Ötən həftə ABŞ satış kassalarında ilk pillədə yer alan “Tor 4: Sevgi və ildırım” nümayişinin ikinci həftəsində də siyahıda birinci yerdədir.
AZƏRTAC xəbər verir ki, film nümayişin ikinci həftəsində 46 milyon gəlir gətirib. Ekran əsərinin gəliri ötən həftə ilə müqayisədə 68 faiz azalıb. Bu, “Marvel” filmləri arasında ikinci ən yüksək həftəlik enişlərdən biridir. Beləliklə, ekran işinin ümumi gəliri qlobal kassada 500 milyon dollara yaxınlaşıb.
Amerikan animasiya komediyası “Minyonlar 2”, 26 milyon dollarlıq həftəlik gəlirlə ABŞ-ın film kassasında ikinci yerini qoruyub saxlayıb. Məşhur cizgi filminin ümumi gəliri 263 milyon dollara yaxınlaşıb.
Yenicə işıq üzü görmüş “Kravdadların mahnı oxuduğu yer” filmi isə premyerasında 17 milyon dollar gəlir qazanaraq kassada üçüncü sıraya yüksəlib.
Siyahıda dördüncü sırada olan Hollivud ulduzu Tom Kruzun yer aldığı “Top Gun: Maverick” filminin isə ABŞ prokatında ümumi gəliri 620 milyon dollara yaxınlaşıb.
Əfsanəvi “The Matrix” filminin ulduzu Kianu Rivz Batman obrazını canlandırmaq arzusunda olduğunu etiraf edib.
AZƏRTAC xarici KİV-ə istinadla xəbər verir ki, bunu Hollivud ulduzu K.Rivz bildirib. “Bu həmişə mənim arzum olub. İndi Pattinson bu roldadır və o, rolun öhdəsindən yüksək səviyyədə gəlir. Ola bilsin ki, gələcəkdə nə vaxtsa onlara yaşlı Batman lazım olanda bu işə qatıla bilərəm”.
Aktyor “Super ev heyvanları” cizgi filmindəki obraz üzərində işindən də bir qədər danışıb. “Mənim bu layihədə kiçik bir rolum var, olduqca epizodik roldur. Amma buna baxmayaraq, sadəcə Dueyn Conson və Kevin Hartın iştirak etdiyi işin bir hissəsi olmaq heyrətamizdir və yeri gəlmişkən, orada Batman rolundayam”, – deyə K.Rivz əlavə edib.
Qeyd edək ki, cari ildə Batman filmi kassada 770 milyon dollardan çox gəlir gətirib.
Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən “Şuşa İli” münasibətilə həyata keçirilən “Şuşa mədəniyyətinin inciləri” layihəsi yeni təqdimatlarla davam edir.
Nazirlikdən AZƏRTAC-a bildirilib ki, layihənin “Şuşanın memarlıq salnaməsi” bölməsi üzrə növbəti təqdimat qala-şəhərimizin Saatlı məscidinə həsr olunub.
Şəhərin Saatlı məhəlləsində yerləşən eyniadlı tarixi məscid ölkə əhəmiyyətli memarlıq abidəsi kimi siyahıya daxil edilib. Saatlı məscidi Qarabağda bir neçə monumental dini və mülki tikilinin, o cümlədən Şuşada Aşağı və Yuxarı Gövhər ağa məscidləri, Ağdamda Cümə məscidi və Bərdə imamzadə türbəsinin memarı olan Kərbəlay Səfixan Qarabağinin layihəsi əsasında 1883-cü ildə inşa edilib.
Saatlı məhəllə məscidi olsa da, şəhərin digər məhəllə məscidlərindən həm həcmi, həm də memarlıq quruluşu ilə fərqlənirdi.
Tavana dayaq olan dörd səkkizbucaqlı daş sütunlara sahib olan ibadət zalı üçnefli məkana malikdir. Bunun nəticəsində zalda sanki sonsuz sayda tağ keçidlər yaranır. Divarların səthi həndəsi fiqurlar və nəbati naxışlarla tərtib olunub. Məscidin tək minarəsi binanın arxa tərəfində inşa olunub. Belə güman edilir ki, minarə məscidlə eyni vaxtda deyil, bir qədər sonrakı illərdə ucaldılıb.
1992-ci il mayın 8-də Şuşa Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğal olunduqdan sonra Saatlı məscidi talan edilmiş, minarəsi dağıdılmışdı. Şəhər müzəffər Azərbaycan Ordusu tərəfindən azad olunandan sonra məsciddə təmizlik işləri aparılıb, müəyyən təmir işləri görülüb.
Qeyd edək ki, Prezident İlham Əliyev 2021-ci il yanvarın 14-də Şuşaya səfəri zamanı Saatlı məscidini də ziyarət edib. Dövlət başçısı məscidə Məkkədən gətirilmiş “Qurani-Şərif” hədiyyə edib.
Torpaqlarımız azad ediləndən sonra Prezident İlham Əliyevin ilk fərmanlarından biri Şuşanın mədəniyyət mərkəzi elan edilməsi oldu. Bundan sonra əvvəlki ənənələr bərpa edildi. İkinci ildir ki, Şuşada Vaqif Poeziya Günlərini keçiririk. Həmçinin “Xarıbülbül” festivalı da təşkil olundu.
Bu sözləri AZƏRTAC-a müsahibəsində Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri, Xalq yazıçısı Anar deyib.
“Şuşa Azərbaycan mədəniyyətinin beşiyidir. Biz şadıq ki, Qarabağın incisinin belə möhtəşəm tədbir və festivallara yenidən ev sahibliyi etdiyi günləri görə bildik. Bunu Prezident, Müzəffər Ali Baş Komandan Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə rəşadətli Ordumuza borcluyuq”, – deyə Anar bildirib.
İşğaldan azad edilmiş torpaqların ilk əlamətdar hadisələrindən biri Vaqifin məqbərəsinin ucaldılması, Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi və iştirakı ilə birinci Vaqif Poeziya Günlərinin keçirilməsidir. Bu gün ikinci dəfə Vaqif Poeziya Günlərinə toplaşmışıq. Vaqif Azərbaycan poeziyasında həm bədii, həm də siyasi sözün rəmzidir. Bu isə o deməkdir ki, bu gün buraya toplaşan ədəbiyyatçılar həm dövlətin, həm ədəbiyyatın, həm də Azərbaycan tarixinin yanındadırlar.
AZƏRTAC xəbər verir ki, bunu Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin(AYB) beynəlxalq məsələlər üzrə katibi Səlim Babullaoğlu deyib.
“Düşünürük ki, bu tədbirin əhəmiyyəti daha da artacaq və növbəti illərdə Poeziya Günlərinə xarici qonaqlar, dünya xalqlarının müxtəlif söz və sənət ustaları toplaşacaqlar. Əminik ki, Vaqif Poeziya Günləri təkcə Azərbaycan ədəbiyyatının deyil, Azərbaycan tarixinin, Qarabağ tarixinin də təbliğatçısı olacaq”, – deyə S.Babullaoğlu bildirib.
Kanadada fəaliyyət göstərən EL TV ingilis dilində “Azərbaycanda qədim dinlər və multikulturalizm” adlı sənədli film yayımlayıb. Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin dəstəyi və Kanadadakı “Vətən” Azərbaycan İncəsənət və Mədəniyyət Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə ərsəyə gələn film “History of Azerbaijan” layihəsi çərçivəsində gerçəkləşdirilib.
Dövlət Komitəsindən AZƏRTAC-a bildirilib ki, filmdə zərdüştlük, İslam, xristianlıq, yəhudilik və digər dinlərin Azərbaycanda təşəkkül tapması tarixi, məscidlərin, kilsələrin, sinaqoqların fəaliyyət göstərdiyi, qədim məbədlərin qorunub saxlanıldığı, ölkəmizin zəngin multikultural dəyərlərə malik olduğu barədə ətraflı məlumat verilib. Qeyd edilib ki, Azərbaycan xalqı həmişə başqa millətlərin adət-ənənələrinə, inanclarına hörmətlə yanaşıb, ölkəmiz isə dini baxışlarına görə təqib edilən insanlar üçün sığınacaq məkanına çevrilib.
“Paramount Pictures” studiyasının ərsəyə gətirdiyi “Top Gun: Meverik” davam filmi dünya miqyasında gəlir əldə etməkdə irəliləyir.
AZƏRTAC xarici KİV-ə istinadla xəbər verir ki, filmin kassa gəliri 1,2 milyard dolları ötüb. Rejissoru Cozef Kosinski olan ekran işi hazırda 65 xarici ölkədə 602,5 milyon dollar, Şimali Amerikada isə 606 milyon dollar dəyərində gəlir toplamaqda davam edir. Bu nailiyyətlər sayəsində “Top Gun: Meverik” artıq “Transformers 4: Yox olma dövrü” adlı fantastik filmini keçərək “Paramount Pictures” tarixində ən çox gəlir gətirən filmə çevrilib.
Xatırladaq ki, baş rolda Hollivud ulduzu Tom Kruzun yer aldığı filmin dünya üzrə 1 milyard dollar qazanması cəmi otuz bir gün çəkib. Aktyor T.Kruzun özü üçün bu bütün karyerası üzrə ən yaxşı nəticədir. Bu ABŞ-ın film gəlirləri üzrə kassa tarixində 600 milyon dollarıq davamlı gəlirlə rekord həddini aşan 12-ci filmdir.
Dövlət Turizm Agentliyinin (DTA) təşkilatçılığı ilə Azərbaycan nümayəndə heyəti Böyük Britaniyanın Rutland vilayətində keçirilən Qlobal Quş Müşahidəçiliyi (“Global Bird Fair”) turizm sərgisində iştirak edir.
DTA-dan AZƏRTAC-a bildirilib ki, iyulun 15-də işə başlayan sərgidə ölkəmizi Azərbaycan Turizm Bürosu, Azərbaycan Ornitoloji Cəmiyyəti, Naxçıvan Turizm Departamenti, “Camping Azerbaijan” və “Naxchivan Travel” şirkətlərinin nümayəndələri təmsil edirlər.
Sərgidə quş müşahidəçiliyi əraziləri olan Beşbarmaq, Xınalıq və Ləzə kimi dağlıq bölgələrin, Qızılağac, Şirvan və Ağgöl milli parklarının, həmçinin Naxçıvanın bu istiqamətdə olan turizm potensialı təbliğ edilir.
Sərgi çərçivəsində Azərbaycanın ornitoloji turizm imkanlarının təqdimatı məqsədilə təşkil olunan xüsusi seminarda ziyarətçilərə ölkəmizdəki biomüxtəliflik, əsas quş növləri və quş müşahidəsi üçün əlverişli mövsümlər haqqında məlumat verilib.
İyulun 17-dək davam edəcək sərgidə 60-dan çox ölkə təmsil olunur.
Qeyd edək ki, Azərbaycanın ekoturizmin vacib bir istiqaməti kimi ornitoloji turizm imkanlarının inkişaf etdirilməsi məqsədilə “Beşbarmaq” Dövlət Tarix və Mədəniyyət qoruğu ərazisində infrastrukturun qurulması işlərinin həyata keçirilməsinə başlanılıb.
Mandaloriyalı” filminin Qroqu personajının məşhur “Qremlinlər”dəki Gizmodan oğurlandığı bildirilib.
AZƏRTAC xarici KİV-ə istinadla xəbər verir ki, “Qremlinlər” filminin yaradıcısı Co Dante balaca Yoda adlandırılan “Mandaloriyalı” ekran əsərinin qəhrəmanı Qroqunun “Qremlinlər”dəki baş qəhrəman Gizmonun tam oxşarı olduğunu deyib: “Düşünürəm ki, bu qəbildən olan filmlər davamlı baxımlılığına görə mahiyyətcə balaca uşağı xatırladan Gizmo obrazına borcludurlar”, – deyə rejissor bildirib.
Qeyd edək ki, qeyri-adi qabiliyyətlərə, iri gözlərə və ifadəli qulaqlara malik iki balaca məxluqun həqiqətən çox oxşar görünməsinə baxmayaraq C.Dantenin bu iddiaları cavabsız qalıb.
AZƏRTAC xəbər verir ki, R.Deqati həvəskar fotoqraflarla öz peşə sirlərini bölüşüb.
Əvvəlcə tanınmış fotoqraf görüşə gələn gənclərin hər biri ilə tanış olub, onların bu sahəyə olan maraqlı fikirlərini dinləyib. O, iştirakçılara fotoaparatla işləməyə başlamazdan əvvəl özünəməxsus imza seçməsini tövsiyə edib. R.Deqati fotoqraflar üçün yaddaşlarda iz qoyacaq görüntüdən əlavə, imzalarının da önəmini diqqətə çatdırıb.
Məşhur fotojurnalist AZƏRTAC-a müsahibəsində gələcək planlarından da danışıb: “Bu gün gənclərə kameradan düzgün istifadə etməyi və ən əsası nəyi çəkməli olduqlarını öyrətdim. Dünyanın müxtəlif ölkələrində şagirdlərim var. Gələcək planım Azərbaycanda beynəlxalq foto məktəbi yaratmaqdır”.
Görüşdə bu sahədə yeni biliklər əldə etdiyini söyləyən Leyla Səttarzadə fikirlərini bölüşüb: “Reza Deqatidən yaxşı fotoqraf olmağın sirrini öyrəndim. Fotoda əsas olan həm insanların, həm də təbiətin ab-havasını dolğun şəkildə çatdırmaqdır”.
Digər iştirakçı Ruslan Cəfərzadə R.Deqatinin nümayiş etdirdiyi fotolardan təsirləndiyini dilə gətirib: “İşinin peşəkarı olan bir fotoqrafın öz təcrübələrini bizimlə bölüşməsi çox xoşum oldu. O, müxtəlif illərlə çəkdiyi fotoları bizə nümayiş etdirərək işinin incəliklərindən danışdı. Müharibə mövzusunda çəkilən şəkillər mənə çox təsir etdi”.
Dörd ilə yaxın fotoqrafiya ilə məşğul olan Tamerlan Almazov bu görüşdən sonra daha çox müharibənin fəsadları mövzusunda şəkillər çəkməyə üstünlük verəcəyini söyləyib.
İyulun 14-də Nizami Kino Mərkəzində Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin polkovniki, Milli Qəhrəman İlqar Mirzəyev haqqında çəkilmiş “Artilleriyanın atası” sənədli filminin təqdimatı olub.
AZƏRTAC xəbər verir ki, filmin rejissoru və ssenari müəllifi Kamalə Musazadə, operatoru Soltan Abdullayev, montajçıları Kamalə Musazadə və Sabir Əskərzadə, prodüseri isə Nazim Hüseynovdur.
Jurnalistlərə müsahibə verən Kəmalə Musazadə filmin çəkilişləri ilə bağlı məlumat verib: “Bizim studiyada Polad Həşimovla bağlı film çəkildiyi üçün mən onun döyüş yoldaşı İlqar Mirzəyev haqda film çəkməyi düşündüm. Onun döyüş yoluna, şəxsi keyfiyyətlərinə baxanda çox heyrətlənirdim. İlqar Mirzəyev Aprel döyüşlərində artilleriya komandiri olub. Biz çəkilişləri həmin artilleriya qurğularının yerləşdiyi ərazidə, həmçinin Tovuz döyüşləri zamanı onun şəhid olduğu yerdə apardıq. “Qara qaya” zirvəsində bu hadisə baş verəndə İlqar Mirzəyevlə birgə döyüş yoldaşı Təbriz Kərimov da orada idi. Biz onların qurumayan qanını lentə almışdıq. Təbriz Kərimov ağır yaralansa da, sağ qalıb və öz qanını filmin nümayişi zamanı görəndə çox təsirləndi”.
Filmin nümayişindən əvvəl çıxış edən Dövlət Film Fondunun direktoru, Əməkdar incəsənət xadimi Cəmil Quliyev bildirib ki, 6 aydan sonra Azərbaycan xalqı rəşadətli Qələbənin ikinci ildönümünü qeyd edəcək. O, qeyd edib ki, Azərbaycan Ordusunun qazandığı Qələbə incəsənətin bütün növlərində əks olunmalıdır.
Sonra film nümayiş etdirilib.
Film Tovuz döyüşlərinin ikinci ildönümünə həsr olunub. 2020-ci il iyulun 12-14-də ermənilərin növbəti təxribatı nəticəsində Tovuz döyüşlərində Polad Həşimov və İlqar Mirzəyevlə birlikdə 12 nəfər şəhid olub.
Qeyd edək ki, Polad Həşimov 1975-ci ildə Qəbələ rayonunun Vəndam qəsəbəsində anadan olub. 1976-cı ildə Həşimovlar ailəsi Qəbələ rayonundan Sumqayıt şəhərinə köçüb və burada yaşamağa başlayıblar. P.Həşimov Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin 3-cü Ordu Korpusunun komandir müavini – Qərargah rəisi olub.
Bakıda, Sumqayıtda və Qəbələdə küçələrdən birinə Polad Həşimovun adı verilib. Bundan başqa, Türkiyənin Osmanqazi rayonunda Polad Həşimovun adını daşıyan park salınıb.
İlqar Mirzəyev isə 1973-cü ildə Gürcüstanın Qardabani rayonunda anadan olub. O, Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin 3-cü Ordu Korpusunun artilleriya rəisi vəzifəsində çalışıb.
Prezident İlham Əliyevin 2020-ci ilin dekabrın 9-da imzaladığı Sərəncamla Polad Həşimova və İlqar Mirzəyevə “Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” adı verilib.
Polad Həşimov və İlqar Mirzəyev 2020-ci il iyulun 15-də İkinci Fəxri xiyabanda dəfn olunublar.
Əhməd Cavad Məhəmmədəli oğlu Axundzadə 1892-ci ildə may ayının 5-də Şəmkirin Seyfəli kəndində gəlmişdir. Babaları Cənubi Azərbaycandan olmuşdur. Atası molla Məhəmmədəli dövrünün zəngin bilikli ziyalılarından biri kimi tanınmışdır. O, 1898-ci ildə vəfat etmişdir. Hələ çox kiçik olan Əhməd zehinli, uşaq kimi hamının rəğbətini qazanmışdır. İlk təhsilini doğma kəndindəki mollaxanada almış, sonra isə Gəncədə ruhani seminariyasında oxumuşdur. Onun müəllimləri arasında görkəmli Azərbaycan ziyalılarından şair-dramaturq Hüseyn Cavid, jurnalist tənqidçi Abdulla Şur, Şeyxülislam Pişnamazzadənin olması həmin məktəbin nüfuzu və səviyyəsi haqqında dərin təsəvvür yaradır. Qələm təcrübəsinə hələ seminarist ikən başlayan Əhməd ilk şeirləri ilə müəllimlərinin rəğbətini qazana bilmişdir. Abdulla Tofiq (Şur) vaxtıilə dostu Abdulla Şaiqə yazdığı bir məktubunda Ə.Cavadın bir gənc şair kimi onda böyük ümidlər oyatdığından bəhs etmişdir.
1912-ci ildə Əhməd Cavad seminariyanı bitirərək müəllimlik şəhadətnaməsi almışdır. Birinci Dünya müharibəsi illərində şair rus imperializminə və onun havadarlıq etdiyi erməni daşnaqlarına qarşı türk vilayətlərindəki mübarizədə yaxından iştirak etmişdir. Xeyriyyə cəmiyyətinin üzvlərindən biri kimi Ərzurum, Qars və Batumda geniş fəaliyyət göstərmişdir. Ə.Cavad müharibədən ən çox zərər çəkmiş Batumda küçə-küçə gəzib siyahılar tərtib etmiş, yoxsulları, əlilləri qeydə almışdır. O, təmsil etdiyi cəmiyyətin imkanlarından istifadə edərək qaçqınlara, davada həlak olmuş əsgərlərin ailələrinə hər cür maddi və mənəvi köməklik etmişdir. Bu mürəkkəb şəraitdə xeyriyyə işlərindən imkan düşdükcə məqalə və şeirlər yazaraq orduya əlindən gələn mənəvi köməyi etmiş, həm də öz xalqını oyatmağa çalışmışdır.
Batumda olarkən (1916-cı ildə) Ə.Cavad gələcək həyat yoldaşı Şükriyyə xanıma rast gəlmiş, bir qədər sonra onunla ailə qurmuşdur.
1917-ci ildə Rusiyada bəşər tarixində ictimai-siyasi hadisə ilə müqayisə oluna bilməyən Oktyabr çevrilişi baş verir. İmperiyada amansız zülmə məruz qalan xalqlara öz müqəddəratını həll etmək hüququ verirdi. Bir çox xalqlar kimi Azərbaycanın da vətənpərvər övladları yaranmış fürsətdən istifadə edərək Tiflisdə toplanıb maddi və mənəvi mərhumiyyətlər hesabına olsa da, 1918-ci ilin 28 Mayında Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yarandığını elan edirlər. Yaranmış Cümhuriyyətin ilk paytaxtı Gəncə şəhəri elan olunur. Lakin az sonra Cümhuriyyət Bakı şəhərinə köçürülmüşdür. Qabaqcıl, vətənpərvər, ziyalılar tərəfindən yeni müstəqil dövlət böyük ruh yüksəkliyi ilə qarşılanır. Əhməd Cavadın yazdığı şeirlər müstəqil dövləti tərənnüm etməklə yanaşı, azadlıq, vətənpərvərlik ideyalarının vüsətini əks etdirmişdir. Həmin dövrdə yazdığı şeirlərdən biri Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin himni kimi məhşurlaşır.
Azərbaycan! Azərbaycan! Ey qəhrəman övladın şanlı Vətəni! Səndən ötrü can verməyə cümlə hazırız! Səndən ötrü qan tökməyə cümlə qadiriz! Üçrəngli bayrağınla məsud yaşa!
Minlərlə can qurban oldu! Sinən hərbə meydan oldu! Hüququndan keçən əsgər, Hərə bir qəhrəman oldu!
Sən olasan gülüstan, Sənə hər an can qurban! Sənə min bir məhəbbət, Sinəmdə tutmuş məkan!
1920-ci ilin aprel ayının sonlarında tərkibi əsasən rus bolşeviklərindən və erməni daşnaqlarından ibarət olan XI Qızıl Ordu Azərbaycan ərazisinə yeridildi, müstəqil dövlətimizin fəaliyyətinə son qoyuldu. Cümhuriyyətin süqutundan bir neçə ay sonra Ə.Cavad təyinatla Qusar rayonuna müəllim göndərilmiş, ailəsi ilə birlikdə Qusarın Xulud kəndinə köçərək burada əvvəl müəllim, az sonra isə həmin məktəbin direktoru kimi fəaliyyət göstərmişdir.
1922-ci ildə Ə.Cavad Ali Pedaqoji İnstituta daxil olur. Bir il sonra o görkəmli azadlıq mücahidi M.Ə.Rəsulzadənin silahdaşlarından Mirzəbala Məmmədzadənin Türkiyəyə getməsini təşkil etməkdə ittiham edilərək həbs edilmiş, lakin ittiham sübuta yetmədiyi üçün azad olunmuşdur. O, 1924-cü ildə “Maarif və mədəniyyət” jurnalına məsul katib təyin olunur. İşləyə-işləyə təhsil aldığı Ali Pedaqoji İnstitutu 1926-cı ildə bitirmiş, sonra Azərbaycan Politexnik İnstitutunda müəllimlik etmiş, eyni zamanda Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutunda dosent, dilçilik kafedrasının müdiri, rus dili üzrə ilk professorlardan biri olmuşdur.
Əhməd Cavadın yaradıcılığının birinci mərhələsi, bədii axtarışlarının məzmunu haqqında aydın təsəvvür yaradır. Bu baxımdan onun “Qoşma” (1916) və “Dalğa” (1919) kitabları çox qiymətli əsərlər hesab olunur. Bu mərhələnin səciyyəvi və maraqlı nümunələrindən biri şairin öz qələminə, istedadına müraciətlə yazdığı “Şeirimə” (1913) əsəridir. Bu şeirdə müəllif bir qədər keçmişə qayıdaraq, bir şair kimi yaradıcılığa başladığı günləri yada salır, ilk uğurlarından necə sevindiyini xatırladır. Lakin bu şeiri qələmə alarkən Əhməd Cavad böhranlı fikir və duyğulardan sıxılaraq şair olduğu üçün peşimançılıq çəkir. “Yaralı quş” şeiri də şairin bu mərhələdəki əhval-ruhiyyəsinin əks olunduğu əsərlərdən biridir:
Yaralıdı könlüm quşu, yaralı,
Yaralandı yazıq şair olalı!
Əhməd Cvadın 1910-cu ilin əvvəlindəki axtarışları zamanı yaradana müraciətlə yazılmış “Münacat” adlı şeirində bütün ümidini, iradəsini tanrıya bağlayır, vətənin, xalqın xilası naminə ondan imdad diləyir:
Ey mərdliyi ilhaq edən böyük haqq,
Buyruq sənin, qullarına nə sorma?
Pək dərdliyik, bir ərzimiz var ancaq:
Cəbrayıldan göndər bizə bir sancaq!..,
Yarəb, vətən sənin, iman sənindir!
Mömini dindirən Quran sənindir!
“Sən”, “Bir gül əkdim”, “Ümidimə”, “Görünməz yollardan” kimi şeirlərdə lirik qəhrəmanın ümüdsizliyi son həddə çatmışdır. Ən ağır böhranlı vaxtlarda belə Əhməd Cavad özünü ovundurmaq üçün fövqəladə bir qüvvə tapmışdır.
Əhməd Cavadın “Nədən yarandın” (1914) şeiri onun yaradıcılıq dünyasını yaxından tanımağa imkan verir.
Sən qüdrətin açıb-coşan vaxtında,
Mələklərin gülüşündən yarandın.
Sehir dilli bir fırçanın əliilə,
Ahuların duruşundan yarandın…
Qaranlıqda boğularkən ümidim
Dan ulduzu yürüşündən yarandın…
Gözəllikçin təbiətlə qüdrətin
Yavaşca bir coşqusundan yarandın.
Qələm əldə ilhamımı dinlərkən
Sən qəlbimin duruşundan yarandın.
“Dalğa” şeirində şairin vətənpərvərlik duyğuları, geniş həyat hadisələri sənətkarlıq baxımından daha təsirli vasitələrlə əks etdirilir. “Qoşma” və “Dalğa” arasında keçən müddətdə Azərbaycanda, bütünlükdə Yaxın Şərqdə böyük miqyaslı, mürəkkəb ictimai-siyasi hadisələr baş verməkdə idi.
Əhməd Cavad ilk Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətini bolşevik-daşnaq əsarətindən xilas etmək üçün gəlmiş türk ordusunu öz əsərlərində dərin səmimiyyətlə qarşılayır, onun təkcə azərbaycanlılar qarşısında deyil, bütün türklər və tərəqqipərvər dünya qarşısında tarixi xidmətlərini tərənnüm edirdi. “Türk ordusuna” şeirində qardaş ölkənin xilaskar ordusu Turandan rus işğalçılarını qovduqları üçün alqışlanırdı. Viran edilmiş Xan sarayı da xalqın müsibətləri üçün qan ağlayan Araz da, Kür də, Qara dəniz də vüqarlı Qars qalası, uca Dağıstan dağları da türk ordusunun insanpərvərlik missiyası sayəsində şeirdə yeni həyata qovuşurlar:
Ey şanlı ölkənin şanlı ordusu,
Unutmam Qafqaza girdiyin günü!
Gəlirkən qovmağa Turandan Rusu,
Ayağını Qara dəniz öpdümü?!
Əhməd Cavadı, onun təmsil etdiyi azadlıqsevər Azərbaycan ziyalılarını milli istiqlal uğrunda mübarizə cəbhəsinə gətirən səbəbləri açıqlamaq baxımından “Kuropatkinə” (1917) şeiri xüsusiilə əhəmiyyətlidir. Kuropatkin Rusiya imperiyasının milli əyalətlərdə, müsəlmanların yaşadıqları regionlarda hökmranlıq edən canişinlərinin ümumiləşdirilmiş surətini vermişdir. İmperiyanın sadiq nökərləri əllərindəki hüdudsuz hakimiyyətdən sui-istifadə edirdilər. Şairin nəzərində öz amansızlığı ilə dünyada bədnam olmuş rus çarizmi, yaxud onun yerində imperiya iddiaları ilə əyalətləri qorxuya salan “Qızıl ordu” Azərbaycanın müstəqillik yoluna qədəm qoymasını, milli dövlətini qurub, əsrin tələblərinə uyğun yeni inkişaf yoluna düşməsi Rusiya bolşeviklərini bərk narahat edirdi. Onlar əvvəlcə Yaxın Şərqdə, sonra isə dünya inqilabının qələbəsi üçün Azərbaycandan bir vasitə kimi istifadə etmək, müstəqil Azərbaycan hökumətini yıxmaq, ölkənin strateji sərvətlərini, o cümlədən neftini talamaq haqqında planlar hazırlayırdılar. Bu acı həqiqətləri görən Əhməd Cavad tez-tez bütün xalqın adından öz etiraz səsini ucaldırdı:
Bu dağlar mənimdir, yeni gün gördü,
Boğar səni ahım, ey duman, gəlmə!
İnanma fələyə, dönükdür üzü,
Bir üzə gülməyir, hər zaman, gəlmə!
Sən ey gözlərimə batan quruntu,
Sağlam bir imana səndən nə qorxu?
Bəslərsə vicdanlar pək böyük duyğu,
Yenilməz bir qələ hər vicdan, gəlmə!
1920-ci il aprel ayının son günlərində Bakını işğal edən XI Qızıl Ordu Azərbaycan Demokratik Respublikasının mövcudluğuna son qoyulması, şairin yaradıcılığında yeni ideya-bədii meyillərin təzahürü ilə müşahidə olundu. Onun dərin sarsıntılarla kədər ifadə edən şeirləri, eləcə də “Göy-göl” şeiri qələmə alındığı illərdə Azərbaycan poeziyası ictimai-siyasi səbəblər üzündən böhran keçirirdi. Lirika acınacaqlı bir vəziyyətə düşmüşdür. Bolşevik əsarətinin mənəvi sıxıntıları nəticəsində H.Cavid, A.Şaiq və Ə.Cavad əvvəlki kimi yaradıcılıq fəallığı göstərə bilmirdilər. Belə bir vaxtda lirikamızın parlaq incilərindən olan “Göy-göl” şeiri Azərbaycan poeziyasına yeni bir yaradıcılıq havası gətirdi. Bu nadir təbiət hadisəsini şair doğma Gəncənin, Azərbaycanın rəmzi kimi tərənnüm etmiş, onun şair təxəyyülündə əbədi bir yer tutmuşdur. “Pərizadə”, “Unudulmuş sevda”, “Sən ağlama”, “Nə yazım?”, “Gözəl qadın”, “Aya”, “Madonnaya” kimi şeirləri də bu qəbildəndir.
Eşqimin nə imiş bilməm günahı,
Yıxıldı kölnümün istinadgahı.
Nəsibim olsa da, dünyanın ahı,
Bu gün göz yaşımı siləcəyəm mən.
Yaxında didarım nəsib olmazsa,
Ümidsizlik məni salıb atəşə.
Alaraq əlimə dəmirdən əsa,
Bir gün hüzuruna gələcəyəm mən.
Əhməd Cvadın iyirminci illərin əvvəllərinə aid əsərlərinin müəyyən bir qismi onun Quba qəzasında Qusarın Xuluq kəndində müəllimlik etdiyi zamanın məhsuludur. Yaşadığı yerdə kənd müəlliminin məişət qayğılarından, yazmaqla yanaşı, şair ucqar bir Azərbaycan kəndindən imkan taparaq dünyada baş verən hadisələrə münasibətini bildirirdi. Onun qəlbi Xuluqdan çox-çox uzaqlarda türk övladlarının başına gələn faciələrdən bəhs edən “Volqa aslanlarına”, “Vətəndaş”, “Nə üçündür?” kimi şeirlər də yazmışdır.
1920-ci illərin sonu, 1930-cu illərin ortalarında müxtəlif səviyyəli yığıncaqların xitabət kürsülərindən siyasətbaz cızmaqaraçılar köhnə müsavatçı Əhməd Cvadı gözümçıxdıya salır, onun keçmiş fəaliyyəti haqqında dəhşətli nəticələr verə biləcək böhtanlar irəli sürürdülər. Belə əməllərə son qoymaq məqsədilə Ə.Cavad “İşçi!”, “Bir may bayramı”, “Moskva”, “Qızıl əskər nəğməsi”, “Pambıq dastanı” kimi əsərlərində yeni sosial mühitin tələblərinə cavab verməyə çalışmışdır.
Şairin yaradıcılığı təkcə lirik əsərlərdən ibarət deyil, o eyni zamanda epik janr sahəsində də qiymətli yaradıcılıq uğurları əldə etmişdir. Buna misal olaraq onun “Səsli qız”, “Kür” və “Pambıq dastanı” nı misal göstərmək olar.
Xalqın istiqlaliyyəti uğrunda mübarizəsi Ə.Cavadı bütün ömrü boyu düşündürən, uğrunda həyatını qurban verdiyi bir həyat yolu olmuşdur. “Səsli qız” poemasının ideya-məzmununda bu amal qabarıq surətdə verilmişdir. Əsərin süjet xətti onun baş qəhrəmanının şərəfinə mədhiyyə kimi düşünülmüşdür. Bu qızın səsi şairin nəzərində dünyadakı səslərin ən gözəli kimi verilmişdir. Bir qədər sonra gərgin, böhranlı vəziyyətinə çatanda məlahətli səs sahibi el yolunda canından keçməyə hazır olan bir qəhrəman kimi ucalır. Şair qədimdə amansız bir hökmdarın qonşuluqda yerləşən , ərazisi kiçik olan bir ölkəyə hücum edərək orada törətdiyi vəhşiliklərdən söz açmışdır. Düşmənin altı aylıq müharibədən, təxribat və qırğın əməliyyatlarından sonra başsız qalmış minlərlə ailə qaçqın və didərgin düşmüşdür. Poemanın qəhrəmanı müğənni Sara qalib şahın xoşuna gələn sözləri yox, öz qəlbinin dərinliklərindən süzülüb gələn vətən deyimlərindən ibarət mahnısını oxuyur, el-obanın düşdüyü müsibətlərdən nalə çəkir:
Mən ki səndən doymamışdım,
Quş qonmağa qoymamışdım.
Bir almanı soymamışdım,
Kim sənə kəc baxdı, dağlar?!
Dalğınam mən belə baxta,
Ürəyim qan, laxta-laxta.
Bax ki, kimlər çıxtı taxta,
Küstü kimin baxtı, dağlar?!
Çıxmamış gün, batmamış dan,
Qanlı bir toz qalxdı yoldan.
Qoç igidlər oldu qoldan,
Qanlı kəfən taxtı dağlar!
Bu mahnıdan sonra mövcud qaydaya görə xaqana mey təqdim edən Sara rəqqasələrin işə başladığı məqamdan istifadə edərək iti bir hərəkətlə badəyə zəhər tökür. Xaqan öz cəzasına çatır. Poema Saranın – “Səsli qızın” şərəfinə qoşulmuş oynaq, şən mahnı ilə bitir. Şairin ilhamının əsas işığı Saranın üzərinə yönəldilmişdir. Proloqdan epiloqa qədər poemada əsas yer tutan Sara bütün hadisələrin mərkəzində durmuşdur.
“Pambıq dastanı” ilə “Kür dastanı” poemaları arasında bəzi ümumi cəhətlər vardır. Onların ikisinin də kökündə şairin lirik duyğuları təsvir və tərənnüm edilir. Birinci əsərdə pambığın mədəni bitki kimi vətənə və digər ölkələrə yayılması tarixçəsi, ikinci əsərdə isə Kürün mənşəyindən başlamış Xəzərə tökülənə qədər davam edən yola nəzər salınır. Bu yol üstündəki ellər-obalar, təbiət mənzərələri təsvir olunur. Kürün lirik obrazını yaradan Ə.Cavad Kür sahillərində dolaşan Yunan, Ərəb, Rus ordularını görmüş, onların Kürdən su içən atlarının kişnərtisini eşitmiş kimi olur. Şair əsərdə Kür çayını Azərbaycanın timsalına çevirir. Dönə-dönə hücumlara məruz qaldığına, əyalətlərinin işğal edildiyinə baxmayaraq, Azərbaycan xalqının dözümü, dəyanəti, özündə qüvvət tapıb odlar-alovlar içindən çıxması, milli mənliyini qoruması ideyasını şair bir daha təsdiq edir.
Əhməd Cavad Azərbaycan Türk dili ilə yanaşı, Fars, Ərəb, Rus, Gürcü, Ləzgi dillərini də mükəmməl bilirdi. O, xalqlar arasında dostluğun, qarşılıqlı ədəbi-mədəni əlaqələrin inkişafında bədii tərcümənin roluna böyük əhəmiyyət vermişdir. İ.Turgenev, A.Puşkin və M.Qorkidən tərcümələri bunu deməyə əsas verir ki, Ə.Cavad rus dilini yüksək səviyyədə mənimsəmişdir.
Şair Nobel mükafatı laureatı Knut Hamsunun (Norveç ədibi) məhşur əsərlərindən olan “Aclıq” (Azərbaycan dilində, 1930), Maksim Qorkinin “Cocuqluq” (Azərbaycan dilində, 1929) romanlarının və bir sıra başqa yazıçılarının klassik nəsr əsərlərinin Ə.Cavad tərəfindən tərcümələri oxucular tərəfindən səmimi qarşılanmışdır.
Şair Şekspirin “Romeo və Cülyetta”sını qərbin “Leyli və Məcnun” u səviyyəsində Azərbaycan oxucusuna sevdirmişdir. Məhəbbət və qısqanclığın faciəsi olan “Otello” orijinalda olduğu kimi şair tərəfindən tərcümə edilmişdir. O, əsərlərin bədii səviyyəsinin qorunub saxlanlmasına ciddi əhəmiyyət verişdir.
Əhməd Cavadın dilimizə çevirdiyi əsərlər arasında böyük gürcü şairi Şota Rustavelinin “Pələng dərisi geyinmiş pəhləvan” poeması xüsusi yer tutur. Qonşu gürcü xalqının mənəvi sərvəti olan bu əsər üzərində işləyərkən gürcü dilini səlist bilən Əhməd Cavad aylarla Gürcüstanda qalmış, əsər ətrafında araşdırmalar aparmışdır. Nəticədə layiqli bir bədii tərcümə yaratmışdır.
Əhməd Cavad milli istiqlal şairi kimi Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində mühüm yer tutur.
AMEA Nizami adına Ədəbiyyat İnsititutunun əməkdaşı
Süleyman Rəhimov Azərbaycan epopiyasının yaranması və inkişafında xüsusi mövqeyi olan qüdrətli söz ustalarındandır. Xalq şairi Səməd Vurğun yazıçını Azərbaycan nəsrinin yaddaşlarda qalan “uzaqgörən topu” hesab edərək demişdir: S.Rəhimov geniş müşahidə qabiliyyətinə, zəngin təcrübəyə, epik yazı manerasına malik olan böyük sənətkarın əsərlərində kənd həyatının təsviri əsas mövzulardan biri kimi geniş yer tutur. Onun əsərlərində iki cür kənd görürük, birincisi miskin görünüşə malik, haqsızlıqlarla dolu köhnə kənd, ikincisi isə inkişaf etmiş mədəni görkəmə iqtisadiyyata, yüksək ideyalar uğrunda mübarizə aparan insanlara, güclü texnikaya malik olan gur işıqlı kolxoz kəndini təsəvvürümüzdə canlandırırıq. Süleyman Rəhimov realist bir yazıçı kimi kənddə gedən sinfi mübarizəni, azadlıq mübarizəsini inandırıcı şəkildə təsvir etmişdir. Zülm və işgəncədən cana doymuş, mənlikləri alçaldılmış, təhqir edilmiş yoxsullar əl-ələ verərək işğalçılara qarşı mübarizə etmişlər. Köhnə kəndin təsvirində “Şamo”, “Ata və oğul”, “Aynalı” əsərlərində, “Ötən günlər dəftərindən” adlı hekayələr kitabında geniş şəkildə qələmə almışdır. “Şamo” dakı Şehli kəndinin təsvirində varlılarla kasıblar arasında ziddiyət aydın görürünür. Bu kənddə yaşayan varlılar dəbdəbəli həyat sürürlər, onlar ehtiyyacın nə olduğunu bilmədən yaşayırlar. Başqa bir tərəfdə isə yoxsulların qaranlıq daxmaları öz varlığından utanırmış kimi dərələrin küncünə, təpələrin yamacına sığınır. Bu yastı-yapalaq daxmalarda yaşayan insanlar bir parça çörəyə möhtac olurlar, onlar etiraz səslərini ucaltdıqda, söyülür, döyülür, təhqir edilirlər. Bu baxımdan müəllifin “Üzsüz qonaq”, “Muzdur əhvalatı”, “Mozalan kəndi”, “Xoruzlu dəsmal”, “Su ərizəsi” kimi hekayələri daha qabarıq şəkildə qələmə alınmışdır.
Yazıçı “Saçlı” romanında bu mübarizənin davamını, köhnə ictimai quruluşun tör-töküntüləri olan Zülmət və onun bandit dəstəsi, rayon icraiyyə komitəsi sədri kimi yüksək vəzifə tutan sinfi düşmən Qəşəm Sübhanverdizadə kimi ünsürlər azad kənd uğrunda mübarizəyə qarşı çıxırlar.Yeni qüvvələrin birgə səyi mübarizəsi nəticəsində Zülmət və Qəşəm kimiləri məhv edərək azad və mədəni kənd uğrunda apardıqları mübarizəyə nail olurlar. Uğrunda mübarizə apardıqları yeni kəndin gözəl və firavan həyatı inqilabdan əvvəlki kənddən fərqləndiyi kimi, onun insanları da hüquqsuz kəndlilərdən fərqlənirlər. Onlar cəmiyyət üçün insanların rifahı naminə xeyirxah işlərlə məşğul olurlar. Bu baxımdan ədibin “Yanan buludlar” adlı hekayə-oçerki xüsusilə diqqəti cəlb edir. Əsərdə Sovet hakimiyyəti illərində xalqımızın daim artan mədəni tələblərindən bəhs olunur. Hekayənin qəhrəmanı Nəbi kişi inkişafı düzgün başa düşən bir surət kimi verilmişdir. Nəbi kişi böyük bir kolxoza başçılıq edirdi. Onun sədr olduğu kolxoz zəngin həyatın canlı bir nümunəsidir. O, istəyir ki, insanlar daha çox işlərə qadir olsun, məhsul bolluğu yaratmaq uğrunda mübarizənin ön sırasında getsinlər. Müasir kənd mövzusunda yazılmış “Ağbulaq dağlarında” romanında yeni həyat, yeni ictimai münasibətlər xüsusi yer tutur. Əsərin qəhrəmanı Şiraslan Böyük Vətən müharibəsi cəbhələrində həlak olmuş atası kimi xeyirxah işlər görmək, xalqa xidmət etmək arzusu ilə yaşayır. “Qardaş qəbri”, “Mehman”, “Ana abidəsi” və bu kimi başqa əsərlərində Süleyman Rəhimov kənd həyatından sonuz bir məhəbbətlə söhbət açır. Süleyman Rəhimovun xalq həyatı ilə yaxından bağlılığı və yaratdığı obrazlar sözün həqiqi mənasında onun kənd həyatı ilə bağlılığından irəli gəlir. Geniş xalq həyatını, Azərbaycan zəhmətkeşlərinin xoşbəxt həyat uğrunda mübarizəsini inqilab illərində və quruculuq dövründə keçdiyi həyat yolunu göstərən bədii əsərlərimiz çoxluq təşkil edir. Ancaq xalq həyatının vüsəti, əzəməti və inkişafı haqqında danışanda Süleyman Rəhimovun əsərləri ön sırada gəlir. Onun əsərlərində xalq həyatını dərindən, istedadla, böyük yaradıcılıq əzmi ilə qələmə aldığını müşahidə edirik. Süleyman Rəhimov öz yaradıcılıq işini həmişə geniş ictimai fəaliyyətlə əlaqələndirmiş, bir yazıçı və vətəndaş kimi xalqımızın və partiyamızın qarşıya qoyduğu vəzifələri, sədaqətlə yerinə yetirmişdir. O, belə hesab etmişdir ki, “yazıçı harada, hansı şəraitdə olursa-olsun onun ürəyi yaradıcı sənətkar ürəyi olaraq çırpınmalıdır. Bu çırpıntı olaraq qalmamalı, ötüb keçməməlidir. O, əməklə, qələmlə, kağızla birləşməli, yüksək bədii məhsulunu verməlidir”! Yaradıcılıq işini ictimai fəaliyyətdən ayrı təsəvvür etməyən sənətkarın zəhməti qəlb çırpıntıları öz bəhrəsini vermişdir. Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adı Süleyman Rəhimovun və bütünlükdə Azərbaycan sovet ədəbiyyatının bədii nailiyyətlərinin yüksək qiymətləndirilməsi, yaradıcı zəhmətin şöhrətidir. Onun bir sənətkar kimi qələmi həmişə nurlu olmuşdur.
Yazıçı sənətin və sənətkarın yaradıcısı olan xalqı tanımaq, xalqın qüdrətini, ləyaqətini dərk etməyi, ona arxalanmağı əsərlərində, sadə insanların təsvirində müvəffəq olmuşdur. Ədib xalqa onun qatı düşmənlərini tanıtdırmaqda, müxtəlif əks-inqilabçı qüvvələrin cəhalətin, meşşanların, məsləksizlərin iç üzünü açmaqda bir inqilabçı yazıçı kimi xalq arasında tanınmışdır. Süleyman Rəhimovun əsərlərində əks olunan böyük həyat həqiqətlərindən biri də sovet xalqları arasındakı sarsılmaz beynəlmiləl birliyinin tarixi kökləri və bu qardaşlığın böyük həyatı gücü ilə yeni məzmun kəsb etməsidir. Humanizim, xalqalar dostluğu ideyası tarix boyu ədəbiyyatda, incəsənətdə bəşəri bir arzu kimi təbliğ edilmişdir. Bu həqiqət S.Rəhimovun yaratdığı obrazlarda müxtəlif millətlərdən olan inqilabçı qəhrəmanlarda, onların məslək, əqidə birliyində çoxmənalı ifadəsini tapmışdır.
Müasir ədəbiyyatımızın şöhrətlənməsində, müxtəlif millətlərdən geniş oxucu kütləsi cəlb etməsində onun əsərlərinin təsiri çox güclü olmuşdur. Xalqımızın gözəl mənəvi keyfiyyətlərini, qəhrəmanlıq ənənələrini igid babaların ağ günlər üçün fədakarlığını söz sənətində yaşatdığına, əbədiləşdirdiyinə görə Süleyman Rəhimov sevilərək oxunan yazıçılardan olmuşdur.
Məhşur ədib E.Heminquey həqiqi yazıçını məmbəyi çox dərinliklərdə olan sərin sulu kəhrizə bənzədir. Əgər bu kəhriz mənşəyini başı qarlı uca dağların yeraltı laylarından alırsa, heç zaman bitib tükənmir, dayanmır, qurumur, daim axır, ana yurdun göllərinə, çəmənlərinə, ucsuz-bucaqsız tarlalarına gözəllik və bərəkət çiləyir. Süleyman Rəhimov bitib tükənməyən kəhriz kimi milyonlarla insanların ürəklərinə əsərləri vasitəsiilə sərin su çiləyir. Bu ilham bulağı inqilabi keçmişimizə üz tutaraq xalqın yeni ideyalarla silahlanıb hakimiyyəti ələ alması onun əsərlərində təkraredilməz lövhələrlə verimişdir. Yazıçı müharibədən əvvəlki yeni həyatın necə çətin və mürəkkəb şəraitdə qurulmasından, Böyük Vətən müharibəsində xalqımızın nailiyyətlərindən bəhs edən üçcildlik “Saçlı”, romanı yaradıcı ziyalılarımızın zəhmətindən danışan “Ana abidəsi”, təbii sərvətlərin insan səadətinə tabe olmasından bəhs edən “Ağbulaq dağlarında” əsərləri xalqımızın tarixinə şərəfli və ləyaqətli səhifələr yazan qəhrəman Həcər və Nəbinin əfsanəvi igidliyindən danışan “Qafqaz qartalı”, müasir dövrümüzün mənəvi-əxlaqi keyfiyyətlərindən bəhs edən “Qoşqar qızı”, C.Məmmədquluzadəyə həsr olunmuş “Uğundu” romanlarını yaratmışdır. Bu ilham bulağından məkdəbdən, maarifdən bəhs edən “Ata və oğul”, hüquq işçilərinin həyatından canlı lövhələr yaradan “Mehman” əsəri onun səmərəli yaradıcılıq axtarışlarının nəticəsi idi. Bu görkəmli realist sənətkarın əsərlərində xalqın tərəqqisinə maneçilik törədən qüvvələr, mənfi tiplər çox böyük ustalıqla qələmə alınmışdır. Ədib bədii yaradıcılığa başladığı ilk vaxtlardan bu məsələyə xüsusi əhəmiyyət vermiş, qabaqcıl cəmiyyətdə mütərəqqi qüvvələrin mənafeyinə xidmət edənlərlə daha çox maraqlanmışdır. Cəsarətlə demək olar ki, əsərdən-əsərə onun müsbət qəhrəmanları qüvvətlənmiş, canlılıq və gerçəklik kəsb etmişdir. Görkəmli alim Məmməd Arif müasirlik probleminə toxunaraq yazırdı: “Müasir mövzu dediyimiz zaman bəziləri bunu sadəcə bugünkü gündən yazmaq mənasında başa düşürdülər. Lakin unutmamalıdırlar ki, sovet yazıçısı üçün müasir mövzu, sovet həyatının həqiqi simasını, onun əsas nailiyyət və çətinliklərini, insanlarının yaradıcılığını, mənəvi aləmini, sevinc və kədərini təsvir etmək deməkdir. Müasir mövzu deyərkən həyatımızın səciyyəvi adamlarını və hadisələrini, fikrini və ruhunu nəzərdə tutmalıyıq. Bu, hər zaman belə olub, bizdə də belə olmalıdır”.
Böyük Vətən müharibəsinin qızğın günlərində otuzuncu illərin hadisələrinə müraciət edən ədib bu məqsədlə, ədəbiyyatımıza “Mehman” povesti kimi qiymətli bir əsər ərsəyə gətirmişdir. Vətən müharibəsinin ağır illərindən insanlarımızın qəhrəmanlıqlarından, dostluqlarından, vətənpərvərliklərindən bəhs edən “Medalyon”, “Qardaş qəbri”, “Torpağın səsi”, insanların saflığından söhbət açan “Gəlin qayası”, mənəvi sərvətimiz olan durna gözlü göllərimizdən söhbət açan “Gəlin qayası”, “Güzgü göl”, qəzəbli ata məhəbbəti ilə damğalanan “Kəsilməyən kişnərti”, həqiqət və azadlıq uğrunda düşünən insanların ürək döyüntüsünü tərənnüm edən, şöhrət və mülkiyyət əsiri olan adamları damğalayan “Məhtaban”, məhəbbətin əbədiliyindən bəhs edən “Bəhram və Zərəfşan” və s. kimi mənalı, gözəl povestlər, həmçinin “Pəri çınqılı”, “Gülən balıq”, “Gülsabah”, “Su ərizəsi”, “Minnətsiz çörək” kimi qiymətli hekayələr də böyük sənətkarın ilham çeşməsinin məhsuludur. Heç də tam olmayan bu siyahıdan aydın görünür ki, yazıçının mövzu dairəsi son dərəcə geniş və rəngarəngdir. Xalqımızın bir əsrdən artıq dövrünü əhatə edən Süleyman Rəhimov sözün həqiqi mənasında qüdrətli qələm sahibi, unudulmaz xarakterlər yaratmaq, xalq dilinə, ruhuna hakim olmaq, onun keçmişində işıqlı cəhətləri müasir baxışla süzgəcdən keçirib bugünün oxucusuna çatdıran böyük sənətkardır. Yazıçını həmişə ön cəbhədə olan, sarsılmayan, mərd, vüqarlı bir əsgərə bənzətmək olar. Azərbaycan sovet ədəbiyyatının beşiyi başında ayıq-sayıq dayanan bu mərd ürəkli, fəhlə hünərli əsgərin dizləri heç zaman qatlanmamışdır. O, xalqa sıx ideyalarla bağlanmışdır. Ədibin özü demişdir: “Mən hər dəfə əlimə qələm alanda elə bil silah götürüb səngərə girirəm. Ədəbiyyat ən böyük səngərdir. Əlbəttə burada atəş açılmır, toplar, tanklar, təyyarələr vuruşmur, hisslər, fikirlər, düşüncələr vuruşur, dünya görüşləri çarpışır. Yazıçı öz əsərləri vasitəsiilə oxucularının qəlbinin dərinliklərinə nüfuz edir. Onun öz sözləri ilə desək, həqiqi yazıçı bu mənada əlinə qələm alan gündən son nəfəsinə qədər səfərbər olmalıdır”.
S.Rəhimov Azərbaycan sovet Yazıçılar İttifaqına başçılıq edəndə də özünü müsəlləh əsgər kimi səngərdə hiss etmiş, qələmini “süngüsünü” döyüşlərdən şərəflə çıxarmışdır.
Süleyman Rəhimovun yaratdığı surətlərin çoxu onunla bir cəmiyyətdə yaşayan, müxtəlif sahələrdə fəaliyyət göstərən insanlar olmuşdur. Yazıçının istedadını yüksək qiymətləndirən Səməd Vurğun yazmışdır: “Süleyman nadir simalardandır. O, çox cürətli adamdır. Məhz buna görə də mən ona bağlıyam. O, Azərbaycan ədəbiyyatının ağır artileriyasıdır. Hər hansı bir sözü Rəhimov istədiyi şəkilə salmaq gücünə malikdir. Lakin onun qələmi nə qədər müti vəziyyətə düşsə də, əsas bir məqsədə, surətin daxili aləmini, psixologiyasını, ictimai-siyasi baxışlarını açmağa xidmət edir. Maraqlıdır ki, onun yaratdığı yüzlərlə surət danışıq tərzi, xarakteri, cəmiyyətdəki yeri, mövqeyi ilə seçilir, yadda qalır. Yazıçı bu müxtəlif xarakterli, müxtəlif səviyyəli surətləri bacarıqla bir sırada birləşdirir. Onun üslubunu surətlərin sayından və xarakterindən asılı olaraq çox səsli musiqi alətinə bənzətmək olar. Bu kimi məziyyətlər onu xalq ruhunun incəliklərinə, adət-ənənəsinə, dilinə bələd olan bir sənətkar kimi tanımaq imkanı verir. Yazıçının yaradıcılığında sağlam və sərt realizm, xalq müdrikliyi və yumoru üzvi surətdə birləşir, eyni zamanda bu birləşmədə xalq həyatının və insanların münasibətlərindəki təsvirin həyatiliyi dərin ictimai-tarixi ümumiləşdirmə yolu ilə göstərilir. Həmçinin xalq arasındakı satirik nağılların süjet və surətlərin ədib tərəfindən məhəbbətlə işlənməsi yazıçının üslubunda və xarakterində öz əksini tapır”.
Süleyman Rəhimov əlli ildən artıq həvəs və məhəbbətlə, enerjisini əsirgəmədən yazıb-yaratmış, zəhməti sayəsində necə möcüzələrə qadir olduğunu yazdığı əsərləri vasitəsilə sübut etmişdir. O, özünü Azərbaycan xalqının və ədəbiyyatının “əli qələm tutan fəhləsi” adlandırır və bununla fəxr edir. O zamankı Partiya və hökumətimiz onun əməyini qiymətləndirmiş, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı kimi fəxri ad vermişdir.
Sənətdə müasirlik geniş anlayışdır. Onu acaq günün hadisələrindən yazmaq mənasında başa düşmək birtərəfli olardı. Müasirlik ruhu mövzudan daha artıq, müəllifin qələmə aldığı hadisələrə münasibətindən, mövqeyindən asılıdır. Yazıçı orijinal istedad, daima axtaran böyük sənətkardır. Ədib haqqında yazan Azərbaycan və rus tənqidçiləri onun qüdrətli söz ustası olduğunu dəfələrlə qeyd etmişdilər. Görkəmli sənətkarın kitablarında respublikamızın təxminən bir əsrlik tarixinin bədii salnaməsi yaradılmışdır. Onun roman və povestlərində, hekayə və xatirələrində XIX əsrin ikinci yarısından başlayaraq, xalqımızın azadlıq və sosializm uğrunda mübarizəsinin parlaq səhifələri, kəskin sinfi toqquşmaların geniş lövhəsi, adamların dünyabaxışı və əxlaqında baş vermiş mühüm dəyişikliklər öz əksini tapmışdır.
Xalq yazıçısı Süleyman Rəhimov böyük ictimai-siyasi və maarifçilik fəaliyyəti ilə ədəbi yaradıcılıq işini ustalıqla əlaqələndirib, onlarca dəyərli romanlar, povestlər, hekayələrlə yanaşı elmi və publisistik məqalələr də yazmışdır. Azərbaycan sovet nəsrinin və pedoqoji fikrinin inkişafında mühüm mərhələ təşkil edən zəngin irsdə Azərbaycan xalqının həyat yolu, inqilabi mübarizəsi, keçmişi və gələcəyi ilə bağlı vacib məsələlər, digər tərəfdən gənc nəslin təlim-tərbiyə məsələləri son dərəcə parlaq və inandırıcı şəkildə təsvir olunmuşdur. Hələ gənc yaşlarında xeyli müddət müəllim işləmiş bu böyük sənətkarın elə bir əsəri tapılmaz ki, orada xalq maarifinə, məktəbə, müəllimə bir sözlə mühüm pedaqoji məsələlərə öz dəyərli fikirlərini çatdırmamış olsun. Müəllimlik müqəddəs sənətdir. Körpə balalara təlim-tərbiyə vermək, onları yetişdirib boya-başa çatdırmaq, gələcək üçün faydalı vətəndaşlar hazırlamaq vacib və gərəklidir. Bütün bu deyilənlərlə yanaşı S.Rəhimov öz məqalələrinin birində yazmışdır: “Sənətkar üçün daha mən zirvəyə çatdım” demək ən qorxulu və dəhşətli xəstəlikdir. Sənətkar özünə qarşı daima tələbkar olmalıdır.
Süleyman Rəhimovun gücü nədədir? Nə üçün görkəmli, tələbkar ədəbiyyatşünaslar onu bu dərəcədə yüksək qiymətləndirmişlər?
Ədibin əsərləri haqqında yazmış müəlliflərin siyahısı çox genişdir. Onların arasında akademik Məmməd Arif, Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü M.Cəfər, filologiya elmlər doktoru professor Cəfər Xəndan, Ağamusa Axundov, Qulu Xəlilov, Məsud Əlioğlu, Pənah Xəlilov, Musa Adilov kimi tanınmış alimlər vardır. Səməd Vurğun, Mehdi Hüseyn, Mirzə İbrahimov, Mir Cəlal, Əli Vəliyev kimi görkəmli söz ustaları öz qələm yoldaşları haqqında yüksək fikir söyləmişlər. Rus yazıçı və ədəbiyyatşünaslarından Y.Libedinski, K.Simoniv, K.Zelinski, Z.Kedrina, A.Adalis, Q.Lomidze, N.Vorobeyeva, S.Xitarova və başqaları ədibin yaradıcılığı ilə maraqlanmış, əhəmiyyətli mülahizələr irəli sürmüşlər.
Yuxarıda adları çəkilən tənqidçi və ədəbiyyatşünaslar Süleyman Rəhimovun yaradıcılığını, sənətkarlıq xüsusiyyətlərini yüksək qiymətləndirmişlər!
Köksündə min əsər yaşadır hər gün,
Günəşdən od alır hər bir əsərin.
Sənətlə ölçülür sənətkar ömrün,
Sənə haqqımız var sənətkar deyək.
***
Fatehlər susdurub sənətkar səsi,
Qartal qanadlısan zirvələrdə gəz!
Öz eli ucalda bilməyən kəsi,
Bəşər də yığılsa ucalda bilməz.
***
Sənin ömrün bu həyata bənzəyir,
Muganı da mil düzü də var onun.
Ömrü yolun kainata bənzəyir,
Qartal qanadlısan zirvələrdə gəz!
***
Bədii yaradıcılıq qocalmaq bilməyən sənətdir. Yazıçı həyat həqiqəti ilə bədii həqiqətin uyğunluğuna daha ciddi diqqət verir. Əsərlərində yüz illik həyatı yaşadan, ədəbiyyatımızı zənginləşdirən belə sənətkarlara ehtiyyacımız daha çoxdur. Süleyman Rəhimovun yaradıcılığından, onun mənalı həyatından söz açmaq, yarım əsrdən artıq mürəkkəb bir dövrün mübarizələrlə dolu səhifələrini varaqlamaq deməkdir. Mənalı və məhsuldar həyatının ən yüksək zirvələrinə çatmış, sənətkarımızın keçdiyi həyat yolu ədəbi gəncliyimiz üçün vətənə sədaqət nümunəsidir.
Əminik ki, ədibin sevə-sevə yaratdığı əsərləri heç vaxt öz qiymətini itirməyəcək, nəsillər dəyişdikcə onun əsərləri sevilərək oxunacaq.
AMEA Nizami Gəncəvi adına ədəbiyyat insitutunun əməkdaşı
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatı tərəfindən gerçəkləşdirilən “Türkiyə-Azərbaycan ədəbi-mədəni əlaqələrinin inkişafına dəstək” layihəsi çərçivəsində Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası (AMEA) Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun əməkdaşı Ədalət xanım Rəsulovanın “Cümhuriyyət nəğməkarı” Əhməd Cavada həsr olunmuş “Müstəqilliyimizin Şair Qurbanı: Əhməd Cavad” adlı məqaləsi (http://hecetaslari.com/hecetaslaridergisi/hecetaslari89sayiOn5temmuz2022.pdf) Qardaş Türkiyə Cümhuriyyətinin Kahramanmaraş şəhərində fəaliyyət göstərən “Hece Taşları” aylıq şeir dergisinin yeni 89-cu sayında dərc olunub.
“Türkiyə-Azərbaycan ədəbi-mədəni əlaqələrinin inkişafına dəstək” layihəsinin layihəsinin rəhbəri və müəllifi Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin Sumqayıt şəhər təşkilatının sədri, respublikanın Əməkdar jurnalisti, AJB Sumqayıt şəhər təşkilatının sədri, Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin və Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının təsisçisi və direktoru, “Kümbet” və “Usare” dərgilərinin Azərbaycan təmsilciliyinin rəhbəri Rafiq Oday, koordinatoru və məsul katibi Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidmətinin rəhbəri, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, “Kümbet” və “Usare” dərgilərinin Azərbaycan təmsilçisi, “Kardelen” üçaylıq mədəniyyət, ədəbiyyat və sənət dərgisi yazarı, şair, tərcüməçi, publisist, jurnaist, gənc yazar Kamran Murquzov, məsləhətçisi isə Azərbaycan Respublikası Təhsil Problemləri İnstitutunun Kurikulum Mərkəzinin böyük elmi işçisi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin (gundelik.info) və Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının (edebiyyat-az.com) Məsul katibi, şairə-publisist Şəfa Eyvazdır.
Qeyd edək ki, bundan öncə də yazıçı-publisist Ədalət xanım Rəsulovanın bədii yaradıcılıq nümunələri, poeziya örnəkləri Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatı təşkilatçılığı həyata ilə keçirilən “Yeni nəsil Azərbaycan gəncliyinin inkişafına dəstək” layihəsi çərçivəsində Qardaş Türkiyə Cümhuriyyətində fəaliyyət göstərən TOŞAYAD (Tokat Şairler ve Yazarlar Derneği) yayın organı “Kümbet” eğitim, kültür, sanat ve edebiyat dergisinin (Tokat şəhəri) 57. sayısında Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, şair Almas İldırıma həsr olunan “Didərgin şairin vətən niskili” adlı məqaləsi dərc olunaraq, ictimaiyyət nümayəndələrinin nəzərinə çatdırılmışdı.
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi.
Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti,
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi,
Azərbaycan Yazıçılar Birliyi
təqdim edir:
Şanlı Zəfər Savaşımıza həsr olunan
“Könlüm keçir Qarabağdan” adlı şeir müsabiqəsi!
Qəhrəmanlarımızdan, işğaldan azad edilən torpaqlarımızdan və tarixi qələbəmizdən bəhs edən şeirlər…
Müsabiqənin şərtləri:
-Müsabiqədə 18-40 yaş arasında müəlliflər yalnız yeni,
indiyədək çap olunmamış şeirləri ilə iştirak edə bilərlər;
-Şeirlər 14-lük Times New Roman şriftlə və 1,5 intervalla word faylında yığılmalıdır;
-İştirakçılar müsabiqəyə şeirlərlə yanaşı şəxsiyyət vəsiqələrinin hər iki üzünü, fotolarını, ünvan və əlaqə nömrələrini qeyd etməklə qısa tərcümeyi hallarını müvafiq fayllarda aşağıdakı elektron poçt ünvanına göndərməlidirlər: kkgsheir@gmail.com
– İyulun 10-dan, sentyabr ayının 10-a qədər müraciət edə bilərsiniz;
Müsabiqə iki mərhələdə aparılacaq, ədəbi nümunələr nüfuzlu münsiflər heyəti tərəfindən dəyərləndiriləcək, ilk mərhələni keçən şeirlər
efirdə təqdim ediləcək, I, II və III yerin qalibləri Zəfər günümüzdə pul və xüsusi mükafatlara layiq görüləcək .
İnformasiya və təşkilati dəstək: Mədəniyyət kanalı , Bakı Kitab Mərkəzi, “Ədəbiyyat” qəzeti, Azərbaycan Radiosu
İyulun 1-də Qazaxıstanın Almatı şəhərindəki Respublika Dostluq Evində “Milli Dombra Günü”nə həsr olunmuş “Ən dombyra, jYr dombyra, küy dombyra” adlı bayram tədbiri keçirilib.
AZƏRTAC xəbər verir ki, Respublika Dostluq Evinin və Qazaxıstan Azərbaycanlıları Assosiasiyasının təşkil etdiyi tədbirdə dost ölkənin incəsənət ustaları, tanınmış küyilər və ənənəvi mahnı ifaçıları, o cümlədən cənub paytaxtının etnomədəni mərkəzlərinin nümayəndələri iştirak ediblər.
Qazaxıstan Respublikası Parlament Məclisinin üzvü, Qazaxıstan Azərbaycanlıları Assosiasiyası İctimai Birliyinin rəhbəri Əbülfəz Xamedov günün əhəmiyyəti ilə bağlı fikirlərini bildirib. Bildirib ki, 2018-ci il iyunun 13-də Qazaxıstan Respublikasının Prezidenti Milli Dombra Gününün qeyd edilməsi haqqında Sərəncam imzalayıb. Bu əlamətdar günün iyulun ilk bazar günü qeyd olunması qərara alınıb. Ona görə də biz azərbaycanlılar bu gün milli mədəniyyətin özünəməxsusluğunu qoruyub saxlamaq və yaşatmaq ideyası ətrafında cəmiyyətin daha da möhkəmlənməsi üçün “Dombra Günü”nün təşkilatçısı kimi çıxış etdik.
Məlum olduğu kimi, qədim zamanlardan musiqi və mahnılar köçəri xalqın həyatında böyük rol oynayıb. Dombra qazax xalqının simvolu adlandırıla biləcək əsas musiqi alətlərindən biri hesab olunur.
Bu alətin bir çox xalqlarda analoqları var – rus mədəniyyətində formaca oxşar dumra, tacik mədəniyyətində dumrak, özbək mədəniyyətində dutara bənzər dumbyra, dumbrak, qırğız mədəniyyətində romuz, türkmən mədəniyyətində dutar, baş, dumbıra, başqırd mədəniyyətində dumbyra, Azov dənizi noqay mədəniyyətində dombyra, azərbaycanca, türk mədəniyyətində isə saz. Biz hər zaman əcdadlarımızın irsini örnək alacağıq.
İyulun 9-da Şuşa Dövlət Musiqili Dram Teatrında uşaqlar üçün Altay Məmmədovun “Dəli Domrul” əsəri əsasında hazırlanmış eyniadlı tamaşa təqdim olunacaq.
AZƏRTAC xəbər verir ki, “Dəli Domrul” tamaşasının quruluşçu rejissoru Əməkdar artist Loğman Kərimov, rəssamı Valeh Məmmədov, rejissor assistenti Zəhra Salayeva, musiqi tərtibatçısı Ağasəlim Feyzullayevdir.
Qeyd edək ki, “Dəli Domrul” tamaşası Altay Məmmədovun “Kitabi – Dədə Qorqud” dastanının “Duxa Qoca oğlu Dəli Domrulun boyu” əsasında qələmə aldığı eyni adlı pyesi əsasında hazırlanıb. Meydan üslubunda səhnələşdirilmiş tamaşada dünyanın faniliyi, məhəbbətin ucalığı ön plana çəkilir.
YARAT Müasir İncəsənət Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə Azərbaycan Rəngkarlığı Muzeyində böyüklər üçün nəzərdə tutulan “Özünü kəşf et” proqramı çərçivəsində ustad dərsləri davam edir.
AZƏRTAC xəbər verir ki, proqram çərçivəsində buaykı ustad dərsləri maraqlı mövzularla zəngindir. Belə ki, iyulun 6-13-də Lətafət Məmmədovanın rəhbərliyi ilə “Kətan üzərində boyalar”, 20-də Vüsalə Ağarazıyevanın rəhbərliyi ilə “Ucadan yol”, 27-də Gülarə İsrafilovanın rəhbərliyi ilə “Ailə portreti” adlı ustad dərsləri təşkil olunacaq.
Qeyd edək ki, ustad dərsində iştirakçılar cari sərgidəki hər hansı bir əsərin fraqmentini özləri üçün seçərək kətan üzərində təsvir edəcəklər. Bununla da hər iştirakçı əsərə bəzi fərqli xüsusiyyətlər gətirəcək. Sonra alınan bütün fraqmentlər ümumi əsər kimi birləşdiriləcək; İştirakçılar, həmçinin akvarel kağızı üzərində akril boya ilə öz ailə portretini də təsvir edəcəklər.
Xatırladaq ki, qeydiyyat çərşənbə axşamından cümə gününə kimi, saat 11:00-dan 18:30-dək aparılır.
Mədəniyyət Nazirliyi “Şuşa İli”nə töhfə olaraq “Şuşa qalası” layihəsinə start verir.
Nazirlikdən AZƏRTAC-a bildirilib ki, layihə çərçivəsində hər buraxılış Şuşanın bir məhəlləsində çəkiləcək.
Məhəllədə olan tarixi tikililər, küçə ilə bağlı mənbələrə istinad, bu məhəllənin adət-ənənələri, insanların əsas məşğuliyyəti, təsərrüfat və dekorativ tətbiqi sənət növləri, eləcə də memarlıq nümunələri ilə bağlı məlumat veriləcək. Əsrlər boyu burada kök salmış nəsillər barədə informasiya təqdim olunacaq. Videoçarxlarda, həmçinin mədəniyyətimizin beşiyi Şuşada aparılan yenidənqurma və bərpa prosesi də önə çəkiləcək.
Keçmiş Hollivud aktrisası Kameron Diaz, “Akademiya mükafatı” laureatı Ceymi Foksun baş rolda çəkildiyi filmə dəvət olunduğuna görə film sahəsinə qayıtmaq qərarına gəlib.
AZƏRTAC xarici KİV-yə istinadla xəbər verir ki, özünü ailəsinə həsr etmək üçün 2014-cü ildə karyerasına son qoyan aktrisa yeni layihədə rol alacaq. Bu layihəni “Netflix” yayım platforması gerçəkləşdirəcək.
Brendan O’Brayenlə birgə yazdığı ssenariyə əsasən çəkiləcək “Dözülməz rəhbərlər” filminin rejissorluğunu Set Qordon edəcək. Hələlik süjetin təfərrüatları gizli saxlanılır. Filmin çəkilişlərinə bu ilin sonunda başlanması gözlənilir. Premyera tarixi hələ ki, açıqlanmayıb.
Qeyd edək ki, amerikalı model və aktrisa K.Diaz ona şöhrət gətirən əfsanəvi fantastik “Maska” filmi ilə kinoda debüt edib. Bu filmdən sonra aktrisa Hollivud reytinqi üzrə çox sürətlə yüksələrək, ən yüksək qonorar alan aktrisalardan birinə çevrilib. O, həmçinin “Qızıl qlobus” və digər nominasiyalar üzrə bir neçə mükafatlara layiq görülüb. Son illərdə isə Kameron Diaz özünü ailəsinə həsr etməklə yanaşı, öz şəxsi biznesi ilə də məşğul olur.
Mədəniyyət Nazirliyi “Qarabağın tarixi” mövzusunda qısa videoçarxlar müsabiqəsi elan edir.
Mədəniyyət Nazirliyindən AZƏRTAC-a bildirilib ki, müsabiqənin məqsədi Qarabağın qədim tarixi və zəngin mədəniyyətini təbliğ etmək, yaradıcı gənclərə dəstək olaraq onların fəaliyyətini stimullaşdırmaq, yeni yaradıcı qüvvələri prosesə cəlb etməkdir.
Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları və Azərbaycan Respublikasında daimi yaşayış icazəsi olan bütün şəxslər müsabiqədə iştirak edə bilər.
Hər iştirakçı yalnız bir videoçarx ilə müsabiqəyə qoşula bilər. İştirakçının yaş məhdudiyyəti yoxdur. Videoçarxlar MP4 və ya MOV formatında qəbul edilir (1920X1080 ölçüdə)
Videoçarxların müddəti maksimum 3 dəqiqə həcmində olmalıdır. Videoçarxlarda istifadə edilən materialların müəllif hüquqları məsələləri ilə bağlı videomaterialın müəllifi məsuliyyət daşıyır.
Tələb olunan sənədlər:
Müəllifin şəxsiyyət vəsiqəsinin (xarici vətəndaşlar üçün daimi yaşayış icazələrinin) surəti;
Müəllifin CV-si (əlaqə məlumatları göstərilməklə)
Sənədlərin qəbulu 1 iyul – 20 oktyabr tarixlərində elektron şəkildə mövzunun adı qeyd edilməklə (“Qarabağın tarixi”) media@culture.gov.az poçt ünvanı vasitəsilə aparılır.
Qalibləri C.Cabbarlı adına “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının nəzdində yaradılmış Ekspert Şurası müəyyən edəcək.
Qalib müəlliflər müvafiq olaraq 1000, 800 və 500 manat məbləğində pul mükafatı və diplomla mükafatlandırılacaq.
Müsabiqənin qaliblərinin adları noyabr ayının 7-dək nazirliyin və “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının internet informasiya ehtiyatlarında (www.culture.gov.azwww.azerbajanfilm.az) və “Mədəniyyət” qəzetində elan olunacaq.
Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən “Şuşa İli” münasibətilə həyata keçirilən “Şuşa mədəniyyətinin inciləri” layihəsi yeni təqdimatlarla davam edir.
Mədəniyyət Nazirliyindən AZƏRTAC-a bildirilib ki, layihənin “Şuşanın memarlıq salnaməsi” bölməsi üzrə növbəti təqdimat Şuşa qalasına həsr olunub.
Pənahəli xanın müdafiə məqsədilə tikdirdiyi qala Şuşa ovalığında əlçatmaz, hətta mühasirədə olan yerdə tikilmişdir. Qala hər tərəfdən sıx meşələrlə əhatə olunmuş və bəzi hissələrdə yarğanlarla bitmişdir ki, bu da düşmən tərəfindən keçilməz sədd hesab olunurdu.
Qalanın təmir-bərpa işləri və tikintisinin davam etdirilməsi uzun illər çəkdi.
Gəncə qapısının tikintisi Pənahəli xanın hakimiyyəti dövrünə təsadüf edir və XVIII əsrdən Gəncə və ya Çiləbörd qapısı adlanır. Bu qapı Şuşanı Gəncə şəhəri və Qarabağ xanlığının Çiləbörd mahalı ilə birləşdirirdi. Digər qapılarla müqayisədə bu gün daha yaxşı vəziyyətdədir.
Qalanın qərb tərəfində yerləşən İrəvan və ya Xəlfəli qapısı Şuşanı Xəlfəli kəndi və İrəvan şəhəri ilə birləşdirirdi. Digər qapılardan fərqi hər iki tərəfdə simmetrik şəkildə yerləşdirilmiş iki pilləli döyüş qüllələri ilə möhkəmləndirilməsi idi.
Qalanın şərq tərəfindəki digər qapı isə Muxtar, Topxana və ya Şuşakənd qapısı kimi tanınan Ağoğlan qapısı idi.
Conni Depp yenidən “Sərçə Cek” rolunu canlandıracaq.
AZƏRTAC xarici mətbuata istinadla xəbər verir ki, “Disney” şirkəti məşhur aktyorla 300 milyon dollarlıq “Karib dənizinin quldurları-6” filmi üçün sözləşmə hazırlayır.
Qeyd edək ki, həyat yoldaşı ilə məhkəmə işinə görə Conni Depp bir çox layihədən kənarlaşdırılsa da, məhkəməni qazanandan sonra yenidən yarımçıq buraxdığı layihələrə geri qayıdıb.
Türkiyənin məşhur ozanı Neşet Ertaş haqqında film çəkilir.
AZƏRTAC Türk mediasına istinadla xəbər verir ki, məşhur ozanın həyat və yaradıcılığından bəhs edəcək “Qarip bülbül Neşet Ertaş” filmində baş rolda Ramazan Bağgül oynayacaq.
Əfsanəvi “Pink Floyd” rok qrupu bir sıra mahnı və albomlarının müəllif hüquqlarını 500 milyon dollara satışa çıxaracaq.
AZƏRTAC xəbər verir ki, bu barədə “Bloomberg” agentliyi məlumat yayıb. Həmçinin musiqiçilər qrupun brendi altında suvenirlər istehsal etmək hüquqlarını da satırlar. Məlumata əsasən, “Pink Floyd”un müəlliflik hüquqlarını almaq üçün əsas iddiaçılar “Sony Music Entertainment” və “Warner Music Group Corporation”dır.
Xəbər verildiyi kimi iyunun 23-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Xalq şairi Rəsul Rzanın ev-muzeyinin yaradılması haqqında Sərəncam imzalayıb.
AZƏRTAC xəbər verir ki, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri, Xalq yazıçısı Anar atasının xatirəsinə göstərilən diqqətə görə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevə minnətdarlıq məktubu ünvanlayıb. Məktubda deyilir: “Möhtərəm cənab Prezident. Xalq şairi Rəsul Rzanın ev-muzeyinin yaradılması haqqında Sərəncamınızı böyük sevinc və qürur hissiylə qarşıladıq. Ulu Öndərimizin layiqli varisi kimi onun ədəbiyyatımıza daimi diqqətini və qayğısını XXI əsrdə uğurla davam etdirirsiniz.
Bu muzeyi zəngin mədəniyyət ocağı kimi təşkil etmək və yaşatmaq üçün əlimizdən gələni edəcəyik.
Ailəmizin adından, Yazıçılar Birliyi adından, şəxsən öz adımdan Sizə ən dərin və ən səmimi minnətdarlığımı bildirirəm.
Gözəlliklər yurdu Şəkidən bir günlük təəssüratlarım
Azərbaycanımız dünyanın ən qədim yaşayış məskənlərindən biri olmaqla bərabər, həm də coğrafi şəraiti, iqlimi və göz oxşayan təbiəti ilə seçilir. Qədim gözəlliklər yurdu olan vətənimizin tarixdə iz qoyan və bu gün də sayılıb-seçilən oğul və qızları ilə çağdaş tarixə imza atan bölgələrindən biri də Şəkidir. Bura şərq ədəbiyyatının qibləsi sayılan Mirzə Fətəli Axundovun, Turan məfkurəsinin zirvəsini yaradanlardan biri olan ölməz şairimiz Bəxtiyar Vahabzadənin, məşhur dilçi alim Əbdüləzəl Dəmirçizadənin, Şərqdə ilk opera yazan bəstəkar qadın Şəfiqə Axundovanın, general Ziya Yusifzadənin, tanınmış alim, professor Şirməmməd Hüseynovun, məşhur incəsənət xadimi, bəstəkar Cövdət Hacıyevin və digər onlarla ünlü şəxsiyyətlərin doğulub boya-başa çatdığı məkandır. Bu rayon öz məktəblərinin məzunları ilə gerçəkdən qürur duya bilər. Rayonda fəaliyyət göstərən məktəblərin bir çoxu ilə bağlı ürəkaçan sözlər demək mümkündür. Lakin bu yazıda Şəki şəhərində yerləşən 18 saylı məktəbdən və bu məktəbdə yaxın günlərdə gerçəkləşən məzuniyyət törənindən söz açacam.
Şəhərin 18 saylı tam orta məktəbində sözün həqiqi mənasında gələcəyinə sonsuz inam olan işıqlı şagirdlər – gələcəyin layiqli vətəndaşları yetişdirilir. 18 saylı orta məktəb zaman-zaman yurdumuza savadı, zəkası, tərbiyəsi və cəmiyyətə faydalılığı ilə seçilən insanlar bəxş etmişdir. Bu qocaman məktəbin işinə məsuliyyətlə yanaşan, yüksək intellektli və səmimi kollektivi var. Məktəbin direktoru Məmməd Mahmudov belə bir kollektiv formalaşdırdığına və məktəbdə yüksək səviyyədə təlim-tərbiyə işi qura bildiyinə görə valideynlər və rayon ictimaiyyəti tərəfindən sevilir və hər yerdə rəğbətlə qarşılanır. Hər il olduğu kimi bu il də ənənəyə uyğun olaraq bu məktəbdə “Son zəng“ törəni oldu. Tədbiri məktəbin XI a sinif şagirdi Aysu Yusifli açdı. Tədbirdən öncə müəllimləri mənə məlumat verdilər ki, Aysu oxuduğu illər ərzində məktəbin ən çalışqan, ictimai işlərdə öz fəallığı ilə seçilən şagirdlərindən biri olub. Dəfələrlə “Fəxri fərman” və “Təşəkkürnamə”lərlə təltif edilmişdir. Son zəngdə həm müəllim kollektivi, həm məzunlar, həm də valideynlər kifayət qədər fəal şəkildə iştirak edirdilər. Məktəbin direktoru Məmməd Mahmudov, müəllimlərdən 11-cilərin sinif rəhbəri Səba müəllimə, Yeganə müəllimə və Sevinc müəllimə, ürək sözləri olan valideynlər və şagirdlər çıxış etdilər. Bütün çıxışların bir ana xətti vardı; hamı məzunlara davamlı uğurlar, millətimiz və dövlətimiz üçün layiqli vətəndaş olmağı arzu edirdilər və onların gələcəkdə cəmiyyətdə nüfuz sahibi olan insanlardan biri kimi görmələrini diləyirdilər.
Doğrusu, bu məktəbin məzun törəni və müəllim kollektivinin gözəlliyi məndə dərin təəssürat yaratdı. Özəlliklə öz üslubu, valideynlərə və şagirdlərə yanaşma tərzi ilə seçilən, intellekti və yüksək qabiliyyəti ilə çoxlarından fərqlənən Səba müəllimə qəlbimdə daha dərin iz buraxdı. Səba müəllimə bu il məzun olan 11-cilərin sinif rəhbəri olub. İcazənizlə onu sizə daha yaxından tanıdım, əziz oxucu! Rəsulova Səba Qüdrət qızı 1969-cu ildə Şəki şəhərində doğulub. 1987-ci ildə M.F.Axundov adına Rus dili və ədəbiyyatı İnstitutuna daxil olmuşdur. 1992-ci ildən Şəki şəhəri 18 saylı tam orta məktəbdə işləyir. 2022-ci ildə müəllim kimi fəaliyyətinin 30 illiyini qeyd edib. İşlədiyi müddət ərzində özünü həm şagirdlər, həm də valideynlər arasında sevdirə bilib. Onu sevdirən isə sənətinə bağlılığı, işinə məsuliyyətlə yanaşması, intellekti, geniş dünyagörüşü və zəhmətkeşliyi olub. O, daim öz üzərində çalışan ən fəal müəllimlərimizdən biridir. Tədbirin sonunda yenidən şagirdlərin qarşısına çıxan 18 saylı məktəbin direktoru Məmməd Mahmudov və sinif rəhbəri Səba Rəsulova məzunlara öz dəyərli tövsiyələrini verdilər, onlara gələcək fəaliyyətlərində bol-bol uğurlar arzuladılar. Biz də Səba müəlliməni 30 illik peşə fəaliyyəti münasibəti ilə səmimi qəlbdən təbrik edir, bu şərəfli işində uğurlar və şanslar arzulayırıq. 11-cilərdən öz fəallığı ilə seçilən Aysuya və onunla bərabər məzun olan bütün uşaqlara tezliklə istədikləri ali təhsil ocaqlarına qəbul olunmasını və tələbə adını qazanmalarını arzu edirik.
Türk dünyasının önəmli dövlətlərindən biri olan Özbəkistan ədəbiyyatının Azərbaycanda tədqiq və təbliğ tarixinə nəzər salarkən bu iki ölkə arasında ədəbi-mədəni əlaqələrin qədimliyini unutmaq olmaz. İstər orta əsrlərdə və sovet dövründə, istərsə də müstəqillik illərində hər iki ölkənin ədəbi əlaqələrinin qarşılıqlı inkişaf dinamikasını Almaz Ülvinin “Azərbaycan-özbək (çağatay) ədəbi əlaqələri” kitabından izləmək oldu.
Hər iki dövlətin müstəqillik qazanmasından sonra bir sıra qurumlarının, xüsusilə Elmlər Akademiyalarının, Yazıçılar Birliklərinin əməkdaşlığı davam edib. Bu istiqamətdə AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun, Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin, Daşkənddə “Azərbaycan evi”nin, Özbəkistanda Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin, Beynəlxalq Türk Akademiyasının fəaliyyətini ayrıca diqqətə çatdırmaq lazımdır. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının bu sahədə xidmətləri sovet dövründən gündəmdə olub. Belə ki, Xalid Səid Xocayevin çevirdiyi Mahmud Kaşğarlının “Divani lüğət-it-türk” əsərinin tərcüməsinin əlyazma nüsxəsi AMEA Dilçilik İnstitutunun elmi arxivində saxlanılır. 1985-ci ildə isə AMEA Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun “Ədəbi əlaqələr” seriyasından nəşr etdirdiyi “Azərbaycan-özbək ədəbi əlaqələrindən səhifələr” elmi məqalələr toplusunda 16 elmi tədqiqat məqaləsi yer almışdı.
Müstəqillik dövründə Azərbaycanda özbək əsərlərinə aid tərcümə, tərtib, araşdırma, nəşr və digər bu kimi işlərin aparılmasında Ramiz Əskərin, Kamil Vəliyevin, Almaz Ülvinin, Akif Bağırovun, Yaşar Qasımbəylinin, Vaqif Arzumanlının, Ənvər Cabbarlının, Rəsmiyyə Sabirin, Əkbər Qoşalının, Səlim Babullaoğlunun, İlqar İlkinin, Şahlar Dağlaroğlunun, Əjdər Olun, Samir Abbasovun, Qulu Kəngərlinin, Ədalət Əsgəroğlunun rolu danılmazdır.
Ramiz Əskər 1994-cü ildə Yusif Balasağunlunun “Qutadğu Bilig”ini (Kamil Vəli Nərimanoğlu ilə), 2006-cı ildə Mahmud Kaşğarinin “Divanü lüğat-it-türk”ünü (dörd cilddə), 2009-cu ildə “XX əsr özbək şeiri antologiyası”nı, 2011-ci ildə Zəhirəddin Məhəmməd Baburun “Seçilmiş əsərləri”ni və “Baburnamə”ni, Sultan Hüseyn Bayqaranın “Divan”ını, 2018-2019-cu illərdə Əlişir Nəvainin “Xəmsə”sini Azərbaycan dilinə çevirib. Alim xidmətlərinə görə Özbəkistanın “Babur” mükafatına layiq görülüb. 2003-cü ildə “Qutadğu bilik”, 2008-ci ildə “Mahmud Kaşğari və onun “Divanü-lüğat-it-türk”, 2020-ci ildə “Əlişir Nəvai və onun “Xəmsə”si” adlı elmi-tədqiqat kitabları nəşr olunub.
Müstəqillik dönəmində işıq üzü görmüş kitablardan Xalq yazıçısı Anarın hazırladığı 1993-cü ildə “Yazıçı” nəşriyyatında çap olunmuş “Türkün 101 şairi” kitabını göstərə bilərik. Həmin kitabda özbək yazarlarından Rauf Pərfinin “Duyumlar” əsəri A.Bağırovun, Məhəmməd Salihin “Əgər bu sinəmə”, “Gecə”, “Ona ağı deyib” əsərləri V.Cəbrayılzadənin çevirməsində yer almışdı. 1992 və 2005-ci illərdə “Turan çələngi”, 2000-ci ildə “Türkün dastanı” toplularının çap olunmasının özünəməxsus əhəmiyyəti vardır. Özbək folklorçusu Məmmədqul Curayevin toplayıb tərtib etdiyi “Əlişir Nəvai haqqında rəvayətlər” 1994-cü ildə Füzuli Bayat tərəfindən Azərbaycan dilində nəşr edilmişdi. 2000-ci ildə Azərbaycan-özbək ədəbi-publisistik əlaqələrinin körpüsünü yaradan yazıçı-publisist Ağəddin Mansurzadənin “Özbəkistanda nəyim qaldı” adlı sanballı kitabı çap olunmuşdu.
Müstəqillik illərində xüsusi çəkisi olan layihələrdən biri kimi 2005-ci ildə “UGART cəhdləri” (Özbəkistan, Gürcüstan, Azərbaycan: yaradıcılıq – tərcümə cəhdləri) adlı konfransı qeyd edə bilərik. Həmin konfransda “Çağdaş özbək ədəbiyyatından seçmələr” bölməsində Akif Azalp “Şərqlə Qərbin yol ayrıcında (Çağdaş özbək şeirinə bir baxış”) adlı icmal məqaləsində Tutubikə, Möhtərəm Uluğova, Fərağət Kamalqızı, Aygün Suyundukova, Fəriqə Əfruz, Xasiyyət Rüstəmova kimi müəlliflərin əsərlərinə münasibət bildirmişdi. “Dünya ədəbiyyatı”nın xüsusi buraxılışında çağdaş özbək poeziyasından Abdulla Arifin (S. Babullaoğlu), Osman Əzimin (A. Azalp), Bəhram Ruziməhəmmədin (G. Mövlud), Eşkabil Şükürün (G. Mövlud), İqbal Mirzənin (A. Azalp), Mirpolad Mirzənin (G. Mövlud), Əziz Səidin (S. Babullaoğlu), Osman Qoşqarın (A. Azalp), Qoşqar Narqabilin (A. Azalp), Siracəddin Səyyidin (G. Mövlud), Xasiyyət Rüstəmovanın (A. Azalp), Xurşud Dövranın (S. Babullaoğlu) şeirləri və Xeyrəddin Sultanovun “Ya cəmşid!” (M. Nur), Əbdülhəmid İsmayılın “İki qocanın tarixçəsi” (P. Yusif) adlı hekayələri toplanmışdı.Əlaqələrin davamı olaraq 2006-cı ildə “Turan çələngi” kitabının təqdimat mərasimi, 2007-ci ildə Əlişir Nəvainin “Mizan ul-ovzan” əsərinin tərcüməsinə və “Şərq təranələri”nə həsr edilmiş gecə təşkil olunmuşdu. 2007-ci ildə Akif Azalp “Turan havası” kitabını, 2009-cu ildə Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi və “Vektor” Uluslararası Elm Mərkəzi Rəsmiyyə Sabirin tərcüməsində Xasiyyət Rüstəmin “Qorxunc” seçmə şeirlər kitabını nəşr etdi. 2010-cu ildə Ağacəfər Həsənlinin tərtib və redaktorluğu ilə islam ölkələri şairlərinin şeirlərindən ibarət “Sevgi fəsli” kitabı çap olundu, kitaba Azərbaycan şairlərinin tərcüməsində özbək ədəbiyyatından seçmələr də daxil edildi.2019-cu ildə Şahista Kamranlının tərcümə etdiyi Qoşqar Narqabilin “Xoşbəxtliyin bazarı varmı, yaxud beş dul və bir rəis” pyesi Almaz Ülvinin ön sözü və Əkbər Qoşalının rəyi ilə çap olunub. Xasiyyət Rüstəmin 2020-ci ildə Bakıda çap olunan “Leyli ağaclar” kitabındakı şeirləri Afaq Şıxlı, “Gündəlik” bölümünü Eluca Atalı və Şermurad Sübhan özbəkcədən dilimizə uyğunlaşdırıblar. Onun redaktorluğu ilə yayımlanan “Kitab dünyası” qəzeti də mədəni əlaqələrin inkişafında xüsusi rola malikdir.Bunlarla yanaşı, Azərbaycan ədəbiyyatının Özbəkistanda nəşri də gündəmdən düşməyib. İlk dəfə 2014-cü ildə Məhsəti Gəncəvi, Heyran Xanım, Xurşudbanu Natəvan şeirlərindən ibarət “Eşq içində pərvanələr” kitabı Aydın Hacıyevin tərcüməsində özbək oxucularına təqdim olunmuşdur. Kitabın məsul katibi professor Həmdulla Baltabayev, tərtibçiləri isə Almaz Ülvi və Yaşar Qasımbəylidir. Həmçinin 2014-cü ildə çap olunmuş “Ömürdən uzun gecə” ədəbi-bədii kitabında Azərbaycan yazarlarının əsərləri də yer alıb. 2016-cı ildə isə Daşkənddə “Özbək ədəbiyyatı və Azərbaycan (tədqiqatlar, ədəbi portretlər, söhbətlər)” kitabı çap edilmişdir.Özbəkistandakı Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzi tərəfindən 2018-ci ildə “Cümhuriyyət ili” münasibəti ilə başladılmış nəşr layihəsində “Ozarbayjon Demokratik Respublikası va mustaqıllık davrı Ozarbayjon adabıyotı” adlı kitab özbək dilində çap olunmuşdur. Nəşr Alxan Bayramoğlunun “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə ədəbiyyat” adlı əsəri və Ramiz Əskərin “Müstəqillik dövrü Azərbaycan ədəbiyyatı” kitabları əsasında hazırlanmışdır. Bu kitab Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin sifarişi ilə Özbəkistanın Termez Dövlət Universitetinin Filologiya fakultəsinin dekanı, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, “Termez Universiteti” qəzetinin baş redaktoru, AMEA-nın Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun doktorantı, tərcüməçi Obidjon Şofiyev tərəfindən özbək dilinə uyğunlaşdırılıb.
2018-ci ildə Azərbaycan və özbək dillərində Daşkənddə çap olunan “Özbək şeir çələngi”nin tərtibçisi və uyğunlaşdıranı Şahməmməd Dağlaroğlu və Şəhla Qasımovadır. Həmin nəşrə məsul Əkbər Qoşalı, redaktor Fərid Hüseyndir. “Özbək şeir çələngi”nin məsləhətçiləri Qənirə Paşayeva və Samir Abbasov, rəyçiləri akademik Nizami Cəfərov və professor Almaz Ülvidir.
2019-cu ildə özbək şairlərinin Nəsimi haqqında yazdığı şeirlərdən ibarət “Məndə sığar iki cahan” kitabı da işıq üzü görüb. Həmçinin Cəlil Məmmədquluzadənin hekayələri Osman Quçkarın tərcüməsində akademik İsa Həbibbəylinin ön sözü ilə 2019-cu ildə “Poçt qutusu” adı ilə Daşkənddə “Mümtaz” nəşriyyatında çap olunub.
Vurğuladığımız kimi, AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun bu istiqamətdə apardığı işlər də danılmazdır. 2019-cu ildə İnstitutda “Azərbaycanca-özbəkcə, özbəkcə-Azərbaycanca lüğət” kitabının (iki dildə) təqdimat mərasimi keçirilib. Eyni zamanda Akademik İsa Həbibbəylinin 70 illiyi münasibətilə Özbəkistanda yayımlanan “Ustoz” dərgisinin xüsusi buraxılışını Almaz Ülvi və Yaşar Qasımbəyli nəşrə hazırlayıb çap etdirmişdir. Xüsusi buraxılışın məsul katibi professor Həmdulla Baltabayev, tərcüməçisi Obidjon Shofiyevdir.
2019-cu ildə Maqsud Şeyxzadənin 110 illiyi Azərbaycanda və Özbəkistanda qeyd edilib, həmin il “İki xalqın oğlu Maqsud Şeyxzadə” kitabı ədibin 110 illiyi münasibətilə AMEA Ədəbiyyat İnstitutunun Elmi şurasının qərarına əsasən akademik İsa Həbibbəylinin elmi redaktorluğu və ön sözü ilə çap olundu.
2020-ci ildə AMEA Ədəbiyyat İnstitutunun Elmi şurasının qərarına əsasən akademik İsa Həbibbəylinin elmi redaktorluğu ilə Əlişir Nəvainin “Hikmətli sözlər” əsəri Azərbaycan və özbək dillərində çap olunub. Əsəri Almaz Ülvi, Yaşar Qasımbəyli, Akif Azalp tərcümə ediblər. 2020-ci ildə İnstitutda Özbəkistan Respublikasının Azərbaycandakı səfirliyi və Əlişir Nəvai adına Daşkənd Dövlət Özbək dili və ədəbiyyatı Universiteti ilə birlikdə Əlişir Nəvainin anadan olmasının 579 illiyinə həsr olunmuş “Əlişir Nəvai ədəbi və elmi irsinin öyrənilməsi” adlı Beynəlxalq elmi konfrans keçirilib.
Bu iki ölkənin ədəbi əlaqələrini müstəqillik işığında gözdən keçirərkən belə bir təəssürat yaranır ki, sovet dövrünün beynəlmiləlçilik təbliğatının əksinə olaraq Azərbaycan-özbək ədəbi əlaqələri türk kökəninə əsaslanaraq inkişaf edib. Müstəqillik illərində həyata keçirilən sanballı işlər möhkəm özül daşlarına söykənir. Belə ki, hələ sovet dövründən əsərlərin tərcümə və nəşr işlərində kifayət qədər irəliləyiş vardı.
Rəsul Rzanın ev-muzeyinin yaradılması haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı
Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, Xalq şairi, Dövlət Mükafatı laureatı Rəsul Rza milli poetik fikir salnaməsinə yeni səhifələr yazan novator sənətkar kimi böyük şöhrət qazanmış, ana dilinin zənginliklərindən uğurla faydalanaraq, yarım əsrə yaxın dövr ərzində daim yüksək bədii dəyəri ilə seçilən çox sayda əsərlər yaratmış, eyni zamanda ölkənin ictimai və mədəni həyatında yaxından iştirak edərək, genişmiqyaslı dolğun fəaliyyəti ilə tanınmışdır.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsinin 32-ci bəndini rəhbər tutaraq və Xalq şairi Rəsul Rzanın Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafında mühüm xidmətlərini nəzərə alaraq qərara alıram:
Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti:
1. Bakı şəhəri, Səbail rayonu, Rəsul Rza küçəsi 21/26, mənzil 18 ünvanında Rəsul Rzanın ev-muzeyinin yaradılması ilə bağlı zəruri tədbirlərin həyata keçirilməsini təmin etsin.
2. Bu Sərəncamdan irəli gələn digər məsələləri həll etsin.
AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun Mətbuat tarixi və publisistika şöbəsinin müdiri, filologiya elmləri doktoru, professor Vüqar Əhməd Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının akademiki seçilib. Elmi İnkişaf üzrə Beynəlxalq Şura – Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının Azərbaycan Bölməsinin 18 iyun 2022-ci ildə Baş Assambleyasında BEA-nın yaradılmasının 20 illiyi münasibətilə yubiley yığıncağı baş tutub. İclasda BEA-nın Prezidenti akademik, prof. dr. Valter Kofler (Avstriya) geniş məruzə ilə çıxış edib. Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının Azərbaycan Bölməsinin Fəxri Prezidenti, akademik, prof. dr. Ziyad Səmədzadə giriş sözü söyləyib. Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının Azərbaycan Böllməsinin Prezidenti, akad, prof. dr. Elçin Xəlilovun hesabatı dinlənilib. BEA AB-nin 20-illiyinə həsr olunmuş – “Sərhədsiz Elm. Elmi məruzələr” kitabının təqdimat mərasimi gerçəkləşib. BEA AB-nin yeni həqiqi və müxbir üzvləri seçilib. AMEA-nın Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun Mətbuat tarixi və publisistika şöbəsinin müdiri Vüqar Əhməd Rəyasət Heyətinin üzvlərinin səs çoxluğu ilə BEA-nın akademiki seçilib. BEA AB-in seçilmiş akademiklərinə və müxbir üzvlərinə diplomlar akad. prof. dr. Valter Kofler tərəfindən təqdim olunub. BEA-ın Azərbaycan Bölməsinin “Qızıl döş nişanları”nın təqdimatı olub. Akad. prof. dr. Valter Kofler elmin və innovativ texnologiyaların inkişafına töhfə verən təşkilatlara BEA AB-nin sertifikatlarını və elmin inkişafında böyük xidmətlərinə görə Elmlər Akademiyasının akademiklərinə – digər ictimai təşkilatların nümayəndələrinə mükafatlar təqdim edib. BEA-ın Azərbaycan Bölməsinin rəhbər orqanlarına seçkilər keçirilib. Akademik. prof. dr. Elçin Xəlilov yenidən BEA-nın Azərbaycan bölməsinin Prezidenti seçilib. Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu, İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi
Dəyanət Osmanlının lirikasını ədəbiyyatşünaslığın ümumi meyarları ilə təhlil etmək çətin olsa da, şairin şeirlərini formal olaraq mövzu əhatəsinə görə sistemləşdirmək mümkündür. Belə ki, türkçülük, turançılıq məfkurəsi onun poeziyasında əsas motivlərdən biridir: ƏtraflıTürk olmaq çox çəkilməz bir dərddiTanrı dərdi türkə görə yaratmış. Və şah tacından şərəflidiTürk adını savunmaq… Bu misraların sözünə qüvvət olaraq əlavə edə bilərik ki, “Türkdən qorxurlar çünki zəfər alın yazısıdı türklərin”. Şair bu hökmündə özünə arxayındır. Yəni türkün zəfər çalması sadəcə alın yazısı olduğuna görə həyata keçmir, ortada min illərin faktları, sübutları vardır. Gerçəklikləri bilən şair özünə inamda daha qətiyyətli olur: “Çarəsizliyin başı üstə qosqoca türk bayrağı, surətini görüncə adamın sözü dilində, dili ağzında titrər al-qumaş kimi”. Bu misralara sondan önə doğru şərh vermək daha məqbul olar. “Al-qumaş kimi” təşbehi əslində al, yəni qırmızı rəngdə olan türk bayrağının qumaşdan olmasına işarədir. Və rənglərin paralelliyi: dilin və bayrağın al rəngdə olması. Eyni zamanda titrəmək felinin hər iki tərəfi özünə bağlaması gözdən yayınmır. Titrəmək felindən əvvəl dil və söz, sonra isə al-qumaş sözünün işlədilməsi, bir sözlə iki anlayışın arasında qurulmuş məntiqi bağdır. Bütün bunlardan sonra hadisənin baş vermə anı yada düşür. Yəni dilində sözünün, ağzında dilinin titrəməsi türk bayrağının surətini gördüyün zaman baş verər. Misraların ümumi əlaqəsindən belə başa düşmək olur ki, titrətməyə düşən başqalarına qarşı haqsızlıq etmiş tərəfdir. Bu haqsızlıq o qədər irəli yeriyib ki, məzlumun çarəsizliyi ilə nəticələnib. Ən əsası odur ki, çarəsizliyin çarəsi türk bayrağının özünü yetirməsindədir. Qosqoca türk bayrağı çarəsizliyə yardım əli uzadırsa, o zaman bu çarəsizliyi yaradanların aqibəti dili ağzında titrəməkdən başqa heç nə ola bilməz. Bənzər fikirlərə şairin başqa şeirlərində də rast gəlirik: Qiyamətin döşündən basıb,Tanrı dağlarına çıxan mələk səstürkün ən qoca nəğməsi,vətən haqqında azadlıq duası.Ən qanlı savaşı türkün məzar daşıymış. Bu misralarda sanki türk tarixinin bir ümumiləşdirilməsi nəzərə çarpır: – türkün səsinin Tanrı dağlarından gəlməsi- vətən haqqında azadlıq duasının türkün ən qoca nəğməsi olması- türkün ən qanlı savaşının onun məzar daşı olması Tanrı dağları ilə bağlılıq türkün ən qədim tarixinə aiddir. Vətənin azadlıq nəğməsini oxuyaraq böyük türk imperiyalarının qurulması dövrü orta əsrləri əhatə edir. Savaşa başladısa, məzar daşına çevrilməyi gözə alaraq vətənini xilas etməsi isə müasir türk tarixində olmuş hadisələrdir. Belə ki, XX əsrin əvvəllərində Çanaqqala zəfərindən keçərək özünə Cümhuriyyət qurmuş Türkiyə ilə yanaşı, XXI əsrin əvvəllərində öz torpaqlarını qəsbkar düşməndən azad etmiş Azərbaycanın gerçəklikləri buna misaldır.Türkçülük mövzusundan əlavə diqqəti çəkən əsas cəhətlərdən biri də Dəyanət Osmanlının yaratdığı obrazlardır. Məsələn, Dəyanət Osmanlının şeirlərində gecənin öz aləmi var. Şairin yaradıcılığından gecə özünəməxsus keçir. Biz gecəni gah şairin üşüdüyü günün fotosundan, gah da saçlarının qoxusu hopmuş sözlərindən keçərkən görürük. “Külək isə bütün canlıların ahıdır”. Özü cansız kimi qəbul olunmuş küləyin canlıların ahı olaraq obrazlaşdırılması təkrarsızdır. Yaxud da şairin ittiham etdiyi başqa obyektlərə baxaq: arılar və quşlar obrazlarına: Arılar baharı daşıdı çiçəklərdən,göyümüzün havasını quşlar apardı.Arılarla quşlar adamlardan öncəyaşayıb tükətdi sevgiləri. Öncə arıların çiçəklərdən baharı daşıması, sonra isə quşların göyün havasını aparması şikayət təsiri bağışlayır. Lakin məlum olanda ki, onların bu hərəkətləri məhz sevgidən imiş o zaman ittihamçı mövqeyindən geri çəkilirsən. Onların sevgini tükətməkdə ittiham olunmasının əsl səbəbini sevgilərinə tamamilə sahib çıxmaları ilə əlaqələndirirsən. Bütöv sevgi daşıyıcıları olduğu üçün haqq verirsən və əslində adamların
AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunda Yaponiyanın Azərbaycandakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Vada Cüniçi ilə görüş keçirilib.
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının vitse-prezidenti, Ədəbiyyat İnstitutunun baş direktoru, akademik İsa Həbibbəyli 2012-ci ildə Yaponiyaya olan səfərindən və qarşılıqlı əməkdaşlıqdan danışıb. Tokiodan əlavə Xrosimada olduğunu da xatırladan akademik İsa Həbibbəyli həmin şəhərin Ağdamla oxşar taleyindən söz açıb: “Xrosimadakı dəhşətin səviyyəsini oradakı video-lentdən görmək olur. Ağdamdakı erməni vəhşiliklərini isə əyani görmək mümkündür. Hər ikisi bəşəriyyət üçün böyük fəlakətdir. Xrosimada yandırılmış torpaqlarla yanaşı, yeni park salınıb və yaponlar həmin parkın adını “Sülh” qoyub. Azərbaycan da müharibə bitəndən sülh müqaviləsinin bağlanmasını istəyir.
Ölkəmizdə Yaponiyaya böyük maraq, hörmət və ehtiram var. Naxçıvan Universiteti ilə də Yaponiya arasında yaxşı əlaqələr vardır. Mən rektor olan zamanlar bu əlaqələr qurulmuşdu, hazırda da yüksək səviyyədə davam edir. Əlaqələrimiz səfirliklər, diasporlar, universitetlər səviyyəsində inkişaf edir. Arzu edirik ki, akademiya səviyyəsində də inkişaf etsin.
Bu cəhətdən Gülnar Yunusova yaxşı körpüdür. O, Yaponiyada oxuyub, yapon dilini öyrənib. Yapon ədəbiyyatını tədqiq edir, hətta yapon ədəbiyyatından tərcümələr edir. Naxçıvan universitetindən Xumar Məmmədova da Azərbaycan Yaponiya ədəbi əlaqələri mövzusunda doktorluq işi yazır. Bu gün Gülnar Yunusovanın dissertasiya müdafiəsidir, elmi rəhbəri mənəm. Gülnar Yunusova Dünya ədəbiyyatı (yapon ədəbiyyatı) ixtisası üzrə “Haruki Murakaminin yaradıcılığında postmidernizm” mövzusunda filologiya üzrə fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almaq üçün yazdığı dissertasiyasını müdafiə edir. Haruki Murakami müasir yapon ədəbiyyatının əsas simalarından biridir. İlk dəfədir ki, bizdə müdafiədə səfir iştirak edir. Gülnar Yunusova institutumuzun ən gənc şöbələrindən olan Azərbaycan-Asiya ədəbi əlaqələri şöbəsinin əməkdaşıdır. Həmin şöbənin müdiri filologiya elmləri doktoru, professor Bədirxan Əhmədlidir.
Biz Xəlil Kələntərlə danışmışıq ki, orada böyük Azərbaycan yazıçısı Cəlil Məmmədquluzadənin hekayələr kitabını yapon dilində çap edək. Mən Cəlil Məmmədquluzadə haqqında doktorluq işi və çoxlu kitablar yazmışam. İndiyə dəqər onun əsərlərini 11 xarici ölkədə çap etdirmişik. Biz Haruki Murakamini tanıdığımız kimi, yapon oxucusunun da Cəlil Məmmədquluzadəni tanımağını əhəmiyyətli sayırıq. Sizin gəlişiniz Azərbaycan-Yaponiya əlaqələrinin inkişafına dəstəyinizi ifadə edir”.
Sonra Yaponiyanın Azərbaycandakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Vada Cüniçi çıxış edib: “Bizi dəvət etdiyiniz və Yaponiya-Azərbaycan əlaqələrinin inkişafı ilə bağlı dediyiniz xoş sözlərə görə təşəkkür edirik. Bildiyiniz kimi Yaponya-Azərbaycan əlaqələri həm siyasi, həm iqtisadi, həm mədəni sahədə inkişaf etməkdədir. Ədəbiyyat sahəsində inkişaf etməsi də çox vacibdir. Gülnar xanımın apardığı tədqiqat da bu əlaqələrin inkişafında müsbət rolunu oynayacaq.
Bu il Yaponya-Azərbaycan diplomatik əlaqələrinin 30-cu il dönümünu qeyd edirik. Belə bir zamanda Gülnar xanımın hazırladığı tədqiqat işi bu əlaqənin inkişafına bir töhfədir. İki ildir ki, Azərbaycandayam, yaponlarla azərbaycanlılar arasında ortaq cəhətlər çoxdur. Sevinirəm ki, burada iştirak edib, öz dəstəyimi göstərə bilirəm”.
Rəsmi görüşdən sonra Gülnar Yunusovanın müdafiəsi keçirilib.
Türk dünyasının bəşəriyyətə bəxş etdiyi fenomenal şəxsiyyətlərdən olan Heydər Əliyevə ithaf olunmuş əsərlərdən biri də Sabir Mustafanın “Qayıdış” poemasıdır. Poema proloq, “Qayıdış” və epiloq hissələrindən ibarət olub, əvvəldən axıra kimi heca vəznində qələmə alınmışdır. İlk baxışdan üçlük şeir şəklinə bənzəyən (aba, cdc qafiyələnməsi) əsər əslində dördlük şəklində (abab) yazılmışdır.
Şair proloqda hər əsərini bir zəfəri hesab edərək tərcümələrini və türk sonetlərini xatırladır. Klassiklərdən Nizaminin fars dilinə bal qataraq İskəndərə ehtiram göstərərək özünə heykəl qoyduğundan söz açır. Daha sonra böyük şəxsiyyətdən əsər yazmağın məsuliyyətinə vicdanla yanaşdığını və bir gün Heydər parkında dolanarkən onun nurlu gözlərindən xeyir-dua aldığını qeyd edir.
“Qayıdış” adlanan əsas hissə yazarın qara bulud kimi dolmasını bildirməsi ilə başlayır. Səbəb olaraq Göyçə, İrəvan kimi yurd yerlərimizi itirməyimizə dünyanın göz yumması göstərilir. Bununla birgə, Dərbənd, Borçalı kimi dərdlərimizə Xudafərin dərdinin də əlavə olunmasına yanğı, Qarabağı itirmək qorxusundan doğan həyəcanlar əsərin vətənpərvərlik ruhunu yüksəldir. Bütün bunların kökündə ermənilərə yazığımız gəlməsilə yanaşı, cütbaşlı qartala ümid bağladığımızın dayandığını qeyd edən müəllif təlaş içindədir. Şairin etiraz etdiyi əsas məqamlardan biri də milyonlarla qaçqınımızın didərgin düşməsini Avropanın heç düşünməməyidir. Müəllif işğal olunmuş rayonlarımızın adlarını çəkməklə onların acınacaqlı vəziyyətinə dünyanın biganə qaldığına etiraz edir. Bənzətmə ilə göstərir ki, “Sam dayı pozmadı halını belə, Qan içən yağıya arxa dayandı”.
Belə bir anda meydana çıxan cəhbəçilərin fəaliyyəti şairi qane etmir. Astarı üzə çıxan koministlərin isə 20 Yanvar qırğınını törətdiyi yada salınır. Bütün bunlar azmış kimi Qarabağda “Erməni qan içib sərxoş olmuşdu”. Şair Azərbaycanı “mən” obrazı ilə təqdim edir. “Ürək parçalanır ana vətəntək” misrasında qəbirə bir təşbehlə nigaranlığını əks etdirir. İkiyə bölünməni, parçalanmanı müqayisə etmək üçün Azərbaycan təşbehin bənzədilən elementi olur. Vətənin güneyilə quzeyinin bir-birindən ayrı düşməsini, torpaqlarının əlindən alınmasını bir bədənin– yəni özünün paramparça edilməsi kimi mənalandırır.
Ölkədaxili çatışmazlıqlara da münasib epitetlərlə münasibət bildirən yazar belə bir durumda tarixi qəhrəmanlarımız olan Cavanşirə, Babəkə, Koroğluya üz tutur. Onlar da ermənilərin arxadan zərbə vuran xain gürzə olduqlarını tarixi faktlarla xatırladırlar. Müəllif onu da xüsusi olaraq vurğulayır ki, biz həmişə vuruşmalarda ruslara sadiq olmuşuq, amma əvəzində indi ruslar bizim ermənilər tərəfindən məhv edilməyimizə şərait yaradırlar. Bundan məharətlə istifadə edən düşmənlərin əsl siması cizgilənir:
Erməni belədir, məqamı duyur,
Zəifsə, dost bilib durur xidmətdə,
Güclüsə cəlladtək dərini soyur.
Şair Şah İsmayıl Səfəvini xatırlamaqla onun çağdaş dövrümüzdəki davamçısı Heydər Əliyevə xalqın üz tutmağını doğru qərar hesab edir. Qarbaçovun dövründə hakim bir dövlətin Azərbaycanda artıq can verdiyi vaxtlarda ulu öndərin xalqın haqq səsinə səs verməsi, Moskvadan Naxçıvana qayıtması “Heydər-millətimin düşünən başı” kimi sətirlərə yansıyır.
Birinci dəfə olaraq üçrəngli bayrağımızın Şərqə pəncərə olan Naxçıvanda dalğalanması, Heydər Əliyevin qayıdışından sonra hər şeyin öz yerini tapmağa başlaması belə ifadə olunur: “Başın baş işi var. Ayağın ayaq. Ayaq can atmadı fikrə dalmağa”. Heydər Əliyevin qayıdışından sonra ölkədə başın baş, ayağın da ayaq işi görməsi rəmzi şəkildə ifadə edilsə də, gerçəklikdən xəbər verir. Qeyd edilir ki, onun Naxçıvanda yaratdığı bu qayda-qanunlar ermənilərin oranı da ələ keçirmək planlarını darmadağın etdi. Amma onlar öz vəhşiliklərindən əl çəkmədilər: “Vahimə yaratdı göz çıxartmaqla Burundan, qulaqdan şələ bağladı”. Türkün bu cür məhv olunmasına seyrçi nəzərlərlə baxan Avropanın laqeydliyinə “Qoşqarın başından zirvə sürüşdü” kimi sətirlərlə münasibət bildirilir. Şair avropanın erməniləri dəstəkləməsinin nə qədər əsassız olduğunu xəyalən Sena çayına verdiyi sualın cavabında görür. O, Sena çayından erməni soyqırımı haqqında soruşanda çaydakı bütün balıqlar qəşş edib uğunur.
Gerçəklik odur ki, ermənilər tarixi Azərbaycan torpaqlarında türksüz Ermənistan qurmağı bacarmışlar. Belə bir zamanda xalq öz inandığı oğlunu rəhbərliyə çağırır:
Heydər mərd deməkdir, aslan deməkdir,
Xalqın taleyini yazan deməkdir-
fikirləri ilə ona olan inam ifadə olunur. Onun hələ yetmişinci illərdəki quruculuq işlərinə nəzər salınır. Kəndlərdə qamış daxmaların əvəzinə daş evlər ucaldılması, arabaların maşınlara uğur diləməsi kimi əməli işlər poetik sözün gücü ilə keçmişə güzgü tutur.
“Qayıdış” bölümündə Heydər Əliyevin doxsan üçüncü ildən sonra rəhbərliyə qayıdışı və həmin zamanlar ölkəmizin durumuna da müəllif xüsusi yer ayırır. Qanunların kağız üstündə yatdığı, rüşvətin qanunlara möhür olduğu belə bir dönəmdə onun gəlişinin xilaskarlıq missiyasını daşıdığı vurğulanır. Heydər Əliyevin 15 iyun tarixində yenidən hakimiyyətə qayıdışı cütbaşlı qartalın da məğlubiyyət günü hesab edilir. Onun üçrəngli bayrağı öpüb and içdiyi gün bütün türk dünyasına yeni nəfəs gətirən tarix kimi dəyərləndirilir. Əsərdə gül yarpağına bənzədilən Qarabağın üstündəki riyakar böcəklərin də türkün birliyi sayəsində məhv ediləcəyinə böyük inam ifadə olunmuşdur. Ağlın xərçəngi hesab edilən müharibələrin ədalətlə bitəcəyinə də müəllif inamı vardır.
Həmin dövrün təfərrüatlarını canlandırmağa çalışan şair, rəhbərin ölkənin bölgələrini gəzərək səmimi görüşlər keçirdiyini də unutmur. Azərbaycanın azadlığına Təbrizin müjdələr verməsi, Bəzz qalasının, Ərdəbil düzünün üzünün gülməsi bir gün bütövləşəcəyimizə olan inamı göstərir. “Tarixdə tarixə döndü bu zəfər, Qayıdış qaytardı Azərbaycanı” – hökümüylə müəllif xalqın verdiyi doğru qərarı alqışlayır.
Epiloqun əsas məğzi isə “Qayıdış əbədi qurtuluş oldu” kimi sətirlərdə üzə çıxır. Ulu haqqın bəxtinə qurtuluş yazmış olduğu bir öndərə salnamə yazmaq arzusunun gerçəkləşməsi şairi sevindirir. “Mənim şah əsərim bu yeni nəğməm, Onun şah əsəri Azərbaycandır!” kimi misralarla əsər yekunlaşır.
AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun Orta əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatı şöbəsinin aparıcı elmi işçisi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent, füzulişünas alim Zəki Bayram Yurdçunun (Zəkulla Bayramlı) “Səndən nə gizlədim…” kitabı işıq üzü görüb.
Müxtəlif illərdə yazılmış lirik şeirlərdən ibarət olan kitabın redaktoru Hafiz Rüstəmdir.
“Ədəbiyyatşünaslıq plyus” Yaradıcılıq Birliyinin rəhbəri olan Zəkulla Bayramlının “Səndən nə gizlədim…” adlı 288 səhifəlik şeirlər kitabı “Elm və təhsil” nəşriyyatında çap edilib.
Arıxov Hüseyn Camal oğlu və ya özünə götürdüyü soyadı ilə Hüseynzadə Hüseyn Camal oğlu (Hüseyn Arif; 15 iyun1924, Yenigün, Qazax qəzası – 14 sentyabr1992, Bakı) — azərbaycanlı şair, 1949-cu ildən AYİ-nın üzvü, “Qızıl oraq” mükafatı, (1971), Azərbaycan SSR Dövlət Mükafatı laureatı (1978), Azərbaycan SSR-in Xalq şairi (1989).
Hüseyn Arif 1924-cü il iyunun 15-də Ağstafa rayonunun Yeni gün kəndində anadan olub.Bakı pedaqoji məktəbində (1937-1940), ADU-nun şərqşünaslıq fakültəsində (1946-1951) təhsil almışdır. Moskvada Maksim Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunun aspiranturasına daxil olmuşdur (1951-1952).Xarici ölkələrlə Dostluq və Mədəni Əlaqələr Azərbaycan cəmiyyətində şöbə müdiri (1957-1959),”Azərnəşr”in Bədii Ədəbiyyat Redaksiyasında böyük redaktor (1965-1967),”Gənclik” nəşriyyatında bədii ədəbiyyat redaksiyasının müdiri (1967-1968),Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin sədri (1984-1992) vəzifələrində işləmişdir. 1991-ci ildə Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ağsaqqallar Şurasının üzvü seçilmişdir.
Hüseyn Arif 1992-ci il sentyabrın 14-də Bakıda vəfat etmiş, doğulduğu kənddə dəfn olunmuşdur.
Ədəbi fəaliyyəti
Ədəbi fəaliyyətə İkinci Dünya müharibəsi illərində başlamışdır. Onun ribrettosu əsasında 1957-ci ildə “Azad” tamaşası M.F.Axundov adına Opera və Balet teatrında, “Yolda” poması əsasında yazdığı eyniadlı pyesi 1974-cü ildə M.Qorki adına Gənc Tamaşaçılar Teatrında tamaşaya qoyulmuşdur.
1971-ci ildə “Dağ Kəndi” poemasına görə “Qızıl Oraq” mükafatina layiq görülmüşdür. Əsərləri keçmiş SSRİ və bir sıra xarici ölkə xalqlarının dillərinə tərcümə olunmuşdur. Mahnılarına musiqi bəstələnmişdir. 1976-cı ildə Yuqoslaviyada (Sarayevo) Beynəlxalq poeziya günlərinin, 1979-cu ildə Liviyada SSRİ gunlərinin iştirakçısı olmuşdur.
1934-cü il iyunun 13-də Bakıda Azərbaycan yazıçılarının I qurultayında yaradılmışdır. O vaxta qədər Azərbaycan yazıçıları ayrı-ayrı ədəbi birləşmələrin tərkibində fəaliyyət göstərirdilər. 1923-cü ildə Azərbaycan yazıçılarını bir təşkilatda birləşdirmək zərurəti meydana çıxarkən bir neçə yazıçı çap etdirdikləri müraciətdə “Türk ədib və şairlər ittifaqı dərnəyi” təsis etdiklərini bildirdilər. Həmin ədəbi birlik “İldırım” adlanırdı. “Qızıl qələmlər” ədəbi cəmiyyəti də təxminən bu dövrlərdə formalaşmış, öz ətrafına gənc ədəbi qüvvələri toplamışdı. Bu cəmiyyət əsaslı və ədəbi təşkilat kimi 1925-ci il dekabrın 25-də Bakıda yaradıldı, ədəbi dərnəkləri öz ətrafında birləşdirdi. “Qızıl qələmlər” cəmiyyəti tez-tez müşavirələr, ədəbi gecələr, görüşlər, məruzələr təşkil edir, tədbirdər həyata keçirirdi. “Maarif və mədəniyyət” jurnalında, “Kommunist” və “Gənc işçi” qəzetlərində müntəzəm verilən ədəbi materiallar, “Qızıl qələmlər”, “Oktyabr alovları” almanaxları və ayrı-ayrı məcmuələr ədəbiyyatın təbliğinə, kütləvi surətdə yayılmasına xidmət edirdi. 1927-ci il iyul ayının əvvəllərində Azərbaycan yazıçılarının birinci ümumi yığıncağında bütün ədəbi qüvvələri bir təşkilat ətrafında birləşdirmək qərara alındı. Beləliklə, Azərbaycan Yazıçılar Cəmiyyətinin müvəqqəti idarə heyəti yarandı. Bakıda Ümumazərbaycan yazıçılarının birinci (13.01.1928) və ikinci qurultayı (20.X.1929) çağrıldı. ÜİK(b)P MK-nın ədəbi-bədii təşkilatların yenidən qurulması haqqında 1932-ci il 23 aprel tarixli qərarından sonra Azərbaycan Yazıçılar Cəmiyyətinin yenidən qurulması haqqında təşkilatı tədbirlər görüldü və Azərbaycan Yazıçılar İttifaqı yaradıldı
Bu gün təkcə Azərbaycanın deyil, bütöv türk dünyasının böyük yazıçısı İsa Muğannanın (Hüseynov) doğum günüdür. Onun haqqında dünya şöhrətli yazıçı Çingiz Aytmatov “Bizim hamımız İsa Muğannadan təsirlənmişik və öyrənmişik” deyib. AZƏRTAC xəbər verir ki, bu gün anadan olmasının 94-cü ildönümü tamam olan İsa Muğanna zaman-zaman fərqli şəkildə dövrləşdirilən və bu dövrləşdirilmənin ənənə halını aldığı Azərbaycan ədəbiyyatının “altmışıncılar” adı ilə qəbul olunan parlaq ədəbi nəslinə mənsubdur. İsa Hüseynov 1928-ci ildə Ağstafa rayonunun Muğanlı kəndində dünyaya gəlib. Atası Mustafa kişi müəllim olub. O, Nəriman Nərimanov adına Tibb İnstitutuna qəbul olunsa da, 4 ay sonra kəndə qayıdıb. Özünün dediyinə görə, bir müəllimin acı sözü onu bu fikrə düşməyə məcbur edib. Sonradan Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinə qəbul olunub. Təhsilini Xalq yazıçısı Mehdi Hüseynin məsləhəti ilə Moskvadakı Maksim Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunda davam etdirib. Əmək fəaliyyətinə Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatının ədəbiyyat şöbəsində redaktor kimi başlayan İsa Hüseynov “Literaturnıy Azerbaydjan” jurnalının redaksiyasında nəsr şöbəsinin müdiri, Cəfər Cabbarlı adına “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında redaktor, baş redaktor və ssenari kollegiyasının üzvü, Azərbaycan Kinematoqrafiya Komitəsində baş redaktor vəzifəsində çalışıb. İsa Muğanna 1991-ci ildə Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Ağsaqqallar Şurasının üzvü seçilib. İ.Muğanna 1948-ci ildən ədəbi fəaliyyətə başlayıb, “Anadil ötən yerdə” adlı oçerki ilk dəfə 1949-cu ildə “İnqilab və mədəniyyət” jurnalında çap edilib. 1950-ci ildən etibarən kitabları nəşr olunmağa başlayıb. Bir-birinin ardınca “Bizim qızlar”, “Dan ulduzu”, “Hekayələr”, “Yanar ürək”, “Doğma və yad adamlar”, “Teleqram”, “Tütək səsi”, “Pyeslər”, “Kollu koxa”, “Ömrümdə izlər”, “Saz”, “Məhşər”, “İdeal”, “Türfə”, “Qəbiristan”, “Cəhənnəm”, “İsahəq-Musahəq” və digər kitablarını oxucularına təqdim edib. Hər əsəri bir ədəbi hadisə olan yazıçının ssenariləri əsasında filmotekamızın qızıl fondunu bəzəyən “Nəsimi”, “Ulduzlar sönmür”, “Qərib cinlər diyarında” və s. filmləri ekran üzü görüb. Müasir Azərbaycan ədəbiyyatının parlaq simalarından olan İsa Muğanna öz yaradıcılığı ilə milli bədii fikrin zənginləşməsində mühüm rol oynayıb. O, nəsrimizin əsaslı şəkildə yeni mərhələyə qədəm qoymasının fəal iştirakçısı olub. İ.Muğanna yazıçı kimi altmış illik fəaliyyəti dövründə ölkəmizdə ədəbi mühitin inkişafına sanballı töhfələr verib. Azərbaycan xalqının yüzillərdən bəri təşəkkül tapmış mədəni-mənəvi dəyərlərinin qorunması naminə yorulmadan yazıb-yaradan yazıçı aydın mövqeyi, dərin təfəkkürü ilə hər zaman oxucusunu heyrətləndirib. Tarixi faktları, böyük şəxsiyyətləri hər zaman diqqət mərkəzində saxlayan ədibin özünəməxsus yanaşma və fərqli düşüncə tərzi olub. Bunun sayəsində ərsəyə gətirdiyi silsilə romanların, povestlərin ədəbiyyatımızın məzmunca yeniləşməsində müstəsna əhəmiyyətə malik rolu olub. Bu mənada ustad yazıçı öz əsərlərində ana dilinin potensial poetik imkanlarından yüksək bəhrələnərək şedevrlər yaradıb. İsa Muğannanın Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafında səmərəli xidmətləri və çoxillik zəngin bədii yaradıcılığı yüksək qiymətləndirilib. O, Xalq yazıçısı fəxri adına, orden və medallara, Dövlət mükafatına layiq görülüb, Müstəqil Azərbaycan Respublikasının ali dövlət mükafatı “İstiqlal” ordeni ilə təltif edilib. Prezident İlham Əliyevin “İsa Muğannanın 90 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında” müvafiq Sərəncamına əsasən görkəmli yazıçının yubileyi ölkəmizin hər yerində silsilə tədbirlərlə qeyd edilib. Görkəmli yazıçı 2014-cü ilin aprelin 1-də ömrünün müdriklik çağında 85 yaşında Bakıda vəfat edib, Fəxri xiyabanda dəfn olunub. Ədəbiyyatımızda özünəməxsus məktəb yaratmış, ürəklərdə özünə mənəvi heykəl ucaltmış görkəmli nasir, ssenarist, səmimi və təvazökar insan İsa Muğannanın işıqlı xatirəsi onu tanıyanların qəlbində həmişə yaşayacaq.
Hacıbaba Bağırovun anadan olmasının 90-cı ildönümü tamam olur
Əsl aktyor kimi yaddaşlara əbədi həkk olunmaq hər sənətkara nəsib olası xoşbəxtlik deyil. Elə sənətkarlar var ki, onlar bəlkə də ömürlərində bir və ya bir neçə dəfə yaddaqalan obraz yarada bilirlər. Lakin haqqında söhbət açmaq istədiyim Azərbaycanın Xalq artisti Hacıbaba Bağırov isə demək olar ki, yaratdığı bütün obrazlarla yaddaşlara həkk olunub. Onun teatr tariximizdə özünəməxsus yeri var. Bu yeri o, heç şübhəsiz, öz sənətkar istedadının, zəhmətinin qüdrəti ilə fəth edib. AZƏRTAC xəbər verir ki, bu gün unudulmaz sənətkarımız, Xalq artisti Hacıbaba Bağırovun anadan olmasının 90-cı ildönümü tamam olur. Çox maraqlı tərcümeyi-halı ilə seçilən Hacıbaba Bağırovun həyat yolu heç də hamar olmayıb. Uşaq ikən pionerlər sarayındakı dram dərnəyində çalışıb. Görkəmli rejissor Adil İsgəndərov onu “Vaqif”də Vidadi rolunda görəndən sonra teatr studiyasına dəvət edib. Hacıbaba Bağırov görkəmli teatr xadiminin rəhbərliyi altında aktyorluq sənətinin sirlərini öyrənib. Hələ uşaqlıqdan sevib-seçdiyi sənət onun qanına hopub. Sonra teatr fəaliyyətini Lənkəranda və Gəncədə davam etdirib. Hacıbaba Bağırov yaradıcılığının Azərbaycan gülüş mədəniyyəti tarixində xüsusi yeri vardır. Sənətkarın repertuarına daxil olan obrazlar komik çalarları sayəsində qısa müddətdə tanınıb sevilməyə başlayıb. Onun milli mentalitetə uyğun olaraq yaratdığı və özünəməxsus yumorla oynadığı rollar Azərbaycan Dövlət Musiqili Teatrının tarixinə həmişəlik daxil olub. Hacıbaba Bağırovun əsl sənətkar kimi formalaşması, tanınması 1962-ci ildə Azərbaycan Dövlət Musiqili Komediya Teatrına (indiki Azərbaycan Dövlət Musiqili Teatrı) dəvət aldıqdan sonra başlayıb. Burada fəaliyyət göstərdiyi 26 il ərzində yaratdığı 50-dən çox obrazın onun gülüş ustası kimi püxtələşməsinə və populyarlıq qazanmasına böyük təsiri olub. Üzeyir Hacıbəylinin “Arşın mal alan”ında Soltan bəy, “O olmasın, bu olsun”da Məşədi İbad, Zülfüqar Hacıbəyovun “50 yaşında cavan”ında Orduxan, Süleyman Ələsgərovun “Həmişəxanım”ında Cəbi Cüməzadə, “Hardasan, ay subaylıq”da Novruzəli, Əşrəf Abbasovun “Həyətim mənim-həyatım mənim”ində Qulam, Emin Sabitoğlunun “Hicran”ında Mitoş, “Nəğməli könül”də Fərzəli, Vasif Adıgözəlovun “Nənəmin şahlıq quşu”nda Cəsarət, Soltan Hacıbəyovun “Qızılgül”ündə Nadir, Ağası Məşədibəyovun “Toy kimindir?”ində Uzun, Emin Sabitoğlu, Tamara Vəliyevanın “Bankir adaxlı”, “Sizinlə gülə-gülə”, “Bildirçinin bəyliyi”, “92 dəqiqə gülüş” trilogiyasında Sonqulu, “Məhəbbət oyunu”nda Nuruş, “On min dollarlıq keyf”də Fərzəli kimi tamaşaçıların dərin rəğbətini qazanmış rolları milli mədəniyyətimizin inkişafına xidmət edir. Hacıbaba Bağırov sənətinin ən xarakterik xüsusiyyətlərindən biri də tamaşaçıda hüsn-rəğbət oyadan incə komik məqamları canlandırdığı obrazlar vasitəsilə açmaq məharəti idi. Dərin milli koloriti ilə səciyyələnən Hacıbaba Bağırov sənəti onu xalqımızın ən sevimli aktyorlarından biri etmişdir. Cəmiyyətin mənəvi saflaşması yolunda çalışan sənətkar çoxşaxəli yaradıcılığı ilə ölkəmizdə komediya janrı ənənələrini layiqincə davam etdirib. Teatr rəhbəri və teleşou təşkilatçısı kimi gördüyü işlər isə onun nadir istedadının yeni mühüm çalarlarını meydana çıxarıb. Aktyor səhnə fəaliyyəti ilə yanaşı, Azərbaycan kinematoqrafiyasının inkişafına da öz sanballı töhfəsini verib. Onun kinofilmlərdə oynadığı müxtəlif xarakterli rollar Azərbaycan tamaşaçısının yaddaşına həkk olunub və kino sənətimizin diqqətəlayiq uğurları kimi qiymətləndirilib. Hacıbaba Bağırov ilk dəfə 1964-cü ildə rejissor Ağarza Quliyevin “Ulduz” musiqili kinokomediyasında çəkilərək, teatrda olduğu kimi, bu filmdə də Möhsün surətini ustalıqla yaradıb. Aktyor müsahibələrinin birində bu rolu barədə belə deyib: “Möhsün mənim kinoda ilk rolumdur. Səhnədə Möhsünü oynamaq mənim üçün çox asan idi. Ancaq eşidəndə ki, bu operettanı ekranlaşdıracaqlar, çox həyəcanlandım. Əvvəla, mən heç zaman filmə çəkilməmişdim. Olsaydı, ilk rolum olacaqdı. Film ekranlara çıxanda qanadım olsaydı, uçardım. İlk dəfə idi ki, öz oyunuma oturub kənardan baxa biləcəkdim. Doğrudan da, “Ulduz” mənim aktyorluq fəaliyyətimə, aktyor asimanıma əsl ulduz bəxş elədi. Möhsün rolunun uğurunun başlıca səbəbi obrazın mənə yaraşması idi”. Hacıbaba Bağırovun “Ulduz”da Möhsün, “Mehman”da Arif, “Onun bəlalı sevgisi”ndə Qaraxalov, “Alma-almaya bənzər”də Məmmədəli, “Şirbalanın məhəbbəti”ndə Şirbala rolları kino həvəskarları tərəfindən maraqla qarşılanıb. Bu obrazlara baxıb sənətkarın “Teatr, kino mənim həyatımdır” deməsinə haqq qazandırmaq olar. Həyata 74 yaşında əlvida deyən sənətkar adını Azərbaycan teatr sənətinə elə əbədi həkk edib ki, bu gün olduğun kimi, hələ neçə-neçə qərinələr, əsrlər xatırlanacaq və onun sənət yolu gənc sənətkarlar üçün bir məktəb olaraq qalacaq
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru
Şairlər günü
Gününüz mübarək əziz şairlər
Deyirlər ki, bu gün şair günüdü, Şairlərin hansı günü yoxdu ki?! Əzab, həsrət, hicran, bir də dərd yükü, Şairin günüdü, şair toxdu ki?!
Əynində vətənin şəhid köynəyi, Gözündə kədərin dənizi yatır. Hər gün xırda-xırda artır göynəyi, Şair ağrısıyla başını qatır.
Şairə gün verib, gün ayırmayın, Şairə pay verin, qüssədən-qəmdən. Bütün dərdinizi şələ eyləyib, Asın şairlərin çiyinlərindən.
Şairin sinəsi bülbül qəfəsi, Orda fəğana bax, orda aha bax. Dağı da əridir onun naləsi, Qəfəsi ərimir, bir günaha bax?!
Pənahı haqq olub, haqqa arxadır, Göydə Allahı var, yerdə sözü var. Sözüylə baş qatıb özün toxdadır, Axı şairlərin nədə gözü var?”
Arzusu kəm olub, gözündə oynar, Yanıltmaz haqqını, inamı iti. Ağlında, sözündə, çağlayıb qaynar, Qəlbindən tökülüb düşən ümidi.
Şair dərd bükürmü, bilinməyən sədd, Şairin bəxtində gecələr zaman. Siz ona gün verib, gün ayırmayın, Asın şairləri dar ağacından.
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin Sumqayıt şəhər təşkilatının sədri, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar jurnalisti, Azərbaycanın Mədəniyyət və Portalının təsisçisi və direktoru, şair-publisist Rafiq Odayın “Düşər qarmağa” adlı şeiri Qardaş Türkiyə Cümhuriyyətinin Kahramanmaraş şəhərində fəaliyyət göstərən “Yarpuz” ədəbiyyat dərgisinin saytında dərc olunub.
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti və İctimaiyyətlə Əlaqələr şöbəsi
Qubadlı rayonunun ” Bərgüşad” ictimai-siyasi qəzetinin baş redaktoru, “Sözün sehri” qəzetinin təsisçisi, Süleyman Rəhimov adına ədəbi-ictimai birliyinin təsisçisi və sədri, “Müqəddəs qələm” və “Qızıl kitab” media mükafatları laureatı, şair Qafqaz Əvəzoğlunun “Qubadlımın” adlı şeiri Qardaş Türkiyə Cümhuriyyətinin Kahramanmaraş şəhərində fəaliyyət göstərən “Yarpuz” ədəbiyyat dərgisinin saytında dərc olunub.
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidmətinin rəhbəri, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, “Kümbet” və “Usare” dərgilərinin Azərbaycan təmsilçisi, şair-publisist Kamran Murquzovun “Yoxdu Ehtiyacın Sənin, Ay Allah!” adlı şeiri Qardaş Türkiyə Cümhuriyyətinin Kahramanmaraş şəhərində fəaliyyət göstərən “Yarpuz” ədəbiyyat dərgisinin saytında dərc olunub.
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti və İctimaiyyətlə Əlaqələr şöbəsi
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru, Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, şair-publisist Kənan Aydınoğlunun “Qadın ağlamaqçün yaranmayıbdı” adlı şeiri Qardaş Türkiyə Cümhuriyyətinin Kahramanmaraş şəhərində fəaliyyət göstərən “Yarpuz” ədəbiyyat dərgisinin saytında dərc olunub.
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti və İctimaiyyətlə Əlaqələr şöbəsi
AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun Mətbuat tarixi və publisistika şöbəsinin müdiri, filologiya elmləri doktoru, professor, Turanın Xalq Şairi Vüqar Əhmədin görkəmli şəxsiyyət Hacı Zeynalabdin Tağıyevin 200 illiyi ilə əlaqədar yazdığı “Xeyirxahlıq mücəssəməsi” monoqrafiyasının Mərdəkan Mədəniyyət Evində təqdimat mərasimi keçirilib.
Məlumdur ki, cənab Prezident İlham Əliyev ölkəmizdə və UNESKO-da Tağıyevin 200 illik yubileyinin qeyd edilməsi münasibətilə Sərəncam imzalayıb. Bu təqdimat yubiley münasibətilə keçirilən ilk tədbirdir. Monoqrafiya Tağıyevin çoxsahəli fəaliyyəti haqqında ilk elmi, fundamental tədqiqatdır.
Kitab təqdimatında tanınmış alimlərimizdən professorlar Lalə Əlizadə, Nəsiman Yaqublu, tədqiqatçı, kitabın “Ön söz”ünün müəllifi Ülkər Hüseynova, dosentlər Vüqar Qaradağlı, Əzizağa Nəcəfzadə, Mehman Həsənli və b. monoqrafiyanın elmi-bədii məziyyətləri, Tağıyev şəxsiyyətinin böyüklüyü haqqında çıxış ediblər.
Bədii hissədə Vüqar Əhmədin Tağıyevə həsr etdiyi şeirləri Mərdəkan məktəbliləri tərəfindən səsləndirilib, sevilən müğənnilər Almaxanım və Sədəf Budaqova isə şairin sözlərinə yazılmış mahnılar ifa ediblər. Tədbirdə Rusiyanın paytaxtı Moskva şəhərində fəaliyyət göstərən “H.Z.Tağıyev” Fondunun prezidenti Müzəffər Ağayev alimlərimizi Tağıyevin adına təsis olunmuş Fəxri Fərmanlarla təltif edib.
Sonda professor Vüqar Əhməd monoqrafiyanı Prezident İlham Əliyevin H.Z.Tağıyevin 200 illik yubileyi ilə bağlı Sərəncamından irəli gələrək qələmə aldığını bildirərək, bu əsər və tarixi şəxsiyyətlər haqqında yazdığı monoqrafiya, tarixi romanlar haqqında qısaca məlumat verib. Tədbirin keçirilməsində zəhməti olanlara təşəkkürünü bildirib. “Azərbaycan” və “Şuşanın dağları başı Vüqarlı” adlı şeirlərini oxuyub. Təqdimat sürəkli alqışlarla sona yetib.
İmtahan nəticələrinə görə valideynin övladına sərt çıxışı toplu bir problemə çevrilib. Övladının 30 sualdan 26 düzü var deyə onu depresiyaya salan valideynlər-həyat sizcə bir diplomlamı ölçülür? Mükəmməlliyyətçi olmaqdan çıxaq. Bu heç kimə heç nə qazandırmır. Çalışan hər kəsin işlərində qüsurların olması təbiidir. Bu hər bir işdə keçərlidir. Zaman, təcrübə, illərin əməyi bu biliyi,bacarığı vərdiş halına salır ki, artıq bizlər işinin ustadı oluruq. O işin hər problemini həll edə bilirik. Zamanın bizə ədalətli də davrandığı olur, qəddar davrandığı da. Bir övladdan hər valideynin gözləntiləri var: tərbiyəli olsun, bilikli olsun, sözə baxan olsun,onu daim qürurlandırsın. Və bizlər bunu hər daim övladlarımızın qulaqlarını batıra-batıra, bağıraraq elan edirik onlara. Heç onların nə hisslər keçirdiklərini hiss edirikmi? Empatiya qururuqmu? Sözsüz ki, arzuolunmaz davranışlarında cəza olmalıdır. Hər şey güllü-gülüstan olmur. İpin ucunu övladlarımıza verək? Söhbət belə gedə bilməz. Amma onları doğru yönəldək. Sevgi ilə. Zatən həyat acımasızdır. Harada, nə vaxt qarşılarına necə insanlar çıxıb,onlara xətər verəcəklər bilmək olmur. Hər bir valideynə övladlarına sevgilərini gizlətmədən-hansısa yolla etiraf etmək arzusuyla…
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunda Milli istiqlal şairləri Əhməd Cavad və Mehmet Akif Ərsoya həsr edilmiş “Türk şeirində milli istiqlalın möhtəşəm müqəddiməsi: Əhməd Cavad və Akif Ərsoy” mövzusunda beynəlxalq elmi konfrans keçirilib.
Konfansı giriş sözü ilə AMEA-nın vitse-prezidenti, Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun baş direktoru, akademik İsa Həbibbəyli açıb. Qeyd edib ki, “Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin “Əhməd Cavadın 130 illiyinin qeyd edilməsi haqqında” 20 aprel 2022-ci il Sərəncamına uyğun olaraq ölkəmizdə və ölkəmizdən kənarda bu istiqamətdə geniş işlər aparılır. Bildiyimiz kimi, Əhməd Cavadın yaradıcılığı qardaş Türkiyə ilə də bağlıdır. Türkiyədə keçirilən tədbirlərlə yanaşı, Ankarada Əhməd Cavad parkı açılıb, geniş simpozium keçirilib. Əhməd Cavadın 130 illiyinin qeyd edilməsi birinci növbədə onun milli istiqlal uğrunda pardığı mübarizəyə və ədəbi irsinə dövlətimizin göstərdiyi qayğını, diqqəti ifadə edir. Həmin vətəndaş poeziyası ənənələrinin yeni nəslə çatdırılması üçün də bu Sərəncam bizə böyük imkanlar yaradır.
Əhməd Cavada həsr olunmuş bugünki konfarnsı qardaş Türkiyə Cümhuriyyətində milli istiqlal marşını yazmış Mehmet Akif Ərsoyla bərabər keçirmək haqqında qərar qəbul etdik. Türkiyə Cümhuriyyətində milli istiqlal marşını yazmış Mehmet Akif Ərsoyun yaradıcılığı və Azərbaycanın dövlət himnini yazmış Əhməd Cavadın yaradıcılığı həm qardaş Türkiyədə, həm Azərbaycanda milli istiqlal uğrunda aparılan mübarizənin ədəbiyyatdakı bədii əksinə dair paralellər aparmağa, ortaq məqamları üzrə çıxartmağa, ümumiləşdirmələr etməyə imkan yaradacaqdır.
Biz Ədəbiyyat İnstitutunda ayrıca bir Mehmet Akif Ərsoy Mərkəzi yaratmaq istəyirik. İnstitutumuzda fəaliyyət göstərən mərkəzlərin sırasına payızda Mehmet Akif Ərsoy Mərkəzini də əlavə etməyi nəzərdə tuturuq. Bu, bizim dostluğumuza, qardaşlığımıza, tək millət, iki dövlət strategiyasının daha da möhkəmlənməsinə töhfə verəcək”.
Sonra Türk xalqları ədəbiyyatı şöbəsinin müdiri, filologiya elmləri doktoru, professor Məmməd Əliyev “Əhməd Cavad və Mehmet Akif Ərsoy yaradıcılığında milli istiqlal mövzusu”nda əhatəli məruzə edib.
Konfransda Burdur Mehmet Akif Ərsoy Universiteti. M.A.Ərsoy Universiteti Araşdırma Mərkəzinin müdiri professor Zəfər Gölən “Mehmet Akif Ərsoyun həyatı” mövzusunda çıxış edərək, mərkəzin fəaliyyəti haqqında da bilgi verib: “Bizim universitet 2006-cı ildə yaradılıb. Gənc universitet olsaq da, çox sürətlə inkişaf edirik. Otuz minə yaxın tələbəmiz və bir çox fakultəmiz vardır. İnşallah bundan sonra iş birliyimiz daha da inkişaf edəcək. M.A.Ərsoy Universiteti Araşdırma Mərkəzi də universitetlə bağlı olaraq yaradıldı. Bilirsiniz ki, Mehmet Akif Ərsoy Burdur millət vəkili seçilib. Həm də həyat yoldaşı da Burdurludur. Burada Mehmet Akif Ərsoyla bağlı bilgi və sənədləri toplayıb araşdırırıq. Bakıda da belə bir mərkəzin açılacağı bizi çox məmnun etdi və biz hər cür dəstəyi verməyə hazırıq. Bizim mərkəzdəki nadir nüsxələri sizlərlə də paylaşacağıq”.
Burdur Mehmet Akif Ərsoy Universiteti Türk dili və ədəbiyyatı kafedrasının müdiri, M.A.Ərsoy Universiteti Araşdırma Mərkəzi müdirinin müavini doç.dr. Canan Olpak Koç “Türk ədəbiyyatında M.A.Ərsoy” adlı məruzəsi ilə mövzu haqqında geniş çıxış edib.
Tədbirdə Azərbaycan-Asiya ədəbi əlaqələri şöbəsinin müdiri, filologiya elmləri doktoru, professor Bədirxan Əhmədov “Əhməd Cavad: yeni poetik yolun başlanğıcı”, filologiya elmləri doktorları Şahbaz Şamıoğlu “Əhməd Cavad poeziyasında milli-mənəvi dəyərlər və milli özünüdərk məsələsi”, Yaşar Qasımbəyli “Cümhuriyyət və azadlıq aşiqləri: Əhməd Cavad, Mehmet Akif Ərsoy və Əbdülhəmid Çolpan”, Xuraman Hümmətova “Əhməd Cavad və Mehmet Akif Ərsoy poeziyası azadlıq ideyaları müstəvisində”, Eşqanə Babayeva “Mehmet Akif Ərsoy və Azərbaycan ədəbiyyatı”, Əlizadə Əsgərli “Prezident Sərəncamının işığında Əhməd Cavad” və filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Günay Qarayeva “Əhməd Cavad poeziyasında bədii simvollar” mövzusunda məruzə ediblər.
“Mənim ömrüm bir Füzuli qəzəlinin ardıymış, həyata bəhanəymiş elə-belə” – misraları Fərid Hüseynin “Təkrarın tənhalığı” kitabındandır. Füzulinin qəzəlləri nəinki Azərbaycan, hətta dünya ədəbiyyatının qəzəl zirvəsidir. Deməli, müəllifin söylədiyi “…həyata bəhanəymiş elə-belə” sətirləri sadəcə gözdən pərdə asmaq üçünmüş. Qısacası, bənzətmə çox müdrikcəsinə seçilib. Fərid Hüseyn ömrü Füzuli qəzəlləri kimi bütün ölçü-biçimləri yerində olan ömürdür… ƏtraflıAd – 00:37
Bu ömrün müəyyən epizodlarına da şeirlərində yer ayrılıb. “Anam xörəklər kimi ömrünü də ədalətlə bölüşür”, “mən “rəhmətliyin oğlu” və “bacım “rəhmətliyin qızı”dı” – sətirlərində ata adı çəkilmir, lakin ilk baxışdan ana, qardaş, bacı üçbucağı təsiri bağışlayan bu cümlənin məntiqi vurğusu ata sözünün üzərinə düşür. Və müxtəlif misralarda müxtəlif üsullarla özünütəqdimin cizgilərini görürük: “İnsanı öz taleyi qədər heç nə təəccübləndirmir, bu xəbərsizlikdən doğur min dona girmiş arzular”, “yaşadıqca insan ömür sarvanından günah karvanının dəvəsinə çevrilir”, “Özümdən böyük qablarla su daşıyıram, bədənimin bütün xəritəsindən tər axır”, “Sən paklığına qovuşacağını düşünürsən, ancaq insanlar inanmır sənin dəyişəcəyinə”.
“Ürəyim yaralar muzeyidi”, “ayaqlarım gəzdiyimiz yerlərdən izlərini gəmirir” – Ürək Azərbaycan dilində sinonimi olan bədən üzvüdür. Ayaq isə əllə əl-ələ verib mürəkkəb söz yaradır, ancaq ona yaraşan antonim başdır. Doğrudan da, bəzi sözlərin gizli sövdələşməsi çox başayaq olur. Fərid isə ürək və ayaq sözlərindən həm təzad, həm də doğmalıq yaradıb. Öncə yaralar muzeyi olan ürək, sonralar “qəfəsə bülbülün xatirəsini danışır ürəyim” – misraları ilə başqa bir görəvdə xidmətini davam etdirir. Ürək işləri sevgisiz alınmır.
Fəridin sevgili misraları da bənzərsizdir. “Qəhrəmanları sevməyən qadınlar qəhrəmandı, sağ ol, sən də məni sevdin” – unutmaq olmaz ki, bu eşqin qəhrəmanı da sən özünsən. Lirik qəhrəman həm də öz sevdiyinin qəhrəmanlığını vəsf edir. Başqa seçimi yox, “gözümün görməyə alışmadığı qədər gözəlsən” – etirafında gözlər gözəllik görməyə alışdırılır. “Mən səni ərəb çöllərində təs quruyanacan sevdim, ancaq dəniz buxarlananacan unuda bilmərəm” – misraları isə zaman məhfumuna münasibətdə ədalətli olmağa çalışır, sevməyin zaman kəsiyi ilə unutmağın zaman kəsiyi arasındakı təzad mübarizə aparır. Unutmaq feili öz hərəkətlərinə belə haqq qazandırır: “Onlu günlərin təqvimini düzəldəndən sonra bilir illərdə nə az gün varmış”. Yəni hər yaşadım dediyimiz gün ömürdən sayılmaz. Günlərimizi ömrümüzə hesablayanı isə qiymətləndirməyi bacarmalıyıq:
Sənsiz sevinclərim də
ələmimdir, yasımdır.
Tapdım sevgi yolumu –
Gözlərin kompasımdır.
– bəndi sevdiyini heca vəznində də mükəmməl etiraf etməyin sübutudur. Bu sevginin bəhrəsi olaraq “Səniz qaldı məndən sonra səni bütün sevənlər”. Sonra qoşması cümləyə bir neçə məna verə bilər; Səni məndən sonra sevənləri sənsiz qoydum və ya mən bütün sevənlərindən qabağa düşdüm.
Sevməyin gözəl tərəfləri kimi gözəlliyə qənim tərəfləri də var: “İlahi, çox ağırdı, bir ayrı cür zülmdü sevdiyin insanları günahından tanımaq”. Zülmün qələbəsinin bu cür ifadəsi ağlasığmazdır. “Tribuna kimi bezmisən məndən, həqiqəti içinə qısıb, səsini yayıram” sətirləri isə lirika ilə ictimai problemlərin sintezini görüntüləyir. Oxşar ictimai mahiyyətli nümunələrə yetərincə rast gəlmək olur: “gecə öz kəfən pulunu qaranlığın döş cibində gizlədib, istəmir əcəl ayağında ondan ötəri kimsə səhərin qapısına minnətçi düşsün”, “qəbirqazanın rəhimsiz təpiyindən içi çevrilən torpaq kimiyəm – bir üzümdə həyata, bir üzümdə ölümə yer verirəm”, “doğru sözləri höccələmə, səni rahat başa düşürlər – axı əzəldən yalan dilində danışırsan”.
Fəridin şeirlərində tarixlə çağımız arasındakı bağlantıları da müşahidə edirik. “İndi qızıllarla bəzədilmiş saraylarda, ötən əsrlərin laylasının şirinliyindən yeni əsrin vicdanı məst olur” və ya “Üzüm gəlmədi, Topqapıda qılınclardan qanları soruşum, İstanbul” sətirləri ədəbiyyatda məskunlaşmış mövzulardandır. Fikrin ifadə tərzini isə özünüz görürsünüz. Həm də ötənlərə ötkəm qiymət: “Görünür, keçmişin vəzifəsi həm də olanları gözümüzdə kiçiltməkdi…” Keçmiş hər zaman qalib gələ bilmir. Bəzən elə fəlakətlər olur ki, günü-gündən yenilənir. Onu keçmiş insanlar icad etsə də, keçmişə gömmək olmur. Tarix tarixliyində qalmır, bu günümüzə pərçimlənir. Olanlar gözümüzdə kiçilməsin deyə onu özümüzlə bərabər müasirləşdiririk. Bəs söhbət nədən gedir?! “Müharibədir: Əsgər ağzında evlərindəki çörəyin xəyalını çeynəyir” – bəli, müharibənin bu daşlaşmış qanunu eradan əvvəlki kimi günümüzə də keçərlidir. “Ayağını itirmiş əlillərin addım səsləri duyulurdu dünən – o səslərdən bildim ki, sevgi itmir” – tarixin sıradan çıxara bilmədiyi, heç müharibənin də yenə bilmədiyi sevgi. Qədim yunan əsatirlərində çox zaman müharibələrin sevgi üstündə başladığını da oxumuşuq. Buna baxmayaraq hələ də, sevginin müharibəyə qalib gələcəyi günə pənah gətiririk. Əslində tarixə gömülməli olan və insan adına ləkə gətirən şey müharibədir. “İnsanları gerçəklər yox, xəyallar yaşadır, odur ki, ilk insan qatilini ustufca unutmuşuq” və günümüzün muzdlu qatilləri də vaxt gələcək heç nə olmamış (əslində heç nə etməmiş) kimi unudulacaq. Çünki “İndi yaşadığım anlar səbəblərə gözünün ucuyla da baxmır…” İndi indidir. Onun mühakimə obyektləri özünəgörədir. Səbəb nəticənin keçmişidir: “Bülbül kababı yeyənə gül alıram, mənə bu da azdır hələ”.
Qovuşacaq bölünənlər, bölgələr, Nurlanacaq qaranlıqlar, kölgələr, Diriləcək Oğuz xanlar, Bilgələr, Türkə səcdə, Türkə təzim olacaq, Bugün-sabah dünya bizim olacaq. Zəlimxan YAQUB
“Ruhlar məndə qərar tutub, mən elə Türkün ruhuyam” deyən Xalq şairi Zəlimxan Yaqub’un yaradıcılığında Türkçü¬lük, Türk dünyası mövzusu mühüm yer tutur. Əslində onun yaradıcılığını Türk dünyasından kənar təsəvvür etmək müm¬kün də deyil. Bunu professor Tofiq Hacıyevin dedikləri də bir daha təsdiq edir: “Zə¬lim¬xan, Türklük sənin qanına elə ho¬pub ki, sən “Türk” deməyəndə də onun dünyasından xəbər verirsən”. Tənqidçi Əsəd Cahangir deyir: “Zəlimxan Yaqub şeirə Yunus Əmrədən tutmuş Aşıq Ələs¬gərə qədər min illik türk-islam ədəbiyyatı üzərində gəlib. Bu¬na görə onun şeirləri son dərəcə milli olduğu qədər, həm də bə-şəridir. Türk¬lük onun şeirlərinə millilik, İslami düşüncə isə bə¬şə¬rilik gə¬tirir”. Ədəbiyyatşünas alim, Zəlimxan Yaqub yaradı¬cı¬lığından bəhs edən “Əzəl-axır dünya Türkün dünyası” kitabının mü¬əl¬lifi Azər Turan isə belə deyir: “Zəlimxan Yaqubun şeir¬lərində türkün genetik yaddaşı dipdiridir”. Böyük Türk dünyasını “bir canın içində min bir cahan” kimi dəyərləndirən, “bir yanda Yəsəvi, bir yanda Teymur – Ulu Səmərqəndəm, qədim Yəsiyəm” deyən Zəlimxan Yaqub yazır:
Türküstan canımdı, Turan varlığım, Turanla Quranın qafiyəsiyəm! (“Qafiyə”)
Müstəqilliyimizin ilk illərində, torpaqlarımızda qanlı döyüşlərin getdiyi bir vaxtda şair Türkiyəyə gedənlərdən nə istəyir: Türkiyə adlı bir kitab, yaralarımızı tikməyə “işığım, nurum” dediyi İstanbul’dan, Bursa’dan, Ərzurum’dan, Sivas’¬dan iynə, sap, bizi düşündürən dumanlı suallara aydın cavab, Türkün ürəyi boyda ürək gətir, – deyir:
Bu ürək səndə yoxsa, o meydana girmə sən, Ömrünü hədər verib, vaxtını itirmə sən. Türkün ürəyi boyda Türkiyə gətirməsən, Nə özünə zəhmət ver, nə bizə əzab gətir!
(“Tapşırıq”) İlk dəfə sərhəddi keçəndə keçirdiyi sevinc qarışıq həyə¬canı “Sarp Qapısı” şeirində ifadə edir, “Sarp qapısı, məni burda saxlama”, – deyir:
Sarp qapısı, apardığım ərmağan, Bir ürəkdi, bir qələmdi, bir varaq.
Türkiyəyə sonrakı səfərlərində isə “Qələmə qurban olum, qisməti qarsa yazdı”, – deyir, Mövlanası “nurlu cahan” olan Konya’nı, Qağızmanın almasını da tərif edir (“Qağızmanın alması”), Ərdəhanı, Ərzurumun yollarını da (“Gecə keçdim Ərzurumun içindən”), Gözəllər gözəli, dünyanın gözlərinin nuru adlandırdığı İstanbulu vəsf etməkdən doymur, “İstan¬bul’a baxırsansa, Çamlıca’dan bax” (“Çamlıca”), İstanbulu gəzməyə, gözəlliyini görməyə iki göz bəs etməz, iki min göz gərəkdir, İstanbulu duymaq üçün insanın qəlbi gərək dünyanın ən möhtəşəm sarayları kimi zəngin olsun, – deyir.
Bir dəfə görən kimi, gördüm demək yaraşmaz! İstanbulu gəzməyə, Bir ömür bəs eləməz, ikinci ömür gərək, (“Gözəllər gözəli”)
İstər Dadaloğlu’ndan yazsın, istərsə də Qaracoğlan’dan, Yunus Əmrə’dən – hamısında eyni məhəbətin şahidi oluruq. Mövlananı Allahdan aşağıda ucaların ucası, ustadlar ustadı, xocalar xocası, Şəms’in könül həmdəmi, “Şərqin ulu qocası” adlandırır (“Mövlana türbəsində”). “Sözü bütün dünyaya, səsi Tanrıya” çatan, adı hər bir nə¬silə əzizdən-əziz, atəşi sönməz olan, Türkün “İstiqlal mar¬şı”nı yazan, yaratdığı hər yazı “Haqqın bağrından qopan” şair Məhmət Akif Ərsoyu böyük məhəbbətlə yad edir (“Məh¬¬mət Akif Ərsoyun ev-muzeyində”). “Həsrəti gözünün içinə qədər yeriyən”, əriyə-əriyə bərkiyib, bərkiyə-bərkiyə əriyən, torpağına, kökünə bağlı, qəlbi vətən sarıdan yaralı Nazim Hikmətdən söz açır (“Oxuyuram Nazim Hikməti”). Məşhur türk aşığı Səbri Şimşəkoğluna üz tutur:
Şimşəkoğlu, gəl, bir yazaq yazımızı, Şimşəkoğlu, gəl, bir çəkək nazımızı. Zəlimxanla qoşa çalaq sazımızı, Dünya görsün qalxan kimdi, enən kimdi? (“Kimdi”)
Özünü, qeyrətinə arxalanıb, təmiz, sağlam niyyətlə əbədiy¬yə¬tə doğru yol gedən Türkün nəfəsi, Türkün nəvəsi sayan Zəlim¬xan Yaqub “Qurbanam, Türkə qurban”, – deyir. Başqa bir şeirində isə dünyanı Haqqın yolunda – Tür¬kün yolunda namaza çağırır:
Dilimdə xeyir-dua, şeirimi yaza-yaza, Çağırıram dünyanı haqq yolunda namaza, Çağırıram dünyanı Türk yolunda namaza!!! (“Qocatəpə camisində”)
Bakı səmasında Türk şahinlərini görməsindən qürur du¬yan şair bu şahinlərlə birgə torpağıma Ay ruhu, ulduz ruhu, “Azərbaycan” haykıran Atatürkün ruhu gəldi deyir:
Şahinlərə, ulduzlara qucaq açdı, Bakı şəhəri – Türkün ruhu, Turkün ruhu, Türkün ruhu gəldi! (“Türkün ruhu”)
Ürəyindəki ağrılarla bağlı Almaniya’ya müalicəyə gedər¬kən yolüstü bir neçə günlüyə İstanbul’da Atatürk köşkündə qalan şair, Atatürk köşkündə keçən günlərim “əlli il sürdü¬yüm bir ömrə dəydi”, – deyir:
Min kitab yazsan da, demə bəsidi, Yaddaşın harayı, ruhun səsidi, Allahın şairə hədiyyəsidi, Atatürk köşkündə keçən günlərim. (“Atatürk köşkündə keçən günlərim”)
Doğru yoldan azanların, Türkün düzünü tərsə, haqqı nahaqqa yozanların, Türk’ə quyu qazanların səfimizi pozmağa çalışdığı bir vaxtda Türkiyədə ermənilərdən üzristəmə kam¬pa-niyasına başla¬yan¬lara kəskin etirazını bildirir:
Yaxşı bilir doğu, batı, Hardan gəlir Türkün zatı. Əldən verməz ehtiyatı, Türk yağıdan üzr istəməz. (“Türk yağıdan üzr istəməz”)
Şeirləri ilə Türk dünyasının xəritəsini cızır, tarixi keçmi¬şimizi gözlərimiz önündə canlandırır. Bu məqamda özü də sanki tarixçi-alimə dönür gözlərimizdə. Dəmir qapı Dərbənddən danışanda yana-yana deyir ki, bir yerdə ki, sevinc dərdə qənim deyil, iz mənim, naxış mənim olsa da, “Vətən ətri verən gülü, Vətən dadan suyu” yoxdu, içi içimə, çölü çölümə oxşamırsa, “mənim dilimdə danışır, mənim dilimə oxşamır”sa, “məclisində ozanı, məscidində əzanı”, qalaq-qalaq dərdini olduğutək yazanı yoxdusa, Vətən qürbətə dönübsə, “Mənim olan mənim deyil”:
Dərbənd dərdin yekəsiymiş, Yadın yağlı tikəsiymiş. Ağrıları parça-parça Ciyərimi sökəsiymiş, Bu mənim Vətənim deyil.
“Mənim dərdim siyasətin küpəgirən qarısında”dır, dərdimiz təkcə Dərbəndlə bitmir deyir:
Borçalı da bu gündədi, Təbriz də, Kərkük də belə.
Kök mənim, budaq özgənin, Baş mənim, papaq özgənin. Çiçəyi çəmənim idi, Libası kəfənim idi, Torpağı vətənim idi. Dünənə bax, ay eloğlu, Sənin idi, mənim idi. Bu mənim Vətənim idi, Bu mənim Vətənim deyil! (“Dərdim – dəmirqapı Dərbəndim”)
“Mən öləndə üzümü Borçalıya çevirin” deyən şair Bor¬çalı harda yerləşir deyənlərə cavab verir ki, Borçalı arzu¬muzun nübarında, könlümüzün qübarında, əlimizin qaba¬rında, alnımızın tərin¬dədir. Borçalı çiçəklərin zərində, yer üzündəki səkkiz cənnət¬dən birindədir və o hər “ağlı aza, kefi saza, dayaza” görünməz, çünki yeri şairin könlünün ən dərinindədir (“Borçalı harda yerlə-şir”). Və deyir ki:
Kərkükü, Dərbəndi xatırlamazdım, Əgər Borçalıda doğulmasaydım. (“Dərbənddən gəlirəm”)
Bir vaxtlar laylası çalınan, şeiri oxunan, cinası ilmə¬lənən, təcnisi toxunan, balı dodaqlardan süzülən, çeşməsi quru¬mayan, suyu bulanmayan, dünyaya Dədə Ələsgəri bəxş edən Göyçəni bir yay günündə gəzib taleyindən halı olan, “Köküm Borçalıda, özüm Göyçədə” deyən Zəlimxan Ya¬qubun “göyüm-göyüm göy¬nə¬yən”, sızıldayan yarasına çevrildi Göyçə XX əsrin sonlarında:
Göyçə dərdi döndü coşqun sellərə, Bilən bilir, kim axıtdı, kim axdı. Hey fikirləş, sonu yoxdu bu dərdin, Zaman-zaman çözələnən yumaqdı!
“Divar və çay” şeirində bir vaxtlar Alman xalqını iki yerə bölən Berlin divarları önündəki düşüncələrini ifadə edir və bu divarları millətimizi ikiyə bölən çayla müqayisə edir:
Bir dövləti ikiyə bölən divar yıxıldı; Bir milləti ikiyə bölən çayı neyləyək?
Bu gün dünyada baş verən proseslərə də biganə qalmır şair. Neçə il əvvəl yazılsa da, bu gün dünyada baş ve¬rən siyasi burul¬ğanlar zamanında da aktuallığını saxlayan “Bir kövrək havadı sazımda Kərkük” poemasında son illərdə İraqda cərəyan edən proseslərə diqqəti çəkir, burdakı Türk¬lərin taleyindən narahatlığını dilə gətirərək “Qarabağın dalınca gedən Kərkü¬küm” deyə haray çəkir. Şair yaxşı bilir ki, demokratiya pərdəsi altında qərbin dəstəyi ilə şərqdə cərəyan edən hadisələrin əsas hədəfi Türki¬yədir, türklərdir:
Qürbət qəm gətirən qəmxanə sözdü, Vətən işıq sözdü, pərvanə sözdü. İran da, İraq da əfsanə sözdü, Türkün başındadı xatalar, lələ.
Doğmaların bir-birinə uzaqdan uzaq olduğunu, Vətənin qür¬bətə çevrildiyini, öz evinin içində talesiz qonağa çevri¬lənləri, Tür¬kün torpağına qənim kəsilib, qanına susayanları görəndə Türkün iqlimdən-iqlimə at oynatdığını, şanlı tarixini xatırladır, “Hardasan Türk oğlu, harda yatmısan”, – deyə haray çəkir, təkcə şanlı keçmişimizlə öyünməyin bu gün az olduğunu deyir:
Keçmişə güvənmək bir təsəllidi, Yapışma tarixin daş yaxasından. Türk oğlu, düşmənin bizə bəllidi, Qurtar Kərkükümü dərdin yasından.
Qarabağın da Ərbil, Mosul taleli olduğunu xatırladan şair “Borçalıtək könül varı talan” olan, “namazını Türkə sarı qılan”, “taleyində bir İngilis barmağı” olan Kərkükə, Kər¬kük¬lülərə deyir ki, “Borçalıyam, nə çəkirəm mən bilirəm”, Kərkükün, Bayatın, “tərsinə işləyən saat”ın nə demək olduğunu mən bilirəm, çünki mən də vətəni qürbətə dönən¬lərdənəm. Bu gün Türkün üzləşdiyi problemlərin səbəbini və onu yaradanların ünvanını da cəsarətlə göstərir:
Hər gün unudulur, qeybə çəkilir, Kişi oyunları, mərd oyunları. İndi başqa cürə oynanır, lələ, Şahmat oyunları, nərd oyunları. Usta hazırlanıb, asta qurulub, Quzu oyunları, qurd oyunları. NəTtürkün, nə Kürdün günahı yoxdu, “Ağ ev”dən başlanır, “Ağ ev”dən gəlir Bu Türk oyunları,Kkürd oyunları. Türkün başındadı, Türkün başında, Ərəb oyunları ,Fars oyunları.
Şair deyir ki, doğu ilə batını qucaqlayıb göyün yeddi qatını silkələyən, bu gün Haqq yolunda yürüyən Türkü nə ayaz, nə bo¬ran, nə də bürkü qorxuda bilməz. “Dur yəhərlə ərənlərin atını”, – deyə Türkü Haqq işi uğrunda mübarizəyə səsləyir, “hardan gəlib ha¬ra getdiyini bilən” yolda inamla addımlamağa çağırır. “Dur yəhərlə ərənlərin atını”, qurtu¬luşun yolları döyüşdən keçir, deyir, öz qanından qorxanı Türk saymır və Gilqamışdan, Alpamışdan, Ma¬nasdan geri qalmayan yeni qəhrəmanlıq dastanı yaratmağa ruhlandırır:
Atilla’dan Atatürk’ə gələn yol, Qalxan olsun, başın üstə, qalxan, Türk! Çanaqqala Malazgirdin davamı, Türk deyil ki, öz qanından qorxan Türk! Təmiz süddən mayalansın, doğulsun, Mete kimi, Oğuz kimi bir xan, Türk! Yaddaşında sıralansın, anılsın, Ərtoğrul bəy, Osman Qazi, Orxan Türk! Yenə Tanrı dağlarını qucaqla, Dağlar olsun səngərin Türk, arxan,Türk! Döyüşən Türk, oyanan Türk, qalxan Türk! (“Döyüşən Türk, oyanan Türk, qalxan Türk”)
“İlk andımız, son andımız Turandı” kimi bir inama söykənib bu müqəddəs yolda “şəhid verin, qurban verin, can verin, cansız¬lara şah damardan can verin” deyərək müba¬ri¬zəyə səsləsə də, eyni zamanda tələsməməyi, təntiməməyi də məsləhət görür. İnanır ki, tarix bir az haqq sözündə ləngisə də, “vaxt Təbrizin, dünya ərkin dünyası, yol Tanrının, haqqı dərkin dünyası”dır, Çin səddini aşanlar yenə qayıdacaq və “əvvəl-axır dünya Türkün dünyası” olacaq. Sadəcə, bu yolda üç gün, beş gün gec-tez ola bilər. İnanır və oxucusunu da inandırır ki, Oğuz xanlar, Bilgələr diriləcək, qaranlıqlar nurlanacaq, bölünənlər qovuşacaq, yeni mizan, yeni düzən – Türkə təzim, Türkə səcdə olacaq:
Qovuşacaq bölünənlər, bölgələr, Nurlanacaq qaranlıqlar, kölgələr, Diriləcək Oğuz xanlar, Bilgələr.
Türk cumhuriyetlerinin bağımsızlığının 30. yılı dolayısıyla
Al atların üstünde yola çıkmış Altay’dan, Terkide yükü yağmur, güneş, rüzgâr ve kalkan Orhun’da akşam etmiş, Seyhun’da ağarmış tan Ardında yurt, ufkunda tüter bir yeni vatan
Kılıcın kıvılcımı düşer cemredir diye, Yere, havaya, suya, bir de yıldıza, aya
Kişner Tanrıdağları, tutar dizgini Hazar Evleri çadırdandır, sarayıdır destanlar Her mevsimi kuşatır, töreler, ulu toylar Oğuz oğlu, adı Türk, Tunalarda namı var
Biçerek kumaşını boydan boya dünyanın, Ayyıldızla donatmış göğsünü üç kıtanın
Geçerek köprüsünden yiğitlik meydanının, Yürümüş yollarında nazlı kızılelmanın
Yedi iklimli millet, soyadı Türk dünyası Ak alnındaki nişan, cihangirler tuğrası Hem barış hem şereftir her devirde rüyası Dostluklara geçittir Türk’ün sırlı dünyası
Derin kurt bakışıyla taramış da uzayı, Nakış etmiş ruhuna, hem yıldızı hem ayı.
