Bakıda səfərdə olan rusiyalı rejissor, “Qızıl maska” mükafatı laureatı Konstantin Soldatov Ritual Mobil Teatr Laboratoriyasında aktyorluq üzrə ustad dərsi keçib.
AZƏRTAC xəbər verir ki, rejissorun interaktiv üsulda qurduğu ustad dərsində iştirakçılar oyunçunun ruhunun axtarışı, özünütəqdimat, özünə kənardan baxış kimi ifaçılıq vasitələrini sınayıblar.
Qeyd edək ki, K.Soldatov Rusiya Dövlət Səhnə Sənəti İnstitutunun məzunu, Moskvadakı B.Şukin adına Teatr İnstitutunun müəllimidir. İki dəfə “Qızıl maska” teatr mükafatına namizəd olub. Aktyorluq texnikasının müəllifi, Moskvada “Taqanka Teatrı”, “Müasir Dram Məktəbi”, “Meyerhold Mərkəzi” kimi layihələrin və Rusiyadan xaricdə 40-dan çox tamaşanın quruluşçu rejissorudur.
Azərbaycanda səfərdə olan Dünya Kulinariya Təşkilatları Assosiasiyasının (“Worldchefs”) prezidenti Tomas Quqler Şuşaya səfər edəcək, şəhərin tarixi yerləri və əsrarəngiz təbiəti ilə yanaşı, biomüxtəliflik baxımından zənginliyi və özünəməxsusluğu ilə seçilən Qarabağ mətbəxinin inciləri ilə tanış olacaq.
AZƏRTAC xəbər verir ki, bu barədə Tomas Quqler yanvarın 17-də Dövlət Turizm Agentliyinin keçirdiyi “Azərbaycan kulinariyasının təbliğat perspektivləri” mövzusunda konfransda deyib.
Konfransda iştirak etmək üçün Bakıya gələn qonaq rəhbərlik etdiyi qurum və Agentlik arasındakı əməkdaşlığın nəticələrindən məmnun olduğunu bildirib, azərbaycanlı kulinarlara peşəkar fəaliyyətlərində uğurlar arzulayıb.
Yanvarın 19-da Leopold və Mstislav Rostropoviçlərin ev-muzeyində Abdulla Şaiqin mənzil- muzeyinin birgə təşkilatçılığı ilə 20 Yanvar – Ümumxalq Hüzn Günü ilə əlaqədar “Unutmayaq, unutdurmayaq!” adlı tədbir keçiriləcək.
Muzeydən AZƏRTAC-a bildirilib ki, tədbirdə A.Şaiqin mənzil-muzeyi yanında fəaliyyət göstərən “Vətən” yaradıcılıq dərnəyinin üzvləri “Bir eşq hekayəsi” adlı poetik-kompozisiya ilə çıxış edəcəklər. 20 Yanvar şəhidləri İlham və Fərizənin başına gələn hadisələrin canlandırıldığı kompozisiya, uşaqların səsləndirdiyi “Qərənfil”, “Səninləyəm Azərbaycan”, “Şəhidlər”, “Bayatılar” kimi şeirlərlə zənginləşdiriləcək.
Tamaşadan sonra A.Şaiq mənzil-muzeyinin böyük elmi işçisi E.Məmmədli “Qanlı yanvar hadisələri” adlı mühazirə ilə çıxış edəcək. Daha sonra M.Rostropoviçin “Şəhidlər xiyabanı” və məcburi köçkün düşərgələrinə etdiyi ziyarətlərindən ibarət videoçarx nümayiş olunacaq.
2019-cu ildən etibarən Tbilisi şəhərində Azərbaycana turlar və səfərlər haqqında məlumatların verildiyi “Azerbaijan.Travel” adlı qonaq mərkəzi fəaliyyətdədir. 2022-ci ilin mart ayından isə İsraildə Azərbaycanın rəsmi turizm nümayəndəliyinin Təl-Əviv ofisinin açılışı olub.
Dövlət Turizm Agentliyindən AZƏRTAC-ın sorğusuna cavab olaraq bildirilib ki, 2022-ci ildən etibarən aktiv bərpa fazasında olan Azərbaycan turizminin təbliğatı əsas hədəf bazarlarda – ənənəvi istiqamətlərlə yanaşı, Almaniya, Avstriya, İsveçrə, Polşa, Böyük Britaniya kimi Avropa ölkələrində, həmçinin Cənubi və Mərkəzi Asiya, Yaxın Şərq kimi regionlarda davam etdirilir.
Fevralın 10-11-də Səməd Vurğun adına Azərbaycan Dövlət Akademik Rus Dram Teatrında İsaak Babel və Şolom Aleyxemin əsərləri əsasında hazırlanmış “Benya “Kral” və başqaları” tamaşasının premyerası olacaq.
AZƏRTAC xəbər verir ki, tamaşanı səhnələşdirən Əməkdar mədəniyyət işçisi Vladimir Neverov, quruluşçu rejissor Xalq artisti Aleksandr Şarovskidir.
Bədii tərtibat Əməkdar mədəniyyət işçisi Aleksandr Fyodorova, xoreoqrafiya Xalq artisti Fuad Osmanova məxsusdur. Geyim üzrə rəssam Əməkdar mədəniyyət işçisi Olqa Abbasovadır.
Tamaşaya teatrın bütün aktyorları cəlb olunub.
Premyera teatrın baş rejissoru Aleksandr Şarovskinin 75 illik yubileyinə həsr olunub.
Biletləri teatrın kassalarından, şəhərin mərkəzləşdirilmiş kassalarından, həmçinin iTicket.az saytından əldə etmək olar.
ANAR Xalq yazıçısı, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri
…Hərdən-birdən “şairlik azarına tutulanda” şeir yazıram… Elə bil şeir hansısa sıxılmış, bir neçə misraya, beytə, bəndə sığdırılmış müxtəlif hisslərin, düşüncələrin əksidir. Bəlkə hər misranı açsan, həll eləsən, daha ətraflı danışmaq istəsən, başqa janrlarda nə isə də alınar. Amma nədirsə, ilin sonu yaxınlaşdıqca izahsız bir şeir ovqatı yaranır. Yenisi yaranmasa da, nə zamansa yazılmış müxtəlif misralar beynimi qurcalayır. Həm öz yazdıqlarım, həm də atamın, anamın və başqa sevdiyim şairlərin…
Zəngin ilin axırında lap əvvələ, dünyanı təzə-təzə öyrənməyə başladığım günlərə, aylara, illərə gedirəm sanki… Balacayam, indidən baxanda lap balaca; gənc, gözəl qadının, anamın əlindən tutub gəzirəm bağın içində, birdən sakitcə çağırıram onu – mənim neçə yaşım var?! – soruşuram. Əynindəki zövqlü geyimi də, üzündəki mehriban ifadə və gözlərindən daşan işıq da indiki kimi yadımdadı. Elə uzun gəzintilərimizdə bir yandan suallarım, o biri tərəfdən də anam dediyi kimi – “qart” uşaq ədalarımla, tələblərimlə yorurdum da onu… Niyal, götür də məni qucağına, axı balaca ayaqlarım yoruldu?! Bunu da mən deyirəmmiş… Anamın mənə həsr elədiyi şeirdəki – “Körpə ayaqların yaman yorulmuş” – misrası bu ərköyünlüyümdən gəlir. Nəslimizdə uzun illər balaca uşaq olmadığından lap çox əzizləyərdilər məni. Bağda cavan qızların – anamın, bibilərimin əlinə balaca oyuncaq kimi düşmüşdüm elə bil. Bir dəfə hətta sözü bir yerə qoyublarmış ki, mən otağa girəndə özlərin elə aparsınlar, sanki məni tanımırlar… Mən də hər zaman bu cavan xanımların – doğmalarımın mehriban, nəvazişli münasibətinə alışmış balaca, “bu kimdi, kimin uşağıdı, hardan gəlib bura?!” – kimi suallarını eşidəndə dodağımı büzmüşəm. “Mənəm də, öz Anarınızam da, tanımırsız məni?!” – deyib ağlamsınmışam… Cavabıma necə ürəkdən gülmələri də, məni bağırlarına basıb könlümü almaları da yadımdadı. Əslində bu yaddaş məsələsini hələ də özüm üçün tam həll etməmişəm; beyin izahsız məntiqlə nələrisə silib atır, nələrisə lap dünən olmuş kimi kino fraqmentinə çevirir xatirimizdə; bəzən elə dünən gördüyüm bir adamın, ən adi məişət əşyasının adını yada salmaqda çətinlik çəkirəm, amma əlli il əvvəl oxuduğum əsərin cümlələri kitabın səhifəsində olduğu kimi gözümün önünə gəlir… Uşaqlıq xatirələrim də belədir. İlin son ayında gecə yarısında uzaq illərin o tayına xəyalən səfərə çıxanda qapqara buz soyuq da kəsir əl-ayağımı… Xalqın soyuq haqqında “qara buz” ifadəsini niyə işlətdiyini də dəqiq anlayıram.
Müharibə yadıma düşür, 1418 gün, dörd il davam edən dünya savaşı. Üç yaşımdan üç ay keçmişdi. Müharibə iyunun 22-də, ilin ən uzun günündə başlamışdı, amma mənim yadımda müharibənin ilk dövrü nə isə qaranlıq və çox soyuq bir dövr kimi qalıb. Yəqin ona görə ki, müharibənin bütün qorxusu ailəmizə payız aylarında atamın cəbhəyə getdiyi vaxtdan daha kəskin duyulmağa başladı. Qış aylarının soyuğunda qoşunlarımızın şəhər-şəhər geri çəkilmələri, atamın yoxluğunun sazağı qarışmışdılar, qaranlıq hissi də tezliklə bütün pəncərələrimizin qara ilə örtülməsi, küçəyə hardansa bir azacıq işıq sızardısa, buna görə cəzalandırılmaq xofu əlavə olunurdu. Küçələrdə zülmət qaranlıq idi. Anamın uzunsov cib fənəri yadımda qalıb. Hərdən məni də özüylə axşamın gec saatlarında radio komitəsinə aparırdı. Amma məni verilişləri canlı səsləndirdiyi üçün, studiyaya girməyə təbii ki, qoymurdurlar. Ora girmək inadımı, şıltaqlığımı yenmək üçün anam məni inandırardı ki, studiyanın içi işıqsızdır, ora qapqaranlıq bir otaqdır.
Qapqara otaqdan çıxan səslər qara boşqab reproduktorlara ötürülürdü, ordan hamıya çatırdı. Həm rus, həm də Azərbaycan dilində xəbərlər verilirdi. Bunu böyüklərin köks ötürmələrindən anlayırdıq – filan yer, filan şəhər də faşistlərin əlinə keçdi. Qara boşqabdan gələn xəbərlər sanki dəhşətli, qorxunc bir zülmət dünyasından gəlirdi, nənəmin danışdığı nağıllardakı zülmət dünyasından, Məlik Məmmədin düşdüyü dərin quyunun dibindən. Kinoxronikalarda xəritə göstərilirdi və bu xəritələrdə qara bir sel kağıza yayılmış mürəkkəb ləkəsi kimi ağ ərazilərin üstünü qarış-qarış tuturdu. Odur ki, qaranlıq, zülmət – müharibə dövründən indiyəcən şüuraltı varlığımda qalıqları yaşayan bir vahimədir. Hərdən anam məni də özüylə evimizin damına qaldırırdı. Yaşadığımız evin sakinləri damda sırayla növbə çəkməli idilər. Nəyin növbəsini çəkirdilər, hələ mənə tam aydın deyil. Əgər təxribatdan qorxurdularsa, belə bir təxribatın qarşısını zərif qadın və üç yaşında uşaq necə ala bilərdi, düşmən təyyarələrinin hücumu nəzərdə tutulurdusa, yenə bu növbələrin nə əhəmiyyəti vardı?!
Bu soyuğun və qaranlıq xatirələrin içində atamın müharibədən qayıtmağı, küçədə durub onun gəlişini gözləməyimiz və məhz mənim onu birinci görməyimin fərəhi gur işıq kimi gözlərimi qamaşdırır, ipisti məlhəm kimi canıma yayılır. İndi atamın müharibədən mənə yazdığı şeirləri də ayrı cür oxuyuram…
Beş yaşımda böyük bacım Fidan, on yaşım olanda Təranə dünyaya gəliblər. Yəqin mənim uşaqlıq “monopoliyam” da elə bununla bitib. Bacılarımla Buzovna bağımızdakı qayğısız uşaqlığımızın min bir oyunları, zarafatları, şıltaqlıqları yaxşı yadımdadı… Yəqin o xatirələrin bəziləri yazılarıma da hopub, onlara da təsir edib. Yaşca Fidandan böyük olduğumdan sui-istifadə edərək: belə geyinmə, elə geyin, ora getmə, bura get – deyə bacımı yersiz incitdiyim məqamlar da yadıma gəlir. Hələ bağda bir axşam işığı yandırarkən elektrikin Fidanı yüngülvarı gizildətməyi və dərhal: Anar di sağ ol, mən öldüm – deyə tam ciddiliklə mənimlə “vidalaşmağı…”
Yaş fərqimiz elə çox olmasa da, bacılarıma övladım kimi baxırdım sanki… Mən orta məktəbin son sinfində oxuyanda Təranə birinci sinfə daxil olmuşdu. Çox vaxt onu məktəbə mən aparırdım. Bəzən mənim yeyin addımlarımla ayaqlaşa bilməyib geri qalırdı. Olurdu ki, hövsələsizlik edərək onu qucağıma alıb aparırdım. Təxminən on ildən bir az artıq zaman keçəcəkdi və mən elə məktəb illərimdən, daha doğrusu, 7 yaşımda sevib seçdiyim ömür-gün yoldaşım Zemfira ilə birgə ilk balamızı – Turalı böyütməyə başlayacaqdıq. Və mən leysan yağışlı günlərin birində balaca Tural qucağımda sel suyun içiylə Ənvər Məmədxanlının evinə tələsəndə çətinliklə, üst-başımız da, ayaqlarımız da islana-islana getdiyimiz məqamda oğlum gözləmədiyim bir söz deyir: Yuka (uşaqlar Ənvəri belə çağırırdılar) da elə bilir biz kefdəyik… İndi ən müxtəlif vəziyyətlərdə bu replika elə yerinə düşür ki… Hə, bir də Turalın yəqin beş yaşı olardı, ona söz vermişdim ki, səhər Bir may nümayişinə aparacam. Amma gecə gec yatdığımdan səhər yuxuya qalmışdım, heç cür yerimdən durmaq istəmirdim. Turaşa elə hey gəlib məni dümsükləyirdi. – Dur, dur – bir may qurtarır axı…
Tural Rəsul babasının, Nigar nənəsinin ilk nəvəsiydi. Atam ensiklopediyada işləyəndə hər fasilədə nəvəsin yanına gətizdirir, ya da Bulvara gedib orda görüşürdü onunla. Səkkiz il sonra Günel dünyaya gələndə də Nigar Rəfibəylinin yazdığı kimi “Məhəbbətləri bölünmədi”…
Görünür, xarakter elə lap erkən uşaqlıqdan özünü büruzə verir. İki yaş, ya iki yaş yarımındaydı Günel, təzəcə dil açmışdı. Turalla Zemfira məndən danışıb gileylənirmişlər: yaman çox işləyir, dincəlmək nədir bilmir, səhhətinə, yeyib-içməyinə, geyinib-keçinməsinə heç fikir vermir… Bu söhbətə fikir verməmiş kimi dinib-danışmayan Günel birdən dözə bilmir: – Ataşka bir az yaxşıdır – deyir. Bu, qızımın həyatda məni ilk müdafiəsi idi.
1981-ci il ailəmizin ən ağır iliydi. Yüz günün içində atamı və anamı itirmişdik. Təxirə salınması mümkün olmayan bir məcburiyyətlə Şuşada “Üzeyir ömrü” filmini çəkirdim. Hər cümə axşamı Bakıya uçur, ehsanı verir, yenə çəkilişə qayıdırdıq. Mən filmlə məşğul olduğum saatlarda Zemfira Güneli şəhərdə gəzdirir, Cıdır düzünə, Üzeyir bəyin, Natəvanın evlərinə aparırdı, Zemfira o vaxt Mir Möhsün Nəvvabın tədqiqatıyla məşğul idi. Hər dəfə yollarını Nəvvabın evinin yanından salanda Günel: Yenə Nəvvabdan danışacaqsan? – deyə soruşurmuş. Balaca Günel “Üzeyir ömrü” filmində bəstəkarın ailə üzvləri sırasında çəkilib. Bəzən axşam gəzintilərinə mən də qoşulurdum. Məni fikirli görən Günel böyrümə qısılıb: – “Nədi ata, babayla nənə yadına düşdü?” – deyirdi. Doqquz yaşlı qızcığazın bu həssaslığını heç vaxt unutmuram. Yeni il ərəfəsində bu adda-budda işıqlı xatirələr həm də ömür yolunda düzülmüş fənərlər təsiri bağışlayır. Turalın və Günelin uşaqlığını dünənki kimi xatırlayıram. Və yaddaşımda onların da balalarının Rəsulun, Anarın, Dənizin, Sezenin balacalığını valideynlərinin uşaqlığı ilə yanaşı görürəm sanki. Mənim düşüncəmdə onlar yaşıddılar elə bil, uşaqlıqları da yanaşı, birgə keçib.
Yadımdadı günlərin birində balaca Anarı böyük marketlərdən birinə aparıb, nə istəyirsən seç alaq – demişdim. Gözütox adaşım, bəlkə mənə qıymadığı üçün, bəlkə utandığından nəsə götürmək istəməyəndə, onu ürəkləndirməkdən ötrü – mən Turalın atasıyam axı, ona aldırırsan nə istəsən, məndən də çəkinmə – demişdim. Uşağın üzündəki təəccüb yadımdan çıxmır. Sonralar valideynlərinə irad tuturdu – bəs mənə niyə deməmisiz Anar baba Turalın atasıdı?! – deyə. İndi Anar ingiliscə roman yazır, özü bəstələdiyi musiqilərə rep qoşur, mənimlə bərabər imza günündə oxucularla görüşür. Baxıb düşünürəm bu uşaqlar nə tez böyüdülər belə?!
…Yayda Zuğulbada bağda Əhməd bəy Ağaoğlunun “Mən kiməm” adlı essesini oxuyurdum. Füzulinin və Əhməd bəyin “Mən kiməm” sualıyla rastlaşdığım gündə bu sualı elə tez-tez eşidirdim ki… Bap-balaca, təzə-təzə dil açan bir qızcığazın, Dənizin dilindən. İki yaş dörd aylıq qız nəvəm Dəniz mənə yanaşır və birdən soruşurdu:
– Mən kiməm?
– Sən mənim ceyranımsan – deyirdim, – maralımsan, qəşəngimsən, gözəl-göyçək nəvəmsən – deyirdim.
Dediklərimin mənasını dərk edərək məmnun-məmnun dinləyir və mən onu sınamaq üçün səsimi dəyişmədən, eyni tonda, eyni intonasiyayla:
– Meymunumsan – deyən kimi dərhal:
– Omaz – deyir. “Omaz” – olmaz onun dilində ən qəti, ən ötkəm, təkzibolunmaz “yox” idi. Yamanca hikkəli qız idi. Anası ona laylay çalır, yatızdırırdı – “laylay dedim yatasan, qızıl gülə batasan”. Heç də yatmaq fikrində olmayan Dəniz başını qaldırıb qeyzlə: – yatmıram, qızıl gülə də batmıram – deyirdi. İndi Dənizin oğlu, mənim ilk nəticəm Murad da eyni cür xarakter göstərir… Günel nənəsiylə birgə çəkildiyi reklam çarxının rejissoruna irad tutur: bir, iki, üç demə, motor de – biləcəm də çəkilişə başladığını. İşdən bağa gələndə görürəm ki, heç kəs yoxdu, harasa gediblər… Bir azdan gələndə Murada onun yaşına uyğun küskünlüklə – bəs məni qoyub hara getmisən? – deyirəm. Ay Anar baba, guya mən evdə olanda neynirsən ki, elə otağında oturub işləyirsən də – deyə cavab verir. Bir azdan otağıma gəlib ağ vərəqlərdən götürür, öz aləmində əsər yazır. Bakı Kitab Mərkəzinin çap etdiyi “Muradın nağılları”ndan parçaları oxuyanda da yaman tələbkarlıqla qarşılayır… Yer üzündə yeganə çəkindiyi adam Rəsulun qızı Sevincdir. Sevinc gələn kimi onu elə bağrına basır ki, Muradın təslim olmaqdan savayı əlacı qalmır. Amma Sevinc də indiki uşaqların dediyi kimi – yaman özgüvənlidi, əllərin açıb Allaha şükür edir – Ay Allah, nə yaxşı sən bizə Sevuşu verdin! Uşaqlara aid xatirələrimin hər birinin sonunda – düz deyir – ifadəsi gəlir dilimə. Min-min illərdir insanlığın axtardığı bütün həqiqətlər elə uşaqların dilindən səslənir ömrümüz boyu…
Bir vaxt müsahibələrimdən birində – uzun ömrün bir kədərli tərəfi var ki, dostlarını, doğmalarını itirə-itirə gedirsən – demişdim. İndi öz uşaqlığımdan başlayıb ta ki ailəmizin ən balacası Sevincə qədər xatirələrlə keçib getdiyim yol uzun ömrün ən böyük məziyyətini anladır mənə; bu uşaqları tanımaq, onları dinləmək, müşahidə etmək və onlar üçün yaşamaq, yazmaq…
XX əsrin son bədbin şeirini sualla başlamışdım – Kimdir döyən qapmı?! İndi isə “Qobustan”ın Uşaqlar sayı üçün yazdığım essenin sonunda bu sualın ardı kimi arzumu dilə gətirirəm, təki qapılarımızı döyən balalar olsun!
ANAR Xalq yazıçısı, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri
Son vaxtlar İranda cərəyan edən hadisələr – bir yandan molla rejiminin ölkəmizə qarşı təxribatları, təcavüzkar Ermənistanı açıq şəkildə dəstəkləməsi, o biri tərəfdən bütün ölkəni bürüyən etiraz dalğası, Arazın o tayında yaşayan soydaşlarımızın öz hüquqları uğrunda mübarizəsi 75-76 il bundan əvvəl baş vermiş hadisələri yada saldı.
“Yaşamaq haqqı” kitabında bu olaylara həsr olunmuş səhifələri bir daha oxuculara təqdim edərkən günümüzdə baş verənlərin daha uğurla nəticələnəcəyinə ümid bəsləyirəm.
1945-ci ilin noyabrında Təbriz teatrı “Şiri Xurşud”da 700-ə yaxın nümayəndənin iştirakı ilə Birinci Azərbaycan xalq konqresinin açılışı oldu. Konqresi Səttərxanın qardaşı, qocaman inqilabçı Hacı Əzim xan açdı. Demokrat partiyasının sədri Pişəvəri onunla yanaşı əyləşmişdi. Konqres Milli Məclis – Milli Məşvərət seçilməsi, Azərbaycan muxtariyyəti və Milli hökumət yaradılması haqqında qərar çıxartdı. 6 yanvar 1946-cı ildə Muxtariyyatın bütün idarələrində Azərbaycan dilinin istifadəsi haqqında qərar qəbul olundu:
“Bu gündən Azərbaycan dili Azərbaycanda rəsmi dövlət dilidir”.
12 dekabr 1945-ci il (İran təqvimi ilə Azər ayının 21-di) Azərbaycan xalqının mübarizə tarixinə əbədi daxil oldu. Azərbaycan Milli Məclisinin Birinci toplantısı öz işinə başladı. Baş nazir təyin olunmuş Seyid Cəfər Pişəvəri öz hökumətinin heyətini millət vəkillərinə təqdim etdi. Bu hakimiyyətdə xarici işlər naziri yox idi və bununla da tam müstəqilliyə iddialı olmadıqlarını, İran dövləti çərçivəsində fəaliyyət göstərdiklərini vurğulayırdılar. Amma buna baxmayaraq – himn (sözləri M.M.Etimadın, musiqisi C.Cahangirovun), bayraq, gerb, “Səttərxan”, “Azərbaycan” ordeni, “21 Azər” medalı və başqa dövlət atributları təsdiq olundu.
Mirzə Əli Şəbüstəri Milli Məclisin sədri seçildi. Ali Məhkəmənin sədri Qiyami, prokuror isə Firudin İbrahimi təsdiq olundu.
Pişəvərinin Milli hökuməti qısa müddətdə bir çox mühüm və faydalı işlər gördü.
Fədai dəstələri nizami orduya çevrilərək Şah İsmayıl Xətai qızılbaşlarının şərəfinə qızılbaşlar adlandılar. Yeni pul kəsildi, torpaq islahatına başlandı, qaçmış mülkədarların torpaqları kəndlilərə paylandı. Yollar qaydaya salındı, yetimxanalar açıldı, narkotik maddələr qadağan olundu, məşhur “Qorxulu Tehran” romanından oxuduğumuz fahişəxanalar bağlandı. Təbrizdə yazıçıların və şairlərin, aşıqların, rəssamların cəmiyyətləri yaradıldı. Dram teatrı və Filarmoniya işləməyə başladı, milli orkestr və xor yaradıldı. Təbrizdə, başqa şəhərlərdə və kəndlərdə ana dilində təlim verən yüzlərlə məktəb açıldı.
Təbrizdə ilk dəfə tədris Azərbaycan-türk və fars dilində olan müasir universitet yaradıldı. Bu universitet bu gün də mövcuddur, amma dərslər yalnız fars dilində keçirilir. Hərbi Məktəb və Tibb Texnikumu da Milli Hökumətin dövründə yaradılmış xüsusi təhsil ocaqlarındandır.
Təbrizdə Səttərxan və Bağır xana abidə ucaldıldı. Onlarla qəzet və xeyli sayda kitab ana dilində çap olunmağa başladı.
Hətta Qərb qəzetləri də yazırdılar ki, Pişəvəri hökuməti 50 ildə edilənlərdən daha böyük işlər görür. Pişəvəri qürur hissi ilə – “Azərbaycan Milli Dövləti gerçəkliyə çevrildi”, – deyirdi.
Cənubi Azərbaycan Şimalla yalnız humanitar deyil, iqtisadi planda da bağlanırdı. 10 iyun 1945-ci ildə Stalin İranın şimalında Sovet sənaye müəssisələrinin təşkil olunması haqqında sənəd imzaladı. Neft yataqlarının aşkara çıxarılması üzrə kəşfiyyat işləri Sovet hökumətinin neft sənayesi mütəxəssislərindən keçmiş bakılı N.Baybakova və “Azneft”in rəhbəri Süleyman Vəzirova həvalə olundu. Bu, yaxın zamanda Azərbaycanın iki hissəsinin birləşəcəyindən xəbər verən zəruri amil idi. Londonun və Vaşinqtonun siyasi dairələrində Cənubi Azərbaycanın ya tam müstəqil elan olunmasını, ya da Sovet Azərbaycanı ilə birləşməsini gözləyirdilər.
Düzdü, hər şey Stalinlə razılaşdırılırdı, amma SSRİ rəhbərliyinin digər üzvlərinin ciddi müqavimət göstərməsi ucbatından Bağırov hər hansı bir sanksiya almağa çətinliklə nail olurdu. Moskva artıq hiss edirdi ki, İrandakı hadisələr yavaş-yavaş onun nəzarətindən çıxır və müəyyən mənada müstəqil şəkil alır. Bununla yanaşı, ölkənin Ali rəhbərliyində L.Beriya və A.Mikoyan faktorları ilə də hesablaşmaq lazım idi. Beriyanın Bağırovla dostluq münasibətlərinə baxmayaraq, o, Azərbaycanın Qafqazda inanılmaz dərəcədə güclənməsinə heç vədə sevinməzdi. Mikoyandan isə heç danışmağa dəyməz.
Moskvadan tapşırıq gəldi ki, Milli Məşvərətə seçimləri dayandırmaq lazımdır. Bununla da Cənubi Azərbaycanın müstəqilliyi uğrunda hərəkata ciddi zərbə vurulurdu. Bunu yaxşı anlayan Bağırov böyük risk edərək Stalinə bu qərarla razılaşmadığını bildirdi: “Onlara seçkilər keçirməyə mən icazə vermişəm, xahiş edirəm, icazə verin, parlament seçkiləri yekunlaşsın”.
Bağırov buna nail oldu. Seçkilər keçirildi və o gün Tehranda çıxan “İran nou” qəzeti qara matəm çərçivəsi ilə yayımlandı. İranın o zamankı Baş naziri Hakimi bəyan etdi ki, Tehran nə Azərbaycan hökumətini tanıyır, nə onun parlamentini. Sovet qoşunları ölkədən çıxan kimi hərbi güclə İranın ərazi bütövlüyü bərpa olunacaq.
İran nümayəndəsi S.N.Tağızadə BMT-nin sessiyasında Sovet İttifaqının İranın daxili işlərinə qarışması haqqında məsələ qaldırdı.
Siyasi vəziyyətin qəlizliyini dərk edən Bağırov öz nümayəndələrini Təbrizə göndərdi: “Tələsmək lazımdı, hər saat qiymətlidir. Ya indi, ya da heç vaxt”.
Həqiqətən, tarix bizim xalqa nadir imkan vermişdi: Şimali və Cənubi Azərbaycanın birləşməsinə sanki bir addım qalırdı. 125-130 il ərzində keçilməz sədd sayılan Araz, birdən-birə üstündən asanlıqla adlamaq mümkün olan kiçik arxa dönürdü.
Pişəvəri sayıq siyasi xadim kimi, həmişə Azərbaycanın muxtariyyətinə İranın ərazi bütövlüyü çərçivəsində baxırdı. Amma əslində o, bu prosesi üç mərhələdə təsəvvür edirdi. Birinci mərhələdə Cənubi Azərbaycan İranın tərkibində muxtariyyət almalı, öz daxili işlərini sərbəst başa çatdırmalı və öz mənfəətlərini təyin etməli idi. İkinci mərhələdə müstəqilliyini, suverenliyini elan etməli və üçüncü mərhələdə də Şimali Azərbaycanla birləşməli idi.
Azərbaycan xalqının sərbəstlik, müstəqillik və azadlıq, yaşamaq haqqı uğrunda mübarizəsinin bütün mərhələlərində, ana dilinin qorunması, təsdiqi və ana dilinə qayğı önə çəkilib. İran şəraitində bu, böyük əhəmiyyət kəsb edirdi. Həm də o səbəbdən ki, Azərbaycan türkləri yalnız Cənubi Azərbaycan ərazisində yox, İranın digər bölgələrində də kompakt halda yaşayırdılar və Tehran şəhəri əhalisinin demək olar ki, yarısını təşkil edirdilər. Dil bütün İran azəri türklərini birləşdirən faktor ola bilərdi və Sovet Azərbaycanı ilə birlikdə ümumi linqvistik məkan yaradardı.
Qeyd etdiyim kimi, Pişəvəri hakimiyyətinin ilk qərarlarından biri, Azərbaycan dilinin muxtariyyətin bütün idarə və müəssisələrində tətbiq olunması idi. Pişəvəri yazır: “Ana dilinin əsasları anaların südü ilə mənimsənilir, xalqın mənəvi həyatının ocaqlarında şölələnir. Nə qədər analar yaşayır və nə qədər ki, bu ocaqlar yanır, ana dilini dəyişmək və ya məhv etmək mümkün deyil”.
Elə bu ərəfələrdə Məhəmməd Rza şahın məhbuslara verilən işgəncələri izləyərək həzz alan əxlaqsız bacısı şahzadə Əşrəf Pəhləvi Təbrizdə açıq şəkildə “sorğu keçirirmiş”: “Deyin görüm Azərbaycanda türk dilinin kökünü necə kəsmək olar?”
1976-cı ildə Təbrizdə, mitinqdə isə şah özü belə söyləyib: “Azərbaycanın belə iri addımlarla irəliləməsi bizim bütün arzularımıza uyğundur, qəlbimizi iftixar hissilə coşdurur”.
Bu məqamda “əziz Leonid İliçin” “Azərbaycan iri addımlarla irəliləyir” sözlərini necə yada salmayasan.
Ya Azərbaycana qarşı “həddindən artıq ilıq” münasibətinə görə, ya Azərbaycan türkləri ilə ailəvi yaxınlıq naminə, ya da sadəcə qızının yeniyetmə rəfiqəsinin gözəlliyinə məftun olduğundan, Məhəmməd Rza şah üçüncü nigahını Azərbaycan əsilli Fərəh Diba ilə qurur.
Milli ruh yüksəkliyi, əsrlərin gerçəkləşmiş arzuları, öz vətənində özünü müstəqil hiss etməyin iftixarı – bütün bu sevinclər Cənubi Azərbaycanda cəmi bircə il sürdü – Şimalda Demokratik Respublikanın (1918-1920) müstəqil varlığından bir il az.
1946-cı ilin fevralında İranın yeni Baş naziri Əhməd Kavam us Səltənə – “tülkü Əhməd” Stalinlə görüşmək üçün Moskvaya uçur. 16 fevraldan 3 marta qədər, iki həftə sürən bu rəsmi səfərdə hər şey – Stalinlə görüşlər və söhbətlər də, qonağın şərəfinə Kremldə qəbul da, bir-birinin sağlığına tostlar da razılaşdırılmış protokol əsasında keçirilir. Deyirlər ki, hətta Kavam Stalinin əlindən öpüb. Moskva səfərini başa vuranda deyib: “Mən bizim ölkələrimiz arasındakı bütün anlaşılmazlıqların tez bir zamanda həll olunacağı ümidi ilə gedirəm”.
Kavamın bu optimizminə səbəb nə idi? Təxmin edilirdi ki, şah hökuməti Cənubi Azərbaycanın İranın tərkibində muxtariyyəti ilə razılaşacaq, SSRİ ilə xeyirli şərtlərlə neft müqavilələri imzalanacaq və Sovet qoşunu bu ölkədən çıxacaq.
Stalini aldatmaq həm çətin idi, həm asan. Bəs görəsən, Sovet-İran danışıqlarında kim kimi barmağına doladı – “Co dayı” (Stalini Qərbdə belə adlandırırdılar) “Tülkü Əhmədi” yoxsa, “Tülkü Əhməd” “Co dayını”.
Üstündən bir neçə ay keçəndən sonra razılaşmanın yalnız birinci maddəsi – Sovet qoşunlarının İrandan çıxarılması həyata keçirilir. Bu, İngiltərənin və ABŞ-ın tələbi idi. Kavama da elə bu lazım idi. Yerdə qalan şeylər zamanla bağlıydı. Bəzi məlumatlara əsasən, Stalinlə Kavam arasındakı razılaşmada xüsusən Pişəvəriyə aid gizli maddələr var idi.
13 iyun 1946-cı ildə Kavam us-Səltənə özünün siyasi məsələlər üzrə müavini Firuqinin rəhbərliyi altında Pişəvəri ilə danışıqlar aparmaq üçün nümayəndə heyəti göndərir. Danışıqlar nəticəsində hər iki tərəfin güzəştə getdiyi bəyanat imzalanır. Belə görünürdü ki, İran hökuməti Azərbaycanın bir sıra tələblərini qəbul edib. Azərbaycan muxtariyyəti İranın tərkibində tanındı, onun hakimiyyəti isə yerli idarəetmə orqanı kimi qəbul olundu. Razılaşmaya əsasən, orta və ali məktəblərdə tədris həm Azərbaycan, həm də fars dilində keçiriləcəkdi. Maraqlıdır ki, bu sənədə əsasən kürdlər də, aysorlar da və ermənilər də beşinci sinfə qədər öz dillərində dərs keçə bilərdilər. Bu da tarixin müxtəlif mərhələlərində Azərbaycan türklərinin milli azadlıq hərəkatının xarakterik xüsusiyyətlərindəndir. Səttərxan zamanında, Məşrutə inqilabında da, azərbaycanlılar yalnız özləri üçün yox, həm də İranın digər xalqları üçün hüquq qazanmışdılar.
Tehranın bütün güzəştləri İranı tərk etməkdə olan Sovet ordusunun addım səslərinin sədası imiş. Tezliklə bu addımların əks-sədası batmalı idi. Yerli əhali ilə Cənubi Azərbaycanı tərk edən Sovet qoşunlarının vidalaşma səhnələrini Rəsul Rza “Əsir dost” oçerkində təsirli şəkildə təsvir edib. Təbrizli dostun: Biz yenədəmi görüşəcəyik, sualına, şair inamla cavab verir: mütləq görüşəcəyik. Amma Təbrizə getmək Rəsul Rzaya bir daha qismət olmadı. Onun şeirlərindən birində deyildiyi kimi, Təbrizi o, ancaq yuxularında görürdü.
Müttəfiqlərin qoşunlarının İrandan çıxarılması haqqında SSRİ, ABŞ və Böyük Britaniya başçıları – Stalin, Ruzvelt (sonra Trumen), Çörçill Tehranda, Yaltada və Potstamda razılığa gəlmişdilər.
Sovet İttifaqının dünya müharibəsi dövründə Qərb müttəfiqləri ilə qarşıdurması müharibədən sonra da müxtəlif illərdə kəskin siyasi və hərbi böhran xarakteri alırdı (Koreyada, Berlində, Vyetnamda, Kubada). İlk dəfə bu qarşıdurma Cənubi Azərbaycan məsələsində özünü büruzə verdi.
Martın 4-də SSRİ-nin Cənubi Azərbaycan siyasətini ABŞ Prezidenti Trumen və dövlət katibi C.Birns müzakirə edirlər. Ertəsi gün – 5 martda Fultonda Trumenin iştirakı ilə Uinston Çörçill çıxış edir. “Soyuq müharibənin” məhz Çerçillin Fulton nitqi ilə başlandığı hesab edilir. Çörçill Sovet İttifaqının təcavüzkar niyyətlərinin yaratdığı təhlükə haqqında Qərbə xəbərdarlıq edir və heç nədə güzəştə getməməyə çağırır.
Stalin öz növbəsində qoşunların İrandan çıxarılması məsələsində ABŞ və İngiltərəyə güzəştə getmir, halbuki bu məsələ sazişlərdə nəzərdən keçirilmişdi, Ali görüşlərdə razılaşdırılmışdı. SSRİ-nin öz qoşunlarını çıxarmaq fikrində olmadığını C.Birns Prezidentə xəbər verir, Trumen öz gündəliyində yazır: “Mən Stalinin nazı ilə oynamaqdan yoruldum”.
O, Birnsə göstəriş verir: “Marşal Stalinə çatdırın ki, mən onu sözünün ağası bilirəm. Əks halda biz cavab tədbirləri görəcəyik”.
ABŞ prezidenti hansı addımları atmağa hazırlaşırdı? C.Birns məsləhət gördü ki, “Azərbaycan məsələsi”ni BMT-nin müzakirəsinə çıxartsınlar. Amma Stalin üçün BMT-nin hər hansı bir qətnaməsi əhəmiyyət daşımırdı. Və ABŞ başa düşürdü ki, SSRİ-yə təsir göstərmək üçün kifayət qədər güclü deyil. Stalini sıxışdırmaq üçün yeganə vasitə – atom şantajı idi. ABŞ iki yapon şəhərini məhv etməklə atom bombasını sınaqdan çıxarmışdı artıq. Onda Sovet İttifaqının belə bombası yox idi, bu səbəbdən də ABŞ-la eyni səviyyədə danışa bilməzdi. Məsləhətçiləri Trumenə təklif etdilər: Vaşinqtondakı Sovet səfirini çağırıb demək lazımdır ki, əgər Sovet qoşunları İrandan çıxarılmasa, ABŞ SSRİ-yə nüvə zərbəsi endirəcək.
Şantaj öz təsirini göstərdi. Stalinin qoşunların çıxarılmasına razılıq verməsi hətta Moskvada və Tehranda işləyən Amerika diplomatlarını da təəccübləndirdi. O isə sadəcə qorxmuşdu. Görünür, Beriya ilə Mikoyanın da xəlvəti “məsləhətləri” rol oynamışdı: hansısa Azərbaycandan ötrü öz ölkəsini təhlükə qarşısında qoymağa – risk etməyə dəyərmi?
Qoşunların çıxarılması barədə qərar qəbul olundu və Pişəvəri buna kəskin etirazını bildirdi: “Kavam Sizi aldadır. Əgər Siz Kavamın hakimiyyətinə güzəştə gedirsinizsə, deməli, biz öz məqsədimizdən, prinsiplərimizdən və nəhayət, İranda nəyə nail olmuşuqsa, hamısından əl çəkirik.
…İndi artıq mən Sizə qətiyyən inanmıram. Təkrar edirəm: mən daha Sizə inanmıram”.
Bağırov Cənubi Azərbaycan məsələsi ilə bağlı yenidən Stalinə müraciət edir: “Martın 28-də biz Sovet Culfasında İran Azərbaycanı Milli hökumətinin rəhbərləri – Pişəvəri, Şəbüstəri və doktor Cavidlə görüşdük.
…Onlar Kavama inanmırlar, gözəl bilirlər ki, o, bütün vədlərini, hətta Azərbaycan xalqının hüquqları haqqında yazılı razılaşmaları da, İran konstitusiyasına əsaslanaraq tədricən ləğv edəcək, xalqın hüquqlarını yox, mürtəce rejimi qoruyacaq. Bunları nəzərə alan Pişəvəri, Şəbüstəri və Cavid bizim qoşunların geri çəkilməsiylə, heç olmasa, Şimali İranın digər əyalətlərindəki tərəqqipərvər demokratik qüvvələrlə mürtəce Tehrana qarşı mübarizə aparmaqdan ötrü əlaqəyə girmələrinə izn verməyinizi xahiş edirlər.
Onlar hesab edirlər ki, Azərbaycan xalqının ən azı minimum hüquqlarını qoruması üçün yeganə real sığorta Sovet İttifaqının vasitəçiliyidir”.
29 mart 1946-cı il tarixli bu məktubu Bağırovla yanaşı, Bakı hərbi dairəsinin komandanı, general İ.İ.Maslennikov da imzalayıb.
Ola bilsin ki, Kavam və Stalin arasındakı razılaşmada, Pişəvəriyə aid gizli və ya şifahi maddələr var imiş. Çünki bu saziş imzalanandan dörd gün sonra “Pravda” qəzetində SİTA-nın Pişəvərinin hökumət vəzifəsindən (daha doğrusu, nazirlər şurasının sədri vəzifəsindən) azad olunması xahişini ifadə edən məlumatı dərc edilib. “Onun xahişini yerinə yetirən əncümən (Sovet) irticaya qarşı mübarizəsinə və demokratiyanın təntənəsindəki roluna görə ona təşəkkürünü bildirib. Pişəvəri Azərbaycan Demokrat Partiyasının lideri olaraq qalır”.
Bu nə deməkdir? Pişəvərini fəal siyasi fəaliyyətdən uzaqlaşdırmaq? Yoxsa artıq məhvi labüd hökumətin rəhbərliyindən azad etmək? Yaxud bu, əslində də, Kavamla Stalinin razılaşmasına etiraz əlaməti olaraq Pişəvərinin öz təşəbbüsü, öz qərarı idi?
1946-cı ilin iyul ayında Cənubi Azərbaycanın milli hökuməti buraxıldı.
Dünya müharibəsi başlananda hitlerçilərlə xoşallanan, sonra Stalinə quyruq bulayan Kavam Sovet qoşunları İranı tərk edəndən sonra Qərbə üz tutdu. Kimə qulluq etmək ondan ötrü mühüm deyildi, o, yalnız İranın hakim millətçilik iddialarına xidmət edirdi. O, İranın qüdrətinə və bütövlüyünə başlıca əngəl Azərbaycanı hesab edirdi və elə ona görə də bütün varlığı ilə türklərə nifrət bəsləyirdi. O, Səttərxanın Məşrutə inqilabının əzilməsinin və Xiyabaninin Azadstan hökumətinin məhv edilməsinin ən fəal iştirakçısı olmuşdu. Və indi onun üçün Pişəvəri ilə birlikdə Azərbaycan muxtariyyətini cəzalandırmaq zamanı çatmışdı.
9 dekabrda – 12 dekabra (21 Azərdə), müqəddəs bayrama üç gün qalmış – Kavam öz həqiqi məqsədini açıqladı: Nəyin bahasına olur olsun, İranın ərazi bütövlüyünü və Mərkəzi hökumətin hakimiyyətini bərpa etmək.
Pişəvəri bu zaman Bakıda idi, Bağırovu məlumatlandırdı, o da Stalinlə danışdı və məlum oldu ki, “böyük sülh keşikçisi” növbəti dəfə Böyük geosiyasi strategiya naminə Azərbaycanın maraqlarına etinasızlıq göstərib.
Bağırov Cənubi Azərbaycan məsələsi ilə bağlı Stalinə sonuncu dəfə müraciət edir: “Təbrizdən alınmış məlumatı çatdırıram. 4 oktyabrda İran qoşunları Zəncan rayonundan Miyanəyə doğru hərəkətə başlayıblar. Azərbaycanlıların ön hərbi hissələri ilə İran qoşunu arasında bir neçə saat sürən döyüş baş verib. Azərbaycanlıların Miyanə dəstəsinin komandiri Danisian (general Qulam Yəhya – A.) Pişəvərinin adına teleqram göndərərək pulemyotlu tankları və ixtisaslı zabitləri təcili köməyə göndərməsini xahiş edir.
Pişəvəri İran qoşunlarının Azərbaycana hücumunun başlaması haqqında əhaliyə radio ilə xəbər verib. Azərbaycan Demokrat Partiyasının rəhbərliyi yenə kömək üçün heç olmasa minimal miqdarda yardım xahiş edir: 16 top, 5 min tüfəng, tank əleyhinə müvafiq mərmiləri və patronları ilə birlikdə 29 tank əleyhinə tüfəng.
M.C.Bağırov. 5 dekabr 1946″.
Cavabında Stalin Bağırova zəng vurub deyir: “Mən 5 milyon azərbaycanlıdan ötrü Üçüncü Dünya müharibəsinə başlaya bilmərəm”.
Şahidlərin dediyinə görə, Bağırov bu telefon söhbətindən sonra hönkür-hönkür ağlayırmış.
…Stalinin qoşunları İrandan çıxarmaq barədə göstərişi Cənubi Azərbaycan rəhbərlərinə çatdırılmışdı: “Kavam Baş nazir kimi İranın istənilən yerinə, o cümlədən, Azərbaycana ordu göndərmək hüququna malikdir. Buna görə də, silahlı müqavimət məqsədəuyğun, lazımlı və faydalı sayılmır. Elan edin ki, Siz seçkilər zamanı nizam-intizamı təmin etmək məqsədilə Azərbaycana hökumət güclərinin göndərilməsinə qarşı deyilsiniz”.
Bu qərarla razılaşmayan Pişəvəri Azərbaycan Demokrat Partiyasının sədri vəzifəsindən istefa verir və Təbrizi tərk edir.
10 dekabrda Azərbaycan Demokrat Partiyası MK radio ilə Təbriz xalqına müraciət edir:
“Əziz həmvətənlər! Azərbaycan heç zaman İranın qalan hissəsindən ayrılmaq istəməyib. Biz heç zaman hökumət qoşunlarının Azərbaycana girməsinə mane olmamışıq. Azərbaycanın qapıları Baş nazir Kavamın əmri ilə buraya gələn hökumət qoşunlarının üzünə açıqdır. Amma biz istəyirik ki, Azərbaycanda seçkilər baş tutsun və qısa bir zamanda sona çatsın. Yaşasın müstəqil İran!”
Əslində tarix təkrar olunur. 1920-ci ilin aprelində Şimali Azərbaycanda nələr olmuşdusa, Cənubi Azərbaycanda 12 dekabr 1946-cı ildə baş verən hadisələr onun güzgüdəki kimi əksidir. Şimalda heç olmasa xalqa az qala iki il azad yaşamağa aman vermişdilər. Cənubda isə “ağaların” səbri bir ildən sonra tükəndi. Tehran orduları Təbrizə xain hikkəylə məhz 21 Azərdə (12 dekabrda), xalqın bir il qabaq müstəqilliyini bayram etdiyi gündə daxil oldu. 20-ci ildə bolşeviklər Şimali Azərbaycanda necə qudurğanlıq edirdilərsə, indi də Cənubda xalqa qarşı eləcə amansızcasına davranırdılar və çox təəssüflər olsun ki, bu qatillərin arasında azərbaycanlılar da var idi. Milli hökumət zamanı, arabaya yüklənmiş ot tayasının içində aradan çıxan mülkədar Zülfüqari (Azərbaycan türkü) Təbrizə iki min nəfərlik qoşunla qayıdaraq qarşısına çıxanı qətlə yetirirdi, evləri bir-bir yandırırdı. Şah qoşunları Miyanəyə daxil olanda 53 adamı edam etdilər, Urmiyada (Rezayedə) 30, Mərənddə isə 90 adam edam olundu. Təbrizdə qan su yerinə axırdı, Azərbaycan silahlı qüvvələrində xidmət etmiş fars zabitlərini də edam edirdilər.
Bir həftə ərzində 3000 nəfər öldürüldü, 11000 adam məhkum olundu, onların 8000-i İranın cənubuna sürgün edirdi. Təbii ki, baş tutmayan seçkiləri Tehran qoşunları belə “müşahidə” etdilər.
Çoxları edamdan əvvəl “Yaşasın Azərbaycan Demokratik Partiyası!” deyə qışqırır, himni və Səttərxana həsr olunmuş vətənpərvər şeirlər oxuyurdular. Onları tikə-tikə doğrayırdılar və qalıqlarını da şəhərin küçələri ilə gəzdirirdilər. Təbrizdə milli ordunun cavan leytenantı öz həyətində mühasirədə qalanda, ələ keçməsin deyə arvadını, azyaşlı uşağını öldürəndən sonra bir neçə düşməni də güllələdi, sonuncu gülləni isə öz başına çaxdı. Milli ordunun beş döyüşçüsü Təbrizdə Ərk qalasının zirvəsinə qalxaraq, üç gün düşmən qoşunlarını atəşə tutaraq duruş gətirdilər, patronları tükənəndən sonra isə “Yaşasın Azad Azərbaycan!” deyə özlərini qalanın zirvəsindən atdılar.
Muxtariyyətin prokuroru Firudin İbrahimi cənubda azadlıq hərəkatının ən işıqlı və parlaq fiqurlarından biri idi. 28 yaşında muxtariyyətin prokuroru təyin edilən İbrahimi oğrulara və quldurlara, rüşvətxorlara və terrorçulara qarşı amansız mübarizə aparırdı. O da bu günlərdə dörd yoldaşı ilə birlikdə Demokratik Partiya MK-nin binasını qorudu, sonra ələ keçdi və asıldı. Edamdan qabaq onu sorğu-suala tuturlar: Sən hansı hökumət qanunları ilə insanlara iş kəsirdin? – Azərbaycan hökumətinin, – deyə Firudin cavab verir, – mənim milli hökumətimin qanunları ilə.
Stalin Cənubi Azərbaycan məsələsində geri çəkildiyinə və acizlik göstərdiyinə görə özünə haqq qazandırmağa çalışaraq Pişəvəriyə məktub yazır. Bu məktubda o, adəti üzrə şəxsən öz günahlarını başqalarının üstünə atır. Məktubdan görünür ki, Stalin hələ də Pişəvərini Cənubi Azərbaycanın lideri sayır və eyni zamanda onun “səhvlərindən” çəkindirmək istəyir. 8 may 1946-cı ilin bu məktubu ilk dəfə yalnız 1996-cı ildə İsveçdə nəşr olunan “Araz” jurnalında işıq üzü görüb. Stalin bu məktubda Pişəvərinin başına ağıl qoyur, ona inqilabın nəzəriyyəsindən və Lenin taktikasından dərs deyir. Və dərhal da mətləbə keçir: “Mənə elə gəlir ki, Siz beynəlxalq nöqteyi-nəzərdən, İrandakı vəziyyəti düzgün qiymətləndirmirsiniz”. Stalin məktubunda Leninin nəzəri tezislərinə əsaslanaraq, qeyd edir ki, İranda 1905, ya da 1917-ci illərdə Rusiyadakı kimi inqilabi vəziyyət yox idi.
Əlbəttə, böyük nəzəriyyəçi haqlı deyildi. Əvvəla hələ 1905-1908-ci illərdə İranda inqilabi vəziyyət var idi və o, rus kazakları tərəfindən əzilmişdi, ikincisi, bəyəm hər ölkə başqa bir dövlətin, indiki halda Rusiyanın spesifik xüsusiyyətlərini təkrar etməlidir?
Stalin məktubunda Pişəvərinin səhvlərini maddə-maddə sadalayır. Bu, faktiki olaraq Pişəvərini günahlandırmaq və özünə haqq qazandırmaq üçün idi. Görünür, bu məktub da Azərbaycan liderinin gələcək taleyində rol oynayıb.
Pişəvərinin həlak olduğu avtomobil qəzasının çekistlər tərəfindən təşkil edilməsi tamamilə ağlabatandır və əgər Bağırovun, məhkəmə prosesində etiraf etdiyi kimi, bu aksiyada əli yoxdursa, onda belə bir sui-qəsdin Stalinin sanksiyası olmadan həyata keçirilməsinə inanmaq çətindi.
O dəhşətli gündən əvvəl Pişəvəri həkiminə özünə qarşı sui-qəsd hazırlanmasından şübhələndiyini deyib. – Moskvaya gedin, – deyə həkim məsləhət görür.
– Sui-qəsdi hazırlayan elə Moskvadır da, – deyə Pişəvəri kədərlə cavab verir.
Azərbaycanın Şuşa şəhərinin 2023-cü ildə “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” elan edilməsi münasibətilə Özbəkistandakı Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin layihəsi ilə XIX əsr Azərbaycanın bədii fikrinin görkəmli siması Xurşidbanu Natəvan haqqında “Wikipediya” Beynəlxalq Elektron Ensiklopediyasında özbək dilində “Xurshidbonu Notavon” adlı bölmə istifadəyə verilib.
AZƏRTAC xəbər verir ki, Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin “Wikipediya” heyəti tərəfindən yaradılmış bölmədə şairənin həyatı və yaradıcılığı, Azərbaycan ədəbiyyatına və incəsənətinə verdiyi töhfələr, ictimai fəaliyyəti və s. məlumatlar yer alıb.
Burada qeyd olunur ki, Qarabağ xanlığının sonuncu varisi Mehdiqulu xanın qızı Xurşidbanu Natəvan 1832-ci il avqustun 6-da Şuşada anadan olub və Mehdiqulu xan qızına öz anası Xurşidbanunun adını vermişdir.
Bölmədə Xurşidbanu Natəvan parlaq istedada, qabaqcıl ideallara malik, habelə Azərbaycan mədəniyyətində və ictimai həyatında dərin izlər qoymuş bir şəxsiyyət kimi təqdim edilmişdir.
Xurşidbanu Natəvan haqqında səhifə ümumilikdə 12 bölmədən ibarətdir və hər bir bölmədə müvafiq olaraq şairənin həyatı, yaradıcılığı, ailə şəcərəsi, əsərləri, ictimai fəaliyyəti və s. məlumatlar verilib. Misal üçün, səhifənin “Meros” (İrsi) adlı bölməsində şairənin adına küçə, klub, kitabxana, məktəb yaradılması, Xan qızının əlyazmaları, şəxsi geyim və əşyaları nadir eksponat kimi arxiv və müzeylərimizdə saxlanılması əks olunub. Qeyd olunur ki, Xurşidbanu Natəvanın Bakı şəhərində heykəli, Şuşada büstü, Ağdamda qəbirüstü abidəsi, Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə Belçika Krallığının Vaterlo şəhərində abidəsi qoyulub.
Səhifədə 2022-ci ildə Xurşidbanu Natəvanın 190 illiyinin qeyd edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı verilib.
Səhifədə Şuşada dövrün ədəbi mühiti və şairə Xurşidbanu Natəvanın burada yaratdığı “Məclisi-üns” (dostluq, ülfət məclisi) haqqında geniş materiallar öz əksini tapmışdır. Burada məlumat verilir ki, XIX əsrdə bölgələrdə poetik məclislərin yaranması geniş vüsət almışdır. Bakı, Naxçıvan, Şamaxı, Lənkəran, Qubada, Gəncədə poetik məclislər yaranmış və məclislərdə dövrünün tanınmış şairləri, ziyalıları bir araya gəlirdilər. Şuşada isə iki belə bir məclis yaranmışdı ki, onlardan biri “Məclisi-üns”, digəri isə Mir Möhsün Nəvvabın yaratmış olduğu “Məclisi-fəramuşan”dır. Hər iki poetik məclis də eyni dövrdə qala-şəhərdə fəaliyyətini davam etdirib.
Qeyd edək ki, Özbəkistandakı Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin təşəbbüsü və layihəsi çərçivəsində ilk dəfə olaraq 2022-ci ildə “Məclisi-fəramuşan” poeziya məclisi bərpa olunub, Azərbaycanın və Özbəkistanın şairlərinin iştirakı ilə Şuşada görüşlər, onlayn poeziya tədbirləri keçirilib.
Bölmədə Xurşidbanu Natəvanın şeirləri, haqqında çap olunmuş kitabların siyahısı da öz əksini tapıb. Burada məlumat verilir ki, Özbəkistandakı Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzi tərəfindən də Xurşidbanu Natəvanın şeirləri özbək dilinə tərcümə olunaraq nəşr edilib.
Azərbaycanda hotellərin ulduzlaşması prosesinə başlanıldığı gündən 150 hotel tərəfindən müraciət daxil olub ki, onlardan 44 hotel 5, 4 və 3 ulduz dərəcələrinə layiq görülərək müvafiq sertifikatlarla təltif edilib. 100-dən çox hotel isə hələ də ulduz dərəcəsi ala bilməyib.
Bu barədə AZƏRTAC-ın sorğusuna cavab olaraq Dövlət Turizm Agentliyindən məlumat verilib.
“Ulduz dərəcəsinin verilməsindən sonra 3 il ərzində hotellər mütəmadi olaraq monitorinq olunur və həftəlik olaraq hotelin vəziyyəti ilə bağlı hesabat təqdim edilir. Milli Ulduz Təsnifatı zamanı, həmçinin hotelin xidmət səviyyəsi “TrustYou” beynəlxalq qonaq rəy platforması vasitəsilə dəyərləndirilir. Bu da daimi olaraq xidmət səviyyəsinin təkmilləşdirilməsini tələb edir. Hotel bu tələblərə cavab vermədikdə isə ona verilən ulduz dərəcəsi ləğv olunur. Bundan əlavə, respublika ərazisində sertifikatsız fəaliyyət göstərən hotellərlə maarifləndirici görüşlər keçirilir və onlara Milli Ulduz Təsnifatı, ulduz təsnifatının hotellər üçün yaratdığı üstünlüklər barədə informasiya təqdim olunur”, -deyə məlumatda bildirilir.
Qeyd edək ki, “Turizm haqqında” Qanuna əsasən, hər bir mehmanxana fəaliyyətə başladığı vaxtdan 6 ay ərzində ulduz kateqoriyası üçün müraciət etməlidir.
Almaniyanın populyar “Spruechetante” ədəbiyyat portalı Dövlət Tərcümə Mərkəzinin “Azərbaycan ədəbiyyatı beynəlxalq virtual aləmdə” layihəsi çərçivəsində görkəmli Azərbaycan şairi Səməd Vurğunun alman dilinə tərcümə edilmiş “Mən tələsmirəm” və “Əyilmə!” şeirlərinin yayımına başlayıb.
Dövlət Tərcümə Mərkəzindən AZƏRTAC-a bildirilib ki, şairin yaradıcılığı haqqında məlumatla təqdim olunan şeirlərin alman dilinə tərcümə müəllifi Mərkəzin alman dili mütəxəssisi Məryəm Səmədova, bədii redaktoru ədəbiyyatşünas alman alimi Kerstin Krapsdır.
Qeyd edək ki, geniş oxucu kütləsi tərəfindən izlənilən “Spruechetante” ədəbiyyat portalı mütəmadi olaraq səhifələrində Eduard Fridrix Mörike, Fridrix Şiller, Volfqanq Höte, Teodor Fönten, Çarlz Dikkens, Tomas Braun kimi korifey yazıçı və şairlərin yaradıcılığını işıqlandırır.
Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyi – AZƏRTAC tərəfindən 4933 saxlama vahidi fotosənəd daimi mühafizə məqsədilə Dövlət Kino–Foto Sənədləri Arxivinə təhvil verilib.
AZƏRTAC xəbər verir ki, təhvil verilən sənədlər Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 2021-ci il üzrə fəaliyyətini əks etdirən fotosənədlərdən ibarətdir.
Belə ki, sözügedən sənədlər dövlət başçımızın işğaldan azad olunmuş ərazilərə səfərlərini, həmin ərazilərdə yenidənqurma, bərpa işləri, o cümlədən nəqliyyat, enerji, aqrar, hərbi infrastrukturun qurulmasını özündə əks etdirir. Bundan əlavə Avropa İttifaqının təşkilatçılığı ilə Azərbaycan-Ermənistan münasibətləri üzrə keçirilmiş beynəlxalq müzakirələr, görüşlər, Qlobal Bakı Forumunda iştirak, xarici KİV nümayəndələrinə verilmiş müsahibələr və digər fəaliyyət sahələrinə aid olan fotosənədlər də təqdim olunan sənədlər içərisində əhəmiyyətli yer tutur.
Hazırda sözügedən sənədlərin qanunvericiliyin tələblərinə uyğun qeydiyyatı və arxiv fonduna qəbulu prosesi aparılır.
“Azərbaycan Respublikasının 2022-2026-cı illərdə sosial-iqtisadi inkişaf Strategiyası”na əsasən “Turizm sektorunun davamlı inkişafını təmin etmək üçün strateji, institusional və maliyyələşmə mexanizmlərinin gücləndirilməsi” fəaliyyəti üzrə ən azı 2 regional turizm şurasının yaradılması nəzərdə tutulub.
Dövlət Turizm Agentliyindən AZƏRTAC-ın sorğusuna cavab olaraq bildirilib ki, regional turizm şuralarının yaradılmasında əsas məqsəd turizm sektoru iştirakçılarının fəaliyyətinin mütəmadi dialoq formasında əlaqələndirilməsi mexanizminin qurulması, regional səviyyədə turizmin inkişafı ilə əlaqədar bütün tərəfləri bir araya gətirmək, əlaqələndirmək və mövcud resursları regional səviyyədə turizm inkişafına səfərbər etməkdir.
“Hazırda regional turizm şuralarının yaradılması üçün nümunəvi əsasnamə üzrə normativ sənəd layihəsi üzərində iş aparılır. Normativ sənəd qəbul olunduqdan sonra seçilmiş regionlar üzrə regional turizm şuralarının yaradılmasına başlanacaq”,- deyə məlumatda vurğulanır.
Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunda təşkilatın prezidenti Günay Əfəndiyeva dünyaca məşhur azərbaycanlı fotoqraf Reza Deqati ilə görüşüb.
Fonddan AZƏRTAC-a bildirilib ki, görüşdə Günay Əfəndiyeva rəhbərlik etdiyi qurum tərəfindən 2022-ci ilin dekabrında Türkiyənin Bursa şəhərində təşkil olunan “Şuşa günləri” çərçivəsində keçirilmiş Reza Deqatinin Qarabağın qədim tarixini və zəngin mədəniyyətini əks etdirən “Azərbaycanın incisi Şuşa” adlı fotosərgisini xatırlayaraq, onun Bursa ictimaiyyəti tərəfindən böyük maraqla qarşılandığını qeyd edib.
Fondun prezidenti türk dünyasının çoxəsrlik zəngin irsinin geniş təbliğinin önəmindən, təşkilatın 2023-cü il üçün “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” elan edilmiş Şuşa şəhəri ilə bağlı layihələrindən danışıb.
Reza Deqati Fondun türkdilli xalqların tarixinin, elmi-mədəni irsinin öyrənilməsi və milli-mənəvi dəyərlərin təbliği istiqamətində apardığı fəaliyyəti yüksək qiymətləndirib.
Görüşdə həmçinin Reza Deqatinin Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun gələcək layihələrində fəal təmsil olunması məsələsi müzakirə olunub.
Görüş qarşılıqlı maraq doğuran məsələlərlə bağlı fikir mübadiləsi ilə davam edib.
Müslüm Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Akademik Filarmoniyasının səhnəsində Üzeyir Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestrinin konserti keçirilib.
AZƏRTAC xəbər verir ki, gecədə dirijor Mustafa Mehmandarovun rəhbərliyi ilə orkestrin gənc solistlərinin ifalarında Avropa bəstəkarlarının əsərlərindən ibarət rəngarəng musiqi nömrələri səsləndirilib.
Qeyd edək ki, konsert proqramında H.Venyavskinin “Əfsanə”, F.Kreyslerin “Prelüd və Allegro”, A.Qlazunovun “Raymonda” baletindən “Böyük Adajio”, L.Bassi-C.Verdinin “Riqoletto” operasının mövzuları əsasında konsert fantaziyası, R.Ştrausun Valtorna və orkestr üçün konserti, A.Gilmanın “Simfonik pyes”, M.Bruxun Violin və orkestr üçün konserti, Y.Kvantsın İki fleyta üçün konserti , A.Vivaldinin Violin, violonçel və orkestr üçün konserti səslənib.
Konsertdə Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestrinin səsləndirdiyi musiqi nömrələri alqışlarla qarşılanıb.
Yola saldığımız 2022-ci ildə digər mədəniyyət ocaqları kimi, muzeylər, qalereyalar da pandemiya məhdudiyyətlərinin aradan qalxması ilə normal fəaliyyətlərini bərpa edə biliblər. Lakin quru sərhədlər hələ də bağlı olduğundan bu müəssisələri ziyarət edənlərin arasında xarici qonaqların sayı bir qədər azlıq təşkil edir. Ümumiyyətlə, 2021-ci illə müqayisədə 2022-ci ildə muzeyləri ziyarət edənlərin sayında artım müşahidə edilir. Bunu Mədəniyyət Nazirliyinin tabeliyində fəaliyyət göstərən bir neçə muzeydən alınan statistik məlumat da təsdiqləyir.
AZƏRTAC xəbər verir ki, ötən il Azərbaycan Milli Xalça Muzeyinin 70 min 608 ziyarətçisi olub. Bunlardan 38 min 313-ü yerli, 32 min 295-i isə xarici qonaqlardır. Qeyd edək ki, 2021-ci ildə bu göstərici ümumilikdə 14 min 398 nəfər olub.
Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyində də ziyarətçi sayı artıb. Keçən il kompleksi ümumilikdə 25min 109 nəfər (2021-ci ildə 13 min 938 nəfər) ziyarət edib. Onlardan 1322-si xarici, qalanı isə yerli vətəndaşlardır.
İl ərzində Azərbaycan Musiqi Mədəniyyəti Dövlət Muzeyinə və filiallarına 8731 ziyarətçi gəlib. Muzeyin əsas binasını ziyarət edən 5528 nəfərdən 428-i xarici, qalanı isə yerli vətəndaşlar olub. Muzeyin filialları – Niyazinin Mənzil-Muzeyi, Qara Qarayevin ev-muzeyi, Vaqif Mustafazadənin ev-muzeyi və Xalq çalğı alətləri daimi sərgisinə 3203 ziyarətçi baş çəkib. Onlardan 95-i xarici qonaq olub.
Azərbaycan İstiqlal Muzeyinə isə ötən il ümumilikdə 6590 ziyarətçi gəlib. Bunlardan 6095-i yerli vətəndaş, 495-i isə xarici qonaqdır.
Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyindən verilən məlumata görə, 2022-ci ildə muzeyi 12 min 800 nəfər ziyarət edib. Bunlardan 8275-i yerli vətəndaş, 4525-i əcnəbidir.
Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyini ziyarət edənlərin ümumi sayı 6933 nəfər olub. Bunlardan 4777-si yerli, 2156-sı isə əcnəbi qonaqdır.
Cəfər Cabbarlı adına Azərbaycan Dövlət Teatr Muzeyinə gələn ziyarətçilərin ümumi sayı ötən il 1683 nəfər olub. Onlardan cəmi 23 nəfər əcnəbi ziyarətçidir.
Üzeyir Hacıbəylinin ev-muzeyindən verilən məlumata görə, ötən il dahi bəstəkarın ocağını ümumilikdə 716 nəfər ziyarət edib və onlardan da 17-si xarici qonaq olub.
Hüseyn Cavidin ev-muzeyindən bildirdilər ki, yola saldığımız ildə muzeyin ümumilikdə 1326 nəfər ziyarətçisi olub.
Yeni ildə ziyarətçi sayının çoxalacağı gözlənilir. Azı ona görə ki, 2023-cü ildə ölkəmizdə “Heydər Əliyev İli” elan olunub və il çərçivəsində çoxsaylı yerli və beynəlxalq tədbirlərin keçirilməsi nəzərdə tutulur.
Yanvarın 17-də Bakıdakı Rus evində Leninqradın blokadadan azad olunmasının 80 illiyi münasibətilə konsert-təqdimat keçiriləcək.
Rusiya İnformasiya-Mədəniyyət Mərkəzinin mətbuat xidmətində AZƏRTAC-a bildiriblər ki, konsertdə Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasının müəllim və məzunları iştirak edəcəklər.
Qeyd edək ki, 1941-ci ilin sentyabrında Leninqrad alman-faşist qoşunları tərəfindən mühasirəyə alınıb. Blokada 872 gün davam edib. 1943-cü ilin yanvarında 67-ci sovet ordusu və Volxov cəbhəsinin 2-ci zərbə ordusu qərbdən və cənubdan hücum əməliyyatına keçib. Yanvarın 18-də Leninqrad və Volxov cəbhələri birləşib. Ladoqa gölü sahili boyunca keçən dəhliz Leninqradın SSRİ-nin digər əraziləri ilə əlaqəsini bərpa edib. Bununla da mühasirəyə son qoyulub.
Azərbaycan Respublikasının Gənclər Fondunun dəstəyi və Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin təşkilatçılığı ilə “Türk dünyasından Şuşaya-Şuşadan Türk dünyasına” layihəsi həyata keçirilir. Layihə çərçivəsində türk ölkə və topluluqlarından olan yazarların Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı Şuşa şəhərinə həsr olunmuş müxtəlif janrlarda olan qələm nümunələri kitab şəklində çap olunub. “Türk dünyasından Şuşaya – Şuşadan Türk dünyasına” adlı kitabda Azərbaycan, Özbəkistan, Türkiyə, Qazaxıstan və Qırğız Respublikasından olan yazarların Şuşa mövzusunda qələmə aldıqları şeir, məqalə, esse və hekayə janrlarında olan qələm örnəkləri yer alıb.
Adıçəkilən kitabın Türkiyənin İstanbul şəhərində Türk Ədəbiyyatı Vəqfinin konfrans salonunda təqdimatı olub.
Bu barədə AZƏRTAC-a məlumat verən Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin rəhbəri İntiqam Yaşar bildirib ki, tədbirdə Türkiyənin və Azərbaycanın ədəbiyyat adamları, media nümayəndələri və oxucular iştirak ediblər.
Tədbiri giriş sözü ilə Türk Ədəbiyyatı Vəqfinin rəhbəri, görkəmli şair Sərhat Kabaklı açaraq Şuşa şəhərinin Azərbaycan üçün mənəvi dəyərindən, Azərbaycanın qazandığı Qələbədən, Şuşanın “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” elan olunmasının önəmindən bəhs edib.
Layihənin rəhbəri, Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin rəhbəri İntiqam Yaşar türk dünyası gənc yazarlarının Şuşaya ünvanlanmış mətnlərindən ibarət kitabın önəmindən bəhs edərək, gələcəyə ünvanlanmış bu kimi nəşrlərin artacağına ümid etdiyini söyləyib.
Daha sonra tədbirdə çıxış edənlər layihənin əhəmiyyətindən bəhs ediblər.
Sonda Şuşa şəhərində çəkilmiş fotoşəkillərdən ibarət sərgi nümayiş olunub və layihədə fəal iştirak edənlər mükafatlandırılıb.
Yanvarın 18-də Azərbaycan İstiqlal Muzeyində 20 Yanvar faciəsinin 33-cü ildönümünə həsr olunmuş tədbir keçiriləcək.
Muzeydən AZƏRTAC-a bildirilib ki, “Unutmadıq, xatırlayırıq, yaşadırıq” adlı tədbirdə faciə qurbanlarının xatirəsi yad olunacaq, onların qəhrəmanlıqlarının tarixi əhəmiyyətindən bəhs ediləcək.
Tədbir çərçivəsində açılacaq sərgidə 20 Yanvar faciəsi şəhidlərinin şəxsi əşyaları nümayiş olunacaq.
Fəxri adlara görə aylıq təqaüdün məbləğinin artırılması və “Fəxri adlara görə aylıq təqaüdün verilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2005-ci il 4 iyul tarixli 878 nömrəli Sərəncamında dəyişiklik edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsinin 32-ci bəndini rəhbər tutaraq, “Əhalinin sosial rifahının yaxşılaşdırılması sahəsində əlavə tədbirlər haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2023-cü il 5 yanvar tarixli 3708 nömrəli Sərəncamının 2.1.2-ci yarımbəndinin icrasını təmin etmək məqsədilə qərara alıram:
1. Fəxri adlara görə aylıq təqaüdün məbləği 2023-cü il yanvarın 1-dən xalq yazıçısı, xalq şairi, xalq artisti və xalq rəssamı üçün 200 (iki yüz) manat, əməkdar elm xadimi, əməkdar incəsənət xadimi, əməkdar artist, əməkdar rəssam, əməkdar mədəniyyət işçisi, əməkdar müəllim, əməkdar həkim, əməkdar memar, əməkdar bədən tərbiyəsi və idman xadimi, əməkdar dövlət qulluqçusu, əməkdar jurnalist, əməkdar mühəndis, əməkdar hüquqşünas, əməkdar kənd təsərrüfatı işçisi, əməkdar pilot, əməkdar tibb işçisi üçün 150 (yüz əlli) manat müəyyən edilsin.
2. “Fəxri adlara görə aylıq təqaüdün verilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2005-ci il 4 iyul tarixli 878 nömrəli Sərəncamının (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2005, № 7, maddə 609, № 11, maddə 1013; 2007, № 4, maddə 361; 2013, № 8, maddə 975, № 11, maddə 1454; 2018, № 2, maddə 311; 2020, № 5, maddə 570; 2021, № 12, maddə 1469) 1-ci hissəsinin birinci abzasında “180” rəqəmləri “200 (iki yüz)” sözləri ilə, “120” rəqəmləri “150 (yüz əlli)” sözləri ilə əvəz edilsin.
3. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti bu Sərəncamdan irəli gələn məsələləri həll etsin.
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutun baş elmi işçisi filologiya elmləri doktoru Əlizadə Əsgərlinin “Bəxtiyar Vahabzadə. Həyatı, mühiti və yaradıcılığı” monoqrafiyası “Elm və təhsil” nəşriyyatında çap olunub. “Sənətkarın elmi pasportu seriyası”nın 32-ci nəşri olan kitab Ədəbiyyat İnstitutunun Elmi şurasının qərarı ilə nəşr edilib.
İnstitutdan Edebiyyatqazeti.az-a bildirilib ki, kitabın elmi redaktoru və “Milli istiqlal şairi Bəxtiyar Vahabzadə” başlıqlı “Ön söz”ün müəllifi AMEA-nın prezidenti akademik İsa Həbibbəylidir. Nəşrin məsul redaktoru filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Aygün Bağırlı, rəyçiləri isə fəlsəfə elmləri doktoru Rahid Ulusel və filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Aslan Salmansoydur.
Monoqrafiyada Bəxtiyar Vahabzadə poeziyasının milli və bəşəri qaynaqları, onun mövzu, ideya-məzmun və bədii forma mündəricəsi, şairin azərbaycançılıq, türkçülük və dinçilik baxışları, Azərbaycan milli ideyasının təkamülü yollarında mücadiləsi ədəbi-fəlsəfi və ideoloji kontekstdə əksini tapıb.
Fevralın 25-də Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasının (BMA) nəzdində yerləşən Opera Studiyasında gün ərzində iki dəfə “Disney” adlı multimedia şousu təqdim olunacaq.
BMA-nın mətbuat xidmətindən AZƏRTAC-a verilən məlumata görə, proqramda nağılların və ən məşhur cizgi filmlərinin qəhrəmanları ilə təmas qurmaq üçün virtuoz rəqqasların, animatorların müşayiətində bədii obraz və hadisələr canlandırılaraq, məşhur animasiya filmlərindən musiqilər səsləndiriləcək.
Biletləri iTicket.az saytı və şəhərin kassalarından əldə etmək mümkündür.
Yanvarın 27-dən 30-dək Almaniyanın Heydelberq şəhərində canlı musiqinin müşayiəti ilə illik beynəlxalq səssiz kino festivalı keçiriləcək.
21-ci dəfə keçiriləcək bu festivalın unikallığı və Almaniyada keçirilən başqa səssiz kino festivallarından əsas fərqi ondan ibarətdir ki, burada filmlərin müşayiət edilməsi üçün müxtəlif ölkələrdən musiqi qrupları dəvət edilir.
AZƏRTAC xəbər verir ki, təsisçisi və təşkilatçısı Huşəng Vahidi olan bu qeyri-adi festivalda həm səssiz filmlər, həm də dialoqların az olduğu oyun filmləri nümayiş etdirilir. Film göstərilərkən lentin səs cığırı söndürülür və müxtəlif musiqiçilərin ifasında canlı müşayiət bəzən bu filmləri tamamilə yeni tərəfdən açıqlayır, çünki musiqiçilər bu əsərləri öz zövqlərinə müvafiq musiqi əsərləri seçir və əsərin təqdimatına öz baxışlarını əlavə edirlər.
Builki festivalda Azərbaycan kinematoqraflarının işi də nümayiş etdiriləcək. Söhbət Rüstəm İbrahimbəyovun ssenarisi əsasında rejissor Vaqif Behbudovun çəkdiyi “Başlanğıc” filmindən gedir. Dərin fəlsəfi məzmunlu bu ekran əsərini almaniyalı pianoçu Fridvart Göbells müşayiət edəcək.
Cənab Göbells bu film barədə düşündüklərini belə ifadə edib: “Huşəng Vahidi bu festivalın direktoru kimi daim yeni maraqlı filmlər axtarır və onları festival üçün şəxsən özü seçir. O həm də daim yeni ideyalar təklif edən yaxşı dostdur. Keçən il yayda Huşəng Vahidi Azərbaycanda olarkən onun dostu rejissor Şamil Əliyev bu qısametrajlı filmə baxmağı təklif edib. Huşəngi Azərbaycandan qayıdandan sonra mənə zəng vurdu və festivalda musiqiçi kimi iştirak etmək istədiyini bildirdi. Azərbaycan filmi çox xoşuma gəldi, çünki bu əsərin fəlsəfi məzmunu yenidir. Filmə baxandan sonra öz təəssüratlarım əsasında ona yeni musiqi yazdım. Beləliklə, festivalda nümayiş etdiriləcək filmin musiqisi yeni və orijinaldır”.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdünün məbləğinin artırılması və “Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdünün təsis edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2002-ci il 11 iyun tarixli 715 nömrəli Fərmanında dəyişiklik edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsinin 32-ci bəndini rəhbər tutaraq, “Əhalinin sosial rifahının yaxşılaşdırılması sahəsində əlavə tədbirlər haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2023-cü il 5 yanvar tarixli 3708 nömrəli Sərəncamının 2.1.2-ci yarımbəndinin icrasını təmin etmək məqsədilə qərara alıram:
1. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdünün məbləği 2023-cü il yanvarın 1-dən 1500 (min beş yüz) manat müəyyən edilsin.
2. “Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdünün təsis edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2002-ci il 11 iyun tarixli 715 nömrəli Fərmanının (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2002, № 6, maddə 329, № 10, maddə 587; 2004, № 12, maddə 1006; 2005, № 3, maddə 167; 2006, № 11, maddə 939; 2007, № 12, maddə 1235; 2008, № 7, maddə 621; 2016, № 10, maddə 1628; 2018, № 2, maddə 210) 2-ci hissəsində “1450 (min dörd yüz əlli)” sözləri “1500 (min beş yüz)” sözləri ilə əvəz edilsin.
3. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti bu Fərmandan irəli gələn məsələləri həll etsin.
Yanvarın 14-dən 22-dək Daş Salnamə Muzeyində Yaponiyanın Azərbaycandakı səfirliyinin dəstəyi ilə “Suşini sevirəm” adlı sərgi açılacaq.
Səfirlikdən AZƏRTAC-a verilən məlumata görə, “Suşini sevirəm” sərgisində Yaponiyanın tarixi və mədəniyyətinin bir hissəsinə toxunmaqla yanaşı, təkcə Yaponiyada deyil, bütün dünyada sevilən suşinin füsunkarlığı, balıq fiqurları, təamların nümunələri, videolar və interaktiv görüntülər nümayiş olunaraq çoxşaxəli şəkildə ziyarətçilərə təqdim olunacaq.
Qeyd edək ki, UNESCO-nun Bəşəriyyətin qeyri-maddi mədəni irsinin Reprezentativ siyahısına daxil edilən suşi (vaşyoku) Yaponiya mətbəxində əsas rol oynayır və gözəlliyi, dadı, həmçinin sağlam qida baxımından dünyanın bir çox ölkələrində sevilərək, tanınır. 1000 ildən çox tarixi olan suşi Yaponiyanın təbiətinə, iqliminə və həyat tərzinə uyğun olaraq unikal dəyişikliyə məruz qalıb. 200 il əvvəl Edo dövründə ilk olaraq “nigari-zuşi” yaranıb.
Azərbaycanın teatr və kino aktyoru, Xalq artisti Barat Şəkinskayanın yaradıcılığı çoxcəhətli idi. Sənətə gəldiyi ilk dövrlərdə Barat xanım uşaq, hətta oğlan rollarında da çıxış edib. Zadəgan nəslinin nümayəndəsi olması isə onun xarakterini qürur və sadəlik, ləyaqət və fədakarlıq kimi ecazkar xüsusiyyətlərlə rövnəqləndirmişdi. Barat xanımın həm zahirən, həm də daxilən füsunkar insan olduğunu onun bircə rolunu seyr edən adi tamaşaçı da sezə bilərdi.
AZƏRTAC xəbər verir ki, bu gün görkəmli aktrisanın vəfatından 24 il ötür.
Barat Şəkinskaya 1914-cü il iyunun 28-də Şuşada bəyzadə ailəsində anadan olub. Anası Gövhər xanım Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin əmisi qızı olub. Atası Həbib xan 1920-ci il aprelin 28-də bolşeviklər Bakını zəbt edərkən qaçaq düşüb. Barat Şəkinskaya, hələ uşaq ikən 1920-ci ildə Şuşada göstərilən “Şəbih” tamaşasında Səkinə rolunda iştirak edib. O, ilk təhsilini Şuşada alıb. 1920-ci il avqustun 21-də anası uşaqları Barat, Səriyyə və Süleymanla birlikdə Şuşanı tərk edərək Ağdamın Göytəpə kəndinə gedirlər. 1923-cü ildə isə Gəncəyə köçüblər. Həmin il sentyabrın 1-də Gəncədəki 2 saylı birinci dərəcəli qız məktəbində dərsə başlayıb. 1927-ci ildə Gəncədə pedaqoji məktəbə qəbul olunub. Həm məktəbin, həm də şəhərin müxtəlif dram dərnəklərində həvəskar aktrisa kimi çıxış etməyə başlayıb.
Yaradıcılığının əsas dövrü 1935-ci ildən etibarən Akademik Milli Dram Teatrı ilə bağlı olub. Barat Şəkinskaya həm də Azərbaycanın ilk travisti – oğlan rolları oynayan aktrisası olub. 1937-ci il yanvarın 14-də milli teatr tariximizə “Azərbaycan səhnəsinin Cülyettası” kimi şərəfli əbədiyyət səhifəsi yazıb. Onun Gəncə teatrında Kostya, Bakıda 1939-cu ildə oynadığı Napoleon obrazları yüksək bədii-estetik məziyyətləri ilə Azərbaycan teatrı tarixinə yazılıb. 1943-cü ildə Gəncəyə qayıtdıqdan sonra buradakı dövlət teatrının yaradıcı kollektivinə üzv olur və Bahar (“Bahar”) və Hürü (“Məhəbbət”) rollarının ifaçısı olur. 1944-cü il dekabrın 18-də Barat Şəkinskaya köçürmə yolu ilə Gəncə teatrından Akademik Milli Dram Teatrına keçir.
Daha sonra dörd il “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında aktrisa, filarmoniyada aparıcı, yenicə açılan televiziyada diktor işləyib. Daşkənddə keçirilən beynəlxalq kino festivalı günlərində iştirak edib. 1960-cı ildə Mehdi Məmmədov Akademik Teatra baş rejissor təyin edildikdən sonra teatrdan getmiş bir neçə sənətkar, o cümlədən Barat Şəkinskaya Moris Meterlinqin “Göy quş” (Tiltil), Şekspirin “Kral Lir” (Kardeliya), “Romeo və Cülyetta” (Cülyetta), “Otello” (Dezdemona), “On ikinci gecə” (Viola), Şillerin “Məkr və məhəbbət” (Luiza), Karlo Haldoninin “Mehmanxana sahibəsi” (Mirandalina), Lope de Veqanın “Rəqs müəllimi” (Florela), Aleksandr Ostrovskinin “Günahsız müqəssirlər” (Kruçinina) pyeslərinin tamaşalarında əsas rolların ifaçısı olub. Aktrisa çoxlu sayda uşaq rolları da oynayıb. Bu, Məhəmmədhüseyn Təhmasibin “Çiçəklənən arzular” pyesində 7-ci sinif şagirdi Nazlı rolu olub.
“Azərbaycan səhnəsinin Cülyettası” deyə çağırılan Barat Şəkinskaya 1935-ci ildən Xalq artisti Mustafa Mərdanovun təşəbbüsü ilə radio verilişlərinə cəlb olunub. Aktrisanın iştirak etdiyi “Arxip baba və Lyonka”, “Ad günü”, “Köhnə qala”, “Çippolino”, “Buratino”, “Sirk gəlir” və onlarca bu səpkili tamaşalar teleradio şirkətinin qızıl fondunda qorunub saxlanılır. Barat Şəkinskaya Azərbaycanın bir sıra məşhur, dillər əzbəri olan filmlərində maraqlı obrazlar canlandırıb. “Görüş”, “O olmasın, bu olsun”, “Qızmar günəş altında”, “Kölgələr sürünür”, “Qəribə əhvalat”, “Telefonçu qız”, “Azəri teatrının ustaları”, “Evin kişisi”, “Onun bəlalı sevgisi”, “Üzeyir ömrü” filmlərində Barat xanımın oynadığı rollar film tariximizin qiymətli incilərindəndir. Barat Şəkinskaya 23 yaşında, 4 may 1940-cı ildə Azərbaycan Respublikasının Əməkdar artisti, 21 iyul 1949-cu ildə Xalq artisti fəxri adlarına layiq görülüb. Sənətə böyük ehtiramı olan Barat Şəkinskaya elə bu məhəbbət üzündən də səhnəni tərk edib. Aktrisanın 70-ci illərdə səhnə ilə vidalaşma səbəbini İlham Rəhimli belə izah edir: “Səbəbini bir dəfə ondan soruşdum. Dedi ki, bir gün məşqdə idim. Məşq gedirdi. Mən bir də gördüm yuxu məni basdı. Əsnədim möhkəm. Çöndüm sağa baxdım, sola baxdım ki, məni görən olmadı ki? Öz-özümə dedim ki, hə Barat, səninki burada qurtardı”.
Xalq artisti Barat Şəkinskaya 1999-cu ilin yanvarın 14-də 84 yaşında dünyasını dəyişib. Bakıdakı İkinci Fəxri xiyabanda dəfn olunub.
Yanvarın 18-də YARAT İncəsənət Məkanının təşkilatçılığı ilə Azərbaycan Rəngkarlığı Muzeyində böyüklər üçün ustad dərsləri təşkil olunacaq.
YARAT-dan AZƏRTAC-a bildirilib ki, ustad dərsi hazırda əsərləri “METAKOD” sərgisində nümayiş olunan rəssam Leyli Ələkbərova tərəfindən keçiriləcək.
Dərs zamanı ilk növbədə iştirakçılar tekstil dizaynının incəliklərini öyrənəcəklər, daha sonra parçalardan istifadə edərək, abstrakt kollajlar yaradacaqlar.
Yanvarın 14-dən 22-dək Daş Salnamə Muzeyində Yaponiyanın Azərbaycandakı səfirliyinin dəstəyi ilə “Suşini sevirəm” adlı sərgi açılacaq.
Səfirlikdən AZƏRTAC-a verilən məlumata görə, “Suşini sevirəm” sərgisində Yaponiyanın tarixi və mədəniyyətinin bir hissəsinə toxunmaqla yanaşı, təkcə Yaponiyada deyil, bütün dünyada sevilən suşinin füsunkarlığı, balıq fiqurları, təamların nümunələri, videolar və interaktiv görüntülər nümayiş olunaraq çoxşaxəli şəkildə ziyarətçilərə təqdim olunacaq.
Qeyd edək ki, UNESCO-nun Bəşəriyyətin qeyri-maddi mədəni irsinin Reprezentativ siyahısına daxil edilən suşi (vaşyoku) Yaponiya mətbəxində əsas rol oynayır və gözəlliyi, dadı, həmçinin sağlam qida baxımından dünyanın bir çox ölkələrində sevilərək, tanınır. 1000 ildən çox tarixi olan suşi Yaponiyanın təbiətinə, iqliminə və həyat tərzinə uyğun olaraq unikal dəyişikliyə məruz qalıb. 200 il əvvəl Edo dövründə ilk olaraq “nigari-zuşi” yaranıb.
Yüreğinde gezdirdiğin bayrak Toprağa düşen şehidin bir damla kanıdır Anaların ağarmış saçlarıdır Bembeyaz üzerinde şiir yazdığın ak kâğıtlar Kaleminden işkence bağırtısı gibi fışkıran yazı Anaların damarlarından akan utanç Ataların damarlarından akan utanç Gururu tabdalanmış şeref namus duygularıdır Büyüdükçe içinde volkana çevrilen vatan yangısı Her zaman da utanç nağmesi Bil ki toprak gibi fişek gibi Hem de boyalar gibi hırstan kızaran gözünde Kan rengi perde olacak Ben de bu hisleri yaşadım Hem de satılmadan susmadan Kahramanca toprak olmaya can attım Mezarımı kaza kaza ömrümü harap ettim Bir tek zincirleri kırmak için Şimdi senin üzerinde taşıdığın bayrak için Her gün ruhumdan akan sıkıntıları Dakikalarca sevdiğimi göreceğime İçimde fırlattığım ok gibi Varımı yok yoktan varlık edene Yüreğimde kin alnımda hırsın kırışıklıkları Esef çizgilerini karanlık gecenin yarılan bağrı Su içmemiş çatlak çatlak olan Kuru topraklardan çıkan bir fidanda olsa şimdi Göğüs cebinde doğrudan Yüreğinin üzerinde taşıdığın bayrak oldum Oldum ki bayraksız seni kimse tanımayacak Seni tanıtmak için ben canımı bayrak ettim Borcumu ödemiş oldum Sel olup sökebilsen köprü olmaya ne gerek Mavi göklerde eserken Bohçalarda katlı durmak ne demek Ben ödemiş oldum borcumu Bütün cepheler boyu İnanmazsan aç bak… İnanmazsan aç bak Paslı tarihin yaslı günlerini Mayına bastığım meftinlere ilişkin Dik dağlardan, taşkın çaylardan geçtiğimi Senin üzerinde taşıdığım bayrak için Yâdım da al kan olmuş gömleğimi cırarken Kanımla boyadığım bayrağı İnanıyordum sana emanet edeceğimi Nefret denizinden aydın sabahlara Boyanırken size yakışmayan acıları düşünürken Bir gün dibinde hasretleri giderecek kadar dalgalanan bayrağı Sana armağan etmeyi düşünürdüm Savaşta en yiğit asker Bayrağı en yüceye takar Kendi kanı pahasına Tuşyeler düşman güllesine o güle güle Çünkü o inanır ve sever Bereketli baharı önceden görür O bayrağı sançmı, sanki öz bayrağı olur Bize bayrak dersi vermek için Bin yıllar boyu süren törelerin sükût içinde Tarih o yanında, felsefe anlayışı ment bağdaşı Doğru girip toprağı kucaklarken Yalnız, düşmanlardan geri alınan Toprak tozcukları bile üzerinde vatan haritası çekmiş Şehitlik erenlik senfonisi çalarak çalkalanan Çalkana ilerleyen uzanan yol Gül yüzlü çiçeği burnunda Kınalı kuzuların sana hediyesidir bayrak
Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrının səhnəsində Cəlil Məmmədquluzadənin “Ölülər” pyesi əsasında hazırlanmış eyniadlı ikihissəli komediya-tamaşa yanvarın 14-də növbəti dəfə nümayiş olunacaq.
AZƏRTAC xəbər verir ki, tamaşada görkəmli bəstəkar, Xalq artisti Qara Qarayevin “Ölülər” əsəri üçün bəstələdiyi musiqi yeni versiyada təqdim olunur.
Mədəniyyət Nazirliyinin sifarişi ilə hazırlanan səhnə əsərinin elmi məsləhətçisi akademik İsa Həbibbəylidir.
“Ölülər”in Şeyx Nəsrullahı Xalq artisti Nurəddin Mehdixanlı, Kefli İsgəndəri isə Əməkdar artist Anar Heybətov olacaq.
Xronometrajı 130 dəqiqə olan səhnə əsərində rəsmlərin quruluşu Azər Paşa Nemətova məxsusdur.
Əsərdəki mənəvi əsarət, fanatizm və cəhalət böyük cəsarətlə aktyorların ifasında özünəməxsus çalarlarla açılır.
Dünya Bankı Qrupunun Azərbaycandakı Nümayəndəliyi, “Üçüncü Bahar” İctimai Birliyi və Nizami Kino Mərkəzinin birgə təşəbbüsü ilə fiziki məhdudiyyəti şəxslərin kino mərkəzinin xidmətlərindən istifadəsinin asanlaşdırılması üçün bina xüsusi avadanlıqla təchiz edilib.
AZƏRTAC xəbər verir ki, Dünya Bankının sosial inklüzivliyin təşviq olunmasına yönəlmiş daxili proqramı çərçivəsində maliyyələşdirilən layihə Azərbaycanda əlilliyi olan şəxslərin ictimai xidmətlərdən daha əlçatan şəkildə yararlanmasına töhfə verəcək.
Layihə Nizami Kino Mərkəzinin binasının xaricində əlil arabaları üçün elektrik qaldırıcı platformasının quraşdırılmasından və arabaların bina daxilində rahat hərəkəti üçün müasirtipli mobil teleskopik pandusların təchiz edilməsindən ibarətdir.
1934-cü ildə, o dövrün memarlıq prinsipləri əsasında tikilən Nizami Kino Mərkəzinin bütün əhali qrupları, o cümlədən mobillik məhdudiyyəti olan şəxslər üçün əlçatan edilməsi zərurəti yaranmışdı. Müvafiq dövlət qurumlarının razılığı əsasında bu istiqamətdə nəzərdə tutulan zəruri tikinti-quraşdırma işləri artıq başa çatdırılıb.
Azərbaycan Dövlət Akademik Musiqili Teatrında dünyaşöhrətli fransız yazıçısı Viktor Hüqonun “Paris Nort-Dam kilsəsi” romanın motivləri əsasında rejissor Samir Qulamovun quruluşunda səhnələşdirilən “Paris Notr-Dama ithaf” tamaşası növbəti dəfə oynanılıb.
AZƏRTAC xəbər verir ki, sənət ocağının repertuarında uğurla təqdim olunan tamaşa Avropanın əzəmətli abidələrindən biri olan Paris Notr-Dam kilsəsində 2019-cu il aprelin 15-də baş vermiş yanğın hadisəsinə ithaf edilib.
Azərbaycanın qocaman teatrı bu hadisəyə biganə qalmadığını dahi Hüqonun qəhrəmanlarını səhnəyə gətirməklə göstərib və dinindən, irqinindən asılı olmayaraq, bütün bəşəriyyəti tarixi abidələrin xilası üçün həmrəyliyə səsləyib.
Tamaşanın quruluşçu rejissoru və səhnələşdirəni Samir Qulamov, ideya müəllifi və bədii rəhbəri isə Əməkdar incəsənət xadimi Əliqismət Lalayevdir.
Səhnə əsərinin süjet xəttinin mərkəzində fransız ədəbiyyatında tarixi roman janrının zirvəsi hesab olunan Viktor Hüqonun 1831-ci ildə qələmə aldığı “Paris Notr-Dam kilsəsi” əsərinin ölməz qəhrəmanları dayanır. Qayəsində xeyirxahlıq, təmənnasız sevgi və mərhəmət hissləri təcəssüm olunan bu məşhur əsər indiyə qədər dünyanın bir çox tanınmış teatr məkanlarında, müxtəlif rejissorların yozumlarında “Paris Notr-Dam kilsəsi” və ya “Notr-Damlı Qozbel” adları ilə dəfələrlə səhnələşdirilib.
Xatırladaq ki, “Paris Notr-Dama ithaf” fevralın 24-də saat 19:00-da yenidən nümayiş olunacaq.
Yanvarın 13-də Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrında Avksenti Saqarelinin “Xanuma” pyesi əsasında hazırlanmış eyniadlı tamaşa yenidən nümayiş olunacaq.
AZƏRTAC xəbər verir ki, Mikayıl Mikayılovun quruluşunda hazırlanan tamaşanın quruluşçu rəssamı Mustafa Mustafayevdir. Səhnə əsərinin bəstəkarı Tofiq Quliyevdir. Tamaşada rəqslərin quruluşu Zakir Ağayev və Yelena Ağayevaya məxsusdur.
Tamaşaçılar tamaşa boyu rəngarəng musiqilər, maraqlı, zəngin dekorasiya və aktyorların məharətli çıxışlarının şahidi olacaqlar.
Qeyd edək ki, Avksenti Saqarelinin 1882-ci ildə yazdığı bu əsər əsasında Milli Dram Teatrında hazırlanan tamaşada hadisələr XIX əsrdə Tiflisdə baş verir. Müflisləşən knyaz bu bəladan yaxa qurtarmaq, borclarını qaytarmaq və rahat yaşamaq üçün evlənmək istəyir. Səhnə əsərindəki hadisələr də bu məsələ üzərində qurulub. Əsər Tiflisdə yaşayan Xanuma adlı bir ara düzəldən qadın haqqındadır. Ərə getmək, evlənmək, nişanlanmaq istəyən hər kəs Xanumanı axtarıb tapır və problemlərini həll edir. Evdə qarımış qızlar, subaylıqda qocalmış oğlanlar Xanumanın köməyinə möhtacdırlar. Hamının işinə yarıyan Xanuma həm pul qazanır, həm də öz şəxsi işlərini də unutmayıb, sonda öz sevgisinə qovuşur. Onun bacarmadığı iş yoxdur. “Xanuma” əslində ağıllı və hazırcavab Qafqaz qadınına həsr olunmuş əsərdir. Müəllif Qafqazda yaşayan gürcüləri və azərbaycanlıları, xüsusən onların qadınlarını xüsusi incəliklə vəsf edib. Xanuma oxuyur, oynayır, istənilən problemin həlli onun üçün çətinlik yaratmır. Bu onun həyat tərzidir.
Yanvarın 14-də “Ritual mobil teatr laboratoriyası”nın təqdimatında “Avatar” aktyor təlimi təşkil olunacaq.
AZƏRTAC xəbər verir ki, məşğələlər müəllim, aktyor, rejissor Konstantin Soldatov tərəfindən aparılacaq.
“Oyunçunun ruhunun axtarışı” və “Özünütəqdimat, özünə kənardan baxış” mövzularını əhatə edəcək təlim iştirakçılara oyun əhval-ruhiyyəsinə qərq olmaq imkanı verəcək.
Qeyd edək ki, K. Soldatov Rusiya Dövlət Səhnə Sənəti İnstitutunun məzunu, Moskvadakı B.Şukin adına Teatr İnstitutunun müəllimidir. İki dəfə “Qızıl maska” teatr mükafatına namizəd olub. Aktyorluq texnikasının müəllifi, Moskvada “Taqanka Teatrı”, “Müasir Dram Məktəbi”, “Meyerhold Mərkəzi” kimi layihələrin və Rusiyadan xaricdə 40-dan çox tamaşanın quruluşçu rejissorudur.
Hollivudda akkreditə olunmuş Xarici Jurnalistlər Assosiasiyası 2022-ci ilin yekunlarına əsasən “Qızıl qlobus-2023” mükafatı qaliblərinin adlarını açıqlayıb.
AZƏRTAC TASS-a istinadla xəbər verir ki, 80-ci mükafatlandırma mərasimi Beverli-Hilzdə (Kaliforniya ştatı) “Beverli-Hilton” otelində keçirilib. Qaliblərin adları sıralama ilə təqdim olunub.
“Ən yaxşı rejissor” nominasiyasında Stiven Spilberq (Fabelmanlar), “Ən yaxşı ssenari” – Martin Makdona (Banşi İnişerina), “Ən yaxşı dram filmi” – “Fabelmanlar”, “Ən yaxşı müzikl və ya komediya” – “Banşi İnişerina”, “Ən yaxşı dram serialı” – “Əjdahanın evi”, “Ən yaxşı komediya serialı və ya müzikl” – “Abbott ibtidai məktəbi”, “Ən yaxşı miniserial və ya telefilm – “Ağ lotus” seçilib. “Xarici dildə ən yaxşı film” nominasiyasında “Argentina 1985”, “Dram janrında ən yaxşı qadın və kişi rolları” – Keyt Blanşett (“Tar”) və Ostin Batler (“Elvis”), “Dram janrında ən yaxşı ikinci plan qadın və kişi aktyoru” – Anjela Bassett (“Qara pantera: Əbədi Vakanda”) və Ke Hyu Kuan (“Hər yerdə və birdən”), “Komediya və ya müziklda ən yaxşı kişi və qadın rolu” – Mişel Yeoh (“Hər yerdə və birdən”) və Kolin Farrell (“Banşi İnişerina”), “Dram serialında ən yaxşı kişi və qadın aktyoru” – Zendaya (“Eyforiya”) və Kevin Kostner (“Yellouston”), “Komediya və ya musiqili serialda ən yaxşı kişi və qadın aktyoru” – Quinta Brunson (“Abbott ibtidai məktəbi”) və Ceremi Allen Uayt (“Ayı”), “Dram və ya komediya serialında ən yaxşı ikinci plan kişi və qadın aktyoru” – Tayler Ceyms Uilyams (“Abbott ibtidai məktəbi”) və Culiya Qarner (“Ozark”), “Miniserialda ən yaxşı ikinci plan kişi və qadın aktyoru” – Cenifer Kulidc (“Ağ lotus”), Pol Volter Houser (“Qara quş”) fərqləniblər. “Ən yaxşı cizgi filmi”nə “Pinokkio Qilyermo del Toro”, “Ən yaxşı soundtrek”a Castin Hurvitz (“Babylon”) və “Ən yaxşı mahnı” nominasiyasında “Naatu Naatu” (“RRR: İnqilab təhlükəsi”) “Qızıl qlobus”a layiq görülüblər.
Mənbə: https://azertag.azYanvarın 14-də Azərbaycanın tanınmış teatr rejissoru, aktyor, Əməkdar incəsənət xadimi, Xalq artisti Tofiq Səməd Mənsur oğlu Kazımovun anadan olmasının 100 illiyi tamam olur. Bu münasibətlə yanvarın 12-də Milli Kitabxanada ənənəvi kitab sərgisi açılıb.Kitabxanadan AZƏRTAC-a bildirilib ki, bir həftə nümayiş olunacaq sərgidə Tofiq Kazımovun müəllifi olduğu əsərlər, onun haqqında yazılan kitablar, dövri mətbuat səhifələrində dərc olunan məqalələr əks olunub.
Yanvarın 14-də Azərbaycanın tanınmış teatr rejissoru, aktyor, Əməkdar incəsənət xadimi, Xalq artisti Tofiq Səməd Mənsur oğlu Kazımovun anadan olmasının 100 illiyi tamam olur. Bu münasibətlə yanvarın 12-də Milli Kitabxanada ənənəvi kitab sərgisi açılıb.
Kitabxanadan AZƏRTAC-a bildirilib ki, bir həftə nümayiş olunacaq sərgidə Tofiq Kazımovun müəllifi olduğu əsərlər, onun haqqında yazılan kitablar, dövri mətbuat səhifələrində dərc olunan məqalələr əks olunub.
Yubiley çərçivəsində, həmçinin Milli Kitabxananın əməkdaşları tərəfindən “Tofiq Kazımov – 100” adlı virtual sərgi də hazırlanaraq onlayn rejimdə istifadəçilərə təqdim edilib. Sərgi ilə tanış olmaq istəyənlər http://anl.az/el/vsb/Tofiq_Kazimov/index.htm linkindən istifadə edə bilərlər.
Qeyd edək ki, Tofiq Kazımov klassik pyeslər əsasında hazırladığı tamaşalarda əsərə günümüzün reallığı baxımdan yanaşaraq, tarixi bir dövrdə cərəyan edən hadisələrin mayasındakı müasirliyi üzə çıxara, tamaşanı hazırkı dünyanın mənzərəsi müstəvisində yoza, ümumbəşəri problemlərin bədii həllinə nail ola bilirdi. “Ölülər”, “Pəri Cadu”, “Müsyo Jordan və dərviş Məstəli şah” tamaşaları T.Kazımovun klassik milli dramaturgiyaya müasir münasibətinin təzahürü kimi qiymətləndirilir.
Görkəmli rejissor 1965-ci ildə “Antoni və Kleopatra”, 1979-cu ildə “Şəhərin yay günləri” tamaşalarına görə Dövlət mükafatları ilə təltif olunub. 1961-ci ildə “Əməkdar incəsənət xadimi”, 1974-cü ildə “Xalq artisti” fəxri adlarına layiq görülüb.
Yanvarın 18-də Beynəlxalq Muğam Mərkəzi və “Dədə Ələsgər Ocağı” İctimai Birliyinin birgə təşkilatçılığı ilə Xalq şairi Zəlimxan Yaqubun xatirə gecəsi təşkil olunacaq.
Beynəlxalq Muğam Mərkəzindən AZƏRTAC-a bildirilib ki, tədbirdə tanınmış ictimai xadimlər, söz adamları və incəsənət ustaları iştirak edəcəklər.
Gecənin bədii hissəsində Xalq artistləri Alim Qasımov, Mələkxanım Eyyubova, Gülyanaq Məmmədova, Əməkdar artist Elnarə Abdullayeva, fəlsəfə üzrə elmlər doktoru, aşıq Fəzail Miskinli, Əməkdar mədəniyyət işçiləri aşıq Zülfiyyə İbadova, Samirə Əliyeva, Nemət Qasımlı, Bəhmən Göyçəli, aşıq Ramin Qarayev və digər tanınmış musiqiçilər çıxış edəcəklər.
Martın 8-də Bakı Konqres Mərkəzində Türkiyənin məşhur müğənnisi Sibel Canın konserti olacaq.
AZƏRTAC xəbər verir ki, özünəməxsus ifa tərzi ilə milyonların qəlbini fəth edən müğənni öz repertuarında olan mahnılarla növbəti dəfə paytaxtımızda pərəstişkarları qarşısında çıxış edəcək.
Biletləri iTicket.az saytı və şəhərin kassalarından əldə etmək mümkündür.
Yanvarın 13-də Milli Kitabxanada Mədəniyyət Nazirliyi ilə birgə Xalq yazıçısı, akademik Kamal Abdullanın və AMEA-nın müxbir üzvü, professor Rafiq Əliyevin müəllifləri olduğu “Kitabi-Dədə Qorqud və qeyri-səlis məntiq” kitabının təqdimatı keçiriləcək.
Kitabxanadan AZƏRTAC-a verilən məlumata görə, eyni zamanda Milli Kitabxananın “Azərbaycanın görkəmli şəxsiyyətləri” layihəsi çərçivəsində nəşr etdiyi “Lütfi Zadə – Biblioqrafiya” kitabı da təqdim olunacaq.
“Azərbaycan Xəzər Dəniz Gəmiçiliyi” QSC-nin (ASCO) təşəbbüsü əsasında xalqımızın qəhrəmanlıq salnaməsi olan 20 Yanvar hadisələri və bu hadisələr zamanı şücaət göstərmiş dənizçilərimiz haqqında çəkilən “20 Yanvarda doğulanlar” adlı bədii-sənədli filmin treyleri yayımlanıb.
ASCO-dan AZƏRTAC-a bildirilib ki, filmin ssenarisi hadisələrin iştirakçısı olmuş dənizçilərin açıqlamaları və xatirələri əsasında yazılıb. Həmçinin ssenarinin ərsəyə gəlməsində o dövrün araşdırmaçı tarixçiləri, peşəkar ssenaristlər və hərbi ekspertlər də yaxından iştirak ediblər. Bədii-sənədli filmin quruluşçu rejissoru Əməkdar incəsənət xadimi Elxan Cəfərovdur.
Qeyd edək ki, “20 Yanvarda doğulanlar” filmi yanvarın 20-də İTV-də və ASCO-nun bütün rəsmi sosial şəbəkə hesablarında yayımlanacaq.
Rusiyanın “Soyuzmultfilm” studiyasının istehsal etdiyi “Çeburaşka” animasiya filmi yerli kassada yüksək gəlirlə növbəti rekorda imza atıb.
AZƏRTAC kinonews.ru saytına istinadla xəbər verir ki, rejissoru Dmitri Dyaçenko olan və yazıçı Eduard Uspenskinin yaratdığı məşhur personajın sərgüzəştlərinə həsr olunmuş animasiya filmi yerli kassada üç milyard rubldan çox gəlir gətirərək sıralamada ikinci oldu.
Bu günün nəticələrinə görə, Çeburaşkanın hesabında artıq 3,022 milyard rubl var və bunun da sayəsində animasiya filmi yerli kassada “Marvel” komikslərinin ekranlaşdırılması olan “Hörümçək adam 3: Evə yol yoxdur” filmini ötüb. Yalnız “Kölə” komediyası 3,088 milyard rubl gəlirlə ilk yeri tutur.
Beləliklə, “Çeburaşka” animasiya filminin davamlı pul qazanma sürətinə görə yaxın günlərdə yerli reytinqə başçılıq edəcəyi danılmazdır.
Dövlət Tərcümə Mərkəzinin klassik Azərbaycan ədəbiyyatının beynəlxalq fikir müstəvisində təbliği istiqamətində fransız dilində ərsəyə gətirdiyi “Les Nous divins s’ourrent sur ton visage – Imadeddin Nassimi” (“Haqq yolu mən özüm oldum – İmadəddin Nəsimi”) kitabı Fransada nəşr olunub.
Mərkəzdən AZƏRTAC-a bildirilib ki, Parisin məşhur “Hemispheres editions & Maisonneuve Larose” nəşriyyatında çap olunmuş kitaba dahi şairin 200-dən çox qəzəli, tuyuq və rübailəri daxil edilib. Əsərlərdə istifadə olunan bəzi mürəkkəb söz və ifadələr izah və şərhlərlə verilib.
Nəsiminin həyat və yaradıcılığını əks etdirən “Ön söz”ün və əsərlərin fransız dilinə tərcümə müəllifi tanınmış Ukrayna şairi, tərcüməçi Dmitri Çistyak, izah və şərhlərin müəllifi Püstə Axundovadır.
Əsl nəğmələr heç vaxt unudulmur. Dinləyicidə elə təəssürat oyadır ki, bu mahnılar bir müəllifin, bir bəstəkarın, bir sənətkarın ürəyindən qopub gəlməyib. Səsləndikcə hamının hissinə toxunur, hamının qəlbini ovsunlayır. Onun yaradıcılıq məhsulu olan mahnıların hamısı belədir: qəlb ovsunlayır, ruhu sakitləşdirir, duyğulara hakim kəsilir. Bu nəğmələrin mənəviyyatın zənginləşməsi, duyğularının kamilləşməsində əvəzsiz rolu var. Əbədiyaşar mahnılarda yaşamaq, ürəklərə yol tapmaq, könüllərə, ruhlara mənəvi qida vermək hər bəstəkara nəsib olan xoşbəxtlik deyil.
Azərbaycanın Xalq artisti Elza İbrahimova belə xoşbəxtlik qazanmış sənətkarlardandır.
AZƏRTAC xəbər verir ki, yanvarın 10-da bəstəkarın anadan olmasının 85-ci ildönümü tamam olur.
Böyük bəstəkarın tələbəsi
Musiqiyə həvəsi lap erkən yaşlarından hiss olunmağa başlayıb. Onda olan həvəs və bəlkə də istedadı hiss edən valideynləri Elzanı Bakıda 8 nömrəli musiqi məktəbinə qoyublar. Sonra Asəf Zeynallı adına orta ixtisas musiqi məktəbində təhsil alıb və Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında bəstəkarlıq şöbəsini bitirib. Konservatoriyada Qara Qarayevin sinfində bəstəkarlıq dərsi alıb. Onun sinfinə daxil olmaq üçün hazırladığı kompozisiyanı dinləyən Qara Qarayev deyib: “Bu qız yaxşı bəstəkar olacaq”.
İlk mahnısını 1969-cu ildə bəstələyib. Məmməd Rahimin sözlərinə yazdığı “Yalan ha deyil” mahnısının ilk ifaçısı Şövkət Ələkbərova olub. Azərbaycanda tanqo ritmini estradaya gətirən ilk bəstəkarlardan biri olan Elza İbrahimovanın Rəfiq Zəkanın sözlərinə bəstələdiyi “Qurban verərdim” əsəri sovet dövründə bədii şura tərəfindən o qədər də yaxşı qarşılanmayıb. O vaxt tanqonun burjua ahənginin sovet ruhuna uyğun gəlmədiyi bildirilib. Amma sonradan “Qurban verərdim”lə bərabər “Sən mənə lazımsan” (söz. Əliağa Kürçaylı), “Bağçadan keçmisən” (söz. Ə.Əlibəyli) və sair tanqo ritmində yazılmış musiqilər bəstəkarın sevilən mahnıları sırasına daxil olur.
O, bir müddət “Dan ulduzu” vokal-instrumental ansamblında işləyib. Bəstələdiyi mahnıları Rəşid Behbudov, Oqtay Ağayev, Flora Kərimova, Akif İslamzadə, Elmira Rəhimova, Gülağa Məmmədov, İslam Rzayev, İlhamə Quliyeva və başqa tanınmış ifaçılar səsləndirib.
Mahnılar, prelüdiyalar, kamera əsərləri…
Onun müəllifi olduğu və illərdən bəri səslənən “Bilməzdim”, “Gecələr bulaq başı”, “Ey Vətən”, “Qurban verərdim”, “Gəl barışaq”, “Mehribanım”, “Yoxluğunu bilə-bilə”, “Mən sənin yanına qışda gəlirdim”, “Sən yadıma düşəndə” və digər mahnıları kim dinləməyib? Bu mahnıları kim zümzümə etməyib? Yəqin ki, səsi olan və olmayan hər kəs!
Onu unudulmağa qoymayan, ürəklərdə əbədiyyət heykəlini ucaldan da elə bu bənzərsiz və həmişəcavan bəstələrdir.
Elza İbrahimova fitri istedadı və böyük zəhməti sayəsində Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbində yeni yol açıb, ifaçıların rəğbətini, kiçikdən-böyüyədək müxtəlif zövqlü dinləyicilərin məhəbbətini qazanıb. Musiqini qəlbinin, ruhunun ayrılmaz hissəsinə çevirən bəstəkar məşğul olduğu sənət sahəsində silinməz izlər qoyub.
Görkəmli bəstəkar, Azərbaycanın və Dağıstanın Xalq artisti, Əməkdar incəsənət xadimi Elza İbrahimovanın yaradıcılığı mahnıdan tutmuş operayadək musiqinin müxtəlif janrlarını əhatə edir. Onların arasında fortepiano üçün prelüdiya və variasiya silsilələri, “Fortepiano üçün sonatina”, “Skripka və fortepiano üçün skertso”, “İki skripka üçün birhissəli kvartet”, dörd hissədən ibarət “Fortepiano üçün trio”, simfonik poema, oratoriya, vokal-instrumental kamera əsərləri, bir sıra tamaşalara musiqiləri xüsusi yer tutur. Onun qələmindən çıxan bu əsərlər məzmun dərinliyi və yüksək bədiiliyi ilə səciyyələnir.
“Afət” (Hüseyn Cavidin eyniadlı əsəri əsasında), Qarabağ faciəsini əks etdirən muğam üzərində yazılmış “Yanan laylalar” (librettonun müəllifi Ramiz Heydər) operaları, Azərbaycan neft sənayesinin 130 illiyinə həsr olunmuş “Neftçilər himni” bəstəkarın zəngin təxəyyülünü bir daha təsdiqləyir. Bəstəkarın Milli Qəhrəmanlar Təbriz Xəlilbəyliyə və Salatın Əsgərovaya həsr etdiyi rekviyemləri, “20 Yanvar”, “Qarabağ”, “Şəhid qardaş”, “Səngərlər” əsərləri da parlaq istedad və böyük zəhmətin məhsuludur.
Elza İbrahimovanın istedadı və orijinal yaradıcılıq üslubu haqqında Tixon Xrennikov, Georgi Sviridov, Otar Taktakişvili, Cövdət Hacıyev, Arif Məlikov, Murad Kajlayev, Qara Qarayev, Niyazi kimi dünyaşöhrətli sənətkarlar çox yüksək fikirlər söyləyiblər.
Mahnı janrında lövhə ustası
Musiqi mədəniyyətimizdə geniş yayılmış mahnı janrı Elza İbrahimova yaradıcılığında yeni keyfiyyətlər qazanıb. Müəllifin yaradıcılığına xas olan sərbəstlik, novatorluq kimi cəhətlər onun bəstələrində də öz əksini tapıb. Elza İbrahimovanın mahnıları ən ülvi hisslərin – vətənpərvərlik, insanlara məhəbbət, sevgi duyğularının özünəməxsus ifadə tərzi ilə seçilir. Həmin əsərlərdə milli muğamların, Azərbaycan və Qərb musiqisinin böyük sintezi var. Bəstəkarın milli intonasiyanın və ritmlərin estrada janrında ifadə etdiyi mahnıları emosionallığı və melodikliyi ilə dinləyicini düşünməyə, sözün geniş mənasında sevməyə sövq edir. Onun hər bir əsəri dinləyicini fərqli duyğular aləminə – bəstəkarın musiqi dünyasına aparır. Bütün bu keyfiyyətlər onun əsərlərinə ölməzlik qazandırıb. Təsadüfi deyildir ki, Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadə vaxtilə Elza İbrahimovanın yaradıcılığı haqqında deyib: “Elza İbrahimova mahnı janrında lövhə ustasıdır. O, gözlə görünən dünyanın deyil, görünə bilməyən, içəridən bizi dalğalandıran hisslərin, həyəcanların, bir sözlə iç dünyamızın rəssamıdır”.
Çox səlist, dəqiq və düzgün qiymətdir.
Əbədiyaşar bəstələr
Elza İbrahimovanın yazdığı məşhur “Ey Vətən” mahnısı ölməz sənətkar Rəşid Behbudovun ifasında Azərbaycanı dünyada tərənnüm edən mahnılardan biri olub.
Azərbaycan şairlərinin əsərlərinə 100-dən çox, həmçinin rus və ləzgi dillərində yazılmış şeirlərə onlarla mahnı bəstələyib. Onun təkcə bu janrda yazdıqları bəlkə də on bəstəkarın yaradıcılığından daha çoxdur. Məsələ həm də təkcə sayda deyil, musiqi bəstələdiyi şeirlərin gözəl məzmun və dil vəhdəti isə onun yüksək bədii zövqünü təsdiqləyir.
Elza İbrahimovanın əbədiyaşar sənət naminə çəkdiyi zəhmət layiqincə qiymətləndirilib, dövlətin ən yüksək fəxri adlarına layiq görülüb. Vəfatından sonra isə sənətkar “Dədə Qorqud” Milli Fondunun və “Azərbaycan dünyası” beynəlxalq jurnalının ağsaqqallar şurasının qərarı ilə “Mehriban ana” ordeninə layiq görülüb.
Bu gün qlobal dünyaya sürətlə inteqrasiya edən ölkəmizin yerli və xarici televiziya və radio kanallarında növbənöv musiqilər səsləndirilir, hətta bəzən məzmun və janr “bolluğu” qulaq deşir. Lakin Elza İbrahimovanın musiqisi səslənəndə əsl sənətin heç zaman ölməyəcəyi qənaətinə gəlirik. Tam əminliklə deyə bilərik ki, müasir musiqi mədəniyyətində bundan sonra hansı istiqamətlər yaransa belə, Elza İbrahimovanın əsərləri əbədi yaşayacaq, onun sehrli musiqisi hələ neçə-neçə nəsilləri heyran edəcək.
Elza xanım bu dünyanın 74 ilinə qonaq oldu, ömrünün yarım əsrdən çoxunu musiqiyə həsr etdi. Bu gün 85 yaşı tamam olan sənətkarın yaşı artdıqca bəstələri daha da cavanlaşır.
Bakıdakı Rus Evi (RİMM) yanvar ayı üçün tədbirlər proqramını açıqlayıb.
Bu barədə AZƏRTAC-a RİMM-in mətbuat xidmətindən məlumat verilib.
Bildirilib ki, yanvarın 13-də Müslüm Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Akademik Filarmoniyasında “Gənclərə Dəstək” layihəsi üzrə gənc istedadların konserti, 14-də Bakıdakı Rus Evində kino-klubun təntənəli açılışı, 19-da yazıçı, tədqiqatçı və Birinci Qarabağ müharibəsi veteranı Georgi Zapletinin “Azərbaycanda ruslar” silsiləsindən mühazirəsi, 22-də Azərbaycan və Rusiya xalqlarının Dostluq Klubunun Vladimir Vısotskiyə həsr olunmuş musiqili-qiraət gecəsi, 24-də sənətşünas Raya Abbasovanın yaradıcılıq gecəsi, 29-da isə Azərbaycan və Rusiya xalqlarının Dostluq Klubunun gənc istedadlarının sərgisi açılacaq.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, “İlin gənci” mükafatçısı, Prezident təqaüdçüsü
Sənsizliyin dadı… Dözülməz bir ağrıdır o. İşıq yoxdur, qaranlıqdır. Küləklər də sazaqlıdır. Çox acıdır… Sənsizliyin dadı… Əlacsız bir dərd kimidir, Daldalanmış ər kimidir. Tapdalanmış mərd kimidir. Sənsizliyin dadı… Bütün naləm, ah-fəryadım, Dərdlə açılan sabahım. Bu dərdi mən necə yazım? Sənsən ən böyük günahım.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, “İlin gənci” mükafatçısı, Prezident təqaüdçüsü
Gizlənərəm özümdən, Həyatımdan küsərəm. Unudaram keçmişi, Mən təzədən sevərəm. Qoşulub buludlara Yağış olub yağaram. Çəkilib ulduzlara Sənə göydən baxaram. Açdığın yaralara, Məlhəm tapıb sürtərəm. Sən çıxanda yoluma, Nə bir salam alaram, Nə bir salam verərəm…
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, “İlin gənci” mükafatçısı, Prezident təqaüdçüsü
Düşünürsən gecələr, Soyuğu, yalnızlığı. Pəncərədən içəri Dolur gecə sazağı. Kimsə yoxdur otaqda, Yalnızlıq içindəsən. Narahat çarpayıda Qıvrılır sakit bədən. Dəli bir düşüncə var Ürəyinin içində. İllərdi gələn nəfəs Dolaşırmı köksündə? Axı, bu itən nəfəs Hara gedir, görəsən? Gecə pozur sükutu, O, danışır, deyəsən: “Bax, səmaya, dolanır, Yerdə, göydə fırlanır. Ürək durmur yerində, O dayanmır, çırpınır. Gözlər dikilib yola, Kimi isə gözləyir. Yola baxırsa gözlər, Bəs niyə kədərlidir? Yetdi zaman bu anda, Qaraltı var uzaqda. Bu son nəfəs, bu son söz: “Nə gördüm ki, həyatda?”.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, “İlin gənci” mükafatçısı, Prezident təqaüdçüsü
Nağıla bənzəyir həyatım mənim, Sən nağıl ömrümün qəhrəmanısan. Nağılda harada axtarım səni, Əvvəldə, ortada, yoxsa sondasan? Biri var, biri yox, biri də heç yox, “Yox”da var, “var”da yox – hansı gözəldir? Vüsalın qarşıma indi çıxsa da, Həsrətin milyon il səndən əzəldir. Şirindi, şit deyil, bir az da duzlu. Bir azca məzəli, sözlü nağılım. Hisslərlə yoğrulub, ürəkdə bişən, Ay mənim həyatda güzgü nağılım..
Şərab və qadın Ruh əkizi, Günəş və Ay kimidir Qadını anlamaq şərabdan dadmaq kimidir, biraz yanağın allanacaq, dodaqların ballanacaq, başın fırlanacaq, dünya ətrafında dörd dönəcək… Dilin astaca keyləşəcək, sözləri necə gəldi deyəcəksən ilk badədən sonra yenə içmək istəyəcəksən yenə yenə dadından doymayacaqsan şuşə bitəcək, sərxoş olub qalacaqsan bunu da içək vəfasızların sevgidən qorxanların, xəyanətkar oğlanların toruna düşən saf qadınların sağlığına…
* * *
İlk sevgi unudulmur, illər keçsə də, İlk sevdiyin yaddan çıxmır aradan xəzan yeli əssə də… Xatirindən heç çıxmır dəniz kənarı, çörək qırıntısı axtaran qağayılar, həzin dalğa səsi və sevgililərin pıçıltısı… Ahh, offf… Soyuqdan üşüyüb qısılarsan sevdiyinə, ürəyinin döyüntüsünü dinlərsən, dodaqlarına ilk busə qonar, üzün qızarar, yanaqların allanar. Bu anın heç bitməsini istəməzsən, elə sahildəcə heykəl olub qalmaq istərsən… İlk sevgi unudulmur, İlk öpüş də…
* * *
Qar yağır, qar, qar… bir həsrətim var. gecələr zülmət olar, günsüzlər dar.
Qar yağır, qəlbimə gedən cığır, dərd yığır, qəm yıxır. Məni yaman sıxır.
Qar yağır, Gəl məni apar, Kədərdən qopar. sən itirsən, başqası tapar…
1973-cü ildən 1978-ci ilə qədər “Azərkitab” sistemində, “Kitab pasajı” adlı kitab dükanında satıcı, baş satıcı, şöbə müdiri, 1975-ci ildən 1985-ci ilə qədər Azərbaycan Könüllü Kitabsevərlər Cəmiyyətində təbliğat şöbəsində redaktor, şöbə müdiri, 1987-ci ildən 1994-cü ilə qədər “Yazıçı” nəşriyyatında poeziya şöbəsində redaktor, şöbə müdiri vəzifələrində çalışıb.[1]
Zəlimxan Yaqub uzun müddət böyrək çatışmazlığından əziyyət çəkib. Türkiyə, Almaniya kimi ölkələrdə müalicə kursu keçib. Hər iki böyrəyi olmayan ictimai xadim ömrünün son illərində dializ qəbul etməklə yaşayıb. O, 2016-cı il yanvarın 9-da dünyasını dəyişib.
5 oktyabr 2012-ci ildə Xalq şairi Zəlimxan Yaqubun indiyədək qazandığı mükafatlar sırasına biri də əlavə olunub. Amerika Birləşmiş Ştatlarında fəaliyyət göstərən Azərbaycan Nyu-York Assosiasiyası xalq şairini Fəxri diplom və medalla təltif edib[4].
Ankaradakı Türk Dünyası Araşdırmaları Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının beynəlxalq Ödül Komitəsinin 7 fevral 2014-cü il tarixli qərarıyla Azərbaycanın xalq şairi Zəlimxan Yaqub Türk ədəbiyyatına yüksək xidmətlərinə görə Beynəlxalq Nazim Hikmət Şeir Mükafatı ilə təltif olunub. Xatırladaq ki, iki ildə bir dəfə Türk dünyası yazarları arasından bir nəfərin təltif olunduğu bu mükafata Azərbaycandan ilk dəfə layiq görülən Zəlimxan Yaqubdur[5].
2009-cu il iyunun 6-da Türk Dünyası Araşdırmaları Uluslararası Elmlər Akademiyasının “Türk dünyasına hizmət” mükafatına layiq görülərək həmin Akademiyanın fəxri doktoru seçilib.
Zəlimxan Yaqubun görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevə ithaf etdiyi “Əbədiyyət dastanı” poeması haqqında şair-publisist Əli Rza Xələfli “Ölməzlik nəğməsi” (“Vətən” nəşriyyatı, 2013) adlı kitab yazmış və nəfis tərtibatda çap etdirmişdir[7].
2016-cı ildə Xalq şairi Xəlil Rza Ulutürkün “Əbədi Prometey” adlı kitabı nəşr olunmuşdur. Kitabı Əməkdar mədəniyyət işçisi Musa Nəbioğlu nəşrə hazırlamış və “Elm və təhsil” nəşriyyatında nəfis tərtibatla çap olunmuşdur. Kitabda, Zəlimxan Yaqubu “Əbədi Prometey, əbədi Səməndər quşu” adlandıran, onu “şeirimizin, poeziyamızın, Azərbaycan xalqının başucalığı” hesab edən, hələ 30 il bundan əvvəl “Zəlimxan yeganə şairdir ki, Azərbaycanda heç bir təbliğata ehtiyacı yoxdur”, — deyən X.R.Ulutürkün Zəlimxan Yaqub yaradıcılığına həsr etdiyi məqalələri, vaxtilə gündəliyində onunla bağlı etdiyi qeydlər toplanıb.[8]
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, “İlin gənci” mükafatçısı, Prezident təqaüdçüsü
Onu görəndə qəlbimdən qəribə hisslər keçdi. Hələ də bu hisslərə ad qoya bilmirəm. Bizim adətlərə görə evli qadınların başqa kişilərə baxması günahdır, amma özümü saxlaya bilməyib ona ara-sıra diqqətlə baxırdım. Orta yaşlı, hündürboy, kürən bir kişi idi. Yanaqları da qıpqırmızı. Heç ukraynalılara bənzətməsəm də, dedilər ki, Ukrayna səfirliyinin əməkdaşıdır. Arada öz həmvətənlərinı yaxınlaşıb nə isə deyir, yardım maşınına yüklərin yığılması üçün göstəriş verir, arada yox olurdu. Hava çox soyuq idi. Lap adamın iliyinə işləyirdi. Yanımızda çay satan arabaya yaxınlaşıb çay almaq istədim, bir cavan oğlan dedi ki, ehsandır, pulunuzu cibinizə qoyun! Sonra məlum oldu ki, ehsanı verən yaxınlıqdakı otelin sahibi imiş. Ukrayna səfirliyinin qabağında müharibə qurbanlarının şəkilləri asılmışdı. Baxdıqca göz yaşlarımı saxlaya bilmirdim. Birdən yanımdan kimsə sürətlə keçib getdi. Geri dönəndə gördüm, bu, həmin ukraynalıdır. Məncə, o məni ağlayanda görmüşdü, amma özünü görməməzliyə vurmuşdu. Sürətlə tini buruldu, mən də onun arxasınca getdim. O yenə yoxa çıxmışdı. – Ay allah, bu kişi quş olub uçmadı ki? – öz-özümə dedim. Sonra əlavə etdim – Axı sənə nə düşüb tanımadığın kişinin arxasınca düşmüsən. Bu qədər işin arasında indi durub onu axtarmalıyam? Yolumu dəyişib sağdakı səki ilə geri qayıdırdım, gözüm gözdən-könüldən uzaq bir tində oturan adama sataşdı. Deyəsən, aradabir tərpənirdi. Başını dizlərinin arasına alan bu adam bəlkə də son nəfəsini verirdi. Yox, mən onun yanından etinasız keçib gedə bilmərəm. Ən azı təcili yardım çağıra bilərdim. Yaxınlaşanda gözlərimə inanmadım. Bu həmin ukraynalı idi. Başını dizlərinin arasına alıb çarəsizcəsinə ağlayırdı. O, həyatım boyu ağladığını gördüyüm ilk kişi idi. Bizdə belə bir məsəl var: “Kişilər ağlamaz”. Doğurudan da mən heç vaxt atamı ağlayan görməmişdim. Ən ağır xəstəliklə çarpışanda da gözündən bir damla yaş çıxmamışdı. Heç ərimi də müflis olan zamanlarda ağlayan görmədim. Bir anın içində kəşf etdiyim o ukraynalı isə elə sakitcə ağlayırdı ki. Bir anlıq quş olub onun yanına uçmaq, göz yaşlarını silmək istədim. Yəqin məni ağlayan görüb təsirlənmişdi. Ya da arvadı və indi Ukraynada döyüşən oğlu üçün ağlayırdı. Ola bilər anası orada olsun, nə qədər bura gətirməyə çalışsa da qadın öz el-obasından aralaşmaq istəməsin. Bəlkə də, gizli eşqi, hansısa ağıla gəlməyən əzizi üçün ağlayırdı. Bir dəqiqənin içində ağlıma yüz fikir gəldi. Amma yalnız birində özümü onun yerinə qoya bildim. Əgər mənim yaşadığım əraziyə bomba düşsəydi ən çox nə üçün ağlayardım? – Nə qədər təəccüblü səslənsə də, həyətimizdəki qocaman tut ağacı üçün ağlayardım. Anamdan tutmuş övladıma kimi hamı yadıma düşmüşdü. Ən azı bir təskinlik kimi onun yox olmasını istəmərəm. Tutaq ki, müharibə qurtarandan sonra o ağacın yerində yenisini və daha möhkəmini əkdilər, bəs xatirələr? Onları nə ilə əvəz edəcəyik? Bəlkə də, atamı itirəndən sonra təskinlik üçün o ağaca sarılar, həmişə yıxılanda əlimdən tutub qaldıran o adamın yoxluğu üçün köks ötürərdim. Hələ bəxti qara məhəlləmizi demirəm. Məktəbdə ayaqqabılarımızın palçığı ilə başqa məhəllələrin uşaqlarından seçilərdik. Mən uşaq olanda rəsmilər deyirdi ki, az qalıb, sizin də məhəlləyə yol çəkiləcək. İndi mənim öz uşağım var, amma hələ də məhəllənin yolu düzəlməyib. Hər o yoldan keçəndə uşaqlığımın acı və şirin xatirələrini yada salıram. Bəlkə də, bombardman olsaydı, hökumət sonradan bura şüşə kimi son model yol çəkərdi. Amma o yeni yolda mənə aid heç nə olmayacaqdı. Beləcə özümü ukraynalının yerinə qoyub beynimdə xatirələrimi canlandırırdım. Onu utandırmamaq üçün yanından etinasızca keçdim. Addımlarımı sürətləndirib arabadan bir stəkan çay götürdüm və geri döndüm. Çayı onun qarşısına qoyanda cibindən dəsmal çıxarıb üzünü sildi. Mən dərhal ondan uzaqlaşdım. Yardım üçün gətirdiyim tibbi məhsulları təhvil alan xanım mənə dedi ki, onların bəzilərini geri qaytaracaqlar. Belə də iş olar? Mən onları öz əllərimlə alıb qaça-qaça bura gətirmişəm. Müharibənin bu ağır vaxtı niyə götürməsinlər? Səbəbi isə çox sadə imiş: aldığım məhsulların bəzisi Rusiya istehsalı idi! Hər gün ölümlə çarpışan Ukrayna xalqı düşmən binti ilə yarasını sarımaqdansa ölməyi üstün tuturmuş! Səfirlikdən təzə uzaqlaşırdım ki, arxadan kimsə məni çağırdı. Həmin ukraynalı idi. Mənə minnətdarcasına boş çay stəkanı göstərdi və tələsik yaxınlıqdakı tırın sürücüsünə yaxınlaşdı. Sonra isə yardımlar yığılan otağa daxil oldu. Ukraynalı kişi kənarda ağlasa da, öz işçilərinin – ona güvənənlərin yanında məğrur görünürdü. Sonuncu ölən ümidlərdir. Azadlığın bütün dillərdə adı eynidir!
Sizi 90 illik yubileyiniz münasibəti ilə ürəkdən təbrik edir, Uca Tanrının izni ilə sağlam şəkildə 100 yaşı adlayıb keçmənizi diləyirəm.
Siz çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatında özünəməxsus sözü, yeri və nəfəsi olan şairlərimizdən birisiz. Özümü xoşbəxt sayıram ki, Sizi şəxsən tanımaq, dəfələrlə həmsöhbət olmaq, həyata və dünyaya müdrik baxışlarınızın ifadəsi olan dərin məzmunlu söhbətlərinizi dinləmək səadətini yaşamışam.
Muğan bölgəsində sözün daha çox dəyər qazanmasında, poeziyanın, ümumilikdə ədəbi dəyərlərin xalq arasında sevilməsində Sizin böyük əməyiniz danılmazdır. Siz 1971-ci ildə Salyanda yaranan “Kürün töhfəsi” Ədəbi Birliyinin ilk sədri olmusuz. Bir neçə il bu ədəbi quruma rəhbərlik etdikdən sonra Neftçalada yaranan “Xəzər nəğmələri” Ədəbi Birliyinə sədr seçilmisiz. Nə mutlu mənə ki, ilk sədri Siz olduğunuz “Kürün töhfəsi” Ədəbi Birliyinə 8 il – 2000-ci ildən 2008-ci ilə qədər rəhbərlik etdim. O zamanlar mənə ilk xeyir-dua verən ağsaqqallardan biri Siz oldunuz. 2008-ci ildə Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Muğan Bölməsinin Salyanda keçirilən təsis konfransında Xalq yazıçısı Anarın təklifi ilə Bölmənin sədri seçildim. Bölməyə rəhbərlik etdiyim bu 7 ildə də hər zaman Sizin mənəvi dəstəyinizi hiss etdim. Son 40-50 ildə Muğan bölgəsində doğulub boya-başa çatan qələm adamlarının çoxu Sizi özünə ustad, müəllim hesab edir, Sizdən öyrənir, bəhrələnirlər. Siz bu gün də ömrünüzün müdrik çağında yazıb-yaradırsız, Neftçalada “Xəzər nəğmələri” Ədəbi Birliyinə rəhbərlik edirsiz, onlarla yaradıcı gəncə yön verirsiz.
Siz zəngin həyat yolu keçmisiz. Ləyaqətli ömür yaşamısız. Millətimiz və dövlətimiz adına alqışa layiq əməllərə imza atmısız. Böyük şairimiz Xəlil Rza Ulutürkün dediyi kimi saniyənizi qızıl kimi xərcləmisiz. Bu nədənlə 90 yaşınızda Muğan elinin ağsaqqalı kimi qutsal bir titulu haqq etmisiz. Belə ömür və belə ağsaqqallıq hər Tanrı bəndəsinə nəsib olmur.
Dəyərli şairimiz, əziz ağsaqqalımız, Soltan Abbas!
Sizi bir daha 90 illik yubileyiniz münasibəti ilə ürəkdən təbrik edirəm. Canınız hər zaman sağlam, başınız uca olsun.
Rusiyanın “Soyuzmultfilm” studiyasının hazırladığı sevimli cizgi film olan “Çeburaşka” yerli kassada yüksək gəlir əldə edərək, rekord vurmağa davam edir.
AZƏRTAC kinonews.ru saytına istinadla xəbər verir ki, rejissoru Dmitri Dyaçenko olan animasiya filminin nümayişindən cəmi beş gün sonra onun kassa gəlirləri iki milyard rublu keçib.
Beləliklə, “Çeburaşka” artıq Rusiya kino bazarı tarixində ən çox gəlir gətirən ilk on film layihəsində yer alıb və davamlı pul qazanma sürətinə görə onun yaxın vaxtlarda ilk üçlükdə olmaq şansı var.
Qeyd edək ki, indiyədək Rusiyada “Çeburaşka”nın ən yaxın rəqibləri “Zveropolis” cizgi filmi və “Karib dənizinin quldurları 5: Ölülər nağıl danışmır” filmidir.
Əməkdar incəsənət xadimi, professor Rafiq Quliyevin uzun illərin təcrübəsindən bəhrələnərək yazdığı “Vizual informasiya daşıyıcıları və işığahəssas materiallar” adlı dərslik işıq üzü görüb.
AZƏRTAC xəbər verir ki, dərslikdə peşəkar kino-teleoperator və fotoqraflara kinematoqrafiya və foto sənətində istifadə olunan informasiya daşıyıcıları və işığahəssas qəbuledicilər, real görüntünün rəqəmsal informasiyaya və daha sonra optik təsvirə transformasiya üsulları, işığahəssas qəbuledicilərin həndəsi parametrləri, onların fotoqrafik xassələri, çəkiliş anında və yaxud sonrakı mərhələlərdə həmin xassə göstəricilərinin tənzimlənmə metodları haqqında, kino-fotolent və işığahəssas sensorların fotoqrafik xassələri arasında mövcud olan oxşar və fərqli cəhətlərlə bağlı bilgilər öz əksini tapıb.
Rafiq Quliyev bildirib ki, son illərdə tanınmış kinooperatorların uğurlu təcrübəsinə əsasən hətta, rəqəmsal kameralardan istifadə etməklə yüksək fotoqrafik keyfiyyətə, müəlliflərin nəzərdə tutduqları psixoestetik təsirə malik ekran görüntülərinə nail olmaq mümkündür: “Bunun üçün daim təkmilləşən rəqəmsal işığahəssas qəbuledicilərin həndəsi, fotoqrafik parametrləri, onların tənzimlənmə üsulları, ilkin görüntülərin transformasiyasının, rəng ayarlamalarının düzgün aparılması ilə bağlı biliklərə yiyələnmək zəruridir”.
Dərsliyin elmi redaktoru Əməkdar incəsənət xadimi, rejissor Cəmil Quliyev, rəyçiləri – Əməkdar incəsənət xadimləri Rəfail Qəmbərov, Adil Abbasov və Nizami Abbasovdur.
Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin Elmi Şurasının qərarı ilə çapa tövsiyə edilən dərsliyin nəşri Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqı tərəfindən maliyyələşdirilib.
Xatırladaq ki, Rafiq Quliyev 20-dən artıq bədii, 40-a yaxın sənədli film üzərində rejissor, operator və ssenari müəllifi kimi çalışıb.
