Bakı Kitab Mərkəzində (Baku Book Center) TASS İnformasiya Agentliyinin baş direktorunun birinci müavini, Rusiya Federasiyasının Əməkdar jurnalisti Mixail Solomonoviç Qusmanla görüş keçirilib.
AZƏRTAC xəbər verir ki, tədbir IX Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisi çərçivəsində Bakıdakı Rus Evi (Rusiya İnformasiya-Mədəniyyət Mərkəzi) ilə birgə təşkil olunub.
Tədbirdə mərkəzin direktoru Günel Rzayeva çıxış edərək Bakıdakı oxucuların sonuncu dəfə Mixail Qusmanla görüşünün üç il əvvəl, pandemiyadan əvvəl Bakı Kitab Mərkəzində keçirildiyini bildirib, məşhur jurnalistlə bu məkanda yenidən görüşməkdən məmnunluğunu ifadə edib.
Mixail Qusman Bakıda keçirdiyi uşaqlıq illərindən, peşə fəaliyyətindən danışıb, jurnalistika və ədəbiyyat sahəsindəki təcrübəsindən söz açıb. “Mən bir çox şəhərləri sevirəm, amma Bakının ürəyimdə xüsusi yeri var. Bakılı ola bilməzsən, bakılı doğula bilərsən. Burada özümü psixoloji cəhətdən yaxşı hiss edirəm. Mənim üçün Bakıda olmağım heç nə ilə müqayisə edilə bilməz. Bu, yediyin təamın özünəməxsus dadıdır, xüsusi qavrayış tələb edir, Bakı bulvarında gəzməyin bəxş etdiyi həzdir…”, – deyə Mixail Qusman qeyd edib.
Tədbirdə Rusiyanın Azərbaycandakı səfiri Mixail Yevdokimov, ölkə ziyalıları və ictimaiyyətinin nümayəndələri, paytaxt universitetlərinin müəllimləri, tələbələri iştirak ediblər.
“APOSTROF-A” nəşriyyatı tərəfindən Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin “Ədəbiyyat” kafedrasının professoru, “Türk odası”nın və Türkoloji Mərkəzin Türk ədəbiyyatı bölməsinin müdiri, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü Görkəmli alim Elman Quliyevin “Türk Xalqları Ədəbiyyatı” adlı yeni kitabı işıq üzü görüb.
Kitabın elmi redaktoru Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının prezidenti, filologiya elmləi doktoru, professor, Əməkdar elm xadimi İsa HƏBİBƏYLİ, Rəy müəllifləri akademik, GÖVHƏR BAXŞƏLİYEVA filologiya elmləri doktoru, professor QƏZƏNFƏR PAŞAYEV, Azərbaycanda ATATÜRK MƏRKƏZİnin direktoru, filologiya elmləri doktoru, professor, akademik NİZAMİ CƏFƏROV, filologiya elmləri doktoru, professor ƏSGƏR RƏSULOV, filologiya elmləri doktoru, professor MAHİRƏ HÜSEYNOVA, filologiya elmləri doktoru, professor NİZAMİ TAĞISOYdur.
Dərslik tədris proqramına uyğun yazılmışdır. Kitabda türk xalqları ədəbiyyatının (Türkiyə türk, özbək, türkmən, qazax, qırğız, tatar, İraq-türkman) yaradıcılıq mərhələləri, ayrı-ayrı görkəmli sənətkarlarının həyat və yaradıcılıqları geniş şəkildə tədqiq və təhlil olunmuşdur. Əvvəlki nəşrlərdən fərqli olaraq dərslikdə milli ədəbiyyatlara aid icmallar yazılmış, təsəvvüf cərəyanı və onun əsas xüsusiyyətləri haqqında geniş məlumat verilmiş, Krım-tatar ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi C.Dağcıya və İraq-türkman ədəbiyyatının tanınmış şairləri Ə.Bəndəroğlu, N.Ərbil, S.Növrəs və M.Bayata ayrıca yer ayrılmış, C.Rumi, A.Kunanbayev, Z.Paşa, N.Kamal, M.A.Ərsoy, T.Fikrət, İ.Qaspiralı, Ö.Seyfəddin, N.Hikmət, C.Aytmatov, M.Cəlil və s. sənətkarların həyat və yaradıcılıqlarına müəyyən əlavələr edilmişdir. Kitab mütəxəssislər və filologiya fakültələrinin tələbələri üçün nəzərdə tutulmuşdur.
Mustafa Kemal Paşa (Osmanlı Türkçesi: مصطفى كمال پاشا), Soyadı Kanunu’ndan (1934) sonra Atatürk[3] (19 Mayıs 1881[2], Selanik – 10 Kasım 1938, İstanbul), Türkiye Cumhuriyeti’nin 1923’ten 1938’e değin görev yapmış kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı, mareşal ve daha evvelinde bir Osmanlı subayı.
Atatürk, I. Dünya Savaşı sırasında bir ordu subayıydı. Savaş sonunda Osmanlı İmparatorluğu’nun yenilgisini takiben Türk Kurtuluş Savaşı’ndaki Türk Ulusal Hareketi’ne önderlik etmiştir. Kurtuluş Savaşı sürecinde Ankara Hükûmeti’ni kurmuş, askeri eylemleriyle İtilaf Devletleri tarafından gönderilen askeri güçleri bozguna uğratmış ve Türkleri zafere götürmüştür. Atatürk daha sonra eski Osmanlı İmparatorluğu’nu modern ve seküler bir ulus devletine dönüştürmek için politik, ekonomik, toplumsal ve kültürel reformlar başlatmıştır. Liderliği altında binlerce yeni okul inşa edildi. İlköğretim ücretsiz ve zorunlu hale getirildi. Kadınlara sivil eşitlik ve politik haklar verildi. Köylülerin sırtına yüklenen ağır vergiler azaltıldı.[4][5]
Bu makale serisinin bir parçasıdır Mustafa Kemal Atatürk MustafaKemalAtaturk oval.png Özel Hayatı[göster] Askerî kariyeri[göster] Atatürk Devrimleri[göster] Atatürkçülük[göster] Ayrıca[göster] Galeri: Resim, Ses, video g t d Türk Orduları Başkomutanı olarak Sakarya Meydan Muharebesi’ndeki başarısından dolayı 19 Eylül 1921 tarihinde “Gazi” unvanını almış ve mareşalliğe yükselmiştir.[5] Halk Fırkası’nı kurmuş ve ilk genel başkanı olmuştur.[6] 1938 yılındaki vefatına kadar arka arkaya 4 kez cumhurbaşkanı seçilen Atatürk, bu görevi en uzun süre yürüten cumhurbaşkanı olmuştur.[5]
Atatürk tarihte oynadığı önemli rolden dolayı pek çok yazar ve tarihçi tarafından incelenmiş ve hakkında 379 eser yazılmıştır. Bu yönüyle hakkında en çok eser yazılan ilk 100 kişi arasında yer almaktadır. Ayrıca dünyada ilk kez ve tek örnek olmak üzere, Birleşmiş Milletler’in UNESCO örgütü tarafından, kendisinin 100. doğum yılı olması sebebiyle ve tüm ülkelerin oy birliğiyle 1981 yılı “Atatürk Yılı” olarak kabul edilmiştir. Dergilerinin Kasım 1981 sayısında da, Atatürk ve Türkiye konusu ele alınmıştır.
1839’da Kocacık’ta doğduğu sanılan[7] babası Ali Rıza Efendi, aslen Manastır’a bağlı Debre-i Bâlâ’dandır.[8] Babasını ailesi 14-15. yüzyılda Anadolu’dan bölgeye göç etmiş olan Kocacık Yörüklerindendir.[7][8][9][10][11] Bazı kaynaklara göre ise babasının ailesi Arnavutlardandır.[12][13][14][15] Annesinin kökeni ise Karaman’dan Rumeli’ye gelen Türkmenlerdendir.[16] Ailesi ile Selanik’e göç eden Ali Rıza Bey,[17] burada gümrük memurluğu ve kereste ticareti yaptı.[18] Ali Rıza Bey ayrıca 93 Harbi (1877-78) esnasında yerel birliklerde teğmenlik yapmıştı.[19]
Ali Rıza Bey, 1871 yılında, 1857 yılında Selanik’in batısındaki Langaza’da çiftçi bir ailede doğan[19][20] Zübeyde Hanım’la evlenmişti.[21] Mustafa Kemal Atatürk, bu çiftin çocuğu olarak rumî 1296 (miladî 1881) yılında Selanik’te doğmuştur. Samsun’a çıktığı 19 Mayıs tarihini doğum günü kabul etmiştir.[22] Fatma, Ömer, Ahmet, Naciye ve Makbule adlı beş kardeşinin ilk dördü küçük yaşta hayatını kaybetmiştir.[23][24]
Öğrenim çağına gelen Mustafa’nın hangi okula gideceği konusunda annesi ile babası arasında anlaşmazlık çıkmıştı. Annesi Mustafa’nın Hafız Mehmet Efendi’nin mahalle mektebine gitmesini istiyor, babası ise o dönemki yeni yöntemlerle eğitim yapan seküler[19] Mektebi Şemsi İbtidai’nde (Şemsi Efendi Mektebi) okumasını istiyordu. En sonunda önce mahalle mektebine başlayan Mustafa, birkaç gün sonra Şemsi Efendi Mektebi’ne geçti.[25] Atatürk, okul seçimindeki bu kararı için hayatı boyunca babasına minnettarlık duymuştur.[19] 1888 yılında babasını kaybetti.[26] Bir süre Rapla Çiftliği’nde annesinin üvey kardeşi[19] Hüseyin’in yanında kalıp hafif çiftlik işleriyle uğraştıktan sonra -eğitimsiz kalacağından endişe eden annesinin isteğiyle-[19] Selanik’e dönüp okulunu bitirdi.[27] Bu arada Zübeyde Hanım, Selanik’te gümrük memuru olan Ragıp Bey ile evlendi.[28]
Şimdi müze olan Koca Kasım Paşa Mahallesi, Islahhane Caddesi’ndeki ev 1870’te Rodoslu müderris Hacı Mehmed Vakfı tarafından yaptırılmış ve 1878’de yeni evlenen Ali Rıza Bey tarafından kiralanmıştır ancak o öldükten sonra Mustafa ve ailesi bu evden yanındaki 2 katlı, 3 odalı ve mutfaklı daha küçük eve taşınmışlardır.[29]
Mustafa, seküler bir okul olan ve bürokrat yetiştiren[19] Selânik Mülkiye Rüştiyesi’ne kaydoldu. Ancak muhitindeki askerî öğrencilerin üniformalarından da etkilenerek[19] -annesinin karşı çıkmasına rağmen-[19] 1893 yılında Selânik Askerî Rüştiyesi’ne girdi. Bu okulda matematik öğretmeni Yüzbaşı Üsküplü Mustafa Sabri Bey, ona anlamı mükemmellik, olgunluk olan “Kemal” adını verdi.[30] Fransızca öğretmeni Yüzbaşı Nakiyüddin Bey (Yücekök), özgürlük düşüncesiyle genç Mustafa Kemal’in düşünce yapısını etkiledi. Mustafa Kemal Kuleli Askerî İdadisi’ne girmeyi düşündüyse de ona ağabeylik yapan Selânikli subay Hasan Bey’in tavsiyesine uyarak Manastır Askerî İdadisi’ne kaydoldu. 1896-1899 yıllarında okuduğu Manastır Askerî İdadisi’nde tarih öğretmeni Kolağası Mehmet Tevfik Bey (Bilge), Mustafa Kemal’in tarihe olan merakını güçlendirdi.[31] Bu tarihte başlayan 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı’na gönüllü olarak katılmak istediyse de hem idadi öğrencisi olduğu için hem de 16 yaşında olduğundan dolayı cepheye gidememiştir. Bu okulu ikincilikle bitirdi.[32] 13 Mart 1899’da[33] [34] İstanbul’da Mekteb-i Harbiye-i Şahane’ye girdi. Birinci sınıfı 27., ikinci sınıfı 11., üçüncü sınıfı 1902’de mülazım (bugünkü ismiyle Teğmen) rütbesiyle 549 kişi arasından piyade sınıf sekizincisi (1317 – P.8) olarak bitirdi.[32] Akabinde Erkan-ı Harbiye Mektebi’ne (Harp Akademisi) devam ederek 11 Ocak 1905’te ”kurmay yüzbaşı” rütbesiyle mezun oldu.[35]
Askerlik (1905-1918) Erken dönem
Kıdemli Yüzbaşı Kurmay Yüzbaşı Mustafa Kemal, mezuniyetinin ardından merkezi Şam’da bulunan 5.Ordu’ya staj amacıyla gönderildi. Bu stajında piyade, süvari ve topçu sınıflarında görev aldı.1905-1907 yılları arasında Şam’da Lütfi Müfit Bey (Özdeş) 5. Ordu emrinde görev yaptı. İlk stajı 5. Ordu’ya bağlı 30’uncu Süvari Alayı’nda gerçekleşti.[36] Bu dönemde düşük rütbeli stajyer bir kurmay subay olarak Suriye’nin çeşitli bölgelerindeki isyanlarla ilgilenen Mustafa Kemal, “küçük savaş” (gerilla savaşı) üzerine tecrübe kazandı. İsyanlarla uğraştığı dört aydan sonra Şam’a döndü. 1906 Ekim ayında Binbaşı Lütfi Bey, Dr. Mahmut Bey, Lüfti Müfit (Özdeş) Bey ve askerî tabip Mustafa Cantekin ile ‘Vatan ve Hürriyet’ adlı bir cemiyeti kurduktan sonra ordudan izinsiz Selânik’e gitti. Selânik Merkez Komutan Muavini Yüzbaşı Cemil Bey (Uybadın)’in yardımıyla karaya çıktı ve orada cemiyetinin şubesini açtı. Bir süre sonra arandığını öğrendi ve ona ağabeylik yapan Albay Hasan Bey, Yafa’ya dönüp oranın komutanı Ahmet Bey’e Mısır sınırında Bîrüssebi’ye gönderildiğini bildirmesini önerdi. Ahmet Bey de Mustafa Kemal’i Bîrüssebi’ye tayin etti ve bir süre sonra topçu staj için tekrar Şam’a gönderildi.[37] 20 Haziran 1907’de Kolağası (kıdemli yüzbaşı) oldu ve 13 Ekim 1907’de 3.Ordu’ya kurmay olarak atandı[35] ancak Selânik’e vardığında ‘Vatan ve Hürriyet’in şubesinin İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne ilhak edildiğini öğrendi. Bu yüzden kendisi de 1908 Şubat ayında İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne üye oldu (Üye numarası: 322)[38]. 22 Haziran 1908’de Rumeli Doğu Bölgesi Demiryolları Müfettişliğine atandı.[35]
23 Temmuz 1908’de Meşrutiyet’in ilanından sonra Aralık 1908 sonlarında[39] İttihat ve Terakki Cemiyeti tarafından toplumsal ve siyasal sorunları ve güvenlik problemlerini incelemek üzere bugünkü Libya’nın bir parçası olan Trablusgarp’a gönderildi. Burada 1908 Devrimi’nin fikirlerini Libyalılara yaymaya ve buradaki nüfusun farklı kesimlerinden gelenleri Jön Türk politikasına kazanmaya çalıştı.[40] Bu siyasi görevin yanı sıra bölge halkının güvenliği ile de ilgilendi. Kentin dışında yapılan bir savaş tatbikatında Bingazi Garnizonu’na önderlik ederek askerlere modern taktikler öğretti. Bu tatbikat süresince isyana meyilli Şeyh Mansur’un evini sararak bölgede sistem karşıtı başka güçlü kişilere örnek olması amacıyla onu kontrol altına aldı. Ayrıca hem kentli insanları hem de kırsal bölge insanlarını korumak için bir yedek ordu planlamaya başladı.[39][41]
13 Ocak 1909’da 3. Ordu’ya bağlı Selânik Redif Fırkası’nın Kurmay Başkanı oldu ve 13 Nisan 1909’da Meşrutiyet’e karşı 3. Ordu’ya bağlı Taşkışla’da konuşlanmış 2. ve 4. Avcı Taburları’nın isyanıyla başlayan, diğer birliklerin katılımıyla genişleyen 31 Mart Ayaklanması’nı bastırmak üzere Selânik ve Edirne’den yola çıkarak Mirliva Mahmut Şevket Paşa komutasında 19 Nisan 1909’da İstanbul’a girecek olan Hareket Ordusu’na bağlı birinci kademe birliklerinin kurmay başkanı oldu. Daha sonra 3. Ordu Kurmaylığı, 3. Ordu Subay Talimgâhı Komutanlığı, 5. Kolordu Kurmaylığı, 38. Piyade Alayı Komutanlığı görevlerinde bulundu.[35][39]
Stuart Kline’ın Türk Havacılık Kronolojisi kitabına göre[42], Mustafa Kemal, 1910 yılında Fransa’da düzenlenen Picardie Manevraları’na katıldı. Burada yeni üretilen uçakların deneme uçuşuları yapılıyordu. Ali Rıza Paşa, bu uçuşlardan birine katılmak isteyen Mustafa Kemal’i önledi. Ve akabinde uçuş yapan o uçak dönüş esnasında yere çakıldı.[43] Bazı kaynaklar tarafından, bu hikâyeye dayanarak Atatürk’ün uçağa binmekten korktuğu iddia edilse de kitabın yazarı Kline, Atatürk’ün olaydan sonra 3 defa uçağa bindiğinden bahseder.[44]
Mustafa Kemal, dönüşünün ardından 27 Eylül 1911’de İstanbul’da Genelkurmay Karargâhı’nda görev aldı.[45]
Trablusgarp Savaşı Ayrıca bakınız: Trablusgarp Savaşı
Trablusgarp Savaşı’nda, Mustafa Kemal İtalyanlar’ın Trablusgarp’a saldırısıyla 19 Eylül 1911’de başlayan Trablusgarp Savaşı’nda, 27 Kasım 1911’de Binbaşı[35] olan Mustafa Kemal, Binbaşı Enver Bey, Fuat (Bulca), Nuri (Conker) ve Binbaşı Fethi (Okyar) gibi diğer İttihatçı subaylarla birlikte 18 Aralık 1911’de hareket etti.[46] Mustafa Kemal ile grubu, Mısır’da Kahire[47] ve İskenderiye üzerinden Bingazi’ye gitti. 19 Ekimde İskenderiye’den yola çıktıktan bir süre sonra bir hastalık geçirdi.[48] 22 Aralık’ta Tobruk yakınında zafer kazandı. Derne’deki 16 – 17 Ocak 1912 taarruzunda gözünden yaralanıp bir ay hastanede tedavi gördü ve 6 Mart’ta Derne Komutanlığı’na getirildi.[49] Aynı yılın eylülünde başlayan barış görüşmelerine rağmen çatışmalar sürerken, Karadağ’ın 8 Ekim’de Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etmesi ve Balkan Savaşları’nın başlaması nedeniyle barışa razı olunmasıyla Mustafa Kemal ve diğer subaylar İstanbul’a geri döndüler.
Balkan Savaşları Ayrıca bakınız: Balkan Savaşları Balkan Savaşları başladığında Trablusgarp’ta görev yapan Derne Komutanı Mustafa Kemal ve Binbaşı Nuri Bey, bu savaşlarda görev almak istediler.[50] Mustafa Kemal, dönemin Osmanlı Harbiye Nezareti Enver Bey’in de izni ile 24 Ekim 1912’de Trablusgarp’tan ayrılmıştır.[50] 24 Kasım 1912’de karargâhı Bolayır’da bulunan Bahr-i Sefit Boğazı (Akdeniz Boğazı) Kuvayi Mürettebesi Harekât Şubesi Müdürlüğü’ne atandı.[51] Osmanlı ordusu burada general Stilian Georgiev Kovachev komutasındaki Bulgar 4. Ordusuna yenildi. Haziran 1913’de başlayan İkinci Balkan Savaşı’nda komutası altındaki birliklerle Dimetoka ve Edirne’ye girdi.
27 Ekim 1913’te Sofya askerî ataşeliğine atanarak yakın arkadaşı Sofya sefiri (elçisi) Fethi Bey (Okyar)’in altında çalıştı.[52] Ek görev olarak Belgrad ve Çetine askerî ataşeliğini de yürüttü.[52] Bu görevde iken 1 Mart 1914’te yarbaylığa (kaymakam) yükseldi.[52]
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Gənclər üçün Prezident mükafatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Muğan Bölməsninin Rəhbəri, şair-araşdırmacı Namiq Hacıheydərli Beynəlxalq Ədəbiyyat və Jurnalistika Akademiyasının 20 illik yubiley medalı ilə təltif olunub.
Azərbaycanlı şair Namiq Hacıheydərli özünün facebook səhifəsində zəhməti keçən hər kəsə, xüsusilə də UNESCO Beynəlxalq Mərkəzinə Akademiyanın rektoru, Ukraynanın Əməkdar jurnalisti cənab Vasiliy Tarçineçə Beynəlxalq əlaqələndirici Natalya xanım Dimitskayaya öz təşəkkürünü bildirib.
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi.
Dövlət Bayrağı Günü Prezident İlham Əliyevin 2009-cu il 17 noyabr tarixli “Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağı Gününün təsis edilməsi haqqında” Sərəncamı ilə təsis edilib. Həmin il dekabrın 4-də Milli Məclis noyabrın 9-nu Dövlət Bayrağı Günü kimi rəsmiləşdirib.
AZƏRTAC qürur mənbəyimiz, dövlət rəmzlərimizdən biri olan Dövlət Bayrağımızın tarixinə qısa nəzər salır.
Azərbaycanın Dövlət Bayrağı 1918-ci il noyabrın 9-da Cümhuriyyət Hökumətinin iclasında qəbul edilib. 1920-ci ilin aprelində Cümhuriyyətin süqutundan sonra endirilən üçrəngli bayrağımız 70 il sonra – 1990-cı il noyabrın 17-də Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədri Heydər Əliyevin təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə keçirilən sessiyanın qərarı ilə Naxçıvan Muxtar Respublikasında yenidən ucaldılıb. Bundan bir qədər sonra – 1991-ci il fevralın 5-də Azərbaycan Ali Sovetinin qərarına əsasən həmin üçrəngli bayraq Dövlət Bayrağı kimi qəbul olunub. Həmin il oktyabrın 18-də “Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyi haqqında” Konstitusiya Aktı ilə Azərbaycan Respublikası Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin varisi kimi onun dövlət rəmzlərini, o cümlədən Dövlət Bayrağını bərpa edib. 2004-cü il iyunun 8-də “Azərbaycan Respublikası Dövlət Bayrağının istifadəsi qaydaları haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə bu sahədə qanunvericilik bazası təkmilləşdirilib.
Nəhayət, 1991-ci il oktyabrın 18-də Azərbaycan dövlət müstəqilliyini elan etdi. Azərbaycan Respublikası Xalq Cümhuriyyətinin varisi kimi onun dövlət rəmzlərinə, o cümlədən Dövlət Bayrağına sahib çıxdı.
Ulu Öndər Heydər Əliyev Dövlət Bayrağımızı səciyyələndirərək deyirdi: “Azərbaycan Bayrağı, sadəcə, bayraq deyil. O, bizim dövlətçiliyimizin, müstəqilliyimizin rəmzidir. Bu, bizim müstəqil dövlətimizin rəmzidir. Ona görə də gərək hər bir Azərbaycan vətəndaşı, xüsusən gənc nəsil bunu dərk etsin, qiymətləndirsin”.
Bayraq millətimizin, dövlətimizin şərəf və ləyaqətinin ifadəsidir. Azərbaycan xalqının milli düşüncəsində bayrağa xüsusi münasibət tarix boyu özünü qabarıq göstərib, bayraq xalqımızın milli mövcudluq nişanəsi sayılıb. Bu gün hər bir azərbaycanlı Dövlət Bayrağına böyük hörmət və ehtiramla yanaşır.
Prezident İlham Əliyev hər zaman dövlət rəmzlərinə yüksək dəyər verir. Üçrəngli bayrağımızın müstəqil Azərbaycanın simvolu, xalqımızın qürur mənbəyi olduğunu vurğulayan dövlətimizin başçısı deyir: “Bizim bayrağımız qürur mənbəyimizdir. Bizim bayrağımız canımızdır, ürəyimizdir”.
Dövlət Bayrağı respublikamızın dövlət qurumlarının və diplomatik nümayəndəliklərinin binaları üzərində ucalır, mühüm beynəlxalq tədbirlər, mötəbər mərasimlər və məclislərlə yanaşı, irimiqyaslı ictimai-siyasi toplantılarda, mədəni tədbirlərdə və idman yarışlarında qaldırılaraq milli birliyi təcəssüm etdirir.
Bu gün Azərbaycanın Dövlət Bayrağı ölkəmizin bütün ərazisində qürurla dalğalanır. 2020-ci ildə Müzəffər Ali Baş Komandan, Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə şanlı Azərbaycan Ordusu işğal altındakı torpaqlarımızı düşmən işğalından qurtararaq ərazi bütövlüyümüzü bərpa edib. Azərbaycan əsgəri bayrağımızı 28 il həsrətində olduğumuz Cəbrayıl, Füzuli, Zəngilan, Qubadlı, Şuşa şəhərlərində, Hadrut, Mincivan, Ağbənd qəsəbələrində, Suqovuşanda, işğaldan azad olunmuş 200-dən çox kənddə ucaldıb. Dövlət Bayrağı Gününə ən böyük müjdə isə 2020-ci ildə verildi. Prezident İlham Əliyev 2020-ci il noyabrın 8-də – Dövlət Bayrağı Günü ərəfəsində üçrəngli bayrağımızın Şuşada ucaldıldığını xalqımıza bəyan etdi. Bundan sonra yüz minlərlə insan əllərində Azərbaycan Bayrağı küçələrə çıxaraq Şuşa Zəfərinin sevincini paylaşdı. Şuşanın 28 ildən sonra düşmən tapdağından qurtarılması Bayraq Günü ilə bir vaxta təsadüf etdi. Şuşaya bayrağımızın sancıldığı 2020-ci ilin 8 noyabr günü Azərbaycan tarixinə əbədi həkk olunacaq. Bu şanlı səhifəni tariximizə Azərbaycan Prezidenti, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyev yazdı.
Bu il sentyabrın 19-da rəşadətli Ordumuzun Qarabağda başlatdığı lokal xarakterli antiterror tədbirlərinin qısa müddətdə öz müsbət nəticəsini verməsi, qarşıya qoyulan hədəflərə cəmi 24 saatda nail olunması Azərbaycanın növbəti tarixi Qələbəsidir. Bu, bir daha göstərir ki, Azərbaycan regionda prosesləri diktə edən tərəfdir, sülh və sabitliyin əsas təminatçısıdır. Bu, eyni zamanda, Prezident İlham Əliyevin qətiyyəti, müdrik və uzaqgörən siyasətinin məntiqi nəticəsi, dövlətimizin başçısının ətrafında “dəmir yumruğ”a çevrilmiş xalqımızın daha bir tarixi Zəfəri oldu. Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində yerləşən Ermənistan silahlı qüvvələrinin birləşmələrinin, qeyri-qanuni erməni silahlı dəstələrinin silahı yerə qoyması, döyüş mövqelərindən və hərbi postlardan çıxması və tərk-silah olunması, separatçı rejimin özü-özünü buraxması, eyni zamanda, paralel şəkildə bütün silah-sursat və ağır texnikanın təhvil verilməsi ilə bütün ölkə ərazisində suveren hüquqlarımız tam və qəti şəkildə bərqərar oldu.
Daha bir tarixi an isə oktyabrın 15-də – dövlətimizin başçısı İlham Əliyevin Prezident seçilməsinin 20 illiyində yaşandı. Prezident İlham Əliyev Xankəndi, Ağdərə, Xocavənd, Xocalı şəhərlərində, Əsgəran qəsəbəsində Dövlət Bayrağımızı ucaltdı. Bu qürurverici hadisəni bütün Azərbaycan xalqı böyük sevinclə izlədi.
Noyabrın 8-də Xankəndi şəhərində Vətən müharibəsində əldə edilən Zəfərin üçüncü ildönümünə həsr olunan hərbi paradda Dövlət Bayrağımızın nümayiş etdirilməsi tariximizin şanlı səhifələrinə əbədi həkk olundu.
Bütün bu zəfərlər fonunda Azərbaycan xalqı cari il Dövlət Bayrağı Gününü tamam başqa əhvali-ruhiyyədə, böyük sevinc və qürurla qeyd edir.
Qeyd edək ki, müstəqil Azərbaycanın Dövlət Bayrağındakı üç rəngin ifadə etdiyi və XX əsrin əvvəllərindəki milli istiqlal ideologiyamızın üç təməl prinsipini təşkil edən “türkçülük, islamçılıq və müasirlik” formulunun müəllifi görkəmli Azərbaycan mütəfəkkiri Əli bəy Hüseynzadədir.
Zəfər Günü münasibətilə M.F.Axundzadə adına Azərbaycan Milli Kitabxanasının əməkdaşları tərəfindən “8 Noyabr – Şuşa şəhəri günü” adlı virtual sərgi hazırlanıb.
Kitabxanadan AZƏRTAC-a bildirilib ki, virtual sərgidə Şuşa şəhərinin Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı elan edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı, fotolar, dövri mətbuat səhifələrində Şuşa şəhəri haqqında dərc olunan məqalələr, Qarabağ zəfəri, Şuşa şəhərinin tarixi, mədəniyyəti haqqında Azərbaycan və digər dillərdə olan kitablar nümayiş olunub.
Virtual sərgi ilə tanış olmaq istəyənlər linkindən istifadə edə bilər.
Cəfər Cabbarlı adına Respublika Gənclər Kitabxanasının əməkdaşları şanlı tariximizin qürur səhifəsi 8 Noyabr – Zəfər Günü və Şuşa Şəhəri Günü ərəfəsində “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı – Şuşa” adlı elektron məlumat bazası hazırlayaraq istifadəçilərə təqdim edib.
Kitabxanadan AZƏRTAC-a bildirilib ki, elektron məlumat bazasında rəsmi sənədlər, Şuşa tarixinin xronologiyası, inzibati ərazi bölgüsü, tarixi-memarlıq abidələri, erməni qəsbkarlarının vandalizminə məruz qalan mədəniyyət, incəsənət nümunələri və bu gün həmin təhsil, mədəniyyət ocaqlarında aparılan bərpa-quruculuq işləri haqqında məlumatlar yer alır. Bazada görkəmli şəxsiyyətlərin Qarabağın incisi Şuşa şəhəri haqqında söylədikləri dəyərli fikirlər, mədəniyyət paytaxtı haqqında Azərbaycan və 10-dan çox xarici dildə qələmə alınan kitab, dövrü mətbuat materialları, musiqi nümunələri, izomateriallar təqdim edilir.
Elektron bazada Zəfər tarixinə, Prezident İlham Əliyevin Şuşa şəhərinə səfərlərinə, Şuşada keçirilən mədəniyyət tədbirlərinə həsr edilən bölmələr də mövcuddur. Məlumat bazasında Şuşa şəhərinin filmoqrafiyası, video və fotoqalereyası da təqdim edilir.
“Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı – Şuşa” adlı elektron məlumat bazası kitabxananın rəsmi saytında yerləşdirilib.
Cəfər Cabbarlı adına Respublika Gənclər Kitabxanasında 9 Noyabr – Azərbaycan Dövlət Bayrağı Günü ilə əlaqədar videomaterial hazırlanaraq izləyicilərə təqdim edilib.
Kitabxanadan AZƏRTAC-a bildirilib ki, materialda Azərbaycanın dövlət rəmzi bayrağımızın yaranma tarixi, inkişaf mərhələləri, onun üzərində olan rənglərin və simvolların mənası haqqında geniş məlumat verilir. Kitabxananın əməkdaşları tərəfindən hazırlanan materialda ümumi məlumatlarla yanaşı, Ümummilli Lider Heydər Əliyevin, Prezident İlham Əliyevin dövlət bayrağı haqqında söylədikləri dəyərli fikirlər, səs yazıları da öz əksini tapıb. Materialda 30 illik həsrətdən sonra işğaldan azad olunan əzəli Azərbaycan torpaqlarında, Zəfər Paradında vüqarla dalğalanan Azərbaycan Bayrağının görüntüləri də təqdim edilir.
Videomaterialda milli istiqlal şairi Əhməd Cavadın, Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadənin müəllifi olduqları və milli suverenliyin simvolu kimi ölkəmizin bütün vətəndaşları üçün müqəddəs dövlətçilik rəmzlərindən biri olan Azərbaycanın dövlət bayrağına həsr edilən şeirlərindən parçalar da yer alır. Bundan əlavə izləyicilər materiallarda Dövlət Bayrağı Meydanı və Dövlət Bayrağı Muzeyi haqda da maraqlı məlumatlar əldə edə bilərlər.
9 Noyabr – Azərbaycan Dövlət Bayrağı Günü ilə əlaqədar hazırlanan videomaterial kitabxananın rəsmi saytında yerləşdirilib.
Zəfər Günü münasibətilə M.F.Axundzadə adına Azərbaycan Milli Kitabxanasının əməkdaşları tərəfindən “8 Noyabr – Zəfər Günü” adlı virtual sərgi hazırlanıb.
Kitabxanadan AZƏRTAC-a bildirilib ki, virtual sərgidə Azərbaycan Respublikasında Zəfər Gününün təsis edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı, fotolar, mövzu ilə əlaqədar dövri mətbuat səhifələrində dərc olunan məqalələr, Zəfər Gününə və Vətən müharibəsi şəhidlərinə həsr olunan Azərbaycan və digər dillərdə olan kitablar nümayiş olunur.
Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi qeyri-hökumət təşkilatları üçün 2023-cü il üzrə qrant müsabiqəsini elan edir. Müsabiqənin əsas məqsədi Azərbaycan Respublikasının mədəniyyət siyasətini və prioritet sahələrini həyata keçirilməsinə dəstək olmaq üçün innovativ, dayanıqlı və çoxtərəfli əməkdaşlıqları özündə ehtiva edən, müasir dövrün çağırışlarına cavab verən layihələrin həyata keçirilməsi və bu prosesdə vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının rolunun artırılmasıdır.
Qrant müsabiqəsinin prioritet mövzuları:
Mədəni irsin qorunması və gələcək nəsillərə ötürülməsi (Azərbaycanın mədəni, ədəbi irsinin, incəsənət nümunələrinin və milli mənəvi dəyərlərin təbliği istiqamətində təşəbbüslər; Mədəniyyət sahəsində dövlət və özəl sektor arasında faydalı əməkdaşlığın qurulması üçün təşəbbüslər; Azərbaycan mədəniyyətinin təbliğində İKT imkanlarından istifadənin təşkil olunması üzrə təşəbbüslər; Ölkənin regionlarında yerləşən tarixi və mədəniyyət abidələrin innovativ yanaşma ilə məlumat bazalarının yaradılmasına dəstək verilməsi);
Mədəni və yaradıcı sənayelərin dəstəklənməsi (Mədəni və yaradıcısənayelərin inkişafı sahəsində dövlət-özəl sektor – vətəndaş cəmiyyəti əməkdaşlıq modellərinin yaradılmasını və sınaqdan keçirilməsini dəstəkləyən təşəbbüslər; Mədəni və yaradıcı sənayelərin rəqabətə dözümlülüyünün artırılması üçün kadr potensialının yüksəldilməsinə dəstək məqsədilə bacarıqların artırılması layihələri; Mədəni və yaradıcı sənayelərin inkişafı, investisiyaların cəlb olunması sahəsində qabaqcıl beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi və tətbiqi, müxtəlif növ tədbirlərin təşkili üzrə təşəbbüslər);
İşğaldan azad olunmuş ərazilərə mədəniyyətin qayıdışı (İKT imkanlarından istifadə etməklə işğaldan azad olunmuş ərazilərin mədəni irsi, işğal dövründə mədəni irsə dəymiş ziyan haqqında məlumatlandırıcı resursların yaradılması üzrə təşəbbüslər; Repatriasiyaya hazırlaşan gənclər və uşaqlar üçün işğaldan azad olunmuş ərazilərə işğaldan öncəki mədəni həyat haqqında məlumatlandırıcı layihələr; Beynəlxalq və yerli mediada Qarabağın və Zəngəzurun zəngin mədəni irsinin daha geniş tanıdılması məqsədilə təbliğat layihələri);
Mədəniyyət sahəsində könüllülüyün inkişafı (Mədəniyyəti həyat tərzinin ayrılmaz və zəruri parçası kimi təşviq etmək; Mədəniyyətin iqtisadi inkişafa töhfəsini gücləndirmək istiqamətində təşkil edilmiş layihələrdə iştirak; Mədəniyyətimizin müxtəlif sahələrinin və mədəni irsimizin tədqiqi, qorunması, inkişafı və təbliği istiqamətindəki fəaliyyətlərdə iştirak; İnsan və cəmiyyətin mədəni inkişafı ilə bağlı layihələrin təşkilində iştirak);
Qərbi Azərbaycanın tarixi-mədəni irsinin öyrənilməsi, tədqiqi, təbliği, arxiv irsinə dəstək;
Azərbaycan mədəniyyətinin beynəlxalq təşviqi (Azərbaycan mədəniyyətinin xarici kütləvi informasiya vasitələrində, sosial şəbəkələrdə, qlobal onlayn platformalarda və ensiklopedik resurslarda təmsil olunması əmsalının yüksəldilməsi üçün müasir dövrün tələblərinə uyğun mədəni-informasiya resurslarının yaradılması üzrə təşəbbüslər);
Mədəniyyət naminə sülh (Peace4Culture) (Sülhün mədəniyyətin inkişafında, mədəni irsin qorunmasıda əhəmiyyəti barədə layihələr; Müxtəlif mədəniyyətlər və ənənələrə qarşı tolerantlıq və anlayışın aşılanması; Bərabərlik və barışın təşviq edilməsi barədə təbliğat; Qəzəb, qərəz, nifrət, müxtəlif fobiyalar və mənfi ictimai təmayüllərin və ehkamların qarşılıqlı hörmətə və inama çevrilməsi mövzusunda təbliğat və layihələr);
İnsan və cəmiyyətin mədəni inkişafı (Mütaliə mədəniyyətinin inkişafı və stimullaşdırılması üçün fəaliyyətlər və çoxtərəfli əməkdaşlıqların qurulıması üzrə təşəbbüslər; Rəqəmsal kitabxana xidmətlərin yaradılması və ya təkmilləşdirilməsi; Uşaq və gənclərdə azərbaycanlı milli kimliyinin və mədəni dəyərlərin formalaşdırılması üzrə təşəbbüslər; Dövlət və mədəniyyət müəssisələrində çalışanların İKT və innovasiya sahəsində bilik və bacarıqlarının artırılması).
Qrant müsabiqəsinin iştirakçılarına verilən tələblər:
Müsabiqə iştirakçısı Azərbaycan Respublikasında dövlət qeydiyyatına alınmış qeyri-hökumət təşkilatı olmalıdır;
Müsabiqə iştirakçısı olan qeyri-hökumət təşkilatının mədəniyyət sahəsində layihələrin icrası və tədbirlərin təşkili ilə bağlı müvafiq təcrübəsi olmalıdır;
Müsabiqədə iştirak edən qeyri-hökumət təşkilatı aşağıdakı sənədləri təqdim etməlidir:
Dövlət qeydiyyatı haqqında şəhadətnaməsinin əslinin elektron surəti;
Dövlət Reyestrindən Çıxarışın əslinin elektron surəti;
Nizamnamənin əslinin elektron surəti;
Qanuni təmsilçinin şəxsiyyət vəsiqəsinin FİN kodu və əslinin elektron surəti;
Mədəniyyət Nazirliyindən əvvəllər qrant almış, lakin qrant müqaviləsinin yekunlaşmasına baxmayaraq müqavilə üzrə öhdəliklərini qrant müsabiqəsinin başlamasına qədər tam yerinə yetirməyən qeyri-hökumət təşkilatları müsabiqədə iştirak edə bilməz;
Eyni qeyri-hökumət təşkilatı tərəfindən qrant müsabiqəsinə birdən artıq layihə təqdim edilə bilməz.
Qrant müsabiqəsinə təqdim olunan layihə təkliflərinə verilən tələblər:
Layihə təklifinin müddəti minimum 2 ay, maksimum 6 ay müddəti əhatə etməklə, Azərbaycan Respublikasının ərazisində həyata keçirilməlidir;
Layihə təklifinin büdcəsi maksimum 15 000 (on beş min) manat təşkil etməlidir;
Qrant müsabiqəsinə təqdim olunmuş layihələrin məzmunu Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, “Tarix və mədəniyyət abidələrinin qorunması haqqında”, “Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı – Şuşa şəhəri haqqında”, “Nəşriyyat işi haqqında”, “Kinematoqrafiya haqqında”, “Teatr və teatr fəaliyyəti haqqında”, “Kitabxana işi haqqında”, “Muzeylər haqqında”, “Azərbaycan folkloru nümunələrinin hüquqi qorunması haqqında”, “Azərbaycan xalça sənətinin qorunması və inkişaf etdirilməsi haqqında”, “Media haqqında”, “Müəlliflik hüququ və əlaqəli hüquqlar haqqında”, “Təhsil haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunları, Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi və Azərbaycan Respublikasının qanunları və digər normativ hüquqi aktları ilə ziddiyyət təşkil etməməlidir.
Layihə təklifləri ilə bağlı əlavə tələblər:
Aşağıdakı prinsiplərə əsaslanan layihə təklifləri seçim prosesi zamanı əlavə üstünlük qazanacaq:
Regional əhatəlilik – Layihə təkliflərində yalnız Bakı şəhəri və Abşeron rayonu ilə kifayətlənməməli, Azərbaycanın digər şəhər və rayonlarını da əhatə etməlidir.
Çoxtərəfli əməkdaşlıq – Layihə təkliflərində mütəxəssislərin cəlb edilməsi nəzərə alınmalı, mərkəzi və yerli səviyyədə dövlət qurumları ilə sıx əməkdaşlıq və tərəfdaşlıq şəklində layihələri həyata keçirməlidirlər. Müvafiq olduğu hallarda özəl sektor və maraq qrupları cəlb edilməlidir.
İnnovativlik – Layihə təklifləri yeni, indiyədək istifadə olunmayan mexanizmlər və metodologiya əsasında qurulmalıdır. Xüsusilə, inkişaf etmiş ölkələrdə sınaqdan keçirilmiş informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının yaratdığı imkanların istifadəsinə üstünlük verilməlidir.
Müxtəliflik və İnklüzivlik – Layihə təkliflərində sağlamlıq imkanları məhdud, risk qruplarında və sosial müdafiəyə ehtiyacı olan şəxslərin, gənclərin, qadınların iştirakçılığının təmin olunması ilə bağlı konkret yanaşmalar öz əksini tapmalıdır.
Davamlılıq – Layihə təkliflərinin hazırlanması zamanı nəzərdə tutulan nəticələrin davamlılığı mütləq nəzərə alınmalı və bu meyarın necə qarşılandığı dəqiq və aydın şəkildə layihə təklifində göstərilməlidir.
Müsabiqəyə müraciət üçün son tarix: 23 noyabr 2023-cü il
Sənədlərin qəbulu grants.culture.az veb-səhifəsi üzərindən elektron formada həyata keçirilir
Müsabiqəyə müraciət üçün tələb olunan sənəd formaları:
Layihə təklifi forması
İcra planı forması
Xərclər smetası forması
Qrant müsabiqəsi ilə bağlı suallarla projects@culture.gov.az elektron ünvanına və ya Mədəniyyət Nazirliyin qaynar xəttinə (Tel: 147) müraciət etmək mümkündür.
Elə hadisələr var ki, tarixə qızıl hərflərlə yazılır. Minilliklər keçsə belə bu tarix dəyişilməz olaraq qalır. 2020-ci il noyabrın 8-i də Azərbaycan xalqı üçün belə tarixi günlərdəndir. 44 gün davam edən və 30 illik torpaq həsrətinə son qoyan İkinci Qarabağ müharibəsində qazandığımız tarixi qələbə artıq 3 ildir ki, ölkəmizdə Zəfər Günü kimi qeyd olunur. Xalqımız misilsiz qələbə sevinci, yüksək qürur, fərəh hissləri yaşadan bu əlamətdar tarixi gün ölkəmizin hər yerində silsilə tədbirlərlə qeyd olunur. Sözsüz ki, Azərbaycan teatrları da bu əlamətdar günə öz töhfələrini verməyə çalışır.
AZƏRTAC xəbər verir ki, bayram ərəfəsində sənət ocaqlarımızda bir-birindən maraqlı tamaşalar təqdim olunacaq.
Qarabağın tarixindən bəhs edən “Qarabağnamə”
Akademik Milli Dram Teatrında noyabrın 8-də İlyas Əfəndiyevin “Hökmdar və qızı” pyesi əsasında hazırlanmış “Qarabağnamə” tamaşası təqdim olunacaq. Səhnə əsərində XVIII əsrdə Qarabağ xanlığının mərkəzi olan Şuşada baş vermiş tarixi hadisələrdən bəhs olunur. Tamaşanın quruluşçu rejissoru Xalq artisti Mərahim Fərzəlibəyovdur. Səhnə əsərində rolları Xalq artistləri Kazım Abdullayev, Firəngiz Mütəllimova, Rafiq Əzimov, Hacı İsmayılov, Əli Nurzadə, Əməkdar artistlər Elşən Rüstəmov, Məsmə Ağaverdiyeva, Kazım Həsənquliyev, Elxan Quliyev, Elşən Cəbrayılov, Elnar Qarayev, aktyorlar İlyas Əhmədov, Ramin Şıxəliyev, Nigar Güləhmədova, Ləman İmanova, Cavidan Novruz, Firuzə Balayeva, Nəzrin Abdullayeva, Məhsəti Tahirzadə, Corc Qafarov və Tural İbrahimov ifa edəcək.
Tamaşanın quruluşçu rəssamı İsmayıl Məmmədov, geyim rəssamı Aygün Mahmudova, işıq üzrə rəssamı Rafael Həsənov, musiqi tərtibatçısı Həmid Kazımzadədir. Tamaşada Xalq artistləri Polad Bülbüloğlu və Vasif Adıgözəlovun əsərlərindən istifadə olunacaq.
Eyni zamanda teatrda Zəfər Musiqi və Teatr Festivalı Çərçivəsində Konsert proqramı təşkil olunacaq. Ü.Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestrinin müşayiəti ilə təşkil olunan konsert proqramının dirijoru Mustafa Mehmandarovdur. Azərbaycan Dövlət Xor Kapellasının bədii rəhbəri Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti Gülbacı İmanovadır. Konsertin solistləri Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti Azər Zeynalov, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar artisti Tural Ağasıyev və Rauf Məmmədzadədir. Proqramda Azərbaycan bəstəkarlarının əsərləri səslənəcək.
“Yarımçıq qalmış” və “Balaca kişilər”
“Biz sizi unuda bilmərik. Sizin təmiz, cəsarətli ruhunuzu, işıqlı üzünüzü, sizin yarımçıq qalan arzularınızı… Biz sizi hər zaman xatırlayacağıq”- şəhid oğlunun məzarı üzərində çarəsiz ananın,atanın söylədiyi bu təsirli cümlələr Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrında nümayiş olunacaq “Yarımçıq qalmış” tamaşasındandır. 2016-cı ildə dörd günlük Aprel döyüşlərində şəhid olan Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Akademiyasının “heykəltəraşlıq” fakültəsinin məzunu Samir Kaçayevin xatirəsinə həsr olunmuş tamaşa Yefim Abramov və Leyla Bəyimin “Xəyalpərvər oğlanlar” əsəri əsasında Xalq artisti, mərhum rejissor Vaqif Əsədov tərəfindən hazırlanıb. Dörd günlük müharibə dörd ildən sonrakı 44 günlük müharibənin təməlini qoymaqla, böyük Zəfərimizin başlanğıcı olub. Bizim Qələbəmiz yarım qalmış xəyallar, arzular və böyük itkilər hesabına qəhrəmanlıq salnaməmizin ən gözəl səhifələrindən birinə çevrilib.
Tamaşada rolları Əməkdar artistlər Leyli Vəliyeva, Elnur Bəhramxan, aktyorlar Bəhram Əliheydər, Asya Atakişiyeva, Vahid Orucoğlu, Nuriyə Əliyeva, Aygün Fətullayeva, Xəyalə Qasımova, Gülbəniz Lətifova, Ramil Məmmədov, Elgün Yəhyayev, Mirzə Ağa Mirzəyev, Ramiq Nəsirov, Tahir İsmayılov, Xaliq Bəkirov ifa edir.
Gənc Tamaşaçılar Teatrında nümayiş olunacaq növbəti tamaşa isə yazıçı-dramaturq İlqar Fəhminin eyniadlı əsəri əsasında hazırlanan “Balaca kişilər” tamaşası İkinci Qarabağ müharibəsində baş verən real hadisələri əks etdirir. Əsərin ideyası xalqın şücaətindən, onların müharibənin fonunda qəhrəmana çevrilə bilmə bacarıqlarından bəhs edir. Quruluşçu rejissoru Əməkdar artist Nicat Kazımov olan 44 günlük savaş və qələbəmizə ithaf olunan tamaşa vətənpərvərlik, insani dəyərlərin qorunması ilə yanaşı, həm də hər bir vətəndaşın istənilən vəziyyətdə torpağa bağlılığını, mənəvi və bəşəri dəyərlərə sadiqliyini təcəssüm etdirir. Tamaşanın quruluşçu rəssamı Vüsal Rahimdir. Döyüş və fəndlərin quruluşu İsa Əsədova, musiqi tərtibatı Zaur Rəşidova aiddir.
Şuşa Teatrının təqdimatında “Dəmir Yumruq”
Şuşa Dövlət Musiqili Dram Teatrı Zəfər Günündə “Dəmir Yumruq” adlı ədəbi-bədii kompozisiya ilə çıxış edəcək. Qələbə ruhlu şeirlərdən ibarət olan kompozisiyada bir sıra tanınmış şairlərin şeirləri ilə yanaşı, teatrın redaktorlarının yazdığı şeirlər də səsləndiriləcək. Tədbirdəki əsas qayə inkişaf etməkdə olan gənc nəsilə fəxarət hissini aşılamaq və eyni zamanda dövlətçilik ənənələrinin təbliğ etməkdir.
Şəhidlərin əziz xatirəsinə həsr olunan “Yeddi nar çubuğu”
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi 2-ci Qarabağ Müharibəsində əldə olunmuş zəfərin 3-cü ildönümü ilə əlaqədar olaraq zəfər həftəsi adlı Musiqi- İncəsənət festivalı keçirir. Bu çərçivədə Kukla Teatrı noyabrın 8-də Vətən müharibəsi şəhidlərinin əziz xatirəsinə həsr olunan “Yeddi nar çubuğu” tamaşasını hazırlayıb. Azərbaycan xalq nağılının motivləri əsasında hazırlanan tamaşanın saat 12:00 seansı yalnız şəhid övladları üçün təşkil olunub. Tamaşanın səhnələşdirmə və mahnı mətnlərinin müəllifi publisist Zülfüqar Rüfətoğludur.
Pyes müəllifinin konflikt yaratması, məramı qüvvətləndirən hadisələr keçidini qurması və ən əsası vahid məqsədə – tamaşaçını nağılın mahiyyətindəki birliyə, bərabərliyə səsləyən ideyasını ustalıqla obrazlar və mizanlar üzrə bölüşdürməsi tamaşanın ümumi tempini yüksək saxlaya bilir.
“Bir nəfəs qədər” yaxın olanlar
44 günlük Vətən müharibəsində canından keçən şəhidlərimizə, yaralanmış qazilərimizə, bu ağrını yaşayan əsgər övladlarına və zəfərimizin əsas simasına çevrilən analarımıza həsr olunan “Bir nəfəs qədər” tamaşası Azərbaycan Dövlət Akademik Musiqili Teatrda Samir Qulamovun eyniadlı pyesi əsasında səhnəyə qoyulub.
Tamaşanın ideya müəllifi və bədii rəhbəri Əməkdar incəsənət xadimi, fəlsəfə doktoru Əliqismət Lalayevdir. Tamaşada Fikrət Əmirovun musiqisindən, həmçinin, Prezident təqaüdçüsü, gənc pianoçu Kamil Həsənovun fortepiano musiqisindən istifadə edilib.
Səhnə əsərinin quruluşçu rejissoru Samir Qulamov, quruluşçu dirijoru və musiqi tərtibatçısı Əməkdar incəsənət xadimi Fəxrəddin Atayev, quruluşçu rəssamı Vüsal Rəhim, quruluşçu baletmeysteri Əməkdar artist Leyla Ağayeva, konsertmeysteri Kamil Həsənov, rejissor assistentləri Sevinc Məmmədova və Əmrah Dadaşovdur.
Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin Dubay şəhərində noyabrın 1-dən 5-dək “Sea Breeze Resort”un əsas tərəfdaş qismində çıxış etdiyi “Best Music Fest” musiqi festivalı keçirilib. Tədbirin üçüncü günündə səhnədə EMIN, Jony (Cavid Hüseynli), Bahh Tee (Bəxtiyar Əliyev) və gənc ifaçı Tüken (Türken Salmanova) çıxış ediblər.
Musiqi Festivalı Dubayın məşhur «Madinat Jumeirah Dubai” kurort kompleksində keçirilib. “Best Music Fest” beş gün ərzində davam edən məşhur hitlər, eksklüziv yeniliklər və sevimli mahnılar bayramıdır. Burada Azərbaycan ifaçılarının çıxışları xüsusi maraqla qarşılanıb.
Bununla yanaşı, festival çərçivəsində “Sea Breeze Resort” pavilyonu “Caspian Dream Liner” layihəsini təqdim edib. Bir neçə ay davam edən “Best Music Fest” musiqi festivalının təşkilatçısı qismində “Russkaya mediaqruppa” və “Be in Music” çıxış ediblər.
Argentinanın populyar “Poemas del Alma” ədəbiyyat portalı Dövlət Tərcümə Mərkəzinin “Azərbaycan ədəbiyyatı beynəlxalq virtual aləmdə” layihəsi çərçivəsində Azərbaycanın Xalq şairi Məmməd Arazın ispan dilinə tərcümə edilmiş “Dünya sənin, dünya mənim…”, “Əlvida, dağlar!”, “Azərbaycan – dünyam mənim” şeirlərinin dərcinə başlayıb.
Dövlət Tərcümə Mərkəzindən AZƏRTAC-a bildirilib ki, şairin yaradıcılığı haqqında məlumatla təqdim olunan şeirlərin ispan dilinə tərcümə müəllifləri – İspaniya filoloqları Raul Poggi Alexandro, Eva Kontreras və ispan dili mütəxəssisləri Tutuxanım Yunusova və Aysel Əliyevadır.
Azərbaycanın Xalq şairi Məmməd Araz “İstiqlal” ordeni, Əməkdar mədəniyyət işçisi, Dövlət mükafatı laureatı kimi fəxri adlara layiq görülüb.
Qeyd edək ki, geniş oxucu auditoriyası tərəfindən izlənilən “Poemas del Alma” portalı səhifələrində mütəmadi olaraq Aleksandr Puşkin, Aleksandr Düma, Xorxe Luis Borxes, Anna Axmatova, Marina Svetayeva, Xulio Kortasar, Alberto Moravia kimi dünyaşöhrətli yazıçı və şairlərin yaradıcılığına yer ayırır.
Noyabrın 6-da Beynəlxalq Muğam Mərkəzində XIV–XV əsrlərin görkəmli Azərbaycan alimi, musiqiçisi, müğənnisi, şairi, xəttatı Əbdülqadir Marağayinin 670 illiyinə həsr olunmuş tədbir keçiriləcək.
AZƏRTAC xəbər verir ki, tədbir Azərbaycan Musiqi Mədəniyyəti Dövlət Muzeyi ilə birgə təşkil edilir.
Tədbirdə Əməkdar incəsənət xadimi, AMEA-nın Memarlıq və İncəsənət İnstitutunun Azərbaycan musiqi tarixi və nəzəriyyəsi şöbəsinin aparıcı elmi işçisi, sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktoru Sürəya Ağayeva Ə.Marağayinin yaradıcılığı mövzusunda məruzə ilə çıxış etdikdən sonra Qədim Musiqi Alətləri Ansamblının (bədii rəhbər Xalq artisti Munis Şərifov) konsert proqramı təqdim olunacaq.
Xəbər verdiyimiz kimi, noyabrın 3-də mədəniyyət naziri Adil Kərimli Tərtər rayon Heydər Əliyev Mərkəzində vətəndaşları qəbul edib.
Qəbuldan sonra nazir Naftalan şəhərinə səfər edib, şəhərdəki bir sıra mədəniyyət müəssisələrinin fəaliyyəti ilə tanış olub.
Əvvəlcə Naftalan şəhər Heydər Əliyev Mərkəzinə baş çəkilib. Mədəniyyət ocağının tarixi, maddi-texniki imkanları və cari vəziyyəti ilə bağlı məlumat verilib.
Daha sonra Naftalan Şəhər Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyi, Mədəniyyət Mərkəzi və Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin (MKS) Mərkəzi Kitabxanasına baxış keçirilib. Müəssisələrdə mövcud olan problemlərin aradan qaldırılması, fəaliyyətin səmərəli təşkili ilə bağlı müvafiq tapşırıq və tövsiyələr verilib.
Nazir son olaraq Naftalan şəhər Uşaq musiqi məktəbində olub, müəllim və şagird kollektivi ilə görüşüb. Təhsil ocağında istedadlı, yaradıcı potensiallı uşaqların bacarıqlarının qiymətləndirilməsi və tanıdılmasının vacibliyi diqqətə çatdırılıb.
Mərkəzi icra hakimiyyəti orqanları və digər idarəetmə qurumları rəhbərlərinin şəhər və rayonlarda vətəndaşların qəbulu cədvəlinə əsasən, mədəniyyət naziri Adil Kərimli noyabrın 3-də Tərtər şəhərində qəbul keçirib.
Qəbuldan əvvəl nazir və Tərtər Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Müstəqim Məmmədov Ümummilli lider Heydər Əliyevin Tərtər şəhərinin mərkəzi meydanında ucaldılmış abidəsi önünə gül dəstələri qoyaraq xatirəsini ehtiramla yad ediblər.
Tərtər rayon Heydər Əliyev Mərkəzində keçirilən qəbulda əsasən Tərtər, Ağcabədi, Ağdam, Bərdə, Füzuli, Xocalı və digər rayonlardan olan vətəndaşlar iştirak ediblər.
Mədəniyyət Nazirliyinin məsul əməkdaşlarının da iştirakı ilə keçirilən görüşdə vətəndaşların müxtəlif mövzularda müraciətləri dinlənilib. Müraciətlər əsasən işlə təmin olunma, şəhidin adının əbədiləşdirilməsi, Qarabağ bölgəsində rəqs və xalçaçılıq sənətlərinin inkişafı və digər məsələlərlə bağlı olub.
Nazir vətəndaşları ayrı-ayrılıqda dinləyib, müraciətlərin araşdırılması və qanunvericiliyə uyğun həlli barədə müvafiq tapşırıqlar verib.
Görüşdə iştirak edən şəhid ailələrinin üzvləri və qazilərin qaldırdıqları məsələlərə daha həssaslıqla yanaşılması, obyektiv baxılması məqsədilə hər bir müraciət qeydiyyata alınaraq nəzarətə götürülüb.
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə 11-15 noyabr 2023-cü il tarixində Bakı Ekspo Mərkəzində Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunan 9-cu Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisi (Baku International Book Fair 2023) keçiriləcək.
Tədbirdə iştirak üçün 11 ölkədən 30-dan çox xarici təşkilat, 109 yerli nəşriyyat-poliqrafiya və kitab sənəti ilə əlaqəli müəssisə qeydiyyatdan keçib. Sərginin Təşkilat Komitəsində 30-dan çox xarici və yerli təşkilatın iştirak müraciəti nəzərdən keçirilir.
Sərgidə Azərbaycanın xalq yazıçıları və şairləri, tanınmış gənc yazarlar və məşhur xarici yazıçılar və aktyorlar iştirak edəcəklər.
Tədbir çərçivəsində uşaqlar və böyüklər üçün master klaslar, inklüzivlik və digər aktual mövzular üzrə kitab təqdimatları, imza günləri, konfranslar, simpoziumlar, qiraət və musiqi saatları və kitab sənayesi sektorunun subyektləri arasında əməkdaşlıq platformaları təşkil ediləcək.
Sərgi müddətində müxtəlif formatda 220-dən çox tədbirin təşkili nəzərdə tutulur.
Sərginin fəxri qonaq ölkəsi Rusiya Federasiyasıdır. Fəxri qonaq ölkənin kitab sənətinin və ədəbi-mədəni irsinin nümayişi məqsədilə Rusiya Federasiyası tərəfindən sərgi salonunda və bir sıra mədəniyyət müəssisələrimizdə müxtəlif formatda silsilə tədbirlər keçiriləcək. Həmçinin, Rusiyanın tanınmış yazarları, tarixçiləri və elm adamları sərgidə iştirak edəcəklər.
Eyni zamanda Türkiyə Respublikası görkəmli yazarları, elm adamları, tanınmış aktyorları və xüsusi tədbirlər proqramı ilə sərgidə təmsil olunacaq.
Ziyarətçilərin “Elmlər Akademiyası”, “28 May” və “Koroğlu” metrostansiyalarından Bakı Ekspo Mərkəzinə xüsusi avtobuslar vasitəsilə ödənişsiz gediş-gəlişi təmin ediləcək.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 119-cu maddəsinin səkkizinci abzasını rəhbər tutaraq, Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin “Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri” Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti ilə razılaşdırılmış təklifinə əsasən Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti qərara alır:
1. “Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri” Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin Səsyazma Evində fəaliyyət göstərən Niyazi adına Dövlət Simfonik Orkestri ştat vahidləri ilə birlikdə Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin tabeliyindəki Heydər Əliyev Sarayına, Səid Rüstəmov adına Xalq Çalğı Alətləri Orkestri və Cahangir Cahangirov adına Xor ştat vahidləri ilə birlikdə Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin tabeliyindəki Beynəlxalq Muğam Mərkəzinə verilsin.
2. Bu Qərarın 1-ci hissəsinə əsasən həmin kollektivlərin cari ildə maliyyələşdirilməsi Azərbaycan Respublikasının 2023-cü il dövlət büdcəsindən “Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri” Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinə ayrılan maliyyə yardımının strukturunda həmin musiqi kollektivlərinin maliyyələşdirilməsi üçün nəzərdə tutulmuş hədd çərçivəsində Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin sifarişi əsasında həyata keçirilsin.
3. Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi və Azərbaycan Respublikasının Maliyyə Nazirliyi Azərbaycan Respublikasının 2024-cü il və sonrakı üç il üçün dövlət büdcəsi layihəsinin tərtibi zamanı aparılan islahatları nəzərə alsınlar və bu Qərardan irəli gələn digər məsələləri həll etsinlər.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Gənclər üçün Prezident mükafatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının BAKI Bürosunun Rəhbəri Arzu Hüseynin “İndi həsrətinlə nəfəs-nəfəsəm” adlı şeiri Bakı şəhərində fəaliyyət göstərən “Türkay” aylıq ədəbiyyat dərgisinin 3-cü yeni sayında işıq üzü görüb.
“Şirvannəşr” tərəfindən Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası (AMEA) Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun əməkdaşı, yazıçı-publisist Ədalət Rəsulovanın “Məqalələr toplusu” adlı yeni kitabı işıq üzü görüb.
Kitabın naşiri Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, şair-publisist Qəşəm İSABƏYLİDİR. Kitabın üz qabığının rəssamı isə təcrübəli mütəxəssis, peşəkar rəssam Zahid MƏMMƏDOVdur.
Kitabın tərtibatçısı Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidmətinin rəhbəri, “Kümbet” və “Usare” dərgilərinin Azərbaycan təmsilçisi, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü Kamran Murquzovdur.
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi.
Yeni nəsil Azərbaycan gəncliyinin istedadlı nümayəndəsi, Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi İdarə Heyətinin sədri, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, Azərbaycan Respublikasının Gənclər və İdman Nazirliyi yanında İctimai Şuranın katibi, gənc yazar İntiqam Yaşarın “Adını çəkirəm” adlı yeni şeirlər kitabı nəşrə hazırlanır.
Kitab müəllifin oxucuları ilə sayca beşinci görüşüdür. Kitabda müxtəlif illərdə qələmə alınan şeirlər yer alıb.
Ədəbiyyat camesi tərəfindən rəğbətlə qarşılanacağına ümid edirik.
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi.
Hansı yerin küləyinə üşüdün, hansı yerin soyuğu var canında? Xəyallarım çox da sənə sarılıb, Nə yazıq ki, mən deyiləm yanında.
Düşünürəm hansı işə yarayır Əllərini isitmirsə nəfəsim. Sən gələndən, sən hopandan ömrümə Nə sükutum sənsiz olur, nə səsim.
Sən demişəm, sən deyəcəm hər nəfəs Bir gün əgər qalmasam da yadında. Bircə bunu unutmazsan ömürlük, Mən özümü tapmış idim adında.
Bəlkə də bir bəhanədir, yalandır, Gözlərində nəfəs dərib dayanmaq. Ölüm kimi kabus olur, biləsən, Gedişinə zərrə qədər inanmaq.
Hansı yerin küləyinə üşüdün hansı yerin soyuğu var canında. Xəyallarım çox da sənə sarılıb, Nə yazıq ki, mən deyiləm yanında.
Mən çıxıb getməyə bir küçə tapsam
Mən çıxıb getməyə bir küçə tapsam, Mən çıxıb getməyə bir kimsəsizlik, Mən çıxıb getməyə bir ada tapsam Bir boş ada! Nə ağacı olsun, nə daşı olsun!
Mən çıxıb getməyə bircə yol tapsam, Mən çıxıb getməyə bir azca da güc. Mən çıxıb getməyə ən uzaqları! Kimsənin olmayan uzaqlar! Nə bir iz buraxım, nə geri baxım.
Mən çıxıb getməyə qərarlı olsam, Mən çıxıb getməyə yır-yığış etsəm. Mən çıxıb getməyə həyətə çıxsam. Əllərim qoynumda qəfil titrəsə! Hər şeyi o köhnə evdə unutsam! Hər şeyə yenidən başlamaq olar!
* * *
Mən gülə bilmirəm, bilmirəm. Buludları qərarsız səmanın altında. Bəli, mən bir az da bədbin adamam. Amma, amma adam kimi adamam. Günah məndə deyil. Misalçün, dünən sevgilimin şəklinə baxırdım, içim sızladı. Sevgilimi görmədim. Küçənin tinində süpürgəçi qadın gördüm. Söykəndiyi süpürgədən kiçik. Yeganə dayağına söykənmişdi…
Saçlarına söykənib səni sevmək olar ölüncə,
Toxunma o saçlara, toxunma ölüm gəlincə. Mən həyata gələn adamların ən sonuncu dərd çəkəni, Dərdi dəbdən salanıyam, sevən də çoxdu, sevməyən də məni. İndi uzaqlar ən yaxın mənzildi unudulmağa, İndi yaxınlar ən qorxulu uzaqlıqdı mənimçün. Qınama, çox şey oldu. Qınama heç nə olmadı.
* * *
Bütün təsəllilər ən pis söyüş kimi səsləndikdə, Anlayırsan ki, nəfəsin divarı əridə bilməz. Əllərin uzaqbaşı səfeh yumruğu olar… Gözlərin yumulub-açıldıqca qatı duman bürüyər bütün uzaqları. Ağ kağızlar yazılar-bükülər, yazılar-bükülər. Sətir-sətir için əriyib gedər. Əriyər tökülər. Ürəyin sol tərəfini bəyənməz… Hədər…hədər…hədər…
* * *
Bozumtul hava, qağayılar və saçların… Günəş gizləndi… Günəşi istəmirik… Sadəcə qağayılar qanad çalsın, Sevgi ritmləri ilə. Saçlarını sərin meh üz-gözümə dağıtsın, Sahil boyu bütün addımlar ayrılıqlara meydan oxusun, Bütün gəlib keçənlər barmaq-barmağa, nəfəs-nəfəsə. Gözlərim dənizlə gözlərin arasında lövbər salsın, Ağ əllərin ağ qağayılara saçlarıma qonmaq cəsarəti versin, Başın köksümə sıxıldıqca fit verən gəmini bu oyunun hakimi bilək. Getmə, dayan! Dəniz vağzalı, dəmir yolu vağzalından daha hüznlüdür…
* * *
Gecələr dözülməz olur, Sənsizliyin qalın kölgəsində. Ümidlərin ayaq ucunda keşik çəkirəm, adam. Gecələr bir az da dərin olur, Gecələr bir az da sükut qışqırır sənsizliyin üstünə, Saçlarına dəniz mehi toxunsaydı, Əllərimi köməyə çağırardınmı? Susuram ən böyük həqiqətin qarşısında, Susuram səndən uzaqlığın bir küncündə, Tənha adalar kimiyəm bu soyuq günlərdə, Gözlərim bir ağ yelkənli gəmi gözləməsə də, Ağ əllərini tutmaq üçün özümdən uzaqlaşıram.
* * *
O qadını saçlarından yaşamaq istəyirəm bu payız sükutunda. O qadını əllərim divanə kimi oxşasın istəyirəm. Mən həqiqətə təslim olmamışam, Mən həqiqətə belə üsyankaram. Vaxtımın çoxunu dalğalara uduzsam da, Yenə də ayağım dənizdən kəsilmir. Yenə də tələsirəm kimsəsizliyimə, Ömrünü uduzmuş adamların vaxtı az olur, Bağışla, sağollaşmalıyıq… dənizi tək qoya bilmərəm.
* * *
Ömrümüzü ayaqaltı edənlər, ömrümüzü başdaşı kimi əzizləyəcəklər. Bircə öldüyümüz günü gözləyin. Hərəkətsiz gəmilər dənizə yükdür, dost. Bu dünyada hamı gözlərini Tanrının əllərinə dikib. Görünməz əlləri daha güclü bilirlər. Yorğun kölgələrimiz səkilərdə can verir. Yorğun gözlərimiz də şəkillərdə süst düşüb. Bircə bulud da yoxdur çəkilək altda susaq… Bu ömrün qabağında susmamağa səbəb yox…
* * *
“Gözlərin ayağının altını seçmir” deyənlərə anlada bilmədim, Anlada bilmədim ayaqlarıma dolaşan kabusa baxa bilmədiyimi. Hər yerdə qınandım, Hər yerdə özgə oldum. Ürəyimin ən yüksək yerlərindəki buzlar da əridi, ürəyimə od düşəndə. Bütün dayanacaqlarda ağrılar qalaqlanmış. Bütün avtobuslardakı sərnişinlərin bir gözü arxada. Övladını yetimlər evində qoyub gedən atalar kimi. Hamı yalan danışır. Hamı tezliklə dönəcəm deyir… Amma bütün biletlər birtərəflidir…
Vaxtilə BDU-nun Şərqşünaslıq fakültəsini bitirən Gövhər artıq iyirmi il idi çalışırdı. Belə ki, institutun müdiri Bilal Qüdrətzadə onun işindən çox razı idi. Çünki vaxtında işinə gələn, heç vaxt işdən yayınmayan, öz işini hamıdan yaxşı bacaran, eyni zamanda səliqə-sahmanı ilə ordakıları heyrətləndirən Gövhər həm direktor Bilal Qüdrətzadənin, həm də ümumiyyətlə bütün heyətin daim üzünü ağ etmişdi. İnstituta vaxtaşırı müxtəlif ərəb ölkələrindən təşrif gətirən ərəb alimlərlə, yazıçı-şairlərlə ərəbcə sərbəst danışan, çox zaman da müdiri Bilal Qüdrətzadə ilə onların arasında dilmanclıq eləyən Gövhər xanım qonaqların da daim ehtiramını qazanmış, onun haqqında olduqca xoş sözlər deməyinə həm öz ədəb-ərkanı, mədəniyyətilə nail olmuşdu. Bu səbəbdən də dəfələrlə mükafatlar almış, medallarla təltif olunmuşdu. Gövhərin bu qədər işgüzarlığının, zəhmətkeşliyinin səbəbi həm də onda idi ki, o, öz işini çox sevirdi, işinə çox bağlı idi. Əgər onu işindən ayırsaydılar, bəlkə də, bağrı çatlayardı.
Gövhər xanımın həyat yoldaşı Sərdar ali dərəcəli sürücü idi. Əvvəllər marşrut avtobusu sürən Sərdar artıq on il idi ki, ölkədə çox tanınmış biznesmenlərdən biri Şamil bəyin sürücüsüydü və öz patronundan çox razıydı. Şamil bəy səxavətli, gülərüz, mehriban bir adam idi. Kimsənin ürəyini qırmaz, hamını özündən razı salmağa çalışardı. Şamil bəy Sərdarın həyat yoldaşı Gövhərə də hüsn-rəğbət bəsləyir, Sərdar evdə olarkən onunla telefon əlaqəsi saxlayarkən hökmən Gövhər xanımın da kefini soruşur, bir sıxıntısı varsa mütləq deyin, qardaşınız imkan daxilində sizə kömək eləsin, – deyirdi.
İndi isə Sərdar patronundan ürəyəyatan bir söz eşitmişdi. Bir həftədən sonra Şamil bəy Bakının ən füsunkar restoranlarından birində yeganə qızına toy eləyəcəkdi. İllərlə toya getməyi arzulayan Gövhər ərindən bu əlamətdar xəbəri eşidən kimi, toya hökmən dəvət alacaqlarına əmin olub, artıq özünü ən əziz qonaq kimi Şamil bəyin qızının toyunda hesab etdiyi üçün əlinə mikrofona bənzəyən boş duzqabı götürüb güzgü qarşısında dayanaraq dil-dil ötürdü:
– Möhtərəm qonaqlar! Toy əcdadlarımızdan bizə miras qalan misilsiz bir adətdir. Toy hər valideynin, hər ananın, hər atanın ən böyük arzusudur. Çünki toy gələcəyə ümidlə baxmaq üçün bənzərsiz bir vasitədir. Toy şirin-şəkər nəvələrin dünyaya gələcəklərindən xəbər verən olduqca xoş bir müjdədir. Toy iki gəncin xoşbəxtlik bulağının qaynamağa başladığı gündür. İnsan sürdüyü həyatda enişlərlə, yoxuşlarla yaşayır. İnsan həyatı sevinclərdən və kədərlərdən ibarətdir… Dediyim kimi, toyda bir-birinə hüsn-rəğbət bəsləyən şəxslər hamı bir araya gəlir və bir-birinə: – O gün olsun sizin subaylarınız üçün olsun, oğlundan görəsən, qızından görəsən, – deyir. Bəylə-gəlinə isə: – Qoşa qarıyasız, oğullu-qızlı olasız, Allah öz inayətini, mərhəmətini, rəhmətini üzərinizdən əskik eləməsin. İndi mən də deyirəm, toyunuz mübarək olsun, səadət bütün ömrünüzcə sizə yar olsun. Bəxtəvərlik heç vaxt qapınızdan çəkilməsin. Bütün arzularınız çin olsun inşallah! Bura gələn qonaqların ürəklərində nə arzu varsa, Allah müstəcəb eləsin inşallah! Xoşbəxt olun dostlar! Allah mübarək eləsin! İndi isə bütün qonaqları rəqsə dəvət edirəm.
Sərdar ona baxıb gülümsəyirdi. Gövhər çıxışını bitirən kimi gülümsəyərək üzünü ərinə tutdu:
– Sən nə deyəcəksən, Sərdar?
Sərdar yüngülcə başını buladı:
– Sənə çıxış üçün söz verəcəklərinə əminsənmi?
Gövhər dodağını qəribə şəkildə büzüb hər iki əlinin baş barmağını yuxarı qaldırdı:
– Əlbəttə! Şamil bəy çox həssas, geniş qəlbli, mədəni adamdır. Mənə elə gəlir ki, o, düz on il ən azı yarım milyon qiyməti olan avtomobilinin sükanını hərləmiş öz dəyərli sürücüsünün xanımına övladının toyunda hökmən söz verər. Sənin mənimlə işin olmasın. De görək nəyin var, nə deyəcəksən, növcavanları necə təbrik eləyəcəksən?!
Sərdar duzqabını Gövhərdən alıb güzgünün qarşısına keçdi və bədənnüma güzgüdə iri qamətini o tərəf, bu tərəfə tərpətdi:
– Qoy bir pozamı alım. Aha, demək belə! Çox möhtərəm qonaqlar! Mən səbəbkarlarımızı təbrik etməzdən qabaq istəyirəm misilsiz bir insan olan Şamil bəy haqqında bir neçə söz deyim. Mən on ildi, düz on ildi bu nəcib şəxsiyyətin sürücüsüyəm və onun sürücüsü olmağı özümə şərəf, səadət hesab eləyirəm. Yəqin ki, burdakı qonaqların əksəriyyəti bilir, bu kişinin ağzından ləl-cəvahirat tökülür. Bilirsiz insanlar hamısı bərabərdir, lakin o insan ki, vəzifəsinə, puluna güvənib sadə adamlara aşağı baxır, məhz Uca Allah o cür adamları bəyənmir. Şamil bəy kübar cəmiyyətdə çox nüfuzlu, hörmətli biridir. Lakin onun öz işçilərilə münasibəti heyrətamizdir. O, həm də bizə, öz işçilərinə etibar eləyir, başa düşürsüz?! Bəzən yüz min pul verir ki, Sərdar bu pulu filankəsə çatdır.
Bur yerdə Gövhər narazı halda başını buladı:
– Nə danışırsan, ay kişi?! Heç dəxli var?! Bir tərəfdən Şamil bəyin yüksək-mənəvi keyfiyyətlərindən danışırsan, bir tərəfdən də məsələyə aid olmayan sözlər deyib baş-ayaq vurursan. O yüz mini demə, onun məsələyə heç bir aidiyyatı yoxdur.
Sərdar yüngülcə başını tərpətdi:
– Yaxşı, yüz mini aradan sildik. Hə, deməli belə. Mən Şamil müəllimin övladına, gözəl gəlinimizə və bəyimizə yalnız səadət, səadət, səadət arzulayıram. İndi isə bəylə gəlini rəqsə dəvət edirəm! Adə zurnaçı, üflə o zurnanı! Bir dənə “hopstop”!
Gövhər bu dəfə bir qədər qeyzli şəkildə başını buladı:
– Nə hopstop, hansı hopstop?! İndi hopstop vaxtıdır ay kişi?!
Sərdar sol əlini yana açdı:
– Bəs nə vaxtıdır?
Gövhər yenə güzgüyə yaxınlaşıb qırx beş yaşına baxmayaraq gənc qızlardan daha cazibədar görünən çöhrəsinə diqqət etdi:
– Hopstopun əl-qolunu bağlayıb sandığa salmaq lazımdır. İndi camaat toylarda Koreya, Yapon, Amerika rəqsləri oynayır.
Sərdar narazı halda dilləndi:
– Qoy bizi oturmuşuq ay Gövhər, bəs bizim öz milli rəqslərimiz, “Tərəkəmə”, “Heyvagülü”, “Qazağı”, “Xançobanı”, onlar nə oldu?
Onlar folklorşünasların kitablarında qaldılar. İndiki gənclər o rəqslərə gerilik kimi baxır.
Sərdar ikrahla gülümsündü:
– Nə gənclikdi bu belə ki, öz keçmişinə xor baxır?! Eşitməmisən ki, keçmişinə xor baxanı, gələcək nəsillər topa tutar! Sözün açığı gənclərimizin bu qədər dəyişdiyini bilməzdim.
Gövhər yalnız indi nəzərlərini bədənnüma güzgüdən ayırdı:
– Hardan biləsən? İllərdir bizə verilən dəvətnamələri cırıb atmısan. Məni də illərlə toylara həsrət qoymusan, heç fikirləşməmisən ki, axı bu da insandı, bunun da bu dünyadan zövq almağa haqqı var.
Gövhərin, Sərdarın iliyinə işləyən sözlərindən sonra otaqda bir xeyli sükunət hökm sürdü. Nəhayət, Sərdar sükutu pozdu:
– İndi ki, belədi, mən vaz keçirəm rəqs eləməkdən.
Gövhər sağ əlini yellədi:
– Elə şey yoxdu, camaat nə deyər?! Toya gedən adam hökmən rəqs eləməlidi. Yoxsa toya gələn qonaqlar elə bilər ki, paxıllıqdan əl-qol atmırsan.
O yaxına gəlib Sərdarın kobud, iri sağ əlindən tutdu:
– Yaxşı, ürəyinə salma! Bir sözdü dedim. Axı biz toya hazırlaşırıq. Rəqs eləmək bir yana. Gərək mən toya layiq paltar tapım, səninçün də qəşəng bir kostyum alım.
Gövhər bu dəfə sol əliylə Sərdarın sağ əlindən yapışdı:
– Bilirsən, ancaq gəlin gələndə, yəni iyirmi beş il bundan qabaq böyük bacım Sənubər basıb məni maşına, zorla aparıb gözəllik salonuna. O vaxtdan heç vaxt orda olmamışam. Gərək toy günü bir ora baş çəkim. Etiraz eləməzsən ki?!
Sərdar zorla üzünə gülüş ifadəsi verdi:
– Yox, əlbəttə!
Bununla da onların bu günlük toy haqqında söhbətləri bitdi.
Toy gününə üç gün qalmış axşam işdən gələndə Sərdarın qanı çox qara idi. Gövhər bunun səbəbini soruşanda o, qəzəblə sağ əlini yellədi:
– Elə bil indiyə qalmışdı.
Gövhər sualının cavabını almaq üçün səbrini bir az da basdı. Nəhayət, Sərdar onun sualını cavablandırdı:
– Şamil bəy mənə bir əmanət vermişdi ki, bir nəfərə çatdırım. Maşını sürətlə qovdum və yol polisi saxlayıb sürücülük vəsiqəmi aldı, maşını isə cərimə meydançasına apardı.
Gövhər narahat halda soruşdu:
– Şamil bəy bunu bildi?
Sərdar siqaretə dərin qullab vurdu:
– Bildi. Zəng də vurdu, lakin Şamil bəy sadəcə biznesmendi. Rütbəsi, vəzifəsi yoxdu. Odur ki, güzəşt eləmədilər.
– Bəs əmanəti necə, çatdıra bildin:
Sərdar yenə havaya tüstü buraxdı:
– Çatdırdım. Taksi çağırıb apardım. Lənət şeytana! Mən də istəyirdim toy günü orda sürücü kimi bir işə yarayım. Nə isə…
Gövhər ona ürək-dirək verdi:
– Eybi yox, ürəyini sıxma!
Gövhər bunu deyib iri dolabı açıb ordan gözoxşayan bir kostyum götürdü:
– Narahat olmağına dəyməz. Bax, əla kostyumdu, geyinsən sən də bəyə oxşayacaqsan. Qara kostyum, mahud parçadan. Özü də 60, 4-cü rost. Əsil sənin ölçün.
Sərdar kostyumu geyib güzgü qarşısında dayanandan sonra əsəbləri xeyli sakitləşdi. Kostyum onun təndürüst qamətinə o qədər yaraşırdı ki, gözlərini güzgüdən çəkə bilmirdi. Odur ki, gözlərini güzgüdən ayırmadan soruşdu:
– Bəs sən, toy üçün paltar aldınmı?
Gövhər dolabdan zərxaradan hazırlanmış paltar çıxarıb geyindi və geyinən kimi o qədər gözəlləşdi ki, Sərdarın o qədər də böyük olmayan gözləri xeyli böyüdü:
– Aman Allahım! Aman ya Rəbbim! Sən dünya gözəli imişsən. Mən yüz faiz, yüz faiz əminəm ki, o toyda səndən daha gözəl qadın olmayacaq.
Gövhər ərinin sözlərindən xoşlana-xoşlana servantın üstündən balaca bir vaz götürüb içindəki zinət əşyalarını barmaqlarına, qulaqlarına, qollarına, boynuna taxmağa başladı.
Sərdarın gözləri indi bir az da böyümüşdü, o xanımı üçün bu qədər ziynət əşyası almamışdı və onun buna gücü də yetməzdi.
Gövhər onun çox maraq etdiyini görüb səkkiz barmağını bəzəyən brilliant, yaqut, zümrüd, firuzə qaşlı qızıl üzüklərə baxdı:
– Bir qismini bacım Sənubərdən, bir qismini rəfiqələrimdən birouz götürmüşəm. Gözlərin kəllənə çıxmasın.
Sərdar yumruğunu büküb sağ əlini yuxarı qaldırdı:
– Sən par-par parıldayacaqsan Gövhər. Mən əbləh indi anlamışam ki, nəinki Bakıda, yer üzündə sənin kimi gözəl yoxdu.
Gövhər bir az nazlandı:
– İyirmi beş ildi evliyik, indi bilmisən mənim qədrimi?!
Sərdar başını buladı:
-Yox, yox əzizim. Mən həmişə sənə yüksək dəyər vermişəm. Bilirsən, bizim nəsillikcə xasiyyətimiz belədi. Öz xanımına belə xoş söz desən, sanki erkəkliyi artıq əldən vermiş olursan. Biz heç vaxt öz fikirlərimizi açıq-aşkar ifadə eləyə bilmirik. Öz halal xanımına bir şirinlik eləsən, sanki özün öz gözündə qiymətdən düşmüş olursan. İndi görürəm ki, bu heç də yaxşı xüsusiyyət deyil.
Sərdar sözünü bitirəndən sonra hər ikisi təzə geyimlərini soyunub ev paltarları geyindilər ki, təzə əlbisələr çirkə-zada batmasın. Bundan əlavə Gövhər ziynət əşyalarını da çıxarıb vaza yığıb əvvəlki yerinə qoydu və üzünü ərinə tutdu:
– Düşünürdüm toya beş yüz manat salarıq. Amma indi fikirləşirəm ki, Şamil bəy çox zəngin adamdır, yəqin ki, elə isə biz niyə xəcalət çəkməliyik. Biz də toya min manat salarıq, hə Sərdar?
Sərdar başını tərpətdi:
– Hə, əlbəttə! Biz kimdən əskiyik ki…
Bundan sonra Sərdar yenə bir siqaret alışdırıb çəkməyə başladı. Gövhər isə işdən yorğun gəlmiş əri üçün isti yemək və çay tədarükündə oldu.
Bir sözlə iyirmi beş il müddətində toy görməmiş ər-arvad toy gününə qədər xəyallarla yaşadılar.
Ertəsi gün Gövhər xanım işə gələndə onun dünən məhşur bir biznesmen Şamil bəyin övladının toyunda iştirak edəcəyini bilən Bilal Qüdrətzadə onun kağız kimi ağarmış çöhrəsini görəndə qorxuya düşdü, odur ki, salamlaşmadan soruşdu:
– Sizə nə olub Gövhər xanım, bəniziniz ağappaqdı. Yoxsa toyda bir hadisə baş verib?
Gövhər başını buladı:
– Toyda heç bir hadisə baş verməyib.
Bilal Qüdrətzadə bir addım da ona yaxınlaşdı:
– Bəs onda nə olub Gövhər xanım? Mən sizi heç vaxt bu vəziyyətdə görməmişəm. Bəlkə, rəhmətə gedən var?
Gövhər köksünü ötürdü:
– Yox, rəhmətə gedən də yoxdu.
Bilal Qüdrətzadə indi yerindən tərpənmədən soruşdu:
– Axı bəs onda nə olub? Səbrim tükəndi vallah! Bilirəm dünən Sərdarla toya getmişdiz. Kaş həmişə toy olsun!
Bilal Qüdrətzadə yenə nəsə demək istədi, lakin Gövhər onun sözünü kəsdi:
– Toya getməmişdik Bilal müəllim!
Bilal Qüdrətzadənin səsi bu dəfə həmişəkindən zəif çıxdı:
– Niyə?
Gövhərin səsi indi ney avazına bənzədi:
– Çünki bizi toya dəvət eləmədilər.
Bilal Qüdrətzadə olduqca məyus halda kətilin üstündə oturdu və bir neçə saniyə keçəndən sonra bir kəlmə söz dedi:
– Niqab… Əfsuslar olsun ki, bəşər övladının yarısından çox məhz bu cür niqab taxır, məhz Şamil bəyin taxdığı “niqab”dan.
Ertəsi gün, bazar günü olduğu üçün iş olmadığından Gövhərlə Sərdar dənizkənarı parka gəzməyə getmişdilər. Əslində gəzməyə getmişdilər deyəndə, srağagün axşamdan bəri düşdükləri ağır vəziyyətdən çıxmaq üçün mavi Xəzərin sahilindəki parkda gəzməyə üstünlük vermişdilər. Çünki zatən onlara mələk kimi görünən Şamil bəy onları övladının toyuna dəvət etməyib aşağılamaqla onlara, bəlkə də, övladsızlıq acısından da ağır zərbə vurmuşdu. Onlar Sahil bağındakı əsrarəngiz yaşıllıqlara, dayanmadan Bakı əhalisinə həzin laylay çalan mavi Xəzərə, Xəzərin əzəmətli körpülərinə tamaşa etməklə həddindən artıq gərilib tarıma çəkilmiş əsəblərinə su çiləmək istəyirdilər. Əsas o idi ki, mavi Xəzər olduğu kimi görünürdü, o bir sıra nankor insanlar kimi niqab taxmamışdı. Hardansa lap uzaqdan isə həzin bir mahnı sədalanırdı:
Salam, xəstəliyim… Mən səninlə nə eyləyim? Boşa qoyuram, dolmur, Doluya qoyuram, almır. Və məni kimsə anlamır… Mən xəstəyəm; Xərçəng, talassemiya, Epilepsiya vəs. Dünyada nə qədər xəstəlik var? Hamısından bir azam. Hamısından bir-bir yazam? Yox, ömrüm yetməz. Xəstəliklərdən ölənlər kimi. Qorxum ölmək deyil, Qorxum möhtaclıq, Anlayışa aclıq… Söyləyirəm açıq-saçıq; Mənə dəyməyin. Yorğunam, Qırıq-qırıq, bəlkə parça-parça… Ancaq sizi güldürəcək, Sevəcək qədər gücüm var. Sizin üçün gülürəm, Sevdiyiniz gülüşlərim, Xoşbəxt gördüyünüz gözlərim Sizin üçündür, əzizlərim! Bu şeir bütün xəstəliklərin, Bütün xəstələrin dilidir. Xəstə olmayan anlamaz, bəllidir. Canınız sağ olsun, Başınız sağ olsun. Xəstələri qırmayın, Xəstələri yormayın. Xəstəliyi dərs ona, Siz də tərs olmayın. Qınamayın… Necə xəstə olub, niyə olub… Həyatda hər şey olur… İnsan bəzən yorulur… Seçir xəstə olmağı, Bəzən qəsdlə, Bəzən fəxrlə xəstə olur. Dili uzun olsun, Məni siz xəstə etdiniz desin deyə; Günah keçisi tapılsın deyə… Amma bəzən körpələr, Uşaqlar, yeniyetmələr, Gənclər xəstələnir… Xəstəliklər müəllimdir. Müəllimlər bilir… Kimə yoluxmaq lazım. Kimə dərs vermək lazım. Yorğunam, müəllim, Bəlkə daha dərsə gəlməyim?!
41 il ömür sürən, həyatı “Füsunlar” arasında keçən, incə ruhlu, şeirlərində tərtəmiz ana qoxusu hiss edilən türk şairəsi-Didem Madak. Ömrünün neçə baharını, neçə qışını yaşamışdı, amma “sevinmək nədənsə həmişə yeddi yaşında” kimi qalmışdı ağlının ən dərin qatlarında. Həyat hekayəsində kədərli anlar, sevincli günlərini üstələmiş, alın yazısının hansı kitabın arasında olduğunu bilmək üçün günlərlə Tanrı ilə danışmışdı. Hər kəsdən, hər şeydən uzaqlaşan Didem bir tək Allahdan uzaqlaşmamış, onu qəlbinə ən yaxın dost, anasız günlərində könlünə məlhəm hesab etmişdi. Həyatının ən şıltaq çağlarında, daha 13 yaşında olarkən “çox sevinmələrin qadını” olan Füsun xanımı 38 yaşında xərçəng xəstəliyindən itirmişdi. Anasından xatirə qalan şeir dəftəri D.Madakın bundan sonrakı həyatını şairə kimi davam etməsinə səbəb olmuşdu. Şairəni ədəbiyyatla tanış edən də, onu bu dünyanın adamı kimi yaradan da anasıdır. Xoşbəxt anlarını uşaq romanlarına bənzətmiş, anasının isə “uşaq romanı” olmasını istəmişdi. Fırtınalarla keçən ömür yolunda şeirləri onun əlindən tutmuş, “palçıqlı paltar geyinmiş şəhər”in içində hər kəsdən uzaq dünya qurmuşdu özünə. Qaçdığı anlarda kimsə onu tapmasın deyə Tanrının arxasına gizlənərdi çox zaman, çünki o, bir qız uşağının xəyalları qədər böyük idi.
İnsanlar öldülər, həmişə öldülər, bir gün öldülər
bilinməz!
Gecənin çəkməcəsində unuduldular sonra
Bir inci boyunbağı kimi dağılmış muncuqları – deyən D.Madak insanların nə qədər unutqan varlıq olduqlarını bir daha sübut etmişdi.
Şeirlərində anası ilə yanaşı bacısı İşıldan, onunla qurduğu xəyallardan, oynadıqları məsum oyunlardan da söhbət açardı. Bəzən iki bacı “olmayan çayları, olmayan fincanlardan içib” doyunca gülərdilər. Ara-sıra qəlbinin küsdüyü atasından da danışardı şeir dünyasında. “Mutsuza kim bakacak” şeirindəki “Bir atadan qurtuluşumu bayram edirəm” misrası sevgi ilə küskünlüyün ortasında dayanmışdı,sanki. Onu “anasının həyatının mərkəzini güllərlə bəzəyən insan” olmasını istəyərdi həmişə. Amma bu arzusu heç vaxt gerçəkləşmir. Əksinə anasını itirdikdən sonra atası yenidən evlənir, ögey ananın yadlığını hələ uşaq ikən dadır. Yadlıq duyğusundan qurtulmaq üçün gənc yaşda evlənir, amma bu evlilik xoşbəxtlik yox, kədər gətirir.
Ailə həyatlarında şansı gətirməyən D.Madak bu evliliyi sonlandırdıqdan sonra öz qabığına çəkilir.
Onlara nə deməliyəm
Nələrsə deməyim lazımdırmı?
İnsanlar axtardığımızda gəlməzlər,
axtarmadıqda kaş ki, məni çağırsaydın deyərlər.
Bu misralar göstərir ki, Didem Madak tək olmağı seçsə də, qəlbində həmişə axtarılmaq, ehtiyac duyulmaq hissini yaşadıb. İnsanlarda görmək istədiklərini tapmadığından tək qalmağa qərar verib.
Həmin günlərində güclü bir əl onu tutub silkələyir.Hər silkələndikdə budaqlarından min bir “ah”tökülür. Nə çox demişdi həmin gecələr “ah” kəliməsini. Bəzən Tanrını qucaqlamaq arzusu ilə yanıb-tutuşar, bəzən də “insan unudan və unudulmaya məhkum olandır” düşüncələrini beynində köhnə kasetlər kimi tez-tez fırlamışdı. Hərdən pəncərədən yetim qalmış dünyaya, Allah baba ilə baş-başa söhbət edən insanlara baxardı. Qismətini, yaşanmış və yaşanacaqları sorğu-sual edərdi beynində. Yağışın sərtcə düşən damlaları ruhunu üşüdərdi çox gecə. Həmin anlarda dilindən çıxan kəlimələr bəyaz vərəqləri yaşıla, maviyə boyayardı. Həyatındakı səhifələr isə payızın sarı yarpaqlarına dönərdi. Orada mavi və yaşıl rəngdən əsər-əlamət olmazdı. Sonralar isə D.Madak sarı rəngin ölü olmadığını başa düşür. Öləcəyini hiss etmiş kimi, bir neçə dəqiqəni ipək dəsmalın içində saxlaya bilmək üçün çırpınır. Bu zaman da onu tutub silkələyən əllər var idi, amma silkələndikcə Didemin çiynindən geri döndərməyə çalışdığı əqrəblər, zamanın ana laylasına bənzəyən həzin naləsi tökülürdü. Artıq onun da yaşamaq, savaşmaq üçün bir məqsədi vardı. Anası Füsunu itirdikdən sonra qaranlığa qərq olan dünyası, balaca qızı Füsunla işıqlaşmışdı. Şeir yazmağa itirdiyi ananın ilıq nəfəsini tapmaq ümidi ilə başlayan Didəm qızının doğulması ilə həsrət qaldığı ailə sevgisinə qovuşmuşdu.
Çox zaman deyirlər ki, qız uşaqları analarının həyatını yaşayır. Ananın sevinci övladına xoşbəxtlik, kədəri isə hüzn gətirir. Həyatının başlanğıcından sonuna kimi ana kəliməsini müqəddəs ocaq zənn edən, Didem Madak anası kimi 41 yaşında xərcəng xəstəliyindən həyatını itirmişdi. Balaca Füsun hələ 3 yaşında ikən anasından yetim qalmış, onun yoxluğunu doldura bilməmişdi. Şairə Didem Madak istəməsə də həm anasının həyatını yaşamış, həm də öz taleyini qızına yaşatmışdı. Bəlkə də, Tanrı “bəzən ölmək istəyirəm, məni yenidən dünyaya gətirəsən deyə” arzusunu qəbul etmişdi.
Böyük yazıçı”, “böyük şair”, “böyük bəstəkar” və s. bu kimi ifadələri tez-tez eşidirik. Bu halda bəzən iki şairin (eləcə də yazıçının, rəssamın, bəstəkarın, siyasətçinin və s.) müqayisəsi aparılır. “Filankəs filankəsdən böyük şairdir”, “yox, mənim fikrimcə filankəs ondan böyük şairdir”- kimi qeyri-müəyyən və yalnış fikirləri də eşidə bilirik.
Hər kəs öz fikir və mülahizələrini irəli sürür, birinin böyük sənətkar hesab etdiyini digəri “mən onun əsərlərini oxumuşam, o, böyük sənətkar deyil”-deyir. Demək, kimsə, haqqında söhbət gedən sənətkara fərdi zövqünə və ya subyektiv düşüncəsinə görə dəyər verir. Təbii, sənətkarın böyüklüyünü zövqə görə müəyyən etmək böyük yanlışlıq olar. Hər şeyin ölçü vahidi olduğu kimi yazıçının, şairin, və s.mənəvi çəkisinin böyüklük dərəcəsini müəyyən edəcək ölçü vahidi olmalıdır, zənnimcə. Bəs, kimin daha böyük sənətkar olduğunu necə müəyyən etməli?! Kitablarının sayına, çap olunan məqalə və ya şeirlərinin sayına görəmi?! Əsərlərinin sənətkarlıq xüsusiyyətinə, bədii ifadə vasitələrindən ustalıqla istifadə edə bilmək məharətinə görəmi? Dilinin səlisliyinə, axıcılığına və ya elmiliyinə görəmi? Bütün bunlar müəyyən dərəcədə göstərici ola bilər, ancaq əsas ola bilməz- düşüncəsindəyəm. Mənə elə gəlir ki, hər bir sənətkara, onun yaradıcılığının ictimai faydalılıq əmsalına görə dəyər verilməlidir. (İctimai faydalılıq əmsalı ifadəsi ədəbiyyat üçün doğma olmasa da, fikrin daha dəqiq söylənməsi üçün bu ifadədən yararlanmaq zərurəti var). Yazıçının, rəssamın, bəstəkarın, eləcə də şairin yaradıcılığının ictimai faydalılıq əmsalı yüksəldikcə sənətin və sənətkarın böyüklüyü daha geniş miqyas alır və daha yüksək dəyər kəsb etmiş olur. Otuz – qırx və hətta daha çox kitabın müəllifi olan yazarlar tanıyırıq. (Belə yazarlar dünən də olmuş, bu gün də var). Ancaq, belə yazarlar nəinki yeni yaradıcı nəslə, sıradan vətəndaşın belə düşüncəsinə təsir etmir, bir çox hallarda isə ümumi oxucu düşüncəsindən çox-çox geri qalır. Əlbəttə bu tip sənət əsərlərinin ictimai faydalılığından danışmaq da yersizdir. Lakin, bir kitab və ya bir əsərlə millət üçün dəyərli və böyük bir nəsil yetişdirən, yaradıcılığa stimul verən sənətkarlarımız ictimai faydalılıq əmsalı yüksək olan kimsələrdir. Örnəyi Nizami, Nəsimi, Əli bəy, Üzeyir bəy və bu kimi başqaları. Məsələyə bir qədər geniş müstəvidə yanaşaq:
Didro, Volter, Hüqo, Montöskyö və digər maarifçilərin yaradıcılığı və fəlsəfi fikri Fransa imperiyasını və nəhayət Fransa dövlətini yaratdı. Hal-hazırda bir çox dövlətlərin hakimiyyət bölgüsü bu ideya sahiblərinin prinsipləri əsasında həyata keçirilir. Hegel, Höte, Nitsşe və digər düşüncə adamlarının prinsipləri Alman dövlətini yaratdı. Onların prinsipləri – ədalət, dəqiqlik, elmilik və digər fəlsəfi nəzəriyyələri – bu gün də Almaniyanın dövlət prinsiplərinin əsasında durur. Fales, Sokrat, Platon, Aristotel Bizans imperiyasını yaratdı. Demokratiya və demokratik hakimiyyət ifadəsi məhz onlardan – antik düşüncə bahadırlarından gəlir. Xalq hakimiyyəti ifadəsinin əsasında onların qoyduğu prinsiplər durur.
Azərbaycanda Əli Bəy Hüseynzadə üçrəngli bayrağın düsturunu verməklə üç fərqli düşüncəni – dünyəviliyi, türkçülüyü və müsəlmanlığı – vahid ideologiya şəklində cəmləşdirdi. Çağdaş Azərbaycanın dövlət ideologiyasının əsasında məhz bu prinsiplər durur. Hazırda bu ideologiyanı bəzi düşüncə sahibləri ümumtürk birliyi üçün ən uğurlu variant hesab edir. Həsən Bəy Zərdabi “Əkinçi”ni nəşr etməklə jurnalist nəslinin yetişməsinə, M.F.Axundov öz yaradıcılığı ilə teatrşünaslığın, ədəbi tənqidin, dramaturgiyanın yaranmasına, Üzeyr bəy professional musiqinin və musiqişünaslığın meydana gəlməsinə təkan verdi.
Göründüyü kimi hər bir yaradıcı adamın ictimai faydalılıq əmsalını əsas götürərək daha dəqiq dəyər vermək mümkündür. Bəzi yaradıcı insanların ictimai faydalılıq əmsalı bir eli, bir mahalı, bəzilərinki isə bir dövləti, hətta bütöv bir qitəni əhatə edir. Deməli, məsələyə bu prizmadan yanaşanda ağızdolusu “böyük sənətkar”, “dahi şair” və s. dediyimiz bir sıra insanların adının qarşısında ictimai faydalılıq əmsalı bərabərdir “0” yazmalı olarıq. Millətimiz və dövlətimiz üçün zərrə qədər də olsa faydalı ola və “faydalılıq əmsalı bərabərdir 1” düsturuna cavab verə bilsək nə mutlu bizə!
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Qaradağ Bürosunun Rəhbəri (EL- OBA SÖHBƏTLƏRİNDƏN) Bir kənddə iki qardaş yaşayırd. Böyük qardaşın adı Qüdrət, kiçiyinki Sakit idi. Valideynləri vəfat edəndən sonra böyük qardaş ata-analarından qalan var-dövlətə sahib oldu. Kiçik qardaşa isə heç nə vermədi. Sakit evin bütün ağır işlərini görür —ot biçir, odun doğrayır, mal-qara otarırdı. Əvəzində isə qardaşı ona bir qarın çörək verirdi. Qüdrət çox paxıl idi. Üz-gözündən zəhər tökülürdü. Qardaşı bütün günü işləməsinə baxmayaraq Qüdrət ondan narazı idi. Sakit isə xeyirxah idi, kənddə çoxları onun xətrini istəyirdi. Xeyirdə-şərdə iştirak edər, öz köməyini qohum-qonşudan əsirgəməzdi. Bir gün kənddə toy idi. Sakiti də dəvət etmişdilər. Toy sahibi Sakitin yaxın dostu idi. Getmək lazım idi. Sakitin isə yaxşı pal-paltarı olmadığına görə qanı qaralmışdı. Çox götür-qoydan sonra böyük qardaşından utana-utana toya geyinmək üçün şalvar-köynək istədi. Qüdrət qaşlarını çatdı. Ağır-ağır, saysız-hesabsız paltarlarının içərisindən çoxdan geymədiyi bir şalvar və bir köynək seçərək qardaşına verdi. Sakit mağara girəndə dostları, tay-tuşları onu sevinclə qarşıladılar. Axı, Sakit deyib-gülməyi xoşlayır, gözəl rəqs etməyi, tay-tuşları ilə şirin-şirin zarafat etməyi bacarırdı. Getdikcə məclis qızışırdı. Qara zurnanın səsi ərşə bülənd oldu. Mağarda iynə atsaydın yerə düşməzdi. Bütün kənd toya tamaşaya gəlmişdi. Qüdrət də burada idi. Cavanlar bir-bir rəqs edir, öz məharətlərini göstərirdilər. Növbə Sakitə çatdı. Onun oynaq və şən rəqsi hamının xoşuna gəldi. Yerbəyerdən “Əhsən.” “Halal olsun” nidaları ucaldı. Xoş sözlər Sakiti daha da həvəsləndirirdi. O, elə şövqlə, çılğınlıqla rəqs edirdi ki… Qardaşının səsi Sakiti ildırım kimi vurdu: –Ə, bəs deyil, şalvar cırıldı ki… Hamı dönüb Qüdrətə baxdı. Sakit isə sanki yerə mıxlanmışdı. Handan hana özünə gəlib, pərt halda məclisi tərk elədi. Sakit o gündən xəta törətmiş adam kimi dostlarından uzaq gəzirdi. Hətta o, toylara da getmirdi. Günlərin birində yaxın dostlarından biri Sakiti toyuna dəvət etdi. Mütləq getmək lazım idi. Amma yenə də geyinməyə babat paltarı olmayan Sakit üzünə üz qaralığı çəkib qardaşına üz tutdu. Qüdrət: –Sənə toyda geyinməyə şalvar və köynək verirəm. Amma bir şərtlə, toyda oynamamalısan. Yaxşı? – Yaxşı. – Sakit cavab verdi. …Dostları nə qədər cəhd etsələr də Sakit rəqs etmək istəmirdi. Hamı mat qalmışdı. Toyların yaraşığı olan bu cavan nə üçün meydana çıxmır? Məclis həqiqətən də qızışmırdı. Hamı Sakitin oynamağını istəyirdi. Sakit isə qardaşının zəhmli sifətini gözlərinin önünə gətirərək onun tapşırığına əməl edirdi. Bəyin atası Sakiti rəqsə dəvət edəndə sakit nə edəcəyini bilmədi.Toy sahibinə – ağsaqqala hörmətsizlik etsinmi? Yoxsa? Birdən Qüdrətin gur səsi eşidildi: – Ayə. Oyna da… Şalvar cırılar, cəhənnəmə cırılsın. Vallah, xatirinə dəymərəm. …Qara zurnanın səsi mağarı başına götürmüşdü… 2001-ci il.
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru
Sarı eşqə Tanrı ağlar, Bəndə ağlamaz… Ağlamaz… Qoca palıd çal başına Sarı bağlar… Qara bağlamaz… Bağlamaz…
Əyilib səcdə edərəm Getdiyin hər dan üzünə… Məcnuna qibtə edərəm, Leylinin həya rübəndi Yaraşmaz nakam üzümə…
Yandım… Aman, sarı palıd, Qoynunda koğuşun varmı? Bu eşq səmalarla yaşıd… Eşqdən ölsəm, Ah, Tanrım, ah, Bir də doğuluşum varmı?
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktor müavini
Necə danışdığına deyil, nə danışdığına diqqət edin🥲🙂 ” 11 yaşım olardı. Ailəmiz dağılmış,yoxsul həyat tərzi yaşayırdıq. Anam evdə dərzilik edirdi. Birtəhər keçinib gedirdik.Kitablarımın çoxu dəxlisiz idi, məktəbə vurmağa çantam belə yox idi. Bayram ərəfəsi idi.Anam biraz pul toplayıb çətinliklə də olsa mənə bir cüt ayaqqabı ala bilmişdi. Bir şalvarla bir köynək də tikmişdi əynimə. Səhər tezdən geyindim əynimi.Bir-iki gün əvvəldən sözləşmişdik ki, dostlarım bizə gələcək, bizdən bayram gəzintisinə gedəcəkdik. Əyləncə maşınlarına minəcək,ola bilsin haradasa əyləşib yemək yeyəcəkdik. Bunun üçünsə cibimdə pulun olması vacib idi.Anamdan pul istədim. -‘Pulumuz yoxdu,balam’-dedi. Dəliyə dönmüşdüm.Dostlarım gəlmək üzrə idi.Onlara “pulumuz yoxdu deyə mən sizinlə bayram gəzintisinə gedə bilmərəm..” deyə bilməzdim axı. Az qala anamın üzünə xırçınlaşıb* çəmkirmiş*, əynimdəkiliəri çıxarıb divarlara çırpmışdım. Məni izləyən anam ‘şfoner’dəki çantasından bircə məmməd( Məmməd Əmin) tapıb mənə uzatdı: -bu çatarmı?! (O vaxtlar kasıblar üçün böyük pul idi) Tez əynimi geyindim. Pulu cibimə qoyub dostlarımı gözlədim. Az keçmişdi ki, uşaqlar gəldilər.Anam bişirdiyi alma kompotundan uşaqlara verdi.Hər iki dostumun saçını oxşadı, üzündən öpdü və bizi yola salıb, ‘sağ-salamat vaxtında geri dönün,doyunca gəzin’- dedi. Həyətə çıxdıq. Yere -göyə sığmırdım.Fəqət məhləni dönərkən gözüm pəncərədən bizə baxıb əl yelləyən anama ilişdi. O an içimdə qəribə bir ağlama gəldi,gözlərim doldu.Boğazımda nəsə düyünlənmişdi. Kövrəldiyimi dostlarıma bəlli etmədən onlarla getmək istəmədiyimi dedim. Səbəbini bilmədilər , hətta, ‘pulun yoxdu ona görə’ deyib lovğalandılar. Cibimdəki bir məmmədi onlara pulumun olduğunu gôstərdim.Məni ordaca qoyub getdilər. Xeyli məhlə aralarında dəli-dəli fırlandım,adam olmayan yerlərdən keçəndə gizli-gizli,hıçqıra-hıçqıra ağladım. Ürəyimi boşaltdım.Sonra üz-gözümü yaxşıca sildim. Xeyli sevincliymiş kimi gülümsəməyə başlayıb evə geri döndüm. Anam məni görüncə soruşdu: -Niyə qayıtdın? +Ürəyim istəmədi.. (cibimdəki pulu çıxarıb anama uzatdım.Anam pula baxıb ,məni qucaqlayıb sinəsinə sıxdı. Sonra isə hönkûr-hönkür ağlamağa başladı. O ağlayırdı mən isə daha ağlamırdım.Ürəyimi küçədə boşaltmışdım.Anamı öpüb ondan ağlamamasını xahiş etdim. Daha kədərli deyildim.Bayram gəzintisinə gedə bilməmişəm deyə pis olub üzülmək mənim kimi böyük uşağa yaraşmazdı..Bəlii😊 həmin gün böyümüşdüm birdən-birə.. “ Banu Muharrem
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti təqaüd fondunun təqaüdçüsü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının GƏNCƏ Bürosunun Rəhbəri
* * *
Gözümə düşən xəyalın Gözümdən axmağa gəlir. Səhər çağı açılan dan Gecəni yığmağa gəlir.
Və mən hələ də oyağam- Hələ də oyaq… yuxulu… Mənə sevdiyini söylə, Söylə, qoy rahat yıxılım.
Açılmır yenə başımdan Qara buludun havası. İçimə, çölümə sığmır, Yoxdu bu ruhun yuvası.
Bəlkə gəlib düzəldəsən Təkliyimi, BİZ olum. Bu halımı sevmirəm heç, Gəl, əvvəlki qız olum.
* * *
Özümdən danışıram Hər gecə göy üzünə. Ürəyim üzü göyə Açılan sərgi olur. Daha əvvəlki kimi Ağrıtmır ki, qayğılar. Bir az hüzünləndirir, O da ötərgi olur. Səsdən başqa nədir ki, Qəfəsdən azad çıxan? Mənəmmi ümidlərə Ögey çıxan, yad çıxan? Uşaqlığım, gəncliyim Yaddaşımın yadına Ah, necə fağır gəlir. İlahi, çəkiyə qoy Yaşımı, yaşantımı Gör hansı ağır gəlir?
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Prezident mükafatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının BAKI Bürosunun Rəhbəri
* * *
Hədərdi bilirəm gecikmiş güman, Xərclədim ömrümü bir heçə getdi. Məndə axtardığın o ucuz yalan, Sənin yalanınla heç-heçə getdi.
Tutub-yapışmısan yaxamdan qəti, Söylə ürəyindən keçəni görək! Oynayıb tullamaq köhnə adətin, İndi hər necəyəm nəyinə gərək?
İllərlə ahıma bürünən Allah, Gətirib qarşıma nə haqla səni? Kabusun olmasa etdiyin günah, Bəlkə də tapmazdım çıraqla səni.
Səni danlamıram, sormuram niyə, Bəlkə də artıqdır bunu deməyim. Bir gündə baş verdi iki faciyə, Sənin xəyanətin, mənim ölməyim…
* * *
Qorxma bulud gözündə çaxan o şimşək mənəm, Qışın oğlan çağında payız yaşayır ömrüm. Bu gecə qəm içində tək Allahdı, tək mənəm, Mən cəhənnəm, bu şəhər sənsiz üşüyür, Ömrüm.
Nə söylədin yollara çağıranda uzaqlar ? Tanıdımı görəsən torpaq səni, daş səni? Hara apardı səni qanadında uçaqlar? Hara daşıdı görən dimdiyində quş səni?…
Taleyin qisməti rast saldı bizi. Yolumuz hardasa qırılacaqsa, İtirəcəyiksə bir birimizi, Xatirəm yadında qalmayacaqsa, Bu əllər mənimki olmayacaqsa, Bu tellər mənimki olmayacaqsa, Sən allah,özünə oyrətmə məni, Hicran qoxusuyla göynətmə məni. Əlimi əlinə öyrətmə belə, Gözümü gözünə öyrətmə belə, Üzümü üzünə öyrətmə belə. Mən bir az baharlı budaq kimiyəm Bir azda sadəlövh uşaq kimiyəm, Bala anasına qovuşan kimi, Leylək yuvasına qovuşan kimi, Arı gül-çiçəyə uyuşan kimi, Eh,mən də adama tez yovuşanam, Sevgi atəşində tez alışanam. Amma ki,sönməyim çox çətin olur, Sevgidən dönməyim çox çətin olur, Öyrətmə özünə öyrətmə məni! Bəlkə gözləmirdik bu xoş görüşü, Yaman qəribədir dünyanın işi, Heç vaxt yollarında dayanmadığın, Heç həndəvərində dolanmadığın, Gəlib birdən sənə nə şirin olur! Ömrünün içində ömür doğulur! Bir şirinim acı olacaq isə, Bir qismət çiçəyim solacaq isə, Öyrətmə özünə öyrətmə məni Könlümdə yerin var,qopmaz yerindən, Bir əkiz ləçəyi,haça budaği, Ayırmaq olmursa biri birindən Məni də ayırmaq çətindir axı. Öyrətmə özünə öyrətmə məni, Yox buna taqətim,yox buna tabım, Əlimi əlindən üzmək əzabım, Sonra bu əzaba dözmək əzabım… Yoxsa da könlümün sınıqlari var, Hicranın köz basmış yanıqlari var, Mənim dərdlərimin ayaqları var, Harda olsa gəlib tapacaq məni, Yaxıb yandıracaq bu ocaq məni. Gəl məni özünə öyrətmə belə, Əlimi əlinə öyrətmə belə, Gözümü gözünə öyrətmə belə…….
Azərbaycan Aşıqlar Birliyində (AAB) hazırlanmış daha bir kitab işıq üzü görüb.
AZƏRTAC xəbər verir ki, AAB-nin katibi, Əməkdar mədəniyyət işçisi Musa Nəbioğlunun müəllifi olduğu “Şair Ağacan: ömür yolu, mühiti və sənəti” adlı bu kitab əslən Qərbi Azərbaycandan olub, sonradan ömrünün çox hissəsini Borçalıda yaşayan, ötən əsrin 30-40-cı illərindəki sovet repressiya maşınının qurbanlarından olan Şair Ağacanın həyat və yaradıcılığına həsr olunub.
Ağacan Cabbar oğlu Cabbarlı 1876-cı ildə Qərbi Azərbaycanın Şorayıl mahalındakı Qarakilsə (Qaraisə) kəndində anadan olub. Erməni zülmündən yaxa qurtarmaq üçün sonradan Borçalıda (Gürcüstanın Marneuli rayonundakı Qaçağan kəndində) məskunlaşıb, ömrünün çox hissəsini burada yaşayıb-yaradıb. Borçalıda aşıq sənətinin inkişafında böyük xidmətləri olan Ağacan Cabbar oğlu 1943-cü ildə sovet hökuməti əleyhinə təbliğatda günahlandırılaraq həbs olunub, yalnız Səməd Vurğunun köməkliyi ilə həbsdən yaxasını qurtara bilib. 1949-cu ildə ikinci dəfə həbs olunub və Sibirə sürgün edilib. 1951-ci ildə Sibirdə sürgündə ikən vəfat edən Şair Ağacanın nəşinin qalıqlarını 1956-cı ildə bəraət aldıqdan sonra Borçalıya qayıdan həyat yoldaşı məzardan çıxararaq Vətənə gətirib və burada yenidən torpağa tapşırılıb.
Şair Ağacanın yaradıcılığı indiyədək əsaslı şəkildə tədqiq olunmasa da, bu böyük saz-söz ustadının şeirləri və yaratdığı dastanlar bu gün də aşıqların repertuarında mühüm yer tutur.
“Bakı Mətbəəsi” ASC-də yüksək poliqrafik tərtibatla nəşr olunmuş kitabın elmi məsləhətçisi Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin sədri, Əməkdar elm xadimi, professor Məhərrəm Qasımlı, elmi redaktoru ADPU-nun Ədəbiyyat kafedrasının müdiri, dosent Razim Məmmədli, rəyçi folklorşünas alim, Əməkdar mədəniyyət işçisi Elxan Məmmədli, tərtib edən isə Şakir Qurbandır.
Azərbaycan Aşıqlar Birliyində (AAB) ustad aşıqların yaradıcılığına daim böyük diqqət göstərilir, onların şeir, deyişmə və dastan yaradıcılığından ibarət kitablar nəşr olunur.
AAB-dən AZƏRTAC-a bildirilib ki, bu sıradan olan növbəti kitab Şirvan aşıq mühitinin ustad sənətkarlarından olan Cavid Əmiraslanovun yaradıcılığına həsr olunub. Belə ki, ustad aşığın saz-söz ictimaiyyətinə sənət ərməğanı kimi bu günlərdə işıq üzü görən “Könüllər oxşayar sözü aşığın” adlı kitabda ustad aşığın gəraylı, qoşma, təcnis, müxəmməs və digər şeirləri ilə yanaşı, onun ayrı-ayrı aşıq və şairlərlə deyşmələrindən nümunələr də yer alıb.
Xatırladaq ki, Cavid Səfəralı oğlu Əmiraslanov 1939-cu ildə İsmayıllı rayonunun Pirəqanım kəndində anadan olub. Şirvan aşıq mühitinin yetirməsi olan aşıq məlahətli səsi və özünəməxsus ifa tərzi ilə seçilməsi ilə yanaşı, həm də çoxlu dastan və rəvayətlər bilməsi ilə məşhurdur, kamil bir sənətkar kimi tanınır, bədii yaradıcılıqla məşğul olur.
Aşıq Cavid eyni zamanda şəhid atasıdır – oğlu Bəxtiyar Əmiraslanov Birinci Qarabağ müharibəsində Vətənimizin ərazi bütövlüyü uğrunda döyüşlərdə şəhidlik zirvəsinə ucalıb.
Kitabın redaktoru Əməkdar mədəniyyət işçisi Musa Nəbioğlu, rəyçisi filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Altay Məmmədlidir.
Müasir İncəsənət Mərkəzində “Vibe of Nature” (“Təbiətin vibrasiyaları”) hesabat sərgisinin açılışı olub. Sərgi Şabranda keçirilmiş və müasir Azərbaycan rəssamlarını bir araya gətirən eyniadlı simpoziumun yekunudur.
AZƏRTAC xəbər verir ki, ekspozisiyaya Şabrandakı simpoziumun iştirakçılarının yaratdığı rəsm əsərləri daxil olub. Sərgidə Anar Hüseynzadə, Zümrad Hüseynzadə, Elşən Karaca, Şəbnəm Karaca, Aydın Əsgərov, Anar Bəylər, Saliha Bəylər, Təranə Vaqifqızı, Vəfa Yüzbaşıyeva, Nigar Familsoy və Vüsalə Ağaraziyevanın əsərləri yer alıb. Rəssamlardan hər biri simpoziumun keçirildiyi “Shabran Wellbeing Resort” otelinin fonduna bir rəsm əsəri təqdim edib.
Açılış zamanı, həmçinin rəssamların Şabrana səfəri barədə çəkilmiş sənədli film də nümayiş olunub. Tədbir kiçik musiqili konsertlə başa çatıb.
Xatırladaq ki, “Vibe of Nature” simpoziumu Azərbaycan Rəssamlar İttifaqı və “Shabran Wellbeing Resort” otelinin dəstəyi və Birləşmiş Rəssamlar Klubunun təşəbbüsü ilə “Çardaq” qrupunun art-platforması ilə əməkdaşlıq çərçivəsində təşkil olunub. Layihənin kuratoru qismində Azərbaycanın tanınmış rəssamı Bəhram Xəlilov çıxış edib.
Özbəkistan Yazıçılar Birliyinin dəvəti ilə Daşkənddə olan Azərbaycanın Xalq şairi Vahid Əzizlə görüş keçirilib.
AZƏRTAC xəbər verir ki, Özbəkistan Yazıçılar Birliyində təşkil olunan tədbirdə bir qrup şair və yazıçı iştirak edib.
Tədbirdə giriş sözü ilə açan Özbəkistan Yazıçılar Birliyinin sədr müavini, şair Qayrat Məcid qonaqları salamlayaraq Azərbaycanın Xalq şairi Vahid Əzizin Özbəkistana səfərini bütün poeziyasevərlər üçün əlamətdar hadisə olduğunu qeyd edib. Zəngin ənənələrə malik Azərbaycan poeziyasının Özbəkistanda bu gün də çox sevildiyini qeyd edən natiq bu cür görüşlərin ədəbi əlaqələrin genişlənməsinə təsir göstərdiyini vurğulayıb.
Xalq şairi Vahid Əziz dəvət üçün Özbəkistan Yazıçılar Birliyinə öz təşəkkürünü bildirib. Axırıncı dəfə təxminən qırx il bundan əvvəl Özbəkistanda olduğunu bildirən şair bu səfərin və özbək poeziyasevərləri ilə görüşlərin onda böyük həyəcan yaratdığını qeyd edib.
Daha sonra çıxış edən özbək alim, filoloq Nurbay Cabbarov, Özbəkistanın tanınmış şairəsi Xasiyyət Rüstəm iki ölkə arasında ədəbi əlaqələrdən söz açaraq, ruhən yaxın olan bu iki xalqın poetik zövqlərinin də eyni olduğunu vurğulayıblar. Günümüzdə iki qardaş ölkənin şairlərinin, söz sənət ustadlarının çox sıx əlaqədə olduğunu, qarşılıqlı görüşlərin, səfərlərin həyata keçirildiyini qeyd edən natiqlər bütün bunların poeziyalarımızın inkişafına, yeni axtarışlara rəvac verdiyini vurğulayıblar.
Yazıçı, tərcüməçi Babaxan Şərif iki qardaş xalq poeziyası arasında oxşar cəhətlərdən söz açaraq qarşılıqlı tərcümələrin, xüsusi ilə də ikidilli nəşrlərin hər iki xalqa məxsus ədəbiyyatının inkişafına, yeni stil, üslub, məna, janr rəngarəngliyinə səbəb olduğunu qeyd edib. O, poeziyanın yayılması, təbliği, poeziyasevərlərə əlçatanlığı baxımından şeir antologiyalarının, almanaxların nəşrinin vacibliyindən söz açaraq bu qəbildən olan nəşrlərin xüsusilə gənc şairlərin yaradıcılığına stimul verdiyini qeyd edib.
Özbəkistanın tanınmış yazıçı-dramaturqu Kuçkar Norkabil iki ölkə arasında ədəbi əlaqələrin inkişafı üçün qarşılıqlı səfərlərin, tərcümələrin, birgə konfrans, seminar, simpoziumların, forumların keçirilməsinin faydalı olduğunu bildirib. Özbəkistanda Azərbaycan ədəbiyyatına, poeziyasına böyük sevgi və rəğbətin olduğunu söyləyən natiq özbəkistanlı şair və yazıçıların Azərbaycanda da eyni coşqu ilə qarşılandıqlarını vurğulayıb.
Görüşdə Özbəkistanla Azərbaycan arasında ədəbi əlaqələrdən danışılıb.
Cəfər Cabbarlı adına Respublika Gənclər Kitabxanasında Türkiyə Cümhuriyyətinin yaranmasının 100 illik yubileyi ilə əlaqədar qardaş xalqın qəhrəmanlıq, şücaət və fəxarət dolu tarixindən bəhs edən geniş videomaterial hazırlanıb.
Kitabxanadan AZƏRTAC-a bildirilib ki, hazırlanan materialda bu əlamətdar tarixin bütün Türk dünyası üçün qürur mənbəyi olduğu vurğulanır.
Videomaterialda son yüzillikdə Türkiyənin bütün Türk dünyası üçün qürurverici tərəqqi yolu keçməsindən, həyatın bütün sahələrində inamlı addımlar ilə irəliləməsindən bəhs edilir.
Eyni zamanda, əsrlərə arxalanan Azərbaycan-Türkiyə qardaşlığından, tarixin müxtəlif sınaqlarında bu iki ölkənin qarşısına çıxan maneələrdə bir-birilərinə dəstək olmaları, bu çətinliklər qarşısında daima nümayiş etdirdikləri məğrur, sarsılmaz mövqe haqqında geniş məlumat verilir.
“Cümhuriyyətin mübarək, qardaş Türkiyə” adlı videomaterialda tarixə adlarını qızıl hərflərlə yazan dünyaşöhrətli şəxsiyyətlər – Mustafa Kamal Atatürk və Ulu Öndər Heydər Əliyevin dövlət quruculuğu, müdrik siyasəti haqqında məlumat verilir, iki liderin müstəqillik, türk qardaşlığı, dostluğu və həmrəyliyi mövzusunda söylədikləri dəyərli fikirlər yer alır.
Türkiyə Cümhuriyyəti ilə bağlanan ikitərəfli müqavilələr, beynəlxalq aləmdə iki dövlətin birgə səylərinin bariz nümunəsi olan Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft, Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəməri haqqında da məlumat öz əksini tapır.
Qeyd edək ki, “Cümhuriyyətin mübarək, qardaş Türkiyə” adlı videomaterial ilə bu linkdən tanış olmaq olar.
19-26 oktyabr 2023-cü il tarixlərində nazir müavini Səadət Yusifovanın sədrliyi ilə uşaq musiqi, incəsənət, rəssamlıq, muğam, aşıq məktəb və mərkəzlərinə direktorların, direktor müavinlərinin və müəllimlərin işə qəbulu üzrə müsabiqənin müsahibə mərhələsinin nəticəsindən razı olmayan namizədlərin şikayətlərinə baxılması məqsədilə yaradılmış Apellyasiya Komissiyasının iclasları keçirilmişdir.
İclaslarda Apellyasiya Komissiyasının üzvləri – nazirin müşavirləri Cahangir Səlimxanov və Oleq Əmirbəyov, İnsan kapitalının idarə edilməsi şöbəsinin müdiri Şahin Həsənov, Hüquq şöbəsinin müdiri Gülər Mikayılova, Sənəd və vətəndaşlarla iş şöbəsinin müdiri Elçin Nəcəfov və Elm, təhsil və gənclərlə iş sektorunun müdiri Lalə Kərimovanın iştirakı ilə 47 nəfər namizədin nəticələrinə yenidən baxılmışdır. 47 namizəddən 9 nəfərin müsahibə nəticəsi dəyişdirilmiş, 38 nəfərin müsahibə nəticəsi isə qüvvədə saxlanılmışdır.
Müzakirələr zamanı namizədlərin müsahibə ilə bağlı fikirləri dinlənilmiş, müsahibələrin videoçəkilişinə və sənədlərinə əsasən Komissiya üzvlərinin hazırladığı rəylər müzakirə olunmuşdur.
Rəcəbova Mesed Ramiz qızı, Əliyeva Leyla İlqar qızı, Abbasova Gülnarə Çingiz qızı, Nəbiyeva Tərgül Rauf qızı, Aslanova Anaxanım Nəsir qızı, Mustafazadə Gülay Telman qızı, Dəmirzadə Xanım Dəmir qızı, Aslanova Nərmin Şahin qızı, Şükürova Aytən Asif qızı iclaslarda iştirak etmədiyindən onlarla keçirilmiş müsahibənin nəticəsinə dair rəylər Komissiya üzvləri tərəfindən onların iştirakı olmadan müzakirə olunmuşdur. Sonda Komissiya üzvlərinin səsverməsinə əsasən müvafiq Qərarlar qəbul edilmişdir.
Qərarlara əsasən Şahbazlı Tamira Arzu qızı (30 bal), Əlləzova Sevinc Nadir qızı (25 bal), Abduləzimova Nazdı Azad qızı (21 bal), Eyvazova Ülkər Coşqun qızı (21 bal), Səfərova Vüsalə Əyyub qızı (21 bal), Qurbanova Aynur Yunis qızı (21 bal), İsgəndərov Fərid Rizvan oğlu (21 bal), Eynullayeva Turan Nadir qızı (21 bal) və Möyləyeva Gülüsüm Vüsal qızının (21 bal) əvvəl keçirilmiş müsahibə nəticələrinə dair müraciətləri təmin edilmişdir.
Digər namizədlərin şikayətləri ilə əlaqədar qəbul edilən Qərarlara əsasən həmin namizədlərlə əvvəl keçirilmiş müsahibələrin nəticələrinə dair Müsahibə Komissiyasının qiymətləndirməsi tam obyektiv və əsaslı hesab edilərək dəyişdirilmədən qüvvədə saxlanılmışdır.
Mədəniyyət Nazirliyi Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100, Azərbaycan peşəkar milli teatrının yaranmasının 150 illiyinə həsr edilmiş silsilə tədbirlər çərçivəsində regionlara təşkil olunan qastrol səfərlərini davam etdirir.
Layihə çərçivəsində Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrı “Qarabağnamə” tamaşası ilə Gəncə Dövlət Dram Teatrında çıxış edib.
Xalq yazıçısı İlyas Əfəndiyevin “Hökmdar və qızı” pyesi əsasında hazırlanmış tamaşanın quruluşçu rejissoru Xalq artisti Mərahim Fərzəlibəyovdur.
Səhnə əsərində XVIII əsrdə Qarabağ xanlığının mərkəzi olan Şuşada baş vermiş tarixi hadisələrdən bəhs olunur.
Qastrol aksiyasının məqsədi regionlarda mədəni həyatın fəallaşdırılması, əhalinin, xüsusilə də gənclərin asudə vaxtının daha səmərəli keçirilməsi, yerli yaradıcı kollektivlərlə daha sıx ünsiyyət və faydalı təcrübə mübadiləsinə şərait yaratmaqdır.
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə Mədəniyyət və yaradıcı sənayeləri üzrə tədris və inkubasiya mərkəzində Cultech Akademiyası üçün müraciətlərin qəbuluna başlandı.
Cultech Akademiyası proqramları mədəniyyət texnologiyaları sahəsində fəaliyyət göstərmək istəyən mütəxəssislərin bilik və bacarıqlarının artırılmasına yönəlib.
Mədəni irsin rəqəmsallaşdırılması istiqamətində proqramlaşdırma kursunun nəznində tələbələrə “Flutter” ilə mobil proqramlaşdırmanın əsasları, tətbiq interfeysinin hazırlanması, vidcet strukturları, mənbələr və alətlərin öyrədilməsi nəzərdə tutulub. Həmçinin tələbələrə artırılmış reallıq (AR) texnologiyalarının əsas prinsipləri və praktiki vərdişlər tədris ediləcək.
Kurs 4 ay müddətinə yekunlaşacaq. Təlimin sonunda bütün iştirakçılar diplom işləri hazırlayaraq ilk peşəkar portfolioya sahiblənəcəklər.
Qeydiyyat oktyabr ayının 31-nə kimi davam edəcək. Kursa qatılmaq istəyən şəxslər edu.creative.az linkinə daxil olub Cultech Akademiyası bölməsindən qeydiyyat üçün müraciət edə bilər.
Mərkəzi icra hakimiyyəti orqanları və digər idarəetmə qurumlarının rəhbərlərinin şəhər və rayonlarda vətəndaşların qəbulu cədvəlinə əsasən Azərbaycan Respublikasının mədəniyyət naziri Adil Kərimli tərəfindən 2023-cü il 3 noyabr tarixində saat 10:00-da Tərtər rayonu Heydər Əliyev Mərkəzində (Ünvan: Tərtər şəhəri, Heydər Əliyev prospekti 29) Tərtər, Ağcabədi, Ağdam, Bərdə, Füzuli, Xocalı, Xocavənd və Şuşa rayonlarından olan vətəndaşların qəbulu keçiriləcək.
Vətəndaşlar 1 noyabr 2023-cü il tarixinə qədər Qarabağ Regional Mədəniyyət İdarəsinin qarabagh@culture.gov.az elektron poçt ünvanı, (022) 236-31-79 telefon nömrəsi vasitəsi ilə və “Whatsapp” xidmətinə (0 777 147 147) müraciət etməklə qəbula yazıla bilərlər.
Ümummilli lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş, “Heydər Əliyev İli” çərçivəsində Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə paytaxtda fəaliyyət göstərən teatrların bölgələrə qastrol səfərləri həyata keçirilir.
Layihə çərçivəsində Azərbaycan Dövlət Pantomim Teatrı oktyabrın 25-də Qusar şəhərinə səfər edib.
Qusar Ləzgi Dram Teatrında pantomimçilər qusarlı teatrsevərlərə repertuarlarındakı maraqlı və baxımlı səhnə nümunələrindən biri olan dahi Hüseyn Cavidin “İblis” əsərini nümayiş ediblər.
Tamaşanın quruluşçu rejissoru Əməkdar artist Bəhruz Vaqifoğludur.
Peşəkar pantomimçilərin ifasında mürəkkəb pantomim elementlərin icra olunan tamaşa teatrsevərlərin sürəkli alqışları ilə qarşılanıb.
Qusar rayon rəhbərliyi “Heydər Əliyev İli” çərçivəsində onların qonağı olan Dövlət Pantomim Teatrının kollektivinə təşəkkür edib, teatrın bu gəlişinin Qusar teatrsevənləri üçün əsl bayram olduğunu vurğulayıb.
Xatırladaq ki, qastrol aksiyasının məqsədi regionlarda mədəni həyatın fəallaşdırılması, əhalinin, xüsusilə də gənclərin asudə vaxtının daha səmərəli keçirilməsi, yerli yaradıcı kollektivlərlə daha sıx ünsiyyət və faydalı təcrübə mübadiləsinə şərait yaratmaqdır.
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Rəhbərliyi Sizi, yeni nəsil Azərbaycan gəncliyinin istedadlı nümayəndəsini, Sumqayıt jurnalistika məktəbinin layiqli yetirməsini, Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin (gundelik.info) Baş redaktorunu , Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının (edebiyyat-az.com) və “kenanaydinoglu.com” saytının Mətbuat xidmətinin rəhbərini, “Kümbet”, eğitim, kültür, sanat ve edebiyat dergisinin Azərbaycan təmsilçisini, tərcüməçi-jurnalistini doğum gününüz münasibətilə səmimi qəlbdən təbrik edirik, Sizə uzun ömür, möhkəm cansağlığı, xoşbəxtlik, işlərinizdə bol-bol uğurlar diləyir! Sevib, sevdiyiniz insanların əhatə dairəsində olmaq diləyi ilə İnşAllah!
Mətbuat xidməti
Kamran MURQUZOV (Murquzov Kamran Aydın oğlu) 1989-cu il oktyabr ayının 25-də Bakı şəhərində ziyalı ailəsində anadan olub. 2008-2013-cü illərdə Azərbaycan Dövlət İqitisad Universitetinin Mühasibat Uçotu və Audit fakültəsində bakalavr dərəcəsi üzrə ali təhsil alıb. 2013-cü ilin avqust ayının 28-də etibarən, Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin Baş redaktorudur. 2012- ci il fevral ayının 14-dən etibarən, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidmətinin rəhbəri və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin müdiridir. Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvüdür.
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının təşəbbüsü ilə gerçəkləşdirilən “Yeni nəsil Azərbaycan gəncliyinin inkişafına dəstəkв” ” layihəsi çərçivəsində şeirləri, məqalələri “Kümbet”, “Usare”, “Kardelen”, “Hece Taşları”, “Alkış” dərgilərində, “Önce Vatan” qəzetində dərc olunaraq, ictimaiyyət nümayəndələrinin nəzərinə çatdıırlıb.
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Rəhbərliyi Sizi, yeni nəsil Azərbaycan gəncliyinin istedadlı nümayəndəsini, Sumqayıt jurnalistika məktəbinin layiqli yetirməsini, Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin (gundelik.info) Mətbuat xidmətinin rəhbərini, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının (edebiyyat-az.com) Baş redaktorunu, tərcüməçi-jurnalistini doğum gününüz münasibətilə səmimi qəlbdən təbrik edirik, Sizə uzun ömür, möhkəm cansağlığı, xoşbəxtlik, işlərinizdə bol-bol uğurlar diləyir! Sevib, sevdiyiniz insanların əhatə dairəsində olmaq diləyi ilə İnşAllah!
Mətbuat xidməti
Kənan AYDINOĞLU (Murquzov Kənan Aydın oğlu) 1989-cu il oktyabr ayının 25-də Bakı şəhərində ziyalı ailəsində anadan olub. 2008-2012-ci illərdə Sumqayıt Dövlət Universitetinin Filologiya (Azərbaycan dili və ədəbiyyatı müəllimi) fakültəsində bakalavr dərəcəsi üzrə ali təhsil alıb. “Ömürdən bir səhifə” (Bakı, “Adiloğlu”, 2007), “Ömrün yarı yolunda” (Bakı, “MK”, 2010), “Anam Təbrizim, Təbrizim!” (Təbriz, “AzərTuran”, 2023), “Darıxmışam dostlar üçün…” (Bakı, “Şirvannəşr”, 2023) adlı şeirlər kitabının müəllifidir. Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının (edebiyyat-az.com) təsisçisi və baş redaktorudur. Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvüdür. Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdçüsüdür. Təhsildə Araşdırma və İnkişaf Mərkəzi (TAİM) Əlavə Təhsil Müəssisəsinin müdavimidir.
Azərbaycan ədəbiyyatını bir-birindən sanballı dram əsərləri ilə zənginləşdirən Hüseyn Cavidin uğurları keçən əsrin əvvəllərinə, “Azərbaycan ədəbiyyatı dövründə ideoloji sarpıntılar dövrü kimi xarakterizə oluna bilən” dövrünə təsadüf edir. “İdeoloji sarpıntılar” dövrü kimi xarakterizə etdiyimiz bu dövrün “ən böyük hadisəsi Azərbaycan ədəbi mühitindən də yan keçməyən kütləvi repressiyadır. Özlüyündə siyasi hadisə olan repressiya bir çox sahələr kimi, ədəbi prosesi də ağuşuna almış və tarixdə ilk dəfə yazıçı, şair, tənqidçi, elm və maarif adamlarının kütləvi (!) həbsi və məhvi ilə nəticələnmişdir.” Bunlardan biri də dahi sənətkar Hüseyn Cavid idi.
Əsərlərində türk ruhu, türk düşüncə tərzi, ictimai dəyərləri olduqca güclü olan Hüseyn Cavidin “yaradıcılığında qaldırdığı ideyalar sovet rejiminin qadağan etdiyi mövzular idi və o, “iblisin hökmranlıq etdiyi ən qorxunc dövrdə, bütün Azərbaycanın iblis xofu ilə çalxalandığı, çoxlarının qəlbini iblisə satdığı bir dövrdə” mövzusunu “İrandan”, “Turandan” alan əsərlər yaradırdı, həm də Türkiyə türkcəsində.
Repressiyadan sonra Cavidin əsərlərinə müdaxilələr olunub, dili dəfələrlə haqsızlığa uğrayıb, “həqarətlər”ə məruz qalıb. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində Cavidin dili qədər kənar və ədalətsiz müdaxilələrə, “həqarət”ə rast gələn ikinci bir dil yoxdur. Əlyazmalarında hökmlə; “İmlasına toxunmamalı!” – qeydini yazan şairin dilini təshih etmək təşəbbüsü heç vaxt səngiməyib. Hətta ədibin bəraətindən sonra da davam etdirilib, əsərləri redaktə olunub, dili üzərində əməliyyatlar aparılıb, türkcəsi guya tərcümə olunub, ehtiyac olmadığı halda sadələşdirilib; “bən” “mən”, “şu” “bu” olub, “şimdi” “imdi”yə çevrilib və s. Məsələn, şairin 100 illiyi münasibəti ilə çıxarılan 4 cildlik külliyyatında dili bərbad vəziyyətə salınıb. Yeri oldu-olmadı, “pək”lər “çox”a, “şimdi”lər “indi”yə çevrilib, “gediyorum”, “gəliyorum” tamamən ləğv olunub. Nəsrlə yazılmış əsərlərində bu hal daha da dəhşətli bir hal alıb. Məsələn, “Peyğəmbər” əsərinin başlanğıcındakı remarkada Peyğəmbərin xarici görünüşünü təsvir edən; “O, qırq yaşında, gözəl, vüqarlı bir sima… Alnı, köksü, omuzlarının arası geniş; rəngi gül rənginə mail əsmərimsi və nurani… Saçları nə pək qıvırcıq, nə də pək düz; saqalı bir tutam, sıq və tam… Biləklər, qollar qalın və qüvvətli… Böyük başlı, hilal qaşlı, çəkmə burunlu, dəyirmi çöhrəli, orta boylu, iri kəmikli; kiprikləri uzun, iki qaşının arası açıq, fəqət bir-birinə yaqın. Gözləri qara və büyücək… İştə o dalğın və müəmmalı gözlər” hissəsi ixtisar edilib. Şairin “Qız məktəbində” şeiri isə əməlli-başlı haqsızlığa məruz qalıb. Ümumtəhsil məktəblərinin II sinif üçün hazırlanmış Azərbaycan dili dərsliyində “Qız məktəbində” şeirinin adı dəyişdirilərək, “Məktəbli qız” edilib. “Quzum” “qızım”, “yavrum” “balam”, “altın” “qızıl”, “bəyzadə” “əmican”, “bilgi” “bilik” olub, heç bir ehtiyac olmadığı halda. Doğrudur, bunu bütün dərsliklərə aid etmək olmaz. Məsələn, ümumtəhsil məktəblərinin XI sinif üçün hazırlanmış “Ədəbiyyat” dərsliyində (müəlliflər – akademiklər İsa Həbibbəyli, Nizami Cəfərov və Nurlana Əliyeva, Afət Bakıxanova) “Qız məktəbində” şeiri süjetli lirikanın ən mükəmməl nümunəsi kimi dəyərləndirilib, şeirdən gətirilən nümunələr orijinalda olduğu kimi verilib.
Bu baxımdan, Cavidşünaslıqda ən çox məsuliyyət, zəhmət tələb edən, həmçinin ən əhəmiyyətli məsələlərdən biri və bəlkə də birincisi, ədibin irsinin mühafizəsi, mətnlərinin orijinal mətnlərinə əsasən yenidən bərpası məsələsi olub. Atası haqqında yalnız doğrunun yazılmasını bildirən Turan Cavid hələ 1998-ci ildə “Azərbaycan” qəzetinə göndərdiyi məktub – müraciətdə yazırdı: “Hörmətli ədəbi ictimaiyyət! Hörmətli Cavidsevərlər, naşirlər, yazarlar. Məni bu müraciətə bir nigarançılıq vadar edib. Cavidin özü haqqında işıq üzü görən yazılara, nəşr edilən əsərlərinə, pyeslərinə, səhnədəki ifasına çox vasvası münasibəti vardı. O, yaratdıqları ilə bağlı buraxılan səhvlərə, təhriflərə, qeyri-ciddi münasibətlərə çox narahat olurdu. Belə halları qəlb incikliyi, əsəb gərginliyi ilə qarşılayırdı. İndi mən eyni hissləri vaxtaşırı yaşamalı oluram. Sanki bir çoxları Cavidə dəb mövzu kimi yanaşmağa başlayıb. Cavidi duymadan, onun düşüncələr aləminə lazımınca daxil olmadan yazmaq olmaz! Mənim yeganə arzum budur ki, atam haqqında yalnız doğru yazılsın. Əsərləri yanlışsız, təhrifsiz işıq üzü görsün.”
Atasının “əsərlərinin yanlışsız, təhrifsiz işıq üzü görməsi”, ruhuna – dilinə toxunulmaması Turan xanımın arzusu olmaqla yanaşı, həm də haqqı idi. Mütəfəkkir sənətkarın yaradıcılığının orijinal formada təqdimi, hər şeydən öncə, tədqiqatçıların mütəfəkkir sənətkarın ideyalar aləminə, fəlsəfi düşüncələr sisteminə, yaradıcılıq mənbələrinə, milli birlik naminə yaratmağa çalışdığı Ortaq Türk Dilinin incəliklərinə bələd olmağı tələb edirdi. Bu problemlərin həllində sənətkarın qızı Turan xanım Cavidin böyük xidmətləri var, çünki Hüseyn Cavid mətnlərinin bərpası və orijinal təqdimi məhz Turan xanımın sayəsində (və birbaşa Turan Cavidin redaktəsi ilə) reallaşıb, gerçəkləşib.
Azərbaycan ədəbiyyatının, mədəniyyətinin, tarixinin himayədarı olan Heydər Əliyev dahi şairlə bağlı keçirilən mərasimlərin birində bu məsələyə də münasibət bildirmiş və qətiyyətlə demişdir: “Cavidin dilinə toxunmaq günahdır.” Və bu “günah”dan arınmaq, Cavidin dilini arındırmaq sayəsində ata və oğul: Heydər və İlham Əliyevlər böyük hünər və cəsarət nümayiş etdirmişlər. Məsələn, məhz milli-mənəvi dəyərlərimizə sahib çıxan Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamı ilə özündə Cavid irsinin ən mükəmməl mətnlərini ehtiva edən Cavid külliyyatı (beşcildlik) nəşr olunub, cavidsevərlərə çatdırılıb.
Cavid külliyyatına (beşcildlik) Turan xanım ilk dəfə olaraq atası haqqında kiçik bir yazı (“Ön söz”) yazıb və bu kiçik yazıda böyük, ciddi mətləblərə toxunaraq oxucuları da bir çox mətləblərdən hali edib.
Eyni zamanda onu da yazıb ki, “Cavid mətnlərinin ədəbi-estetik, tarixi və məfkurəvi mahiyyətinə vaqif olanlar” bu işdən kənar durublar: “Mən nə karəyəm ki, ustadın əsərlərini redaktə edim? – deyən ustad Əliağa Vahid kimi… Turan xanım yazır ki, “indi Hüseyn Cavidin orijinal mətnlərini oxucuya təqdim edərkən Əliağa Vahidi də rəhmətlə anmaq istəyirəm. 1958-ci ildə Cavidin bəraətindən sonrakı ilk kitabını “Azərnəşr”ə təqdim etdim. Mətni sadələşdirməyi, Cavidin dilini “islah” etməyi o zaman ehtiyac içində yaşayan Əliağa Vahidə təklif etdilər. Vahid isə: “Mən nə karəyəm ki, ustadın yadigarına əl gəzdirim? – deyə təklifdən imtina etmişdi.
Akademik Teymur Kərimli “Vahiddən “böyük” zahid?” adlı məqaləsində bu məsələyə aydınlıq gətirir: “Beşcildlik üzərində birgə işimiz zamanı Turan xanım bir maraqlı əhvalat da danışırdı. Cavidin bəraətindən sonra, öncə “Seçilmiş əsərləri” (1958), sonra isə dördcildliyi (1982) nəşr olunmuşdur. “Seçilmiş əsərlər”də onu tərtib edən Turan Cavidin adı göstərilməmiş, yalnız bu nəşrin M.Arif, M.Rahim və M.C.Cəfərovun redaktəsi ilə çapa hazırlandığı qeyd edilmişdir. Turan xanımın dediyinə görə, sən demə, “Seçilmiş əsərlər” çapa hazırlanarkən, “qlavlitdən” (Sovet dövrünün senzurası) göstəriş gəlir ki, Cavidin əsərlərinin dili o dövrün müasir Azərbaycan dilinə uyğunlaşdırılmalıdır. Turan xanım bu əcaib təklifdən qətiyyətlə imtina edir. O zaman Turan xanımın tərtib etdiyi əlyazmanı “quş həddinə salmaq” üçün bir redaktor axtarılır və seçim görkəmli şair Əliağa Vahidin üzərinə düşür. Ömrü boyu ehtiyac içində yaşamış Vahidə bu iş üçün yaxşı qonorar da ayırırlar. Müqavilə bağlamaq üçün Vahidi nəşriyyata çağırırlar. Ancaq görkəmli qəzəlxan şair ondan tələb olunan işin mahiyyətini öyrənəndən sonra qaşlarını çatıb müqaviləni imzalamaqdan imtina edir.”
Təxminən iyirmi beş ildən sonra Hüseyn Cavid əsərlərinin 1982-ci ildə dördcildliyi çapa hazırlanarkən (bəraətindən uzun zaman keçməsinə baxmayaraq, Cavid yaradıcılığına həmin münasibət davam etdirilib), yenə də “redaktə” problemi meydana çıxır və bu işi professor Əkrəm Cəfərə tapşırırlar. “O da çalışır ki, nə şiş yansın, nə kabab. Yəni həm tələb olunan redaktə işini aparır, həm də mümkün qədər Cavid dilinin orijinallığını, üslubunun təravətini qorumağa çalışır və əksər hallarda da buna nail olur.” Cavid mətni üzərində Ə.Cəfərin “bən”lər “mən”ə dəyişdirilmiş, “kimsin” qəbilindən olan söz formaları “kimsən”, “yapraq”, “yarpaq”, “topraq” “torpaq” olmuş və s. redaktəsini daha çox “kosmetik redaktə”yə bənzədən akademik T. Kərimli bu redaktə işlərinin Cavid əsərlərinin dilinə və üslubuna zərərsiz ötüşmədiyini də xüsusi vurğulayıb, “dövrün ideoloji tələbləri üzündən mətnlər üzərində aparılan müəyyən ixtisarlar və “redaktə işi”nin Cavid əsərlərinin dilinə və üslubuna zərərsiz ötüşmədiyini” qeyd edib.
Bu baxımdan, Hüseyn Cavidin bədii yaradıcılığına müxtəlif aspektlərdən yanaşaraq araşdıran, tədqiq edən alimlər qədər Turan xanımın xidmətləri də Cavidşünaslıqda əvəzsizdir. O, təkbaşına Cavid irsi üçün bir institutun gördüyü işi görmüşdür.
Cavid irsinin qorunması və bərpasındakı xidmətlərini yüksək dəyərləndirən AMEA-nın Prezidenti İ. Həbibbəyli yazır: “Turan xanımın Azərbaycan xalqı və ədəbiyyatımız qarşısında ən böyük xidmətlərindən biri atası dahi Hüseyn Cavidin zəngin yaradıcılıq irsinin qorunub saxlanılması və nəşri ilə bağlıdır. Böyük alim və ədəbiyyat tənqidçisi, bizim ədəbiyyat müəllimimiz mərhum akademik M. C. Cəfərovdan sonra Turan xanım H. Cavid yaradıcılığının ən mötəbər bilicisi idi” və o, “Hüseyn Cavid yaradıcılığını bərpa edərək orijinal variantda oxuculara təqdim etməklə “övlad olaraq atasına, mətnşünas olaraq ədəbi dilə, bir məfkurə insanı və bir Turançı olaraq türk millətçiliyinə əvəzolunmaz bir xidmət göstərmiş” Turan xanım, həm də “Azərbaycan ictimai fikrinin ən parlaq simalarından olub, Stalin zindanlarında qeybə çəkilmiş H. Cavidlə xalqımızın yeni-yeni nəsilləri arasında on illər boyu canlı əlaqəni təmin edən mənəviyyat körpüsü olmuşdu.”
Turan xanımın Cavidşünaslığa xidmətləri yalnız bununla bitmir. Azərbaycanın ilk teatrşünas xanımı olan Turan Cavid mütəfəkkir Cavidin muzeyində “Cavid Elmi Mərkəzi” yaratmışdı ki, burada Cavidin həyatı və yaradıcılığı haqqında yazılan bədii əsərləri nəzərdən keçirir, teatrlarda H. Cavidin əsərlərinə verilən səhnə tərtibatı ilə maraqlanır, televiziyada qoyulan tamaşalarında iştirak edir, məsləhət və tövsiyələr verir, bəzənsə, Cavid haqqında hər yetənin yazmasına etiraz edirdi. Atası – mütəfəkkir Cavidin xatirə muzeyinin yaradılmasına da Turan xanım böyük zəhmət sərf etmişdi. Hüseyn Cavidin xatirə muzeyinin açılışında H. Əliyev (24 oktyabr, 2002-ci il) Turan xanımın bu əməyini yüksək dəyərləndirmişdir.
Məhz Turan xanımın hünəri sayəsində Cavidin mətnləri özünün yazdığı şəkildə meydana çıxmış və yalnız bundan sonra Azər Turanın təbirincə desək, “bizim məfkurə müəyyənliyimiz, əxlaqımız, kültürümüz, ruhumuz müdaxilələrdən qurtulmağa, azad olunmağa başlamışdır.”
Cavidşünas A.Turanın tərtibatı və “Ön söz”ü ilə Türkiyədə nəşr olunan “Hüseyin Cavid Eserleri” adlı kitab ilk dəfə böyük sənətkarın yaratdığı ümumtürk dilində oxuculara çatdırılmasında əvəzsiz bir mənbədir.
Cavid irsi – əfsanəvi nağıl qəhrəmanlarımız əfsanəvi Məlikməmməd qədər mənəviyyatımızı və mədəniyyətimizi qızıl alma kimi qoruyan böyük öndərimiz, ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin əzəmətli qeyrəti, qızğın məhəbbəti” (R.Hüseynov) və Turan xanım Cavidin hünəri və əzmi, zəhməti sayəsində daha “parlaq nurla” ürəklərə, şüurlara, hisslərə hakim kəsildi.
Ulu öndər Heydər Əliyevin imzası ilə 1981-ci il iyul ayının 21-də Hüseyn Cavidin 100 illiyi haqqında verilən qərar ulu Cavidin ikinci əsl bəraət sənədi olmuş, ədibin qızı Turan xanımın vurğuladığı kimi, Cavidə əsl bəraəti “Azərbaycan xalqının böyük oğlu”, ulu öndər Heydər Əliyev vermişdi.
Beşcildliyə yazdığı “Ön söz…”də Turan xanım atası Cavidə “əsl bəraət vermiş Heydər Əliyevi də unutmamış, həyatda olmadığına üzülmüşdü: “Təəssüf ki, Cavid əsərlərinin bu mükəmməl nəşrini görmək onun böyük təşəbbüskeşi Heydər Əlirza oğluna nəsib olmadı. Hər şeyə görə – atamı Vətən torpağına qovuşdurduğuna, əzizlərimi bir sərdabədə – Cavid məqbərəsində görüşdürdüyünə, Cavid ocağının çırağını yenidən yandırdığına,… və nəhayət, Cavid külliyyatının bu mükəmməl nəşri üçün sərəncam verdiyinə görə: unudulmaz Heydər Əliyevə Tanrıdan rəhmətlər diləyirəm!”
Turan xanım beşcildliyi nəşr etməklə həm atası – mütəfəkkir Cavidin vəsiyyətinə də əməl etmiş, həm də “Cavid əsərlərinin ən mükəmməl nəşri”ni Cavidsevərlərə çatdırmış və oxucuların, tədqiqatçıların, rejissorların, naşirlərin, bir sözlə, Cavidə üz tutacaq hər bir kəsin indən belə yalnız bu nəşrə” – beşcildliyə istinad etməsini istəmişdi.
Daima ədalət arzusunda olan, ədalət prinsipini özünə məram edən, “bütün yaradıcılığı, xüsusən, bütöv dramaturgiyası ilə ədalət dramının mücahid yazıçısı” Hüseyn Cavıd hər zaman ədalətin var olduğuna və qələbəsinə inanmışdı.
Mütəfəkkir sənətkarın “əsl bəraət”ini alması, dilinin bərpası, beşcildliyinin nəşr olunması yeni tədqiqatların aparılması üçün qiymətli mənbə olmaqla yanaşı, həm də ədalətin bərpa və bərqərar olması idi.
Narkotik ittihamıyla Vüsal adlı ucaboy, yaraşıqlı cavan bir kişini həbs eləmişdilər. Yaşdaş olardıq. İş gəlib çıxmışdı stolumun üstünə, – prokuror kimi qərar verməliydim. Axşama yaxın katibə bir ərizəylə girdi otağıma. Baxdım ki, Vüsaldı, görüş istəyir.
– Cənab prokuror, mənə nə qədər iş görünür?
– Başın daşdan-daşa dəyib, bilməmiş olmazsan.
– Mən axı narkotik alverçisi deyiləm. Gizləmirəm, istifadəçi olmuşam. Vallah, onu da tərgidirdim.
– Burda istifadəçi və satan kimi sənədləşdiriblər.
– Nəyə deyirsiniz, and içim, narkotik satan deyiləm. Şərləyiblər məni.
– Ocağı alışmamış söndürməliydin.
– Gücüm çatmadı.
– Hər halda narkotik çəkmisən!
– Onda gərək, Amerikada gündə on min adamı tutub basalar dama.
– Niyə?
– Orda narkotikdən istifadə eləmək qadağan deyil.
– Ora Amerikadı, orda qanun var…
– Məni bağışlaya bilməzsiniz, cənab prokuror?!
– Bilərik.
– Həəə…
– Qanunu pozsaq.
– Pozun da, cənab prokuror.
– 10 minin olsaydı, nə vardı ki…
– 10 minim olsaydı, burda nə gəzirdim?!
– İşinə bax.
– Bir təklifim var, amma… – dayandı.
– Təklifini de.
– Mənə “qeyrətsiz” deməzsiniz?
– Təklifini de.
– Barter əməliyyatı apara bilərik?!
– Burda əmtəəlik nə var ki?!
– Dirigözlü adam verə bilərəm sizə.
– Quldarlıq dövrü çoxdan keçib?!
– Cənab prokuror, vallah, heç nə dəyişməyib, elə alver alverdi.
Diqqətlə gözlərinin içinə baxdım.
– Bacımı gətirə bilərəm.
Belə təkliflər məndən ötrü göydəndüşmə olmadığı üçün sakitcə dedim:
– Sən yaşda adamın bacısı cavan olmaz.
– Kiçik bacımdı, ərə də getməyib, 22 yaşı var. Mənim bu hərəkətimi qəbahət saymayın. Tarixdə belə hadisələr çox olub. Hətta şahlar belə başı salamat qalsın deyə, həyat yoldaşını üsyan başçısına bağışlayıb.
İş gününün sonuna yaxın katibə mesaj yolladı mənə: “Bir qız gəlib”.
“Buyursun”.
Gözəl bir qız girdi içəri. Kimliyini bilsəm də, söhbətə bəhanə üçün soruşdum:
– Kimsən, adın nədi?!
Başını aşağı saldı.
– Vüsalın bacısı deyilsən ki?!
Üzümə baxıb, gözünü yerə dikdi.
Qız xoşuma gəlsə də, Nəsirəddin Tusinin “Axırı ziyan gətirən xeyirdən qaç” fikrini yadıma salıb, qorxdum:
– Get, bala, bu iş sənlik deyil.
Qız başını dik qaldırıb, heyrətlə üzümə durdu:
– Gedə bilmərəm!
Mat qaldım:
– Niyə?!
– Qardaşım başımı kəsər!
Gülümsədim:
– Qardaşını gedər-gəlməzə göndərərəm!
– Allah eləməsin!
Zəngi basdım:
– Qızı yola sal.
Deyərdim ki, qız candərdi çıxdı çölə.
Səhəri günü təzəcə işə başlamışdım ki, mesaj gəldi katibədən: “Cənab prokuror, bir xanım görmək istəyir sizi.”.
Cavanlarsayağı “Ok” yazdım.
Qapı açıldı. Əsl Şərq xanımlarına məxsus bir gəlin girdi içəri, – ucaboy, dolubədənli, kök demək olmazdı, çatmaqaş, yumrusifət. Yanaqları da… Elə bil gülöyşə narını dənələyib yeyəndən sonra şirəli əlini çəkmişdi sifətinə.
Bunu da qıza verdiyim mənasız sualla qarşıladım:
– Kimsən, adın nədi?!
– Vüsalın həyat yoldaşıyam, adım da Mələkdi.
Gözəlliyi qarşısında özümü saxlaya bilmədim, salavat çevirdim:
– Fətəbərəkallah əhsənül Xaliqin!
Gəlin qaşlarını çatdı:
– Nə dediniz?!
– Peyğəmbər əleyhissəlamın sözüdü – Səni yaradana şükr! Doğrudan da, mələksən!
Elə səhəri günü bu Şərq gözəliylə bağ evimdə görüşdüm. Hətta həyat yoldaşının azadlıq istəyini bir ay da gözündə qoydum. Mələkdən doya bilməsəm də, verdiyim sözə əməl eləməliydim. Həbsxanadan çıxan günü Vüsal prokurorluğa da gəlmişdi ki, təşəkkürünü bildirsin mənə, qəbul eləməmişdim.
***
Az qala hər həftə Mələklə görüşürdük. Hiss eləyirdim ki, məndən razı qalır. Bacardığım qədər səxavətlə yola salırdım. Amma pis bir cəhəti vardı – çıxarırdım ki, pul verəm, əlimdən qapırdı.
5-6 aydan sonra gördüm həyat yoldaşım mənə çəp baxır. Bir gün də səsini atdı başına:
– Özgəsinin haramıyla günlərini necə xoş keçirirsənsə, evdə öz halalına hünərini göstərə də bilmirsən!
– Bu nə sözdü, ay qız?!
– Həqiqət!
– Bəlkə “böhtan” demək istəyirsən?!
– Yadında saxla ki, yerin də qulağı var!
– Dilini də göstər yerin.
– Dili mənim qarnımdadı, darıxma, tezliklə şoka düşərsən, inşallah!
Barmağımı dişlədim.
– Küpəgirən səni yoldan çıxarıb!
– Küpəgirən kimdi?!
– Süpürgəçini deyirəm, Nailəni, pinti köpəkqızıydı, qovmuşam bağdan, o da mənə böhtan atıb.
Həyat yoldaşım mənalı-mənalı üzümə baxıb, şaqqıldayıb güldü.
– Bu nə gülüşdü, ay qız?!
– Niyə tələsiyirsən, səsini eşitdin, dadını da görərsən?!
***
Bir gün də işdən qayıdanda, baxdım ki, Lələ köçüb, yurdu qalıb – nə arvad, nə uşaq.
– Sədaqət!
Qulluqçu yerdən çıxmış kimi qarşımda dayandı.
– Hanı Sevinc, hanı Murad?!
– Səhər siz eşiyə çıxan kimi, Sevinc əlində çemodan, uşagı da alıb yanına, getdi.
– Bilmədin, hara getdilər?
– Ha soruşdum, demədi.
Fikir məni götürdü.
Qonaq otağına girəndə ilk gözümə dəyən seyf oldu. Kodu yığıb, qapısını açdım.
– Oh!.. – diz üstə çökdüm. – 50 min dollar və zinət əşyaları yoxa çıxmışdı. Üstəlik də, 10 ildən sonra qırx qurbanla tapdığımız yeganə oğlumuz.
Bir həftə özümdə-sözümdə olmadım. Bir gün Türkiyədən mesaj gəldi telefonuma: “Sən də adını kişi qoymusan. Hünərin-zadın da yox idi, ay yazıq. Hardan olaydı ki, onun-bunun arvadıyla yatıb-dururdun. İndi baxıram, mən ərdə olmamışam ki! Ərin nə olduğunu indi görürəm! Uzun sözün qısası, Mələyə salam deyərsən!
Başımı elə itirmişdim ki, Mələyin kim olduğu da yadımdan çıxmışdı:
– Mələk kimdi?
– Vüsalın keçmiş həyat yoldaşı!
– Vüsalın?!.
– Bəli, Vüsalın!
– Vüsalı hardan tanıyırsan?!
– Niyə də tanımayım?! O, indi mənim həyat yoldaşımdı…
.jpg)
