonsuz dəstək göstərən sağlamlıq imkanları məhdud uşaqlar üçün 2N li xüsusi internat məktəbinin müəllimi, həmçinin Araxçın MMC/Silent Communication komandasının təlimçi və surdotərcüməçisi olan Könül Quliyeva səhnəyə dəvət olundu. Könül xanım tədbir iştirakçılarını salamladıqdan sonra , bu gün haqqında öz fikirlərini bölüşdü.
Tədbir iştirakçılarına, qonaqlara söz verildikdən sonra isə bu günün ərsəyə gəlməsində əməyi keçən bütün könüllülər tək – tək səhnəyə dəvət edildi. Sonra Çarə “Sizsiniz” komandasının rəhbəri Nur Ülviyyə Həsrətova bu günkü tədbirdə iştirak edən hər bir kəsə öz minnətdarlığını bildirərkən, eyni zamanda bütün tədbir boyu çıxışları işarə dilinə tərcümə edən Araxçın MMC/Silent Communication komandasının surdotərcüməçisi və təlimçisi olan Şamil Sabirzadə xüsusi təşəkkürünü bildirdi. Tədbir Çarə “Sizsiniz” komandasının könüllüsü Günel Cəfərovanın öz yazdığı şəhidlərin xatirəsinə hitaf olan “Şəhid Məktubu” adlı şeirini söylədikdən sonra yekunlaşdı.
Tədbirdə müğənni Elnarə Xəlilova, aktyor Elməddin Cəfərov , Araxçın MMC -nin rəhbəri Fatimə Süleymanova, Koorperasi Universitetinin dəyərli müəlliməsi Firuzə Əliyeva, Silent Communication komandasının könüllüləri, “Əngəl Sərhəd Tanımaz” və Çarə “Sizsiniz komandalarının könüllüləri, xeyriyyəçilər, bir sıra gənclər, məhdudiyyətli dostlar və mətbuat nümayəndələri iştirak edirdi.

19 yanvar 2019-cu ildə Seyfəli Şəhidlər Xiyabanında Azərbaycanın müstəqilliyi uğrunda canından keçən, azadlıq fədailərinin – 20 Yanvar şəhidlərinin anım günü və Azərbaycan Vətən Müharibəsi zamanı torpaqlarımızın müdafiəsi yolunda şəhid olan qəhrəman oğulların fəxarət dolu həyat və döyüş yollarından söz açan “Seyfəli Şəhidləri” kitabının təqdimat mərasimi keçirildi.

Mərasimdə Seyfəli kənd rəsmiləri ilə yanaşı, pedaqoji kollektiv, şəhid ailələri və kənd sakinləri də iştirak edirdi. Tədbir iştirakçıları öncə Seyfəli şəhidlərinin məzarları üstünə tər-çiçəklər düzərək, onların müqəddəs ruhlarını bir dəqiqəlik sükutla yad etdilər. Sonra tədbiri giriş sözü ilə Seyfəli Bələdiyyəsinin sədri Qalib Əhmədov açaraq, sözü “Seyfəli Şəhidləri” kitabının redaktoru və önsöz müəllifi, Azərbaycan Vətən Müharibəsi Veteranları Birliyi Gəncə Bölməsinin sədri, II qrup Qarabağ əlili Bəyanət Qasımova verdi. B.Qasımov keçdiyi döyüş yollarından və qəhrəman şəhidlərimizdən qürurla söz açaraq, gələcək nəsillərə öz tövsiyyələrini verdi. Sonra “Seyfəli Şəhidləri” kitabı haqqında iştirakçıları məlumatlandıraraq, kitabın müəllifi, yazıçı-şair İradə Ayteli yeni kitabı münasibəti ilə təbrik etdi. Çıxışını ““Seyfəli Şəhidləri” kitabı sizin sayca onuncu kitabınız olmasına baxmayaraq, öz müqəddəsliyi və ucalığı ilə daim birinci olacaq, sizin yaradıcılığınızın şah əsərinə çevriləcəkdir” sözləri ilə bitirdi.

Şəhidlərimizin adını daşıyan Faiq Ələkbərov adına Xanallar kənd orta məktəbinin direktoru Narxanım İsrafilova , Ələmdar Ələkbərov adına Abbaslı kənd orta məktəbinin tarıx müəllimi Zemfira Əsgərova, şəhid ailəsi Dilarə Qurbanova Vətənə oğul verməyin müqəddəsliyindən və belə oğulların xalqın başını ucaltdıqlarından qürurla söz açdı.

Məktəblilərin qəhrəman oğullara ithaf olunan şeirlər səsləndirməsi tədbirə bədii rəng qatdı.

Tədbirin sonunda AYB üzvü, şair Elməddin Nicat Azərbaycanın qəhrəmanlıq tarixindən bir daha söz açaraq, fikrini “20Yanvar Azərbaycan tarixinə hüzn deyil, qəhrəmanlıq, fəxarət günü kimi yazıldı, Günümüz mübarək!” alqışı ilə tamamlandı.

Tədbirin sonunda “Seyfəli Şəhidləri” kitabı şəhid ailələrinə hədiyyə edildi.

Nəzarət Qasımov,
Azərbaycan Vətən Müharibəsi veteranı

Mənbə: http://www.kultur.az

Şəhid deyəndə nələr gəlir göz önünə. Cavan, gözəl, gül balalar! Odlar yurdunun körpə fidanları! Həm də ürəyində Vətən, torpaq sevgisi yaşadan mərd oğullar. O oğullar ki, Zərdüştün yandırdığı odun parçası, Babəkin qeyrəti, Koroğlunun hünəridir hər birisi…

Şəhid deyəndə namuslu, ismətli analar gəlir göz önünə. O analar ki, Vətən uğrunda canından keçməyə hazır olan oğullar gətiriblər dünyaya.

Analar yanar, ağlar,
Dərdini qanar ağlar.
Dönər göy göyərçinə –
Yollara qonar ağlar.

Ə.Ələkbərov adına Abbaslı kənd 1 saylı orta məktəbinin beş şəhidi var. Şəhid olanlardan Tariyel İbadov, Şirvan Qənbərov, Elşən Allahverdiyev eyni bir sinifdə oxumuşlar. Mən onların 4-cü sinifdən 10-cu sinfə kimi sinif rəhbəri olmuşam, həm də Azərbaycan tarixini, tarixi, hüquq və ictimaiyyət dərslərini demişəm onlara. Dərs dediyim müddətdə onlara Vətəni sevməyi, göz bəbəyi kimi qorumağı, bir qarış torpağı belə düşmənə verməməyi tərbiyə etmişəm. Bir sinifdə oxuyan 3 şagirdin torpaqlarımızın müdafiəsi uğrunda qəhrəmancasına şəhid olması göz qabağındadır. Ələmdar Ələkbərov və Əhməd Həsənov da bu məktəbin yetirmələri olublar, mən onlara da dərs demişəm. Yaxşı tərbiyə olunan insan harada olur-olsun, onu tikə-tikə doğrasalar belə öz əqidəsindən dönmür. Sevimli şairimiz B. Vahabzadə demişkən:

Yaşamaq yanmaqdi, yanasan gərək,
Həyatın mənası yalnız ondadır.
Şam əgər yanmırsa, yaşamır demək
Onun da həyatı yanmağındadır.

Doğrudan da, şam yanarkən yaşayır, yaşadıqca insanlara, ətrafdakılara işıq saçır. İnsanlar da belə olmalıdırlar. Şəhidlər də belə insanlardandır. Onlar ömürləri boyu elə işıq saçırlar ki, bu heç nə ilə ölçüyə gəlməz. Peyğəmbərimiz Məhəmməd əleyhissəlam belə demişdir: “Şəhidin bir damla qanı alimin mürəkkəbindən ağırdır”. Peyğəmbərimizin bu kəlamı şəhidləri bizim nəzərimizdə daha da yüksəklərə qaldırır.

…Vətən mənı oğul desə, nə dərdim,
Mamır olub qayasında bitərdim.

M.Arazın bu sözləri onlara deviz oldu. Onlar son damla qanlarına qədər vuruşdular, ancaq təslim olmadılar yağı düşmənə.
Şəhidlərimiz bütün Azərbaycan xalqının qəlbində yaşayacaq, onların əməlləri gələcək nəsillərə örnək olacaqdır. Vətən öz şəhid oğullarını heç vaxt unutmur və unutmayacaqdır.

Müəllimi olduğum orta məktəbin bütün müəllimləri belə ruhda, yəni Vətəni göz bəbəyi kimi qoruyan, Vətəni öz ata-anası qədər sevən vətənpərvər oğullar tərbiyə etməyə çalışırıq. Məhz, elə məktəbimiz də elə oğullardan birinin – Ələmdar Ələkbərovun adını daşıyır.

Zemfira ƏSGƏROVA,
Ə. Ələkbərov adına Abbaslı kənd 1
saylı orta məktəbinin tarix müəllimi.

1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecəni çox narahat yatmışdım. Səhər yatağımdan qalxıb, tez eyvana çıxdım. Göyün üzü buludlu idi. Üfüqdə qalmış tünd qırmızı qızartı qara buludlara sarılıb xüsusi bir mənzərə yaratmışdı. Ala-qırmızı, topa-topa buludlar bir-birini qovurmuş kimi üfüqdən uzaqlaşır, səmada toparlaşaraq daha tünd rəngdə göy üzünü tuturdu. Havadan rütubət qoxusu gəlirdi, sanki bu qara buludlar dolu olub yer üzünə səpələnmək istəyirdilər.
Günəş hələ çıxmamışdı, bəlkə də qara buludların seyrəkləşməsini gözləyirmiş kimi üfüqdə daldalanıb qalmışdı. Buludlarsa sakitləşmək bilmirdi, sanki göy ağlamsınırmış kimi göz yaşlarını güclə sıxıb saxlayırdı. Buludlar bir qədər seyrəkləşdikcə günəş şüaları göz vururmuş kimi arabir bərq vurur, yenə buludların arxasında görünməz olurdu.
Mən həmişə bu vaxtlar qoyunları tövlədən çıxarıb növbəyə qoşmaq üçün kəndin içərilərinə aparırdım. Burada həmkəndlilərimlə görüşüb, hal-əhval tuturdum. Bu gün isə onlar məni qabaqladılar. Onların üzündə qorxu, təlaş, hərəkətlərində bir şaşqınlıq vardı. Nəsə soruşmaq istəyəndə biri:
– Müəllim, eşitmisən Bakıda qırğın olduğunu? Ruslar ordu göndəriblər.
Deyirlər ki, çoxlu ölənlər var, yaralananların isə sayı-hesabı yoxdu. Niyə belə eləyirlər axı? Cavan-cavan uşaqları niyə al-qanlarına qəltan edirlər? Görən bizdən nə istəyirlər bunlar?
Mən yerimdəcə donub qaldım. Heç nədən xəbərim olmadığını desəm də, bərk qorxdum. Nə edəcəyimi bilmədim. Bakıda təhsil alan uşaqlarım bir anda gözlərim önünə gəldilər. Başım hərləndi, elə bil bir qədər əvvəl göy üzündə ağlamsınan buludlar dolu olub üstümə tökülürdü. Özümü birtəhər ələ alıb:
– Axı kim deyir bunları? Necə yəni qırğın olub? Ermənilərdi?
– Nə bilək, ay müəllim, biz də sənin kimi, dəqiq bilmirik. “Elektriçka” ilə gələn fəhlələr danışırdılar. Biz də ucundan-qulağından nə eşitmişik onu deyirik.
Tez-tələsik evə qayıtdım. Qonşuların da bu barədə danışdıqlarını görəndə, ta tabım qalmadı. Tez paltarımı dəyişib Bakıya yol aldım. Ən çox oğlum Azərdən narahat idim. İnşaat Mühəndisləri İnstitutunda oxuyurdu. Eşitmişdim ki, «Xalq cəbhəsi» adlanan qrumun üzvləri gəncləri, xüsusən də tələbələri nümayişlərə cəlb edir, könüllü qoşulanlar da olurdu. Azər də tələbə idi, ikinci kursda oxuyurdu. Yəqin ki, o da tələbə yoldaşlarından kənarda qalmazdı. Qızım Şəlalə isə Tibb Unimversitetinin sonuncu kurslarında idi. Hər ikisi Biləcərdə kirayədə qalırdı.
Mən birbaşa Bakıya – qırğının baş verdiyi XI Qızıl Ordu dairəsinə, indiki 20 Yanvar metrosu tərəfə getmək istəyirdim. Yolda maşınımızı – avtobusu saxladılar. Bakıya rayonlardan gələn maşınların buraxılmadığını bildirdilər. Biləcərinin yoxuşunu piyada çıxmalı oldum. «Şamaxinka»ya çatanda gözlərimə inana bilmədim. Gördüklərimi sözlə ifadə eləmək mümkün deyil. Sınıq-sökük, əzik-üzük maşınlardan sanki barrikadalar düzəldilib. Asfaltın üstünə səpələnmiş dəmir, taxta, şüşə parçaları, tankların tırtılları altında əzilib bir-birinə qarışmışdı. Ətraf uzun illərdən bəri təmizlənməmiş zibilxananı xatırladırdı.
XI Qızıl Ordu dairəsinə heç kəsi buraxmırdılar. Mən məcburiyyət qarşısında qalıb Biləcəriyə qayıtdım. Uşaqlarımın kirayədə yaşadıqları evi axtarıb tapdım. Evin qapısı qıfıllı idi. Qonşulardan uşaqlarımı soruşdum. Gecə gəlmədiklərini söylədilər. Mən daha da vahimələnməyə başladım. Şübhələr beynimi sanki ovub dağıdırr, qara-qorxulu fikirlər məni rahat buraxmırdı. Əlimdən isə heç bir iş gəlmirdi. Onda mobil telefon da yox idi. Uşaqlardan necə xəbər tuta bilərdim. Fikir və düşüncələr məni ağuşuna alıb harasa aparmaq istəyir, mənsə elə halsız olmuşdum ki, bir ağır daş kimi səkiyə düşüb qaldım. Handan-hana kimsə mənə yaxınlaşdı, qolumdan tutub qaldırdı. Mənə təskinlik verməyə başladı. A kişi, səbrli ol, Allah kərimdir. Mənim qayınımın qızı da sənin qızınla oxuyur. O da gəlməyib. Yəqin ki, bir yerdədirlər. Harda olsalar indi gəlib çıxarlar. Dur, dur keçək bir stəkan çay iç, uzaqdan gəlmisən, bir az dincini al, yorğunluğun çıxsın.
Biz birmərtəbəli evə keçdik. Haqqında danışdığım adam Vaqif kişi idi. Tez çay gətirtdi. Çay içə-içə söhbətə başlayan Vaqif kişi özü də qorxu, təşviş içində idi. Ötən gecə güllə səsindən, top, fişəng atəşlərindən yata bilmədiklərini təlaşla danışırdı. Elə bu vaxt mənim arxa tərəfimdəki pəncərə şüşələrinin çiliklənib tökülməsi ilə qulağımın lap dibindən keçib, ön divarı deşən güllələrin səsi bir anda baş verdi. Allahın mənə yazığı gəlmişdi. Başımı bir az yana tərpətmiş olsaydım, narahatlığını çəkdiyim tələbə övladlarıma həsrət qalacaqdım. Özü də həmişəlik… Tez dalda yerə çəkildik… Mənə bir stəkan su verdilər. Suyu içib, oranı tərk etdik.
Bir neçə saatdan sonra Vaqif kişi xəbər gətirdi ki, tələbə qızlar bu gecə səhərə kimi yaralıları «Semaşko» adlanan xəstəxanaya daşımaqla məşğul olublar. Sənin qızın Şəlalə də orada olub. Salamatdırlar! Ancaq Azərdən xəbərləri yoxdur. Qızlar deyirlər ki, yaralıların arasında Azərə rast gəlməyiblər.
Düzü, bir qədər rahatladım. Axşama az qalırdı. Mən geri qayıtmalı, evdəkilərə bir xəbər çatdırmalı idim. Axı anaları çox nigaran idi…
Bakıdan rayonlara gedən maşınlar da yolda heç kəsi götürmürdü. Həm də əli avtomatlı hərbçilər maşınları bir-bir yoxlayıb, sonra getmələrinə icazə verirdi. Həmin hərbçilər yerli – azərbaycanlı əsgərlər deyildi. Çox qorxunc, qəzəbli simaları vardı, elə bil gözlərindən qan damırdı. Hündür boylu, iri cüssəli idilər. Adi əsgərlərə bənzəmirdilər. Sonradan öyrənmişdim ki, onlar xüsusi təlim görmüş partizan-zabitlərmiş.
Yolu piyada getməli oldum. Xırdalan dairəsinə yaxın dəmiryolu körpüsünə çatmaqda idim. Hərbçilər bir qara minik maşınını körpünün altında saxladıb yoxlamağa başladılar, dayanıb dincimi almaq istədim. Həm də fikirləşdim ki, saxlanılan bu maşının sahibi bəlkə rəhm eləyib məni öz maşınına mindirdi. Mən bu fikirdə ikən, nə görsəm yaxşıdır? Hərbçilərdən biri avtomatı mənə tuşlayıb, «Dayanma, yoxsa güllələrəm!» deyə uca səslə üstümə çığırdı.
Düzü oradan necə uzaqlaşdığımı indi də təssəvürümə gətirə bilmirəm. Qorxu nə yaman olurmuş… Saxladılan minik maşını da yanımdan ötüb keçdi. Birtəhər Xırdalan qəbristanlığı olan təpəyə gəlib çatdım.
Hava artıq qaralmaqda idi. Yalnız təkbir gələn maşınların işığı yolu işıqlandırırdı. Yolun içi ilə getmək də təhlükəli idi. Arxadan gələn maşın adamı vura bilərdi. Kim kimə idi, kimin kimdən xəbəri olacaqdı ki?! Yoldan kənar gedəndə də adamın ayağına ilişməyən daş, kəsək, məftil və daha nələr qalmırdı. Bir neçə dəfə büdrəyib yıxıldım da. Haldan düşmüşdüm, çətinliklə nəfəs alırdım. Elə bil Allahın mənə rəhmi gəlmişdi. Bir avtobus yanımızda dayandı. Məni və yolda olan bir neçə nəfəri götürdü. Sumqayıta gedirdi. Sumqayıtın girəcəyindəki dairədə düşməli oldum. Bir nəfər də mənimlə düşdü. Rayona tərəf maşın gözləməyə başladıq. Bir tərəfdən yorğunluq, yuxusuzluq digər tərəfdən oğlum Azərdən nigarançılığım bu bir gündə ömrümü on il arxaya atdı. Özümdə deyildim. O gecə evə necə gəldiyim yadımda deyil. Səhəri öyrəndim ki, mənimlə avtobusdan düşən adam rast gəldiyi maşınla məni kəndə qədər gətirib, özü sonra Siyəzən şəhərinə qayıdıbmış.
Gecə qaranlıq olduğundan mən onu tanımamışdım. O isə məni tanıyıb, kim olduğumu bilibmiş. Bu da Allahdandır. Allah yaxşı insanları darda qoymasın.
İndi o günlərdən 29 il ötüb. Düşünürəm ki, Allah məni yenidən yaşadıb. O vəhşi hərbçilərin gülləsinə tuş gətirməyib. Bir də düşünürəm ki, düşmən gülləsindən ölsəydim onda mənim də al qanım azadlıq fədailərinin qanına – şəhidlərimizin qanına qarışardı. Özüm şəhid sayılmasaydım da, qanım Vətən torpağını qırmızı qərənfillərtək bəzəyər, qan izlərim ana torpağımızın bir hissəsində də olsa, naxış olub, qalardı. O ana qədər yaşadığım ömür, sonralar yaşadığım yüz ömrə dəyərdi bəlkə…
Bir də düşünürəm ki, Allahın mənə bəxş etdiyi bu 29 illik ömrə niyə belə acımasız yanaşıram ki… Şəhidlik də bir Allah qismətidir… Yəqin ki, Allah belə məsləhət bilib, məni bugünə qədər yaşadıb. Balalarımızın təhsili, tərbiyəsi işini davam etdirməyini rəva görüb…
…Xəyalım yenə məni çox uzaqlara çəkib aparır. Vaxtilə qardaş sovet respublikaları, sülhsevər Sovet Ordusu adlandırdığımız vəhşilərin barbarlıq hərəkətləri gözlərimin önünə gəlir. «Böyük qardaş» dediklərimizin törətdiyi vəhşiliyi heç cür anlamaq olmur. Bu «böyük qardaş»ın əliyalın «kiçik» bacı və qardaşlarını necə qanlarına qəltan etdiyini, Bakının nefti-benzini ilə hərəkətə gələn tank, top və pulemyotların günahsız insanlara, mülki vətəndaşlara, hətta uşaqlara atəş açmalarına, yaralıları daşıyan təcili yardım maşınlarını güllə-baran etmələrinə nə ad, nə qiymət vermək olar? Bu vəhşiliyi bəşər övladı – insan adlanan məxluq edə bilməz. Bu olsa, olsa erməni terrorizminin türk xalqlarına qarşı yönəldilmiş, planlı şəkildə həyata keçirmək istədiyi mənfur siyasətinin məhsuludur. O vaxtkı Sovet imperiyasının azsaylı millətlərin azadlıq ideyalarını beşikdəcə boğmaq siyasətinin astar üzüdür. Amma buna nail ola bilmədilər, qəhrəman şəhidlərimizin qanı bahasına da olsa, biz azadlığımızı qazandıq. Şəhidlərimiz barmaqlarını öz qanlarına batıraraq, «Vətən”, “Azadlıq» kəlmələrini yazaraq, ölümsüzlüklərini əbədiləşdirdilər. Onların ruhları daima müstəqil Azərbaycanın üzərində dolaşır. Allah şəhidləmizə rəhmət eləsin. Onların ruhları qarşısında baş əymək hər bir Azərbaycan vətəndaşının müqəddəs borcudur.

Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin və Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Rəhbərliyi XanımƏfəndi Sevinc Novruzova, Sizi doğum gününüz münasibətilə səmimi qəlbdən təbrik edir, Sizə uzun ömür, möhkəm cansağlığı, xoşbəxtlik, işlərinizdə, dodaqlarınızdan gülüş, yanaqlarınızdan təbəssüm əskik omlmasın, ədəbi-bədii yaradıcılığınızda bol-bol uğurlar diləyir! Sevib, sevdiyiniz insanların əhatə dairəsində olun! İnşAllah!

Mətbuat xidməti