Bu gün dünya şöhrətli Azərbaycan bəstəkarı, SSRİ Xalq artisti, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı, Dövlət mükafatı laureatı Fikrət Əmirovun (1922-1984) anadan olmasının 100 illiyi tamam oldu.
Fikrət Əmirovun doğum günündə Mədəniyyət Nazirliyinin nümayəndələri, sənətkarın ailə üzvləri, tanınmış mədəniyyət və incəsənət xadimləri Fəxri xiyabanda dahi bəstəkarın məzarını ziyarət ediblər.
Mərasimdə çıxış edən mədəniyyət nazirinin birinci müavini Vaqif Əliyev Fikrət Əmirovu milli mədəniyyətimizin parlaq simalarından biri kimi səciyyələndirib. Bildirib ki, bəstəkar 38 ildir bu dünyadan köçsə də, onun zəngin yaradıcılığı daim bizimlədir: “Fikrət Əmirovun əsərləri ölkəmizdə və xaricdə möhtəşəm teatr və konsert salonlarında səslənərək Azərbaycanın musiqi şöhrətini dünyaya yayır. O, Azərbaycan musiqisini dünya musiqisi ilə uğurlu sintez edərək simfonik muğam janrını yaradıb”.
Bəstəkarın yaradıcılığının həmişə dövlətimiz tərəfindən yüksək qiymətləndirildiyini deyən Vaqif Əliyev qeyd edib ki, ulu öndər Heydər Əliyev ölkəmizə rəhbərliyinin hər iki mərhələsində bəstəkarın yaradıcılığına diqqət və qayğı göstərib. Prezident İlham Əliyevin Fikrət Əmirovun 100 illik yubileyinin dövlət səviyyəsində qeyd olunması ilə bağlı imzaladığı sərəncam da sənətkarın zəngin irsinə dövlət qayğısının davam etdiyini göstərir. Dövlət başçısının sərəncamına əsasən, dahi musiqiçinin yubileyi ölkəmizdə və xaricdə təntənəli şəkildə qeyd olunur. Bəstəkarın 100 illiyinin UNESCO-da qeyd olunması isə təkcə Fikrət Əmirov irsinə deyil, bütövlükdə Azərbaycan mədəniyyətinə olan diqqət və marağın bariz göstəricisidir: “Azərbaycan musiqi mədəniyyətinə parlaq nümunələr bəxş etmiş bəstəkarın zəngin irsi yeni nəsil bəstəkarlar üçün bir örnəkdir. Fikrət Əmirovun xatirəsi qəlbimizdə əbədi yaşayacaq”.
Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının sədri, Xalq artisti Firəngiz Əlizadə çıxışında bəstəkarın simfonik muğam janrının banisi kimi xidmətini xüsusi qeyd edib. Bildirib ki, yaradıcılığı zəngin milli köklərə əsaslanan Fikrət Əmirov Azərbaycan musiqisinin yeni mərhələdə inkişafını təmin edən şəxsiyyətlərdəndir. Onun simfonik muğam və muğam-poema janrlarında olan əsərləri musiqi sənətinin diqqətəlayiq nümunələrindəndir”.
Bakı Musiqi Akademiyasının rektoru, Xalq artisti Fərhad Bədəlbəyli bəstəkarın 100 illik yubileyinin yüksək səviyyədə qeyd olunmasına görə dövlətimizə təşəkkürünü bildirib. Diqqətə çatdırıb ki, Fikrət Əmirovun simfonik muğamları dahi dirijorların idarəçiliyində səslənib: “Bütün dünya onun əsərlərini ayaq üstə alqışlayıb. Amerikalı dirijor L.Stakovski Fikrət Əmirova yazdığı məktubda demişdi: “Sizin əsərlərinizi Amerikanın bir sıra şəhərlərində ifa etdim. Sizin əsərlərinizdən sonra konserti davam etdirmək mümkün deyil. Ona görə ki, insanlar ayaq üstə durub sizin əsərinizi alqışlayır. Bu gündən sonra mən sizin əsərlərinizi həmişə konsertin sonunda ifa edəcəyəm”. Bu sözlər bir daha göstərir ki, Fikrət Əmirov Azərbaycan musiqisini dünya musiqi inciləri sırasına daxil edib. Vaxtilə bu əsərlərin unudulacağını deyən insanlar bu gün görürlər ki, bəstəkarın milli musiqiyə söykənən əsərləri uzaq Amerikadan Yaponiyaya qədər bir çox səhnələrdə Azərbaycan musiqisinin təntənəsini təqdim edir”.
Çıxışlardan sonra bəstəkarın məzarı önünə əklil və gül dəstələri düzülüb, xatirəsi ehtiramla yad edilib.
Xatırladaq ki, Fikrət Əmirovun “Min bir gecə” baleti dünya musiqi xəzinəsinin inciləri sırasına daxildir. Bəstəkar həmçinin musiqi mədəniyyətimizə konsert janrının da yaradıcısı kimi daxil olub. Əsasını qoyduğu simfonik muğam janrı “Şur”, “Kürd ovşarı” və “Gülüstan – Bayatı-Şiraz” kimi dəyərli əsərlərlə təmsil olunub. “Nizami” simfoniyası, doğma vətəni tərənnüm edən “Azərbaycan kapriççiosu”, “Azərbaycan süitası”, “Azərbaycan qravürləri” sənətkarın zəngin irsinin dəyərli səhifələrini təşkil edir.
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru
Ömrümün birçək vaxtıdı, Yaşımın çiçək vaxtıdı, Sevgimin ləçək vaxtıdı, Ay ömrümü alan adam.
Ürəyimlə məzələndim, Eşqim üçün çox ələndim, Bu sevgim üçün diləndim, Ay ömrümü alan adam.
Nə olum həvəsim qalıb, Nə ölüm həvəsim qalıb, Səndən özgə kimsəm qalıb? Ay ömrümü alan adam.
Qış bəxtimə xoş kimiyəm, Bir az əliboş kimiyəm, Öz ömrümə bir günüyəm, Ay ömrümü alan adam.
Gündüzümün gözü qara, Can kəlməmin üzü qara, Kəfən adlı bezim qara, Ay ömrümü alan adam.
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru
Üzülməyən sevgimizin, ürəyini niyə üzdük?! Özümüz də heç bilmədən, Yolumuzu tərsə düzdük.
Yol gözləyən izimizin, Dedik həsrət, kədər bizim, Şirin dadan sevgimizin, Badəsinıə acı süzdük.
Kim uduzub, kim nə udub, Şirin anları unudub, Fələyin əlindən tutub, Özümüzə tale yazdıq..
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru
Buz bağlayan yollarını, Nəfəsimlə əridəydim. Bu ağlayan sevdamızı, Gücüm çata, kiridəydim.
Bir dünyalıq can oduyam, Duyğuların qanadıyam, Mən sevginin öz adıyam, Göydə sevib, yerə dəydim.
Yaz dərdimi, yaz aramla, Nə yaşayım bu yaramla, Vüsalımı damla-damla, Ürəyinə yeridəydim.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyi (AYB) Gənclər Şurasının üzvü, Prezident təqaüdçüsü, Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin (DGTYB) maliyyə sədri, şair Habil Yaşarın “Yeddinci ayın yeddisi” adlı yeni kitabı işıq üzü görüb.
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi.
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun Elmi Şurasının 4 oktyabr 2022-ci il tarixli (6 saylı protokol) qərarı ilə Mətbuat tarixi və publisistika şöbəsinin müdiri, filologiya elmləri doktoru, professor Vüqar Əhmədin “Hayrettin Hoca” monoqrafiyası nəşr edilib.
Kitabın elmi redaktoru AMEA-nın prezidenti, akademik İsa Həbibbəylidir. “Ön söz”ün müəllifi Ədəbiyyat İnstitutunun icraçı direktoru, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Mehman Həsənli, redaktoru böyük elmi işçi Dilbər Rzayevadır. Rəyçiləri professor, şair Elçin İsgəndərzadə, Ədəbiyyat İnstitutunun Mətbuat tarixi və publisistika şöbəsinin aparıcı elmi işçisi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Gülbəniz Babayeva və şair, tədqiqatçı, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü Qardaş Əlişoğludur.
Professor Hayrettin İvginin elmi-ədəbi fəaliyyəti haqqında monoqrafiya “Ecoprint” nəşriyyatında 200 səhifə ilə çap olunub. Türk Dünyasının şöhrətli alimi, akademik Hayrettin İvginin yaradıcılığı çoxşaxəlidir. O həm folklorşünas alim, araşdırmaçı, ədəbiyyatşünas, həm də tarixçi-etnoqrafdır. Əgər onun yazdığı lirik şeirləri ayrıca bir poetik məziyyət hesab etsək, Hayrettin bəyin yaradıcılığının ümumi mənzərəsini tamamilə əhatə etməkdən ötrü, bəlkə də, onlarla kitab yazmaq lazım gələr. Bu səbəbdən də müəllif onun yaradıcılığı ilə sadəcə yığcam şəkildə oxucuları tanış etmək istəyib. Professor Hayrettin İvginin dəst-xəttinin nə qədər gerçək olduğunu təsdiqləməkdən ötrü Vüqar Əhməd bu monoqrafiyada bir sıra tədqiqatçıların, elm adamlarının kitablarından, məqalələrindən, yazılarından faydalanaraq, eyni zamanda arxiv sənədlərinə istinadən öz araşdırmalarını və fikirlərini ümumiləşdirərək bu
əsəri meydana gətirib.
Kitab geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulub. Monoqrafiyadan türk filologiyası ilə məşğul olan bakalavr, magistrant, doktorant, eləcə də tədqiqatçı alimlər faydalana bilər.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyi və AMEA-nın Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu filologiya elmləri doktoru, professor Şirindil Alışanlının 70 illiyi ilə bağlı tədbir keçirir.
Tədbirdə Xalq yazıçısı Elçin Şirindil Alışanlının yardıcılığı barədə məruzə edəcək.
Tədbir 2022-ci il noyabr ayının 25-də saat 14:00-da AYB-nin Natəvan adına klubunda keçiriləcək. Maraqlananlar iştirak edə bilər.
Canlılar içərisində yeganə canlı insandır ki, öləcəyini bilir. Yəni bu mahiyyəti ali də olmasa, dərk edir. Orta ömürlü bir insan özü ölənədək çox dəfnlər görür. Gözləri ilə görür ki, insanı axırda aparıb 2-3 m² torpağa atıb üzərini də torpaqlayırlar.
Əslində, ölümün nə olduğunu bilməyən canlılar insanların etdikləri rəzillikləri etməlidirlər. Şirlər rüşvət almalıdırlar. Canavarlar mülkiyyət hərisi olmalıdırlar. Fillər təbiəti məhv etməlidirlər. Amma bütün bunları onlar yox, öləcəyini bilən insanlar edir.
Öləcəyini bilməyən bütün canlılar bir parça qarınlarını doyurduqdan sonra çəkilib kənardan həyatı seyr edirlər. Günəşə baxırlar, çayları keçirlər, çəmənlərdə gəzirlər.
Öləcəyini bilən insan isə bütün ömrünü acgözlüyə sərf edir.
Ağdanın işğaldan azad olunmasının 2-ci ildönümü münasibəti ilə
Ağdam mənimçün həssas nöqtələrdən olub. Zabit kimi gəncliyimi Ağdam səngərində keçirməyim, əsgərlərimlə metr-metr səngər qazaraq daha irəliyə post çəkərək vətən torpağının metrlərlə azadlığına sevinmək və s. doğmalaşdırmışdı. Öldürdüyümüz düşmən, verdiyimiz şəhid mənə ağdamlı günləri şərəfli ömrə çevirmişdi.
Hə, özümü sumqayıtlı saysam da, Cəlilabadda doğulsam da, süd anam ağdamlı olub deyə bir az da qürur məsələsi olmuşdu.
Yazdığım qeydsə elə orada ərsəyə gəlib.
BİR ZAMANLAR AĞDAMDA
I
Əsgər sinəsi axtarır
isinməyə
fevral şaxtasından
üşüyən güllə.
Elə fevral ayı olardı o əsgərin özünü gülləyə vətən etməsi… “Sağ qalan varmı?!” şeirimdəndir bu parça. Elə şeirlər kitabımın adı da”Sağ qalan varmı?!” idi.
Ağdamda səngər həyatımız davam edirdi. Ötən ildən, Vətən Müharibəsindən fərqli olaraq metr-metr səngər irəli çəkməyin sevincini yaşayırdıq. Hər dəfə bir neçə metr irəli səngər çəkmək bizə hansısa kəndi azad etməyin sevincini verirdi. Daha irəlidə post qurmaqsa sanki bir rayon, şəhəri azad etməyin ekstazını yaşadırdı. Bu səngərlərin çəkilməsini zamana böləndə, düşmən qarşısında gecələrlə səngər qazmaq sanki iynəylə eşələnmək idi. Bəzən bir neçə metr irəli səngər çəkmək günlərlə də deyil, aylarla zaman alırdı. Əlbəttə, bu səngər çəkmələr itkisiz başa gəlmirdi. Nəmirli və Şurabad kəndinin sol cinahı tərəfdə bu dəfə digər bölməyə tapşırılmışdı səngər işi. Gecə vaxtı və snayper gülləsi bir gəlinliyi əbədi sahibsiz qoydu. Bir sevən qızın arzularını özüylə birgə apardı. Bəlkə də düşmən silahında üşüyən güllə əsgər sinəsində qızınmağa yer axtarırdı. Beləcə bu şeirim meydana gəldi.
Həyat bu qədər fanidir, kiminsə sevərək oxuduğu, kiminsə həzz aldığı şeirlərin altında hansısa faciə, ananın göz yaşı və ya qan dayanır.
ıı
“alo, alo, alo…”
İllərdi gecələr yuxudan təngənəfəs oyanırdım. Bəzən tər içində, bəzənsə boğulmaq üzrəykən… Bu oyanmalar 2010-cu ilin əvvəlindən 2020-ci ilin sentyabrına kimi davam etdi. Əvvəlki illər hər gecə, sonra həftədə bir, sonrasa, ayda 1-2 dəfə yuxularıma haram qatan bir qız idi. Üzünü görmədiyim, heç zaman rastlaşmadığım bir qız. Daha doğrusu, bir qızın səsi. O, heç nə danışmır, hesabını bilmədiyim sayda “alo, alo, alo…”. Yuxularıma haram qatan bu “alo”lar idi. Axı, kim idi bu qız, niyə hər gecə yuxularımda “alo” deyərək qışqırır və mənə əzab verir?!
Vətən müharibəsi məni bu əzabdan qurtardı. Daha o yuxuları görmürəm, kimsə yuxumda “alo” deyə qışqırmır. İndi öz əzablarım, öz yaşantılarım, bu müharibədə gördüklərim yuxumu qarışdırır. Vətən müharibəsi təkcə Qarabağı deyil, məni o qızdan, o səsdən xilas etdi.
2010-cu ilin qışı… Ağdam. İşğal olunmuş kəndlərin qarşısı… Səngər həyatımız davam edir. Burada başını səngərdən qaldırmaq ya hansısa snayperin sinəsinə medal taxmaqdır, səngərdən qırağa çıxmaqsa, ayaqlarını minalar üstündə unutmaq.
Niyə 2010-cu ilin hadisələrindən indi bəhs edirəm – deyə bilərsiniz. Keçmişdə etdiyim qaralamalarıma maraq Vətən müharibəsi zəfərindən sonra maraq oyatdı. Həm də əvvəl bunlara elə də həvəsli deyildim. Çünki məğlub bir ölkənin səngər həyatından bəhs etməyi ya özümə yaraşdırmır, ya da utanırdım. Axı kimə nəyi sübut edəcəkdim? Utanırdım… Məğlub bir ölkənin zabiti kimi xatirələr dərc etməkdən. Eləcə səngər şeirlərimlə ovunurdum. Hə, bu müharibə məni həm şeirlərlə ovunmaqdan, həm də yuxularımdakı qızın səsindən xilas etdi…
Müşahidə postunda duran əsgər anidən qışqırdı; – “Komandir, erməni”. Dərhal müşahidə postuna çıxdım. Postda ermənini görmək sizə nə qədər qəribə gəlsə də, arzuladığın əzizini görməklə müqayisə edə bilərdim. Yox, yox, o ermənini bağrımıza basmaqçün deyil, gülləyə tuş etməkçün.
Tr-8-lə müşahidə apardıq. Bir əli cibində, birindəsə telefon qulağına söykəyərək hərəkət edir. Hərəkət edir deyirəmsə, gövdədən yuxarını görürük. Özünü o qədər itirib ki, düşmən valının arxasından çıxdığının fərqində deyil. Axı, adam kiminlə belə danışıb dünyanı unudub öz səngərini tərk edə bilər? Anasımı, sevgilisimi, bacısımı? Onun özündənrazı, tərki dünya olaraq harda olmasını unutması adamın ağlına yalnız sevgilisini gətirə bilir. İnsan onun etdiklərini sevgilisi ilə danışanda edə bilər…
Bu qədər danışmağıma baxmayın, bu qədər düşüncə bir an ərzində baş verir. Vuraq? Ani olaraq beynimin içindəki düşüncələr mənə imkan vermir? Bəlkə danışdığı adam anasıdır? Və həmin vurulsa… Ya da sevgilisi? Bu elə ən böyük sevgi qətliamı olar. Telefonun qarşısındakı şəxsin o vurulduğu an keçirəcəyi hissləri ağıla gətirmək belə mümkün deyil. Bəs, o əsgərin yerində biz olsaydıq? Danışdığımızsa sevgilimiz, anamızdırsa?
Bəlkə də, bütün bu düşüncələr bir saniyəlik zaman intervalı olmadan ildırım sürətilə beynimin bir guşəsindən keçir. Amma…
Erməni əsgəri ordadırsa, əminəm ki, bizi görsə, böyük sevinc hissi ilə vurardı. O burdadır ki, o ona görə vurar ki, bir azərbaycanlının vurulması onunçün medaldır, məzuniyyətdir, özgüvən hissidir, gələcəkdə karyerada yüksəlişdir, məclislərdə özünün və qohumlarının bu hadisədən genələ-genələ danışması, erməni TV-lərində bol-bol öz qəhrəmanlığından danışmaqdır.
Vuraq? Snayper başından nişan aldığını bildirir. Vur!..
Səngərdə əsgərlərimiz atışdan sonra “ura!” deyə qışqırır, sevinir, sonrasa ani boşluq. Rabitə ilə koordinatı verib məruzə edirik. Atəşkəs dövründə belə atışlar zamanı koordinat məruzə olunur, vurulmanın dəqiq olub-olmadığını gözləyirdik. Bizə lazım olan xəbərin təsdiqlənib-təsdiqlənməməsidir. Bir neçə saat gözləyir, bu hadisənin nə ilə sonuclanacağından səbrsizlənirdik. Amma nə deyilsə də, atışdan sonra onun necə yerə sərildiyinin gözümüzlə şahidi olduq, axı, – deyirəm özüm-özümə.
Axşama yaxın rabitə ilə xəbər verilir ki, verdiyiniz xəbər təsdiqini tapıb, vurmusunuz. Sevinclər yenidən artır… Qeyd olunası xəbərdir. Həmin gecəni aşağıdan gətirtdiyim yeyib-içməklə qeyd edirik. Bir növ səngərdə bu xəbərə əsl qonaqlıq verirəm. Ölüm xəbərinə sağlıqlar deməklə. Səhv etmirəmsə, Dövlət radiosunun axşam buraxılışıdır. Verilən xəbər sağlıqlarımıza qoşulur. Atəşkəs pozulub, düşmən təxribatının qarşısı alınıb, düşmən hərbi qulluqçusu “…” məhv edilib.
(Əlbəttə, istəyən şəxslər bu adı, yeri və s. arxiv materialına əsasən əldə edə bilər. Burada bu məlumatı, adı olduğu kimi vermək həm etik, həm də bəzi məsələlərə görə doğru olmadığından hallandırılmır).
Səngərin bir köşəsinə çəkilirəm. Kimsənin məni görməyəcəyi bir küncünə. Özümdən asılı olmadan ağlayıram. Bütün gecəni. Həm sevinmək, həm də ağlamaq. Axı mən kimə ağlayıram belə? Məni ağladan kimdir, hansı hisslərdir? Kimə ağlayıram belə? Ölən erməniyə, ölən sevgiyə, yoxsa nəyə? Bəlkə elə özümə? İçimdə qopan fırtınaya cavab tapa bilmirəm…
O gündən sonra yuxularımda kimsə, daha doğrusu, bir qız “alo, alo” deyərək qışqırır. Mənsə təngnəfəs, tər içində oyanır, mətbəxə keçir, su içir, bəzən ağlayır, bəzənsə siqaret yandırırdım… 2020-ci ilin sentyabrına kimi… Məni kölgə kimi izləyən o qız, o səs qeybə çəkilib. Artıq öz əzablarımı görürəm, öz əzablarım yuxudan oyadır məni…
…Yenə belə əmr verə, yenə belə edərdimmi? Mütləq ki, bəli. Yenə öldürərdik, yenə bu ölüm xəbərinə qonaqlıq verərdim, yenə də səhərə kimi ağlayardım…
III
Səngər şəhidi
Tağım komandiri kimi iki kəndin qarşısındakı mövqeləri qorumaq bizim heyətin üzərinə düşür. İki həftədən bir yerdəyişmə olur. Gah bu iki kənddən birinin, gah da o birinin qarşısındakı səngərlərdə oluruq. Hər kəndin qarşısında üç post var. Hər tağıma üç post düşürdü. Bir postda bir tağım komandiri ilə bir manqa, digərində tağım komandirinin müavini(gizir) ilə digər manqa, üçüncü postdasa MAXE-nin başçılığı üçüncü manqa. Bu üç posta postlar başılıçığı dövründə üç kərə erməni vuruldu. Daha doğrusu təsdiqlənən vurulmuş erməni sayı üç oldu.
Həmişə içimizdə bir qorxu vardı, bunun bir bədəli nə zamansa olacaq…
Təzə tərxis olunmuşdum. Bir neçə gün keçmişdi. Çavuşlarımızdan Məmmədova zəng etdim. Dəfələrlə zəng çatmadı. Zabit yoldaşımız Xantəmirova zəng etdim, Məmmədov şəhid olub cavabıyla qulağım cingildədi…
Bədəl verilmişdi…
Ağdam torpağı bərəkətli və bolsulu idi. Yağışlar vaxtı, qar əriyəndə bütün axıntı səngərə dolurdu. Bəzən səngərdə su dizə çatırdı. Beləcə, nə hərəkət etmək olurdu, nə də yemək təminatı düzəməlli. Çörək də belə havalarda palçıq qarışıq olurdu. Bir növ peç üstündə palçıqlı çörəyi yenidən bişirərək yeyirdik. Əvvəlki vaxtlarımızda restoranda yediyimiz çörəkdən daha dadlı idi o palçıq-çörək.
Hə , onu deyirdim, belə havalar, palçıqlı, yağışlı günlər ermənilər üçün ov vaxtı, qisas günləri olurdu. Çünki yağışdan sonra səngərlər, üstü, bermalar dağılır. Bizsə o səngərləri, bermaları yenidən düzəltməyə çalışırdıq. Belədə gülləyə tuş gəlməmək şans məsələsi olurdu. Bununçün gecə vaxtları seçirdik. Həmin dövrün texnoloji vasitələri indiki qədər deyildi, amma hər zaman gecə görmə cihazından istifadə etmələri mümkün idi. Necə ki, bəzən istifadə etmişdilər. Ya da təsadüfi səngər boyu səpələmə atəşə tutmaq.
Çavuş Məmmədov da belə günlərin birində boğazından vurularaq şəhid oldu.
ıv
Ev yıxan şərab çənləri
Ağdamda sovet dövründə üzümçülüyün hansı formada inkişaf etdiyini bilirsiniz. Mövqelərin qarşısında iki böyük keçmiş çaxır çəni var idi. Hündürlüyü 10metrdən çox olardı. Gedəndə öyrənmişdim ki, adətən o çənlərin üzərində ermənilər snayper yerləşdirir…
Elə snayper atışları da məhz ordan olurdu çox vaxt.
O çaxır çənləri çox evə od salmışdı…
Bəlkə simvolikdir, şərab müharibəsiz də, mülki həyatda da çox evi yıxıb…
V
Biz qaldırırıq, onlar vurur
Üzümlük deyilən ərazi vardı. Səngər irəli çəkməklə həmin üzümlük ərazisində mövqemiz ermənilərin bölük dayaq məntəqisinin 26 metliyinə çatmışdı. Gecələr orada “pasinka”lardan müşahidə postu qaldırırdıq. Səhərsə ermənilər oranı qumbaratanlardan atəşə tuturdu. Belə hallar, belə “hərbi oyunlar” dəfələrlə təkrarlanırdı; Biz gecələr qaldırırdıq, onlarsa gündüzlər vururdu…
VI
Ay piri…
Gizirimiz, tağım komandirinin müavini Əmirxanovla hərbi münasibətlərdən əlavə səngər dostluğum da vardı. Mənə qısaca olaraq Piri deyirdi. Ya da uzaqdan çağıranda “ay piri” deyə. Bəzən bir-birimizi bərk çağıranda cəmi bir neçə metrlik məsafədə bizim adları yəqin ki, ara-sıra eşidirdilər qarşı tərəfdə…
Üzümlük dediyim ərazidən keçəndə qarşı tərəfdən eşitdiyim səs tüklərimi biz-biz etdi. Ay piri, Ay piri; qışqırırdılar erməni valının arxasından.
Səngər həyatımdan sonra Piriyev Emin Emin Piri imzasına çevrildi beləcə. Piri adı gizirimizin mənə müariciətindən sonra doğmalaşmışdı. Qarşı tərəfindən səsləməsindən sonrasa “PİRİ” şeirlərimin imzasına çevrildi.
Noyabrın 24-27-də Tunisdə keçiriləcək 42-ci Beynəlxalq Poeziya Festivalında ölkəmizi Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin rəhbəri İntiqam Yaşar təmsil edəcək.
AZƏRTAC xəbər verir ki, dünyanın bir çox ölkələrindən ədəbiyyat nümayəndələrinin iştirakı ilə təşkil olunacaq tədbir Tunisin Tozour şəhərində keçiriləcək.
Tədbirdə şeirlər oxunmaqla yanaşı, həmçinin müxtəlif panellərdə ədəbi müzakirələr təşkil olunacaq. Səfər Gənclər və İdman Nazirliyinin dəstəyi ilə təşkil olunacaq.
Gənclər təşkilatlarının layihələrinin qismən maliyyələşdirilməsi ilə bağlı Gənclər və İdman Nazirliyi tərəfindən elan olunmuş müsabiqənin qalibi olan Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi (DGTYB) tərəfindən təqdim olunmuş “Nizami Gəncəvi dühası Türk dünyası gənclərinin gözü ilə” layihəsinin icrasına başlanılıb. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı bu barədə DGTYB-nin sədri İntiqam Yaşara istinadən məlumat verir.
“Böyük Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvi irsi, Nizamişünaslıq daha çox Sovet dövründə akademik səviyyədə tədqiqata cəlb edilib. Müstəqillik dövründə də Nizaminin geniş tədqiqat obyekti olan əsərləri daha çox orta və daha yuxarı yaş qrupuna daxil tədqiqatçıların akademik yanaşmalarının, elmi incələmələrinin istinad nöqtəsi kimi xarakterizə olunub. Bu da, təbii olaraq, daha geniş auditoriyalaraın, günümüzdə geniş oxucu kəsiminin, əsas etibarı ilə gənclər kəsiminin tam da diqqəti mərkəzində sayıla bilmir. Nizami Gəncəvi yaradıcılığı akademik-elmi yanaşmaların şəkilləndiyi, boy atdığı istiqamət üzrə və yaradıcılıq örnəklərinin yenidən mütaliəsi və müasir texnoloji yanaşmaların tələblərinə uyğun şəkildə səsləndirilməsi, tirajlanması baxımından həm ölkəmizdə, həm də Türk dünyasının digər ölkə və topluluqlarında gənclərin diqqətini çəkməlidir.
Danılmaz faktdır ki, bütün dövrlərdə həqiqi Nizamişünaslar, Nizami Gəncəvi yaradıcılığının araşdırmaçıları, bu misilsiz dünya ədəbiyyatı şedevrinin aşiqləri olub, bütün bu sadlananlar əsas verir ki, Nizami irsinə yenidən, daha dərindən, daha üfüqügeniş şəkildə yanaşılsın”, – təşkilatdan bildirilib.
Qeyd edək ki, layihə çərçivəsində Türk ölkə və topluluqlarından olan araşdırmaçı yazarların məqalələrindən ibarət kitabın çap olunması, layihə ilə bağlı sosial çarxın çəkilişi nəzərdə tutulur. Layihənin yekununda çap olunmuş kitabın geniş ictimaiyyətə təqdim olunması nəzərdə tutulur.
Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Azərbaycan Respublikasının Prezident Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Sumqayıt Bürosunun Rəhbəri Şair-publisist İbrahim İLYASLI Fikrət Sadıq adına “İşıq” mükafatına layiq görülüb.
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi.
Mədəniyyət Nazirliyinin “Şuşa mədəniyyətinin inciləri” layihəsi müxtəlif bölmələr üzrə təqdimatlarla davam edir. “Şuşa İli” münasibətilə həyata keçirilən layihənin “Şuşanın simaları” bölməsinin növbəti təqdimatı maestro Niyaziyə həsr olunub.
Dünyaşöhrətli dirijor, bəstəkar, ictimai xadim, SSRİ Xalq artisti, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı Niyazi Zülfüqar oğlu Tağızadə–Hacıbəyov 1912-ci ildə avqustun 20-də Tbilisi şəhərində dövrünün tanınmış bəstəkarı Zülfüqar Hacıbəyovun ailəsində anadan oluub. Əslən Şuşalıdır.
O, Azərbaycan bəstəkarlarının bir çox simfonik və musiqili səhnə əsərlərinin kantata və oratoriyalarının ilk ifaçısı olmaqla yanaşı, bu əsərlərin təqdimatında özünəməxsus orijinal ifaçılıq üslubu yaradıb. Azərbaycan milli dirijorluq məktəbinin formalaşması onun adı ilə bağlıdır.
Xosrov və Şirin” operasının (1942), “Çitra” baletinin (1961), “Zaqatala süitası” (1934), “Qaytağı” (1939), “Konsert valsı” simfonik əsərlərinin, “Rast” simfonik müğamının (1949) “1920-ci ildə” opera-kantatasının, simfonik orkestr üçün “Rəqs süitası”nın, Hindistan yazıçısı Rabindranat Taqorun əsərləri əsasında yaratdığı “Çitra” baletininin (1962) və sairə musiqi əsərlərinin müəllifidir.
Niyazi Z. Hacıbəylinin “Aşıq Qərib”, Ü. Hacıbəylinin “Arşın mal alan” və s. əsərlərinin yeni redaksiyalarını hazırlayıb, Azərbaycan xalq mahnılarını (“Xumar oldum”, “Qaragilə”, “Ay bəri bax”, “Küçələrə su səpmişəm” və s.) simfonik orkestr üçün işləyib, 1935-ci ildə “Rast” və “Şur” muğamlarını nota salıb.
Niyazi 1934-cü ildə “Zaqatala süitası”nı yazıb, 1944-cü ildə iki hissəli “Qəhrəmanlıq” simfoniyası üzərində işini bitirib. Azərbaycan musiqisində ilk simfonik əsərlərin müəlliflərindən olan Niyazi milli simfonizmin təşəkkülü və inkişafında əhəmiyyətli rol oynayıb.
İfaçılıq sənəti tanınmış sənətkarlar D. Şostakoviç. Ş. Q. Şarayev, K. Sekki, B. Tarcan, V. Dobiaş və b. tərəfindən yüksək qiymətləndirilən Niyazi Azərbaycana qayıdaraq Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının bədii rəhbəri və baş dirijoru təyin edilib.
Niyazinin “Konsert valsı” və s. simfonik əsərləri, fortepiano ilə orkestr üçün konserti klassik musiqi əsərləri hesab olunur. O, “Təbrizim”, “Dağlar qızı”, “Vətən haqqında mahnı”, “Arzu” mahnılarının müəllifidir. Niyazi Ə. Haqverdiyevin “Dağılan tifaq”, C. Cabbarlının “Almas”, S. Vurğunun “Vaqif”, A. Korneyçukun “Polad qartal” dram tamaşalarına, həmçinin “Almas”, “Kəndlilər”, “Fətəli xan” və s. kinofilmlərə yazılan musiqilərin müəllifidir.
Niyazi 1984-cü ildə avqustun 2-də Bakı şəhərində vəfat edib.
Özbəkistandakı Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzindən verilən məlumata görə Özbəkistan Respublikasının Prezidenti Şavkat Mirziyoyevin göstərişi ilə Türk dövlətlərinin şair və yazıçılarının əsərləri Özbək dilinə tərcümə olunmuş “Türk ədəbiyyatının inciləri” adlı 100 cildlik kitablar seriyası Daşkənddə “Özbəkistan” nəşriyyatında çap edilib.
Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurasının 2019-cu il oktyabrın 15-də Azərbaycanın paytaxtı Bakı şəhərində keçirilən VII Zirvə toplantısında irəli sürülən təkliflər əsasında Özbəkistan Respublikasının Prezidenti Şavkat Mirziyoyev “Türk ədəbiyyatının inciləri” adlı 100 cildlik kitablar seriyasının hazırlanması və nəşri ilə bağlı göstəriş verib.
Özbəkistan Yazıçılar Birliyi və Elmlər Akademiyası tərəfindən hazırlanmış çoxcildlikdə ümumi Türk ədəbiyyatının ən yaxşı nümunələri, Özbəkistan, Türkiyə, Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, eləcə də Türkmənistan və Macar ədəbəbiyyatına dair 629 görkəmli şair, yazıçı və mütəfəkkir əsərləri öz əksini tapıb.
Azərbaycan ədəbiyyatından Nizami Gəncəvi, İmadəddin Nəsimi, Məhsəti Gəncəvi, Əfzaləddin Xaqani, Məhəmməd Füzuli, Molla Pənah Vaqif, Heyran xanım, Natəvan, Seyid Əzim Şirvani, Hüseyn Cavid kimi 200-ə yaxın klassiklərimizin, şair və yazıçının yaradıcılığı ilə 16 cilddə təqdim olunur. Çoxcildlikdə yer almış Azərbaycan əsərlərində Özbəkistandakı Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin ədəbiyyatımıza dair tərcümələrindən də geniş istifadə olunub.
“Türk ədəbiyyatı inciləri” əsərlər toplusunda Məmməd Səid Ordubadi, Məhəmməd Hadi Mirzə Ələkbər Sabir, Cəlil Məmmədquluzadə, Səməd Vurğun, Mirzə İbrahimov, Əhməd Cavad, Süleyman Rüstəm, Almas İldırım, Mikayıl Müşfiq, Rəsul Rza, Nəbi Xəzri, Bəxtiyar Vahabzadə, Xəlil Rza, Anar, Ramiz Rövşən, Sabir Rüstəmxanlı, Elçin, Yunus Oğuz, Ramiz Əskər, Səlim Babullaoğlu, Firuz Mustafa, Qənirə Paşayeva, Əkbər Qoşalının əsərləri də yer alıb.
Özbəkistanda bu möhtəşəm layihənin yaradılmasında 200-dən çox tərcüməçi, 100-dən çox ədəbiyyatşünas və mətnşünas, yazıçı, redaktor və rəssam iştirak edib. Kolleksiya 200 min nüsxə tirajla Daşkənddə çap olunub.
Cari ilin 22 noyabr tarixində Özbəkistan Dövlət Şərqşünaslıq Universitetində Türk dövlətlərinin Özbəkistandakı Səfirlikləri və Mədəniyyət Mərkəzlərinin iştirakı ilə sözügedən layihənin və nəşrlərin geniş təqdimatı keçiriləcək.
Azərbaycanı tədbirdə Özbəkistandakı Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin direktoru, Səfirliyin birinci katibi Samir Abbasov təmsil edəcək.
Özbəkistandakı Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzindən verilən məlumata görə Özbəkistan Respublikasının Prezidenti Şavkat Mirziyoyev “Türk ədəbiyyatının inciləri” adlı 100 cildlik kitablar seriyasının hazırlanması və nəşri qardaş ölkənin Türk mədəniyyəti, ədəbiyyatına böyük töhfəsi sayılır və cəmiyyət arasında böyük rezonans yaratmışdır.
Qeyd olunub ki, gələcəkdə sözügedən layihənin davam etdirilməsi, Türk dövlətlərinin müasir dövr ədəbiyyatına dair yeni-yeni şair və yazıçıların əsərləri ilə yanaşı, yalnız Türk dövlətlərini deyil, bütövlükdə Türk dünyası, Türk toplumlarının şair və yazıçılarının da əsərlərinin nəşri nəzərdə tutulub.
Mədəniyyət naziri Anar Kərimovun rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti Mərakeş Krallığında səfərdədir. Səfər çərçivəsində noyabrın 20-də Rabat şəhərində, ICESCO-nun qərargahında Azərbaycan nümayəndə heyəti ilə görüş keçirilib.
Təşkilatın Baş direktoru Salim Məhəmməd əl-Malik nümayəndə heyətini salamlayaraq, 2021-ci ilin yanvarında və cari ilin mayında ölkəmizə gerçəkləşən səfərlərindən söz açıb. O, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə görüşlərini, habelə ölkəmizin Birinci vitse-prezidenti, ICESCO-nun xoşməramlı səfiri Mehriban xanım Əliyevanın fəaliyyətlərini və ICESCO-nun elan etdiyi “Qadınlar İli” çərçivəsində “Qadınlar və qızlar elmdə” Beynəlxalq Günü münasibətilə fevralın 11-də keçirilmiş videokonfrans formatında tədbirdə çıxışını məmnunluqla xatırlayıb. Hər iki səfərində ölkəmizin işğaldan azad edilmiş ərazilərini ziyarət etdiyini deyən Salim Məhəmməd əl-Malik Azərbaycana hər zaman sevə-sevə gələcəyini bildirib.
ICESCO-nun yeni strategiyasının təşkilatın beynəlxalq nüfuzunun artmasına ciddi təsir etdiyini bildirən nazir Anar Kərimov qlobal böhranlar dönəmində sülh, ədalət və inkişaf dəyərlərinə sadiq qalmağın önəmindən bəhs edib. Nazir, bəzi təşkilatlardan fərqli olaraq, dini, milli və s. mənşəyinə rəğmən mədəni irsin qorunmasını siyasiləşdirməyən ICESCO-nun Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş ərazilərinə gələn ilk beynəlxalq təşkilat olduğunu minnətdarlıqla qeyd edib.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə 2008-ci ildən elan edilmiş mədəniyyətlərarası dialoq naminə “Bakı Prosesi” çərçivəsində həyata keçirilən tədbirlərdə ICESCO-nun strateji tərəfdaş kimi iştirakından söz açan Anar Kərimov ölkəmiz tərəfindən 2021-ci ildə, postmüharibə dövründə elan edilmiş “Mədəniyyət naminə sülh” qlobal kampaniyasında da təşkilatın tərəfdaşlığının bizim üçün əlamətdar olduğunu deyib.
Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı Şuşanın bu il 270 illiyinin qeyd edilməsi haqqında məlumat verən nazir ICESCO-ya təqdim edilmiş “Şuşa – İslam Dünyasının Mədəniyyət Paytaxtı 2024” nominasiyasının da uğurlu olacağına ümidvar olduğunu bildirib.
Azərbaycan-ICESCO münasibətlərinin yüksələn xətlə inkişaf etdiyini vurğulayan nazir Prezident İlham Əliyev tərəfindən təşkilatın ölkəmizdə Regional Ofisinin açılması ilə bağlı sazişə dair müvafiq sərəncamın artıq imzalandığını məmnunluqla diqqətə çatdırıb.
Görüşdə ICESCO-nun müxtəlif bölmə rəhbərləri Azərbaycanla həyata keçirilən ortaq layihələrə dair nazirə məlumat veriblər.
Görüşdən sonra Salim əl-Malik nazir Anar Kərimovu ICESCO-nun baş qərargahında yeni yaradılmış “Peyğəmbərin Yolu” muzeyi ilə tanış edib. Bir neçə zaldan ibarət geniş və müasir muzeyin ekspozisiyasında Məhəmməd Peyğəmbərin həyatına, ailəsinə, həyat tərzinə, eləcə də Məkkə və Mədinə şəhərlərinə həsr olunmuş dəyərli eksponatlar, ədəbiyyatlar, tarixi kitablar əyani və rəqəmsal formada sərgilənir. Ekskursiyanın sonunda Anar Kərimov ölkəmiz adından muzeyə Azərbaycan dilində Qurani-Kərim hədiyyə edib. Qeyd edək Anar Kərimov yeni açılmış muzeylə tanış olan ilk xarici mədəniyyət naziridir.
Sonda ICESCO tərəfindən Azərbaycan nümayəndə heyətinin şərəfinə rəsmi ziyafət verilib.
Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə keçirilən “Fikrət Əmirov 100” Musiqi Festivalı çərçivəsində, Gəncə Şəhər İcra Hakimiyyətinin, Azərbaycan Dövlət Akademik Filarmoniyasının dəstəyi, Gəncə Regional Mədəniyyət İdarəsinin və F.Əmirov adına Gəncə Dövlət Filarmoniyasının təşkilatçılığı ilə Gəncə Dövlət Filarmoniyasında Ü.Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestrinin konsert proqramı keçirilib.
Fikrət Əmirovun 100 illik yubileyinə həsr olunmuş konsert proqramında Gəncə Şəhər İcra Hakimiyyəti başçısının birinci müavini Səməd Tomuyev, Türkiyənin Gəncədəki Baş konsulu Zeki Öztürk, Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyinin İncəsənət və qeyri-maddi mədəni irs şöbəsinin Musiqi sektorunun müdiri Vüqar Hümbətov, Gəncə Regional Mədəniyyət İdarəsinin rəisi Vasif Cənnətov, idarə, müəssisə, təşkilat rəhbərləri və şəhər ictimaiyyəti iştirak ediblər.
Bədii rəhbər və baş dirijor, Xalq artisti Rauf Abdullayevin və dirijor Mustafa Mehmandarovun rəhbərliyi altında keçirilən konsertdə Xalq artistləri Fərhad Bədəlbəyli, Azər Zeynalov, Teyyub Aslanov, solist Safura Aslanova çıxış ediblər. Konsertdə “Azərbaycan” simfonik suitası, “Azərbaycan elləri”, H.Cavidin “Şeyx Sənan” musiqili dramından “Kor ərəbin mahnısı”, “Kürdi-Ovşarı” simfonik muğamı, “Sevil” operasından Balaşın ariyası və “Azərbaycan kapriççosu”, F.Əmirov-E.Nəzirova – piano və orkestr üçün ərəb mövzuları əsasında Konserti səsləndirilib.
Onu da qeyd edək ki, konsertin proqramında Fikrət Əmirovun işlənməsində Xalq mahnısı “Gözəlim sənsən” dirijor Mustafa Mehmandarovun redaktəsində ilk dəfə olaraq Azər Zeynalov tərəfindən ifa olundu.
Konsert proqramı tamaşaçılar tərəfindən yüksək rəğbətlə qarşılanıb.
F.Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasının “Uşaq ədəbiyyatı xəzinəsi”ndən çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar mədəniyyət içisi, görkəmli şair, ədəbiyyatşünas, publisist, nasir, tərcüməçi, filoiogiya elmləri doktoru, professor Rafiq Yusifoğluya həsr olunmuş “Rafiq YUSİFOĞLU.Biblioqrafiya” adlı kitabı işıq üzü görüb.
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti və İctimaiyyətlə Əlaqələr şöbəsi
Mədəniyyət Nazirliyi, Təhsil Nazirliyi, “Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri” Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti, Xətai Rayon İcra Hakimiyyəti, Azərbaycan Rəssamlar İttifaqı, Azərbaycan Dövlət Rəsm Qalereyası və Xətai Sənət Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəyliyi Gününə həsr olunmuş uşaqlar və yeniyetmələr arasında bədii düşüncə tərzini, zövq və yaradıcılıq duyğularını, həmçinin vətənpərvərlik və vətən sevgisi hisslərinin formalaşmasına xidmət, habelə böyüməkdə olan nəslin rəssamlıq sənətinə marağının stimullaşdırılması məqsədilə “Doğma diyar Azərbaycan” adlı ənənəvi respublika uşaq rəsm müsabiqəsi davam edir.
AZƏRTAC xəbər verir ki, müsabiqədə iştirak etmək istəyənlər noyabrın 30-dək Bakı Xətai Sənət Mərkəzinin feysbuk səhifəsində (https://www.facebook.com/groups/xetaisenetmerkezi) təqdim etdiyi əsərin fotosu ilə bərabər yarışmaya qatıla bilərlər.
Əsərlər tək-tək yerləşdirilməli, məlumatlar dolğun olmalı, 2-dən çox əsər göndərilməməlidir. Seçim zamanı müəllifin yaşı nəzərə alınmaqla ərsəyə gətirdiyi əsər əsas götürüləcək. Seçim zamanı kənar (müəllim, valideyn) müdaxiləsiz işlərə üstünlük veriləcək. Müsabiqədə xarici ölkə vətəndaşları da iştirak edə bilər.
Seçim 3 yaş kateqoriyası üzrə (11 yaşa qədər, 11-16 və 16-21 yaş arası) aparılacaq və hər yaş kateqoriyasına ayrıca sərgi keçiriləcək.
Birinci turdan keçmiş müəlliflərin əsərləri sərgidə nümayiş olunmaq üçün Xətai Sənət Mərkəzinə dəvət olunacaq.
Əgər müsabiqənin münsiflərinin seçimlərindən narazı qalanlar olarsa (müəllim, valideyn və şagird) onlar seçimlərin elan olunduğu vaxtdan 3 iş günü ərzində xsm.2016@mail.ru e-mail ünvanına müraciət edə bilər.
Əsəri sərgidə nümayiş olunan müəlliflər sertifikatla və fəal tədris mərkəzləri (dərnək, incəsənət məktəbi və s.) təşəkkürnamə ilə təltif olunacaqlar.
Müsabiqəyə “Qəhrəmanlıq və hərbi vətənpərvərlik, musiqi və sənət alətləri”, “Sənət nümunələri, müxtəlif peşə sahibləri, yaşayış bölgəsi və təbiət”, “Simalar və dahi şəxsiyyətlər, tarixi abidələr və mətbəx nümunələri” və “Əşya və geyim nümunələri və mədəni müxtəliflik” mövzularında işlənmiş əsərlər təqdim olunmalıdır.
Mədəniyyət naziri Anar Kərimov noyabrın 18-də Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqının katibi, tanınmış kinorejissor Oleq Səfərəliyevlə görüşüb.
Rejissoru 70 illik yubileyi münasibətilə təbrik edən nazir onun milli kino sənətinin inkişafındakı xidmətlərini, xüsusilə çoxillik pedaqoji fəaliyyətini vurğulayaraq sənətkara ən xoş arzularını çatdırıb. Bildirib ki, yubilyar sənətkar “Murad-Sad”, “Canlı yayım”, “Kilsə”, “Müdriklərlə söhbətlər”, “Ka-De-Bo”, “Qorxu mağarası”, “Əlvida, cənub şəhəri” və s. bədii və sənədli filmləri ilə Azərbaycan kinematoqrafiyasına töhfələr verib.
Görüşdə həmçinin Prezident İlham Əliyevin müvafiq fərmanı ilə yeni yaradılmış Azərbaycan Respublikası Kino Agentliyinin gələcək fəaliyyəti barədə fikir mübadiləsi aparılıb və agentliyin ölkəmizdə kino sənayesinin inkişafına töhfə verəcəyinə əminlik ifadə olunub.
Sonda nazir yubileyi münasibətilə Oleq Səfərəliyevə möhkəm cansağlığı və yaradıcılıq uğurları arzulayıb, Mədəniyyət Nazirliyinin fəxri fərmanı və “Şuşa – 270” xatirə nişanını sənətkara təqdim edib.
Oleq Səfərəliyev səmimi qəbula və sənətinə göstərilən diqqətə görə nazir Anar Kərimova öz təşəkkürünü bildirib.
Narkotik vasitələr, psixotrop maddələr və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsinə, həmçinin narkomanlığa qarşı mübarizəyə dair mövcud Dövlət Proqramının icrası olaraq bir çox qurumlar kimi Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyinin Mədəniyyət üzrə Elmi-Metodiki və İxtisasartırma Mərkəzi də müxtəlif tədbirlər təşkil etməkdədir.
Belə ki, 17 noyabr 2022-ci il tarixində Xızı rayonunda Mədəniyyət üzrə Elmi-Metodiki və İxtisasartırma Mərkəzi ilə Sumqayıt Regional Mədəniyyət İdarəsinin birgə təşkilatçılığı və aidiyyatı üzrə müxtəlif qurumların iştirakı ilə “Narkomaniyaya yox deyirəm və sağlam həyatı seçirəm! Bəs sən?” adlı maarifləndirici seminar keçirilib. Tədbir çərçivəsində mövzuya dair “Bölgə” eksperemental teatr truppası tərəfindən “Həyat tablosu” adlı tamaşa səhnələşdirilib.
Seminarın məqsədi sağlam gənc nəslin yetişdirilməsi, narkomaniyaya qarşı mübarizə və gənclər arasında təbliğat işlərinin aparılması, həmçinin milli şüurun inkişafı və vətənpərvərlik hisslərinin aşılanması kimi məqamlardan ibarət olub.
Tədbiri Sumqayıt Regional Mədəniyyət İdarəsinin rəisi Rəşad Əliyev və Mədəniyyət üzrə Elmi-Metodiki və İxtisasartırma Mərkəzinin direktoru Səadət Xələfbəyli açaraq, Mədəniyyət Nazirliyinin qurumları tərəfindən görülən və görüləcək işlər barədə danışblar.
Seminarda çıxış edən Xızı rayon İcra Hakimiyyətinin nümayəndəsi Abdulla Hüseynov, Xızı rayon Polis şöbəsinin Narkomaniyaya qarşı mübarizə qrupunun əməliyyat müvəkkili, polis baş leytenantı Vüsal Məmmədov, Xızı rayon Gənclər və İdman İdarəsinin nümayəndəsi Elyanar Hüseynov, Rafiq İsmayılov adına Xızı şəhər tam orta məktəbinin direktoru Fazil Məmmədov, Xızı rayon Mərkəzi Xəstəxanasının həkim-psixiatrı Ceyhun Qarayev, Səfərbərlik və Hərbi xidmətə çağırış üzrə Dövlət Xidmətinin Xızı rayon bölməsinin rəisi, polkovnik-leytenantı Gündüz Abdullayev, şair Etibar Dağlı yeniyetmə və gənclərin narkotik vasitələrə meyilliklərinin fəsadlarından, məktəblərdə antinarkotik təbliğatın vacibliyindən bəhs ediblər.
Çıxışlarda qeyd olunub ki, bəzi gənclərin zərərli vərdişlərə meylinin artması ağır nəticələr törədir. Problemə müasir yanaşma, gənclər arasında sağlam həyat tərzinin təbliği, asudə vaxtın faydalı keçirilməsi, kütləvi mədəniyyət, təhsil və idman tədbirlərinə cəlb edilmək problemin həlli yollarına daxildir.
İnteraktiv şəkildə davam etdirilən seminarda mövzu ətrafında müzakirələr və geniş fikir mübadiləsi aparılıb, məsələ ilə bağlı metodiki vəsaitlər və xalq teatrlarında yeni təbliğat xarakterli tamaşaların hazırlanmasına dair təkliflər səsləndirilib.
Tədbir zamanı rəsm və əl işlərindən ibarət sərgiyə baxış keçirilib, bir sıra sənət növləri üzrə “masterclass” təqdim olunub.
Səfər çərçivəsində maddi mədəni irs nümunələrimizə marağın və diqqətin artırılmasının önəmini nəzərə alaraq, Xızı rayonunda yerləşən, XIX əsr memarlıq abidəsi sayılan Köhnə hamam ərazisində Mədəniyyət üzrə Elmi-Metodiki və İxtisasartırma Mərkəz və Mədəni İrsin Qorunması İnkişafı və Bərpası üzrə Dövlət Xidmətinin əməkdaşlarının və mədəniyyət könüllülərinin iştirakı ilə iməcilik işləri və Mikayıl Müşfiqin Xatirə Müzeyi ətrafında “Sən də gələcəyin üçün bir ağac ək” adlı ağacəkmə aksiyası keçirilib. Sözügedən aksiyalar abidə ərazisində ətraf mühitin mühafizəsi və bərpasına töhfə vermək, yaşıllıq zonalarını genişləndirmək, ekoloji tarazlığı təmin etmək, insanlar arasında ekoloji mədəniyyətə, təbiətə diqqət və qayğı hissini təbliğ etmək məqsədilə keçirilib.
Mədəniyyət Nazirliyi yanında Mədəni İrisin Qorunması, İnkişafı və Bərpası üzrə Dövlət Xidmətinin Qəbələ Regional İdarəsinin əməkdaşları tərəfindən Ağdaş şəhərində yerləşən tarix-memarlıq abidələrinə edilən qanunsuz müdaxilələrin qarşısının alınması və nəticələrinin aradan qaldırılması məqsədi ilə monitorinq həyata keçirilib.
Monitorinq zamanı abidələr üzərində qanunsuz yerləşdirilən reklam lövhələrinin obyekt sahibləri tərəfindən sökülməsi təmin olunub.
Bir daha mülkiyyətində və ya icarəsində tarixi abidələr olan şəxsləri abidələrimizin, eləcə də şəhərlərimizin estetik görünüşünün qorunmasına və gələcək nəsillərə tam şəkildə çatdırılmasına həssas yanaşmağa çağırırıq.
Noyabrın 17-də dünyanın ilk xalça muzeyi olan Azərbaycan Milli Xalça Muzeyinin yaranmasının 55 illiyi qeyd olunub. Tədbirdə Azərbaycan Milli Xalça Muzeyinin direktoru Şirin Məlikova çıxış edərək muzeyin yaranma tarixindən, həmçinin muzeyin kolleksiyasına yeni daxil olan eksponatlar – XVIII əsrin əvvəlinə aid bədii tikmə və XIX əsrin ikinci yarısına aid sırğalar barədə məlumat verib: “Pasha Holding”in maliyyə dəstəyi ilə əldə olunmuş Qarabağa aid bədii tikmə nümunəsi kompozisiyasının quruluşu, rəng ahəngdarlığı və s. cəhətdən Azərbaycan tikmələrini fərqləndirən bütün əsas xüsusiyyətləri özündə əks etdirir. XVI əsrə aid bu cür kompozisiyalı tikmələr Səfəvi saray emalatxanalarında hazırlanır və dövrün yüksək dəyərli dekorativ-tətbiqi sənət əsəri sayılırdı. XVII–XVIII əsrlərdə bu tikmələrə olan böyük tələbatı nəzərə alaraq, Bərdə, Naxçıvan, Şamaxı kimi bir çox şəhərlərin emalatxanalarında onlardan bəhrələnməklə yeni nümunələr yaradılıb”.
Ş.Məlikova muzeyin vəsaiti hesabına “Bonhams” hərrac evindən alınan qızıl sırğaların isə mina və basmaqəlib texnikasında Təbrizdə hazırlandığını diqqətə çatdırıb. O, öz dövründə çox məşhur olan, ayrı-ayrı müstəqil elementlərdən ibarət çoxhissəli bu növ sırğaların varlı, dəbli xanımların taxaraq, baş örtüyündən nümayişkaranə çıxardıqlarını bildirib. “Qadınlar yeridikcə sırğanın asmalarının zərif cingiltili səsi eşidilər, qədim inanca görə isə bu səs şər qüvvələri onlardan uzaqlaşdırardı. Azərbaycan Milli Xalça Muzeyi ötən illər ərzində milli irs nümunələrinin qorunub-saxlanılması və təbliği ilə yanaşı, kolleksiyalarının zənginləşdirilməsi işində də böyük nailiyyətlərə imza atıb. Təqdim olunan nadir sənət nümunələri muzeyin 2022-ci ildə bu istiqamətdə fəaliyyətini uğurla davam etdirdiyini göstərir”, – deyə muzeyin direktoru bildirib.
Mədəniyyət nazirinin müavini Sevda Məmmədəliyeva muzey kollektivini yubiley münasibətilə təbrik edib. O, 17 noyabr tarixinin Azərbaycan xalça sənətinin UNESCO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrs üzrə Reprezentativ Siyahısına daxil edildiyi gün, həmçinin görkəmli alim, xalçaçı rəssam, Xalça Muzeyinin banisi Lətif Kərimovun doğum günü olduğunu vurğulayıb: “Məlumdur ki, xalçaçılıq sənəti Azərbaycan xalqının yaradıcılıq irsinin ən parlaq nümunələrindəndir və ən qiymətli maddi-mədəni sərvətidir. Azərbaycan xalça sənəti özündə xalqın estetik dünyagörüşünü, bədii istedadını əks etdirir. Böyük tarixi inkişaf yolu keçən Azərbaycan xalçaları bu gün də elm kimi öyrənilir, tədqiq olunur və sorağı dünyanın ən məşhur muzeylərindən gəlir. Ölkəmizdə xalça sənətinin inkişaf etdirilməsi və qurunmasına dövlət tərəfindən xüsusi diqqət göstərilir. Xüsusi qeyd etməliyik ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev və Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban Əliyevanın milli-mədəni irsimizə qayğısı və diqqəti nəticəsində xalça sənətinin UNESCO-nun Bəşəriyyətin Qeyri-Maddi Mədəni İrs üzrə Reprezentativ Siyahısına daxil edilməsi, şəhərimizin simvoluna çevrilmiş unikal binasının tikilməsi, Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə dünya miqyaslı nadir xalçalarımızın tarixi yurduna qaytarılaraq muzeyə bağışlanması böyük əhəmiyyətə malik nailiyyətlərdir”.
Nazir müavini 2020-ci ildə Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən Qubanın “Uqah” və Qarabağın məşhur xalça kompozisiyalarından olan “Çələbi” xalçasının İtaliyanın tanınmış Sartirana Tekstil Sərgi Yarmarkasından alınaraq vətənimizə qaytarıldığını, muzeyə və Şuşa filialına hədiyyə edildiyini də diqqətə çatdırıb. Azərbaycanda xalçaçılıq ənənələrinin bərpası, qorunması və inkişafını həm sənət, həm də iqtisadi baxımdan əhatə edən “Azərbaycan Respublikasında xalça sənətinin qorunmasına və inkişaf etdirilməsinə dair 2018-2022-ci illər üçün Dövlət Proqramı”nın xalça sənətinin gələcək inkişafını təmin edən vacib tədbirlərdən olduğunu vurğulayıb. Eyni zamanda, Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən muzeyin 55 illiyi münasibətilə Ş.Məlikovaya və muzeyin bir sıra əməkdaşlarına fəxri fərmanlar təqdim edilib.
Milli Məclisin Mədəniyyət Komitəsinin sədri Qənirə Paşayeva muzeyin direktoru başda olmaqla bütün muzey əməkdaşlarını, tədbir təşkilatçılarını və xalça sənətinə aid olan və bu sənəti sevən hər kəsi təbrik edərək, belə tədbirlərin önəmini diqqətə çatdırıb: “Bu çox gözəl bir gündür, çünki Azərbaycan Milli Xalça Muzeyinin 55 illiyini qeyd edirik. Xalçaçılıq sənəti çox önəmli bir sənətdir. Bu sənətdə bizim tariximiz, mədəniyyətimiz, ədəbiyyatımız, zövqümüz, düşüncəmiz və fikrimiz əksini tapıb. Bu mənada xalçaçılıq sənətinin inkişafı hamımız üçün çox önəmli bir məsələdir. Etiraf etməliyik ki, bizim xalçaçılıq sənətinin dünyaya daha geniş şəkildə tanıdılması müstəqil dövlətçiliyimizin yenidən bərpası ilə bağlıdır”.
“Pasha Holding”in şöbə müdiri Nazim Səfərov da yubiley münasibətilə muzey əməkdaşlarını, bütün xalçaçıları təbrik edib və xoş arzular diləyib.
Sonra muzeyin kolleksiyasına yeni daxil olan eksponatların – XVIII əsrin əvvəlinə aid bədii tikmə və XIX əsrin ikinci yarısına aid iki cüt sırğanın təqdimatı olub. Tədbirə qatılan qonaqlar sonda yubileyə həsr edilən lotereyada iştirak edərək xalça sənətinə dair müxtəlif suvenirlər qazanıblar.
“Bu nəhəng şair, dəyərli alimimizlə mən hər görüşəndə ondan nəsə öyrənirəm. O, açılan səhərlər, parlayan ulduzlar kimi həmişə təzədir. Allah möhkəm can sağlığı versin. Həmişə yazıb yaratsın”… Əşrəf Veysəlli
Əgər düşüncələr gəlirsə haqdan, Sözün ləngərindən dərə tərpənir… Dağın sinəsinə çəkilən dağdan Axı nə xəbəri dərə-təpənin?
Nələr görməmişik gözü böyüdən? Yurdsuzluq qəlbimi ağrıdır, qardaş… Şairi böyüdən, sözü böyüdən İçindəki dərddi, ağrıdır, qardaş…
Deşir qulağımı bayağı səslər, Hamı kül üfürür xalqın gözünə. Adının önündə xalq olan kəslər, Necə çıxacaqlar xalqın üzünə?!
Həsrət selləriylə dərd yumalıyıq, Hikmət göylərində uçan nə gəzir?! Hərəmiz bir nəhəng dərd yumağıyıq, Onu çözələyib açan nə gəzir…
Yarasa gözlülər inləyir dərddən, Qaranlıq bəbəklər qığılcım udur… Bərq vuran ulduzlar dərd qaynaq edən Şair qələminin qığılcımıdır…
Zaman da üyütmür bu namərdləri, Yatan ürəkləri döyündürürük. Təzə sözümüzü köhnə dərdlərin Yalın ayağına geyindiririk…
Gəlmişik ağrını söz eləməyə, Ciyər para-para, qəlb cadar-cadar. Bizim ömrümüzü təzələməyə Təkcə Yaradanın qüdrəti çatar…
Haqq nuru məlhəmdi şair sözünə, Yaradan göylərdən izləyir bizi… Ay qardaş, nə vaxtsa haqqın üzünə Açılan səhərlər gözləyir bizi…
Sakit оkeanın sahilində sakitsə-sakitcə Хəzər sahillərini andım. Bu nəhənglikdə оkean qədrini bilən оlsa elə dоğrudan da оkeandı. Burda nə qədər hasarlar çəkmək оlarmış, Ilahi. Burda nə qədər villalar, kababхanalar tikmək оlarmış, Ilahi! Burda nə qədər sahibini gözləyən bоş tоrpaqlar, yaşıl meşə, dağ, yamac, dərə-düz qalıb… Bu amerikanlar lap hərif imişlər – Bu qədər aхar-baхarlı yerlər hasarsız, çəpərsiz qalıb… 07.08.2016. Temesqal.
Bölgələrə mədəniyyət xadimlərinin hər bir gəlişi əsl toy-bayrama çevrilir. O cümlədən də yazıçıların. Azərbaycanın cənub bölgəsinin subtropik incisi olan Astaraya yazıçı Varisin gəlişi, “Şindan” otelinin konfrans zalında keçirilən görüş bu cəhətdən səciyyəvi oldu. Görüşə gələn gənclər o qədər bol təəssürat aldılar ki, bu təəssürat uzun illərə bəs edər.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, görüşü Astara gəncləri arasında sayılıb seçilən, 44 günlük Vətən müharibəsi qazisi Abbas İbrahimli açaraq şəhidlərimizi 1 dəqiqəlik sükutla yad edilməsini xahiş etdi. Şəhidlər anılandan sonra o, gənclərə tanınmış yazıçı və jurnalist – Avrasiya Millətlər Assambleyası Ədəbiyyat Şurasının həmsədri, respublikanın əməkdar jurnalisti Varis Yolçuyevi təqdim eləyərək onun barəsində xoş sözlər söylədi. Görüşdə astaralı şəhid Kamran Fərəcovun həyat yoldaşı Nuranə Fərəcova, şəhid Nurlan Rəhimovun həyat yoldaşı Səbinə Rəhimova, “Sim kitab köşkü”nün təsisçisi Fəranə Mikayılova, Astara rayon Gənclər və İdman İdarəsinin baş məsləhətçisi Bəhlul Rufullazadə, eləcə də yazıçının uşaqlıq dostu Telman Aslanov çıxış etdilər. Şəhid Nurlan Rəhimovun oğlu Əlövsət Rəhimli və qızı Səidə Rəhimli şeir söylədilər.
Yazıçı ümumən ədəbiyyat barədə, eləcə də öz yaradıcılığı barədə danışdı, gənclərə uğura gedən yola necə çatmağı örnək olaraq göstərdi. Görüşə qatılanların çoxsaylı suallarını çavablandırdı, onların gətirdikləri kitabları imzaladı. Daha sonra foyedə xatirə fotoları çəkdirildi.
Görüşdə ən fəal astaralı oxucular da müəyyənləşdi: Bunlar Astara Pedaqoji Kollecinin tələbələri Zəhra Babayeva, Qənirə Nuriyeva, Sevinc Musayeva və Rusanə Hüseynova oldular. Ən fəal oxuculara müəllif öz imzalı “Qırmızı ləçəklər” kitabını hədiyyə etdi. Abbas İbrahimli isə astaralı gənclər adından müəllifə xatirə hədiyyəsi təqdim elədi.
Azərbaycan tək Bakıdan ibarət deyil ki. Bölgələrə ədəbiyyat bayramları çox yaraşır.
“Şuşa Şəhəri Dövlət Qoruğu İdarəsi” publik hüquqi şəxsin Müşahidə Şurasının tərkibinin təsdiq edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2022-ci il 21 oktyabr tarixli 3548 nömrəli Sərəncamında dəyişiklik edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsinin 32-ci bəndini rəhbər tutaraq qərara alıram:
1. “Şuşa Şəhəri Dövlət Qoruğu İdarəsi” publik hüquqi şəxsin Müşahidə Şurasının tərkibinin təsdiq edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2022-ci il 21 oktyabr tarixli 3548 nömrəli Sərəncamının 1-ci hissəsində aşağıdakı dəyişikliklər edilsin:
1.1. “Elnur Əliyev – Azərbaycan Respublikası mədəniyyət nazirinin birinci müavini” sözləri çıxarılsın;
1.2. “sədrinin müavini” sözlərindən sonra nöqtə işarəsi çıxarılsın və aşağıdakı məzmunda yeni abzas əlavə edilsin:
“Azad Cəfərli – Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi yanında Mədəni İrsin Qorunması, İnkişafı və Bərpası üzrə Dövlət Xidmətinin rəisi.”.
Azərbaycan və Özbəkistan arasında genişlənən mədəni əlaqələr çərçivəsində Əlişir Nəvai adına Özbəkistan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının kollektivi Bakıya qastrola gəlib.
Vokal və balet truppaları, xor və simfonik orkestrdən ibarət 179 nəfərlik heyət paytaxtımıza teatrın repertuarından iki əsər – “Xumo” baletini və “Riqoletto” operasını gətirib.
Özbəkistanlı sənətçilər Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının səhnəsində iki tamaşa ilə çıxış etdilər.
Qonaq kollektiv noyabrın 16-da Özbəkistanın Əməkdar incəsənət xadimi, bəstəkar və dirijor Ənvər Erqaşovun (1954-2021) “Xumo” baletini (dirijor Əzəmxan Əhmədov) təqdim etdi.
Qeyd edək ki, tamaşanın quruluşçu baletmeysteri Gürcüstanın Xalq artisti Georgi Aleksidze, baletmeysteri Özbəkistanın Əməkdar artisti Nazimə Həsənova, quruluşçu rəssamı Özbəkistanın Əməkdar mədəniyyət işçisi Zubaydullo Batırovdur.
Premyerası 2005-ci ildə baş tutan bu tamaşaya görə bəstəkar Ə.Erqaşov 2007-ci ildə Özbəkistanın I dərəcəli Dövlət mükafatına layiq görülüb.
Özbək milli baletinin dəyərli nümunələrindən olan tamaşada xeyirlə şərin mübarizəsindən bəhs olunur. Xeyir şər qüvvələr üzərində zəfər çalır. Sehrli quş – Xumo isə xeyirxahlıq və ədalət simvolu kimi bu mübarizəyə yardımçı olur.
Tamaşanı izləyənlər arasında Azərbaycan mədəniyyət nazirinin birinci müavini Vaqif Əliyev, ölkəmizdə səfərdə olan Özbəkistan mədəniyyət nazirinin birinci müavini Bahadır Əhmədovun rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti, eləcə də millət vəkilləri, bir sıra ölkələrin diplomatları, tanınmış mədəniyyət və incəsənət xadimləri vardı.
Xalq əfsanə və əsatirləri əsasında ərsəyə gələn balet nümunəsi zərifliyi, ifaçıların ustalığı və quruluşunda milli elementlərin çoxşaxəli sintezi ilə tamaşaçıların rəğbətini qazandı.
Özbəkistan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrı kollektivinin paytaxtımızda ikinci tamaşası da yaddaqalan olub. Özbək sənətçilər bakılı operasevərlərə görkəmli italyan bəstəkarı Cüzeppe Verdinin məşhur “Riqoletto” operasının (dirijor Denis Vlasenko) tamaşasını təqdim ediblər.
Əsas partiyaları Özbəkistanın məşhur opera ulduzları – Xalq artistləri Şükür Qafurov, Ramiz Usmanov ifa ediblər.
Xəbər verdiyimiz kimi, Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə 11-15 noyabr tarixində Nizami Kino Mərkəzində keçirilən XIII Bakı Beynəlxalq Qısa Filmlər Festivalına (BBQFF) yekun vurulub.
Gənc Kinematoqrafçılar Mərkəzinin təsis etdiyi festivala Nizami Kino Mərkəzi, Dövlət Film Fondu, Azərbaycan Prodüserlər Gildiyası, “Öz Film” şirkəti, “British Council”, Bakı Kitab Mərkəzi, eləcə də ölkəmizdən və Türkiyədən bir sıra özəl qurumlar dəstək verib.
Noyabrın 15-də Nizami Kino Mərkəzində festivalın bağlanışı və qaliblərin mükafatlandırılması mərasimi keçirilib.
Mərasimdə Mədəniyyət Nazirliyi Audiovizual və interaktiv media şöbəsinin müdiri Rüfət Həsənov, İsveç Krallığının Bakıdakı səfiri Tobias Lorentzso, bir sıra ölkələrin Azərbaycandakı səfirliklərinin nümayəndələri, festivalın münsiflər heyətinin üzvləri və digər qonaqlar iştirak edirdilər.
Festival haqqında məlumat verildikdən sonra qaliblər elan olundu. Festivalın “Qızıl nar” mükafatı, həmçinin xüsusi mükafatlar və diplomları sahiblərinə təqdim edilib.
Bildirildi ki, müsabiqənin beynəlxalq kateqoriyası üzrə rejissor Sauilius Baradinskasın (Litva) “Texno ana” filmi “ən yaxşı bədii film” nominasiyasında qalibidir. “Ən yaxşı sənədli film” nominasiyası üzrə Lois Patinonun (İspaniya) “Ulduz səpən”, “ən yaxşı animasiya filmi” nominasiyasında Van Li Lyunun (Tayvan – ÇXR) “Vağ çayı” filmləri qalib adını qazanıb.
“Ən yaxşı bədii film rejissoru” nominasiyasında “Rütubət” filmi ilə Turan Xəstə (Türkiyə), “ən yaxşı sənədli film rejissoru” üzrə “Yeva və Ramona” filmi ilə Minka Jakerson (İsveç), “ən yaxşı animasiya film rejissoru” nominasiyasında isə “Həşəratların oyanışı” ekran işi ilə Stefani Lensak, Fransua Leroy (Fransa) birinci oldular. Rejissor Mariya Apçevskanın (Makedoniya) “Şimal qütbü” filmi münsiflər heyətinin xüsusi mükafatına layiq görülüb.
“Asiya istedadları” müsabiqəsi üzrə Ramin Fərzani və Parisa Sədaiazərin (İran) “Kainatın gecəsi” filmi “ən yaxşı film” nominasiyasında qalib oldu. “Gecəyarısı” filmi ilə Nazilə Əzizi (Əfqanıstan) “Ən yaxşı bədii film rejissoru” elan edilib. Rejissorlar Rəna Vaezi və Ozra Xan Xajehin (İran) “Boşqab” filmi Gənc Kinematoqrafçılar Mərkəzinin mükafatını qazanıb.
Yerli müsabiqənin “ən yaxşı bədii film” nominasiyasında rejissor Qulu Əsgərovun “Hasar”, “ən yaxşı sənədli film” üzrə Toğrul Abbasovun “Toz çəkiləndən bəri”, “ən yaxşı sosial çarx” nominasiyasında Böyükağa Əliyevin “Onun kamerası”, “ən yaxşı tələbə filmi”ndə Kamal Müşfiqin “Motivator” filmləri qalib olublar.
Rüstəm Babazadə “Son payız” filmi ilə “ən yaxşı rejissor”, Türkan Hüseyn isə “Sonuncu foto” filmi ilə “ən yaxşı ssenari” nominasiyasında qalib adını qazanıblar.
Rejissorlar Səddam Mehdiyev və Murad Hüseynov “İki yol” və “Vəhşi durnalar mövsümü” filmlərinə görə münsiflər heyətinin xüsusi mükafatını alıblar.
Rejissor Aynur Kazımovanın “Unudulmuş arzular” filmi Gənc Kinematoqrafçılar Mərkəzinin mükafatını qazandı. Elnur Paşa (“Yalnız məzar” – bədii film), Cavad Nur (“Uzaq” – sosial çarx), Amil Amal (“Vulkan üzərində ev” – sənədli film) və Ruslan Mollayev (“Sınaq” – bədii film) isə münsiflər heyətinin diplomuna layiq görülüblər.
Mükafatlandırma mərasimindən sonra Mədəniyyət Nazirliyi Audiovizual və interaktiv media şöbəsinin müdiri Rüfət Həsənov və BBQFF-nin direktoru, Gənc Kinematoqrafçılar Mərkəzinin sədri Fehruz Şamıyev çıxış edərək qalibləri təbrik etdi, onlara yeni uğurlar arzulayıblar.
Sonda Q.Əsgərovun “Qızıl nar”a layiq görülmüş “Hasar” filmi nümayiş etdirilib.
Dünya şöhrətli Azərbaycan bəstəkarı, SSRİ Xalq artisti Fikrət Əmirovun 100 illik yubileyi münasibətilə Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən musiqi festivalı davam edir.
12-23 noyabr tarixini əhatə edən festival çərçivəsində noyabrın 17-də M.Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Akademik Filarmoniyasında daha bir konsert proqramı təqdim olunub.
Musiqi axşamının tamaşaçıları arasında Mədəniyyət Nazirliyi Musiqi sektorunun müdiri Vüqar Hümbətov, mədəniyyət və incəsənət xadimləri, musiqisevərlər olub.
Musiqişünas, Əməkdar mədəniyyət işçisi Səadət Təhmirazqızı qonaqları salamlayaraq deyib ki, bu axşam təqdim olunacaq musiqi əsərləri hər birimizin könlünü oxşayacaq. Çünki Fikrət Əmirov bu əsərləri sevə-sevə qələmə alıb. Onun simfonik muğamları və “Nizami” simfoniyası dünyanın məşhur dirijorlarının bədii rəhbərliyi ilə orkestrlər tərəfindən ifa olunub. Fikrət Əmirov “Sevil” operası ilə Azərbaycanda lirik-psixoloji operanın əsasını qoyub. Bəstəkarın “Min bir gecə” baleti isə dünya musiqi xəzinəsinin inciləri sırasına daxildir. Sənətkar həmçinin musiqi mədəniyyətimizə “Şur”, “Kürd-ovşarı” və “Gülüstan, Bayatı-Şiraz” kimi simfonik muğamlar bəxş edib. “Nizami” baleti, “Azərbaycan kapriççiosu”, “Azərbaycan süitası”, “Azərbaycan qravürləri” bəstəkarın zəngin irsinin dəyərli səhifələrini təşkil edir.
Sonra konsert proqramı təqdim olunub. F.Əmirov adına Azərbaycan Dövlət Mahnı və Rəqs Ansamblının (bədii rəhbər və baş dirijor – Xalq artisti Ağaverdi Paşayev, musiqi rəhbəri – Mahir Ordubadi) müşayiəti ilə solistlər – Xalq artisti Simarə İmanova, Əməkdar artistlər Nigar Şahmuradova, Günel Şeyxova, Nigar Rzayeva (hər üçü rəqqasə), xanəndələr Almaz Orucova, Ehtiram Hüseynov, Nuriyyə Hüseynova, ifaçılar Nurlan Əzizbəyli, Taleh Yəhyayev, Vəfa Vəzirova, Nurlana Abdullayeva, Rəvanə Qurbanova və Rauf Məsimov (kamança) çıxış ediblər.
Orkestr ilk olaraq F.Əmirovun “Gözün aydın” musiqili komediyasından rəqsi ifa edib. Sonra “Gülərəm, gülsən”, “Böyük dayaq” kinofilminə yazdığı “Pərişanın mahnısı”, “Reyhan”, “Bir gül seçdim”, H.Cavidin “Şeyx Sənan” pyesinin tamaşasına yazdığı “Kor ərəbin mahnısı”, “Mən səni araram”, xalq mahnısı “Gözəlim sənsən” (F.Əmirovun işləməsi ilə), “Laylay”, “Göygöl” və “Gülür ellər” təqdim olunub.
Musiqi axşamında bütün çıxışlar alqışlarla qarşılanıb.
Türkiyədə Azərbaycan uşaq ədəbiyyatına dair kitab işıq üzü görüb.
“Azerbaycan Çocuk Edebiyatından Seçme Eserler” adlanan kitabda XX əsrin əvvəllərindən başlamış çağdaş dövrümüzədək olan müddətdə yazıb-yaradan ədiblərin vətənə, bayrağa, istiqlala, hürr və azadlıq duyğularına həsr olunmuş məfkurə yönümlü şeir, hekayə və pyesləri yer alıb. Kitabdakı mətnlərin tərtibçisi və “Azərbaycan uşaq ədəbiyyatında məfkurə” adlı “Ön söz”ün müəllifi filologiya elmləri doktoru, ədəbiyyatşünas-tənqidçi Elnarə Akimova, Türkiyə türkcəsinə uyğunlaşdıranı və redaktoru Dr. Yaşar Sözəndir.
Kitab “Şuşa ili” çərçivəsində Şuşanın 270 illiyinə və “Oğuzun alp ürəkli uşaqlarına” həsr olunub. Əsas məqsəd Türkiyə və Azərbaycan arasında əməkdaşlıq əlaqələrini gücləndirmək, eyni zamanda sağlam ruha, milli şüur və mənəviyyata, mənəvi-əxlaqi dəyərlərə sahib olan gələcək nəslin yetişməsində müəyyən missiya daşıyıcısı olmaqdır.
XVI-XVII əsrlərə aid edilən “Koroğlu” dastanı türk xalqlarının ən möhtəşəm folklor abidələrindəndir. Koroğlunun adı Baykaldan Balkanlaracan, Altaylardan Anadoluyacan türk xalqlarının yaşadıqları torpaqlarda məşhurdur. Koroğlunun şöhrəti XIX əsrdə rus tənqidçisi Çernışevskidən fransız yazıçısı Jorj Sanda qədər müxtəlif əhli-qələmlərin diqqətindən yayınmamışdır.
Koroğlu türk olmayan xalqların şifahi ədəbiyyatında da yer tutur. Məsələn, taciklərdə “Qurqulu” adıyla məşhurdur. Azərbaycan və Anadolu aşıqlarının təsirilə erməni aşıqları da “Koroğlu” dastanını türkcə ifa edirlərmiş. Özbəklərin “Rövşən” dastanı (Koroğlunun adı Rövşəndir) “Koroğlu” süjetilə bağlıdır. Amma bu dastanın ən kamil və dolğun variantları azərilərin, Türkiyə türklərinin və türkmənlərin yaratdıqlarıdır. Bu üç versiyanın (özəlliklə, dastandakı şeirlərin) bir-birinə çox yaxın olması həm dillərimizin cüzi fərqlərlə eyniliyindən, həm də cərəyan edən hadisələrin təxminən eyni coğrafi məkandı cərəyan etməsindəndir.
Dastanın türkmən variantında belə misralar var:
Göydən uçan top çığalı durnalar
Ərzurum dağında qarı gördünmü?
Məlum olduğu kimi, türk şəhəri Ərzurum Anadolu ərazisindədir.
Bir çox rus və Avropa şərqşünaslarının və folklorçuların fikrincə “Koroğlu” dastanının mənşəyi ən çox Azərbaycanla bağlıdır. Anadolu və türkmən variantlarında bu ölkələrin coğrafi adları sıx-sıx görünür.
Türkiyə variantında Koroğlunun məskəni Çamlubel, əsas düşməni Bolu bəyidir. Bolu paşasının Koroğlunu tutmaq hədələrinə türk variantında belə cavab verilir:
Bolu paşa, heç gəlirmi yadına
Hanı, məni tutan günün necoldu?
Rəngin uçdu, üzün döndü qadına
Mərd oğlunu tutan günün necoldu?
Koroğlum, çağırır Yaradan səni,
Yaradan öldürməz, qurtarar məni,
Qorxma, ey Bolu bəy, öldürməm səni,
Qoca qurdu tutan günün necoldu?
Koroğlunun şəxsiyyətini də, onun başçılıq etdiyi hərəkatı da həm Orta əsr salnaməçiləri, həm də müasir tarixçilər XVI əsrin sonu-XVII əsrin əvvəllərində Azərbaycan, Qafqaz və İran ərazisində geniş yayılmış Cəlairilər üsyanlarıyla əlaqələndirirlər.
Dastanın üç oğuz xalqına – azərbaycanlılara, Anadolu türklərinə və türkmənlərə aid olan variantlarını tutuşdursaq, birinci ikisinin bir-birinə daha yaxın olduğunu, türkmən variantının onlardan xeyli fərqləndiyini görərik. Bu fərq elə dastanın adından və bu adın izahından başlanır. Azərbaycan və Anadolu variantlarında Rövşənin adı atasının gözlərinin çıxarılması ilə izah olunur. Rövşən – Koroğlu da Hamletsayağı atasının qisasını alır. Xalq arasında belə bir misal da var: birisi atasının gözlərini çıxarır ki, ona da Koroğlu desinlər, amma ona “kor kişinin oğlu” – deyirlər.
Türkmən variantında bu adın mənşəyi tamam başqadır: Körpə Rövşəni qəbirdə tapırlar və adı da ona görə Goroğlu olur.
Azərbaycan variantında Koroğlunun və sevgilisinin övlad nisgili Nigarın dilindən həzin misralarla ifadə olunmuşdur:
Qəm-qüssəm başımdan aşdı,
Mən tək dərdə qalan yoxdu.
Ah çəkməkdən bağrım bişib,
Bircə yada salan yoxdu.
Necə baxım ev-eşiyə
Yaralı könlüm üşüyə?
Toz bürümüş boş beşiyə
Şirin layla çalan yoxdu.
Çənlibeli güllər bəzər,
Güllər saralsa, kim üzər?
Hər quş balasınan gəzər,
Niyə sənin balan yoxdu?
Koroğlusan, hay salarsan,
Paşalardan bac alarsan.
Neçə şəhərlər talarsan,
Sən tək şəhri talan yoxdu.
Nə dərd olsa, məni tapar,
Sonsuzluq bir yanım çapar.
Yarılğan uçar, toz qopar,
Görərsən ki, qalan yoxdu.
Dastanın türk variantında da bu sonsuzluq motivinə, övlad həsrətinə işarə var.
Koroğlu:
Koroğludur Çamlibelin aslanı,
Şəkər ilə, qaymaqla bəslər səni.
Səndən istər bir pəhləvan oğlanı
Aman Selma, insaf eylə, de mənə.
Selma:
Türk qızıyam, soyum, sopum bəllidi,
Gözüm ala, saçım siyah tellidi.
Türk qızının dili Tuti dilidi,
Bunu sən bil, mənə inan Koroğlu!
Bizim eldə əhdə vəfa edilir,
Kəm söylənməz, doğru yolla gedilir.
Fəzilətdə namus yolu güdülür,
Məraq etmə, mənə inan, Koroğlu!
Özümü təkrar etsəm də, deməliyəm ki, həyatda ilk eşitdiyim kitablar “Koroğlu” dastanı və Nazım Hikmətin “Günəşi içənlərin türküsü” kitablarıdır. “Oxuduğum” demirəm, “eşitdiyim” deyirəm, çünki hələ yazıb-oxumağı bilmədiyim vaxt bu kitabları mənə anam oxuyardı. Keçəl Həmzənin Koroğlunu aldadıb Qıratı ələ keçirməsi bədii ədəbiyyatdan aldığım ilk sarsıntı idi.
Sevimli atını itirən Koroğlu Keçəl Həmzəyə yalvarmağa başlayır:
Canım Həmzə, gözüm Həmzə,
Həmzə, incitmə Qıratı.
Budu sənə sözüm, Həmzə,
Həmzə, incitmə Qıratı.
Həmzə, atı yaxşı saxla,
At igidin qardaşıdı.
Gündə muğayat ol, yoxla,
At igidin qardaşıdı.
Yay olanda dağa yolla,
Yaz olanda ifçin nalla.
Qış olanda məxmər çulla,
At igidin qardaşıdır.
Anam danışırdı ki, bu yerlərini oxuyanda sən ağlamağa başlardın: “Elə igid niyə belə namərdə yalvarır” deyirdin. Nə biləydim ki, ömrüm boyu çox namərdə rast gələcəm, heç birinə yalvarası olmasam da…
“Verib Qırı, alıb Dürü” (Dür atı) kor-peşman Çənlibelə qayıdan Koroğlunu dəliləri də, Nigar da qaş-qabaqla qarşılayırlar.
Ala gözlü Nigar xanım,
Üzün məndən niyə döndü?
Sənə qurban şirin canım,
Üzün məndən niyə döndü?
İgidin yatmasın baxtı,
Yana çevrilməsin taxtı,
Koroğlunun məlul vaxtı,
Üzün məndən niyə döndü?
Bu yerdə Nigarın hər hansı cavabı məzəmməti, incikliyinin səbəblərini açıqlaması soyuq bir “başdan eləmə” olardı. Amma Nigar (daha doğrusu, dastanı yaradanlar) ən gözlənilməz və təsirli cavab tapırlar. Gərginliyi aradan qaldırmaqçün Nigar Koroğluya “amma yaman qarasan ha” – deyir. Koroğlunun cavabı da eyni cür pafosdan uzaq, təbii və səmimidir:
Mənə qara deyən gözəl,
Qaşların qara deyilmi?
Tökülübdü dal gərdənə
Saçların qara deyilmi?
Dastanın bir cəlbedici cəhəti də xəfif yumorudur. Hansı dastan qəhrəmanı öz-özünü aşağılamaqdan belə çəkinməz? Giziroğlu Mustafa bəylə güləşməkdən sonra məhz Koroğlunun özü:
Koroğlunu çaya basar
Giziroğlu Mustafa bəy
– gəraylısını qoşur.
Türkiyə variantında Keçəl Həmzənin rolunu Kəloğlan oynayır.
Havada buludlar soldu,
Dürü at yoruldu qaldı.
Kəloğlan Qıratı aldı,
Alış, tutuş, yan Koroğlu!
Anadolu variantında bəzi misralar müdrik öyüd-nəsihət kimi səslənir:
Havada uçan boz quşlar
Yelin qədrini nə bilir?
Kəndi qədrini bilməyən
Elin qədrini nə bilir?
Cüt qoşub toxum əkməyən,
Süfrəsin yerə tökməyən,
Elin qəhrini çəkməyən
Malın qədrini nə bilir?
Türkmən variantında Goroğlu deyir:
Səni deyib gəldim Çandibelimdən,
Yor gedəli sənin ilə pərizad.
Əslim bəyan etsəm – türkmən elindən
Yor gedəli bizim ilə pərizad.
Türkmən variantının bəzi parçalarında dini təəssüb güclüdür:
Qəflətdə yatırdım, gəldi ərənlər
“Dur, qafil, yerindən, oyan” – dedilər.
Gözüm açıb gördüm cümlə-cahanı
Ol duranlar “Şahimərdan” – dedilər.
Şahimərdan Həzrət Əlinin adlarından biridir.
Goroğlu bəy aydır: kəminə, bəndə
Pirim Şahimərdan! Dəstgirim səndə.
Beş vəqt namazı qıldığın gündə
“Axirət yoldaşın iman” dedilər.
Türkmən variantının lirik parçaları da çox təsirlidir:
Qərib bülbül, bikəs bülbül,
Sən orda yığla, mən burda.
Qəriblikdə qalan bülbül,
Sən orla ağla, mən burda.
Qərib bülbül olma naşı,
Axdırma gözündən yaşı,
Qərib könlümün yoldaşı
Sən orda ağla, mən burda.
Qərib bülbül, bəxti qara
Nə çəkirsən ahu-nalə?
Səni asdırmaram dara,
Sən orda ağla, mən burda
Yaxud:
Qəflətdə yatırdım, gəldi bir pəri,
Eşq oduna məni heyran eylədi.
Ol pərinin sevdasına düşmüşəm
Eşq oduna məni heyran eylədi.
Laçın kimi qıya-qıya qarayıb,
Siyah zülfü dal gərdənə darayıb,
Ağ üzündə qoşa-qoşa xal qoyub
Eşq oduna məni heyran eylədi.
Oğuz dil qruppuna daxil olan xalqlardan biri də xaçpərəst qaqauzlardır. (Göy oğuzlar). Nəsrəddin lətifələri, “Aşıq Qərib”, “Əsli və Kərəm”, “Arzu və Qəmbər” dastanları qaqauz folklorunda önəmli yer tutur. Qaqauzların arasında Koroğlunun igidləri ilə bağlı mahnılar da məşhurdur. Qaqauz ağız ədəbiyyatında Koroğlu İzmirin kəndlərindəndir, dostu Ayvazla bərabər “oğuz Robin Qudu” kimi dövlətliləri qarət edib aldıqlarını kasıblara paylayır. Qaqauz Koroğlusu sonralar Anadoludan Dobrudcaya keçmiş, savaşlarını davam etdirmiş, nəhayət yenidən Anadoluya qayıdaraq orda vəfat etmişdir. Qaqauz “Koroğlu”sundan bir parçanı bu dilin özəlliklərini saxlayaraq gətirirəm:
Mən bir Koroğluydum,
dada (dağda) gəzərdim
Çalıya, çırpıya kəllə düzərdim
Əsən lüzgərdən (rüzgardan) izlər seçərdim
Kimsəm yoxdu Balkanda yalnız gəzərdim
Dəmir topuzlarla kəllə əzərdim.
Mən edi (yeddi) daaya (dağa)
hökm edərdim.
Keçəndən bacımı
(bac almaq mənasında) istərdim.
Dastanın hər üç variantında – azərilərdə də, türkiyəlilərdə də, türkmənlərdə də zamandan şikayət mühüm yer tutur. Türkmən variantında deyilir:
Ay yaranlar, musurmanlar,
Namərd mərd oldu, mərd oldu.
Nə əcaib zamanalar
Keçdi yurd oldu, yurd oldu.
Hanı bəylər, hanı xanlar,
Bu dünyaya gələn canlar?
Taxt üstündə Süleymanlar
Uçdu, yurd oldu, yurd oldu.
Orxon yazılarında “Öz eli, öz xaqanı olan xalq idim, elim hanı, xaqanım hanı?” acısı, “Kitabi-Dədəm Qorqud”da “Hanı dediyim bəy ərənlər, dünya mənim deyənlər” təəssüfü əsrlərdən, zamanlardan keçərək dövrandan əbədi şikayət kimi “Koroğlu” dastanının sonunda da öz əksini tapmışdır. Amma Azərbaycan “Koroğlu”sunda bu acı etiraf dövrün konkret bir ixtirasıyla – odlu silahla, tüfənglə bağlıdır.
Daha əvvəllər Çaldıran döyüşü ərəfəsində Şah İsmayıl topları namərd silahı sayaraq yağıyla açıq qılınc döyüşündə üzləşməyi üstün tutmuşdu. Koroğlu da tüfəngin meydana çıxmasını tam bir dövrün bitməsi kimi dərk edir.
Titrəyir əllərim, tor görür gözüm,
Mənmi qocalmışam, ya zəmanəmi?
Dolaşmır dəhanda söhbətim, sözüm
Mənmi qocalmışam, ya zəmanəmi?
Tutulur məclisdə igidin yası,
Kor olur qılıncı, polad libası,
Gəlib bic əyyamı, namərd dünyası,
Mənmi qocalmışam, ya zəmanəmi?
Belə zaman hara, qoç igid hara?
Mərdləri çəkirlər namərdlər dara,
Baş əyir laçınlar, tərlanlar sara
Mənmi qocalmışam, ya zəmanəmi?
Axır əcəl gəldi, yetdi hay-haray,
Çəkdiyim qovğalar bitdi, hay, haray!
Tüfəng çıxdı, mərdlik getdi, hay, haray,
Mənmi qocalmışam ya zəmanəmi?
Məsələ yalnız “namərd silahı” topda, tüfəngdə deyil, məsələ Keçəl Həmzələrin, Kəloğlanların, biclərin, hiyləgərlərin, namərdlərin meydan suladığı bir əyyamın gəlməsindədir.
Fikrət Qocanın “Babalarım” şeiri yada düşür:
Biri qaçaq olub,
mərd olub.
Biri qoçaq olub,
mərd olub.
Biri kasıb olub,
mərd olub,
Bəs namərələr hardandı?
Bax bu mənə dərd olub.
Əfsus! Koroğlu da qocalmışdı, zəmanə də dəyişmişdi…
Görkəmli kino xadimlərimiz Həsən Seyidbəyliyə və Eldar Quliyevə həsr etdiyim bu iki yazı vaxtilə rus dilində “Литература, Искусство, Культура (ЛИК) Азербайджана” kitabımda dərc olunmuşdu. Bu yaxınlarda yubileylərini qeyd etdiyimiz ustad sənətkarlarımıza aid yazılarımı ilk dəfə Azərbaycan oxucularına təqdim edirəm. (Anar)
ANAR
Rejissor
Eldar Quliyev
Gənc (o illərdə gənc) azərbaycanlı kinorejissor Eldar Quliyev haqqındakı bu kiçik məqaləni çox uzun müddətə yazdım. Yarım il öncə “Sovet filmi” jurnalının təklifi ilə onu başlayanda ilk cümləni qeyd etdim: “Biri vardı, biri yoxdu, bir cənub şəhərində mənim indi ən vacib müsahibəni götürdüyüm gənc rejissor Eldar Quliyev vardı”. Bu cümlədə yazılanı həyata keçirmək müxtəlif səbəblərdən alınmadı. Janr dəyişildi və indi mən oxucuya Eldarla müsahibə deyil, onun işləri haqqında qeydlərimi təqdim edirəm. Bununla belə, mən altı ay öncə yazılmış fikrimin üstündən xətt çəkmirəm – cazibəsi olduqca böyükdür: bu ifadədə rejissorun üç filminin adı çəkilir: “Biri vardı, biri yoxdu”, “Bir cənub şəhərində”, “Ən vacib müsahibə”. Bu yalnız az-çox uğurlu üslubi fənd deyil. Məsələ burasındadır ki, mənim Eldar Quliyev qavrayışım onun filmləri ilə bir bütündür: rejissor və onun filmləri – bütövdür, ayrılmazdır.
Eldarı və onun filmlərini görənlər üçün bu, paradoksal görünə bilər. Rejissor -diribaş, ünsiyyətcil, erudisiyalı müasir gəncdir və onun qəhrəmanları – “Biri vardı, biri yoxdu” filmindəki qocalar, yaxud “Bir cənub şəhərində” filmində (ssenari Rüstəm İbrahimbəyovundur) şəhərkənarının qaba, bir az yonulmamış oğlanları. Onları nə birləşdirə bilər ki?! Zahirən, görkəmcə, yaş və xaraktercə – heç nə. Bəs əgər insanlıq, xeyirxahlıq, qəlb zərifliyi kimi kateqoriyalara müraciət etsək? Bu keyfiyyətlər Quliyevdə var. Onun qəhrəmanlarının mənəvi siması da elə bu keyfiyyətlərlə müəyyənləşir. Buna görə də o öz qəhrəmanları ilə dostdur, onları sevir, anlayır və tərənnüm edir.
Sənətkar üçün ən çətini – doğma, yaxın hiss və düşüncələri uzaq, yad, bir-birinə daban-dabana zidd xarakterlər, obrazlar, talelər və situasiyalar vasitəsilə ifadə etməkdir. Özünün ilk müstəqil “Biri vardı, biri yoxdu” filmindəcə Eldar bu işin öhdəsindən gəldi. Payızda Abşeron yarımadasının kimsəsiz bağlarında iki tənha qoca – kişi və qadın. Bu süjetdə gənc rejissoru cəlb edən nə idi? Abşeronun fakturası – yalın, kimsəsiz sahillər, qumlar, bozumtul noyabr səması, tərk edilmiş bağlar, səssizlik, dinclik, sükunət? Görünür, hə. Bütün bunlar. Lakin ilk növbədə, insanlar – bir-birini öz həyat yolunun son “stansiyasında” tapan iki qocanın taleyi, asanlıqla izah oluna bilən səbəblərdən məhrum – nə sevgi, nə qohumluq əlaqəsi, nə təmənna – nə isə başqa, gözəl – ali və yəqin ki, həyatdakı ən son bağlılıq, tənhalığın dəf olunması, başqasına görə məsuliyyət hissi – münasibətlərin poeziyası. Həyatda dincliyin müdrikliyini duyğuların təlaşının əvəz etdiyi dövrün poeziyası. Və Quliyevin ehtiraslar dalğası hopdurulmuş növbəti filmi – “Bir cənub şəhərində”. Əsası sanki partlayıcı üzərində qurulmuş situasiya flmi. İstisi asfaltı əridən, yay günəşinin ağacları yandırdığı, ağ evləri olan şəhər. Və bu şəhərin insanları cənublu kimi temperamentli, qaynar, çılğındırlar.
Amma elə burada ehtirasların çılğın qarşıdurmasında, cilovsuz duyğuların gərginliyində də rejissor sakit və təmiz insanlıq notu arayışındadır – hər cür gerilikçi zehniyyət, vaxtı keçmiş ənənələr, köhnəlmiş əxlaq normalarından üstün olan gerçək insanlığın. Onu təcrübəli jurnalist Cahangirlə haqq-hesab çəkməyə gələn qəhrəmanı Muradın kədərli gözlərində arayır. Qəhrəman atasının məzarını ziyarət edən Tofiqin səmimi həyəcanında axtarır, hərçənd bu təlaş kəskinləşdirilmiş, qrotesk formalarda verilir.
“Mənimçün fəaliyyət dövrü bitdi və düşüncə zamanı başlandı”, – fransız filmlərindən birində belə deyilir. Quliyevin üçüncü filmi olan “Ən vacib müsahibə” öz mövzusu etibarilə bu fikri təsdiqləyir. “Ən vacib müsahibə”nin (ssenari Maqsud İbrahimbəyovundur) qəhrəmanı radiomüxbir Zaur üçün fəaliyyət dövrü bitməyib və bitə də bilməzdi, o, gəncdir, enerjilidir, güc və həyat doludur. Bununla belə, onun üçün də düşünmək zamanı gəlib çatdı, öz həyatı, ümumiyyətlə insan həyatı, məsuliyyət, başqaları qarşısında ödənməmiş borc duyğusu və digər vacib məsələlər barəsində düşünməyə başladı. Rejissor qəhrəmanlarını nə qədər çox sevsə də, ən məsuliyyətli məqamda həmişə onlardan ayrılır. Qəhrəmanlarının əvəzinə qərar verməmək üçün ən vacib qərarlar anında onları tərk edir. O, haqlıdır. Sənətkarın vəzifəsi – problemləri qoymaqdır, onların birmənalı çözümünü vermək vacib deyil. Kino sənəti nümunələri tamaşaçıya o mənada təsir edir ki, onun diqqətini bu və ya digər məsələyə cəlb edir və tamaşaçını daxilən bu problemlərin müstəqil həllinə hazırlayır. Bu planda Eldar Quliyevin filmlərində məni vacib mənəvi-əxlaqi problemlərin qoyulması arzusu cəlb edir. Bax elə indi də Alla Axundovanın ssenarisi əsasında “Var olun, qızlar” filmini çəkərkən rejissor bir daha cəmiyyətimiz üçün vacib olan borc, məsuliyyət, fədakarlıq, humanizm və xeyirxahlıq kimi mənəvi məsələlərə müraciət edir.
Eldar Quliyev elə ilk filmlərindəncə diqqəti cəlb etdi, axtarışları ilə maraqlandırdı, öz yaradıcılığına qarşı inam yaratdı. İnanırıq ki, gənc rejissorun ən böyük qələbələri hələ qarşıdadır.
“Sovet filmi” jurnalında dərc olunub. № 7, 1977
PEŞƏ VƏ İSTEDAD
Həsən Seyidbəyli 1945-ci ildə Moskva Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutunu, görkəmli rejissor Qriqori Kozintsevin kursunu bitirdi. Diplom işini çəkdi – quruluşçu rejissor diplomunu aldı. Bakıya qayıtdı. “Rəsul Rzanın ssenarisi üzrə “Qızıl üzük” filmini çəkməli idi. Rəsul Rza o illər Azərbaycan kinosuna rəhbərlik etsə də, nədənsə, həmin film çəkilmədi. Səbəbini bilmirəm, nəyə görəsə vaxtında bu sualı nə atama, nə Həsənə verdim. Həmin baş tutmayan cəhddən yalnız Tofiq Quliyevin atamın sözlərinə yazdığı “Üzüyümün qaşı firuzədəndir” adlı gözəl mahnısı yadigar qaldı. Mahnı ilk dəfə Rəşid Behbudovun parlaq ifasında (sonralar Fidan və Xuraman Qasımova bacıları da gözəl ifa etdilər) səsləndi.
Quruluşçu rejissor diplomu almış Həsən Seyidbəyli ilk filmini institutu bitirəndən on yeddi il sonra, 1962-ci ildə çəkdi. Amma 1946-cı ildə artıq ilk hekayəsi dərc olunmuşdu, on yeddi il ərzində də ədəbiyyatda sanballı nüfuz qazandı. Düzdür, həmin illərdə də kinoda ssenariçi kimi işlədi, onun ssenarilərini Lətif Səfərov və Tofiq Tağızadə çəkdilər.
1962-ci ildə rejissor kimi quruluş verdiyi “Telefonçu qız” filminin əsasında onun əvvəllər çap olunmuş eyniadlı povesti dururdu. Bundan sonra o, öz ssenariləri üzrə bir neçə film – “Möcüzələr adası” (1963), “Cazibə qüvvəsi” (1964), “Sən niyə susursan?”, “O qızı tapın” (1970), “Xoşbəxtlik qayğıları” (1976) filmlərini çəkdi. Başqa müəlliflərin ssenariləri üzrə quruluş verdiyi iki lenti (“Bizim Cəbiş müəllim” (1969) M.İbrahimbəyovun ssenarisi üzrə; “Nəsimi” (1973) İ.Hüseynovun ssenarisi üzrə) də bu siyahıya əlavə etsək, onda belə hesab etmək olar ki, ildə bir bədii film çəkib. Belə bir məhsuldarlığa həsəd aparmaq olar. Belə təəssürat yaranır ki, bu on dörd il ərzində – 1962-1976-cı illərdə – Həsən Seyidbəyli, sanki quruluşçu rejissor kimi kinoda çalışmadığı, kənar qaldığı on yeddi ilin əvəzini çıxırdı. Amma mənə elə gəlir, başqa bir səbəb də vardı – Həsən Seyidbəyli bədii yaradıcılığının iki istiqaməti: ədəbiyyatla kino arasında qalmışdı.
Kino onun sənəti idi, ədəbiyyat isə istedadı idi. Bununla belə, rejissor kimi çəkdiyi filmlərdən sonra kinonu da onu istedadını sübut etdiyi sahə hesab etmək olardı. O, ədəbiyyatda özünü “Tərsanə”, “Cəbhədən cəbhəyə”, xüsusilə böyük şöhrət qazanmış “Uzaq sahillərdə” romanları ilə təsdiq etmişdi. İmran Qasımovla yazdığı son romanda o, ilk dəfə xalqımızın şöhrətli oğlu, Böyük Vətən müharibəsi illərində Yuqoslaviyada “Mixaylo” ləqəbi ilə döyüşmüş, həlak olmuş və orada dəfn edilmiş əfsanəvi partizan Mehdi Hüseynzadənin obrazını yaratmışdı. Sonralar Tofiq Tağızadə İmran Qasımov və Həsən Seyidbəylinin ssenarisi üzrə “Uzaq sahillərdə” filminə quruluş verdi. Qəhrəmanın adını xalqımıza məhz həmin əsərlər qaytardı, oxucular və tamaşaçılar Mehdi Hüseynzadənin yaradıcılığından məhz həmin roman və film vasitəsilə xəbər tutdular. Ona ölümündən sonra Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adı verildi.
Əlbəttə, bütün istedadlı sənətkarlar kimi, onun yaratdığı əsərlərin hamısı eyni səviyyədə deyil. Həsən Seyidbəylinin ədəbiyyatda da, kinoda da uğurlu və kifayət qədər uğurlu olmayan əsərləri var. Amma o, uğurlu əsərləri ilə incəsənətimizdə həqiqi realist ənənənin formalaşmasında böyük rol oynadı.
“Altmışıncılar” haqqında tez-tez yazanda məni bəzən məhz həmin nəslin uğurlarını təbliğ etməkdə günahlandırırlar. Mən də dəfələrlə izah etməli olmuşam ki, altmışıncı illərin ədəbiyyatı və incəsənəti barədə söz açanda çətin yeniləşmənin yükü məhz onların çiyinlərinə düşsə də, yalnız həmin illərdə yaradıcılığa başlamış gənc sənətçilər nəslini nəzərdə tutmuram. Mən yaşlı nəslə mənsub olan sənətçilərin də yeni istiqamətdə işləmələrinə imkan verən Zamanı nəzərdə tuturam. Əlbəttə, yaranan həmin imkanlardan hamı yararlanmadı, amma əvvəldən yeniliyə meyilli olan, amma müxtəlif səbəblər üzündən istədiklərini gerçəkləşdirə bilməyən şairlər, yazıçılar, bəstəkarlar, teatr və kino xadimləri özlərinin ən sanballı əsərlərini məhz altmışıncı illərdə yaratmağa başladılar. Poeziyada bu, Rəsul Rzanın “Qızılgül olmayaydı” poeması, “Rənglər” silsiləsi və bir çox şeirləri, nəsrdə İsa Hüseynovun “Teleqram”, “Tütək səsi”, “Saz”, “Şəppəli” povestləri, İsmayıl Şıxlının “Dəli Kür” romanı, dramaturgiyada İlyas Əfəndiyevin “Sən həmişə mənimləsən” pyesi, musiqidə Q.Qarayevin “Üçüncü simfoniya” və “Skripka konseri” əsərləri, rəssamlıqda Səttar Bəhlulzadənin tabloları, teatrda Tofiq Kazımov və Mehdi Məmmədovun tamaşaları idi. Kinomuzda isə yenilənmə yoluna hamıdan əvvəl Həsən Seyidbəyli qədəm qoydu.
Həsən Seyidbəylinin ən yaxşı əsərlərində – həm ədəbiyyatda, həm də kinoda – Zamanın ab-havası – “balaca adam” adlandırılan insanlara marağı və diqqəti öz əksini tapdı. O, keçmiş dövrün istehsalat qabaqcılları haqqında bir sıra normativ əsərlərdən fərqli olaraq, sadə adamlar – telefonçular, kənd həkimləri, liftçi qız və b. – haqqında yazmağa və çəkməyə başladı. Həm də inandırıcı şəkildə, realist dəqiqliklə və şübhəsiz ki, istedadla yaratdı. İsa Hüseynov ədəbiyyatda olduğu kimi, Həsən Seyidbəyli də kinoda yol salmağa başladı, yazıçıların və kinematoqrafçıların yeni nəsli həmin yolla getdi. Həsən Seyidbəylinin filmlərində ilk dəfə özünü parlaq surətdə göstərən digər gözəl ənənə də həyatımızın mənfi təzahürlər adlanan cəhətlərini kəskin tərzdə əks etdirməkdir. Həsən Seyidbəyli ekrana xəyali gerçəkliyin aydın, idillik və bərbəzəkli aləmini yox, həyatın sərt həqiqətini – qanunçuluğun pozulmasını, əliəyriləri, brakonyerləri gətirirdi. Yadımdadır, müzakirələrin birində məşhur rejissorlardan biri Həsən Seyidbəylinin filmi haqqında kinayə ilə fikir söyləyəndə – “osetrin” haqqında film çəkdiyini deyəndə – zalda bərk gülüşmə qopdu. Həsən gülənlər arasında onun daim dostyana münasibət bəslədiyi, bacardığı qədər yardım göstərdiyi Eldar Quliyevin də olduğunu gördü. Elə Eldar da ona çox hörmət bəsləyirdi, ola bilsin, gülüşü qeyri-ixtiyari olmuşdu. Hər halda, Həsən yana-yana mənə dedi ki, “Eldar fikirləşir, atam öləcək, velosiped mənə qalacaq”. O, Lətif Cəfərovun ölümündən sonra daşıdığı Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqının sədri vəzifəsini nəzərdə tuturdu.
Həsən Seyidbəyli kinematoqrafçılarımızın gənc nəslinə həssaslıqla yanaşırdı, Rüstəm də, Oqtay da, elə o Eldar da, mən də müəyyən məqamlarda onun köməyini hiss edirdik. Aramızda yaş fərqinin olmasına baxmayaraq, onunla çox yaxın idik. O, “Literaturnaya qazeta”nın sifarişi ilə Yusif Səmədoğlu, Əkrəm Əylisli və mənim haqqımda sanballı məqalə yazdı, Həsənin dediyinə görə, məqaləni redaksiyada yaxşı qəbul elədilər, bu yaxınlarda çap olunacağını söyləmişdilər, amma, nədənsə, işıq üzü görmədi.
“Nəsimi” filminin çəkilişi – fikrimcə, ilk sanballı tarixi ekran əsərimizdir – Həsən Seyidbəylinin böyük xidmətidir. Bütün digər müsbət cəhətləri ilə yanaşı, həmin filmdə Rasim Balayevin parlaq istedadı üzə çıxdı.
“Nəsimi” studiyamızın gələcək tarixi filmləri üçün, bir növ, təkan nöqtəsi idi. Yeri gəlmişkən, “Dədə Qorqud” (rej. T.Tağızadə), “Babək” (rej. E.Quliyev) filmlərində baş rollarda da Rasim Balayev çəkilib.
Həsən Seyidbəylinin ləyaqətli hərəkətlərindən birini xatırlamaq istərdim. Bu, İrəvanda keçirilən sovet kino filmlərinin festivalı günlərində baş vermişdi. Mən Həsən müəllimlə birlikdə festivalın münsiflər heyətinin sədri S.Rostotskini inandıra bildik ki, ermənilərin festivala təqdim etdikləri “Ermənistan haqqında yeddi mahnı” filmi millətçi-şovinist xarakter daşıyır. Məhz bundan sonra həmin filmə Qran-Pri mükafatı verilmədi.
Elə insanlar olur ki, onları rəhmətlə, ehtiramla və hörmətlə xatırlayırlar. Belə insanlardan biri Həsən Seyidbəylidir.
Dünya şöhrətli rəssam Tahir Salahovla Xalq yazıçısı Anarın bu söhbəti 2018-ci ilin dekabr ayında qələmə alınıb. O zamanlar ki, görkəmli rəssam dərin səmimiyyətlə deyirdi: “Son işlərimdən biri Xalq yazıçısı Anarın portretidir. Anar bütöv bir dünyadır. Onu sonsuz dəfə çəkmək olar. Seans zamanı öz dünyasına çəkilir, fikirlərinə qərq olur, səninlə birgə duyur”.
Aradan illər keçib… Həyatın yeni bir seansı başlayıb. Anar müəllim yenə də həmin iç dünyasına çəkilib. Hədsiz dərəcədə dalğındı. Ağır dost itkisindən həyatı ağrıyır. Təsəllisi haqq dünyasına qovuşan böyük dostundan qalan bu unudulmaz söhbətlər, birgə yaşanan anların unudulmazlığıdı…
Tahir Salahovla söhbət
Rəssamlar danışmağı, adətən, çox da xoşlamırlar. Duyğularını və düşüncələrini, sevgilərini, ağrılarını, sevinc və təlaşlarını boyalar, fırça vasitəsilə ifadə edirlər.
Jurnalist, musiqişünas, publisist Raya Abbasova azdanışan Tahir Salahovu, – bizim qeydsiz, şərtsiz böyük sənətkarımızı – “danışdıra” bilib.
Sənətşünaslıqda Tahir Salahov “sərt üslub”un yaradıcılarından və ən görkəmli nümayəndələrindən biri kimi qəbul edilir. “Sərt üslub” – çoxcəhətli həyat gerçəkliyini bütün qəlizliyiylə, çətinlikləriylə ifadə etməkdir. Çətinliklərə mərd-mərdanə sinə gərmək və qalib gəlməkdir. “Sərt üslub” dünyaya çəhrayı eynəklə yox, ayıq və açıq gözlə baxmaq, onu bəzək-düzəksiz görmək və göstərmək cəhdidir. “Sərt üslub” qurucu, yaradıcı insanların – fəhlələrin və bəstəkarların, neftçilərin və yazıçıların bədii obrazlarını plakat nikbinliyiylə deyil, real cizgilərlə yaratmaqdır. Raya Abbasovayla söhbətdə Tahirin ürəkdən gələn etiraflarını oxuduqca bir daha əmin olurdum ki, bu “sərt üslub” hardasa rəssamın uşaqlıq və yeniyetməlik çağında qarşısına çıxmış sərt həyat sınaqlarıyla bağlıdır.
Tahirin atasını – görkəmli partiya işçisi, əqidəli kommunist Teymur Salahovu şərləmiş, 1937-ci ildə həbs etmiş və güllələmişlər. Tahir Salahovun başqa bir müsahibəsində dediyi sözlər məni çox həyəcanlandırır:
“O sentyabr axşamında hava çox xoş idi. Təqribən axşam 10-da qapımızı döydülər. İki nəfər içəri girdi. Anam həyəcanla: – Nə olub? – deyə soruşdu. Atam: – Məndən şübhələnmə – dedi – narahat olma, tezliklə qayıdacam.
Onu apardılar. Mən pəncərədən baxırdım. Atam onu aparan iki adamla tini burulub gözdən itdi. Bu səhnə ömürlük yaddaşıma həkk olundu. Bundan sonra atamı daha heç vaxt görmədim”.
O zaman Tahirin doqquz yaşı varmış və donub qalmış kinokadr kimi bu səhnəni bütün həyatı boyu unutmayıb. On illərin içindən keçirib hafizəsində saxlayıb.
R.Abbasovayla söhbətində Tahir məhkumun ailəsinin hansı əzab-əziyyətlərə, məşəqqətlərə düçar olduğundan danışır. Anasının – Sona xanımın beş uşağı necə qəhrəmancasına böyüdüb yetişdirməsindən bəhs edir. Ən yaxın qohumların, qonşuların daha onların qapılarını açmamalarından söz açır. Amma Tahir müdrik mərhəmətlə onları qınamır. Zəmanənın insanları ağır imtahana çəkdiyini nəzərə alır.
Ən gənc yaşlarından afişalar çəkərək, asfalt üzərində rəsmlər yaradaraq Tahir ailələrinin az çox dolanışığını təmin edirmiş. Rəsmə marağı ona lap kiçik yaşlarından atası təlqin edib. Moskvanın və Leninqradın ali rəssamlıq məktəblərinə daxil olmaq istəyilə bütün imtahanları uğurla verib və instituta… qəbul edilməyib. Axı tərcümeyi-halında siyasi məhkum olunmuş insanın oğlu olduğunu qeyd edirdi. Və bütün bioqrafik məlumatlarda bu məlumatın altını qırmızı xətlə cızırmışlar, Tahir Salahovun əksər əsərlərində sənətinin özəl işarəsi kimi qırmızı xəttin, ya qırmızı detalın olması burdan doğulmayıbmı?
R.Abbasova rəssamı elə məsələlərdən danışmağa vadar edir ki, o, təbii təvazökarlığı və nəcabətinə görə özü heç vaxt bu məsələləri car çəkməzdi. Amma bu faktlar da böyük rəssamın tərcümeyi-halında izsiz qalmamalıdır. Özü əqidəli və bu sözün ən dəqiq, ən yüksək mənasında realist Tahir Salahov heç bir dəbdə olan “izm”lərə meyil göstərmədi, amma bununla belə, başqa istiqamətlərdə, ayrı üslublarda işləyən rəssamların da – əgər onlar həqiqətən istedadlıydılarsa – dəyərini bilir. Bu baxımdan o, “Abşeron məktəbi” adlanan və o dövrdə rəsmi siyasi və sənət dairlərində saya salınmayan bir qrup rəssamı – Mir Cavadı, Rasim Babayevi, Tofiq Cavadovu, Əşrəf Muradı, Qorxmaz Əfəndiyevi “hədsiz dərəcədə istedadlı” sayaraq onlara hər növ yardım göstərib. Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının sədri və SSRİ katibi olaraq Tahirin onların hər birinin taleyində xeyirxah rolu var.
Əşrəf Murad xəstələnəndə maddi vəziyyəti ağır olan rəssamla müqavilə bağlayaraq ona o vaxt üçün çox böyük məbləğ – 15 min manat verir. Mir Cavadın Türkiyə xəstəxanasında müalicəsinə yardım edir. Səttar Bəhlulzadə də xəstələnəndə təcili şəkildə onun işlərini alıb müalicə üçün gərək olan məbləğlə təmin edir.
Toğrul Nərimanbəyovun anası İrmanın bəraət qazanıb Bakıya dönməsi, mənzillə təmin olunması da Tahirin xidmətidir.
Tahir Salahov rus rəssamı Pavel Nikonovun “Geoloqlar” tablosunu xilas edib. Məhz bu əsərinə görə N.S.Xruşşovun nadan hücumlarına məruz qalan rəssam tablosunu məhv etmək qərarına gəlir. Tahir onu bu fikrindən daşındırır, əsəri götürüb Bakıya gətirir. Xruşşov və onun sənət siyasəti süquta uğrayandan sonra Nikonovu Azərbaycana dəvət edir və xilas olunmuş işini ona təqdim edir. Rəssamın taleyin (daha doğrusu, Tahirin) bu gözlənilməz töhfəsindən necə xoşbəxt olduğunu təsəvvür etmək olar.
Həqiqi istedadın bir cəhəti də başqalarının istedadlarına sevinməkdir. Paxıllar o adamlardır ki, həsəd çəkdiklərindən nə qədər aşağı olduqlarını özləri də dərk edirlər. Dərk edirlər, amma xislətləriylə bacara bilmirlər.
Tahir Salahovun “peredvijniklər” adlanan XIX əsr rus rəssamlarına münasibəti də maraqlıdır. Bu rəssamlara bədii cəhətdən deyil, mövzuları baxımından qiymət verir. O işlərini qeyd edir ki, onlarda sosial mövzular qabarıq ifadə olunub – Perovun “Üçlük”, Yaroşenkonun “Hər yerdə həyat”, Repinin “Təbliğatçının həbsi” və “Gözləmirdik” əsərlərinə münasibəti T.Salahovun özünün də sənətdə vətəndaşlıq mövqeyinin nə qədər önəmli saydığını göstərir.
İctimai xadim kimi Tahirin xidmətləri sırasında Moskvada sovet ideologiyasına daban-dabana zidd olan Robert Rauşenberq, Ruffino Tamaya (onun obrazları Mir Cavadın obrazlarına yaxındır), Frensis Bekon (əlbəttə, orta əsr filosofu yox, müasir ingilis rəssamı) kimi məşhur Qərb sənətkarlarının Moskvada sərgilərinin təşkil edilməsidir. Tahirin məqsədi bütün dünyanın bələd olduğu çağdaş sənət örnəkləriylə ölkəni də tanış etmək idi. Onu da deyək ki, bütün bu rəssamların sənəti Tahir Salahovun estetik prinsiplərindən çox uzaqdır. Elə bunda da rəssamın tolerantlığı, başqa üslublara yalnız dözümlülüyü deyil, həm də anlaşıqlı, dəyərverici münasibəti görünür.
T.Salahov özündən qabaqki nəslin nümayəndələri – Azərbaycan rəssamlarına da xüsusi ehtiramla yanaşır. Sələflərə inkarçı, yekəxana, lovğa, bəzən təhqiredici yanaşma yalnız nankorluğun yox, eyni zamanda tərbiyəsizliyin örnəyidir. Yalnız rəssamlar deyil, başqa sənət sahibləri də keçmişə nəcib münasibət bəsləməyi Tahirdən öyrənməlidirlər. T.Salahov özündən əvvəlki sənətkarlar – Qəzənfər Xalıqov, Lətif Kərimov, Səttar Bəhlulzadə, Böyükağa Mirzəzadə, Tağı Tağıyev haqqında böyük hörmətlə danışır.
Mən də Tahirlə uzaq gənclik illərimdə elə bibim Həbibə Məmmədxanlının həyat yoldaşı Tağı Tağıyevin evində tanış oldum. Qonşu idilər. Tez-tez dostu və sinif arkadaşı Toğrul Nərimanbəyov Tahirgilə qonaq gələrdi. Bəzən onlar və Toğrulun əmisi, kinooperator Arif Nərimanbəyov Tağıgilə keçərdilər.
Elə təxminən bu vaxtlarda Tahirin və Toğrulun yaradıcılığı atamın də diqqətini çəkmişdi. Özü poeziyada novator olan Rəsul Rza hansı fəhmləsə tək ədəbiyyatda yox, musiqidə, rəssamlıqda da yeniliyi, qeyri-adiliyi duyur, bəyənir və dəstəkləyirdi. Moskva Konservatoriyasını bitirib Bakıya qayıdanda çox da xoş münasibətlə rastlaşmayan Qara Qarayevi ilk dəstəkləyənlərdən biri də atam idi. Qarayevin bir söhbətini xatırlayıram. Şostakoviçə qarşı növbəti yöndəmsiz tənqid kampaniyası başlayanda onun tələbələri Qarayev və Cövdət Hacıyev təlaşlanırlar, öz aqibətlərini bilmək üçün “Quran” səhifələrinə üz tuturlar. Müqəddəs kitabı açıb rastlarına çıxan ilk cümləni oxuyurlar: Sizi dəmir dəyənəklərlə döyəcəklər – Qarayev bunu gülə-gülə danışırdı. Çox illər sonra mən bu əhvalatı Cövdət Hacıyevdən xəbər alanda Cövdət müəllim səhvimi düzəltdi: Yox, orda belə yazılmışdı: – Sizi dəmir qırmaclarla döyəcəklər.
O vaxt Kinematoqrafiya naziri olan Rəsul Rza Qara Qarayevə maddi dəstək məqsədilə xüsusi olaraq məhz onunçün yeni vəzifə yaradır: – Kinoteatrların musiqi rəhbəri. Axı o illərdə kinoteatrların öz orkestrləri vardı və seansqabağı çalardılar.
Rəsul Rza cahil, küt tənqiddən gənc istedadlı şairləri də qoruyurdu – Əli Kərimi, Məmməd Arazı, Fikrət Qocanı, Vaqif Səmədoğlunu… İndi onlar klassik sayılır və o hücumlar da, o hücumlardan müdafiə də unudulub gedib, sanki heç belə şeylər olmayıb.
Qəribə şakərimiz var. Sənətə bənzərsiz yaradıcılıqla gələn gənc istedadlar ilk addımlarında top-tüfənglə qarşılanırlar, özlərini təsdiq edəndən, hamı tərəfindən qəbul və təqdir olunandan sonra onları vaxtilə tənqid edənlər də bu xora qoşulurlar, haçansa nəinki onlara, hətta onların müdafiəçilərinə də hücumlarını yaddan çıxarırlar.
Eynən bu təbir Tahirlə Toğrula da aiddir. İlk addımlarında onlar da şiddətli və əsassız tənqidlərə məruz qaldılar, Bir gün Toğrulun tamamilə bədbinləşib ölkədən çıxıb getmək istəməsini də xatırlayıram. Amma gənc rəssamlara qahmar duranlar da oldu və onlardan biri də atam idi. Rəsul Rza elə ilk işlərindən Tahirə də, Toğrula da diqqət yetirdi, onları özüylə Azərbaycan rayonlarına aparırdı, barələrində müsbət rəy yazırdı. Toğrul haqqında “Pravda” qəzetində, Tahir haqqında Moskvanın “Tvorçestvo” jurnalında. T.Salahovun əsərlərini – “Səhər eşalonu”, “Rezervuarlar”, “Fəhlənin portreti”ni yüksək qimətləndirdiyinə görə Moskvanın mötəbər sənətşünası Andrey Lebedev Rasul Rzaya ciddi iradlar bildirmişdi.
Gənc rəssamlara iradları yalnız mühafizəkar sənətşünaslar deyil, bəzi partiya xadimləri də tuturdular. Belə hadisələrdən birini Tahir xatırlayır:
“Yadımdadır mənim “Yeni dəniz” (1970) şəklimin təqdimatında MK-nın məsul işçilərindən biri məndən soruşdu: – Tahir, niyə sənin fəhlələrin belə ciddidirlər, niyə heç gülümsəmirlər? Heydər Əliyev söhbətə qarışdı: Onlar niyə gülməlidirlər ki… İşləyiblər, əmək sərf ediblər – bu çox ağır zəhmətdir”. Bir qədər sonra “Yeni dəniz” tabloma görə mən ilk dövlət mükafatımı aldım”.
Heydər Əliyev sonralar da Tahir Salahovu həmişə dəstəkləyirdi, onun böyük istedadını, həyatın müxtəlif sınaqlarında dəyanətini və sədaqətini yüksək qiymətləndirirdi.
Tahir Salahov tez bir zamanda sənətiylə özünü təsdiq edə bildi. Moskvada və Bakıda Rəssamlar İttifaqına rəhbərlik etdi, əvvəl Azərbaycan Ali Sovetinin, sonra da SSRİ-nin deputatı seçildi, ən müxtəlif mükafatlara və ən yüksək adlara layiq görüldü. Rəssamın ilk yaradıcılıq dövründə – gəncliyinin ən kövrək, həssas illərində aldığı yaralar da sağaldı, bəlkə də unuduldu.
Sovet sisteminin sənətkarlara münasibətində qəribə bir paradoks vardı, onları gah qaldırır, gah da gözdən salırdı. Tahir Salahovun portretlərini çəkdiyi sənət adamları da bütün bunları yaşamışdılar – Dmitri Şostakoviç də, Mstislav Rastropoviç də, Andrey Voznesenski də. Eyni aqibəti Rəsul Rza da yaşamışdı. Bir vaxt yüksək vəzifələr tutan, fəxri adlarla təltif olunan şair qısa müddət ərzində qurduğu və on il rəhbərlik etdiyi ensiklopediyadan Moskvanın təhriki ilə uzaqlaşdırıldı, deputat “seçilmədi”, SSRİ Yazıçılar İttifaqı İdarə Həyətinə düşmədi. Halbuki uzun illər boyu həm deputat, həm də İdarə Heyətinin üzvü olmuşdu. Sonralar Heydər Əliyevin təşəbbüsüylə o, yenidən deputat seçildi, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adı aldı. Ömrünün məhz o bəlalı dövründə Tahir atamın portretini çəkdi. Bu, kişi hərəkəti idi. Qorxmazlığın ifadəsi idi.
Rəsul Rzanın vəfatından çox illər sonra Tahirlə məhrəm söhbətimiz zamanı dedi ki, atasını çox erkən yaşında itirdiyindən xüsusilə ilk gənclik illərində Rəsul Rzanın ona atalıq qayğısını heç vaxt unutmur.
Rəsul Rza Tahirə məqalə həsr edib və orada portret üzərində işi xatırlayır:
“Bir də görürdün ki, Tahir müəyyən bir şəkildə, müəyyən bir tərzdə səni otuzdurur və başlayır işləməyə. Baxıb görürsən ki, doğrudan, çəkdiyi şəkil istər oxşarlığı, istər üzünun ifadə məzmunu etibarilə çox yaxşıdır. Səhərə vədələşib vaxt qoyurduq ki, davam etsin. Səhər gələndə görürdüm ki, Tahir bütün kompozisiyanı dəyişib təzədən başlayır. Belə bir, iki, üç dörd dəfə…Bir də görürsən ki, yalnız əlləri çəkməklə bir neçə seans məşğul oldu”.
Raya xanım mənə T.Salahovla söhbətlər kitabına Ön söz yazmağı təklif edəndə qarşıma problem çıxdı. Məsələ ondadır ki, 2003-cü ildə Tahirin 75 illiyində onun haqqında “Sədaqət” adlı böyük esse yazmışdım və bu yazı “Bakinski raboçiy” qəzetində dərc olunub, mənim “Azərbaycan ədəbiyyatı, sənəti, mədəniyyəti” üçcildliyimə daxil edilib. Sevdiyim rəssam haqqında yenidən necə yazasan ki, dediklərini təkrar etməyəsən. İndiki yazımda buna çalışdım, rəssam haqqında demədiklərimi söyləməyə cəhd etdim. Köhnə yazımdan yalnız bircə sitat gətirmək istəyirəm:
“Bir dəfə özüm də bilmədən Salahovun işləməsinin şahidi oldum. Tahir uzun illər boyu görüşəndə deyirdi ki, şəklimi çəkmək istəyir. Onun çox gərgin həyat ritmini bildiyim üçün özüm bunu heç vaxt rəssama xatırlatmırdım. İki il bundan qabaq ən yaxın və əski dostumu, istedadlı bəstəkar Emin Sabitoğlunu itirdim. Tahir də onunla dost idi. Vəfatının ikinci günü Emingildəydik. Televizoru qurmuşduq. Bəstəkar haqqında nekroloq səslənməyə başladı. Altı yaşından tanıdığım və bütün şüurlu həyatımı çiyin-çiyinə yaşadığım bir dost haqqında bu vida sözlərini eşidərkən nə hala düşdüyümü təsəvvür etmək olar. Bu hisslərin sifətimdə necə əks olunduğunu isə az sonra Tahirin demə, bu vaxt çəkdiyi qrafik portretimdən bildim. Yəqin ki, bu mənim ən kədərli şəklimdir. Amma mənə çox əzizdir. Həm Eminin xatirəsiylə bağlı olduğuna görə, həm də Tahirin qələmindən çıxdığına görə”.
O gündən çox illər keçdi və bir səhər Tahir zəng elədi, məni İçərişəhərdəki muzey-emalatxanasına dəvət etdi. Məlum oldu ki, portretimi çəkmək niyyətindədi.
Dörd-beş seansa mənim iki qrafik və bir irihəcmli yağlı boya ilə portretlərimi çəkdi. O vaxt qəlyan çəkirdim və şəkil çəkdiyi zaman da əlimdə qəlyan tutmuşdum. Bir gün nədirsə unutdum, qəlyansız gəldim. Tahir bir az tutuldu. Dedim ki, əlimi eynən elə tutaram – elə bil əlimdə qəlyan var. Bir az düşünüb köməkçisini göndərdi eynən belə bir qəlyan aldırdı və yalnız mən qəlyanı əlimə alandan sonra işləməyə başladı. Mən sənətkarın ən xırda detallara belə necə “vasvasılıqla” yanaşdığının şahidi oldum. Portretimdə mənə təsir edən bir detal da o oldu ki, arxa planda atamın məşhur şəklini yerləşdirmişdi. Tahir Salahovla bu yaradıcılıq görüşləri, iş seansları, məhrəm söhbətlər ömrümün unudulmaz xatirələrindəndir. Tahir özü də bu barədə deyib:
“Son işlərimdən biri Xalq yazıçısı Anarın portretidir. Əvvəllər atasının – gözəl şair Rəsul Rzanın portretini çəkmişdim. Anar – bütöv bir dünyadır. Onu sonsuz dəfə çəkmək olar. Seans zamanı öz dünyasına çəkilir, fikirlərinə qərq olur, səninlə birgə duyur”.
Tahirə çox minnətdaram bu səmimi sözlərinə görə də, birini mənə bağışladığı gözəl portretlərimə görə də.
Tahir Salahovun 90 yaşı tamam oldu. Hörmətli Prezidentimiz İlham Əliyev onu Birinci dərəcəli Əmək ordeniylə təltif etdi.
Böyük sənətkarımıza nə arzu etmək olar, uzun ömür, möhkəm cansağlığı, yeni yaradıcılıq uğurları…
Bir də mənim bir arzumun həyata keçirməsini. Bu arzularımı Tahirə demişəm. T.Salahov Dədə Qorqudun, klassik və çağdaş şairlərimizin parlaq portretlərini çəkib. İstərdim ki, gənc Füzulinin də portretini çəksin. Məhz gənc Füzulinin, çünki adətən bu şairi çox qoca yaşında təsvir edirlər. Sevgi haqqında ən incə və ən ehtiraslı şeirlər müəllifini saçı-saqqalı ağarmış ixtiyar obrazında görmək adama qəribə gəlir. Tahir Salahovun fırçasıyla canlandırılmış gənc Füzuli onun şeirlərindən aldığımız zövqə uyğun bir obraz olardı. Bir də Tahirə təklif etdim ki, milli faciəmiz Xocalı soyqırımını əks etdirən bir tablo barədə düşünsün. Tahir Salahov belə bir şəkil çəksə İnsanlığın Yaddaş muzeyində bu şəkil Pablo Pikassonun məşhur “Hernika”sıyla yanaşı yer tutardı.
R.Abbasovayla söhbətlərində Tahir Salahov ən məhrəm fikirlərini söyləyir. Sanki özü özüylə təkbətək danışır.
Yaşasaydı, Tofiq Qəhrəmanovun bu il 75 yaşı tamam olardı. Əfsus ki, istedadlı yazıçının ömrü 54 yaşında qırıldı. Tənqidçi, alim Tehran Əlişanoğlu “Azərbaycan. Yeni nəsr” kitabına belə bir epiqraf qoyub:
“Ədəbiyyat təsəvvürlərimin təşəkkülündə əsaslı rol oynamış 60-cı illər nasirlərinə, məxsusən Anara və bir də bu ünvanı, bu yolu mənə tanıtmış ilk müəllimim Tofiq Qəhrəmanova ithaf edirəm”.
Bu günlərdə “Ədəbiyyat qəzeti”ndə dərc edilmiş və T.Qəhrəmanovun yubileyinə həsr olunmuş yazısında Tehran mərhum Tofiqin ona oxumağı məsləhət gördüyü çağdaş şairlərimizin və nasirlərimizin adlarını da çəkir.
Yeri gəlmişkən onu da deyim ki, Tofiq bir neçə hekayəsini Tehran Əlişanoğluna ithaf edib.
Tofiq Qəhrəmanovu mən də yaxşı tanıyırdım, hekayələrini oxumuşdum, xoş münasibətlərimiz vardı. Arxivimdə onun mənə yazdığı səmimi məktubları durur.
Tehran Əlişanoğlu mənə Tofiqin çap olunmamış hekayələrindən və povestindən ibarət bir qovluğu gətirdi, ön söz yazmağımı təklif etdi. – Ön söz də yazaram, bu kiçik kitabını çap da edərik – dedim.
Budur, Tofiq Qəhrəmanovun “Aydın oxunan möhür” hekayələr, povest” əlyazması qarşımdadır. Diqqətlə oxuyuram, qeydlər edirəm. Tofiqin təsvir etdiyi hadisələrin zamanı və məkanı haqqında, canlandırdığı personajlar barədə düşünürəm.
Tofiqin təsvir etdiyi böyük hərflə zaman müstəqilliyimizin ilk illəri, ictimai, iqtisadi, siyasi həyatımızın çətin dövrüdür. O vaxt Azərbaycan üç çətin problemlə üzləşmişdi. Faktiki olaraq böyük imperiyanın əyaləti olmaq statusuyla vidalaşıb, müstəqilliyini elan etmişdi. Totalitar rejimdən demokratlaşma dövrünə, çoxpartiyalılıq, senzurasızlıq, söz azadlığı mərhələsinə qədəm qoymuşdu. Planlı təsərrüfatdan bazar iqtisadiyyatına, daha açıq desək, yalançı “sosializmdən” doğruçu kapitalist sisteminə keçməkdəydi. Bütün Sovet respublikalarının keçdiyi bu yolu Azərbaycan həm də Ermənistanla Qarabağ müharibəsi şəraitində gedirdi. Mənim sözüm deyil, kimsə çox dəqiq deyib ki, sovet təbliğatı bizə sosializm haqqında nə deyirdisə hamısı yalan çıxdı, amma kapitalizm haqqında nə yazmışdısa doğru imiş. 90-cı illərdə “vəhşi kapitalizmin” bütün eybəcərliklərinin şahidi olduq – cəmiyyətin sərt qütbləşməsi, bir tərəfdən, Allah bilir hansı yollarla hədsiz maliyyə imkanlarına malik olan oliqarxlar, biznesmenlər, varlılar… O biri tərəfdən, bir qarın yeməyə möhtac qalmış kasıblar, biçarələr, bu dövrü əlahiddə əzabla yaşayan ziyalılar – orta və ali məktəb müəllimləri, həkimlər, alimlər – sıravi insanlar. Tofiq Qəhrəmanov personajlarını məhz bu zaman kəsiyində təsvir edir.
Tofiqin nəsrində böyük hərflə məkan isə Bakının hündür bir yeridir. Bura dilimizdə Yuxarı Dağlıq küçəsi, rus dilində Verxni Naqornı adlanır. Bura Azəri türkcəsində Dağlı məhləsi də deyirlər. Buranı indiyəcən həm rus, həm Azərbaycan dilində bir küçənin adıyla – Sovetski kimi tanıyırlar. İndi bu böyük sahənin demək olar ki, bütün nimdaş, köhnə, bir, ya iki mərtəbəli evləri sökülüb, yerində park salınıb. Son zamanlaracan uçuq bir divarın üstündə kimsə əllə böyük hərflərlə “Əlvida, Sovestki” sözlərini yazmışdı.
Tofiqin qəhrəmanları məhz bu Zaman kəsiyində – 90-cı illərdə, bu Məkanda yaşayır, əzab-əziyyət çəkir, sevir, dalaşır, barışırlar. Müəllif hekayələrinin demək olar ki, hamısını məhz bu məhəllənin sakinlərinə həsr edir və ithafını xüsusi vurğulayır:
Bütün ömrü boyu Bakının Yuxarı Dağlıq küçəsinin darısqal mənzillərində yaşayan, yavan çörəyə möhtaclıq şəraitində də vicdanını ləkələməkdən qoruya bilən qeyrətli-cəfakeş ziyalılarımıza.
Digər hekayələrə də bu sayaq ithaflar qoyulub. İthafında: “Güzəranının ən çətin məqamlarında belə insan ləyaqətindən özgə arxa-dayaq tapmayan yurddaşlarımıza” sözləri verilmiş hekayədə də, başqa yazılarda da ehtiyacın, maddi çarəsizliyin ən müxtəlif bəlirləri qələmə alınır. Balalarını ac qoymamaqçün özləri yalnız soğançayla qurdlarını öldürən valideynlər, ehtiyacın hətta intim ər-arvad münasibətlərinə təsiri, binəva qocalar, kasıblıqdan qovrulan qadınlar, çarəsiz kişilər, uşaqlıqları əllərindən alınmış çocuqlar – Tofiq Qəhrəmanovun personajları bütün bu əlacsızlıqlarla üzləşsələr də ləqayətlərini itirməmiş insanlardır. Uzun, keşməkeşli bir ömür yaşamış veteran yeni – praqmatik nəslin nümayəndəsi olan oğlunun belə tövsiyəsini eyninə almır, şərəfinə xilaf olan güzəştə getmir.
Amma şərəflərini, ləyaqətlərini, namuslarını ən dözülməz şəraitdə belə qoruyanlara qarşı yumurtadan yun qırxan möhtəkirlər, rüşvətxorlar, harama satılmışlar durur. Kiçik bir pul mükafatını almış adamın – bütün bu məbləği – qəpiyinəcən – müxtəlif mövqeli – kiçikdən böyüyəcən – umanlara paylamalı olan gəncin sərgüzəştləriylə tanış olarkən bilmirsən güləsən, ya halına acıyasan… Təəssüf ki, bütün bunlar həqiqətdir, doğrudur. Tofiq də bu dözülməz Doğrunu, bu acı Həqiqəti həssas və ağrıyan bir ürəklə qələmə alır.
Kitaba daxil olan “Simfonik muğam” povesti tamamilə başqa səpkidədir. Sırf realist üslubda yazılmış hekayələrdən fərqli olaraq povest lirik-psixoloji ahəngə köklənib. Həm musiqiyə, həm insan münasibətlərinə, sevgi motivlərinə həsr olunmuş povestdə dəqiq yazıçı müşahibələri çoxdur. Amma elə bil əsər tamamlanmamış, sona yetməmişdir. Bilmirəm, müəllifin bu povesti bitirməyə ömrü çatmayıb, ya əsər elə belə də düşünülmüşdür – yəni təsvir edilmiş kolliziyadan qəhrəmanların necə, nə şəkildə çıxacaqları oxucunun ixtiyarına buraxılır. Əgər belədirsə bu da, şübhəsiz, maraqlı ədəbi priyomdur.
Tofiq Qəhrəmanovun, son dərəcə təvazökar, son dərəcə iddiasız, amma çox istedadlı yazıçımızın ömrünün belə qısa olmasına təəssüflənsəm də, düşünürəm ki, bu ömür müddətində belə oxuculara dəyərli nəsr örnəkləri bəxş edə bilib.
..Ölkələr və xalqlar arasında sərhədləri hökmdarlar, hökumətlər qurur, şairlər isə bu sərhədləri dağıdırlar. Gəncədə doğulmuş və bütün ömrünü orda sürmüş Azərbaycan oğlu Nizami bütün bəşəriyyətə mənsubdur. Təkcə Azərbaycanın deyil, həm də İranın, eləcə də digər Şərq ölkələrinin ədəbiyyatlarını Nizamisiz təsəvvür etmək mümkün deyil. Bütün dünya mədəniyyəti Nizamisiz daha kasıb, daha yoxsul görünərdi.
Nizami də Homer və Firdovsi, Yunus Əmrə və Nəvai, Rustaveli və Puşkin kimi bütün dünyanın fəxridir, amma, ilk növbədə, əlbəttə, öz xalqının övladıdır.
Müstəqil Azərbaycan qurucularından Məhəmməd Əmin Rəsulzadə böyük şairə həsr etdiyi qiymətli tədqiqatında haqlı olaraq qeyd edir ki, “Nizami yaradıcılığı forma (burda dil nəzərdə tutulur – A.) baxımından Azərbaycana nisbətdə milli deyilsə də, hissiyyat, duyğu, düşüncə, şüur və şüuraltı varlığı ilə yetişdiyi mühitə dərindən bağlıdır. Bu bağlılıq bizim gözümüzdə onu azərbaycanlı bir şair olmaqdan başqa, bir Azərbaycan şairi də etmişdir”.
Məhəmməd Əmin Rəsulzadə Nizami dünyasında türklük anlayışının nə qədər önəmli, mühüm olduğunu da əyani dəlillərlə sübuta yetirir. “Gözələ, böyüyə – türk, gözəlliyə, böyüklüyə – türklük, gözəl və böyük sözə – türkcə, gözəllik və böyüklük diyarına – “Türküstan” deyən Nizaminin əsərlərində Rum şahzadəsi, “Rum nəslindən olan türkdür”. Bir kürd qızının gözəlliyini ifadə edərkən o, “gözləri bir türk gözü qədər gözəl idi”, – deyir, Leylinin ətrafındakı ərəb qızlarına “Ərəbistanda yaşayan türklər” – deyir. “Çin padşahına – Türk padşahı”, – deyir. “Bu həbəşlikdə türkcəmi anlayan yox” deyə şikayətlənir, fars şeirinə onlara türk kəlməsi daxil edir.
Ümumi türklük ruhundan başqa, Nizamini bir azəri türkü kimi tanıdan onun əsərlərində Azərbaycan və Qafqaz mühitinin ab-havası, ətridir.
Heç şübhəsiz, Nizaminin mənəvi və bədii təcrübəsi, şairin tədqiqatçıları Firidun bəy Köçərli, Bertels, Krımski, Rəfili, Araslı, Qəzənvər Əliyev və Rüstəm Əliyevin qeyd etdikləri kimi, doğma Azərbaycan zəminində, Şərq və Qafqaz mədəni arealında yetişmişdir. Gəncə, Şirvan, Qarabağımızın bağrında Nüşabə şəhəri Bərdə, Bərdənin füsunkar bağları, doğma Azərbaycanın bütün varlığı – onun əfsanə və rəvayətləri, dastan və nağılları, musiqisi, memarlığı, xalça sənəti şairin böyük epik əsərlərində olduğu kimi, zərif lirik nümunələrində – qəzəllərində də bədii təcəssümünü tapmışdır. Gəncə, Şirvan, Dərbənd, Bərdə yalnız Nizami dünyasının coğrafi adları deyil, şairin ilhamla vəsf etdiyi doğma torpaqdır.
Öz xalqına, torpağına, doğma mədəniyyətə və folklora bu qədər bağlı olan Nizami eyni zamanda ümumibəşəri dəyərlərdən, həyat və ölüm, xeyir və şər, ədalət və zülm, məhəbbət və xoşbəxtlik haqqında elə dərin mətləblərdən söz açmışdır ki, səkkiz yüz il ərzində həm milli şeirimizə, sənətimizə, həm də Şərq və Qərb ədəbiyyatına misilsiz təsir göstərmişdir.
“Xəmsə”sində toplanmış beş poema, yüzlərlə şairin, o cümlədən nəhəng söz ustalarının ilham mənbəyinə çevrilmişdir. Əmir Xosrov Dəhləvi, Cami, Nəvai kimi böyük sənətkarlar mövzularını Nizami poemalarından almış, beşliklər yaratmışlar. Nizami süjet və motivləri Anadolu şairi Cəlaləddin Rumidən, azəri türkü Füzulidən tutmuş, italyan Hotsiyə, alman Şillerə qədər Şərqin və Qərbin bir çox məşhur sənətkarlarının yaradıcılığında ifadəsini tapmışdır. Şillerin müasiri, başqa bir alman dahisi Höte Nizami poeziyasının heyranı idi. Özünün “Qərb – Şərq divanı”nın Nizami fəslində Höte Azərbaycan şairinin Leyli, Məcnun, Xosrov, Şirin kimi surətlərini təhlil edir. Nizaminin qələmə aldığı rəvayətlərdə şairin dərin əxlaqi mövzulara varmağından heyrətləndiyini bildirir. “Faust” müəllifi yalnız Nizami yaradıcılığına vaqif deyildi, o, böyük şairimizin Vətəni – Şimali və Cənubi Azərbaycan haqqında biliklərə də malik idi. “Azərbaycan çölləri”ni xatırlayan Höte Nizami ömrünün bioqrafik ayrıntılarından da söz açır: “Nizami özünün dinc sənətinə uyğun dinc bir ömür keçirmiş və doğma şəhəri Gəncədə dəfn olunmuşdur” – deyir.
Həqiqətən, Nizami zahirən çox adi, sadə və sakit bir ömür yaşamışdır. Ancaq elə həmin Hötenin dediyi kimi: “Yalnız xarakter mübarizələrdə yaranır, istedad isə sakitlikdə yetişir”.
Doğma Gəncəsinin hüdudlarından kənara çıxmayan Nizami öz dühası ilə bütün dünyanı ağuşuna almışdı. Onun dünyasının coğrafi ərazisi şərqdə, Çindən başlayıb qərbdə Antik aləmin hüdudlarına qədər, cənubda Afrikadan başlayıb şimalda sirli-soraqlı ruslar ölkəsinə qədər uzanırdı.
Nizami milli mədəniyyətin özünəqədərki sərvətlərinin varisi olmaqla bərabər, eyni zamanda XII əsrə – öz dövrünə qədərki bütün bəşər mədəniyyəti xəzinəsini də öz mənəvi dünyasında ehtiva etmişdi. Arximed, Fales, Əflatun, Sokrat, Ərəstu kimi yunan filosoflarının, alimlərinin dərin hikmət dolu irsi də bura daxildir, atəşpərəstlik dünyagörüşü və etik konsepsiyası, onun müdəqqəs kitabı “Avesta” da. İslama mənsub olan bütün mənəvi zənginliklər də. İslam dininin bütün fəlsəfi kompleksini, etik və hüquqi dəyərlərini mənimsəmiş dindar müsəlman şeyx Nizami, yəhudi, xristian görüşlərini də dərindən bilirdi. Eyni zamanda:
“Bilirəm ki, hər ulduz bir cahandır,
Hər biri bir dünya, bir asimandır”
– deyən şair Cordano Bruno və Kopernik kimi böyük Avropa mütəfəkkirlərinin kainat haqqında elmi fikirlərini 400 il qabaqlamışdır.
Nizami kainatı zaman və məkan daxilində bir bütöv kimi dərk edirdi. “İskəndərnamə”dəki tarixi anaxronizm dövrlərin yerbəyer edilməsində təsadüfi uyğunsuzluq deyil, müəllifin özü tərəfindən dəqiq və aydın dərk edilən bir prinsipidir. Özü qeyd edir ki, “hekayətimdə irəli-geri çəkmələr görsənir, eyib tutmayın, bundan qaçmaq mümkün deyil”. Makedoniyalı İskəndəri həm Misir fironlarının, həm də rus knyazlarının çağdaşı etməklə, onu müsəlman aləminin müqəddəs ziyarətgahı Məkkəyə və uzaq Çinə aparıb çıxarmaqla, əsrlərin və ölkələrin yerlərini dəyiş-düyüş etməklə Nizami dünyanın zaman və məkan fövqündə duran vahid mənzərəsini yaradır, – bütün çoxcəhətliyi və əlvanlığı ilə birlikdə bir bütövlük təşkil edən dünyanın. Dünyanın bütövlüyü, vahidliyi ideyasından insanların birliyi, xalqların tarixi ünsiyyəti fikri meydana çıxır.
Səkkiz əsr bundan qabaq Nizami bəşəriyyətin vəhdətini dərk etmişdi. Dərk etmişdi ki, müxtəlif ölkələrin və xalqların təkrarsız özəllikləri onların mehribanlıq, razılıq, dinclik şəraitində qarşılıqlı anlaşmalarına əngəl olmamalıdır.
Şairin dünyasında ayrı-ayrı xalqların nümayəndələri məskundur və onların hamısının bir ümumi vətəndaşlığı var – Nizami vətəndaşlığı, yunan sərkərdəsi İskəndər və Bərdənin azərbaycanlı hökmdarı Nüşabə, İran şahları Xosrov, Bəhram və türk Sultan Səncər, talelərinin girdabında həlak olan ərəb aşiq-məşuqlar – Məcnun və Leyli – tam siyahısını verə bilmədiyimiz bütün bu Nizami personajları “Xəmsə”də bir dahi qüdrətiylə rəsm olunmuş canlı, parlaq surətlərdir.
Nizami dünyası, həqiqətən, intəhasız kosmosdur. Təsadüfi deyil ki, bir sıra hallarda onun yaratdığı surətlər də elə kosmik mahiyyət daşıyır: səyyarələr, ulduzlar, günəş, Ay… Amma ilk öncə bu dünya insanların dünyasıdır. Bu dünya ayrı-ayrı fərdlərin zəngin xarakter qalereyası, talelər kataloqu, müdrik rəvayətlər toplusu, son dərəcə zərif psixoloji məqamlar, insan qəlbinin ən dəruni guşələrinə nüfuz etməklə səciyyələnir. Həyatın mənası, ömrün faniliyi, olum və ölüm, qüdrətli imperiyaların süqutu, şöhrətin ötəriliyi, hakimiyyətin etibarsızlığı, sarayların dəbdəbəsi və düşkünlüyü, məhəbbətin incəliyi – bütün bunlar var Nizami dünyasında.
Nizami poemalarında təkcə “Leyli-Məcnun” tam halda yalnız məhəbbət mövzusuna həsr olunub. Hətta süjeti məhəbbət macəraları ətrafında qurulmuş “Xosrov və Şirin” poeması da daxil olmaqla, şairin bütün başqa əsərləri, sevgi kolliziyalarının onlarda önəmli yer tutumasına baxmayaraq, əsasən, mənəvi axtarışlara, dünyanın yaradılışına, insanın varlıqda mövqeyini müəyyənləşdirmək cəhdinə həsr olunub. Metafizik-problemlərə şəksiz meyli, açıq-aşkar təsəvvüf rəmzləri (xüsusilə “Yeddi gözəl”də) və hətta müasir istilahla desək, sürrealizm ünsürləri ilə yanaşı, Nizami axtarışları yenə də birbaşa dövrün gerçəkləri ilə bağlıdır. Nizamini cəmiyyətin ən ağrılı, ən bəlalı, ən kəskin problemləri narahat edir. O, ədalətlə zülmün, qanuniliklə özbaşınalığın tənasübü üzərində dərindən-dərinə düşünür. Nəticə etibarilə bu hökmdar və xalq, dövlət və dövlətlə müəyyən qarşılıqlı münasibətlərdə olan İnsan, Fərd, Şəxsiyyət haqqında düşüncələrdir. Demək olar ki, hər bir əsərində Nizami çağdaş olan böyüklü-kiçikli hökmdarlara müraciətlə onları ədalətə, xalqın qayğısına qalmağa, maarifə, xeyirxahlığa çağırır. Gah öyüd-nəsihət verir, gah inandırmağa çalışır, gah çəkindirməyə. Bu məsləhətlər bəzən birbaşa, “Sirlər xəzinəsi” poemasında olduğu kimi, didaktik şəkildə verilir. Lakin şair bu məqsədə daha çox estetik təsir yolu ilə nail olmaq istəyir. Xosrov şahın mənəvi təkamülü, eləcə də “Yeddi gözəl”in qəhrəmanı Bəhram şahın əxlaqi dəyişməsi uzun, dolanbac bir yoldan keçir – hökmüylə, iqtidarıyla məst-xumar olmuş bir hakimi-mütləqdən öz rəiyyəti qarşısında borcunu dərk etmək zirvəsinə qədər yüksələn bir yoldan. Hakimiyyət sahiblərinin iltifatını qazanmaq niyyətindən çox-çox uzaq olan Nizami öz vəzifəsini başqa cür görürdü: zəmanəsinin hökmdarlarından qat-qat müdrik olan sənətkar adil həyat anlayışını onlara təlqin etməyə çalışırdı. “Dünya heç bir padşaha qalmayıb, sənə də qalmayacaq, cahanda əbədi qalmaq niyyətindəsənsə, cahana faydalı ol, dövlət işlərində dövlətin nüfuzuna tük qədər xələl gətirən şeylərə yol vermə, güclü ol, amma təmkinini saxla, tədbir sahibi olsan da, başqalarının rəylərinə biganə qalma. Ədalət axtarışlarına cavablarını yalnız doğru sözlü adamlar vasitəsilə göndər, verdiyin sözünə əməl et ki, hər kəs sənə güvənə bilsin” – bu hikmətlər idi Nizaminin hökmdarlara tövsiyəsi. Onun belə sözlər söyləməyə mənəvi haqqı vardı.
Hökmdarlar arasında şairin bu haqqını dərk edən adamlar tapılırdı. Nizami “Sirlər xəzinəsi”ni ərməğan göndərdiyi hökmdar nahaq deməmişdi: “Mümkün olsaydı, bu kitab üçün mən bütün xəzinə və sərvətlərimi hədiyyə verərdim, çünki mənim adım dünyada yalnız bu əsərin sayəsində əbədi yaşayacaq. Şair və yazıçıların tərifi, ya töhməti bu vəfasız dünyada yaxşı, yaxud yaman ad qazanmaq və bu adla tarixə düşmək üçün yeganə vasitədir”.
İki başlıca cəhət – döyüşdə zəfər və müdriklik, gündəlik həyatda adillik Nizaminin son poeması olan “İskəndərnamə”nin qəhrəmanı İskəndərin surətində öz ifadəsini tapmışdır. Poemanın birinci hissəsində – “Şərəfnamə”də o, dünyanın yarısını fəth etmiş müzəffər, qalib sərkərdədir. İkinci hissədə – “İqbalnamə”də isə Zülmət ölkəsinə ayaq basmış və dünyanın da, şöhrətin də, fəthlərin də faniliyini, keçəriliyini başa düşmüş mütəfəkkir hökmdardır. Yaradıcılığının son mərhələsində Nizaminin düşüncələr axını onu xoşbəxt ölkə, ədalətli cəmiyyət barədə xəyallara qovuşdurur. Avropa humanistlərini – “Utopiya”nın müəllifi ingilis Tomas Moru dörd əsr və “Günəş şəhəri”nin müəllifi italyan Kampanellanı beş əsr qabaqlayan Nizami xəyali ideal cəmiyyəti “İskəndərnamə”də təsvir etmişdir. Hərbi yürüşlərlə dünyanın bu başından vurub o başından çıxan fateh İskəndərin keçdiyi yolu isə həqiqət axtarışı, mənəvi kamillik, ideal hökmdarlıq zirvəsinə yaxınlaşma yolu kimi mənalandırmışdır.
…Allah vergisi ilə düha və xasiyyəti etibarilə yorulmaz zəhmətkeş olan Nizami maddi cəhətdən xeyli sıxıntılı ömür sürsə də, heç vaxt şirnikib saray məddahı olmağı özünə rəva bilmirdi. Əsərlərini ayrı-ayrı hökmdarlara həsr etsə də, onların şəninə tərifli sözlər yazsa da Nizami ürəyi yeyib çürüdən, çərlədən saray intriqalarından uzaqlarda, hökmdar mərhəmətindən, taxt-taca yaxın isti yerlərdən çox kənar məkanda, vara-dövlətə, mənsəbə can atmadan, Gəncədəki tənha guşəsinə sığınmış, ləyaqətini, heysiyyətini, mənliyini qoruyub saxlaya bilmişdi. Nizami, əlbəttə, bu sayaq müstəqilliyin, məğrurluğun nəyin bahasına başa gəldiyini gözəlcə bilirdi. O, qürurlu insan idi, buna görə də tənha idi. Müdrik insan idi, buna görə də kədərli idi.
Tədqiqatçıları xüsusi olaraq vurğulayırlar ki, təbiəti etibarilə yumşaq və hamıya yaxşılıq diləyən şair ona pislik istəyənlərə belə pislik etməkdən çəkinmişdir. Öz sözlərilə desək, pislik edərsə, bu pislikdən mənəvi əzab çəkəcəyini bilirdi. Yaxşı olmaq, yaxşılıq etmək və yaxşılıqdan yorulmamaq şairin əsas əqidələrindəndir.
Nizami zahidanə bir həyat keçirdi, ancaq taleyin özü onun sakit evinin qapısını amansız və vahiməli yumruqla dönə-dönə döydü. Gəncədə üç yüz min adamın həlakına bais olan zəlzələ və onun nəticəsində təbiət incisi Göygölün yaranması böyük şairə öyrətdi ki, gözəllik çox vaxt əzab-əziyyətlərdən, iztirablardan doğulur. Oğlunun anadan olması və sevimli arvadı Afaqın – qıpçaq gözəli Appağın ölümü kədərlə sevincin bir-birindən ayrılmaz olduğunu göstərdi.
Gedir əldən gecələr səbrü-qərarım sənsiz,
Aldığım hər nəfəs atəşdi, nigarım, sənsiz.
Hicrinin zülmü deyir: vəslinə and oslun, inan,
Qaçmayıb tab edəcəm, yoxdu güzarım sənsiz.
Nə gözüm var – arayım, ah nə o bəxtim ki, tapam,
Nə əlim var ki, açım… bağlı bazarı sənsiz.
Sən Nizamidən uzaq… mən gecə ulduz sayıram,
Fal açıb gündüzə yalvarmada karım sənsiz…
Nizami, əlbəttə, sevinc də dadmışdı, amma daha çox itkilərin ağrısını duymuşdu, düşmən həsədi və dost xəyanətini görmüşdü. Bütün itki və iztirablarının əvəzində tale ona böyük bir təskinlik bəxş etmişdi – əsərlərinin ölməzliyini. Şair bu xoş iqbalını özü də dərk edirdi.
Möcüzəvi bir fəhmlə Nizami yalnız keçmişləri deyil, gələcəyi də görə, duya, hiss edə bilirdi…
Nizami bu gün də bizimlədir, bizim aramızdadır və bu barədə hamıdan yaxşı o özü demişdir:
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Rəhbərliyi Sizi, yeni nəsil Azərbaycan gəncliyinin istedadlı nümayəndəsini,doğum gününüz münasibətilə səmimi qəlbdən təbrik edir, Sizə uzun ömür, möhkəm cansağlığı, xoşbəxtlik, işlərinizdə, ədəbi-bədii yaradıcılığınızda bol-bol uğurlar diləyir! Dodaqlarınızdan gülüş, yanaqlarınızdan təbəssüm əskik olmasın! Sevib, sevdiyiniz insanların əhatə dairəsində olun!
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi
Mən çoxdan anlamışam ki, bu fani həyatda valideynlərim, bacılarım olsa belə, kimsəsizəm mən. Noyabrın 16sı 28 yaşım tamam olacaq. 2022-ci il mənim üçün çətin keçdi. Digər illərdən 2021-i nisbətən yaxşı olaraq, yadımda qalıb. Zaman keçdikcə, insanın həyatındakı süzgəc, buna ələk də demək olar ki, lazımsız hər bir insanı sənin həyatından ələyir. Bəzən insanlar eqoistlik edib, qarşı tərəfi ” Sən tək öləcəksən ” deyə öz aləmlərində hədələyirlər. Ay başınıza döndüklərim, məni sevməsəniz belə, sevdiklərim, bu dünyada kim cüt ölüb ki? Kimləri eyni qəbirdə birliktə basdırıblar? Bunu qəbul etmək lazımdır ki, hər bir insan özünəməxsus və tamamilə təkdir. Mənim, bizim Allahdan başqa kimsəmiz yoxdur. Atam deyir, insanlardan uzaqlaşmışam. O, mənə görə nigarandır. Amma bilmir ki, insanın özü ilə baş-başa qalıb, həqiqətlərlə üzməşləsi ona verilən ən böyük şansdır, hədiyyədir. Mən nə insanlardan, nə canlılardan uzağam. Əvvəlkindən daha yaxınam. Yenə də sevirəm, kimsəyə də kinim yoxdur, çox şükür. Təklik bədbəxtlik deyil. Sadəcə ətrafına, yan-yörənə baxıb, normal söhbət etməyə adam tapmayanda təəssüf edirəm. Kişilər xanım olduğum üçün müəyyən məqsədlər üçün ünsiyyətə can atır, qadınlar da ki… Hər kəsin bir təmənnası var. O gün, alış-verişdən qayıdırdım, Gənclik metrosu tərəfdə idim. Yüküm də xeyli ağır idi. Mən isə nəqliyyatı sevməyən, 15dəqiqəyə gedəcəyim yola 30 dəqiqə sərf etməyi üstün tutub, piyada gedən adamam. Bir gənc qız yaxınlaşıb, israrla mənə kömək təklif etdi, tələbə idi, dərsdən qayıdırdı. Qadınlardan yaxınlıq, yaxşılıq görmək həmişə mənə qəribə gəlib. Çünki adətən, paxıllıq görmüşəm. Bu tələbə qız mənim qəlbimi fəth etdi desəm, azdır. O da yorğun idi, bəlkə də pulsuzluqdan piyada gedirdi. Amma mən yaşlı biri olmamağıma baxmayaraq, mənim yüklərimə kömək etdi, hətta evə qədər aparmaq istəyirdi, qoymadım, düzü yenə də qoymurdum, əlimdən məcbur aldı. İlk dəfə idi ki, təmənnasız olaraq, bu ölkədə qoca nənə olmasam belə, yaşı yaşıma yaxın bir gənc qız mənə kömək etdi. Bu mənim üçün qeyri-adi hadisə idi. Bu il yaşadığım ən gözəl və az şeylərdən biri idi. Mən demirəm ki, yaxşılıq görməmişəm. Görmüşəm. Ancaq ən çox, kiməsə etdiyimin qarşılığı olaraq. Təmənnasız edilən yaxşılığın dadı hər iki tərəf üçün tamamilə başqa cür olurmuş. Hələ qız mənə qayıdır deyir ki; ” Sizin kimi gənclər bizə lazımdır ” Dedim, ” Gözəlim, əsas sənin kimi gənclər bizə lazımdır. ” Bir az söhbət etmişdik yol əsnasında. Ona mənə yazmağını tapşırmışdım. Gözəl də adı vardı; FİRUZƏ. Firuzələr olmasa, həqiqətən yaxşılığın var olduğunu insanlar unudar. Mən təkəm. Ancaq bilirəm ki, təklik kimi yaxşılıqlar da, gözəlliklər də seçilən və seçicidir.
Bu qədər ölməyi diləyərkən, Sən niyə getdin, məndən erkən?! Adın oldu, bir şəhid, Çəkdiyin əzablara min bir şahid var… Sənin vaxtınmı, yoxsa baxtınmı bura qədər idi? Bu nə qədər idi?! Ağlatdın məni, ey şəhid! Ağrıdı ruhum ölümünə yox da, Məruz qaldığın bu haqsızlıqda, Məruz qaldığın bu yalnızlıqda. Bağışla məni, ey Səbuhilər! Bağışla bizi, ey Səbuhilər! Əlimdən gələn bir şeir, İçimdən gələn bir şeir, Amma bu şeir… Çox söz deyir! Deyir ki, 6000 az idi, Sənin nə ruhun, Nə cismin satılıq idi. Necə dözüm bu haqsızlığa, Necə dözüm insafsızlığa?! Qarğışmı edim, naləmi? Haqsızlıq bürüyüb aləmi! Ölməyi bu qədər diləyərkən, Nədən getdin, məndən erkən? Görüm, duyum deyəmi? Bu ölkə mənim quyum, Çıxa bilmirəm, çıxa bilmirəm ki, Mən də bir dəfəlik uyuyum…
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının rəhbərliyi və kollektivi Sizi, Ələkpər KADIYEVİ, yeni nəsil Azərbaycan gəncliyinin nümayəndəsini, “EL METAL PLUS” Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətinin əməkdaşını, mühasibini doğum gününüz münasibətilə cani-ürəkdən təbrik edir, Sizə möhkəm cansağlığı, xoşbəxt həyat və mənalı ömür-gün yaşamağınızı diləyir. Sevib,sevdiyiniz insanların əhatəsində olmanız diləyi ilə İnşALLAH!
Qarabağın ən böyük şəhəri olan Ağdam öz ölkəsinə qovuşur. BMT Təhlükəsizlik Şurasının 1993-cü il iyulun 29-da qəbul etdiyi 853 nömrəli Qətnaməsində irəli sürülmüş Ağdamın işğaldan dərhal azad olunması tələbi hələ də yerinə yetirilməmişdi! 27 il!
İndi Azərbaycan Ordusunun qəhrəmanlığı və möhtərəm Prezidentimizin iradəsi ilə şəhər öz sahibinə qaytarılır. 1984-cü ilin rəsmi siyahıyaalınmasına görə o vaxt ətraf kəndlər nəzərə alınmadan Ağdam şəhərində 300 nəfərə yaxın erməni, 30 min nəfərə qədər azərbaycanlı yaşayırdı. Erməni silahlı qüvvələrinin işğalından sonra şəhər başdan-başa xarabazara çevrildi. 2008-ci ildə “Lonely Planet” jurnalı Ağdamı “Qafqazın Xirosiması” adlandırmışdı.
Bu şəhərdə mənim də çoxlu qohumum, tanışlarım vardı. Babam Abdulla Əbdülxaliq oğlu Abdullayevin məzarı da buradadır. Moskvadakı növbəti çıxışımdan sonra bizimkilərdən kimsə “lütfkarlıqla” demişdi ki, guya mən yalan danışıram, babam Bakıda dəfn olunub. Doğrudan da belədir, amma Bakıda (Pirşağıda) dəfn edilən mənim ana babam Kərbəlayi Dəmirqaya Hacı Ramazan oğludur. Orada mənim sevimli nənəm, dayılarım və dayıdostularım, xalalarım, dayıoğlularım, xeyli başqa qohumlarım var. Anam bakılıdır. Dünyanın bütün guşələrində bakılıların yüzlərlə qohumları yaşayır. Sadəcə, hər bir normal insanın iki babası, iki nənəsi olur! Babamın Ağdamdakı evi Qorki küçəsində idi. 1941-ci ildə mənim böyük əmilərim – Süleyman və Qulu Abdullayevlər Ağdamdan müharibəyə gediblər. Onların uğrunda həlak olduqları böyük ölkənin bir hissəsi də doğma Ağdam şəhəri idi. Yarım əsrdən sonra mənfur qonşular bu şəhəri dağıdıblar. Ağdamdakı qəbiristanlıqda ən böyük abidələrdən biri oradakı doğum evinin baş həkimi Antonina Qriqoryevna Artamanovanın şərəfinə ucaldılmışdı. Onlar babamla ailəlikcə dost olublar. Onun əri bütün Azərbaycanda tanınan həkim Georgi Qulumbəyov imiş. Bu da bizim multikulturalizmimizin bir nümunəsidir. Osetin ərlə onun rus arvadı Ağdam tarixində iz qoyub gediblər. Əmim Bahadurun qayınanası Sitarə xanım Musəvi həmin doğum evinin baş akuşeri idi. Mən ömrüm boyu onun kimi həyatsevər və şən insan görməmişəm. Hamımızın ona çox böyük rəğbəti vardı. Bütün şəhər bilirdi ki, Artamanovanın qəbirüstü abidəsini də o ucaltdırmışdı. 50-ci illərin sonundan 80-ci illərin ortalarınadək Ağdamda doğulmuş insanların, demək olar ki, hər biri Artamanovanın və Sitarə xanımın “əllərindən çıxıb”. Allah rəhmət eləsin.
Atam vəfat edəndə mən, demək olar, ağlamadım, kədər içində donub qaldım. O qədər də sentimental insan deyiləm. Amma bu gün ağladım. Heç bilməzdim ki, mənə belə təsir edəcək. Əmimin həyat yoldaşı sağdır. Bu hadisə onun özü, övladları və nəvələri üçün, yəqin ki, ən böyük xoşbəxtlikdir. Bu qadın bu şəhərdə baş verən bütün hadisələrin canlı şahididir. Bu gün sevinən təkcə qarabağlılar deyil! Qarabağ Azərbaycandır. Bu günlər bütün Azərbaycan Qarabağdır! Biz qayıdırıq! Bu dəfə həmişəlik!
Bu il Bakı Bələdiyyə Teatrının fəaliyyətə başlamasının 30 illiyidir. Noyabrın 15-də teatrın yubiley gecəsi keçirilib.
Tədbirdə Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri, Xalq yazıçısı Anar, Xalq yazıçısı Elçin, Milli Məclisin Mədəniyyət komitəsinin sədri Qənirə Paşayeva, millət vəkili, akademik Rafael Hüseynov, Azərbaycanın Vatikan Dövlətindəki səfiri İlqar Muxtarov, Mədəniyyət Nazirliyi İncəsənət və qeyri-maddi mədəni irs şöbəsinin müdiri Fərəh Acalova, Teatr Xadimləri İttifaqının sədr müavini, Xalq artisti Hacı İsmayılov, Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinin şöbə müdiri Elmin İmanov, tanınmış mədəniyyət, incəsənət xadimləri, sənətsevərlər iştirak ediblər.
Öncə ölkəmizin suverenliyi və ərazi bütövlüyü uğrunda həlak olmuş qəhrəman Vətən övladlarının əziz xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edilib.
Mədəniyyət Nazirliyi İncəsənət və qeyri-maddi mədəni irs şöbəsinin müdiri Fərəh Acalova çıxış edərək mədəniyyət naziri Anar Kərimovun Bakı Bələdiyyə Teatrının kollektivinə yubiley münasibətilə təbriklərini çatdırıb. O, həmçinin nazirliyin müvafiq əmri ilə teatrın bir qrup əməkdaşının fəxri fərmanla təltif olunduqlarını bildirib və təltifləri sahiblərinə təqdim edib.
Azərbaycanın Teatr Xadimləri İttifaqı sədrinin müavini, Xalq artisti Hacı İsmayılov ittifaqın sədri, Xalq artisti Azər Paşa Nemətovun xoş diləklərini kollektivə çatdırdıqdan sonra ATXİ-nin teatrının bir qrup sənətçisinə “Sənətkar” medalı, fəxri fərman və “Qızılgül” mükafatlarını təqdim olunub.
Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqının (AKİ) sədri, Xalq artisti Rasim Balayevin yubiley təbrik məktubunu ittifaqın katibi, Xalq artisti Həmidə Ömərova oxuyub.
Gecədə digər çıxış edənlər də teatrın yubileyi ilə bağlı kollektivə təbriklərini çatdırıb, yaradıcılıq uğurları arzulayıblar.
Çıxışlardan sonra Bakı Bələdiyyə Teatrının 30 illiyinə həsr olunmuş videoçarx nümayiş etdirilib.
Daha sonra teatrın Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin “Qrabağnamə” və Xalq yazıçısı Elçinin “Baş” romanı əsasında hazırladığı “Şuşada ürəyim qaldı” tamaşasının premyerası olub.
Tamaşanın səhnələşdirəni və quruluşçu rejissoru, Xalq artisti Mərahim Fərzəlibəyov, quruluşçu rəssamı, Əməkdar mədəniyyət işçisi İlham Əsgərov, bəstəkarı Eldar Mansurovdur. Əsas rolları İsmayıl Atakişiyev, Rəşad Kəsəmənli, Rafiq İbrahimov, Əməkdar artistlər Hüsniyyə Mürvətova, Əfqan Soltanov, həmçinin Zülfiyyə Qurbanova, Asif Rəhimov və başqaları oynayıblar.
Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı Şuşanın 270 illiyinə, eyni zamanda Bakı Bələdiyyə Teatrının 30 illik yubileyinə həsr olunan “Şuşada ürəyim qaldı” tamaşasında tarixən Azərbaycan xalqının başına gətirilən müsibətlər və ölkəmizin bu bəlaların içindən mərd-mərdanə çıxaraq öz dövlətini qorumağa çalışması diqqət mərkəzinə çəkilir. Çar Rusiyasının general Sisianovun Azərbaycanda, ümumiyyətlə, Cənubi Qafqazda törətdiyi faciələrdən danışan və İbrahim xanın qızı Ağabəyim ağanın başına gətirilən müsibətlərdən bəhs edən səhnə əsərində Azərbaycan xanlıqlarının ayrı-ayrı dövlətlərdən ibarət olsa da, əslində, müstəqilliyimizin əsasını qoymağa çalışmaları göz önünə gətirilir.
Qeyd edək ki, Bakı Bələdiyyə Teatrı 1992-ci ildə görkəmli teatr və kino xadimləri, Xalq artistləri Amaliya Pənahova və Yusif Muxtarov tərəfindən yaradılıb. Mədəniyyətimizin böyük hamisi, ulu öndər Heydər Əliyev teatrın fəaliyyətinə xeyir-dua verib, diqqət və qayğı göstərib. Bu illər ərzində yerli və xarici müəllifin çoxsaylı əsərlərə səhnə həyatı verən kollektiv müasir Azərbaycan teatrının inkişafına öz imzasını qoyub.
Mədəniyyət Nazirliyinin Bakı Şəhər Mədəniyyət Baş İdarəsinin və “Cultural Network House” (“Mədəniyyət Şəbəkələr Evi”) İctimai Birliyinin birgə təşkilatçılığı ilə dünyaşöhrətli pianoçu Şahin Növrəslinin “Ustad dərsləri” layihəsinə start verilib.
“Ustad dərsləri” layihə 3 mərhələdən ibarətdir. İlkin mərhələdə Bakı Şəhər Mədəniyyət Baş İdarəsinin tabeliyində olan uşaq musiqi və incəsənət məktəblərində təhsil alan şagirdlər arasında seçim turu keçirilib. Daha sonra Vaqif Mustafazadə adına 2 nömrəli Uşaq İncəsənət Məktəbində “Ustad dərsləri”nə başlanılıb. Həmçinin ustad dərsləri keçən şagirdlərin Şahin Növrəslinin rəhbərliyi ilə konsert proqramı və onlara sertifikatların təqdim edilməsi nəzərdə tutulur.
Layihənin məqsədi Bakı Şəhər Mədəniyyət Baş İdarəsinin tabeliyində olan Uşaq musiqi və incəsənət məktəblərində təhsil alan şagirdlərin klassik repertuarına daxil olan proqramlardan əlavə, ifaçılıq bacarığının ahəngdar inkişaf yollarını özündə cəmləşdirən kamil və universal musiqiçi hazırlamaqdır. Həmçinin caz musiqisinin uşaqlar arasında geniş təbliğini gerçəkləşdirməklə onların bədii estetik zövqünü yüksəltmək, istedadlı şagirdləri üzə çıxarmaq və onların yaradıcılıq qabiliyyətlərini inkişaf etdirməkdir. Eyni zamanda, şagirdlərin hərtərəfli şəxsiyyət kimi formalaşmasına dəstək olmaq, eləcə də musiqi təhsilində Avropa standartlarını tətbiq edib ustad dərsləri vasitəsilə onlara daha bir yeni ustad töhfəsi verməkdən ibarətdir.
Layihə dekabrın 3-dək (həftədə bir dəfə olmaqla) davam edəcək.
Qeyd edək ki, “Cultural Network House” İctimai Birliyinin təşkil etdiyi mədəniyyət və incəsənət layihələri ölkəmizdə və ölkəmizin hüdudlarından kənarda Azərbaycan mədəniyyətinin təmsili və təbliğinə xidmət edir.
“Narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin və onların prekursorlarının qanunsuz dövriyyəsinə və narkomanlığa qarşı mübarizəyə dair 2019–2024-cü illər üçün Dövlət Proqramının müvafiq bəndinin və “Yeniyetmələr və gənclər arasında narkomaniyaya qarşı təbliğat və maarifləndirmə işlərinin genişləndirilməsinə dair 2022–2023-cü illəri əhatə edən Tədbirlər Planı”nın icrası ilə bağlı Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində təlim təşkil edilib.
Təlim Mədəniyyət Nazirliyi və Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyası İşçi qrupunun birgə təşkilatçılığı ilə noyabrın 16-da gerçəkləşib.
Təlimdə Mədəniyyət Nazirliyinin tabeliyindəki mədəniyyət müəssisələrinin gənclərlə işləyən mütəxəssisləri iştirak ediblər.
Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyası Milli informasiya sektorunun müdiri Raqif Allahverdiyev qeyd edib ki, narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsi və narkomanlıq bu gün dünyanı narahat edən əsas problemlərdən biridir. Bu problem insan cəmiyyətinin mənəvi-əxlaqi dəyərlərinə böyük zərbə vurur, sosial-iqtisadi inkişafa mənfi təsir göstərir, insanların həyat və sağlamlığına ciddi təhlükə yaradır, cinayətkarlığın artmasına səbəb olur. Dünyada narkotiklərə qarşı mübarizə iki istiqamətdə aparılır. Birinci istiqamət hüquq mühafizə orqanları tərəfindən narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyədən çıxarılmasıdır. İkinci istiqamət isə narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı maarifləndirmə yolu ilə mübarizənin aparılmasıdır.
Sektor müdiri bildirib ki, Dövlət Komissiyasının 802 qaynar xətt zəng xidməti vasitəsilə vətəndaşların narkotik vasitələrin və narkomanlığın yayılmasının qarşısını almaq məqsədilə aidiyyəti təşkilatlarla operativ əlaqələndirilməsi təmin edilib.
R.Allahverdiyev narkotik vasitələrin zərərləri və ondan qorunmağın yolları ilə bağlı zəruri məlumatları diqqətə çatdırıb, iştirakçıları maraqlandıran suallar ətrafında müzakirələr aparılıb.
Sonda təlim iştirakçılarına Dövlət Komissiyasının sertifikatları təqdim olunub.
Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının İdarə Heyətinin geniş iclası keçirilib.
İttifaqdan AZƏRTAC-a bildirilib ki, iclas zamanı ümummilli lideri, müstəqil Azərbaycan dövlətinin qurucusu, görkəmli siyasi və dövlət xadimi Heydər Əliyevin anadan olmasının 100 illiyinə həsr olunmuş tədbirlər planı müzakirə edilib.
Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqı İdarə Heyətinin sədri, Xalq artisti, AMEA-nın müxbir üzvü, professor Firəngiz Əlizadə qeyd edib ki, Prezident İlham Əliyev tərəfindən 2023-cü ilin “Heydər Əliyev İli” elan edilməsi çox əlamətdar bir hadisədir. Heydər Əliyev hələ sağlığında öz misilsiz xidmətləri ilə xalqımızın qəlbində əfsanəvi şəxsiyyət kimi hörmət qazanıb. Onun parlaq obrazı, əvəzolunmaz fəaliyyəti incəsənətin müxtəlif sahələrində – o cümlədən, Azərbaycan bəstəkarlarının yaradıcılığında öz əksini tapıb.
Cövdət Hacıyev, Arif Məlikov, Musa Mirzəyev, Tofiq Bakıxanov, Firəngiz Əlizadə, Azər Dadaşov, Oqtay Rəcəbov, Sərdar Fərəcov, Vasif Allahverdiyev və digər bəstəkarlar Heydər Əliyevə həsr olunmuş monumental simfonik əsərlər yaratmışlar. Onun işıqlı obrazı digər musiqi janrlarında yazılmış əsərlərdə – kantatalarda, odalarda, mahnılarda vəsf olunub.
Diqqətə çatdırılıb ki, Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqında hər il mütəmadi olaraq, Heydər Əliyevin doğum və anım günləri qeyd olunur, elmi konfranslar keçirilir, böyük rəhbərə həsr olunmuş yeni əsərlər dinlənilir və müzakirə edilir.
İdarə Heyəti üzvlərinin Heydər Əliyevin anadan olmasının 100 illiyinə həsr olunmuş tədbirlər planına uğun olaraq ona həsr olunmuş əsərlərdən ibarət konsertlərin və “Heydər Əliyev və Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbi” adlı elmi konfransın keçirilməsi haqqında təkliflər səsləndirilib.
İdarə Heyətinin sədri Firəngiz Əlizadə bəstəkarları ümummilli lider Heydər Əliyevin obrazını əks etdirən müxtəlif janrlı yeni əsərlərin yaradılması üçün səfərbər olmağa səsləyib. Xüsusilə, Ulu Öndərin əvəzedilməz xidmətlərini əks etdirən iri həcmli monumental əsərlərin yazılmasının vacibliyi qeyd olunub.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2018-ci il 6 iyun tarixli 119 nömrəli Fərmanı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi haqqında Əsasnamə”də dəyişiklik edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsinin 32-ci bəndini rəhbər tutaraq qərara alıram:
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2018-ci il 6 iyun tarixli 119 nömrəli Fərmanı (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018, № 6, maddə 1209, № 10, maddə 2002; 2019; № 5, maddələr 822, 825, № 10, maddə 1588, № 12, maddə 1929; 2020, № 7, maddə 892; Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2022-ci il 8 sentyabr tarixli 1841 nömrəli Fərmanı) ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi haqqında Əsasnamə”nin 5.6.13-cü yarımbəndinin sonunda nöqtə işarəsi nöqtəli vergül işarəsi ilə əvəz olunsun və aşağıdakı məzmunda 5.6.14-cü yarımbənd əlavə edilsin:
“5.6.14. dövlət büdcəsindən ayrılan vəsaitin, büdcədənkənar vəsaitin, habelə Nazirliyin strukturuna daxil olmayan tabeliyindəki qurumlar tərəfindən işlər görülməsindən və xidmətlər göstərilməsindən əldə edilən vəsaitin (o cümlədən tutulan xidmət haqlarının) sərəncamçısı olaraq, maliyyə vəsaitini bölüşdürür, ayrılmış vəsaitin həddi nəzərə alınmaqla, Nazirliyin struktur bölmələrinin, strukturuna daxil olan qurumların və strukturuna daxil olmayan tabeliyindəki qurumların işçilərinin vəzifə maaşlarına əlavələrin, maddi yardım və mükafatların verilməsini təmin edir.”.
Azərbaycan Respublikası Kino Agentliyinin NİZAMNAMƏSİ
1. Ümumi müddəalar
1.1. Azərbaycan Respublikasının Kino Agentliyi (bundan sonra – Agentlik) Azərbaycan Respublikasında kinematoqrafiyanın inkişafının, o cümlədən yerli və müştərək kino istehsalının dəstəklənməsi, kino mədəniyyətinin təbliğinin təşkili, kinematoqrafiya müəssisələrinin və kino sənayesi iştirakçılarının fəaliyyətinin, eləcə də kinematoqrafiya sahəsində yeni informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının və innovasiyaların tətbiqinin stimullaşdırılması, Azərbaycan kinematoqrafiyasının dünya kinematoqrafiyasına inteqrasiyası sahələrində (bundan sonra – müvafiq sahədə) fəaliyyət göstərən, Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin (bundan sonra – Nazirlik) tabeliyindəki kinematoqrafiya müəssisələrini idarə edən və onların fəaliyyətinə nəzarəti həyata keçirən publik hüquqi şəxsdir.
1.2. Agentlik Nazirliyin tabeliyində fəaliyyət göstərir.
1.3. Agentlik öz fəaliyyətində Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasını, Azərbaycan Respublikasının qanunlarını, bu Nizamnaməni, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin digər fərmanlarını, habelə sərəncamlarını, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamlarını, Nazirliyin normativ hüquqi aktlarını, Azərbaycan Respublikası mədəniyyət nazirinin əmr və sərəncamlarını rəhbər tutur.
1.4. Agentlik öz vəzifələrini yerinə yetirərkən və hüquqlarını həyata keçirərkən dövlət orqanları (qurumları), yerli özünüidarəetmə orqanları, beynəlxalq və qeyri-hökumət təşkilatları ilə, digər hüquqi və fiziki şəxslərlə qarşılıqlı əlaqədə fəaliyyət göstərir.
1.5. Agentlik ümumdövlət və ictimai əhəmiyyət daşıyan fəaliyyətlə məşğul olur. Agentlik bu Nizamnamədə qarşıya qoyulmuş məqsədlərə nail olmaq üçün sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul ola bilər.
1.6. Agentliyin müstəqil balansı, əmlakı, xəzinə və bank hesabları, Nazirliyin adı və öz adı həkk olunmuş möhürü, müvafiq ştampları, blankları və loqotipi (emblemi) vardır.
1.7. Qanuna uyğun olaraq, Agentliyin əqdlər bağlamaq, öz adından əmlak və qeyri-əmlak hüquqları əldə etmək və həyata keçirmək hüququ, həmçinin vəzifələri vardır. Agentlik məhkəmədə iddiaçı və ya cavabdeh qismində çıxış edə bilər.
1.8. Agentliyin rəsmi adı aşağıdakı kimidir:
1.8.1. tam halda – Azərbaycan Respublikasının Kino Agentliyi, qısaldılmış halda – ARKA;
1.8.2. ingilis dilində tam halda – Cinema Agency of the Republic of Azerbaijan, qısaldılmış halda – ARCA.
1.9. Agentlik Bakı şəhərində yerləşir.
2. Agentliyin fəaliyyət istiqamətləri
2.1. Agentliyin fəaliyyət istiqamətləri aşağıdakılardır:
2.1.1. müvafiq sahədə dövlət siyasətinin formalaşmasında və həyata keçirilməsində iştirak etmək;
2.1.2. müvafiq sahənin inkişafını təmin etmək;
2.1.3. milli kino irsinin qorunmasını və zənginləşdirilməsini, habelə kino incəsənətinin təbliğini təmin etmək;
2.1.4. müvafiq sahənin dayanıqlı inkişafı üçün sərmayələrin cəlb edilməsi ilə bağlı tədbirlər görmək;
2.1.5. müvafiq sahədə çalışan şəxslərin peşəkarlığının artırılmasını təmin etmək;
2.1.6. Nazirliyin tabeliyindəki kinematoqrafiya müəssisələrini idarə etmək və onların fəaliyyətinə nəzarəti həyata keçirmək;
2.1.7. müvafiq sahədə aidiyyəti dövlət orqanları (qurumları) ilə əməkdaşlıq etmək, təkliflərin işlənilib hazırlanmasında və həyata keçirilməsində iştirak etmək.
3. Agentliyin vəzifələri və hüquqları
3.1. Bu Nizamnamə ilə müəyyən edilmiş fəaliyyət istiqamətlərinə uyğun olaraq Agentliyin vəzifələri aşağıdakılardır:
3.1.1. müvafiq sahədə normativ hüquqi aktların, inkişaf konsepsiyalarının, məqsədli proqramların hazırlanmasında və həyata keçirilməsində iştirak etmək;
3.1.2. kino sənayesinin sərmayə cəlbediciliyinin artırılması məqsədilə tədbirlər görmək;
3.1.3. dövlət sifarişi və ya dəstəyi ilə milli və müştərək filmlərin istehsalını, təbliğini həyata keçirən dövlət qurumlarına və özəl təşkilatlara maliyyə dəstəyi göstərmək;
3.1.4. milli film istehsalı sənayesinin dirçəldilməsi məqsədilə yerli istehsal və yayım infrastrukturunun müasirləşdirilməsi ilə bağlı tədbirlər görmək;
3.1.5. müvafiq sahənin dayanıqlı inkişafının və beynəlxalq rəqabətə davamlılığının təmin edilməsi məqsədilə tədbirlər görmək;
3.1.6. Azərbaycan kinematoqrafiyasının dünya kinematoqrafiyasına inteqrasiyası ilə bağlı tədbirlər görmək;
3.1.7. kinematoqrafiya vasitəsilə mədəniyyətimizin, o cümlədən milli mədəni dəyərlərimizin qorunması, ölkədaxili və beynəlxalq müstəvidə təbliği, təşviqi və dəstəklənməsi ilə bağlı tədbirlər görmək;
3.1.8. yaradıcılıq, habelə milli kino irsinin öyrənilməsi və təbliği baxımından mütərəqqi kinolayihələrə dəstək göstərmək;
3.1.9. xarici distribüter şirkətləri ilə əlaqələrin inkişaf etdirilməsi məqsədilə tədbirlər görmək;
3.1.10. Dövlət Film Fondunda mühafizə olunan milli filmlərin və onların ilkin materiallarının bərpası, konservasiyası və rəqəmsal daşıyıcılara köçürülməsi ilə bağlı tədbirlər görmək;
3.1.11. ölkədə nüsxəsi olmayan milli filmlərin və digər kinomaterialların axtarılıb üzə çıxarılmasını və surətlərinin Dövlət Film Fonduna təqdim olunmasını təmin etmək;
3.1.12. kinofestivalların və təbliğat xarakterli digər tədbirlərin təşkili vasitəsilə kino mədəniyyətinin təbliğini həyata keçirmək;
3.1.13. dövlət kinematoqrafiya müəssisələrinin fəaliyyətinin stimullaşdırılması, maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi istiqamətində tədbirlər görmək;
3.1.14. dövlət sifarişi və dəstəyi əsasında çəkilən filmlərin istehsalı prosesinə, nümayişinə, təbliğinə və beynəlxalq kinofestivallarda iştirakına dəstək göstərmək;
3.1.15. kinosalnamələrin, bədii, sənədli, arxiv, animasiya, debüt, tammetrajlı, qısametrajlı, çoxseriyalı, habelə uşaq və gənclər üçün filmlərin istehsalı ilə bağlı tədbirlər görmək;
3.1.16. milli filmlərin və kinoxronikanın ilkin materiallarının saxlanılması və saxlanma rejimi ilə bağlı təklifləri Nazirliyə təqdim etmək;
3.1.17. Azərbaycanı beynəlxalq çəkiliş məkanı kimi inkişaf etdirmək və xarici şirkətlərin çəkilişlərə cəlb olunması ilə bağlı tədbirlər görmək;
3.1.18. Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrlə tənzimlənən və Agentliyin səlahiyyətinə aid olan məsələlər üzrə Azərbaycan Respublikasının götürdüyü öhdəliklərin yerinə yetirilməsini təmin etmək;
3.1.19. dövlət orqanlarının (qurumlarının), yerli özünüidarəetmə orqanlarının, hüquqi və fiziki şəxslərin müvafiq sahə üzrə fəaliyyətini əlaqələndirmək;
3.1.20. müvafiq sahədə elektron xidmətləri “Dövlət informasiya ehtiyatları və sistemlərinin formalaşdırılması, aparılması, inteqrasiyası və arxivləşdirilməsi Qaydaları”nın təsdiq edilməsi və elektron hökumətlə bağlı bəzi tədbirlər haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2018-ci il 12 sentyabr tarixli 263 nömrəli Fərmanına uyğun olaraq təşkil etmək;
3.1.21. Agentliyin fəaliyyəti ilə bağlı daxil olan müraciətlərə “Vətəndaşların müraciətləri haqqında”, “İnzibati icraat haqqında” və “İnformasiya əldə etmək haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunlarına uyğun olaraq baxmaq və qanunla müəyyən edilmiş qaydada tədbirlər görmək;
3.1.22. kargüzarlığı və vətəndaşların qəbulunu müvafiq normativ hüquqi aktların tələblərinə uyğun təşkil etmək;
3.1.23. Agentliyin əməkdaşlarının əlavə təhsili və peşəkarlığının yüksəldilməsi üçün tədbirlər görmək;
3.1.24. öz fəaliyyəti haqqında əhalinin məlumatlandırılmasını, internet saytının yaradılmasını, malik olduğu və siyahısı “İnformasiya əldə etmək haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə müəyyən edilmiş açıqlanmalı olan ictimai informasiyanın həmin saytda yerləşdirilməsini və daim yenilənməsini təmin etmək;
3.1.25. Agentliyə ayrılan büdcə vəsaitindən, kredit, qrant və digər maliyyə vəsaitindən təyinatı üzrə səmərəli istifadə olunmasını təmin etmək;
3.1.26. dövlət və kommersiya sirrinin, habelə məxfilik rejiminin qorunması üçün tədbirlər görmək;
3.1.27. Agentliyin informasiya təminatını təşkil etmək və onun təhlükəsizliyini təmin etmək;
3.1.28. strukturunun və fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi üçün tədbirlər görmək;
3.1.29. qabaqcıl beynəlxalq təcrübə nəzərə alınmaqla, müvafiq sahədə elmi-texniki nailiyyətlərin tətbiqini təmin etmək;
3.1.30. kino sənayesi iştirakçılarının peşəkarlığının artırılması istiqamətində tədbirlər görmək;
3.1.31. müvafiq sahədə peşəkar mütəxəssislərin hazırlanması və tədris proqramlarının tərtibi ilə bağlı təkliflər vermək, onların həyata keçirilməsində iştirak etmək;
3.1.32. bu Nizamnamə ilə müəyyən edilmiş digər vəzifələri yerinə yetirmək.
3.2. Öz vəzifələrini yerinə yetirmək üçün Agentliyin hüquqları aşağıdakılardır:
3.2.1. müvafiq sahədə normativ hüquqi aktın layihəsinin qəbul olunması, aktda dəyişiklik edilməsi, aktın şərh edilməsi, qüvvəsinin dayandırılması və ya ləğv edilməsi haqqında aidiyyəti üzrə təkliflər vermək;
3.2.2. milli və dünya kinematoqrafiya sərvətlərindən istifadə etmək;
3.2.3. xarici kino şirkətləri ilə müştərək filmlərin istehsalını təşkil etmək;
3.2.4. dövlət vəsaiti hesabına istehsal olunan filmlər üçün Nazirliklə razılaşdırılmış mövzulara həsr edilmiş kinolayihələri müsabiqə yolu ilə seçmək;
3.2.5. xarici filmlərin Azərbaycan dilinə tərcümə olunması və dublyaj edilməsi (o cümlədən subtitrləşdirmə üsulu ilə) ilə bağlı tədbirlər görmək;
3.2.6. kinematoqrafiyanın inkişafı, milli və müştərək filmlərin istehsalının dəstəklənməsi, habelə yayım infrastrukturunun müasirləşdirilməsi məqsədilə yerli və xarici sərmayələri cəlb etmək;
3.2.7. kinematoqrafiya sahəsində dövlət proqramlarının həyata keçirilməsinə dəstək göstərmək;
3.2.8. kino sənayesinə yeni, istedadlı və peşəkar kadrları cəlb etmək;
3.2.9. yerli kino sahəsi işçilərinin beynəlxalq, ikitərəfli və çoxtərəfli kinolayihələrdə iştirak etmələri, həmçinin onların xarici ölkələrin qabaqcıl kinostudiyalarında təcrübə keçmələri ilə bağlı tədbirlər görmək;
3.2.10. müvafiq sahədə beynəlxalq müqavilələrə Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxması barədə təkliflər vermək;
3.2.11. beynəlxalq təcrübənin tətbiqi imkanlarının araşdırılması məqsədilə beynəlxalq təşkilatlarla, xarici dövlətlərin aidiyyəti dövlət orqanları (qurumları) ilə əməkdaşlıq etmək, xarici dövlətlərin təcrübəsini öyrənmək;
3.2.12. müvafiq sahədə yeni informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının və innovasiyaların tətbiqi məqsədilə yerli və xarici kinematoqrafiya müəssisələri ilə əməkdaşlıq etmək;
3.2.13. fəaliyyət istiqamətlərinə uyğun olaraq, müqavilə əsasında ödənişli xidmətlər göstərmək, o cümlədən ödənişli kurslar və təlimlər təşkil etmək;
3.2.14. fəaliyyət istiqamətləri ilə bağlı hüquqi və fiziki şəxslərlə müqavilələr bağlamaq, onların yerinə yetirilməsinə nəzarət etmək;
3.2.15. sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olmaq, Nazirliyin razılığı ilə təsərrüfat cəmiyyətləri yaratmaq və ya onlarda iştirak etmək;
3.2.16. fəaliyyət istiqamətlərinə aid məsələlərlə bağlı araşdırmalar aparmaq, işçi qruplar və komissiyalar yaratmaq;
3.2.17. dövlət orqanlarına (qurumlarına), yerli özünüidarəetmə orqanlarına, hüquqi və fiziki şəxslərə zəruri məlumatlar (sənədlər) barədə sorğu vermək və onlardan belə məlumatları (sənədləri) almaq;
3.2.18. fəaliyyət istiqamətləri üzrə rəy və təkliflər vermək, təhlillər və ümumiləşdirmələr aparmaq, analitik materiallar hazırlamaq;
3.2.19. müstəqil ekspertləri və mütəxəssisləri öz fəaliyyətinə cəlb etmək;
3.2.20. fəaliyyət istiqamətlərinə aid məsələlərlə bağlı konfranslar, müşavirələr, seminarlar keçirmək və digər tədbirlər təşkil etmək;
3.2.21. mədəniyyətin inkişafında xidmətləri olan mədəniyyət işçilərinin, yaradıcı şəxslərin və kollektivlərin bioqrafiyası, peşə və yaradıcılıq fəaliyyəti barədə məlumat bazasının fəaliyyətində iştirak etmək;
3.2.22. Agentlik əməkdaşlarının dövlət təltiflərinə və digər mükafatlara təqdim olunması üçün Nazirliyə təkliflər vermək, onların həvəsləndirilməsi üçün tədbirlər görmək;
3.2.23. xüsusi bülletenlər və digər nəşrlər buraxmaq;
3.2.24. bu Nizamnamə ilə müəyyən edilmiş digər hüquqları həyata keçirmək.
4. Agentliyin idarə olunması
4.1. Agentlik öz fəaliyyətində və idarəetmədə mütərəqqi korporativ idarəetmə standartlarını tətbiq edir.
4.2. Agentliyin idarəetmə orqanları Müşahidə Şurası (bundan sonra – Şura) və Baş direktordur.
4.3. Şura Agentliyə ümumi rəhbərliyi və nəzarəti həyata keçirir.
4.4. Şura sədr və onun iki müavini daxil olmaqla, 3 (üç) üzvdən ibarətdir. Şuranın üzvlərini Azərbaycan Respublikasının mədəniyyət naziri vəzifəyə təyin və vəzifədən azad edir. Şura üzvlərinin səlahiyyət müddəti 4 ildir.
4.5. Şura ictimai (ödənişsiz) əsaslarla fəaliyyət göstərir.
4.6. Bu Nizamnamə ilə müəyyən edilən hallar istisna olmaqla, Agentliyin fəaliyyəti ilə bağlı məsələlərə dair qərar qəbul etməkdə Şura müstəqildir.
4.7. Şuranın vəzifələri aşağıdakılardır:
4.7.1. təsisçinin səlahiyyətlərinin həyata keçirilməsi üçün Nazirliyə təkliflər vermək və sənədlər (o cümlədən Agentliyin maliyyə hesabatını və fəaliyyətinə dair illik hesabatı) təqdim etmək;
4.7.2. Agentliyin inkişaf istiqamətlərinə dair Nazirliyə təkliflər vermək, strateji məqsəd və planlarını müəyyən etmək;
4.7.3. Agentliyin fəaliyyətinə nəzarət etmək;
4.7.4. Nazirliyin razılığı ilə Agentliyin təsərrüfat cəmiyyətlərinin yaradılması və ya onlarda iştirak barədə, həmçinin Agentliyin idarə, filial və nümayəndəliklərinin yaradılması barədə qərar qəbul etmək;
4.7.5. Agentliyin maliyyə planlaşdırmasını və büdcəsini təsdiq etmək;
4.7.6. Agentliyin strukturunun, əməyin ödənişi fondunun, işçilərinin say həddinin və onların əməkhaqlarının (vəzifə maaşının, vəzifə maaşına əlavələrin, mükafatların və digər ödənişlərin) məbləğinin təsdiq edilməsinə, o cümlədən Agentliyin əldə etdiyi vəsait (dövlət büdcəsindən və dövlətə məxsus digər fondlardan ayrılan vəsait istisna olmaqla) hesabına işçilərə əlavə ödənilən həvəsləndirmə sisteminin müəyyənləşdirilməsinə dair Nazirliyə təkliflər vermək;
4.7.7. Agentliyin fəaliyyətinə dair daxili qaydaları (o cümlədən maraqlar münaqişəsinin istisna olunması qaydasını), habelə filial, idarə və nümayəndəliklərinin əsasnamələrini, təsərrüfat cəmiyyətlərinin nizamnamələrini təsdiq etmək;
4.7.8. Baş direktorun fəaliyyətinə nəzarət etmək və onun fəaliyyətini yoxlamaq;
4.7.9. Şura üzvlərinin və Baş direktorun müraciətlərinə baxmaq və qərar qəbul etmək;
4.7.10. Agentliyin fəaliyyətinə dair illik hesabatı dinləmək;
4.7.11. Agentliyin kənar auditorunu təyin etmək və audit hesabatını qəbul etmək;
4.7.12. kənar auditor yoxlamalarının, habelə digər yoxlamaların nəticələrinə dair tədbirlər görmək;
4.7.13. Agentliyin daxili audit bölməsinin fəaliyyətinə nəzarət etmək və fəaliyyətinə dair hesabatlar almaq, habelə onun üzvlərini vəzifəyə təyin və vəzifədən azad etmək;
4.7.14. Nazirliyin razılığı ilə Agentliyin xalis aktivlərinin dəyərinin 25 faizindən artıq məbləğdə olan əqdin (xüsusi əhəmiyyətli əqdin) və aidiyyəti şəxslə dəyəri Agentliyin aktivlərinin 5 faizini və daha çox hissəsini təşkil edən əqdin bağlanması haqqında qərar qəbul etmək;
4.7.15. bu Nizamnamə ilə müəyyən edilmiş digər vəzifələri həyata keçirmək.
4.8. Şuranın sədri ildə azı bir dəfə olmaqla Şuranın iclasını çağırır və iclaslara sədrlik edir. Şuranın iclaslarının keçirilməsi təşəbbüsü ilə Şuranın üzvü və ya Baş direktor çıxış edir. Şuranın iclasları üzvlərinin yarıdan çoxu iştirak etdikdə səlahiyyətlidir. Şuranın iclasında hər üzvün bir səsi olmaqla, qərarlar açıq səsvermə yolu ilə sadə səs çoxluğu ilə qəbul edilir. Səsvermə zamanı üzvlərin bitərəf qalmasına icazə verilmir. Səslərin sayı bərabər olduqda, iclasa sədrlik edənin səsi həlledicidir.
4.9. Şuranın üzvlərinə, habelə Baş direktora və Şuranın iclaslarına dəvət olunan şəxslərə Şuranın iclaslarının keçiriləcəyi yer və vaxt, habelə gündəliyə daxil edilmiş məsələlər barədə iclasa azı 3 (üç) iş günü qalmış, zəruri sənədlər əlavə edilməklə yazılı məlumat verilir.
4.10. Şuranın iclasında Baş direktor da iştirak edə bilər.
4.11. İclasın gündəliyinə Şuranın hər hansı üzvünün maraqlarına toxunan məsələ çıxarıldıqda, həmin üzv bununla bağlı maraqları haqqında ətraflı məlumat verməli, bu məsələnin müzakirəsində və həmin məsələyə dair səsvermədə iştirak etməməlidir.
4.12. Gündəliyə daxil edilməmiş və ya tələb olunan aidiyyəti sənədləri iclasdan qabaq təqdim edilməmiş məsələlər barədə, bütün iştirakçı üzvlərin razılıq verdiyi hallar istisna olmaqla, qərar qəbul edilə bilməz.
4.13. Şuranın iclasının nəticəsi Şura üzvlərinin və katibinin imzaladıqları protokolda əks olunmaqla rəsmiləşdirilir. Şuranın katibi Şuranın iclasında iştirak edə bilmədikdə, Şuranın sədri onu əvəz edəcək şəxsi təyin edir. Şura protokolu təsdiq edərək Baş direktora göndərir.
4.14. Şuranın katibini Şuranın üzvü olmayan əməkdaşlar sırasından Şuranın sədri təyin edir və Şuranın katibi Şuranın sədrinə hesabat verir.
4.15. Şuranın katibi:
4.15.1. Şuranın iclaslarını təşkil edir;
4.15.2. bu Nizamnamənin 4.9-cu bəndində nəzərdə tutulmuş vəzifəni icra edir;
4.15.3. Şuranın iclaslarının protokollarını tərtib edir və imzalanmaq üçün Şuranın üzvlərinə təqdim edir;
4.15.4. Şuranın qərarlarının layihələrini hazırlayır, baxılmaq və imzalanmaq üçün Şuranın sədrinə təqdim edir;
4.15.5. Şuranın qəbul etdiyi qərarların aidiyyəti üzrə göndərilməsini təmin edir.
4.16. Şuranın sədri:
4.16.1. Şuranın işini təşkil edir və onun fəaliyyətinə rəhbərlik edir, habelə özünün və Baş direktorun qanunvericiliyə zidd olan qərarlarını ləğv edir;
4.16.3. öz təşəbbüsü ilə, habelə Şuranın hər hansı digər üzvünün və ya Baş direktorun xahişi əsasında digər şəxsləri Şuranın iclasında iştirak etməyə dəvət edir;
4.16.4. Şuranın fəaliyyətinin təşkili ilə bağlı digər tədbirlər görür.
4.17. Şuranın sədri müvəqqəti olmadıqda, onun səlahiyyətlərini müvafiq əmrlə Şura sədrinin müavinlərindən biri icra edir.
4.18. Şuranın üzvləri:
4.18.1. Şuranın səlahiyyətlərinə aid olan məsələlərin həllində iştirak edirlər;
4.18.2. Şuranın iclasının gündəliyi ilə və baxılması nəzərdə tutulan materiallarla əvvəlcədən tanış olurlar;
4.18.3. Şurada qəbul ediləcək qərarlara dair fikir bildirirlər;
4.18.4. Şuranın səlahiyyətlərinə aid məsələlərə Şuranın iclaslarında baxmaq barədə təklif verirlər;
4.18.5. Şuranın qərarları ilə, iclas protokolları ilə və digər sənədlərlə tanış olurlar.
4.19. Şura üzvləri Şuranın iclaslarında baxılan məsələlərə qərəzsiz yanaşmalı, Şura üzvünün adına xələl gətirə biləcək hərəkətlərə və çıxışlara yol verməməli, həmçinin Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəlləsinin 49-cu maddəsi ilə müəyyən edilmiş digər tələbləri yerinə yetirməlidirlər.
4.20. Agentliyin fəaliyyətinə cari rəhbərliyi Baş direktor həyata keçirir. Baş direktoru Azərbaycan Respublikasının mədəniyyət naziri vəzifəyə təyin və vəzifədən azad edir. Baş direktorun səlahiyyət müddəti 4 (dörd) ildir. Baş direktorun Azərbaycan Respublikasının mədəniyyət naziri tərəfindən vəzifəyə təyin və vəzifədən azad edilən iki müavini vardır.
4.21. Baş direktor müvəqqəti olmadıqda, onun səlahiyyətlərini müvafiq əmrlə müavinlərindən biri icra edir.
4.22. Baş direktor və onun müavinləri adlarına xələl gətirə biləcək hərəkətlərə və çıxışlara yol verməməli, həmçinin Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəlləsinin 49-cu maddəsi ilə müəyyən edilmiş digər tələbləri yerinə yetirməlidirlər.
4.23. Baş direktorun vəzifələri aşağıdakılardır:
4.23.1. Agentliyin fəaliyyətini təşkil etmək, onun cari fəaliyyətinə rəhbərlik etmək və Agentliyi təmsil etmək;
4.23.2. bu Nizamnamə ilə müəyyən edilmiş vəzifələrin yerinə yetirilməsi üçün Şuraya təkliflər vermək və sənədlər təqdim etmək;
4.23.3. Şuranın qərarlarını icra etmək;
4.23.4. aidiyyəti şəxslə dəyəri Agentliyin aktivlərinin 5 faizinədək hissəsini təşkil edən əqdin bağlanması haqqında qərar qəbul etmək;
4.23.5. Agentliyin strateji məqsədlərinin və planlarının, habelə büdcəsinin icrasına nəzarət etmək;
4.23.6. bu Nizamnamənin 3.1.25-ci yarımbəndində nəzərdə tutulan vəsaitdən təyinatı üzrə səmərəli istifadə olunmasını təmin etmək;
4.23.7. cari və operativ məsələlər barədə Şuranı məlumatlandırmaq;
4.23.8. bu Nizamnamənin 3.1.1-ci və 3.2.1-ci yarımbəndlərində nəzərdə tutulmuş məsələlərin həlli üçün tədbirlər görmək;
4.23.9. Agentliyin fəaliyyətinin təşkili ilə əlaqədar icrası məcburi olan daxili sərəncam və əmrlər vermək;
4.23.10. Agentliyin fəaliyyət istiqamətlərinə dair qəbul olunmuş aktların icrasını təşkil etmək, yoxlamaq və buna nəzarəti həyata keçirmək;
4.23.11. özünün və Agentliyin struktur bölmələrinin vəzifəli şəxslərinin qanunvericiliyə zidd olan qərarlarını ləğv etmək;
4.23.12. müəyyən edilmiş struktur, əməyin ödənişi fondu və işçilərin say həddi daxilində Agentliyin Aparatının və digər struktur bölmələrinin strukturunu, ştat cədvəlini və xərclər smetasını Nazirliklə razılaşdırmaqla təsdiq etmək;
4.23.13. Agentlik işçilərinin vəzifə maaşlarının, vəzifə maaşlarına əlavələrin, mükafatların və digər ödənişlərin verilməsini əməyin ödənişi fondu çərçivəsində təşkil etmək;
4.23.14. bu Nizamnamədə müəyyən edilmiş hallar istisna olmaqla, Agentliyin, o cümlədən onun idarə, filial və nümayəndəliklərinin, habelə tabeliyindəki digər qurumların işçilərinin (Agentliyin idarə, filial və nümayəndəliklərinin, habelə tabeliyindəki qurumların və təsərrüfat cəmiyyətlərinin yalnız rəhbərlərini Nazirliklə razılaşdırmaqla) vəzifəyə təyin və vəzifədən azad edilməsi, onlar barəsində həvəsləndirmə və intizam tənbehi tədbirləri görülməsi barədə qərarlar qəbul etmək;
4.23.15. Agentliyin əmlakından bu Nizamnamədə nəzərdə tutulmuş məqsədlərə uyğun istifadə olunmasına nəzarət etmək;
4.23.16. bu Nizamnamə ilə müəyyən edilmiş səlahiyyətlər çərçivəsində Agentliyin adından əməliyyatlar aparmaq, müqavilələr bağlamaq və onların yerinə yetirilməsini təmin etmək;
4.23.17. Agentliyin fəaliyyət istiqamətləri ilə bağlı məşvərətçi komitələr və işçi qruplar yaratmaq;
4.23.18. Agentliyin fəaliyyət istiqamətləri üzrə dövlət sirrinin və məxfilik rejiminin, habelə qanunla qorunan digər məlumatların mühafizəsi üçün zəruri tədbirlər görmək;
4.23.19. Agentlikdə kargüzarlıq və arxiv işinin aparılmasını təmin etmək;
4.23.20. Agentlikdə müraciətlərə baxılmanı və vətəndaşların qəbulunu təmin etmək;
4.23.21. Şuranın səlahiyyətlərinə aid edilməyən bütün digər məsələlər barədə qərar vermək.
5. Agentliyin nizamnamə fondu, əmlakı və maliyyə fəaliyyətinin əsasları
5.1. Agentliyin nizamnamə fondunun məbləği 100 000 (bir yüz min) manatdır.
5.2. Agentliyin əmlakı nizamnamə fondundan, təsisçinin verdiyi əmlakdan, dövlət büdcəsindən ayrılan vəsaitdən, fəaliyyətindən əldə olunmuş gəlirdən, ianələrdən, qrantlardan, cəlb edilən investisiyalardan və qanunla qadağan edilməyən digər vəsaitdən formalaşır.
5.3. Agentlik öz əmlakından yalnız bu Nizamnamədə müəyyən olunmuş məqsədlərə uyğun istifadə edir. Agentlik balansında olan dövlət əmlakına münasibətdə səlahiyyətlərini “Dövlət əmlakının qorunub saxlanılması və səmərəli istifadə edilməsinin təkmilləşdirilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2007-ci il 6 iyun tarixli 586 nömrəli Fərmanı ilə müəyyən edilmiş qaydada həyata keçirir.
5.4. Agentlik qanunda nəzərdə tutulmuş vergiləri və digər məcburi ödənişləri ödədikdən sonra Agentliyin, idarə, filial, nümayəndəliklərinin və təsərrüfat cəmiyyətlərinin, habelə tabeliyindəki digər qurumların fəaliyyətindən əldə olunmuş vəsait üzərində müstəqil sərəncam vermək hüququna malikdir.
5.5. Agentliyin mənfəəti bu Nizamnamədə nəzərdə tutulmayan məqsədlər üçün yalnız Nazirliyin qərarı ilə dövlət büdcəsinə köçürülə bilər.
5.6. Agentliyin məhsullarının (işlərinin, xidmətlərinin) qiymətləri dövlət tərəfindən tənzimlənən qiymətlərə (tariflərə) aid deyildir.
6. Agentliyin fəaliyyətinə nəzarətin forması və əhatə dairəsi
6.1. Agentliyin fəaliyyətinə nəzarəti Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Nazirlik, həmçinin bu Nizamnamə ilə müəyyən edilmiş qaydada Agentliyin idarəetmə orqanları həyata keçirirlər.
6.2. Agentliyin fəaliyyətinə dair illik hesabat Nazirliyə təqdim edilir.
7. Agentlikdə uçot və hesabat
7.1. Agentlik “Mühasibat uçotu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə publik hüquqi şəxslər üçün müəyyən edilmiş qaydada mühasibat uçotu aparır, maliyyə hesabatlarını tərtib, təqdim və dərc edir.
7.2. Agentlik “Rəsmi statistika haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq statistik hesabatları tərtib və təqdim edir.
7.3. Agentlik idarə, filial, nümayəndəlik və təsərrüfat cəmiyyətlərinin, habelə tabeliyindəki digər qurumların maliyyə-təsərrüfat fəaliyyətinin yoxlanılmasını təmin edir.
7.4. Agentlik öz fəaliyyətinin müstəqil surətdə yoxlanılması üçün kənar auditor cəlb edir.
8. Agentliyin yenidən təşkili və ləğvi
Agentliyin yenidən təşkilini və ləğvini Azərbaycan Respublikasının Prezidenti həyata keçirir.
Azərbaycan Respublikası Kino Agentliyinin fəaliyyətinin təmin edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsinin 32-ci bəndini rəhbər tutaraq, “Azərbaycan Respublikasının Kino Agentliyi” publik hüquqi şəxsin yaradılması haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2022-ci il 20 aprel tarixli 1667 nömrəli Fərmanının icrası ilə əlaqədar qərara alıram:
1. “Azərbaycan Respublikası Kino Agentliyinin Nizamnaməsi” təsdiq edilsin (əlavə olunur).
2. Müəyyən edilsin ki, Azərbaycan Respublikası Kino Agentliyinin (bundan sonra – Agentlik) nizamnamə fondu 100000 (bir yüz min) manat təşkil edir və dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına formalaşır.
3. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti bu Fərmandan irəli gələn məsələləri həll etsin.
4. Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi:
4.1. Agentlik dövlət qeydiyyatına alındıqdan sonra Agentliyin strukturunu, əməyin ödənişi fondunu, işçilərinin say həddini və onların əməkhaqlarının (vəzifə maaşının, vəzifə maaşına əlavələrin, mükafatların və digər ödənişlərin) məbləğini bir ay müddətində təsdiq etsin;
4.2. bu Fərmandan irəli gələn digər məsələləri həll etsin.
5. Azərbaycan Respublikasının Maliyyə Nazirliyi bu Fərmanın 2-ci hissəsində nəzərdə tutulan maliyyələşməni təmin etsin.
Tanınmış teleaparıcı Saleh Bağırovun 5 yaşlı qızı Nərgizin uğuru barədə söz açmaq istəyirik.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, Nərgizin “Mən Zəfərin övladıyam” adlı rəsm işi Azərbaycanın İstanbuldakı baş Konsulluğunun təşkilatçılığı ilə keçirilən “Qarabağ Azərbaycandır!” Uşaq Rəsm Sərgisində nümayiş olunur. Sərgi dünyanın ən böyük muzeylərindən birində – İstanbul Beşiktaş Deniz Müzesində keçirilir.
Balaca rəssama Xalq rəssamı Sakit Məmmədov dəstək olub, ona bu sirli-segirli rəngkarlıq yolunda tövsiyyələrini verib.
Hələ onu da deyək ki, Nərgiz Bağırova H.Z.Tağıyev Xalq Gözəl Sənətlər Universitetinin ən kiçik yaşlı tələbəsi adını da qazanıb.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Güneydən gələn səslər” rubrikasında sizlərə Vida Heşmətinin ruh oxşayan şeirlərini təqdim edir. Rubrikanı “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan nümayəndəsi, Təbrizdən olan şair, yazar Əli Çağla aparır.
Vida Heşməti 1968-ci il oktyabr ayının 26-da Təbriz şəhərində doğulmuşdur. O, uşaqlıq dövründən ədəbiyyata marağını büruzə vermiş, Təbriz universitetində fars dil və ədəbiyyatı fakültəsində oxumuşdur. Onun “Ağ qanadlı kəpənək” və “Ulduzların nəğməsi” adında uşaq kitabları çap olunmuşdur. Kitabların rəsmlərini şairənin bacısı Lida Heşməti çəkmişdir.
Şairənin “Tanrı boyalı saçlarım” adlı şeir kitabı da 2021-ci ildə Təbriz şəhərində çap olunmuşdur.
Xətai Sənət Mərkəzində təşkil olunan “ZƏFƏR – 44” Uşaq Rəsm Yaradıcılıq Turnirinin yekun sərgisi 7 saylı Bakı “ASAN xidmət” mərkəzində davam edəcək.
AZƏRTAC xəbər verir ki, “ASAN Könüllüləri” Təşkilatının “Mədəniyyət carçısı” proqramının təşkilatçılığı ilə reallaşacaq sərgi beş gün ərzində ziyarətçiləri qəbul edəcək.
Qeyd edək ki, uşaq rəsm yaradıcılıq turnirində 500-dən çox yeniyetmə və gənc iştirak etmişdi və təyin olunan seçim heyəti ərsəyə gələn əsərlərin arasından müəllifin yaşı nəzərə alınmaqla 44 günlük Zəfərin şərəfinə 44 əsər sərgilənmək üçün seçilmişdi.
Xatırladaq ki, turnir Mədəniyyət Nazirliyi, Elm və Təhsil Nazirliyi, “Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri” Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti, Azərbaycan Rəssamlar İttifaqı, Xətai Rayon İcra Hakimiyyətinin dəstəyi, Azərbaycan Dövlət Rəsm Qalereyası və Xətai Sənət Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə təşkil olunub.
Özbəkistan Dövlət Akademik Böyük Teatrı Bakıya qastrol səfərinə gəlib.
AZƏRTAC xəbər verir ki, səfər çərçivəsində özbəkistanlı sənət ustaları bu gün Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının səhnəsində tamaşaçılara özbək bəstəkarı Ənvər Erqaşevin “Humo” baletini, noyabrın 17-də isə italyan bəstəkarı Cüzeppe Verdinin “Riqoletto” operasını nümayiş etdirəcəklər.
Xatırladaq ki, “Humo” baletinin premyerası 2005-ci ildə Əlişir Nəvai adına Dövlət Akademik Böyük Teatrının səhnəsində gerçəkləşib. 2007-ci ildə tamaşaya yazdığı musiqiyə görə müəllif 1-ci dərəcəli Dövlət mükafatı laureatı adına layiq görülüb.
Qastrol səfərində Özbəkistanın Böyük Teatrının aparıcı solistləri, Xalq artistləri, vokalçıların və balet artistlərinin beynəlxalq müsabiqələrinin laureatları iştirak edəcəklər. Qastrol qrupuna simfonik orkestr, solistlər, xor artistləri və balet truppası daxildir.
Noyabrın 19-da Azərbaycan Dövlət Akademik Musiqili Teatrı görkəmli rus yazıçısı Aleksey Tolstoyun 1936-cı ildə qələmə aldığı “Qızıl açar və yaxud Buratinonun macəraları” povesti əsasında hazırlanan “Buratino” nağıl-tamaşası ilə balaca teatrsevərlərin görüşünə gələcək.
AZƏRTAC xəbər verir ki, yaradıcı gənclərə dəstək məqsədilə səhnəyə qoyulan tamaşanın bədii rəhbəri sənət ocağının direktoru, Əməkdar incəsənət xadimi Əliqismət Lalayevdir. Dünyanın bir çox teatr məkanlarında tamaşaçılara müxtəlif versiyalarda göstərilən oduncaq adam – Buratino haqqında rəvayətlər bu dəfə Musiqili Teatrın gənc rejissoru Elməddin Dadaşovun quruluşunda fərqli şəkildə təqdim olunacaq. Eyni zamanda səhnə əsərinin quruluşçu rəssamı Vüsal Rəhim, quruluşçu-baletmeysterləri Əməkdar artistlər Zakir və Yelena Ağayevlər, konsertmeysteri Fidan Babayeva, rejissor assistenti Sevinc Məmmədovadır.
Əməkdar artistlər Səmayə Musayeva, Nahidə Orucova, aktyorlar Möylə Mirzəliyev, Gülnarə Abdullayeva, Rəsmiyyə Nurməmmədova, Ruslan Mürsəlov, Telnaz Hüseynova, Gülnarə Əzizova, Hüseyn Əlili, Səmədzadə Xasıyev, Zaur Əliyev, Mehriban Rəcəbova, Elnarə Nağdəliyeva, Gülçöhrə Abdullayeva, Nərmin Əliyeva, Eleanora Mehdiyeva, Rauf Babayev, Yuliya Heydərovanın ifa edəcəkləri maraqlı rollar balaca tamaşaçıları əsl möcüzələr aləminə aparacaq.
Qeyd edək ki, gözəl musiqilərlə müşayiət olunan, rəngarəng səhnə dekorasiyası ilə zövq oxşayan “Buratino”nun maraqlı süjet xətti var. Tənha qoca Karlo kiçik daxmasında oduncaqdan insan fiquru düzəldir, lakin həmin əşya canlıya çevrilir. Uzun burnu olan, şıltaq, inadkar bu qeyri-adi taxta oğlan Buratino atası hesab etdiyi Karlonu çox sevsə də, nəzakət qaydalarından çox uzaq, tənbəl, dərs oxumağı sevməyən biridir. Yaxşı cəhətləri isə, sadiq dost olmağı bacarmağı və macəra dolu təhlükəli anlarda meydana cəsur igid kimi atılmağıdır. Hətta Karlonun daxmasında yaşayan danışan cırcırama da Buratinoya məktəbə getməsi, savad alması, ağıllı olması barədə məsləhət verir. Lakin o, məsləhətdən imtina edir. Bir gün Karlo tənbəl oğlunu ruhlandırmaq üçün ona “Əlifba” kitabı alır ki, bəlkə onu məktəbə göndərə bilsin. Buratino isə yolda kukla teatrının aktyorlarını görüb, fikrini dəyişərək tamaşaya getmək qərarına gəlir. Karlo onun istəyini yerinə yetirir və teatra bilet alır. Beləliklə, Buratinonun həyatında yeni bir səhifə açılır, o, səyyar kukla teatrının tamaşaçısına çevrilir. Bəs daha sonra nələr olur? “Buratino” tamaşasına baxanlar bu sualın cavabını tapa biləcəklər.
.jpg)
