Siz elə kimsəylə oturub, durun,
Könlünüz nə desə yetirsin sizə.
Bir əli daş-qaşla oynasın onun,
Bir əli gül-çiçək bitirsin sizə.
Xidmətmi gərəkdir?
Hər xidmət hazır.
Burda beçə balı, orda ət hazır.
Mənzil istəsəniz, imarət hazır,
Günəşi ovcunda gətirsin sizə.
Hüseyn Arifin bir ərzi də var,
Çoxdankı çoxları çox şey arzular.
Sevəndə katibi sevin, a qızlar,
Şairin nəyi var, nə versin sizə?!
İstəsəydim səni səndən alardım,
Gozəlləri öz taxtından salardım.
Ürəyimi ürəyinə çalardım,
Sən yanardın, mən baxardım tüstünə.
Ulduz olub öz zirvemdən enərdim,
Dövrəndəki mələkləri yönərdim.
Al laləyə, qərənfilə dönərdim,
Səpilərdim yollarının üstünə.
İstəsəydim vusalına yeterdim,
Mən gül olub ürəyində bitərdim,
Orda bülbül fəryadıyla ötərdim,
Mən yanardım, sən baxardın tüstümə.
Ölsəm, bir gün gəl qəbrimin üstünə,
Bircə dəstə bənövşə qoy, bəsimdir.
Baş üstündə bir qaranquş ötəcək,
O da sənə minnetdarlıq səsimdir ..
Sumqayıt Regional Mədəniyyət idarəsinin dəstəyi ilə Sumqayıt şəhər N.Nərimanov adına Mədəniyyət Mərkəzində Sumqayıt şəhərinin 70 illik yubiley tədbirləri çərçivəsində “Sazlı sözlü şəhərim” adlı aşıq müsabiqəsinin yekun turu keçirilib.
Müsabiqənin yekun turuna 3-ü həvəskar gənc olmaqla, F.Əmirov adına 5 saylı Uşaq Musiqi Məktəbi, N.Nərimanov adına Mədəniyyət Mərkəzi, 4 saylı Diyarşünaslıq klubunu təmsil edən 8 iştirakçı vəsiqə qazanıb.
İştirakçılar sərbəst vokal aşıq havaları və şah kökdə olan aşıq havası ifa edib.
Ə.Kərim adına Poeziya evinin direktoru, şair İbrahim İlyaslı, Aşıq Avdı Musayev, Aşıq Kəmalə Qubadlı, Aşıq Elməddin Məmmədli, N.Nərimanov adına Mədəniyyət Mərkəzinin direktoru Samir Şəfiyevdən ibarət münsiflər heyətinin yekdil qərarı ilə I yerə Hüseynzadə Eldəniz Hafiz oğlu (N.Nərimanov adına mədəniyyət mərkəzi), II yerə Hüseynov Aqil Rasim oğlu (həvəskar gənc), III yerə Məmmədov Mehralı Novruz oğlu (4 saylı Diyarşünaslıq klubu) layiq görülərək fəxri fərman və hədiyyələrlə mükafatlandırılıblar.
Müsabiqəyə qatılan Məmmədov Fəqani Teyyub oğlu (həvəskar gənc), Cabbarov Xəqani Teyyub oğlu (4 saylı diyarşünaslıq klubu), Qurbanov Arif Qurban oğlu (N.Nərimanov adına mədəniyyət mərkəzi), Alıyeva Bəyaz Qasım qızı (F.Əmirov adına UMM), Hüseynov Ceyhun Həşim oğlu (həvəskar gənc) həvəsləndirici yerə layiq görülərək fəxri fərmanla tətif olunublar.
Sumqayıt Regional Mədəniyyət idarəsinin Mətbuat xidməti
http://sumqayitfakt.az
Sumqayıt Regional Mədəniyyət İdarəsinin dəstəyi ilə Sumqayıt şəhər S.Rüstəmov adına uşaq incəsənət məktəbində Abşeron rayon Mehdiabad qəsəbə uşaq musiqi məktəbinin kollektivi hesabat konserti ilə çıxış edib.
Konsertdə məktəbin xor kollektivinin ifasında S.Rüstəmovun “Sumqayıt” , E.Sabitoğlunun “Azərbaycan”, İ.Abdullayevin “Hepimiz bir günəşin zərrəsiyik”, H.Xanməmmədov “Aldatmayaq bir birimizi”, nağara çalanlar ansamblının ifasında “Yallı”, xanəndəlik sinfi şagirlərinin ifasında “Qarabağ şikəstəsi”, sazçalanlar ansamblının ifasında “Azərbaycanım” mahnıları, şagirdlərin solo ifalarında P.İ.Çaykovskinin “Yatmış gözəl”, D.Shostokoviçin “Vals № 2” , E.Sabitoğlunun “Gözümdə Leylisən” , F.Əmirovun “Vals”, V.Montinin “Çardaş”, L.Şittenin “Etüd” əsərləri dinlənilib. Konsertdə iştirak edən Sumqayıt regional Mədəniyyət İdarəsinin rəisi mehman Şükürov dərs ilinin müvəffəqiyyətlə başa çatması münasibətilə şagirdləri təbrik edib, yeni dərs ilində uğurlar arzulayıb.
S.Rüstəmov adına 3№-li uşaq incəsənət məktəbində daha bir konsert proqramını məktəbin şagirdlərindən ibarət “Uğur” xalq çalğı alətləri ansamblı (bədii rəhbəri İsmayıl Quliyevdir) keçirib. Konsertdə ansamblın ifasında xalq mahnıları, təsniflər, şagirdlərdən Rövşanə Əliyevanın ifasında “Qaragilə “, Namiq Nuruşovun ifasında “Sudan gələn sürməli qız”, Rəvan Abdullazadənin ifasında ” Gülə-gülə”, Hüseyn Qədirovun ifasında “Yadıma sən düşəndə”, Nigar Kiçikbəyovanın ifasında “Elə bəndəm”, Nəzrin Hüseynlinin ifasında “Ay bəri bax”, Şövkət Alxanlının ifasında “Tellərini yan dara qız” və s. maraqla dinlənilib. Sonda dərs ilində fərqlənən şagirdlər Fəxri Fərmanla təltif olunub.
Sumqayıt Regional Mədəniyyət İdarəsinin Mətbuat xidməti
Tanınmış Azərbaycan yazıçısı, türkoloq alim, tarixi romanlar müəllifi Yunus Oğuzun Aprel döyüşlərindən bəhs edən “Ovçu” romanı Daşkənddə özbək dilində çap olunub.
AZƏRTAC xəbər verir ki, kitab Daşkənddəki Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin (AMM) təşkilatçılığı ilə dərc edilib.
“Ovçu” romanını özbək dilinə alim, tərcüməçi Gülbahar Aşurova çevirib, məsul redaktoru Burabiyya Rəcəbovadır.
Bu tarixi roman Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Murad Mirzəyevdən bəhs etsə də, ümumən Qarabağ döyüşlərində şəhid olan bütün igid əsgərlərin əziz xatirəsinə bir elegiyadır. Qeyd edək ki, romanda Azərbaycanın dövlət başçısının obrazı xüsusi yer tutur. “Ovçu” romanı qəhrəmanlığın təbliğində, zəfər tariximizin gənc nəslə təlqin edilməsində mühüm rol oynayır.
Xatırladırıq ki, son bir neçə ildə Daşkənddə müəllifin “Əmir Teymur”, “Şah arvadı və cadugər”, “Sultan Alp Arslan”, “Atabəy Eldəniz” romanları çap olunub və populyarlıq qazanıb.
Yaxın günlərdə romanın Daşkənddə təqdimatının keçirilməsi də nəzərdə tutulur.
Qulu Kəngərli
AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri
Daşkənd
Mənbə: azertag.az
IX Şairlər günü çərçivəsində Azərbaycan Yazıçılar Birliyi və qurumun Sumqayıt bölməsinin birgə təşkilatçılığı ilə nakam taleli şairimiz Mikayıl Müşfiqin anım günü keçirilib. Tədbirdə AYB Mətbuat Xidmətinin rəhbəri, Müşfiq komissiyasının sədri Xəyal Rza, Türkiyə Elmi və Ədəbi Əsər Sahiblərinin Məslək Birliyinin (İLESAM) sədri Mehmet Nuri Parmaksız, Türkiyə və Qazaxıstandan gələn yazarlar, Sumqayıtın qələm adamları, məktəblilər, ictimaiyyət nümayəndələri iştirak ediblər.
AYB Sumqayıt bölməsinin sədri Gülnarə Cəmaləddin, AYB–nin mətbuat xidmətinin rəhbəri, Müşfiq komissiyasının sədri Xəyal Rza Mikayıl Müşfiqin həyat və yaradıcılığı barədə məlumat verib, onun poeziyasının məziyyətindən, şairə ümumxalq məhəbbətindən danışıblar.
Sabir Sarvan adına uşaq poeziya teatrının üzvlərinin ifasında şairin şeirləri səsləndirilib. Sonra tədbir iştirakçıları Xəzərin sahilinə gələrək, dənizə tər qərənfillər səpiblər.
Mənbə: edebiyyatqazeti.az
Daşkənddəki Dünya İqtisadiyyatı və Diplomatiya Universitetində Azərbaycan Xarici İşlər nazirinin müavini, ölkəmizin ABŞ-dakı ilk səfiri, ADA Universitetinin rektoru, professor Hafiz Paşayevin “Bir səfirin manifesti” kitabının təqdimatı keçirilib.
Azərbaycanın Özbəkistandakı səfirliyi və bu qurumun nəzdindəki Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin təşəbbüsü ilə keçirilən mərasimi universitetin rektoru, professor Abdujabbor Abduvaxidov açaraq Hafiz Paşayevin həyat, diplomatik fəaliyyəti haqqında məlumat verib, özbək dilində çap olunan bu kitabın əhəmiyyətindən danışıb. Rektor “Bir səfirin manifesti” kitabının həm gənc, həm də professional diplomatlar üçün dəyərli dərslik olacağını əmin olduğunu bildirib.
Özbəkistan parlamenti Senatı sədrinin birinci müavini Sadık Safoyev Özbəkistanda “Bir səfirin manifesti” kitabının çap edilməsi münasibətlə Hafiz Paşayevi təbrik edib, Amerika Birləşmiş Ştatlarında səfir kimi fəaliyyət göstərdiyi illərdə dostluq əlaqələrindən danışıb.
S.Safoyev vurğulayıb ki, ixtisasca fizik olan Hafiz Paşayev Bakıda dünya standartlarına uyğun ADA Universiteti yaradıb və uğurla rəhbərlik edir. Bu onu göstərir ki, o həm alim, uğurlu diplomat, həm də müəllim keyfiyyətlərinə malikdir. ADA Universitetində dünyanın müxtəlif ölkələrindən gələn gənclər təhsil alır.
Azərbaycanın Özbəkistandakı səfiri Hüseyn Quliyev Hafiz Paşayevin diplomatik xidməti haqqında söhbət açıb. Deyilib ki, H.Paşayev ABŞ-da səfir işlədiyi dövrdə Azərbaycan həqiqətlərinin yayılması və təbliği sahəsində böyük işlər görüb, Bu gün ABŞ-nın 20 ştatı Xocalı faciəsini soyqırım kimi tanıyıb və bu işdə H.Paşayevin əməyi danılmazdır. Səfir çıxışında dünyanın 16 ölkəsinin Xocalı faciəsini soyqırım olaraq tanıması və bu göstəricinin də Azərbaycan diplomatiyasının uğuru olduğunu qeyd edib.
Öz çıxışında müəllif Hafiz Paşayev kitabın çapında dəstəyə görə təşəkkürünü bildirib, əsərin yaranması haqqında məlumat verib. O ABŞ-da səfir kimi fəaliyyəti, ADA Universitetinin yaradılması və fəaliyyəti haqqında söhbət açıb. Diplomat bildirib ki, universitetdə dörd istiqamət üzrə kadrlar hazırlanır. Vurğulanıb ki, hazırda universitetdə 2500 tələbə təhsil alır, məzunlarımızın 80 faizi işlə təmin olunur. H.Paşayev deyib:”Biz nə ediriksə ölkəmizin sabahı üçün edirik, Azərbaycanın gələcəyi üçün edirik”.
Sonra Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzi Daşkənddə Azərbaycanın tarixi, ədəbiyyatı, mədəniyyətinə dair son 6 ildə özbək dilində çap etdirdiyi 60 adda kitabdan ibarət kolleksiyanı universitetin kitabxanasına hədiyyə edib.
Təqdimatın sonunda Hafiz Paşayev “Bir səfirin manifesti” kitabını avtoqrafla tələbə və müəllimlərə hədiyyə edib.
Mənbə: http://www.edebiyyatqazeti.az
Xalq yazıçısı Elçinin dramaturgiyası xarici ölkələrin teatrlarında tez-tez tamaşaya qoyulur və get-gedə beynəlxalq səviyyədə daha geniş miqyaslı populyarlıq əldə edir. Onun pyesləri əsasında Nyu-York, London, Roma, İstanbul, Ankara, Moskva, Sankt-Peterburq və başqa şəhərlərin teatrlarında hazırlanmış tamaşalar rəğbətlə qarşılanaraq müasir dramaturgiyanın uğurları kimi qiymətləndirilib. “Cəhənnəm sakinləri” pyesi əsasında ingilis bəstəkarı Lorens Mark Vitin yazdığı müzikl isə Cənubi Koreyada, Seul Opera və Balet Teatrında böyük müvəffəqiyyətlə tamaşaya qoyulub.
Bu günlərdə Almaniyada “Pemverlaq” nəşriyyatı Xalq yazıçısının “Pyeslər” (“Teatr oyunları”) kitabını nəfis şəkildə nəşr edib. Kitaba ədibin məşhur “Teleskop”, “Mənim sevimli dəlim”, “Şekspir” və “Cəhənnəm sakinləri” tragikomediyaları daxildir. Pyesləri orijinaldan alman dilinə türkoloq K.H.Kiel tərcümə edib. Maraqlı cəhət odur ki, nəşriyyat həmin pyesləri, eyni zamanda, türk dilində də ayrıca kitab kimi nəşr edib. Əsərlər türk dilinə doktor Orxan Araz tərəfindən tərcümə olunub. O.Araz kitabı oxuculara təqdim edərək yazır: “Dünyaca tanınmış yazar Elçin, sadəcə çağdaş dövrümüzdə deyil, gələcəkdə də oxunacaq və əsərlərindən dərslər alınacaq bir yazardır”.
Qeyd etmək lazımdır ki, alman oxucuları Xalq yazıçısı Elçinin əsərləri ilə yaxşı tanışdırlar. Almaniyada onun “Mahmud və Məryəm”, “Ağ dəvə”, “Ölüm hökmü”, “Baş” romanları, eləcə də, povest və hekayələri nəşr edilib. “Pyeslər” onun Almaniyada nəşr olunmuş səkkizinci kitabıdır.
Mənbə: http://www.edebiyyatqazeti.az
Azərbaycan Dövlət Akademik Musiqili Teatrının 109-cu mövsümünün başa çatması münasibətilə iyulun 4-də teatrda mükafatlandırma mərasimi keçiriləcək.
Teatrdan AZƏRTAC-a bildirilib ki, kollektivdə xüsusi yaradıcılıq fəaliyyəti ilə seçilən əməkdaşların mövsümün sonunda mükafatlandırılması Musiqili Teatrda artıq ənənəyə çevrilib. Bu dəfə də “Mövsümün sevilən aktrisası”, “Mövsümün sevilən aktyoru”, “Mövsümün ən məhsuldar aktyoru”, Mövsümün ən məhsuldar aktrisası”, “Mövsümün perspektivli aktyoru”, “Mövsümün perspektivli aktrisası”, “Mövsümün ən yaxşı balet artisti”, “Mövsümün ən yaxşı xor artisti”, “Mövsümün ən yaxşı musiqiçisi”, “Mövsümün ən işgüzar əməkdaşı”, “Mövsümün ən yaxşı tamaşası”, “Teatrın dostu” və başqa nominasiyalar üzrə qaliblər məlum olacaq, onlara xüsusi prizlər və pul mükafatları veriləcək.
Mərasimdə, həmçinin mövsümün seçilən aktyorlarına Xalq artisti Hüseynağa Sadıqovun ailəsinin təsis etdiyi Hüseynağa Sadıqov adına “Büllur alma” mükafatı da təqdim ediləcək.
Mənbə: azertag.az
Xızıda Cəfər Cabbarlının ev-muzeyində görkəmli ədibin xatirəsi anılıb. Tədbir Sumqayıt Regional Mədəniyyət İdarəsinin dəstəyi, Cəfər Cabbarlının Xızıda və Bakıda yerləşən ev-muzeylərinin birgə təşkilatçılığı ilə baş tutub.
İdarədən APA-nın yerli bürosuna bildirilib ki, tədbirə ev sahibliyi edən Sumqayıt Regional Mədəniyyət İdarəsinin Xızı rayon nümayəndəliyi üzrə baş məsləhətçisi Möhsün Bağırov və Bakıdakı Cəfər Cabbarlı ev-muzeyinin direktoru Qəmər Bağırova belə tədbirlərin önəmindən danışıblar.
Sonra söz-sənət ustalarının, elm və incəsənət xadimlərinin, Prezident yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının tələbələrinin ədibin yaradıcılığı, zəngin ədəbi irsi, həyat yolu ilə bağlı çıxışları dinlənilib.
Mənbə: http://www.apa.az
Mədəniyyət ruhumuzun varlığı, onun ərazisidir, maddi dünyada nə ilə üzləşiriksə-üzləşək insan bu ərazidə özü ilə üz-üzə dayanır. Bir sənət əsərinin: rəsmin, sözün, sehirli səsin… yaratdığı ruhani bir sükutun içində düşünmək məqamında: “Mən kiməm, haradan gəlmişəm, yolum hayanadır?” – sualına cavab arayır.
Hər bir musiqi əsəri incəsənət nümunəsi, incəsənət isə bəşəriyyətin mənəvi mədəniyyətinin tərkib hissəsidir. Bu baxımdan, Azərbaycan incəsənətinin ən qədim növlərindən olan aşıq sənətinin xalqımızın mənəvi dünyasında özünəməxsus rolu vardır. Sevindirici haldır ki, bu gün məzmununda türk təfəkkürünü, türk dünyagörüşünü, ruh fəlsəfəsini əks etdirən bu sinkretik sənət növünə insanların meyli də, marağı da, sevgisi də artır. Ən başlıcası isə o, dövlətimizin diqqət və qayğısı ilə əhatə olunub.
Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin sədri, Əməkdar elm xadimi, professor, “Şöhrət” ordenli Məhərrəm Qasımlı ilə söhbətimizdə aşıq sənətinin son dövrdəki inkişaf mərhələlərindən, bu sənətin təbliği, onun qorunması və gələcək nəsillərə ötürülməsi istiqamətində görülən işlərdən, dövlətin bu sahədə həyata keçirdiyi tədbirlərdən, qarşıda duran məsələlərdən söz açacaq, saz-söz sənətinin böyük ustadlarının xidmətlərindən danışacağıq.
Onu deyək ki, 2016-cı il ildə Aşıqlar Birliyinin qərarı ilə sədr seçilən Məhərrəm Qasımlı Azərbaycan filologiyası qarşısında böyük xidmətləri olan, folklorşünaslıq elminə yeniliklər gətirən görkəmli alimdir. Folklorşünas kimi Ozan sənətimizin ilk nəhəngi olan Dədə Qorquddan Dədə Şəmşirə qədər bu qədim el sənətinin bütün incəliklərini öyrənməyə həsr etdiyi tədqiqat əsərləri böyük dəyərə malikdir. Onun yaradıcılığının əsasında dayanan “Ozan-aşıq sənəti” monoqrafiyası müstəqillik dövrü Azərbaycan filologiyasının şah əsərlərindəndir. Ümumiyyətlə, ozan-aşıq yaradıcılığının ən müxtəlif, ən mühüm problemləri alimin çoxşaxəli elmi fəaliyyətindən qırmızı xətlə keçir. O, ictimai bir xadim kimi də, elmimizin, mədəniyyətimizin xidmətindədir. “Sirli sazın sirdaşı”, onu belə adlandıranlar isə yanılmırlar.
İncəsənət ta qədimdən bu günə kimi həmişə insanların əxlaqi keyfiyyətlərini əks etdirib, onların estetik ideallarının, zövqlərinin, gözəllik və ülvilik haqqında təsəvvürlərinin formalaşmasında böyük rol oynayıb. Bu baxımdan, aşıq sənətinin də incəsənətin bir qolu kimi xalqımızın mənəvi dünyasında öz yeri var. Bu sənətin mahiyyətində nə dayanır, onu bu səviyyəyə ucaldan nədir?
Aşıq Azərbaycanda hər şeydən əvvəl, el şairi, çalğıçı, bəstəkar, müğənnidir. Aşıq yaradıcılığı çoxsahəli sənətdir və özündə ədəbiyyat, musiqi, ifaçılıq, rəqs və teatr elementlərini birləşdirir. XV əsrdən Azərbaycanda “aşıq” termini işlənilməyə başlanmış və aşıqlar xalqın, zəhmət adamlarının arzu və istəklərini, mübarizəsini, məhəbbət duyğularını, yüksək keyfiyyətlərini tərənnüm etmişlər.
Milli sərvətimiz olan ozan-aşıq mədəniyyəti ruhumuzun, dilimizin, ədəbiyyatımızın və musiqimizin daşınıb qorunmasında, inkişaf etdirilməsində təkrarsız rol oynamışdır. Ulu öndər Heydər Əliyevin “milli varlığımızın ən mötəbər qaynağı” kimi dəyərləndirdiyi “Dədə Qorqud” eposu və yenilməzlik, cəngavərlik, qəhrəmanlıq simvolu olan “Koroğlu” dastanı və obrazı möhtəşəm ozan-aşıq mədəniyyətinin bizlərə bəxş etdiyi nəhəng söz-sənət abidələridir. Yəni ruhumuzun, dilimizin, musiqimizin, ədəbiyyatımızın, dövlətçiliyimizin tarixi köklərini axtarırıqsa, onun ən mötəbər qaynağı ozan-aşıq mədəniyyətidir. Biz ulu öndərin “Dədə Qorqud” eposunun 1300 illiyinə həsr edilmiş beynəlxalq əhəmiyyətli tədbirdəki çıxışında yüksək dəyər verdiyi aşıq mədəniyyətinin bu gününü və sabahını düşünməliyik.
Ozan-aşıq mədəniyyətinin ən gözəl nümunələri olan “Dədə Qorqud” və “Koroğlu” dastanları vətənçilik, milli dövlətçilik, qəhrəmanlıq duyğu və düşüncəsi, ana yurdun – vətən coğrafiyasının birliyi, bütünlüyü, toxunulmazlığı olan qopuzundan və aşıq sazından boy göstərən milli-tarixi kimliyimizin əyani təzahürüdür. Möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyev məhz bu cəhətləri nəzərə alaraq demişdir: “Aşıq sənəti bizim milli sənətimizdir, milli sərvətimizdir”. Qurbaninin “Bənövşə” şeirini yəqin ki, hamı bilir:
Tanrı səni xoş camala yetirmiş,
Səni görən aşıq ağlın itirmiş,
Mələklərmi dərmiş, göydən gətirmiş,
Hayıf ki, dəriblər az bənövşəni.
Bu misralar Azərbaycan dilinin, Azərbaycan poetik düşüncəsinin bütün mahiyyətini ifadə edir. Yəni klassik ədəbiyyatda heç kim Azərbaycan poetik düşüncəsini bu səviyyədə, Qurbaninin “Bənövşə” şeirində olduğu kimi təqdim edə bilməyib. Bu mənada Azərbaycan poeziyasının, ədəbiyyatının mərkəzində ozan-aşıq mədəniyyəti dayanır. Bunları bilməli və yeni nəsillərə də mənimsətməliyik. Ozan-aşıq sənəti tarixi-milli kimliyimizi ifadə edir. Bugünkü mənzərəsi ilə də, sabahkı gerçəklikləri ilə də bizə milli, müstəqil Azərbaycan dövlətçiliyini təqdim edən bir sənət sahəsi kimi diqqət mərkəzindədir.
Aşıqlar Birliyinin yaranma tarixi, türk dünyası və dünya aşıqları ilə əlaqələrin qurulması, onun perspektivləri barədə nə deyə bilərsiniz? Birliyin bundan sonrakı fəaliyyəti istiqamətində nə kimi işlər görülməlidir?
Bilirsiniz ki, aşıq sənəti 1984-cü ildə dövlət səviyyəsində daha çox diqqət önünə gətirildi. Doğrudur, ondan qabaq 1928, 1938, 1961-ci illərdə – I, II, III Aşıqlar qurultayı keçirilmiş və böyük işlər görülmüşdü. Dahi Üzeyir bəyin, Bülbülün gördüyü işlərin nəticəsi kimi sənətə istiqamətlənmiş bir çox məsələlər ortaya gəldi. Bir çox aşıqlar Yazıçılar İttifaqının üzvü oldu, müxtəlif səviyyələrdə, beynəlxalq festivallarda təmsil olundular və s. Bunlar uğurlar idi, amma 1984-cü ildə Aşıqlar Birliyi yaradıldı. Bu da təsadüfi deyildi. Belə ki, artıq ötən əsrin 70-80-ci illərindən etibarən Azərbaycanda milli oyanış düşüncəsi, milli-kimlik, milli müstəqilliyə doğru gedən, folklora, ozan-aşıq mədəniyyətinə qayıdış düşüncəsi var idi ki, bu da Azərbaycan Aşıqlar Birliyi anlayışının ortaya gəlməsi ilə nəticələndi. Xalq şairi Hüseyn Arif bu işin önündə getdi, dövlətin bir çox dəyərli adamları ona dəstək verdilər və Aşıqlar Birliyi fəaliyyətə başladı. Onun yaranmasından 35 il keçir. Bu illərdə Aşıqlar Birliyi müxtəlif istiqamətlərdə bir çox dəyərli işlər görüb. Aşıqlar Birliyinin mədəni-təşkilati fəaliyyəti milli dövlətçilik ideologiyasının tələbləri səviyyəsində həyata keçirilir. Saz-söz sənətinin qorunması, təbliğ edilməsi və yeni nəsillərə ötürülməsi sahəsində əvvəldən mövcud olan təcrübə daha geniş miqyasda davam etdirilməkdədir. Birliyə uzun zaman rəhbərlik etmiş unudulmaz xalq şairlərimiz Hüseyn Arif və Zəlimxan Yaqubun bizlərə örnək qoyduqları sənət və təşkilati fəaliyyət yolu ehtiramla qorunur.
Ötən illərdə ən böyük ozanların repertuarı yazıya alınıb, Ədalət Nəsibov, Hüseyn Saraclı, Əkbər Cəfərov, Kamandar Əfəndiyev və s. bu kimi dəyərli aşıqların ifaları lentə yazılıb və sənət irsi kimi gələcəyə daşınmaqdadır. Yeni nəslin formalaşmasında, tutalım ki, Gəncəbasardan, Şirvandan, Naxçıvandan, Borçalıya qədər, Güney Azərbaycanda, hər yerdə aşıqlığın yayılmasında Aşıqlar Birliyi çox böyük işlər görüb və görməkdədir.
Bir vaxtlar, yəni məlum hadisələrlə bağlı, 90-cı illərin əvvəllərində mədəniyyətimizdə baş verən böhran halları muğam sənətində olduğu kimi, aşıq sənətində də müəyyən çöküş yaratdı.
Sonrakı dönəmlərdə, artıq ulu öndərimizin hakimiyyətə gəlməsindən sonra milli- mənəvi dəyərlərə xüsusi diqqət var idi və bu diqqət muğam sənətinin, aşıq sənətinin və digər mədəniyyət sahələrinin önə çıxarılmasına təkan verdi. 2000-ci illərdən etibarən bu istiqamətdə fəaliyyət də gücləndi, amma düşünürəm ki, ilk təkan 1997-ci ildə ulu öndərimizin sərəncamı ilə “Kitabi-Dədə Qorqud”un – yəni ozan-aşıq mədəniyyətinin 1300 illiyinin beynəlxalq səviyyədə keçirilməsi oldu. Məhz bu təkandan sonra işlər canlandı.
Mən son illərdə gerçəkləşən bir neçə sənət qədirşünaslığı barədə də danışmaq istərdim. Belə ki, ustad Ədalət Nəsibovun Qazaxda ucaldılan qəbirüstü abidəsi, Xaçmaz şəhərindəki “Şəxsiyyətlər” muzey-parkında Dədə Ələsgər, Dədə Şəmşir və Ədalət Nəsibovun büstləri xalqın bu qüdrətli sənətkarlara olan məhəbbət dolu abidəsidir.
Ötən il Azərbaycan aşıq yaradıcılığının böyük nümayəndəsi, əməkdar incəsənət xadimi Aşıq Şəmşirin 125 illiyi təntənəli şəkildə qeyd olundu. Bir neçə ölkədən gəlmiş sənətkarların da iştirak etdiyi tədbirdə söz sənətinə ucalıq gətirən, aşıq sənətini sözün əsl mənasında zirvələrə qaldıran bu el sənətkarının xidmətləri dönə-dönə vurğulandı, onun sazının, sözünün qüdrətinə yüksək qiymət verildi.
Bu gün Aşıqlar Birliyi aşıq sənəti ilə bağlı mədəni-təşkilati fəaliyyətini üç istiqamətdə gerçəkləşdirir:
1. Yaşlı ustad aşıqlara xüsusi qayğı və ehtiram göstərmək;
2. Orta nəslin sənət fəaliyyətinə dəstək və təkan vermək;
3. Yeni gənc nəslin sənətə gəlişinə münbit zəminə malik imkanlar açmaq.
Aşıqlar Birliyinin 2017-ci ildə “Günümüzün ustad aşıqları” seriyasından nəşr etdirdiyi doqquz kitabda Ədalət Nəsibov, İsfəndiyar Rüstəmov, Mahmud Məmmədov, Xanmusa Musayev, Əli Quliyev, Ulduz Quliyeva, Yanvar Bədəlov və Haşım Qubalı kimi dəyərli sənətkarlara verdiyimiz qiymət öz əksini tapmışdır. Bundan əlavə, onların ustad dərsləri, sənət söhbətləri lentə alınaraq Aşıqlar Birliyinin saytında və arxivimizdə qorunmaqdadır. Bu gün Mayis Gəncəli, Umbay Axundov, Fətulla Göyçəli, Abbas Musaxanoğlu, Cabbar Laçınlı, Ürfan Əli, Hacı Çaylı, Hüseyn Qoşqarlı, Əlixan Niftəliyev, Sayad Pənahov, Ulduz Sönməz, Haşım Qubalı, Əhliman Kəlbəcərli, Hüseyn Kəsəmənli, Cahangir Quliyev, Əhliman Şirvanlı, Məhəmməd Şirvanlı, Tərmeyxan Qurbanov, Ədalət Dəlidağlı, Camoy Qurbanov, Məhərrəm Hüseynli, Qələndər Zeynalov, Solmaz Kosayeva, Gülarə Azaflı və başqaları öz zəngin musiqi və söz repertuarları ilə əsl sənət məktəbi ola biləcək ustadlardır.
Aşıqlığın orta nəsil kimi üz ağardan və sənətin ağır yükünü ləyaqətlə daşıyan Ağamurad Şirvanlı, Bəhmən Göyçəli, Samirə Əliyeva, Altay Məmmədli, Ramin Qarayev, Əli Tapdıqoğlu, Şöhrət Kərimli, Elbrus Hüseynov, Aytəkin Qəmbərqızı, Gözəl Kəlbəcərli, Nemət Qasımlı, Roman Azaflı, Zahid Ərəboğlu, Əli Pənahoğlu, Kəmalə Qubatlı, Yaşar Məhərrəmov, Dəmir Vəliyev, Təbriz Vəliyev, Avdı Musayev, İlham Aslanbəyli, Babək Şakirli, Elxan Cəbrayıloğlu, Elməddin Məmmədov, Şaiq İncəli, Şəhriyar Qaraxanlı, Rza Məmmədov, Anar Abdullayev və başqa istedadlı saz-söz ifaçıları təkcə Azərbaycanda deyil, onun hüdudlarından uzaqlarda da tanınırlar.
Orta nəsil içərisində xanım aşıqlar və saz şairləri də öz fəallıqları ilə seçilirlər. Bu sırada Pərvanə Zəngəzurlunun rəhbərlik etdiyi “Aşıq Pəri” məclisini dəyərləndirmək lazımdır. Bu məclisin üzvləri kimi tanınan Səadət Buta, Zöhrə Xəlili, Telli Borçalı, Lətifə Çeşməli, Familə Göyçəli, Rəfiqə Göyçəli, Xavər Zəngilanlı, Göyçə Ömürlü kimi istedadlar da diqqət çəkir.
Ən mühüm məsələ yeni aşıq nəslinin yetişməsidir. Bu istiqamətdə tarixən mövcud olan ustad-şagird ənənəsi, demək olar ki, yoxdur. Əvəzində təhsil yolu ilə gerçəkləşən aşıq-saz müəllimi və şagird xətti davam etdirilir. Musiqi məktəblərində, xüsusən də Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin Aşıq sənəti ixtisası daxilində bu yol get-gedə daha geniş vüsət alır və müəyyən nəticələr də verir. Bakıda, Gədəbəydə, Qazax-Ağstafada, Tovuzda, Şamaxıda, Sumqayıtda, Gəncədə, Laçın, Kəlbəcər və Göygöldəki musiqi məktəbləri bu yöndə diqqətçəkici sənət və təhsil uğurları ortaya qoymaqdadırlar. Məhz musiqi təhsili alan gənc aşıqların yaratdıqları “Çeşmə”, “Misri”, “Laçın” və “Şirvanşah” sazçı qrupları yeni keyfiyyətlər yarada bilirlər. Düşünürəm ki, 2-3 ildən bir keçiriləcək müsabiqələrin də gənc aşıqların yetişməsində əhəmiyyətli rolu olacaqdır. 2007-ci ildə keçirilən I Aşıq müsabiqəsi yaxşı bir örnək ola bilər. Bu sahədəki fəaliyyəti də yenidən qurmaq lazımdır.
Ümumiyyətlə, Azərbaycan ədəbiyyatının, musiqisinin inkişafında aşıqların xidmətləri böyükdür. Aşıq sənətinin bir qolu olan aşıq ədəbiyyatının, onun əsas janrlarından biri olan dastanlarımızın yaranması, inkişafı və bugünkü durumu barədə nə deyə bilərsiniz? Sizcə, özündə həm də teatr elementlərini birləşdirən dastan ifaçılığını yaşatmaq məqsədilə bir dastan taetrı yaratmaq mümkündürmü?
Aşıq sənətinin mühüm bir qolu olan dastan ifaçılığına diqqətin artırılması istiqamətində də köklü işlər getməlidir. Bu yöndə ustad aşıqların repertuarından və dastan söyləmək məharətindən bir an gecikmədən istifadə olunmalıdır. “Kitabi-Dədə Qorqud” “Koroğlu”, “Abbas və Gülgəz”, “Aşıq Qərib”, “Əsli və Kərəm”, “Tahir və Zöhrə” və s. məhz dastan ifaçılığının gözəl nümunələridir. Zənnimizcə, uyğun şərait və məkanı təşkil etməklə “Dastan teatrı” adlı ayrıca bir mədəni-təşkilati qurum yaratmağın da vaxtı çatmışdır. “Dastan teatrı”nda həm aşıqların, həm də aktyorların birgə uğurlu fəaliyyətini ortaya qoymaq mümkündür. Milli-tarixi dəyərlərimizin ölkəmizə gələn turistlərə tanıdılmasında və gənc nəslə mənimsədilməsində “Dastan teatrı”nın əvəzsiz rolu ola bilər.
Bütün zamanlarda aşıq sənəti milli dövlətçilik, hərbi vətənpərvərlik düşüncəsi, mərdlik, döyüşkənlik, qəhrəmanlıq keyfiyyətləri aşılayan böyük tarixi güc və enerji mənbəyi olmuşdur. Tarixən olduğu kimi, indi də aşıqlarımız döyüş bölgələrində, hərbi hissələrdə çalıb-çağıraraq bu ruhu aşılamaqdadırlar. Qarabağda, Gəncəbasarda, Qazax, Tovuz və Gədəbəydə tez-tez ordu hissələri qarşısına gedən aşıqlarımız əsgərlərin ruhunu yüksəldən mahnılar oxuyub onları bahadırlığa səsləyirlər.
Qocaman ustad aşıqlar Aşıq Mahmud, Aşıq Umbay, Aşıq Fətulla, Aşıq Urfan Əli, Aşıq Qələndər, Aşıq Cabbar kimi sənətkarların daim cəbhənin və sənətin önündədirlər. İstedadlı aşıq Azər Fərmayıloğlu bu gün də bədənində Qarabağ döyüşlərinin qəlpəsini gəzdirir.
Aşıq sənətinə maraq və meyil, diqqət hər gün artmaqdadır. Tarixən olduğu kimi, yenə də Şirvan, Gəncəbasar, Naxçıvan və Borçalı aşıqlığın ana ocaqları olaraq qalmaqdadır. Digər, hətta aşıqlığın az yayıldığı bölgələrdə də saza-sözə məhəbbət get-gedə artır. Son on illiklərdə istedadlı gənc aşıqların meydana gəlməsi sənətə olan dövlət qayğısının təzahürüdür.
2009-cu il sentyabrın 30-da aşıq sənəti YUNESKO-nun qeyri-maddi mədəni irs siyahısına daxil edilmişdir. Həmin vaxtdan 10 il ötür. Sizcə, bu, qədim mədəniyyətimizin daha bir təntənəsi deyilmi? Bu həm də dövlətimizin aşıq sənətinin inkişafı ilə bağlı gördüyü tədbirlərin uğurlu bir yekunudur…
Müstəqil Azərbaycan respublikasının yeritdiyi humanitar mədəniyyət strategiyasında milli-mənəvi dəyərlərə, o cümlədən də ozan-aşıq sənəti və muğam mədəniyyətinə ayrıca qayğı və diqqət yetirilməkdədir. Ölkəmizin Birinci vitse-prezidenti Mehriban xanim Əliyevanın yorulmaz səyi və fədakar mücadiləsi sayəsində bir çox mənəvi sərvətlərimiz kimi, Azərbaycan aşıq sənəti də 2009-cu ildə bəşəriyyətin sənət şedevrləri sırasında YUNESKO-nun qeyri-maddi mədəni irs siyasına daxil edilmişdir. Bu yöndəki dövlət siyasəti geniş miqyas və hüdudlarda hər gün davam etməkdədir. 2013-cü ildə möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyevin Gədəbəy Aşıq Musiqi Məktəbinin açılışında iştirakı və orada söylədiyi dərin məzmunlu nitq aşıq sənətinin uğurlu gələcəyinə inam oyadır. Son beş ildə 15-ə yaxın istedadlı aşığa fəxri adlar verilmişdir. Təkcə 2016-cı ildə 7 aşıq “Əməkdar Mədəniyyət işçisi” fəxri adı ilə dəyərləndirilmiş, ustad aşıq Ulduz Quliyeva Prezident təqaüdünə, fəlsəfə doktoru, istedadlı aşıq Samirə Əliyeva Prezident mükafatına layiq görülmüşdür.
Azərbaycan aşıqlarının V qurultayından sonrakı 10 il ərzində saz-söz sənəti sahəsində xeyli uğurlu işlər ortaya çıxmış, ifaçılıq, yaradıcılıq sahəsində çoxsaylı uğurlar qazanılmışdır. Bakıda keçirilən I və II Beynəlxalq aşıq festivallarında, Fransa, Türkiyə, Rusiya, İran, Latviya, Xorvatiya, Türkmənistan və başqa ölkələrdə təşkil olunan folklor tədbirlərində aşıqlarımızın qazandığı sənət uğurları unudulmazdır.
Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi aşıq sənətinin həm ölkə daxilində, həm də beynəlxalq miqyasda təbliğ olunmasına dəyərli dəstək göstərir. Ustad aşıqların yubileylərinə, gənc aşıqların yaradıcılıq axtarışlarına, aşıq kitablarının nəşrinə, aşıqların xarici ölkələrə qastrol səfərlərinə böyük diqqət göstərilir. Bu sahədəki fəaliyyətin işıqlandırılmasına Azərbaycan Televeziyasının qayğısını da unutmaq olmaz. AzTV-nin Aşıqlar Birliyi ilə birgə 2010-cu ildən gerçəkləşdirdiyi “Saz-söz axşamı” verilişləri artıq neçə illərdi ölkə ictimaiyyəti tərəfindən rəğbətlə qarşılanmaqdadır. Radionun indi gəlib 50 yaşına çatmış “Bulaq” verilişində də sazın-sözün ləyaqəti şərəflə qorunur.
Son bir neçə ildə Aşıqlar Birliyi tərəfindən onlarla kitab nəşr edilmişdir. Bunlar aşıq poeziyası antologiyaları, ustad aşıqların kitabları, yubiley nəşrləri və elm-sənət toplularıdır. “Aşıq ədəbiyyatı antologiyası” üçcildliyi də onların ən sanballılarındandır.
“Dədə Qorqud”dan üzü bəri məhəbbət və qəhrəmanlıq dastanlarımız yeni təqdimatda ortaya qoyulub, gənc aşıqların ifasında disklər yazılıb. Türk dünyası aşıqları ilə əlaqələrin nəticəsi kimi Güney aşıqları da daxil olmaqla ən yaxşı ifalar “Qarabağ dərdi” adlı diskə yığılıb. Onu da deyim ki, aşıqlıqda sənətkarlıq səviyyəsinin yüksəldilməsində Qarabağ-Təbriz, Urmiya, Zəncan aşıqları ilə Gəncəbasar, Şirvan və Borçalı aşıqlarının qarşılıqlı yaradıcılıq və ifaçılıq ənənələrinin güclənməsi də mühüm rol oynayır. Türkiyə, İran və digər ölkələrdən gələn aşıqlar özləri ilə o bölgələrin nəfəsini gətirirlər, bir-birlərindən öyrənir, faydalanırlar.
2010-2013-cü illərdə keçirilən beynəlxalq aşıq festivallarının mərkəzi yenə də Azərbaycan olmuşdur. “Aşıq sənəti-baxış sənəti” adı altında keçirilən bu festivallar aşıq sənətinin təkcə Azərbaycanda deyil, Avropa və ABŞ-da, digər dünya ölkələrində Azərbaycan xalqına məxsus olan bu sənətin təbliği mənasında işin gerçəkləşdirilməsinə meydan açdı. Təbii ki, bu işlərin arxasında Azərbaycan dövləti dayanır.
Bu günlərdə Azərbaycan aşıqlarının bu gün yaradan 60-a yaxın aşığının şeirlərindən ibarət kitabı nəşrə hazırlamışıq. Bu, böyük bir antologiyadır. Bu, o deməkdir ki, klassik aşıq sənəti ənənələri qorunur. Əgər çalğı varsa, söz də olmalıdır, saz və söz qoşa qanad, vəhdətdir. Sazla bərabər, söz də qorunmalıdır.
Aşıqların VI Qurultayının qarşınıza qoyduğu məsələlərin həlli yolları barədə nə deyə bilərsiniz?
2018-ci ildə Azərbaycan aşıqlarının I qurultayından 90, II qurultayından isə 80 il ötdü. 2018-ci ilin sentyabrında aşıqların VI qurultayı oldu və qarşıya bir çox məsələlər qoyuldu. Bəzi məsələlər artıq öz həllini tapmışdır. Ancaq görüləsi işlər çoxdur. Bunlardan biri Azərbaycan aşıq yaradıcılığının əsas sütunlarından olan Aşıq Ələsgərin 200 illik yubileyinin qeyd edilməsidir. Bu tədbir təntənəli şəkildə, özü də beynəlxalq səviyyədə keçirilməlidir. O, təkcə sənət, musiqi hadisəsi deyil, siyasi məsələdir, çünki bu böyük ozanın vətəni, onun uyuduğu torpaq indi işğal altındadır: Göyçə torpağı… Qoy görsünlər, bilsinlər ki, Azərbaycan aşıq sənətinin şahı olan bir sənətkar işğal altında olan bu torpaqdandır və o yerlər bizə məxsusdur. Düşünürəm ki, bu tədbirin BMT və YUNESKO səviyyəsində keçirilməsi üçün Azərbaycan dövləti böyük dəstək göstərəcəkdir. Yubileyə dünyanın bir çox yerlərindən sənətkarlar, folklorçular dəvət olunmalıdır.
Hələ 50 il əvvəl sovetlər dönəmində ulu öndərimiz Heydər Əliyev Göyçədə Aşıq Ələsgərin büstünü qoydurmuşdu. Aşığın 150 illik yubileyi Bakıda və Moskvada təntənəli şəkildə qeyd edilmişdi. O, bunu təsadüfi etməmişdi. Uzaqgörən siyasətçi demək istəyirdi ki, bu böyük ozanın vətəni – Göyçə Azərbaycan torpağı, qədim yurd yerimizdir. Bu gün də münasib bir məkanda aşığın heykəlinin, yaxud büstünün qoyulması yaxşı olardı. Sənədli filmlərin çəkilməsi də nəzərdə tutulmalıdır. Bir sözlə, elə etməliyik ki, bu hadisə böyük sənət bayramına çevrilsin. Ozan-aşıq sənətinin böyüklüyü bir daha göstərilməli bu sənətin tarixi ərmağanlarının bizə nə verdiyini bir daha düşünməliyik. “Dədə Qorqud”un dili, ruhu, “Koroğlu” bizə nələri təlqin edir? Onlar bizə milli-kimlik qüruru, milli-mənlik dövlətçilik düşüncəsi verir. “Dədə Qorqud”dakı milli dövlətçilik, yəni Oğuz dövlətçiliyi anlamı, “Koroğlu” dastanında gördüyümüz qəhrəmanlıqla birləşərək bizə bir yol göstərir. O da Azərbaycanın milli varlığının tarixi mənzərəsinin bu gün bizə daşınmasıdır. Onun gələcək nəsillərə ötürülməsi missiyası bizim üzərimizdədir. Aşıqlarımız tarixən olduğu kimi, bu gün də dövlətçiliyimizin, müstəqilliyimizin, vətən torpaqlarının birlik və bütövlüyünün tərənnümçüsü və mənəvi keşikçiləridir. Biz ulu öndərimiz Heydər Əliyev ideyalarını bundan sonra da sazımız və sözümüzlə dünyaya yayacaq, Koroğlu sazı öz müqəddəs tarixi missiyasını şərəflə davam etdirəcəkdir. Ümidvarıq ki, Dədə Qorqud yadigarı olan bu qədim sənətin qorunması, inkişafı və təbliği daim diqqət mərkəzində olacaqdır.
Biz də sizə bu yolda uğurlar arzulayırıq. Qoy, Azərbaycan aşığının sazı heç zaman susmasın, sözü heç vaxt tükənməsin!..
Müsahibəni hazırladı:
Zümrüd QURBANQIZI,
“Respublika”.
Türkiyədə nəşr olunan “Türk ədəbiyatı” adlı aylıq fikir və sənət dərgisinin 545 saylı özəl buraxılışı Azərbaycan ədəbiyyatına həsr edilib. Dərgi Əjdər Olun, Məmməd Dəmirçioğlunun, Vaqif Bəhmənlinin, Afaq Şıxlının, Canan Seyidzadənin, Aqşin Evrenin, Ədalət Əskeroğlunun, Azad Yaşarın, Günel Şamilqızının, Aqşin Yeniseyin, Elxan Zal Qaraxanlının, Ramiz Qusarçaylının, Fərid Heseynin, Cəlil Baloğlanın, Hamlet İsaxanlının, Dilqəm Əhmədin, Sabir Sarvanın şeirləri ilə açılır. Akademik İsa Həbibbəylinin “Azərbaycan ədəbiyyatı: zəngin ədəbi ənənə və çagdaşlıq” adlı məqaləsində Azərbsycan ədəbiyyatının Dədə Qorquddan başlanan zəngin tarixi və çağdaş durumuna nəzər salınır. Yaqut Misirxanlənın xalq şairi Musa Yaqub, Yusif Gədiklinin Şəhriyar, Rahid Uluselin xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadə, Özcan Ünlünün xalq şairi Sabir Rüstəmxanlı, İmdat Avşarın xalq yazıçısı Anar, Lalə Bayramovanın Məmməd Aslan haqqında geniş yazıları bu müəlliflərin yaradıcılıq portretlərini bir daha türk oxucularına təqdim edir. Dərginin başqa bir poeziya çələngində Məmməd İsmayılın, Sabir Rüstəmxanlının, Ramiz Rövşənin, Rəşad Məcidin, Murad Köhnəqalanın, Qulu Ağsəsin, Hüşəng Cəfərinin, Namiq Hacıheydərlinin, Səlim Babullaoğlunun, İbrahım İlyaslının, Nuranə Nurun, Leyla Əsədullayevanın şeirləri toplanmışdır. Günel Anarqızının, Sevil İrəvanlının, Əli Akbaşın, Rahid Uluselin, Qiyasəddin Dağın, Fəxri Ugurlunun, Ruslan Dost Əlinin, Aysel Əlizadənin, Eyvaz Zeynallının, Təranə Vahidin çeşidli janrlarda yazıları ədəbiyyatımızın çağdaş mənzərəsini əks etdirir… Dərginin bütün yaradıcı heyətinə və Türk Ədəbiyyat Vaqfına dərin təşəkkürümüzü bildiririk…
Axşamdan bir yerdə qərar tutmayan Simnaz, gecəni səhərə dirigözlü açmışdı. Bu gün onun bacısı Çimnazın ölümünün ildönümü idi. Dərdi-azarı olanda, sıxılanda, hətta ağrıyıb-acıyanda da Çimnazın məzarını ziyarət edər, ürəyini qara çərçivəyə salınmış şəkilə boşaldardı.
Bu gün qəbiristanlığa tək getməyəcəkdi. Çimnazın ildönümündən xəbər tutan qonşular ona zəng etmiş, qəbir üstə getmək istədiklərini söyləmişdilər. O, qonşularından narazı deyildi. Axı onlar bu on ildə bircə dəfə də olsun Çimnazın ölüm gününü unutmamışdılar.
Son zamanlar yaddaşı korlanmışdı. Getdiyi yeri, danışdığı sözü, yediyi yeməyi unudurdu. Hətta, bacısının qəbrini də çox çətinliklə tapar, «aman Allah, bura günü-gündən dəyişir. İlahi, bir belə də ölüm olarmı, bu dünya hara gedir» – xəyallarıyla geri dönərdi.
…Səhər obaşdan gözü Məsmənin qapısında qalmışdı. Axşamdan Məsmə onlara, o biri yoldaşlarının isə məhəlləyə yaxın dayanacağa gələcəklərini söyləmişdi.
Məsməylə Simnaz görüş yerinə vədələşdiklərindən də tez gəldilər. On dəqiqəyə yaxın idi ki, sümüyə işləyən soyuqdan qorunsunlar deyə, dayanacaqdakı tikilinin arxasına daldalanır, tez-tez də yola boylanırdılar. Dekabr ayı olmasına baxmayaraq, qar yağmamışdı.
Məsmə:
– Deyirəm, ay Simnaz, qar sada yağmır bir damcı. Yağseydi şaxta sınardı. – Sonra o, təşvişlə Simnazın əlindəki torbaya baxdı – Aaaz, ay Simnaz, gülaf yadından çıxmayıb ki?
– Yox, götürmüşəm.
– Bə, moolluya da deyifsənmi?
– Oy, a Məsmə, ora dolu döyülmü molluynan. Elə bil, it xılıdı. O meçidin yanında duran dilənçilər var ey, olar nətər adamın üstünə cumurlarsa mollalar da elədi, çatan kimi alır başının üstünü.
Sonra o, əlindəki gülabdan olan torbanı ehmallıca yerə qoyaraq, yaylığının sinəsinə düşən tərəfini arxaya atdı və yenidən yola boylandı.
Məsmə:
– Aaz, bə bular harda qaldı? Gec olacax.
– Olsun dana, a Simnaz, elə bil ölülər işə gedəcəklər…
Simnaz:
– Aaz, yaxşı, şəkk eləmə. – Sonra da o, hündür binalara tərəf boylanaraq sözünə davam elədi: – Özü də dedim, gecikməyin, gün gödəkdi. Günün dalınca qəbirstanlığa getmək olmaz.
Bu vaxt arxadan Sənubərin səsi gəldi:
– Aaaz birəz gejikdim. İş-güj imkan verir ki… Eyy, Allah kəssin buranın qışını. Birəz söyux tüşən kimi, qaz elə gəlir, elə bil şam işığıdır. Yiməyi də balon qazda pişirmişəm.
Məsmə:
– Boy, a Sənubər, aaz, nə naşükürsən, heç o da yoxuydu, genə şükür indi qazımız, işığımız var.
Sənubər:
– Aaz, elə biryolluq olmasaydı, bundan yaxşı olardı. Mağıl onda yoxu bilif, özümüzə bir gün ağlıyırdıx.
Bayaqdan bəri sakitcə bir kənarda durub onlara qulaq asan Simnazı elə bil od götürdü.
– Aaz, nəəman naşükürsən, əlimiz-əyağımız hisdə qalmışdı dana. İşıq üzünə də həsrətiydik. İndi işıq keçdi nədi…
Sənubər:
– Zarafat-zarafat, işıqlar yanandan elə bil doğan da azalıb… – Sonra onun çiyinləri qalxıb-enməyə başladı. Bir əlini qaldırıb, metal qəbirstanlığına bənzəyən ağzına tutdu. O güləndə elə səs çıxarırdı ki, güldüyü və yaxud ağladığı bəlli olmurdu. Məsmə də ona qoşuldu. Onların gülüşü dayanacağı başına götürdü. Arxadan qadınlara yaxınlaşan Nisə istehza ilə:
– Boy, aaz, aaz, elə bil toya gedirsiniz, bu nə hay-küydü?
Məsmə:
– Aaz, gəldin, ay Nisə, aaz keşkə bunun söhbətini eşidəydin…
Sənubər:
– Yoxsa ki, sən danışmırdın, eləcə qulaq asırdın.
Nisə:
– Nətərsən, ay Simnaz xala? Kişi bu gün evdədi. Ha dedim, bir az tez çıxım, əmələ gəlmədi.
Məsmə:
– A Nisə, uşaqları kimə qoydun?
Nisə:
– Dərsdədilər. Elə onları yola saldım, tələm-tələsik evləri yığışdırıb, yemək hazırladım. Kişi də imkan verir ki… Kişilər evdən nə qədər uzaqda olsalar o qədər yaxşıdı. Adamı lap çərlədirlər, onu ver, bunu ver…
Məsmə Sənubərə göz vurub üzünü Nisəyə tutdu:
– Aaz, a Nisə, nə ver, deyillər?
Nisə:
– Avrın olsun, Simnaz xala eşitmirmi, çay ver, su veri deyirəm.
Məsmə:
– Ay qız, ərli baxtavarsan dana…
Simnaz:
– Ay Nisə, sən gərək gəlməzdin. Uşaqlı adamsan. Ərin də deyirsən evdədi.
Nisə on beş ilə yaxın idi ki, Simnazın qonşuluğuna gəlin köçmüşdü. Aralarında olan yaş fərqinə baxmayaraq, sirrlərini bir-birlərinə açardılar. Sarıbəniz, gəlin idi. Sadəliyi və şirindilliliyi ilə bütün qonşların hörmətini qazanmışdı. Bu on beş ildə qonşular onun səsini yüksəkdən eşitməmişdi. Əri ilə də çox mehriban dolanırdı. Kasıb da olmuşdu, çətinliyi də. Lakin, heç bir zaman dərdini yadlara açmamışdı.
Nisə:
– Boy, ay Simnaz xala, Kərim nə dəəndi ki. Axşam mən Sona xalıya zəng edəndə, bildi ki, büyün qəvir üstə gedəjeyik. Hələ dedi ki, qoyun maşınnan aparım, dedim yox, özümüz gedəjeyik.
Məsmə:
– Aaz, a Nisə, bə Sona xala hanı?
Nisə dillənənə kimi Sənubər:
– Aaaz, odey, yanını basa-basa gəlir.
Məsmə:
– Gözümü açandan bu Sona xalanı elə beləcə görürəm. Nə artmır, nə də əysilmir, elə bil, bədbax qızının üstündən yel də əsmir.
Məsmə:
– Aaz, kiri, eşidər.
Sona arvad çox səliqəli geyinmişdi. Əynindəki qara, şal donu, qara ayaqqabıları, şabalıdı jaketi və qara tirmə şalı onu əsil, sanballı ağbirçəyə bənzədirdi. Elə əslində, onu hamı sayıb-seçir, hörmətini saxlayırdı. Yaşını isə heç kəs bilməzdi. Ağzını açan, Sona xalanı beləcə gördüyünü söyləyərdi. O, heç bir xeyir-şərdən qalmazdı. Əri onu çox tez tək qoymuşdu. Ərinin ölümündən sonra övladlarının hamısını ev-eşik eləmişdi. Nəvələri-nəticələri var idi.
Sona xala:
– Salam əleyküm, şaddıxlara yığışaq. Bə sizin maşınınız hanı?
Məsmə:
– Şaddıxlarda görüşək, ay Sona xala, dedik yığışax, elə burdanca bir taksi dayandırarıx.
Sona xala:
– Taksiyə sığışarıxmı?
Simnaz:
– Sığışarıx, ay Sona xala, sən qavaxda oturarsan, biz dördümüz dalda birtəhər oturarıx.
Sənubər:
– Oyy, ay Sona xala, dördümüz birə dəymərik, birimiz də heçə…- deyib, istehza ilə Məsməyə baxaraq, yenə çiyinlərini oynatmağa başladı.
Məsmə:
– Aaz, maa niyə elə baxırsan? Mənim nəyim var, boşqa zad ha döyləm.
Sənubər:
– Boy, nə dedim a Məsmə, amba maa baxanda sən yupyumrusan dana…
Sənubərin də yaşı az deyildi. Əllini çoxdan keçmişdi. O qədər arıq idi ki, deyərdin cəhənnəmdən elə indi xortlayıb. Özünəməxsus gülüşü, davranışı çəlimsiz, qara bənizinə heç yaraşmırdı. Əri on il idi ki, dünyasını dəyişmişdi. Bu on ildə başından qara yaylığı açmayan Sənubər ildən-ilə dəni artan saçlarını da rəngləməzdi. Yaylığının altından üzünə təkəmseyrək tökülən telləri qara paltardakı ağ yamaq kimi ürək bulandırırdı. Üç övlad anası olsa da tək yaşayırdı. Qızları ailə qurub başqa evə köçmüş, yeganə oğlu isə xaricdə yaşayırdı. Hərdən yay tətillərində Sənubərin evində şənlik olardı. Qalan vaxtlar isə elə evinin qabağındaca tum satan qadın demək olar ki, tənha olardı. Yaşadığı məhəllə sakinlərinin hamısını tanıyırdı. Qeybət gəzdirməkdən də çəkinməzdi. Filankəsin qızı filankəsə ərə getdi, filankəsin evinə filankəs gəldi, filankəsin arvadı filan şeyi geyindi, filankəs filan iş gördü və s. Geyimi ilə də hamıdan seçilirdi. Həmişə yaşına yaraşmayan, enli ətəkli don, ölçüsündən böyük jaket geyərdi. Gəncliyindən dişləri metal olduğundan hamı ona «Metallom Sənubər» deyərdi.
Məsmə də Sənubərlə eyni binada yaşayırdı. Bütün günü binanın qabağında, Sənubərin eyvanının artırmasının yanında keçərdi. Sənubər tum masasını çıxaran kimi, Məsmə onun başının üstünü kəsdirərdi. Məsmə də tək yaşayırdı. Hamı deyirdi ki, Rusiyada əri var. Amma onun ərini görən olmamışdı. Əvvəllər Məsmə hara gedirdisə, yanında qapqara, qıvrım saçlı bir oğlan uşağı da olurdu. Düzdür, uşaq anasının yaşına görə çox kiçik idi. Amma Məsmənin doğma oğlu olduğu elə üz-gözündəncə bilinirdi. Sonralar oğlu da yoxa çıxdı. Dedilər ki, o da atasının yanına, Rusiyaya gedib.
Məsmənin balaca boyu, qap-qara boyanmış, kişi saçı kimi boynunun arxasını göstərən saçları, yastı bədəni var idi. Onun da yaşı əllini çoxdan keçmişdi. Amma buna baxmayaraq, özünə fikir verir, nisbətən gənc görünməyə çalışırdı. Məhəllədə onu da tanımayan yox idi. Cır, cingiltili səsi ilə seçilən bu qadının evinə daim cürbəcür qızlar, qadınlar gəlirdi. Qonşular bu qadınları tanımasalar da, əslində Məsmənin nə ilə məşğul olduğunu bilirdilər. Elə buna görə də Məsməyə «Roza Məsmə» deyirdilər.
Məsmənin öz məhəlləsinə az məlum olan başqa bir tərəfi də var idi – sələmçilik. Deyilənə görə, bu işlə oğlu Rusiyaya gedəndən sonra məşğul olmağa başlayıb. Lakin, bu barədə məhəllədə heç kim danışmazdı. Heç Məsmənin ən yaxın rəfiqəsi olan Sənubər də «sələm» sözünü ağzına gətirməzdi. Sənubər də Məsmənin tutduğu əməllərin günah olduğunu dərk edirdi. Hərdən öz-özünə fikirləşirdi: «Aman Allah, bu Məsmənin heç nəyə ehtiyacı yoxdur, çox yerdən gəliri var. Qızlar, mızlar… nə bilim, bəlkə də günah edirəm, o qızlar da deyildiyi kimi döyül, onlar da qohumları zaddı. Bu qadın görəsən niyə bir belə günah işlərlə məşğuldur? Axı bircə balasından qorxmurmu?»
Amma Məsmə heç nədən qorxmur, çəkinmirdi. Ətrafı geniş olan bu qadına heç kəs qaşın üstə qara var deyə bilməzdi. Niyə də desin, hamı bilirdi ki, o sözü demək üçün neçə polisin cibini qalınlaşdırmalı, neçə gün «KPZ»-də yatmalıdı…
…Adət-ənənəyə görə, rəhmətə gedən olanda bütün yaxınlar, qohum-qonşular mərhumun ailəsinin başında olur. Bu mərasim mərhumun ilinə qədər davam edir. Heç kimi olmayan Simnaz yeganə bacısını itirəndən sonra lap kimsəsiz qalmışdı. Əvvəllər bacısının qəbrini tez-tez ziyarət etsə də, son zamanlar evdən bayıra çıxa bilmirdi. Səhhəti ilə əlaqədar həkim ona matəm mərasimlərində olmağı qadağan etmişdi. Lakin, o, yenə də bu mərasimlərə gedir, bəlkə də öz təkliyini unutmağa çalışırdı. Hamı deyirdi ki, Simnaz yas yerlərində mərhumu yox, özünü ağlayır. Çox danışmağı sevməyən bu qadın kimsənin işinə qarışmağı da sevməzdi.
Sona xala:
– Heç olmasa, o yekə taksilərdən dayandırın. Sovetin taksilərini deyirəm.
Nisə:
– A Sona xala indiyə Sovetin nəyi qalıb ki, taksisi də qala.
Sənubər Məsmənin qulağına:
– Bunun özü sovetdən saz qalıb deyə, elə bilir hər şey qalıb. – yenə başladı çiyinlərini oynada-oynada əlləri ilə «metallomunu» yummağa.
… Birazdan onlar «Volqa» maşınına əyləşib, yeni qəbiristanlığa tərəf gedirdilər. Sona xala qabaqda əyləşmişdi. Arxada oturanların səs-küyü, pıqqıltıları kəsmirdi. Baxışları bir nöqtəyə zillənən Simnaz da hərdən onlara qoşulur, deyib-gülürdü. Kənardan baxan kəs deməzdi ki, bu qadınlar qəbiristanlığa gedir.
«Volqa» qəbiristanlığın qapısında dayandı. Simnaz tez əlini sinəsinə ataraq, pul çıxarıb sürücüyə verdi.
Sona xala:
– A Simnaz, nə olmuşdu, verirdim dana.
Simnaz:
– Oyy, ay Sona xala, onsuz da səni əziyyətə saldım.
Sona xala:
– O nə sözdü, a bala, borcumuzdu. Rəhmətlik hamının işinə yarayıb. Bir gün hamımız oralığıx…
Sənubər yenə də Məsmənin qulağına pıçıldamağa macal tapdı:
– Təkcə sən oralıx döyülsən, a Sona xala, sən əntiq mal kimi muzeylərə qoyulajaxsan.
Məsmə də Sənubərə qoşularaq pıqqıldadı.
Qadınlar qapıda onlara tərəf gələn mollayla salamlaşdılar. Ortayaşlı bu mollanın paltarının üstündən saldığı əba qırış-qırış idi. Qırmızı yanaqlarından görünürdü ki, isti yerdə oturubmuş, müştəriləri görən kimi özünü soyuğun qucağına atıb. Əlləri də yanaqları kimi qızarmışdı. Dolu bədəni balaca boyuna yaraşmasa da, əbası bədəninin eybəcərliyini gizlətmişdi. Başındakı papaq da əlindəki kitab kimi əski zamanlardan xəbər verirdi. Ayaqqabılarını isə sanki ölülər geydikdən sonra əziz-xələf mollalarına hədiyyə eləmişdilər.
Simnaz üzünü mollaya tutdu:
– Qardaş, zəhmət olmasa, bir yarım saatdan sonra gələrsiniz, bizim rəhmətliyin ruhuna dua oxuyarsınız.
Müştərini əlində daha möhkəm saxlamaq üçün, molla tez əbasının cibindən köhnə dəftərçə çıxardı.
– Allah rəhmət eləsin, baci. Mərhumun və yaxud mərhumənin adını deyərdiniz, inşaallah, mən yazardım.
Simnaz:
– Çimnazdı, molla qardaş. Çimnaz Həsənqulu qızı. Dua oxunajax, bacısı Simnaz Həsənqulu qızı tərəfindən.
Molla dəftərçəsinə qeyd etdikdən sonra əlini saqqalına çəkib dedi:
– Yaxşı bacı, inşaallah, yarım saatdan sonra gələrəm. Ona kimi də mən mərhumənin ruhuna bir neçə dua oxuyum. Sonra sözünə davam elədi. – Bacilər, sizin də rəhmətliklərin ruhuna oxunası duanız varsa, deyin yazım.
Sənubər:
– Elə yeri gəlmişkən, mən də rəhmətlik kişiyə bir dua oxutdurum deyirəm…
Qadınları ilk görəndən gözünü Nisədən çəkməyən molla «rəhmətlik kişi» sözünü eşidən kimi, sevincək halda üzünü ona tutdu:
– Ay, Allah rəhmət eləsin, baci, Allah rəhmət eləsin, dünya belə qurulub…
Mollanın sözündən diksinən Nisə tez qulağını çəkdi:
– A kişi, nə danışırsan, Allah eləməsin, mənim ərim sağdı.
Sənubər:
– Molla qardaş, mənəm ey, mənim kişim rəhmətə gedif.
İçində dərin təəssüf hissi keçirən molla yenə «Allah rəhmət eləsin! – deyib, onlardan uzaqlaşdı.
Məsmə:
– Oy, a Sənubər, deyirəm hələ də kişin yadından çıxmır. Aaz, mənimki sağdı heç yadıma da tüşmür, ölsə noolardı görən…
Sənubər:
Ey, a Məsmə, yaxşı adam idi rəhmətlik.
Məsmə:
– Aaz, yaxşı olmasaydı dal-dala doğardınmı…
Qadınlar başladı gülməyə. Hətta, Sona xala da dodaqaltı qımışdı. Bu deyib-gülmələr qəbrin yanına qədər davam etdi. Qəbirlə onların arasında təxminən iki-üç metr məsafə qalanda, hamı birdən hansısa əmr eşitmiş kimi dayandı və əllərini ciblərinə salaraq yaylıq çıxardı. «Yaylıqçıxarma» mərasimindən sonra gözlər zilləndi səbəbkarın bacısı Simnazın üzünə.
Simnaz adəti üzrə qəbrin başdaşısına yaxınlaşaraq, ağ mərmər başdaşındakı qara çərçivəyə salınmış şəkili iki dəfə öpdükdən sonra, daşın üzərinə gülab səpdi. Ətrafına nəzər salıb, qəbrin ayaq tərəfində yerini rahatladı və on ildən çoxdur əzbərlədiyi, hətta bütün qəbiristan «əhalisinə» əzbərlətdiyi bayatılara start verdi:
Laylay, cavanca bajım,
Laylay, başımda tajım.
Sən gedəli şirin də
Olub dilimdə ajım.
Laylay, cavanca bajım,
Laylay, başımda tajım.
Məsmə Sənubərin qulağına:
– Aaz, elə də cavan deyir, elə bil Çimnaz elə gərdəkdəjə canını tafşırıf.
Sona xalanın tərs-tərs onlara baxdığını görüb, əlini qəbirə uzadaraq: – Caan, can ay Simnaz bajı… – deməyə macal tapdı.
Simnaz:
Elimdə elim yandı,
Çəməndə gülüm yandı.
Bajın ölsün, A Çimnaz,
Ağzımda dilim yandı.
Hamı birlikdə:
Laylay, cavanca bajım,
Laylay, başımda tajım.
Simnazın xırıltılı səsi ətrafı başına elə götürmüşdü ki, kənardan baxanın bu qadınlara yox, bunların səsini dinləmək məcburiyyətində qalan ölülərə yazığı gələrdi. Bayatının hər nəqarətində qadınlar xor ifaya keçirdi. Burada solo çıxışla xor arasında elə bir harmoniya yaranmışdı ki, musiqi məktəblərinin müəllimləri eşitsəydilər, əyani vəsait kimi tələbələrinə məhz buranı məsləhət görərdilər.
Simnazın avazının pəsə endiyini görən Sona xala bir az irəli duraraq:
– Ağız, a Simnaz, qoy mən deyim, a qonşular, ay el, ay oba, aaz maa bajı oluf, Çimnaz, aaaz maa ana oluf Çimnaz, aaz maa sirdaş oluf Çimnaz… – Sonra o da fikrini nəzmə çəkməyə başladı. Sanki, bununla demək istəyirdi ki, a Simnaz, ədəbiyyatı, xalq yaradıcılığını, bayatını təkcə sən bilmirsən, bax gör analar necə bayatı ustaları doğub, matəm mərasimlərində qadınların «ağlaşma» məclisində ədəbiyyatın bu janrına necə yaxından yiyələnib.
Sona:
Qonşuların tajıydın,
Çimnaz, mənə bajıydın.
Deyənin dili yanar,
Pisiydin, ya ajıydın.
Hamı birlikdə:
Laylay, cavanca bajım,
Laylay, başımda tajım.
«Ağlaşma» mərasiminin bu yerində Sənubərin kal səsi eşidildi:
– Aaz, niyə qoymursunuz mən də bir ağız deyim. Aaz, ürəyim partdadı, aaz yol verin. – Bir addım qabağa atıldı, əlindəki yaylığı yellədərək, sözün başına keçdiyi üçün məmnunluq hissi ilə başladı çıxışa:
Qönçə güllərin soldu,
Bajın saçını yoldu.
Əziz qonşum, can qonşum,
Ölüm səni tez aldı.
Hamı birlikdə:
Laylay, cavanca bajım,
Laylay, başımda tajım.
Bayatıyla ürəyi sakitləşməyən Sənubər: – Caan, ay Simnaz bajı, caan, dərdimiz birdi, aaz gözü çıxmış fələk dərdi sinəmizə bir vurdu. Aaz səni bajısız, məni ərsiz qoydu. Aaz Çimnazdan soruş gör, mənim öyümün dirəyini, balalarımın ürəkli ürəyini görürmü heç… – deyib, süni hönkürtülərə başladı. Bir dəqiqə də olsun qeybətdən, pıçıltıdan uzaq düşməyən Məsmə Sənubər rəfiqəsinin «söz başında» olduğunu görüb, Nisənin qulağına pıçıldadı:
– Görür, ay Sənubər, görür, olar elə diri vaxtlarında da tez-tez görüşərdilər.
Elə bu yerdə gülməkdən özünü saxlaya bilməyən Nisəni ifanın xor yeri xilas elədi.
Hamı birlikdə:
Laylay, cavanca bajım,
Laylay, başımda tajım.
«Ağlaşma» mərasiminin sona çatmasını uzaqdan izləyən mollanın səbri tükəndi. O, yavaş-yavaş qadınlara yaxınlaşdı.
– Bismillahi-rəhmani-rəhim, mənim bacilərim, analarım… – Bir anlıq dayandı, biclik yağan gözlərini Nisəyə zillədi, yox, ona ana-bacı demək olmazdı axı… sonra nə fikirləşdisə yenə sözünə davam elədi – xanimlər, dünya, ölüm-itim dünyasıdı…
Bayaqdan bəri sakitləşmək üçün əlverişli vaxt gözləyən qadınlar elə bil mollanın himinə bənd idi. Hamı «farağat» dayanıb mollanı dinləməyə başladı. Bir əli keçi saqqalını xatırladan saqqalında, bir əli də «Quran» kitabında olan molla dil-boğaza qoymurdu. O, oxuduqca qadınlar da ona qoşulur, birağızdan salavat çevirirdilər. Hər «salavat» fasiləsində molla gözlərini Nisəyə zilləyirdi. Nəhayət, o, əlini saqqalına çəkib, duanı başa vurdu və:
– Allah, cəmi ölənlərə rəhmət eləsin. O cümlədən də bu gün bu məzarda uyuyan… – bu dəfə başını qaldırıb Nisəyə yox, qeyri-ixtiyari qəbirdaşına baxdı və şəkilin altındakı adı oxudu -… Kərbəlayı Mahmudun yeri behişt olsun…- Öz sözündən özü diksinmiş kimi susdu. Qadınlar da eyni vaxtda qəbir daşına baxdılar və yerlərindəcə donub qaldılar. Başdaşından onlara boylanan sivri bığlı, motal papaqlı, ağsaqqal kişi, sanki, uzun illər qadın həsrətində imiş kimi, məzarının üstündə göz yaşı tökən, müxtəlif yaşda, müxtəlif biçimli bu beş qadının peyda olmasına sevinir, bığlarının altından oğrun-oğrun gülümsünürdü…
Dekabr-2008-Gəncə
Mənbə: http://www.kultur.az
Siyasət və ədəbiyyat! Yer üzündə insana qarşı zorakılığın və təcavüzün, silah və gücün meydan suladığı bir vaxtda elmin, ağlın üstünlüyü sanki ikinci, üçüncü dərəcəli nəsnə kimi önəmini itirməyə meyillənir. Belə situasiyaların bəşər tarixində sərgiləndiyi məqamlar az olmayıb. Nə bilmək olar? Bəlkə dünyada ilk şeir parçası, sonradan ədəbiyyat sayılacaq ilk yazı nümunəsi insanın insan, təbiət və dünya üzərində ağalığına müxalif ovqatdan ərsəyə gəlib. Dünya tarixi hökmdar və sənətkar münasibətlərinin sonsuz sayda nümunəsini tanıyır. Zamanın insana xidməti o andan başlayır ki, onun sükanını idarə edən şəxs zamanla yol getməyi bacarır. XX əsr daxilində iki dəfə milli insanla bahəm milli ədəbiyyatın da bəxti onda gətirdi ki, həmin dönəmin idarəetmə funksiyasını Əlahəzrət Zaman Heydər Əliyevə həvalə etdi.
Xalq şairi Nəriman Həsənzadəni redaksiyamıza dəvət edib Heydər Əliyev Zamanındakı bir məqamdan – onun ədəbiyyatdakı obrazından danışmağa qərar verdik.
Elnarə AKİMOVA
Elnarə Akimova: – Nəriman müəllim, bu ilin may ayında Heydər Əliyev mükafatına layiq görüldünüz. İstərdim, elə bu məqamdan başlayaq söhbətə.
Nəriman Həsənzadə: – Hə. Elə gözlənilməz oldu ki, mənə bunu eşitmək. Deməli, Roma Papası Fransisk Bakıya gəlmişdi. Mən də həmin görüşə dəvət olunanlar sırasında idim. Birdən bizi saxladılar ki, Prezident keçir. Xanımı Mehriban Əliyeva da onunla idi. Cənab Prezident və Mehriban xanım keçəndə mənimlə görüşdülər. Bu diqqət onların böyüklüyündən irəli gəlirdi. Mən əlbəttə ki, hələ hər şeydən xəbərsiz idim. Bir neçə aydan sonra mənə zəng gəldi ki, bir yerə getmirsən? Dedim yox. Dedilər Bakıda ol. Sonra dedilər ki, sən Heydər Əliyev adına mükafata layiq görülmüsən. O qədər böyük sevinc yaşadım ki, sözlə ifadə edə bilmirəm. O anda yalnız bunu düşündüm: – kaş Sara xanım (həyat yoldaşı – E.A.) sağ olaydı. Bu sevinci onunla bölüşəydim. Adam belə böyük sevincləri bölüşməyə doğmasını axtarır həmişə.
Elnarə Akimova: – Nəriman müəllim, Heydər Əliyev böyük siyasətçi, dövlət adamı olub. Amma onun eyni zamanda ədəbiyyatlaşan obrazı da var. Heydər Əliyevin ədəbiyyatdakı bu obrazı sizin üçün nə ifadə edir?
Nəriman Həsənzadə: – İlk növbədə ədəbiyyata sevgini, qayğını ifadə edir. Onun ədəbiyyatdakı xidmətini saymaqla qurtaran deyil. Yazıçılar, şairlər onun həmişə diqqət mərkəzində, himayəsində idilər. Yubileylər, mükafatlar, yazıçını şərdən, böhtandan qoruma halları, istedadlı hər kəsin dəyərini vermək kimi cəhətlər Heydər Əliyevin xarakterində başlıca yer tuturdu. Yazıçı hiss edirdi ki, onun yiyəsi var. Çünki Heydər Əliyev xalqın yiyəsi idi. Və bu xalqın heç bir istedadlı sənətkarı onun diqqətindən kənar qalmırdı.
Elnarə Akimova: – Həm də ədəbiyyatın özünə böyük sevgi vardı onda. Bu sevgini Heydər Əliyevin özü də daim, dönə-dönə qeyd etmişdir, “ədəbiyyatı o qədər sevirəm ki, ədəbiyyatla, şeirlə, bizim mədəniyyətlə görüşmək mənim üçün həmişə çox xoşdur”, – demişdi çıxışlarının birində.
Nəriman Həsənzadə: – Təkcə sevmək deyildi, nəfəs alırdı. Bizi yanına salıb aparırdı görüşlərə. Bürolara gedirdik biz. Bizi nə qədər görüşlərə dəvət edirdi. Həm də çox oxuyurdu. Heydər Əliyevin yüksək natiqlik qabiliyyəti, şeiri, dram əsərini duymaq bacarığı onun geniş mütaliəsinin bəhrəsi idi. Özü oxuyurdu kitabların hamısını. Bir dəfə büroda oturmuşduq. Dedi mənə elə gəlir bizdə Puşkin mövzusunda Mirzə Fətəli Axundovun “Puşkinin ölümünə Şərq poeması” əsərindən başqa əsər yoxdu. Mən dedim ki, var, yoldaş Əliyev. Mən Puşkinlə bağlı poema yazmışam o dövrlə bağlı. Gecə saat 1-də Yazıçılar İttifaqının birinci katibi İmran Qasımov zəng elədi mənə ki, Heydər Əliyev poemanı istəyib. “Zümrüd quşu” idi poemanın adı. O, tamaşalarda iştirak edirdi, sonda böyük həvəslə yaradıcı heyətlə görüşürdü. Bir şairin, yazıçının ehtiyacı, sıxıntısı olsa, ona maddi, mənəvi dayaq olurdu. Özü də tək ədəbiyyat yox ki. Bütün sahələrdə diqqətli idi. Yadıma gəlir, Bərdəyə zona müşavirəsinə getmişdik. Pambıqçı, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı Tərlan xanım Musayeva ilə görüşdük. Mən o görüşdən sonra gəlib bir şeir yazıb qəzetdə çap etdirdim. Gecə saatlarında bir də gördüm Emin Sabitoğlu zəng eləyir. Dedi o şeiri göndər mənə, o, tapşırıb ki, həmin şeirə mahnı bəstələyim. Bir neçə gündən sonra Emin o şeirə elə gözəl musiqi bəstələdi ki. “Tərlan bacı” adlı o mahnı dillərə düşdü. Heydər Əliyev bu cür bütün sahələrə diqqətli idi. Ümumiyyətlə, Heydər Əliyev düz işin yanında idi, düz adamla dost idi. İşini ki, yaxşı tutursan, o adama böyük hörmət göstərirdi. Yazıçılarla, alimlərlə görüşlərində tariximizin elə məqamlarına toxunur, elə yazılmamış, lakin millət üçün çox vacib olan qatlarını qaldırırdı ki, onun genişmiqyaslı mütaliəsinə heyran olmamaq mümkün deyildi.
Elnarə Akimova: – Heydər Əliyevin həm sağlığında, həm də vəfatından sonra yazıçılar onun haqqında məqalələr, kitablar yazmağa başladılar. Anar, Elçin, Zəlimxan Yaqub, Mövlud Süleymanlı, Elmira Axundova, Hüseynbala Mirələmov, Səyyad Aran… “İdeal” müəllifi İsa Hüseynovun mətbu etirafi var ki, “İdeal”ı yazanda Heydər Əliyevi düşündüyünü söyləyir. Bu məqam Bəxtiyar Vahabzadənin, Məmməd Arazın etiraflarında, Xəlil Rzanın şair mövqeyində var. Yaşar Qarayev son yazılarından birində yazırdı ki, Dədə Qorqudun, Nizaminin, Füzulinin, Ələkbər Sabirin, Mirzə Cəlilin, Əli bəy Hüseynzadənin, Hüseyn Cavidin… gördüyü işlərin vəhdətini, əməli gerçəkliyini Heydər Əliyev dühasında tapırdı…. Siz də bir kitab yazıb onunla bağlı xatirələrinizi bölüşmüsüz: “Mənim ədəbi taleyim. Zamanla, tarixlə görüş”. Yəni, bütöv bir epoxa yazarlar nəsli öz yaradıcılığında Heydər Əliyev dühasının rolunu dönə-dönə vurğulamış, səmimi etiraf anlarından tutmuş altfəlsəfə məqamlarının işləndiyi yerlərə qədər bu onun rolunu önəmsəməyə çalışmışlar.
Nəriman Həsənzadə: – Çünki Heydər Əliyev elə tanınmış yazıçı, şair olmadı ki, onların üzərindən sükutla adlasın. Xatırlayıram ki, ikinci dəfə hakimiyyətə gələn kimi 1994-cü ildən başlayaraq M.Füzulinin, Mirzə Cəlilin yubileylərinin keçirilməsi haqda fərman verdi. 1999-cu ildə “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanının 1300 illiyinin elmi ictimaiyyət tərəfindən beynəlxalq səviyyədə keçirilməsini təşkil etdi. Özü də sərəncam verəndə bu yubileylər il boyu davam edirdi. Klassik abidələrin, sənətkarlarımızın irsinə xüsusi həssaslıqla yanaşırdı. Niyə edirdi bunu? İstəyirdi dünyaya çatdırsın ki, xalqımızın çoxəsrlik, zəngin, tarixi mədəniyyəti var. Onun çox yayılan fikri var: “Mən fəxr edirəm ki, azərbaycanlıyam”. Bunu bizlərə demirdi ki, qızım. Onu başqalarına eşitdirirdi. Hansı rəhbər, birinci katib bu sözü deyib? Dövlət dili haqqında fərmanlar imzalamışdı müxtəlif vaxtlarda. Bunun da səbəbi vardı. Rəhbər kimi dərk edirdi ki, xalqın milli varlığını müəyyən edən başlıca amil onun dilidir. Bir də Təbriz nisgili var idi Heydər Əliyevin. Hüseyn Cavidin nəşini uzaq Sibirdən vətənə gətirmişdi. Cavidi niyə Naxçıvanda basdırmaq istədi, burda yox? Söhbət gedirdi bu barədə həmin ərəfələr. Mən yanında durmuşdum, kimlərləsə söhbət edəndə dedi elə Naxçıvan yaxşıdı ki, Təbrizdən gələndə onu ziyarət eləyib gələcəklər. Bura qədər dərin düşünürdü Heydər Əliyev. Bir dəfə mən onun yanında olanda dedi ki, mən bir qərar vermək üçün on dörd yerdən məlumat alıram, ondan sonra qərar verirəm. Onun keçirdiyi yubileylər bir il çəkirdi.
Elnarə Akimova: – Şəhriyarı çox sevməsi də Təbriz nisgili ilə əlaqəli ola bilərdimi?
Nəriman Həsənzadə: – Şəhriyar və Səməd Vurğun. Onların şeirini dinləyəndə kövrəlirdi. Adam indi düşünəndə məəttəl qalır. O cür dəmir iradəli insan poeziya, şeirlə qarşılaşanda sanki başqa aləmə düşürdü. Mənim taleyim elə gətirib ki, ata nisgili yaşamışam uşaq yaşımdan, amma qarşıma yaxşı insanlar çıxıb. Nazim Hikmət, Mir Cəlal və Heydər Əliyev. Bu üç şəxsiyyətin mənim ömür yolumda xüsusi rolu olub. Heydər Əliyev isə mənim taleyimdən keçən parlaq şəxsiyyətdir. Heydər Əliyevə bir dəfə bir söz demişdim. Çox xoşuna gəlmişdi. Demişdim ki, cənab Heydər Əliyev, sizin yanınızda adam özünə oxşayır. O qədər səmimi danışırdı ki, adamla. Mənim yadımdadı, bir dəfə rəhmətlik Heydər Əliyev plenuma gəlirdi. Gəldi oturdu. Xalq yazıçısı Anara təklif elədik ki, Heydər Əliyev rəyasət heyətinə dəvət olunsun. Heydər Əliyev etiraz etdi. Çox səmimi, sadə insan idi. Daim xalqın içində olurdu, əsl xalq adamı idi. Onun haqqında saatlarla danışmaq olar. Bir detalı deyim burda. Akademik Milli Dram Teatrında “Bütün Şərq bilsin” pyesimin tamaşasıydı. Teatrın baş rejissoru və tamaşanın rejissoru Mərahim Fərzəlibəyovla yanaşı oturmuşduq. Azərbaycan KP MK-nın Büro üzvləri ulu öndər başda olmaqla tamaşaya baxmağa gəlmişdilər. Nərimanov rolunda çıxış edən xalq artisti Məlik Dadaşov monoloq dediyi yerdə, birdən “yaşasın, böyük rus xalqı”, “böyük rus xalqına eşq olsun” kimi pyesdə olmayan sözlər işlətdi. Mərahimlə mən bir-birimizin üzümüzə baxdıq və heç bir söz demədik. Tamaşadan sonra Məlik müəllimdən soruşdum ki, niyə belə dedin? Axı əsərdə elə sözlər yox idi. Cavab verdi ki, səhnənin ortasında Azərbaycan, azadlıq, neft, millət haqqında misraları deyəndə, Büro üzvlərindən ikisi üzümə elə sərt baxdı ki, özümü itirdim, dediyim misralar ağzımda yarımçıq qaldı. Tez özümdən əlavələr etdim. Belə bir mühitdə Heydər Əliyev həm özü cəsarət göstərirdi, həm də bizi cəsarətə səsləyirdi. Sonralar “Nəriman Nərimanov” poeması əsasında yazdığım “Bütün Şərq bilsin” əsərim SSRİ üzrə keçirilən pyes müsabiqəsinə təqdim olunmuşdu. 600 pyesdən Moskvada tamaşaya qoyulmaq üçün on bir pyes seçilmişdi. “Bütün Şərq bilsin” on bir pyesin biriydi. Bakıda Milli Akademik Dram Teatrı tamaşanı Respublika Dövlət mükafatına təqdim etdi, məlum oldu ki, bir səs çatmır. “Atabəylər” mənzum pyesimdə də belə oldu. Akademik teatr mükafata təqdim etdi. Yenə dedilər ki, bir səs çatmır. Heydər Əliyev bir dəfə yenə Akademik teatra gəlmişdi, “Hamlet” tamaşasına baxmağa. Fasilə zamanı çay süfrəsi arxasında səmimi söhbət əsnasında demişdi ki, “Atabəylər” əsəri hər gün göstərilməlidir. Çünki bu, milli tariximizdir”. Naxçıvan MR Ali Məclisinin sədri cənab Vasif Talıbova təşəkkürümü bildirirəm ki, “Atabəylər” əsərini Naxçıvan Teatrı indiyə qədər yaşadır. Naxçıvan Muxtar Respublikasının səksən illiyində “Atabəylər” tamaşası göstərildi, cənab Prezident İlham Əliyev və Birinci vitse-prezident Mehriban xanım Əliyeva tamaşaya baxdılar. Bu da mənim taleyim idi…
Elnarə Akimova: – Nəriman müəllim, uzun illər “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetində baş redaktor işləmisiz. Bildiyimiz qədərincə, bu vəzifəyə Heydər Əliyevin tövsiyəsi ilə təyin olunmusuz.
Nəriman Həsənzadə: – Elədir, qızım, “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetinin baş redaktoru vəzifəsinə məni Heydər Əliyev təyin etmişdi. Deməli, məsələ necə oldu? Gecə saat bir radələrində Yazıçılar İttifaqının birinci katibi İmran Qasımov evə zəng vurdu ki, Birinci, yəni Heydər Əliyev sənin rəyini bilmək istəyir.- Sənə böyük etimaddır, – dedi. Mən bunları başa düşürdüm. Xəbər qəfildən olduğu üçün tərəddüd etdim. O vaxt Yazıçılar İttifaqında həm partiya təşkilatının katibi, həm “Azərbaycan” jurnalında poeziya şöbəsinin müdiri işləyirdim. Ədəbiyyat fondunun direktoru vəzifəsini də katiblik mənə tapşırmışdı. Səhərisi Heydər Əliyevin qəbulunda oldum. Söhbətimiz o qədər səmimi keçdi ki. Özüm də məəttəl qalmışdım. Heydər Əliyev təklif etdi ki, bəlkə Yazıçılar İttifaqının partiya katibliyində də qalıb işləyəsən? Ürəyimdə düşünürdüm ki, iki vəzifədə işləmək ağır olar mənə. Yazıçılar İttifaqının mürəkkəb bir yaradıcılıq təşkilatı olduğunu özü bilirdi. Partiya üzvlük haqlarını vaxtında verməyi unudurdular. İşlədiyim altı il müddətində fəaliyyətimi müsbət qiymətləndirmişdi. Amma elə bil ürəyimi eşitdi. “Yaxşı, onda get qəzetdə işlə”, – dedi.
Elnarə Akimova: – Bir dəfə sizin belə bir fikrinizi oxumuşdum ki, mən “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetini Heydər Əliyevlə bir yerdə hazırlayırdım.
Nəriman Həsənzadə: – Bəli, Heydər Əliyev mənə ilk gündən qəzet barədə, qəzetçilik işi barədə qiymətli tapşırıqlarını, tövsiyələrini verdi. Bu tövsiyələr uzun müddətli iş planım, yaradıcılıq proqramım oldu. O söhbətləri bu gün də minnətdarlıqla xatırlayıram. Heydər Əliyev “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetinin baş redaktorundan tutmuş, redaksiya heyətinə, əməkdaşlarına qədər hamısını tanıyan və hörmət edən Azərbaycan Respublikasının birinci şəxsiyyətiydi. O, ədəbiyyatımızı, yazıçılarımızı, mətbuatımızı, eləcə də mətbuat işçilərini qiymətləndirir, onların əməyinə, şəxsiyyətinə hörmət edirdi. Heydər Əliyev “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetinin həm ideya müəllifiydi, həm də birinci abunəçisi və oxucusuydu. Heydər Əliyev istedadları seçib irəli çəkir, yaxşıları qoruyur, qiymətləndirir, ədaləti müdafiə edirdi. Biz bilirdik ki, o, qəzetimizin hər nömrəsini oxuyur, lazım gələndə orda yazılanlara öz səviyyəsində reaksiya verirdi. Bir maraqlı əhvalatı danışım sizə. Deməli, qəzetdə “Ayran əhvalatı” adlı məqalə çap etmişdik. Məqalədə sərin ayran içmək üçün gəlib növbəyə duran fəhlənin növbəsinin əlindən alınması, döyülməsi və nəhayət, 4 il iş alması ilə nəticələnən ağır taleyi təsvir edilirdi. Döyülən də həmin adam idi, üstəlik tutulan da. Məqaləni redaksiyanın əməkdaşı Sabir Məmmədov yazmışdı. Qısaca deyim ki, Heydər Əliyev o məqaləni oxuyandan sonra Respublika Ali Məhkəməsinin sədri, mərhum Abdulla İbrahimova zəng vurub tapşırıq vermişdi ki, bu məsələni araşdırsın. O da mənə, redaksiyaya zəng vurdu. Biz görüşdük. Fəhlə buraxıldı. Mərhum Abdulla İbrahimov deyirdi ki, Ali Məhkəmənin qərarı Ali Sovetin qərarı ilə eyni qüvvədədir. Sizin qəzetin çıxışından sonra biz kollegiyanın qərarını ləğv etdik. Bir həftə sonra mənim yanıma, xəstəxanaya öz həyat yoldaşı ilə ucaboy bir cavan gəldi. Dedi mən “Ayran əhvalatı”ndakı həmin oğlanam. Bütün bunlar ulu öndərin millətə qayğısıydı. “Qoy ədalət zəfər çalsın” Heydər Əliyevin ən sevdiyi və tez-tez səsləndirdiyi fikir idi.
Heydər Əliyevin məhəbbəti də nümunəydi. Mən İskəndər Makedoniyalıdan üzübəri üç böyük hökmdar, dövlət başçısı tanıyıram ki, onlar öz sevdiyi xanımının xatirəsini əbədiləşdirmiş, onların abidəsi zaman-zaman insanların ziyarətinə çevrilmişdir. Maraqlıdır ki, onların üçü də türkdü. Sevdikləri xanımları da türk qızıdı. Abidələri tikən memarlar, heykəltəraşlar da türk olublar. XII əsrdə Atabəylər dövlətinin başçısı Atabəy Şəmsəddin Eldəniz böyük memar Əcəminin zəkasıyla Naxçıvan şəhərində əzəmətli “Möminə xatun” türbəsi ucaldıb. XVII əsrdə Moğol hökmdarı Cahan şah türk memarı ustad Məhəmməd İsa əfəndiyə sifariş verərək, Mümtaz Mahal Banu Bəyimin xatirəsini əbədiləşdirmək üçün, Hindistanın Aqra şəhərində “Tac Mahal” türbəsini tikdirib. Bir də XX əsrdə müstəqil Azərbaycan dövlətinin banisi Heydər Əliyevin istəyilə Zərifə xanım Əliyevanın xatirəsinə ən gözəl, ən baxımlı heykəli böyük heykəltəraş Ömər Eldarov yaradıb.
Elnarə Akimova: – Ən yaddaqalan görüşünüz hansı olub, Nəriman müəllim?
Nəriman Həsənzadə: – Onunla hər görüş indiki kimi yadımdadır. Amma bəzi xatirələrim daha unudulmazdır.
Hələ 1985-ci ilin avqust ayında Heydər Əliyevlə Moskvada, “Novo-deviçye” qəbiristanlığında Zərifə xanımın məzarı üstə görüşəndə ona Zərifə xanıma həsr etdiyim şeiri oxumuşdum. O da əlyazmamı alıb qoltuq cibinə qoymuşdu.
Bizim burada görüşümüz isə tamam təsadüfən olmuşdu. Mən axşam üstü saat 6 radələrində bir dəstə qızılgüllə məzarı ziyarətə gəlmişdim. Bir saat sonra Ulu öndər də oraya gəldi. Biz gözlənilmədən, beləcə görüşdük.
O vaxt qəbirüstü söhbət zamanı mən şeiri ona oxuyandan sonra haqlı bir iradı olmuşdu:
– Zərifə xanımın dəfninə niyə gəlməmişdin? – demişdi.
Həyatımda bəlkə də ilk dəfəydi ki, səmimiyyətlə deyilən sözün ağırlığını, siqlətini hiss edirdim. Mənsiz də Moskvada keçirilən o mərasimə bütün ölkə tökülüb gəlmişdi. Necə olub ki, milyon insanın içində onun sərrast gözləri məni də axtarıb.
O suala cavab vermək mümkün deyildi. Bəlkə heç özü də cavab gözləmirdi.
Əlbəttə, mən Zərifə xanımın dəfnində iştirak etmək istəyirdim. Bunun üçün, ovaxtkı Mərkəzi Komitəyə də müraciət etmişdim. Cavab vermişdilər ki, Moskvada dəfn mərasimində iştirak etmək rəsmi protokol üzrə olacaq. Yəni biz səni apara bilmərik.
Bunların heç birini ona demədim. Elə bil ürəyimdən keçənləri eşitdi.
– Özün gələydin! – dedi. Tez də söhbəti dəyişdi.
Moskvaya gəlməyimin səbəbini soruşdu: dedim Sara ağır xəstədi. Moskvada yatır. Xəstəxananın adını da dedim.
Dinmədi. Qolundakı saata baxdı. Hiss etdim ki, getməlidir.
Beləcə ayrıldıq.
Gətirdiyim gül dəstəsini Zərifə xanımın qəbri üstə qoymuşdum. Ətrafına düzülmüş dibçəklərdə təzə ətirli güllər əkilmişdi. Yanındakı qəbirlərin birində böyük türk şairi Nazim Hikmət, o birində böyük rus şairi Sergey Yesenin dəfn edilmişdi. Məzarüstü kiçik barelyefləri qoyulmuşdu.
Səhərisi gün saat 12 radələrində xəstəxanaya, Saranın yanına qayıdanda gördüm ki, məni axtarırlar. Heydər Əliyev dünən xəstəxananın baş həkimi, akademik Trapeznikova zəng vurub xəstənin vəziyyətilə maraqlanıb. Bu kifayət idi.
Sara deyirdi, qalxan kimi özüm gedib Heydər Əliyevə minnətdarlıq edəcəyəm. Ona dualar edirdi.
Sara həkimlərin dediyindən bir il artıq yaşadı.
Ulu öndərlə bir dəfə də İstanbulda təsadüfən görüşmüşdüm. Onda mən Respublika Ali Sovetinə deputat seçilmişdim. O vaxt artıq Heydər Əliyev Naxçıvan-İqdır Dostluq körpüsünü çəkdirmişdi. Ürəkdən təbrik elədim. Gülümsəyib “bəs, körpünün açılışına niyə gəlməmişdin?” – deyə soruşdu. Bir fikri nümunə gətirdim orda. Türkiyə Böyük Millət Məclisinin spikerinin dediyi: “Sabah lazım gəlsə, o Dostluq körpüsündən Azəri qardaşlarına kömək üçün türk tankları keçəcək” – sözlərini dedim ulu öndərə. Səmimiyyətlə gülümsədi. Razılıq elədi. Bir də 1991-ci ildə baş tutan bir görüşümüz əzizdi mənə. Deməli, mən üç nəfərlə – xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadə, şərqşünas alim Rüstəm Əliyev və şair-alim Qasım Qasımzadə ilə Naxçıvana, onunla görüşə getmişdik. Orada söhbət zamanı millət, vətən yolunda sarsıntılar keçirən bu şəxsiyyətin necə möhkəm iradəyə və ruh yüksəkliyinə sahib olduğunu görüb milli qürur hissi keçirməyimi xatırlayıram. Heydər Əliyev mənəvi enerjiyə çevrilib ruhumda yaşayır sanki. Allah ona rəhmət eləsin! Həmişə deyirəm, Azərbaycan Heydər Əliyevin yeni tərcümeyi-halının başlanğıcıdır. Sevinirəm ki, onun böyük yolunu İlham Əliyev davam etdirir.
Mənbə: http://www.edebiyyatqazeti.az
Bu, Qarabağımızın ürəyi
olan Şuşa şəhərində 6 iyun
1929-cu ildə tanınmış xalça ustası Məcid kişinin ailəsində
dünyaya gəlmiş Münəvvər
Rzayevadır.
Mənə görə, hər hansı bir sənətə,
peşəyə maraq insanın ruhunda doğulur, onunla birgə böyüyür, qol-qanad atır və onu sənətin zirvəsinə
yüksəldir. Münəvvər xanımda heykəltəraşlığa maraq rəssamlıqdan
başlayıb, qəlbini, ruhunu saran romantika incə sənətlərə marağını
oyadıb.
Onun tərcümeyi-halı da incəsənət aləminin əsl xiridarı olduğunu
göstərir. O, 1950-ci ildə Əzim Əzimzadə adına rəssamlıq məktəbini,
1956-cı ildə isə V.İ.Surikov adına
Moskva Dövlət Rəssamlıq Akademiyasının heykəltəraşlıq fakültəsini
bitirmişdir (N.V.Tomskinin sinfi).
Münəvvər Rzayeva həyatı boyu
100-ə qədər müxtəlif səpgili sənət
əsəri yaratmışdır. Sənətkarın əsərləri paytaxt Bakıdan başlayaraq,
Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində
yerləşdirilmişdir. Heykəltəraş xanım
1943-cü ildən müxtəlif sərgilərin iştirakçısı olub. 1953-cü ildən Rəssamlar İttifaqının, Mədəniyyət Nazirliyinin Dövlət Komissiyasının üzvü
olub. O, AMEA Nizami adına Ədəbiyyat Muzeyində bərpaçı rəssam
kimi fəaliyyət göstərmişdir. Bunlar
Münəvvər Rzayevanın ömürlüyündə fəaliyyətini yığcam şəkildə əks
etdirən faktlardı. Lakin bir sənətkar,
duyğusal xanım kimi gözəlliklər, təzadlar içrə keçən həyatı da olduqca
maraqlıdır.
Münəvvər xanım bayırda lopa-lopa yağan qarın paklığından, baharın
xoş nəsimindən, al-əlvan çəmən ətrindən zövq alan və bunların yaratdığı ruhsallıqdan təsirlənərək,
şövqlə işləyən bir sənətkar idi.
Onun orijinal dəst-xətti yaratdığı sənət incilərində özünəməxsusluqla
ifadə olunurdu. Bütün sənət dostları
da heykəltəraşın sənətinə xas olan
bir mühüm cəhəti görür və təqdir
edirdilər. Belə ki, o, ən çox görkəmli şəxsiyyətlərin, şair, yazıçı və filosofların, dövlət xadimlərinin abidəobrazını yaradırdı. Bu zaman müəllif
işlədiyi heykəllərdə şəxsin daxili
aləmini, hiss və duyğularını tam dolğunluğu ilə əks etdirməkdən ötrü
gözləri xüsusi bir səylə, məhəbbətlə
və həssaslıqla işləyirdi. Bu heykəllərin sırasında Nazim Hikmət, Hüseyn Cavid, Mikayıl Müşfiq, Sergey
Yesenin, Nəriman Nərimanovun
büstlərini xüsusi qeyd etmək istərdik. Adlarını çəkdiyimiz bu görkəmli
şəxsiyyətlərə, onların yaradıcılığına,
ictimai fəaliyyətlərinə və mənəvi
aləmlərinə xüsusi marağı və sevgisi
Münəvvər xanımı hər zaman böyük
həvəslə işləməyə sövq etmişdir.
Münəvvər Rzayeva 100-ə yaxın
monumental əsərin müəllifidir. Bu
əsərlərin sırasında indicə qeyd etdiyimiz görkəmli sənətkarlardan savayı, Bəhmənyar, Məhsəti Gəncəvi,
M.Ə.Sabir, Mehdixan Vəkilov, Nigar
Rəfibəyli, Sevil Qazıyeva, Ayna Sultanova, Əlibala Şirinov, Şahnabat
Nəsirova… heykəltəraşın sənət
dünyasının inciləri arasındadır.
Münəvvər Rzayevanın son əsəri
isə ulu öndər Heydər Əliyevin
tuncdan olan barelyefidir (uzunluğu
82 sm, eni 59 sm, çəkisi 42 kq). Ulu
öndərin 75 illik yubileyi münasibətilə yaradılmış bu barelyef Qusar rayonunda yerləşən dağın 3763 m
hündürlüyündə olan ən uca dağ zirvəsinə bərkidilmişdir.
Mən Münəvvər Rzayevanı ötən
əsrin 80-ci illərindən tanıyırdım.
Haqqında bir neçə dəfə də işlədiyim
portret yazılarla mətbuatda çıxış etmişdim. Dəfələrlə sənətkarla emalatxanasında olmuşdum, bu zaman
onun iş prosesini izləməyə imkanım
yaranmışdı. Elə o vaxtlardan Münəvvər Rzayevanı yaxından tanımağa, mənəvi aləmini duymağa çalışırdım. O, əsərləri üzərində işlədiyi zamanların ovqatından danışırdı. Deyirdi, Məhsəti Gəncəvinin abidəsi
üzərində nə az-nə çox, düz 20 il işləmişəm, əsl məqama çatmaq üçün
onun nə qədər eskizlərini hazırlamışdım. Eləcə də başqa əsərləri bu
prinsiplə işləyirdim…
Heykəltəraşın gənc həmkarlarına
nümunə olacaq sənət vərdişləri vardı. O, hər hansı bir şairin, yazıçının,
filosofun obrazını yaratmazdan əvvəl onların həyatını, yaşadığı mühitini öyrənir, əsərlərini oxuyur, özünü
o dövrün, zamanın içində görməyə
çalışırdı və bundan sonra həmin obrazları sevərək, duyaraq yaradırdı.
Heykəltəraş bütün işlərində özünü
azad hiss edir, yaradıcılığında özəlliklərin olmasını sevirdi. Amma çox
zaman bu cəhəti həmkarlarına xoş
gəlmir, onu özbaşınalıqda qınayırdılar. Özündən eşitmişdim: Sevil Qazıyevanın abidəsini yaratmışdım,
işim Bədii şurada müzakirə olunurdu. Bu zaman üstümə hücumlar
başladı, nə başladı! Dedilər, bu heykəltəraş ipə-sapa yatan deyil, necə
istəyir, elə də işləyir. O zaman Bədii
şuranın iclasında iştirak edən nazir
Rauf Hacıyev hamını dinlədikdən
sonra danışır: – Siz deyirsiniz ki, bu
qız özbaşınadır, necə istəyir, elə də
edir. Nə olsun? Siz onun işlərindəki
mükəmməlliyə baxın! Unutmayın ki,
Münəvvər Rzayeva abidə qoyan
yeganə qadın sənətkardı, vaxt gələcək siz özünüz onun abidəsini qoyacaqsınız…
Yəqin, bugünkü nəsil Münəvvər
Rzayevanın sənət taleyində böyük
əhəmiyyət kəsb edən bəzi məqamlardan xəbərsizdir. Elə bu mənada
onun Nazim Hikmətlə bağlı həyatından bəzi epizodları yada salmaq istəyirəm. Münəvvər xanım V.İ.Surikov adına Moskva Dövlət Rəssamlıq Akademiyasının heykəltəraşlıq
fakültəsində təhsil alarkən bir xoş
təsadüf nəticəsində onunla rastlaşır. Həyat yoldaşı Münəvvərdən ayrı düşən şairin bu qıza bir övlad məhəbbəti yaranır. Onu qızlığa götürmək istəyir və bu məqsədlə Bakıda
yaşayan ailəsinə – anasına məktubla müraciət edir. Ana razılaşır… Münəvvər xanımın taleyinə sanki günəş doğur, bu qayğı, doğmalıq onu
tələbəliyin ehtiyacından və həmin
vaxtlar düçar olduğu xəstəliyin cəngindən xilas edir…
Nazim Hikmət onun qayğısını
doğma balası təki çəkir, əsl sənətkar kimi yetişməsinə kömək edir.
Münəvvər xanım onun portretini də
böyük məhəbbətlə yaradır. Şair ona
deyirmiş ki, gözlərimi çək, Münəvvər, onlar ruhumun aynasıdır… Münəvvər xanım şairin gözlərini gördüyü, duyduğu kimi çəkməyə nail olmuşdu. Bir dəfə Münəvvər xanımın
evində Nazim Hikmətin portretini
gördüm, arxasında şairin iki misralıq
belə bir qeydi vardı:
Adaşın mənim yüzümdən
qarə bəxt oldu,
Sənə faydam tokunur
inşaallah, qızım…
Bir haşiyə: Heykəltəraş Münəvvər
Rzayevanın məndə olan gündəliyində onun Rəsul Rza ilə bağlı qeydlərini oxumuşam. Münəvvər xanım yazır ki, Mikayıl Müşfiqin heykəlini işləmişdim. Rəsul Rza Cəfər Cəfərovla
emalatxanama gəlib hələ üzə çıxarmadığım heykəli görmüş və ikisi də
onu çox bəyənmişdi. Şair 20 günə
bu işi böyütməyi məndən xahiş etdi,
daha doğrusu, mənə ictimai tapşırıq
verdi. O vaxt R.Rza Yubiley Komitəsinin sədri idi. Müşfiqin heykəlini doğum gününə çatdırmağımı istəyirdi.
İşi deyilən vaxta qədər tamamladım.
Lakin Bədii şura işimi qəsdən gözdən salır, qəbul etmək istəmirdi. Bir
gün Rəsul müəllim mənə zəng etdi,
xəbər aldı ki, niyə səsin çıxmır? Mən
vəziyyəti olduğu kimi dedim. Rəsul
müəllim əsəbiləşdi, mənə tapşırdı ki,
Şuranın növbəti yığıncağında mənə
xəbər elə. O, Bədii şuranın yığıncağına gəlib çatdı. Şuranın üzvləri bir-bir
çıxış edib, deyirdilər ki, burada obrazlılıq yoxdur. Rəsul Rza onları təmkinlə dinləyib, çıxış üçün söz aldı.
üzünü çıxış edənlərə tutub hamısına
müraciətlə dedi ki, Müşfiqdən bir şeir söyləsinlər. Heç birindən səs çıxmadı. Rəsul müəllim belə olanda dedi: “Amma biz Müşfiqlə yaxın olmuşuq, günlərlə bir-birimizə şeirlərimizi
oxumuşuq, baş-ayaq yatmışıq, deməli, mən sizdən yaxşı bilərəm ki,
burada obrazlılıq var, ya yox. Münəvvər Rzayevanın heykəli Müşfiqin
xatirəsinə dəyərli bir töhfədir”. Rəsul
Rza heykəlin yerini seçdiyim məkana narazılıq edənlərə də sərt cavab
verdi. Bu işdə axıra qədər məni müdafiə etdi…
Münəvvər Rzayevanın taleyində
qəribə təsadüflər qədərincədir.
Bunlardan sonuncusu isə olumölüm tarixi ilə bağlıdır. Heykəltəraşlıq sənətimizin münəvvər siması –
Münəvvər Rzayeva doğum günündə – 6 iyun 2004-cü ildə dünyasını
dəyişib. Bu gün mənim də ürəyimi
ağrıdan bir məsələ ondan ibarətdir
ki, həyatda nə qədər çətinliklər görən, keçilməz sədlərlə qarşılaşan
(mətanətli xanım onları özünün ağlı,
istedadı və müdrikliyilə dəf edirdi)
Münəvvər Rzayeva ömrünün son
çağlarında görmə qabiliyyətini, gözünün nurunu itirmişdi. Baxışlarından heç nə yayınmayan, gördüyü
gözəlliklərdən doyunca zövq alan,
ruhlanan, həyatın vəsvəgəlməz füsunkarlığından ilhamlanan heykəltaraş xanım bu mənzərələri bir daha
görmək səadətindən məhrum oldu… Tezcə də bu məyusluğumu
üfüqdən yenicə baş qaldırmış günəşin zərrin şəfəqləri yuyub-aparır:
Münəvvər Rzayeva bu gün yaratdığı sənət incilərinin gözü ilə Azərbaycana, gözünü açdığı Şuşaya baxır,
nigaran ruhu bu gözəlliklərdən rahatlıq tapır…
Øÿôÿã ÍÀÑÈÐ,
éàçû÷û, ïóáëèñèñò www.bilikli.net
Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiyetemsilsi
Bazen gözlem yaparak gezinmek, toplumsal yaşam alanımızda neler olup bittiğini anlamak bakımından oldukça iyidir, ben zaman zaman bunu yapıyorum, iyi de oluyor! Dikkate alınmasa da özellikle yönetici konumunda olanların ve onların yardımcılarının da bu gözlemleri yapmalarını âcizane tavsiye ederim.
Sosyal alandaki rahatsızlıklar bedensel rahatsızlıklar gibidirler. Doktorlar, önce hastalarını sözlü olarak dinlerleler, sorular sorup cevaplar alırlar, sonra da hasta olan bölgeyi dinlerleler, olmadı tahliller yaptırırlar, röntgen, MR çektirirler, buralardan gelen raporlara bakarlar, bir de kendileri incelerler, sonra da kendi kararlarını verirler. Peki, yöneticiliğin de böyle benzer yöntemleri var mıdır? Her iş ve işlemin belirli yöntemi var olmasına vardır da uyan var mıdır? Yoksa ” Ben her şeyi bilirim, hiçbir destek görüş ve bilgiye, değerlendirmeye ihtiyacım yoktur.” mu denilmektedir? Orasına haydi ben karışmayayım, herkes konuyu biliyor aslında, ya da biliyor görünüyorlar!
Arife günü, çarşı pazarın kalabalık olacağını bildiğim halde zorunluluktan çarşıya indim, özellikle cafe denilen yerlerle çayhane denilen yerlerin bulunduğu alanlardan geçerken gördüklerim karşısında oldukça üzüldüm. Kimsenin oruç tutmadığı beni ilgilendirmez elbette, ancak ülkem adına, milletim adına kaybettiğimiz değerler açısından üzüldüm, “Demek ki bu insanlara öğretilerde bulunulmamış, değerlerimiz anlatılmamış!” diye mevcut durumdan dolayı hayıflandım. Görüntüye bakılırsa, neredeki nüfusunun tamamına yakını Müslüman olan ülkemize sanki Ramazan gelmemiş gibiydi! Sadece dışarısı değil, geçmiş yıllarda dolan camilerin nerede ki yarısı boştu; yani toplumun; bir camilerden, bir de değerlerin yok sayıldığı dışarıdaki durumlardan olmak üzere iki şekilde kayıp yaşadığını bu yıl daha fazlasıyla anladım! Başka sebep aramaya gerek yok, bunlar bizim sorumluklarımızı unuttuğumuzdan dolayı oluşmuştur!
Görünen olumsuzluklar sadece bunlar değildi elbette ki, nasıl bir algı ise Ramazan, fıtra, zekât konularını kendi hayatından çıkaranlar, bu değerler üzerinden kazanç elde etmede veya faaliyet göstermede bir beis görmüyorlardı mesela, elinde sigarası, su şişesi ile işportacılar bile bayram sevincinden, çocuklara bayram sevinci yaşatmaktan söz edebiliyorlardı.
Önceki yıllarda arife gününde, mezarlıkta hummalı bir hareketlilik olurdu, yakınlarının mezarının üzerini, etrafını temizleyenlerin, çiçekler dikenlerin, mevcut bitkileri sulayanların, Yasin okuyanların, ellerindeki dua kitabından, Kur’an-ı Kerim’den sureler okuyanların sayısı oldukça fazla olurdu. Bu yıl mezarlıkta bakım yapan, çok az sayıda kişi yanında, özellikle yaşlarının genç olmasından dolayı anne veya babasını genç yaşta kaybetmiş olduklarını tahmin ettiğim çok az sayıda gençleri gördüm. Hele yeni mezarlık alanında kimselerin olmayışı ayrı bir vahim durumdu, mezarlığa yeni düzen getirilmesinin de etkili olduğunu tahmin ettiğim bir yalnızlık ve sessizlik vardı. Bu yeni sistem mezarlıkta insanlar, yakının yanı başına bile varamıyorlar. Bir tarafta kırgın insanlar, bir tarafta değerlerinden kopan insanlar ve düzensiz uygulamalar, buralardaki uzaklaşmayı destekleyen yanlış uygulamalardır. Plansız definlerden dolayı karmaşık bir görüntüsü olan eski mezarlığın, yeni mezarlık alanından daha saygın bir görüntüye sahip olduğunu belirtmek durumundayım. Unutulmasın ki bunlar bizim değerlerimizdir.
Çok değil, daha yakın bir zamana kadar teravih namazının bölündüğü görülmemiştir. Birkaç yıldan beri cemaatle teravih namazı kılınırken, sekiz rekât kılındıktan sonra cemaati terk edenlerin sayısında bir hayli artış görülmeye başlanmıştır. Ben işin bu tarafı ile ilgilenmiyorum zaten ama bu tür hareketler daha önceden, uzun bir zamandan beri planlanan bir proje gibi gelmektedir bana. Bu işler ve uygulamalar, toplumun ibadetlere karşı duyarlılığını törpülemek ve yaşanılır olmaktan çıkmasını zamana yayarak değersizleştirmek amaçlı bir proje gibi görünmektedir. Teravih namazı yirmi rekât olarak kılınan camiye gelen, bilerek geliyorsa aykırı hareket etmemelidir.
Müslüman toplumlar üzerinde bir proje uygulaması ya da Müslüman toplumların ortaya çıkan görüntülerle değerlerinden uzaklaşmaya oldukça gönüllü gibi görüntüler vermesi bizi oldukça kaygılandırmalı ve düşündürmelidir.
Daha birçok kaygılarım olmakla beraber ben kaygılarımdan bir kısmını söyledim, bunlar üzerinde düşünmesi, kafa yorması ve çalışması gerekenler bakalım önümüzdeki zaman diliminde neler yapacaklardır?
Toplumunu okuyamayanlar, değerlerini ve değerleri ile birlikte toplumunu da kaybederler!
NOT: Bu yazı 10.06.2019 tarihinde YORUM GAZETESİ’indeyayınlanmıştır.
Əgər ayrılmağa meylin vardısa…
Əgər ayrılmağa meylin vardısa –
sıxılma, çəkinmə… gəl salım yola!
Get, səni ömrümdən qəlbin alırsa,
qaldın nə oldu ki, getsən nə ola?
Daha ürəyimi çarmıxa çəkmə,
daha qaş qaralır, yığış, gecikmə,
ölən pöhrələri tanıtma mənə,
soldun nə oldu ki, bitsən nə ola?
Təkcə mən deyiləm tapıb-itirən,
qismət gətirdiyin-yanlış gətirən,
onsuz da var-dövlət, sərvət sevmirəm;
tapdım nə oldu ki, itsən nə ola?
Xatirə qalmağın bəsimdir, yetər,
yanımda solmağın hicrandan betər
dönmərəm, lap izlə üfüqə qədər!
qısqandın nə oldu, güdsən nə ola?
Ərimiş şam kimi yanmaram yenə,
bənzəsin sevgimiz uğursuz günə,
bir yol etməyinlə nə oldu mənə,
yenidən bəxtəvər etsən nə ola…
26.04.2019
Öz evində
Biri-çəkən, biri-geri qaytaran,
nə cürədir hansı, necə biləsən?
Yollar çoxdur ora-bura aparan,
qayıdanda – öz evinə gələsən.
Fərq eləməz – uzun ola, ya qısa,
qırılmaya – dağlara da dolansa,
kövrələrək, “Can” – deyən də olmasa,
dərdlərini öz evində böləsən.
Dağılmaya nə pəncərən, nə qapın,
evin bilə – nə itirdin, nə tapdın?
öz qaşığın, öz qazanın, öz qabın…
öz evində ağlayasan, güləsən.
Səsləsə də yad ellərin gülşəni,
atıb – getmə doğma çölü, çəməni,
öz mülkündə sındıraraq düşməni,
öz evində əllərini siləsən.
Çox görmüşəm “qovanlarla – qaçanı”,
küyə gedib qanadlanıb uçanı,
vaxt varikən dolaşasan cahanı,
köç edəndə – öz evində öləsən…
26.05.2019
Oluram
Hər dəftərdə adım bu cür yazılır;
ya birinci, ya sonuncu oluram.
Duyğularım havalardan asılı –
ya “dilənçi”, ya “milyonçu” oluram.
Kotan kimi ya gümüşü, ya paslı,
yetim kimi hər an başı qapazlı,
duyğularım havalardan asılı,
ya “milyonçu”, ya “dilənçi” oluram.
Kimdir görən bu dünyanın yiyəsi?
cavablardan min qat artır: “niy”əsi,
haqsızlığa iti qılınc tiyəsi,
xain gözə nizə ucu oluram.
Bir qüvvə var – daşı, dağı qum edən,
əriməyən poladları mum edən,
ya kotana bağlanaraq şum edən,
ya bostançı, ya da suçu oluram.
Ümid sınar, inam qopub qırılar,
aciz insan yaşamaqdan yorular,
təkidimlə məhkəmələr qurular –
son qərarda özüm suçlu oluram!
Yazıq sərçə, nə cılızmış bədənin?
qarğa çalar artıq çıxsa bir dənin,
bəzən, yadlar məclis quran Vətənin
qapısında “qarovulçu” oluram.
Bu bazarda köhnədirsə məzənnə,
gidi dünya, piştaxtında təzə nə?!
hamılıqla el səadət gəzəndə,
qoşularaq mən də yolçu oluram.
28.05.2019
Nə biləydim – dünya belə dayazdı
Mən getməzdim, özü məndən yoruldu.
əməlimdə nə artıqmış, nə azdı?
Baş vurmaqla – qayıtmağım bir oldu,
nə biləydim – dünya belə dayazdı?
Günlərimin gərəksizmiş bir çoxu,
yüz min aca üstün gələr bir toxu!
kaş, olaydı yaşantılar bir yuxu,
həyat-zəmi, ötən anlar – dəryazdı,
nə biləydim – dünya belə dayazdı?
Kimisini “yarıyaşda” sındırar,
teli-başda, gözü – yaşdı sındırar,
əyri gedər, düz olana pəl vurar;
ya vaxtı az, ya – sayqacı nasazdı!
Nə biləydim – dünya belə dayazdı?
Yaşatdıqca – can boğaza dirənər,
yaratdığı – yaşamağa ərinər,
çətinində – məndən ağıl öyrənər,
çarəsini tapan kimi – yol azdı!
Nə biləydim – dünya belə dayazdı?
Canım çıxdı hər nəğməmi yazınca.
şərik çıxdı pay verdiyi qazanca,
iştah – böyük, bu “Heçnəli qazança!”
baş açmadım – qismətimə nə yazdı,
nə biləydim – dünya belə dayazdı…
05.05.2019
Sahildə nə işin, ay qızıl balıq
Arılar əl çəkmir çiçəklərindən,
baxır heyran-heyran yasəmən sənə
O çıxıb gedəndən qəmlisən nədən,
çəmən, nə söylədi o duman sənə?
Sahildə nə işin, a Qızıl balıq?
Dəniz – qaçağına verməz halallıq,
mənə bax: gör nə cür olur azadlıq,
olmaya dar gəldi o ümman sənə?
Üstündə didərgin olanlar artır,
açanlar azalır, solanlar artır,
üzündə günbəgün yarğanlar artır,
Torpaq, nə söylədi bu dövran sənə?
Kotanlar şumladı, səpənlər keçdi,
Zəmidə buğdalı sünbüllər şişdi,
Acları yaşatmaq şərəfli işdi,
Versə bu imkanı dəyirman sənə!
Xəyalən gəzərəm hər yanı ev-ev,
hərdən şən olaram, arabir bikef,
bir yarımda matəm, bir yarımda kef,
Vətən, bənzəyirəm nə yaman sənə…
14.05.2019
Soruşdum: “Nə cürdü nənəmiz Həvva?..”
Dəyişib bazarı, nırxı dünyanın,
satdığı meyvəsi, barı xarabdı.
Geriyə fırlanır çarxı dünyanın –
yarı salamatdı, yarı xarabdı.
Atıram, sularda daş niyə batmır,
dolu-dibdə qalır, boş niyə batmır?
dövranın çaldığı ürəyə yatmır –
kamanı, qavalı, tarı xarabdı.
Əl tutdum namərdlə – əli yandırır,
suları altından lilli yandırır,
çeşmə var – içində dili yandırır,
deyəsən dağların qarı xarabdı!
Buna gücmü yetər, əfv elə, Tanrım,
nə cürə bunları mən barışdırım?
eynini açmaqçün nə qarışdırım?
qəlbi pak eləyən duru xarabdı.
Bu, nə cür mənzildir, bu nə cür yuva?
minnətlə verilər havayı hava,
soruşdum: “Nə cürdür nənəmiz Həvva?”,
Adəm cavab verdi: “Qarı xarabdı!”.
Bir zaman çobanın çaldığı tütək,
yırtıcı qurdu da edərdi mələk,
ellər var – şahları ağıldan gödək,
yerlər var – başdakı çarı xarabdı!
Harda, Vahid Əziz, o böyük xəbər,
nə vaxt xoşbəxt olub Yurdun dirçələr?
yatmış da, oyaq da acdı sərçələr –
yuxuda gördüyü darı xarabdı…
16.05.2019
Mənbə: http://www.edebiyyatqazeti.az
Xalq yazıçısı, akademik Kamal Abdullanın Moskvada “Kitabi-Dədə Qorqud poetikasına giriş” adlı elmi monoqrafiyası çap olunub. Kitabın ön söz müəllifi Moskva Dövlət Linqvistik Universitetinin Milli və xarici ölkələr ədəbiyyatı kafedrasının müdiri, Rusiyanın görkəmli ədəbiyyatşünası, tərcüməçisi, professor Aleksandr Petroviç Bondarevdir.
Professor Bondarev “Hermenevtikanın ortancıl mərhələsi” adlı ön sözündə akademik Kamal Abdullanın bu kitabını “Gizli Dədə-Qorqud”dan bəri davam edən araşdırmalarında yeni mərhələ hesab edir.
Əsərdə qədim mətnlərin poetik qatı ilə bağlı orijinal və yeni yanaşma təqdim edilir. Müəllif qeyd edir ki, “Kitabi-Dədə Qorqud” kimi anaxronik, müxtəlif qədimlik dövrlərinin əlamətlərinə malik olan mətnlər üçün bu yanaşma bədiilik qatının immanent təhlil açarı ola bilər. Qədim yazılı abidələrin müxtəlif poetik qatlarının bir-birindən ayrı təhlili sonrakı birgə təhlilin platformasına çevrilir.
Kitab müqəddimə, iki hissə (hər biri ayrıca fəsillərlə), ümumi nəticə, son söz və əlavələrdən ibarətdir. Müqəddimədə kitabın adı haqqında müəllifin qeydləri, anaxronik mətn, mif dövrü mətninin xüsusiyyətləri, ibtida bədiipoetikliyin yaranma səbəbləri və sairə haqda elmi təhlil yer alıb.
“Mifoloji dan söküləndə bədii-poetik enerji axtarışları” adlanan birinci hissədə autentik mif, qədim mətnin yaranma mühiti və şəraiti, autentik mifdə potensial bədii-poetik enerjinin təzahürü, Mağara mədəniyyəti və Mağara ruhu, Dədə Qorqud mətnlərində sözün müstəqim və məcazi qatları haqda elmi yanaşma ortaya qoyulub.
“Xüsusi qurmalar ibtidai bədii-poetiklik vasitələri kimi” adlanan ikinci hissədə “Sahmanlayıcı ünsürlər”, “Sadəlövh suallar”, “Təkrarlar ibtidai bədii-poetik quruluşun əsas vasitəsi kimi”, “Bədii-poetik yasaqlar. “Materialın müqaviməti”” adlı fəsillərdə “Kitabi-Dədə Qorqud” mətninin poetik məziyyətləri, mətndaxili kosmik nizam, Xaosdan Kosmosa keçidin “bədii-poetik” qatda reallaşması, poetikliyin söz, cümlə və cümlə birliyi səviyyələri araşdırılır.
Kitabın “Əlavələr” bölümündə monoqrafiyanın istiqamətinə uyğun olaraq oxucunun təsəvvürlərinin dərinləşdirilməsi məqsədilə müəllif tərəfindən “Azərbaycan dili sintaksisinin nəzəri problemləri” kitabından “Azərbaycan dilində cümlənin monopredikativ quruluşunun təşəkkülü” hissəsi və “Mifdən Yazıya, yaxud “Gizli Dədə Qorqud” kitabından “Mif və Yazı” hissəsi yerləşdirilib.
Qeyd edək ki, monoqrafiya Moskvanın nüfuzlu “Xudojestvennaya literatura” nəşriyyatında çap edilib.
Mənbə: http://www.edebiyyatqazeti.az
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, “Ədəbiyyat qəzeti”nin şöbə müdiri
Ədəbiyyatın ən iddiasız, saf, təmənnasız sahəsidir uşaq ədəbiyyatı. Yalnız ona görə yox ki, məsum, təmiz uşaq mənəviyyatına xidmətlə məşğuldur, həm də ona görə ki, bu yöndə qələm çalanlar heç bir dəyərləndirmə, təltif, mükafat, tənqidin nəzərlərindən təhlil filan ummadan, yorulmadan tutduqları yolda irəliləməkdədirlər. Bu yaxınlarda “Qızıl kəlmə” mükafatının təqdimetməsi zamanı Rafiq Yusifoğlunun bir fikri diqqətimi çəkdi: “Mən həmişə başımı aşağı salıb işlərimi görmüşəm, qaldıranda görmüşəm kimsə qiymət verib, dəyərləndirib”. Məncə, uşaq ədəbiyyatı ilə məşğul olan əksər yazarların qismətinə onları qəfil yaxalayan “təltif” anı yazılır. Təbii, onun da qazananı, qazanmayanı olur.
Uşaq ədəbiyyatının keçdiyi yol, inkişaf qanunauyğunluğu, mövzu və problem dairəsi haqda çox bəhs edilib. Bəs bu gün çağdaş uşaq ədəbiyyatının problemləri, mövzu dairəsi nədir, hansılardır? Sovet dövrü materiallarına nəzər yetirəndə daha çox vətən, yurd sevgisinin, məktəbə həvəs oyadan şeirlərin qabarıqlığı, eləcə də təbiət təsvirlərinin inci boyalarla təcəssümü nəzərdən qaçmır. Teymur Elçin, Zeynal Cabbarzadə, Xanımana Əlibəyli, İlyas Tapdıq, Hikmət Ziya, Fikrət Sadıq, Məstan Günər və başqalarının şeir, poema, hekayə, pyes və təmsillərində əsas mövzu bu sadaladıqlarımdır.
Müstəqillik dövrü ədəbiyyatı başqa imzaları önə çəkir. Zahid Xəlil, Rafiq Yusifoğlu, Məmməd Namaz, Ələmdar Quluzadə, Sevinc Nuruqızı, Qəşəm İsabəyli, Qəşəm Nəcəfzadə, Reyhan Yusifqızı, Mina Rəşid, Ələsgər Əlioğlu, İnqilab İsaq, İbrahim Yusifoğlu və b. Onlardan bir qisminin yaradıcılığı sovet dövrünə düşsə də, müstəqillik zamanında da prioritetləri dəyişməyib. İllərdir uşaq ədəbiyyatı bu müəlliflərin yaradıcı ruhunda qorunur, yaşanır, ədəbi estafeti ləyaqətlə zamanın sonrakı axarına daxil edir.
Müstəqillik dövrü uşaq ədəbiyyatının mövzu dairəsi əvvəlki onilliklərdən fərqlənmir. Bu, bəlkə də, uşaq ədəbiyyatının ideolojinin tələblərinə uymamaq, daha saf başlanğıcdan çıxış etmək əzminə bağlıdır. Hərçənd sovet dövrü ədəbiyyatında belə bir rakursun olması danılmazdır. Rəhbərə, zamana vurğu salan, dövrün yüksəlişini ifadə edən misraların olduğu şeirlər az çıxmır qarşımıza. Bu mənada, uşaq ədəbiyyatının yeni dil, yeni estetika, yeni baxış və ifadə qatına adlama prosesi müstəqillik dönəminin payına düşür. Bu dövr həm də azərbaycançılıq ideologiyasının bütün sahə və istiqamətlərdə önə keçdiyi zaman vahidi kimi səciyyəvidir. Uşaqlarımızda milli müəyyənlik, milli düşüncə formalaşdırmaq istəyi, üçrəngli bayrağımız, himnimizlə öyünmək, vətən, hürr, azadlıq duyğulu mətnlərin daha çox üstünlük təşkil etməsi çağdaş uşaq ədəbiyyatının aparıcı istiqamətləridir. Digər mövzu və obrazlar da oldu: Qarabağ faciəsi, işğal olunmuş yurd yerlərimizin, şəhid olan oğullarımızın obrazı, onların vəsfi, tərənnümü. Bir də dünyanı bürüyən texnoloji sivilizasiyanın uşaq baxışlarından dərki. Diqqət eləsək, bu, elə bizim müstəqillik dövrü Azərbaycan ədəbiyyatını qapsayan mövzulardır. Xalqın və millətin taleyində elə taleyüklü məqamların ifadə, vəsf, tərənnüm anı gəlir ki, bütün ədəbiyyatın ruhu, ovqatı eyni amala, eyni mərama qulluq etmiş olur.
Texnoloji sivilizasiya, informasiya partlayışı kimi məsələlər üzərində düşünərkən istər-istəməz bir neçə əsr öncələrə qayıdıram. Didaktikadan, öyüd-nəsihətdən maarifçiliyə yol alan uşaq ədəbiyyatının indi çağdaş dünyanın tələblərinə adaptasiya olunmaq cəhdləri məni XIX əsrin sonlarının maarifçi dalğasına aparır, hələ millət kimi formalaşmayan toplumun şüur oyaqlığı məsələsini qaldıran milli münəvvərlərimizin bu yöndə əvəzsiz xidmətlərini yada salır. “Ədəbiyyat qəzeti”nin ötən sayında (25 may 2019) Qan Turalının “Cümhuriyyətin qəmli hekayələri” yazısında maraqlı bir fikir yer almışdı: “İnsanları nə birləşdirir? Ordular? Yoxsa altunlar? Bəlkə bayraqlar? İnsanları hekayələri birləşdirir. Yer üzündə hekayədən güclü heç nə yoxdur. Onun qarşısını heç nə ala bilməz. Heç bir düşmən ona qalib gələ bilməz”. Bəli, bütün böyük əməllərin əsasında azad, böyük fikirlər dayanır. O fikirləri reallaşdırmaq əzmi, həyata keçirmək yolunda hekayə yaradacaq müqavimət hissi dayanır. Uşaq ədəbiyyatı da belə bir müqavimətin bəhrəsidir. XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərində maarifçilik dalğasının formalaşmasında xidməti (hekayəti!) olan insanların – M.F.Axundzadə, S.Ə.Şirvani, S.Vəlibəyov, H.Qaradağski, F.Köçərli, R.Əfəndiyev, S.M.Qənizadə, M.T.Sidqi, A.Şaiq, A.Səhhət, S.S.Axundov, M.Ə.Sabir və digərlərinin qüdrəti sayəsində uşaqlarımıza “Vətən dili”ndə xitab olundu. Dilçi alimimiz Tofiq Hacıyev yazır ki, “bizim bu gün işlətdiyimiz ədəbi dil norması “Vətən dili”nin və onun yolunu gedən XX əsrin əvvəllərindəki dərsliklərin dil normasının üstündə durur”. Qürurverici faktdır. Bu şərəfli tarix bizim uşaq ədəbiyyatımızın layiqli simalarının zamanında sərgiləmiş olduğu milli ruh və idrak təəssübkeşliyinə bağlıdır. Həmin illərdə milli aydınlar maarifi, oxumağın faydasını, elmlə ucalmağın zərurətini israrla ifadə edən mətnlərlə çıxış etmiş, bunu konseptual olaraq yaradıcılıqlarının amalına çevirmişlər: “Elmin izzəti payidar olur,/Cəhlin nikbəti canşikar olur,/Hər kəs elm oxur, bəxtiyar olur,/Millət elmlə, bərqərar olur” (M.Ə.Sabir).
Bu gün Azərbaycan dövlətçiliyinin əsasında azərbaycançılıq məfkurəsinin dayandığı məlumdur. Uşaq ədəbiyyatında azərbaycançılıq amilinin intişar dövrü də ötən iki əsrə sirayət edir. XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərində meydana çıxan nümunələr bunun ilk cəhdi, nümunəsi kimi maraqlıdır. O zaman Səid Ünsizadə, S.Ə.Şirvani, F.Köçərli uşaqların yaş və bilik səviyyəsinə, maraq dünyalarına uyğun əsərlər yaratmağı mühüm vəzifə kimi irəli sürməklə bahəm bir məsələnin də vacibliyini vurğulayırdılar: Uşaqlar üçün yazılan bədii əsərlər ana dillərində qələmə alınmalı, azyaşlı və yeniyetmə oxucuların yaş səviyyələri, milli xüsusiyyətləri və anlama qabiliyyətləri nəzərdə tutulmalıdır. Uşaqlar üçün yazılmış əsərlərin süjeti sadə, dili aydın və xəlqi olmalıdır ki, bağça və məktəb yaşlı uşaqların nitqlərinin, bədii zövqlərinin və dünyagörüşlərinin inkişafına kömək etsin. O zaman meydanda olan klassik əsərlərimizin – Ə.Xaqani, N.Gəncəvi, S.Şirazi kimi sənətkarların əsərləri, yaxud “Gülüstan”, “Bustan”, “Leyli və Məcnun” və s. kitabların heç biri Azərbaycan dilində deyildi. Bu əsərlərdə uşaq dünyası, onların yaş psixologiyası nəzərə alınmamışdı. Bu mənada, ziyalıların narahatlığı səbəbsiz deyildi. Məktəbin, maarifin faydasını anlatmaq, uşaqları oxumağa vərdiş etdirmək, mövhumat zəncirini elmin açarı ilə qırmaq əzminə inam hissi önə keçmişdir. XIX əsrin ortaları idi. Hələ meydanda milli şüurdan, milli tərəqqidən, milli düşüncədən söhbət belə getmirdi, amma əvəzində buna aparan ağır yolun yolçuluğu başlanmışdı.
Mirzə Fətəli Axundzadənin Həsən bəy Zərdabiyə ünvanladığı məktublarının birində belə fikirlər yer alırdı: “Əgər külli şəhər xalqı padşahlıq məktəbxanalarında oxusalar, yer tapılmaz. Deyəcəksən ki, şəhərlərdə məktəbxanalar bina edək… Çox yaxşı, şəhərlərdə məktəbxanalar açdıq, rus dilində elm öyrənməyə başladıq. Aya, ünas və kənd əhalimiz necə etsinlər? Kəndlərdə də məktəbxanalar açaq və müəllim gətirək, ya yox?.. Əgər deyirsən ki, kənd əhli qalsın, ancaq şəhər xalqı elm öyrənsin, onda sənin muradın əmələ gəlməz. Bir gül ilə bahar olmaz. Şəhər xalqı kənd əhlinə nisbətən qətrədir, dəryaya nisbət. Elmin mənfəəti o surətdə zahirdir ki, kafeyi nas, Prus xalqı kibi və Yengidünya xalqı kibi ünasən və zükurən elmindən bəhrəyab ola… Sənin muradın o vaxtdan kamala yetər ki, bizim, hətta çobanlarımız da Prus çobanları kibi oxumaq, yazmaq bilələr və ünas tayfamız da oxumaq bilə”.
Elə bir dövr gəlmişdi ki, ziyalılar Azərbaycanda maarif və məktəb şəbəkəsinin genişləndirilməsinin, xalqın savadlanmasının vacibliyini aydın dərk edirdilər və hər kəs əlində qələm bu yolda milli mücadiləyə atılmışdı.
XX əsrin əvvəllərində maarifpərvər ziyalıları – müəllim və yazıçıları uşaq mətnləri yazmağa təhrik edən səbəblərdən biri də məktəblərdə şagirdlərin mütaliəsi üçün qiraət kitablarının yoxluğu idi. Ona görə maarifpərvər yazıçılar ana dilində yalnız dərsliklər deyil, sinifdənxaric oxu üçün kitabların yazılması qayğısına da qalırdılar. Bu ziyalıları uşaq ədəbiyyatının bütün əhatə və çalarlığında inkişafı düşündürürdü. Yəni necə yazmaqla yanaşı, həm də nə yazmaq, hansı janrda mətn meydana qoymaq barədə narahatlıqlarını izhar edirdilər. Yalnız uşaq şeirləri, təmsillər, nağıllar deyil, həm də güclü hekayələrin yazılması onları düşündürən səbəblər idi. S.M.Qənizadə M.T.Sidqiyə yazırdı: “Hekayəsiz, nəsrsiz yeni ədəbiyyatı irəli aparmaq mümkün deyildir. Təəssüf ki, bəzi cavan şairlərimiz bu mətləbi düşünmür, hekayənəvisliyi şəni-şairliyə layiq görməyib baş qaçırdırlar”.
XX əsrin əvvəllərində bu sahədə azərbaycançılıq amilini gücləndirən amillərdən biri də uşaq mətbuatının yaranması olmuşdur. Bu yöndə atılan bütün addımlar nəticəsiz qalsa da, nəhayət, “Dəbistan” (1906-1908), “Rəhbər” (1906-1907) kimi jurnalların nəşrə başlaması prosesi baş tutdu. Yaradıcı fəaliyyəti qısa zamanda qapanan bu jurnallardan sonra isə 1911-ci ildə təşkil olunan “pedaqoji kurs”un iştirakçıları uşaqlar üçün “Məktəb” adlı jurnal təsis etməyə qərar verib, bu işi həyata keçirmək üçün icazə aldılar. “Hər üç jurnal Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının yaranmasında mühüm rol oynamışdır… Əsl uşaq əsərləri 1905-ci ilə qədər yox dərəcəsində idi. Yeni-yeni məktəblər açan, qiymətli dərsliklər hazırlayan M.Ə.Sabir, A.Şaiq, A.Səhhət, S.S.Axundov, S.M. Qənizadə və başqa yazıçı, şair və maarif xadimləri uşaq ədəbiyyatının gözəl və rəngarəng nümunələrini Azərbaycan uşaq jurnallarının nəşrindən sonra yaratmışlar” (Ə.Məmmədov).
Yeni tipli məktəblərin meydana çıxması, ana dilində dərslik və dərs vəsaitlərinin yaranması, maarifçilik dalğasının geniş intişarı, mətbuat şəbəkəsinin genişlənməsi, xüsusilə uşaqlar üçün jurnalların nəşrə başlaması – bütün bunlar uşaq ədəbiyyatının inkişafına təkan verən amillər idi. Bütöv bir ziyalı zümrəsinin milli təəssübkeşliyi sayəsində yaradılan uşaq ədəbiyyatı məhz, sağlam və təməlli başlanğıcdan nəşət tapdığı üçün bu gün də yaşama və var olma gücündədir.
Ona görə bu gün həm də Onların bayramıdır! İstiqlala gedən yolda usanmayıb bir də uşaq ədəbiyyatının Var olması istiqamətində qələm çalanların, gələcəyi quracaq cümhuriyyətçi bir nəsil yetişdirənlərin! Uşaq ədəbiyyatından Vətən yaradanların yəni. Əlindən tutduğumuz, bayramını xoş keçirməyə, gününü maraqlı etməyə çalışdığımız uşaqlarımızın təbəssümündə həmin aydınların müqavimət, dirəniş və qazanc payı olduğunu unutmamalıyıq.
Mübarizəniz mübarək, əziz sələflərimiz!
Mənbə: http://www.edebiyyatqazeti.az
Anacan…
Mən çoxdan mum qanadlarımı
İkar kimi günəş önündə əritmişəm.
Lal yaranmış xəstəliklər kimi
Pandora sandığından
Ürəyinin başına sancılmışam, bağışla…
Bilmirəm, nədəndirsə
Dördbucaq içində beşinci küncü axtarmışam, daima.
Yol iki olub. Heç birini seçməmişəm.
O yerdə ki, için-için ağlamalıydım
gülmüşəm
Bağışla…
Mən hər şeyin möcüzə olduğuna inanırdım,
axmaq kimi
İnanırdım ki, taleyi yazan insanın özüdür.
İnanırdım ki, Prometey əzabı çəksəm belə
Azadlıq üçün kimsə tapılacaq.
Belə deyilmiş, bağışla.
Demə, külüngü Fərhad kimi yerə çırpıb
“Heyif zəhmətimdən” acısını yaşamaq var həyatda.
Demə, son anda, ölümü düşündüyün anda
Külüngünün nar ağacı kimi çiçəkləməsi var.
Demə, yaşamalı həyat var, həyatda…
Bağışla.
İndi bir Şəbdiz lazımdır ki,
Oturasan Şirin kimi üzərinə
çapasan-çapasan dünyanın qurtaracağına.
İndi bir güc lazımdır ki, bir həvəs
Çırpasan qəzəblə qılıncını qaya parçasına
Dirilik suyu içib Xızır olasan
Əbədiyaşar olasan.
Bağışla.
Mənim Tanrım İbrahimin Tanrısı qədər
mərhəmətli olmadı, ana.
Mənim Tanrım bitirmədi əbədi alovu
Soyuq etmədi atəşini
Bağışla…
Yəqin ki, günlərin birində
Bir heykəl ucalacaq
Hə… hə, belə olacaq.
Bir qadın heykəli ucalacaq. Məğrur baxışlı
Ətəyinə gül düzən adamlara baxacaq
daş soyuqluğuyla
Sıxacaq övladını sinəsinə
Ömürlük abidə olacaq yaddaşlarda
bağışla…
Anacan…
Mən çoxdan mum qanadlarımı
İkar kimi günəş önündə əritmişəm.
Lal yaranmış xəstəliklər kimi
Pandora sandığından
Ürəyinin başına sancılmışam, bağışla…
Mənbə: http://www.edebiyyatqazeti.az
“Tarixi şəhərlərdə kütləvi turizm” mövzusunda Beynəlxalq Memarlıq Forumu dünya memarlarının fəaliyyətinə dair müzakirələrin aparılması baxımından çox əhəmiyyətli tədbirdir. Bu tədbirin digər əhəmiyyəti isə Azərbaycan mədəniyyətinin, tarixi və müasir memarlıq abidələrinin dünyaya tanıdılmasından ibarətdir.
AZƏRTAC xəbər verir ki, bu sözləri mədəniyyət naziri Əbülfəs Qarayev jurnalistlərə müsahibəsində deyib.
Ə.Qarayev əmin olduğunu bildirib ki, bu Forum Azərbaycan memarlıq məktəbinə öz müsbət təsirini göstərəcək: “Belə tədbirlərin reallaşdırılması Azərbaycan memarları ilə dünya memarları arasında əlaqələrin gücləndirilməsi baxımından da böyük əhəmiyyət daşıyır”.
Mənbə: azertag.az
İyunun 15-də Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrında C.Verdinin “Riqoletto” operası nümayiş olunacaq.
Teatrın mətbuat xidmətindən AZƏRTAC-a bildirilib ki, bu tamaşada Riqoletto partiyasını ifa etmək üçün Belqrad Milli Teatrının (Serbiya) aparıcı solisti, vokalçıların beynəlxalq müsabiqələrinin laureatı Matiç Draqutini dəvət edilib.
Səhnə əsərində Hersoq rolunu isə Əlişir Nəvai adına Özbəkistan Dövlət Akademik Böyük Teatrının solisti, Özbəkistanın Xalq artisti, vokalçıların beynəlxalq müsabiqələrinin laureatı Ramiz Usmanov ifa edəcək.
Opera tamaşasında əsas partiyalardan biri olan Cilda partiyasını Azərbaycanın Əməkdar artisti İnarə Babayeva canlandıracaq.
Operada, həmçinin Azərbaycanın Xalq artistləri Əli Əsgərov, Əkrəm Poladov, Əməkdar artist Tural Ağasıyev, solist Nina Makarova və başqaları çıxış edəcəklər.
Səhnə əsərini Opera və Balet Teatrının baş dirijoru, Əməkdar artist, dirijorların beynəlxalq müsabiqələrinin laureatı Əyyub Quliyev idarə edəcək.
Mənbə: azertag.az
Özbəkistanın “Ədəbiyyat qəzeti”ndə Azərbaycan şairləri Mirzə Ələkbər Sabirin və Vaqif Səmədoğlunun şeirləri dərc olunub.
AZƏRTAC xəbər verir ki, şeirləri orijinaldan şair Kərim Bəxriyev çevirib.
Əvvəl Mirzə Ələkbər Sabirin həyatı və yaradıcılığı haqqında ətraflı məlumat verilir, bildirilir ki, M.Ə.Sabir əbədiyaşar şairdir.
Xatırladırıq ki, bu yaxınlarda Daşkənddəki Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin (AMM) direktoru Samir Abbasovla bu ölkənin “Ədəbiyyat qəzeti”nin baş redaktoru Baxtiyor Karim arasında əməkdaşlıqla bağlı görüş keçirilib.
AMM-nin direktoru 2019-cu ilin ölkəmizdə Azərbaycan Prezidentinin Sərəncamı ilə “Nəsimi ili” elan edilməsi ilə əlaqədar il ərzində “Ədəbiyyat qəzeti”nin xüsusi buraxılışının dərc olunmasını və bu buraxılışın bütövlükdə dahi Azərbaycan şairi İmadəddin Nəsimiyə həsr olunmasını təklif edib və hazırda bu istiqamətdə iş aparılır.
Qulu Kəngərli
AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri
Daşkənd
Mənbə: azertag.az
İyunun 7-də İçərişəhərdə yerləşən Arxeoloji parkda “İstedArt” mədəni-xeyriyyə layihəsinin 3-cü mövsümünün yekunu ilə bağlı sərgi keçirilib.
AZƏRTAC xəbər verir ki, sərgidə İçərişəhərə həsr olunmuş 36 iş təqdim edilib.
Sərgidə, həmçinin Respublika İncəsənət Gimnaziyasının şagirdlərinin musiqili çıxışı olub.
Layihənin bu mövsümündə İçərişəhərdə yerləşən Maqsud İbrahimbəyov Yaradıcılıq Mərkəzində Bakı şəhərinin internat məktəblərindən, Daun sindromlu şəxslərin reabilitasiya mərkəzindən 34 uşaq 8 müəllimin rəhbərliyi altında rəssamlıq və qrafika üzrə dərs keçib.
Layihədə məqsəd valideyn himayəsindən məhrum olmuş, fiziki və əqli cəhətdən məhdudiyyətli uşaqların bacarığını üzə çıxarmaqdır. Ötən ildən start götürən layihədə ümumilikdə 100-dən çox uşaq iştirak edib. 2019-cu ilin payızından etibarən layihənin 4-cü mövsümünə start verilməsi nəzərdə tutulur.
Mənbə: azertag.az
Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrının səhnəsində Cəlil Məmmədquluzadənin “Ölülər” pyesi əsasında hazırlanmış eyniadlı ikihissəli komediya-tamaşa nümayiş edilib.
AZƏRTAC xəbər verir ki, tamaşada görkəmli bəstəkar, Xalq artisti Qara Qarayevin “Ölülər” əsəri üçün bəstələdiyi musiqi yeni versiyada təqdim olunub.
Mədəniyyət Nazirliyinin sifarişi ilə hazırlanan səhnə əsərinin elmi məsləhətçisi akademik İsa Həbibbəylidir.
“Ölülər”in Şeyx Nəsrullahı Xalq artisti Nurəddin Mehdixanlı, Kefli İsgəndəri isə Əməkdar artist Anar Heybətovdur.
Tamaşada digər rolları Xalq artistləri Laləzar Mustafayeva, Rafiq Əzimov, Hacı İsmayılov, Sabir Məmmədov, Əjdər Həmidov, Əməkdar artistlər Aslan Şirin, Elşən Rüstəmov, Əli Nur, Elxan Quliyev, Məzahir Cəlilov, Kazım Həsənquliyev, Mirzə Ağabəyli, aktyorlar Elçin Əfəndi, Ramin Şıxəliyev, Vüsal Mustafayev, Canəli Canəliyev, Elnur Qədirov, Rüstəm Rüstəmov, Mətləb Abdullayev, Xədicə Novruzlu, Ləman İmanova və Rada Nəsibova məharətlə canlandırıb.
Xronometrajı 130 dəqiqə olan səhnə əsərində rəsmlərin quruluşu Azər Paşa Nemətova məxsusdur.
Əsərdəki mənəvi əsarət, fanatizm və cəhalət böyük cəsarətlə aktyorların ifasında özünəməxsus çalarlarla açılır. Belə ki, yaradıcı heyət Cəlil Məmmədquluzadə düşüncələrini yüksək məharətlə ifa edərək XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda baş verən prosesləri, mövhumat və cahilliyin poetik və dramatik lövhələrini dolğun təcəssüm etdirə bilirlər.
Mənbə: azertag.az
Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiyetemsilsi
Ortaokul yıllarım, bir akşamüzeri, mahalle bakkalından evimizin ihtiyaçlarını alıyorum, genç birisi “Nerede okuyorsun?” diye sordu, arkasından da semtimizdeki caminin imamı olduğunu ve isminin Şeref Özcan olduğunu söyleyerek kendisini tanıttı. Askerden yeni gelmiş ve camimize imam olarak atanmış, belki de göreve başladığı ilk gün, bilemiyorum. O zamanların, hele de benim yaştakilerin alışık olmadığı bir ilginin başlangıcı böyle olmuştu. Aynı sokakta oturuyormuşuz. Bu yakın ilgi orada bitmedi tabii ki, artarak devam etti, her karşılaşmamızda aileden biri gibi ilgileniyordu, sadece benimle mi, elbette ki hayır, kısa zamanda çevredeki birçok kişiyle bu ilişkisini sürdürmüştü. Yaşlarına göre kişilerle diyalog kuruyor, onlarla beraber oluyordu.
Sesi de güzeldi, hatta genç arkadaşlarla birlikte olduğu zaman, günün popüler türkülerinden, “Şu türküyü söyler misiniz?” dediğimizde kırmıyor, etraftan biraz çekindiği halde mırıldanarak söylüyordu.
Caminin, kuzey tarafta, bir büyük bir de küçük iki tane odası vardı. O sıralarda köyden okumak için şehre gelmiş, kalacak yer kiralama imkânı olmayan öğrenciler, hatta kimsesi olmayan yaşlı kişiler bu odalarda kalıyorlardı. Mahalle sakinleri de bu durumu kabullenmiş olacaklar ki, o yaşlı kişiler ve öğrencilerle ilgileniyorlardı. Eski mahalle kültürü böyleydi.
Bir süre sonra bu odalar boş kaldı. Camiye çok yakın bir evde oturmasına rağmen Şeref Hocam, boş zamanlarında bu küçük odayı açıp orada oturmayı tercih ediyordu, onun orada olduğunu gören bazıları da ona eşlik ediyorlardı. Bu şekilde de farklı bir oluşumun kapısını açmıştı. Henüz kullanılmaya başlayan piknik tüpünden bir tane alınarak, bir çay takımı kurulmuş, namaz saatleri dışında, belirli zamanlarda, mahalle sakinlerinden gelenlerle çay demleyip içiyorlardı. Bir dostluk gurubu kendiliğinden oluşmuştu. Bazen bir araya gelinip kıra gidiliyor, eli yatkın olanlar tarafından yemekler yapılıyor, zevkle yeniliyordu, o sırada yanlarından geçenler buyur ediliyor, onların da gönülleri kazanılıyordu. Hani denilir ya büyüklerle büyük oluyor, küçüklerle küçük oluyordu. “Bana göre bu çocuk sayılır, biraz uzak durayım!” demiyor, aksine onlarla yakınlık kurmaya çalışıyordu, hatta bir yere giderken, zamanı ve işi müsait olan bazı arkadaşları yanına alıyordu.
Biraz zaman geçtikten sonra bu sosyal ağa farklı bir boyut kazandırılmış, yani iş profesyonelleştirilmişti.
O zamanlarda, öğrenci çocukları olan birçok ailenin, çocuklarına ders çalışacakları bir oda ayırmaları mümkün değildi. Zaten birçok aile de çocuğunu belki de bu yüzden okutmuyordu. Yanılmıyorsam lise öğrenciliğim yıllarıydı, mahallemizde mülkiyeti belediyeye ait boş bir alan vardı, hâlihazır Divanlı Mahallesi Muhtarlık binasının olduğu yer. Ben Şeref Hocama “Abi” dediğim için “Abi, şu arsayı belediyeden iste de buraya mahallemiz için bir kütüphane yapalım.” demiştim. Yönetimler bu anlayıştan maalesef yoksunlardı, hala da öyle ya! Şimdi belediyedeyken yaptığım projelere baktığımda, bendeki sosyal belediyeciliğin temellerinin ta o günlere dayandığını anlıyorum. Aradan geçen zaman içerisinde, zaman zaman bu talebimi hatırlatıyordum fakat onda bir hareket de görmüyordum. Bir gün aynı sözü tekrar ettiğimde bana; “Bu arsayı vermezler, verseler de binayı nasıl yaptıracağız? Tamam, sen güzel düşünüyorsun da kimse bize yardımcı da olmaz. Gel, ben sana caminin odalarından birini vereyim, yapmak istediğini orada birlikte yapalım!” dedi.
Günün belirli saatlerinde yetişkinlerle bir arada olunuyordu. Yatsıdan sonra o oda ders çalışmaları için gençlere bırakılıyordu. Gençler de çaylarını demliyorlar, çaylarını içerlerken de derslerine çalışıyorlardı. Bir dönem, bu mekândan çok sayıda öğrenci üniversite okuma bahtiyarlığına erdi.
Hiçbir zaman siyasi görüş belirtemeyen şeref Hocam, bu yönüyle de gönüllerde ayrı bir yer edinmiştir. Bu yüzden her görüşten insanlar bir arada bulunabiliyorlardı!
Kümbet Camii, eski bir yapı idi. Bugünkü cami, Şeref Hocamın gayreti, rahmetli Arslan Genç’in teknik, Şakir Tepebaşı’nın da para ve emek yardımı yanında hayırsever halkımızın destekleriyle inşa edildi. Üniversiteden bir öğretim görevlisinin hazırladığı bir kitapta gördüğüm yanlış bilgiyi de bu vesileyle düzeltmiş olayım. Öğretim görevlisinin adını şu anda hatırlamadığım gibi onu araştıracak zamanın da yok. Hatırladığım kadarıyla, caminin bugünkü halde inşa edilmesi, mahalleden ekonomik gücü ve hiçbir sosyal aktivitesi olmayan bir kişiye atfedilerek yanlış bir bilgi verilmişti o kitapta. Kitabın basımı ile yakın ilgisi olan abimize, kitapta yanlış bilgi verildiğini, konuyla ilgili gazetede bir yazı yazmayı düşündüğümü söylemiştim. Ancak bana ileride yeni bir baskı yapıldığında bunun düzeltilmesi cihetine gidileceği belirtilerek böyle bir yazı yazamam söylenmişti. Kitabın yeni baskısının yapılması çok uzak görünmektedir, o yanlışlık da kitapta durmaktadır. Bu vesileyle bir taraftan bu yanlışlığı hiç değilse buradan düzeltmiş olayım. Ben, şahsen, bizzat kendim bilgi sahibi olmadığım bir şeyi yazmam. Herkesin de aynı hassasiyette olmasını şahsen beklerim. Hele unvan sahibi kişiler rivayetlerle değil kaynağı belli bilgilerle eserlerini vermelidirler. Dediğim gibi kitapta, yukarıda isimlerini saydığım kişilere hiç yer verilmediği gibi hiç alakası olmayan bir kişiye de önemli bir paye verilmiştir.
Şeref Özcan, epeyce zamandan beri hasta idi, geçtiğimiz 15 Mayıs 2019’da vefat etti, Allah rahmet eylesin, mekânı Cennet olsun inşallah.
Şöyle bir düşündüm de imamlar, öğretmenler başta olmak üzere, sorumluluk taşıyanlar, birer Şeref Özcan olsalardı, şehrimizde ve ülkemizde eminim çok güzellikler olacaktı. Keşki yöneticiler de bu işi doğru algılasalardı! O gün değil, bugün bile çevresindekilere böyle bir ilgi ve yakınlığı kim gösterebilmektedir Allah aşkına, söyler misiniz? Altmışlı yılların sonuna doğru bir zamandan söz ediyorum, biliyor musunuz?
Her camiye, her okula, her sosyal içerikli çalışma alanına sahip kuruma halen bir Şeref Özcan gereklidir. Bugün gelinen durum da ortadadır. Şeref Hocam ve benzeri duruma sahip olanlara hiçbir destekte bulunulmamıştır. Devlet imkânlarının aktarıldığı benzer kurum ya da kuruluşlar, işin çok uzağındadırlar, belki de devlet imkânları zayi edilmektedir.
Yaptıkların inşallah makamını âlî kılar Şeref Hocam, Yüce Allah rahmeti ile muamele eylesin sana, niyazım odur.
NOT: Bu yazı 06.06.2019 tarihinde YORUM GAZETESİ’nde yayınlanmıştır.
Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temsilcisi
Üşüyorum
Ağaçlar altındayım
Ağaçlar yeşil, ağaçlar turuncu
Ağaçlar kırık bir dala hüzünlü
Deniz içindeyim
Deniz mavi, deniz tuzlu
Deniz şehrin kirli akıntılarına korkulu
Bizi seyreden şu gökyüzü
Şu büyük aydınlık kirlenirken, tükenirken
Saçlarına aklar düşmüş, düşünceli
Pencereye düşen görüntüler
Aynalar gibi dalgın
Kendi yüzüm kendime yabancı
Bakıyorum, düşünüyorum tek başına
Tek başına ne gelir ki elden
Yüreğim darağacaında sanki, üşüyorum
Hiç evim olmadı
Hiç evim olmadı benim
Ev sahibi kelimesini hiç sevmedim
Ne zaman kapım çalınsa
O kelime dikiliverir karşıma
Kaşları çatık
Elleri, yüzü benli
Çirkin mi çirkin
Hiç evim olmadı benim
O kadar para kazanmamışam demek ki
Benim gibi olanlar nasıl yapmışlar
Hem yazlık hem de bağ
Bilemem, bir şey de diyemem
Diyeceğim
Becerikli adamlarmış doğrusu
Hiç evim olmadı benim
Olsaydı bir
Balkonu da olsaydı yola bakan
Kurulurdu koltuğuma bir rahat
Bir elimde çay
Diğerinde sigara
Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temsilcisi
İnançsız sevginin, aşkın adı yok,
Allah’tan başka yar bulamazsın ki…
İmansız hayatın hiçbir tadı yok,
Allah’tan başka yar bulamazsın ki…
Etrafa alıcı gözlerle bakın,
Dünyada kimin var Allah’tan yakın,
Arama bir başka sevgili sakın,
Allah’tan başka yar bulamazsın ki…
İstersen epeyce yaklaş Maçin’e,
Dilersen uzaklaş hatta git Çin’e,
Tavsiyem önce bak kendi içine,
Allah’tan başka yar bulamazsın ki…
Geçici sevdayı aşk sanmayasın,
Dünya nimetine hiç kanmayasın.
Dünyevi zevkleri çok anmayasın,
Allah’tan başka yar bulamazsın ki…
Bir gün değil, her gün aşkın günüdür,
Harika sohbetin, meşkin günüdür,
Cennette kurulan köşkün günüdür,
Allah’tan başka yar bulamazsın ki…
HARİKA UFUK
ADANA
14.02.2014
Saat: 09.45
NOT 1: Bu şiir Edebiyat Evi.net Şiir Sitesinde 4 Nisan 2018 tarihinde “Yıldızlı Yazı” olarak seçilmiştir.
NOT 2: Bu şiir http://xn--iirsu-idb.net/ Şiir Sitesinde 1 Temmuz 2018 tarihinde “Günün Şiiri” olarak seçilmiştir.
Yazın əvvəllərində Şahinə Könül mənə telefon açıb dedi ki, İncədə gül-gülü çağırır, bülbül-bülbülü. Haralardasınız, kəndə niyə gəlmirsiniz?
İncədə bir gülüm vardı –
Aydan arı, sudan təmiz.
Onu da yellər apardı,
Qaldım çiçəksiz, çəmənsiz.
İndi ha boylanım-baxım,
Ötüb ömrün gül vədəsi…
Bağrımın qan vaxtı çatıb,
Saçlarımın kül vədəsi.
Bir mən qallam, bir də qalar
Mənə bu zülmü çəkdirən…
Nə o həmin çiçək olar,
Nə mən həmin çiçəkdərən.
Unudulmaz el bəzəyi, el oğlu,
Hər gün onu saz dinlədi, saz andı.
Yaratdığı gəraylıda, qoşmada,
Yüz il, min il şair ömrü uzandı.
Var oynayan, dümbək çalan, var aşıq,
Ustad aşıq hər məclisə yaraşıq.
Saz əhlinə, söz əhlinə yar aşıq,
Müqəddəsdi, ağsaqqaldı, ozandı.
Ömür verib divarına, daşına,
Yaş artırıb sözümüzün yaşına.
Nanəcibin, müxənnətin başına
Sözü var ki, bircə qaynar qazandı.
El zərgərdi, zəri seçdi, bəyəndi,
Eldən gəlsə, şöhrət göyə dəyəndi.
Dedilər ki sinəsindən deyəndi,
Demədilər, hecalayıb yazandı.
Nə Kərəmtək yaş axıdıb ağlayan,
Nə Məcnuntək ürəkləri dağlayan,
Yeri gəlsə çaylar kimi çağlayan,
Yeri gəlsə nərə dönüb qızandı.
Qonaq oldu hər yurda, hər oymağa,
Tərif dedi Güləndama, Qaymağa.
Sənətində balı qatdı qaymağa,
Haqq aşığı əbədiyyət qazandı!!!
Ayaz nədir, şaxta nədir, bürkü nə,
Nə qorxudar haqq yolunda Türkü, nə?
Birə düşsün düşmənlərin kürkünə,
Dəniz kimi dalğalan, Türk, çalxan, Türk,
Döyüşən Türk, oyanan Türk, qalxan Türk!
Silkələdin göyün yeddi qatını,
Qucaqladın doğu ilə batını.
Dur yəhərlə ərənlərin atını,
Dəniz kimi dalğalan, Türk, çalxan, Türk,
Döyüşən Türk, oyanan Türk, qalxan Türk!
Sabaha bax, əsr səni gözləyir,
Qala səni, qəsr səni gözləyir.
Məhkum səni, əsir səni gözləyir,
Dəniz kimi dalğalan, Türk, çalxan, Türk,
Döyüşən Türk, oyanan Türk, qalxan Türk!
Qılınmasa başımızın çarası,
Silinərmi üzümüzün qarası?!
Altay ilə Anadolu arası
Dəniz kimi dalğalan, Türk, çalxan, Türk,
Döyüşən Türk, oyanan Türk, qalxan Türk!
Döyüşdədir ağlın, huşun yolları,
Döyüşdədir uçan quşun yolları.
Döyüşdədir qurtuluşun yolları,
Dəniz kimi dalğalan, Türk, çalxan, Türk,
Döyüşən Türk, oyanan Türk, qalxan Türk!
Əritmisən əriyəntək qar suda
Romanı da, Bizansı da, Farsı da.
Qala kimi təzədən qur Qarsı da,
Dəniz kimi dalğalan, Türk, çalxan, Türk,
Döyüşən Türk, oyanan Türk, qalxan Türk!
“Gilqamış”dan, “Alpamış”dan, “Manas”dan
Geri qalmaz dastan olsun bu dastan.
Qurtar bizi bu həsrətdən, bu yasdan,
Dəniz kimi dalğalan, Türk, çalxan, Türk,
Döyüşən Türk, oyanan Türk, qalxan Türk!
Hardan hara getdiyini bilən yol,
Üfüqlərə qovuşanda gülən yol,
Atilladan Atatürkə gələn yol,
Qalxan olsun başın üstə, qalxan, Türk!
Çanaqqala, Malazgirdin davamı,
Türk deyil ki, öz qanından qorxan Türk!
Təmiz süddən mayalansın, doğulsun,
Mete kimi, Oğuz kimi bir xan, Türk!
Yaddaşımda sıralansın, anılsın,
Ərtoğrul bəy, Osman Qazi, Orxan, Türk!
Yenə tanrı dağlarını qucaqla,
Dəniz kimi dalğalan, Türk, çalxan, Türk,
Döyüşən Türk, oyanan Türk, qalxan Türk!
Gəl mənim ömrümün şirin dünyası
Məhəbbət adlanan pirin dünyası
Fərhad əfsanəsi, Şirin dünyası
Qalamı uçurum, qaya mı çapım?!
Mən sənin qəlbinə necə yol tapım?!
Ömrüm sənə sarı düşən güzardı
Əvvəli beşikdi, sonu məzardı
Ay Allah bu azar nə xoş azardı
Ürək ağrılarım, könül əzabım
Mən sənin qəlbinə necə yol tapım?!
Ürəkdən ürəyə dil körpüsü var
Görüşdən görüşə gül körpüsü var
Gizli sevdaların qıl körpüsü var
Çatar mı keçməyə dözümüm, tabım?!
Mən sənin qəlbinə necə yol tapım?!
Keşikçi ayıqdı, gözətçi mətin
İzləmək qorxulu boylanmaq çətin
Hasarı hündürdü bu imarətin
Tilsimli pəncərəm, qıfıllı qapım
Mən sənin qəlbinə necə yol tapım?!
Gecələr şam kimi əritdin məni
Gündüzlər yol üstə qurutdun məni
Gözlədə-gözlədə çürütdün məni
Örtülü dəftərim, bağlı kitabım
Mən sənin qəlbinə necə yol tapım?!
Tufan mı qaldırım, mehə mi dönüm?!
Yağış mı yağdırım, şehə mi dönüm?!
Qula mı çevrilim, şaha mı dönüm?!
Çəmənim, çiçəyim, gülüm, gülabım
Mən sənin qəlbinə necə yol tapım?!
Tanrı sovqatımsan, din işığımsan
Səhər şəfəqimsən, dan işığımsan
Ən şirin ləhcəmsən, danışığımsan
Bütün suallara sənsən cavabım
Mən sənin qəlbinə necə yol tapım?!
Mənim ilk sevincim, son iztirabım
Mən sənin qəlbinə necə yol tapım?!
Görünməmiş bir sənətmi yaradıb
Bu qız niyə havalanıb görəsən?
Cəhənnəmdə bir cənnətmi yaradıb
Bu qız niyə havalanıb görəsən?
Oda düşmüş odu almır eyninə
Odmu düşüb ürəyinə, beyninə?
Yer üzünü alıb gedir çiyninə,
Bu qız niyə havalanıb görəsən?
Göynən gedir yerə dəymir ayağı
Asimanda uçur mələk sayağı.
Elə bil ki, budu ərşin dayağı,
Bu qız niyə havalanıb görəsən?
Dodaq qaçır, göz gülür, üz oxuyur,
Seyrə çıxıb, bir susur yüz oxuyur.
Zalım qızı gecə-gündüz oxuyur
Bu qız niyə havalanıb görəsən?
Gül koludu, budağını əymirəm,
“Dəymə” deyir, toxunmuram, dəymirəm.
Havalıdı, havasından doymuram
Bu qız niyə havalanıb görəsən?
Harda qurub dəyəsini bilmədim,
Sahibini, yiyəsini bilmədim.
Neylədimsə niyəsini bilmədim
Bu qız niyə havalanıb görəsən?
Nə amana fikir verir, nə aha
Mən qul oldum, o çevrilib bir şaha.
Bəlkə təzə qohum olub Allaha,
Bu qız niyə havalanıb görəsən?
Məni gördü gah gündə, gah kölgədə,
Ucbatından rüsvay oldum ölkədə.
Günahkarı Zəlimxandı bəlkə də,
Bu qız niyə havalanıb görəsən?
Dan yerindən əsən mehə bələndim,
Mehdən gəlib mehə gedən yoldayam.
Duru gəlib duru qalmaq eşqinə
Şehdən gəlib şehə gedən yoldayam.
Libası qəm, paltarı qəm, donu qəm,
Günlərimiz beşi sevinc, onu qəm.
Bu dünyanın əvvəli qəm, sonu qəm,
Ahdan gəlib aha gedən yoldayam.
Yağış mənim, boran mənim, qar mənim,
Uçurum mənim, keçid mənim, dar mənim,
Ucuz yolda nə ölümüm var mənim? –
Baha gəlib baha gedən yoldayam.
Lələ mənəm, Kərəm mənəm, kül mənəm,
Kül içindən baş qaldıran gül mənəm,
Sevgi adlı şah evində qul mənəm,
Şahdan gəlib şaha gedən yoldayam…
Əfrahim Hüseynli 23 fevral 1954-cü ildə Cəlilabad rayonunun Alar kəndində anadan olmuşdur. Orta məktəbi doğma kənddə bitirmişdir. 1972-ci ildə Azərbaycan Tibb İstitutunun Müalicə-profilaktika fakültəsinə daxil olmuş və 1978-ci ildə yüksək qiymətlərlə təhsilini başa vuraraq terapevt ixtisası almışdır. Əmək fəaliyyətinə Bakı şəhəri, Qədirli adına Hövzə xəstəxanasında həkim-terapevt kimi başlamışdır. İki il bu tibb ocağında işlədikdən sonra Cəlilabad rayonuna qayıtmış və Alar xəstəxanasının baş həkimi təyin edilmişdir. Hazırda da həmin xəstəxananın baş həkimidir. Ailəlidir. Bir övladı var.
Əsərləri: “Səni gözləyə-gözləyə” (şeirlər), “Yollar qayadan asılır” (şeirlər və poemalar), “Ömrü hamıtək yaşasan” (şeirlər və poemalar), “Məni axtaran varsa” (şeirlər və poemalar), “Nə yaman çətinmiş məni tanımaq” (şeirlər və poemalar), “Yağan yağış yollarını döydümü” (şeirlər və poemalar) ,”Ürəyi aldatmaq olmur” (şeirlər və poemalar), “Həkimlərin söz düınyası”(Həkim-yazarların ilk poetik toplusu, “Həkimlərin söz dünyası-2”).
Əziz oxucular, bu gün Pressaz.az-ın qonağı tanınmış həkim-şair, publisist, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Əfrahim Hüseynlidir. Onunla söhbətimiz çox maraqlı idi. Vaxtın necə keçdiyini hiss etmədik.
Əfrahim Hüseynli ilə olan səmimi söhbətimizi Sizlərə təqdim edirik:
Salam Əfrahim müəllim, xoş gəlmisiniz. Əfrahim Hüseynlinin həyatı, ədəbiyyata ilk gəlişi oxucuları ücün çox maraqlıdır. Zəhmət olmasa, bizə öz yaradıcılığınızdan bəhs edərdiniz.
– Ədəbiyyata 70-ci ildə orta məktəbdə oxuyarkən mərkəzi mətbuatda çap olunan “Bakının gecə lövhəsi” şeri ilə gəlmişəm. Sonralar şeirlərim tez-tez dövri mətbuatda çap olunub.O vaxtlar redaksiyaya şeirləri məktubla göndərirdik. İlk kitabim “Səni gözləyə-gözləyə” şeirlər kitabım olub. O vaxtlar kitab nəşr etdirmək çox çətin idi və ilk kitab çox gec işıq üzü gördü. Ona görə ilk kitabıma bu adı verdim. Çoxları bu adı oxuyanda elə bilirdilər ki, hansısa bir sevgi şeirimin adıdır. Əslində ilk kitabımı elə həsrətlə gözləmişdim ki, kitabımın adını belə qoydum. Yaradıcılığımda o vaxtlar M.Ə.Sabir adına kitabxanada A.Əlizadənin, Lenin adına kitabxanada N.Həsənzadənin, Tibb İnstitutunda Asif Babazadənin (Çeşmə”) rəhbərlik etdikləri ədəbi dərnəklərin böyük rolu olub. Təhsil aldığım Tibb Universitetdə fəaliyyət göstərən “Çeşmə” ədəbi dərnəyininə o vaxtlar kimlər gəlirdi? Kazım Aslanlı Sarəng, Sərdar Kərimli, Tofiq Nurəli, Fəxrəddin Ziya, Paşa Qəlbinur, Rafiq Vəlizadə və başqaları. Onlar sonradan Azərbaycanın ən tanınmış şairləri oldular.
Yeddi şeirlər kitabının müəllifisiz və həkim-yazarların ilk poetik toplusu olan məşhur “HƏKİMLƏRİN SÖZ DÜNYASI” adlı kitabını tərtib etmisiz. Bu yaxınlarda”HƏKİMLƏRİN SÖZ DÜNYASI” kitabının ikinci hissəsi də işıq üzü gördü. Bu kitab Azərbaycan ədəbiyyatına yeni bir töhvə idi. Çox maraqlıdır, nədənsə həkimləri çox zaman soyuqqanlı insan kimi tanıyırlar. Bəlkə də bu ondan irəli gəlir ki, uşaqlıqdan bizlərə həkim olmaq istəyirsənsə gərək soyuqqanlı olasan deyiblər. “HƏKİMLƏRİN SÖZ DÜNYASI” kitabınızla insanlarda həkimlərə qarşı olan fikirləri dəyişdirdiniz. Sən demə, ən incə ruhlu, kövrək insanlar həkimlər imiş.
– Bilirsiniz, mən deyərdim elə ən gözəl şeirləri həkimlər yazır. Çünki bizim işimiz insanları öyrənmək, onların dərdlərinə şərik olmaqdır. İnsan psixologiyasını bildiyimizdən onların hansı hissləri keçirdiyini başqalarından daha tez duyur, anlayırıq.
Sizi ən çox oxucularınıza sevdirən hansı əsəriniz olub?
– Şuşa dərdinə həsr olunmuş, ədəbiyyatımızda çox yüksək dəyərləndirilən, məni oxucularıma daha çox sevdirən “BU ŞƏHƏR HƏSRƏT YERİDİR” poemam olub.
Əfrahim Hüseynlinin bir cox şeirləri qardaş olkə, Türkiyədə də çap olunub. Özünəməxsus poetik deyim tərzinizin olması həmişə yüksək qiymətləndirilir. Maraqlıdır sizin şeirlərinizə ən şox hansı tanınmışlar rəy yazıb?
– Mənim bir çox şeirlərim Türkiyədə çap olunan “Altun kalemler” kitabında yer alıb və qardaş ölkənin oxucuları tərəfindən rəğbətlə qarşılanıb. O kitablardan mənim özümə də hədiyyə olaraq göndəriblər. Şerlərimə müxtəlif illərdə T. Bayram, N. Kəsəmənli, B. Bağırlı və başqa tanınmış ədəbiyyat adamları rəy yazıb.. Bu rəylərdə şeirlərimin əsas qayəsini Vətən sevgisi, el-oba məhəbbəti, sevgi müqəddəsliyi, ata-ana ucalığı təşkil etdiyi vurğulanmışdır. Hətta 2000-ci ildə A. Şahsuvaroğlunun qələmə aldığı, yüksək tirajla çap olunan “ONLARIN QİSMƏTİ BELƏ ÖMÜRDÜR” kitabı mənim həkimlik fəaliyyətimə və yaradıcılığına həsr edilib.
Əfrahim Huseynli istedadlı şair olmaqla bərabər, həm də insanların rəğbətini qazanmış tanınmış və gözəl bir həkimdir. Bu iki sənəti eyni vaxtda yürütmək sizin üçün çətin deyil ki?
-Rəhbərlik etdiyim kollektivdə böyük sevgiylə qarşılanıram. Öz elimə, torpağıma, ailəmə bağlı insanam. Sənətimi çox sevirəm. həmişə çalışıram millətimə, xalqıma layiqincə xidmət edim. Bilirsiniz, mən həmişə deyirəm: “Həkimlik mənim sənətim, şairlik alın yazımdır”. Yazdığım şeirlərə görə dəfələrlə fəxri-fərmanlarla təltif edilmişəm. “Xəmsə”, “Cəsarətli qələm”, “İbn-Sina” diplomlarına layiq görülmüşəm. 2001-ci ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvüyəm. Hər iki sənətimi çox sevdiyim üçün mənə çətin deyil, əksinə məni həyata daha çox bağlayır.
Əfrahim müəllim, yazdığınız şeirləri ilk kimə oxuyursunuz. İlk oxucunuz kim olub?
– İlk oxucum ömür-gün yoldaşım Yaqut xanım və qızım Afaq xanımdır. Bəzən mənə sual verirlər ki, yazdığınız sevgi şeirlərini kimə həsr edirsiz. Onların əksəriyyətini ömür gün yoldaşıma həsr etmişəm. Qalanları təbii ki, bir şairin təxəyyülüdür.
Əfrahim Hüseynlinin ailəsində onun sənətini davam etdirən biri varmı?
– Ailədə həyat yoldaşım və qızım həkimdirlər. Ancaq şairlik də kökümüzdə ana babam Bəbir kişi söz adamı olub vaxtı ilə. Allah ruhunu şad etsin. O gözəl şeirlər müəllifi olub, gözəl qələmi olub. Hətta dillər əzbəri olan şeirlər yazıb. Alarda yaşayıb və burda da dünyasını dəyişib. Şeirlərindən qalıb və bu yaxınlarda çap etdirmək fikrim var inşallah.
Əfrahim müəllim, siz yetərincə tanınmış, cəmiyyət tərəfindən qəbul olinmuş, şeir və yazılarınızla gənc nəsilə örnək olacaq birisiz. İndi bildiyimiz kimi gənc yazarların sayı günü-gündən artır. Əslində bu yaxşı haldır. Bu gənc yazarlara nə tövsiyə edərdiniz?
– Əgər cağdaş dövrümüzdə şairlərin sayı artırsa bu çox gözəl bir haldır. Çox sevinərdim ki, hər kəs bir-biri ilə şeir dilində danışsın. Mən gənc yazarlara onu məsləhət gorərdim ki, oz dəsti-xətti olsun, təkrarçılığa yol verməsinlər. Öz poetik duyum tərzi ilə seçilsinlər, mücərrəd fikirlərdən istifadə etsinlər. Yazdığı şeirlərlə oxucunu düşündürsünlər. Cəmaləddin Rumininin belə bir sözü var: idrakı olan üçün göylər də, yerlər də sözdür. Şeirdə şairin söz qıtlığı duyulmursa, söz qıtlığı şairdə yoxdursa o, şairdir. Ancaq söz də gərək yerində deyilə. Şeirin gözəlliyi sözün yerində deyilməsidir. Şeir o demək deyil ki, geniş həcmdə olsun. Beş bənd və ya bir misra, iki misra fərqi yoxdur, şeirin hər misrasının arxasında böyük mətləblər dayanırsa, şair oxucunun gördüklərini heç kəsin deyə bilmədiyi tərzdə deyirsə, o şeir şeirdir. Eyni zamanda yaxşı şeirlər oxusunlar və oxuyanda desinlər ki, kaş ki, bu şeiri mən yazaydım. Doğrudan da mən gənc bir şairin gözəl bir şeirini oxuyanda deyirəm ki, kaş bu şeiri mən yazaydım. Başqa yazarların şeirlərin çox oxusunlar. Söz ehtiyatları çox olsun. Ədəbi mühitdən inciyib tez kənara çəkilməsinlər. Hər kəsin oxucusu var. İnşallah onların da yolları acılar. Onlara uğurlar diləyirəm.
Bəs Əfrahim Hüseynlinin özünün sevdiyi şair kimdir?
– Mən qısqanc insan deyiləm. Mənim sevdiyim şair çoxdur. Bəlkə də onların adların çəksəm buna sizin vaxtınız yetməz.
Əfrahim müəllim, bu səmimi söhbətiniz üçün, dəyərli vaxtınızı bizə ayırdığınız üçün sizə təşəkkür edirik və Ramazan Bayramanızı təbrik edirik.
– Mən də Pressaz.az-a öz minnətdarlığımı bildirirəm. Mənə də xoş oldu sizlərlə söhbət etmək, keçmiş xatirələri yada saldıq. Məndə sizin və bütün Azərbaycan xalqının Ramazan Bayramını təbrik edirəm. Allah bütün tutulan oruc və duaları qəbul etsin. Xalqımıza xoş əmin-amanlıq arzu edirəm. İnşallah işğal olmuş torpaqlarımız qayıdar və biz bu müqəddəs bayramımızı Qarabağımızda qeyd edərik.
TORPAQ BİZNƏN HESAB ÇƏKİR
Yalanmış, bu sevgi yalan!
Ölmədi gözləri dolan.
Yadların əlində qalan
Torpaq biznən hesab çəkir.
Biri qəmli, beşi gülən…
Hara getdi dərdi bilən?
Vaxtsız saralıb tökülən
Yarpaq biznən hesab çəkir.
Bilmədik ulduz neçədi,-
Ölüb dirilmək necədi.
Göz – gözü görməz gecədi,
Çıraq biznən hesab çəkir.
Eniş, yoxuş, qaya, gədik
Baxır yolumuza dik-dik.
Gəzdirə bildik… bilmədik?!-
Papaq biznən hesab çəkir.
DAHA GECƏLƏR DƏ GÖZÜMDƏN DÜŞÜB…
Kaş ki sözlərimə inanmayaydın,
Bir yalan biləydin doğru arzunu.
Əlçatmaz, ünyetməz gümana belə
Əlimi açmazdım ömrüm uzunu.
Bəlkə nahaq yerə ürək sirrimi
Xahişsiz, filansız açmışam mən də…
Vəsfinə yazdığım şeirlərimi
Oxuyub kiməsə, öyünürsən də.
Gecənin gözündə əriyən kimdi?-
Bu qismət soyuqluq üzündən düşüb.
Ay da doğma idi, ulduz da doğma,
Daha gecələr də gözümdən düşüb.
Necə yaxın idik gözlə qaş kimi,
Necə uzaq düşdük göy üzü qədər.
Duman da biz olduq, qaya-dağ da biz,
Uzanan yolları qınadıq…hədər!
Yollarım üstünə yağan qar kimi
Ələnir üstümə suallar indi.
Yüz-yüz sorğuların cavabı bumu?-
Hə… biri var idi, biri yox idi…
ŞAİRLƏR ÖLÜMÜN ÜZÜNƏ AĞDI
Gələndə bəxtinə yazılar qəbri,
Gecəli-gündüzlü qazılar qəbri.
Gözləri yollardan asılar qəbrin,-
Min il gözləsə də, şairlər sağdı,
Şairlər ölümün üzünə üzünə ağdı.
Şeirə əyri, yalan şikarsa, ovsa,
Sevinc əvəzinə dərd haqq-hesabsa,
Ömür möcüzəylə dolu kitabsa,
Şeir yazılmayan gün ağ vərəqdi,-
Şairlər ölümün üzünə ağdı.
Şeir namərd üçün şaxtadı… kəsər,
Mərdə dərd aparan küləkdi, əsər.
Şairlər ölümü çıraqla gəzər,
Bu daşlı-kəsəkli yollar uzaqdı,-
Şairlər ölümün üzünə ağdı.
Sözüylə qaraldar ağaran saçı,
Anaya oğuldu, qadaşa bacı.
Şairlər padşahdı, şeirsə tacı,
Sözdən, sətirlərdən qurular taxtı,-
Şairlər ölümün üzünə ağdı.
Hamıya isinər, bənzəyən olmaz,
Ərköyün olsa da, küsəyən olmaz.
Bəlası – dilinə “döz” deyən olmaz.
Haqqı axtarsa da, haqqdan soraqdı,-
Şairlər ölümün üzünə ağdı.
Sözü gözümüzdə yaşa dönməsə,-
Daşlar çiçəkləyən daşa dönməsə,
Bahara, payıza, qışa dönməsə,
Şair də hamıtək demək qonaqdı…
Şairlər ölümün üzünə ağdı.
BARIŞMAĞA GƏLMİSƏN
İtib gedib, o gəncliyin izi yox,
O ocağın külü qalıb, közü yox.
Dayanıbsan nə lal-dinməz, sözü yox,
Təzədənmi alışmağa gəlmisən?
Bilirəm ki, barışmağa gəlmisən.
Ömrün-günün hay-harayın itirdik,
Özümüzü haralara gətirdik.
Bir sevdanı xatirəylə bitirdik,
Bu sevdaya qarışmağa gəlmisən?!
Bilirəm ki, barışmağa gəlmisən.
Qəbahətin ömür deyil, yaş deyil,
Anlayıbsan güman yeri boş deyil.
Nə gec duydun, mənim qəlbim daş deyil…
Bildiyini soruşmağa gəlmisən,
Bilirəm ki, barışmağa gəlmisən.
Bu sevdanın həsrətilə yanasan!-
Mənə çətin, sənə isə yol asan.
Duyan olsa, sənə deyər yolazan.
Günahkartək yanaşmağa gəlmisən,
Bilirəm ki, barışmağa gəlmisən.
Biləmmədik ömrümüzün sirrini,
Nə mən bildim, nə də sən öz yerini.
Xoşbəxt etdik sən də, mən də birini,
Mənə çox sirr danışmağa gəlmisən!
Bilirəm ki, barışmağa gəlmisən.
VƏTƏN…
…Atam, qardaşım,
Anam, bacım oldun,Vətən!-
Bilə bilmədim.
Başı göylərdən uca Vətən,
Gözun ustə yer verdin mənə,
Ayağın altında ölə bilmədim.
***
Gözü mənə baxan Vətən,
Mən sənə baxa bilmədim.
Dərdi su yerinə axan Vətən,
Damla olub
Suyunda axa bilmədim.
Oduna yandığım Vətən,
Yandın,
Su olub
Üstünə çilənə bilmədim.
***
Üşütdu şaxtalar səni,
Bir ocaqlıq od olub
Üstünə ələnə bilmədim.
Sənə quyu qazdılar,
Kəsilmədi kəndirin.
Dar ağacı qurdular,
Tapa bilmədilər kəndiri.
İkiyə böldülər,
Bölünmədi ürəyin.
Çörəyindən yeyənin
Dizi üstəymiş çörəyi.
***
Atam, qardaşım,
Anam, bacım oldun,Vətən!-
Bilə bilmədim.
Başı göylərdən uca Vətən,
Gözun ustə yer verdin mənə,
Ayağın altında ölə bilmədim
SEVGİ VƏTƏN SEVGİSİDİR
Ömrün bahar fəsli də var,
Nə çox alagözlü də var…
Kərəm də var, Əsli də var,
Sevgi – Vətən sevgisidi!
Səcdə qılmağa dur dayan!
Göz baxıb ürək doymayan,
Bizi ölməyə qoymayan
Sevgi – Vətən sevgisidi!
Hamının yazısı da var,
Qardaşı, bacısı da var,
Qəlb ağrı, acısı da var…
Sevgi – Vətən sevgisidi!
Nəğmədi, şeirdi, sözdü,
Külə çevrilməıyən közdü.
Biçilsək də, biçilməzdi,-
Sevgi – Vətən sevgisidi!
Anam dinəndə, dərd yalan!-
Yuxu olur olub-olan.
Anam üçün də and olan
Sevgi – Vətən sevgisidi!
ANA TORPAQ
Qalaram yolunun, izinin üstə,
Axır baş qoyaram dizinin üstə.
Ölsəm, səpilərsən gözümün üstə,
Çəkərsən üstümə özünü, torpaq!
Çölündə, düzündə otun olaram,
Doğma ocağında odun olaram.
Şərəfin, qeyrətin, adın olaram,
Babamın vüqarı, dözümü torpaq!
Sənə əyilibdir, çalıb-çapan da,
Səni parçalayıb, alıb-satan da.
Səndən ayrılanda, səni tapanda
Əyilib öpərəm üzünü, torpaq!
Ətrini duymuşam beşiyimdə mən,
Dadınla evimdə, eşiyimdəsən.
Dayana bilməsəm keşiyində mən,
Saxlama sinəndə izimi, torpaq!
Dərdin, kədərin var bu dünya boyda,
Əyilməz olubsan namərdə, yada.
Məni harayına çağırmasan da,
Eşidib gələrəm səsini, torpaq!
Qalaram yolunun, izinin üstə,
Axır baş qoyaram dizinin üstə.
Ölsəm, səpilərsən gözümün üstə,
Çəkərsən üstümə özünü, torpaq!
TANIYA BİLMƏDİM HEÇ ADAMLARI
Önümdə sel-sular axan olursa,
Qaya-dağ qarşıma çıxan olursa,
Dost-doğma uzaqdan baxan olursa,
Tanıya bilmədim heç adamları.
Kim keçdi yazılan sərhədi, səddi,-
Bilməz sonsuz bildi bu ömrü, nədi?
Hələ imtahana çəkə bilmədi
Hər gün neçə-neçə köç adamları.
Yanmadım nə günə, nə aya, ilə,-
Daşıdım hər yükü mən bilə-bilə.
Bilən-bilməyənə demədim belə
Nə yaman tanıdım geç adamları?!
Susummu, gözümü mən də döyümmü,-
Dağlara, daşlara baş da əyimmi?
Bu nahaqq önündə bəlkə deyimmi
Boyu – buxunuyla ölç adamları?
Heç məhəl qoymadım doğmaya, yada,-
Günəşli gündüzə bir ömür yadam.
Mənə naşı demə, qəlbidaş adam,
“Mən seçə bilmədim”, seç adamları.
28.08.2016.
ÖMÜRDƏN KÜSMƏYİN HEÇ YERİ YOXMUŞ
Qızım Afaqa
Bu günü günlərin padşahı bildim,-
Haqsız gileyləri günahım bildim.
Mən ki, başım üstə Allahı bildim,-
Ömürdən bezməyin heç yeri yoxmuş!
Zəhranın, Zeynəbin, Salehin səsi
Gətirib bu evə bir yaz nəfəsi…
Dağıldı həsrətin o daş qəfəsi,-
Ömürdən küsməyin heç yeri yoxmuş!
Günləri qınadım hər kəlməbaşı,
Ötən də bilmədim hər gələn qışı.
Əriyə bilərmiş yolların daşı,-
Asmağın-kəsməyin heç yeri yoxmuş!
Tanrının yazdığı yazı da varmış,
Qışa qənim olan yazı da varmış,
Günəşli günlərdən, yazıda varmış,
Əlini üzməyin heç yeri yoxmuş!
Allahım illərin gör harasında
Pay verdi qaş ilə göz arasında.
Yüz giley-güzarlı söz arasında
Gümanı gəzməyin heç yeri yoxmuş!
24-25.08.2016
QALMIŞAM PAYIZLA QIŞ ARASINDA
Hecası pozulan misralar kimi
İndi nə desən də, qəlbimə yatmaz.
Daşı əritsə də etiraf…filan…
Şaxtaya, soyuğa, sazağa batmaz.
Mən elə yollardan çıxıb gəlmişəm,
Sirli nə qayası, dolayı qalıb.
Bir güman xətrinə pay etmək üçün
İllərin nə günü, nə ayı qalıb.
Qalmışam payızla qış arasında
Uzaq gümana da yol-bərə yoxdu.
İşə bax, deməyə dilim də gəlmir,
-Eh, nahaq bir adam qarşıma çıxdı!
Günahlar üçürub bəndi-bərəni
Baharın sellənən yağışı kimi.
Dayanıb qarşımda sadəlövhlüyüm
Ayların illərin qarğışı kimi.
Gözümə yad olan yuxularım da
İndi mənim üçün yuxu kimidi.
Arayıb gəzməyin mənası yoxdu,-
Günah sahibi kim, haqlı kim idi.
Daha heç oxuma şeirlərimi,
Gərək olmadısa bir “qəlbiidaş”a…
Oxusan, xəbərsiz gözündən düşər
Qalan günlər-aylar, il başdan-başa.
27.08.2016
BİRİNİ BİLİRSƏN, BİRİNİSƏ YOX…
Gecələr açılmaz qıfılbənd olub,
Zülmətin sorğusu, sualları çox.
Vaxt-zaman əlində qaldım gileyli.
Birini bilirsən, birinisə yox.
Ömrü bölə-bölə sürdüm, nə xeyri?!
Umanlarsa hələ giley-güzarda.
Yaşaya bilmədim ömrü özümə,-
Üzdüm əllərimi ötən bahardan.
Keçilməz dağları aşmaq hədərsə,
Gedim o yuxuya dönüm təzədən!
Döysün yollarımı qar da, yağış da,-
Düşsün qayalara yönüm təzədən!
Məni tanımağa üzül…üzülmə…
Dərd-sərin əlindən göyərən daşam.
Oxuyub yazdığım şeirlərimi
Nahaqq deməmisən “…gözəl olmuşam!”
Tələsdim…günaha yazıldı bu da,-
Bir səs də eşitdim “Urəyimdən çıx!”
Bu da bəxt yazısı?… mən vaxt girinci,-
Birini bilirsən, birinisə yox!
ÖLÜM, SƏNNƏN QURTARMIŞAM
Azdırdın, azdırdın məni,-
De, kimlər qorxuzdu səni?
Demədin ürək deyəni,
Dilim, sənnən qurtarmışam.
Ələnirsən üzümə də,
Tökülürsən gözümə də.
Qısqanırsan közümə də,
Külüm, sənnən qurtarmışam.
Dərdə əlactək gəlmədin,
Gülənlə belə gülmədin,
Məni mənimtək bilmədin,
Günüm, sənnən qurtarmışam.
Ömür gözəldi deyirsən,
Bəlkə düzəldi deyirsən,
Dağ aşıb daşa dəyirsən,
Ünüm, sənnən qurtarmışam
.
Tanrı versə də, bu canı,
Qayalar üstə dolanır…
Gəzirsən səndən qaçanı,
Ölüm, sənnən qurtarmışam.
Haça-haça olan sevinc,
Ünyetməzdə qalan sevinc,
Məndən uzaq dolan, sevinc,
Bilim, sənnən qurtarmışam!
SAĞOLLAŞAQ
Yolları uçuran qar var, yağış var,-
Bir mələk yanında min qəlbidaş var.
Mənimlə dərd adlı bağrıbadaş var,
Sevinc ver əlini, ver, sağollaşaq.
Umduğum ürəklər daş olub, gedim,
Yol çəkən – o gözlər yaş olub, gedim.
Köçən durnalara qoşulub gedim,
Dumana bürünən Yer, sağollaşaq.
Keçmədik, sulara dayaz dediksə,
Yolları kəsibdi ayaz dediksə,
Uzaqdan uzağa Araz dediksə,
Uzat əllərini, Kür, sağollaşaq!
Ömrü başdan başa qış deməmişdik,
Yolçu ol, qayadan aş deməmişdik.
Yeri yağış yuyar, yaş deməmişdik,
Dünya, bu yaylığı sər, sağollaşaq!
Yollar körpüsü yox, qalıb gözləyir,
Göz yuma bilməyən qürub gözləyir.
Dünya dar ağacı qurub gözləyir,
Ömür, köhlənini sür, sağollaşaq!
MƏNSİZ YAŞAMAĞI ÖYRƏDİM SƏNƏ
Bir az dinən daşın dilini öyrən,
Bir az göz yaşının sirrini öyrən,
Bir az da kədərin yerini öyrən,
Dərdi daşımağı öyrədim sənə.
Qadı uzaqlarda, ünyetməzdə yaz,-
Qalan ömür-günü qar-sazağa yaz!
Yolların çovğunu, dumanında az,-
Qaya-dağ aşmağı öyrədim sənə.
Bir arzudan ötrü yollar seçimdə,
Ulduzlar yox olsun bulud köçündə.
Uzun gecələrdə güman içində
Azıb dolaşmağı öyrədim sənə.
Bu ömür yollara göz dikməkdisə,
Axırı arzudan əl çəkməkdisə,-
Beləcə yaşamaq bir küsməkdisə,
Bəlkə barışmağı öyrədim sənə.
Çox şeyi demədik, qaldı gizlicə,
Yollar uzaq düşdü buz əriyincə.
Gedim uzaqlara, gedim bir gecə,
Mənsiz yaşamağı öyrədim sənə.
MƏNİ APARMADIN
(Ömür-gün yoldaşıma)
Görən pozularmı yazılan yazı,
Gələrmi bir daha o yurdun yazı?
Məni aparmadın, a zalım qızı,
Sizin o yerləri görüb qayıdım.
Bu dünya neylədi Sarı – Yaxşını,-
Üstünə ələdi qarı Yaxşının.
Barı o aşığın, barı Yaxşının
Qəbri haradadı…bilib qayıdım.
Bizdən dönübdümü üzü dağların,
Görən yol çəkirmi gözü dağların?
Şerimi xalıtək, sizin dağların
Ayağı altına sərib qayıdım.
Duymadıq, bilmədik olub-olanı,-
Doğmalar qəribtək yurdda dolanır…
Barı təsəllimlə Firəng xalanın
Gözünün yaşını silib qayıdım.
Günəş əyilincə, axşam gəlincə
Baxardım dağlara göz dincəlincə.
Qayalar özünə biləydim necə
Suları hörüktək hörüb, qayıdım.
…Dumana bürünüm, yolları seçim,
Həkəri çayının suyundan içim.
Sizin çiçəklərdən bir-iki əlçim
Görməyənlər üçün dərib qayıdım.
Görən pozularmı yazılan yazı,
Gələrmi bir daha o yurdun yazı?
Niyə aparmadın, a zalım qızı,
Sizin o yerləri görüb qayıdım.
Mənbə: http://pressaz.az
Rumıniyanın AGERPRES milli xəbər agentliyi Azərbaycanın bu ölkədəki səfiri Hüseyn Nəcəfovun böyük Azərbaycan şairi İmadəddin Nəsimi barədə “Orta əsrlər Şərqinin tarixi-mədəni kontekstində İmadəddin Nəsiminin mənəvi irsi” sərlövhəli məqaləsini yayıb.
Məqalədə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin dahi şairin 650 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında Sərəncamından və dövlət başçısı tərəfindən bu ilin “Nəsimi ili” elan edilməsindən söhbət açılıb, Nəsiminin həyatı, fəaliyyəti, əsərləri barədə geniş məlumat verilib. Həmçinin onun mənəvi və fəlsəfi ideyalarının bəşəriyyəti ümumi dəyərlər ətrafında birləşməyə, ədalətsizliyə qarşı mübarizəyə səslədiyi xüsusi vurğulanıb.
Yazıda bildirilib ki, böyük Azərbaycan şairi İmadəddin Nəsiminin 600 illik yubileyi ilk dəfə hələ sovetlər birliyi dövründə 1973-cü ildə Azərbaycan xalqının ulu öndəri Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə keçirilib. Bu yubiley tədbirləri nəinki Bakıda və bütün Azərbaycanda, hətta Moskvada və Parisdə, UNESCO-nun qərargahında da təşkil olunub. Ümummilli Liderin təşəbbüsü nəticəsində Nəsimi ilə bağlı ciddi tədqiqatlar aparılıb, qüdrətli şairin yaradıcılığının hərtərəfli öyrənilməsi Azərbaycan dili və ədəbiyyatı tarixinin tədqiqində yeni mərhələ açıb.
Qeyd edilib ki, 2018-ci ildə Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban Əliyevanın rəhbərliyi ilə ilk dəfə Beynəlxalq Nəsimi Festivalı təşkil olunub, dünyanın 10-dan çox ölkəsindən gələn Nəsimişünas alimlərin iştirakı ilə elmi konfranslar, simpoziumlar, kitab təqdimatları və sərgiləri keçirilib. Məqalədə vurğulanıb ki, həmin ilin noyabrın 15-də Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Nəsiminin 650 illik yubileyinin keçirilməsi barədə Sərəncam imzalayıb və 2019-cu il yanvarın 15-də dövlət başçısının digər müvafiq Sərəncamı ilə 2019-cu il ölkəmizdə “Nəsimi ili” elan edilib.
Mənbə: http://www.edebiyyatqazeti.az
Yolçiyev Varis Musa oğlu — yazıçı, jurnalist, Rusiya Yazıçılar İttifaqının üzvü[1].
Həyatı
Varis Yolçiyev 7 iyun 1966-cı ildə Sumqayıt şəhərində anadan olub. 1990-cı ildə Bakı Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsini bitirib.
1991-ci ildə “168 saat” qəzetinə baş redaktorluq, 1993-cü ildə “7 gün” qəzetinə redaktorluq edib. 1995-ci ildə Azərbaycan Dövlət Televiziyasının “Gecə kanalı” proqramının yaradıcılarından olub.
2004-cü ildə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin “Azərbaycan” nəşriyyatına baş redaktor təyin edilib. 2007-ci ildə “Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri” QSC-də (AzTV) Dövri Nəşrlər və Sosioloji Araşdırmalar Departamentinin direktoru təyin edilib. O, həmçinin Azərbaycanda ilk “TV plyus” milli teleradio jurnalının baş redaktorudur.
Azərbaycanda və xarici ölkə mətbuatlarında yüzlərlə məqaləsi çıxıb, 2001-2005-ci illərdə dalbadal 5 dəfə müxtəlif beynəlxalq qurumlar tərəfindən (“European Market Research Center”, “Editorial Ofice” və s.) media mükafatlarına layiq görülüb. Müxtəlif illərdə “Dan ulduzu” ali jurnalistika mükafatına, “İlin ən yaxşı redaktoru” adına layiq görülüb. 18 kitabın (“Əsl insan haqqında”, “Azərbaycan prezidenti”, “Azərbaycan gəncliyi – Azərbaycanın gələcəyi” və s.) redaktoru olub. Xalq yazıçısı İsmayıl Şıxlının təqdimatı ilə ilk hekayələri “Ulduz” jurnalında dərc edilib. 1990-cı illərdən başlayaraq isə onun ədəbi mətbuatda digər hekayələri (“Bir ovuc torpaq”, “Tənha yalquzağın nağılı”, “Əbədi məhəbbət dastanı”, “Səhər heç vaxt açılmayacaq”, “Sənə inanıram”, “Yol ayrıcında azıb qalanlar”) işıq üzü görüb. İlk bədii kitabı (“Sonuncu ölən ümidlərdir”) 2008-ci ilin noyabrında çap olunub. 2009-cu ildə yazıçının “Bir ovuc torpaq”, 2010-cu ildə “Sənə inanıram”, 2011-ci ildə “Yetmiş yeddinci gün” adlı növbəti kitabları işıq üzü görüb.
Əsərləri
Sonuncu ölən ümidlərdir (roman). Bakı: 2008, 350 səh.
Bir ovuc torpaq. Bakı: Vektor, 2009. 318 səh.
Sənə inanıram (roman). Bakı: Apostrof, 2010. 349 səh.
Yetmiş yeddinci gün (roman). Bakı:Apostrof, 2012. 479 səh.
Əzilmiş fotoşəkillər (roman). Bakı: Apostrof – 2012. 277 səh.
Sonuncu ölən ümidlərdir (roman). Bakı: Apostrof, 2012. 351 səh.
Metamorfoz. Bir gecənin əhvalatı (roman). Bakı: OL MMC, 2013. 199 səh.
Yol ayrıcında azıb qalanlar (roman). Bakı: n. y., 2013. – 349 səh.
Son məktub (roman). Bakı: “OL” MMC. 2014. 264 səh.
Yaşıl üzlü gündəlik (roman). Bakı: 2014.
Bitməyən matç (roman). Bakı : Çaşıoğlu, 2015. – 271 səh.
Əzilmiş fotoşəkillər (roman). Bakı: Hədəf Nəşrləri, 2016. 275 səh.
Üçbucaq (roman). Bakı: Qanun, 2016. 270 səh.
Uzaqdan gələn yağış (roman). Bakı: Kitab Klubu, 2017. 224 səh.
Uzaqdan gələn yağış (roman). Bakı: TEAS Press, 2018. 222 s.
Filmoqrafiya
Sənə inanıram (serial, 2013)
İstinadlar
Varis Rusiya Yazıçılar İttifaqının üzvü oldu
İyunun 4-də M.F.Axundzadə adına Azərbaycan Milli Kitabxanasında Xalq şairi Vaqif Səmədoğlunun anadan olmasının 80 illiyi münasibətilə “Vaqif Səmədoğlu – 80” adlı kitab sərgisi açılıb.
Kitabxanadan bildirilib ki, sərgidə şairin Azərbaycan və xarici dillərdə nəşr olunmuş əsərləri, tərcümələri, tərtib etdiyi və redaktoru olduğu, haqqında yazılmış kitablar və dövri mətbuat materialları nümayiş olunur.
Sərgi bir həftə davam edəcək.
Mənbə: http://www.edebiyyatqazeti.az
Moskva şəhərində – Hökumət evinin Böyük Konfrans zalında Rusiya Yazıçılar Birliyi Rəyasət Heyətinin qərarı ilə bir qrup ictimai və ədəbi xadim nüfuzlu “Puşkin mükafatı” və “Puşkin medalı” ilə təltif ediliblər.
Onların sırasında Azərbaycan yazıçısı Varis Yolçuyev də var.
Mükafatlandırma böyük rus şairi Aleksandr Puşkinin anadan olmasının 220-ci ildönümü münasibətilə düzənlənən təntənəli mərasimdə baş tutub. Ötən il əhəmiyyətli dərəcədə uğur qazanan, bu münasibətlə premial “Rus prozası antologiyası. 2018” və “Rus poeziyası antologiyası. 2018” nəşrlərində dərc olunan yazarlar laureat adını qazanıblar. Təntənəli mərasimdə antologiyanın nəşrləri də təqdim olunub.
Rusiyanın ən tanınmış ədəbi simalarından olan “Literaturnaya qazeta”nın baş redaktoru Maksim Zamşev 2019-cu il “Puşkin mükafatı” ilə mükafatlandırılıb.
“Puşkin medalı” ilə laureatlar 2 dərəcə üzrə təltif olunublar: 1-ci (qızıl-gümüş tərkibli) və 2-ci (neyzilber tərkibli) dərəcəli. Varis Yolçuyev 1-ci dərəcəli “Puşkin medalı” ilə mükafatlandırılıb.
Mükafatları laureatlara Rusiya Yazıçılar Birliyinin sədri Dmitriy Kravçuk təqdim edib.
Mərasimdə Rusiyanın yüksək ranqlı dövlət məmurları, nüfuzlu mədəniyyət xadimləri və media nümayəndələri iştirak ediblər.
Mərasim Puşkinin yaradıcılığına həsr olunmuş ədəbi-bədii kompozisiya və konsert proloqamı ilə yekunlaşıb.
Mənbə: http://www.edebiyyatqazeti.az
M.Müşfiq çox gənc yaşlarından yaradıcılıq aləminə gəlmiş, həyatını, taleyini şeirlə bağlamış və ömrünün sonuna kimi ondan ayrılmamışdır. O, poetik yaradıcılığa 1926-cı ildə “Gənc işçi” qəzetində çap etdirdiyi “Bu gün” şeiri ilə başlamış və sonrakı illərdə dövri mətbuatda müntəzəm çıxış etmişdir.1927-ci ildən “Maarif və mədəniyyət”, “Komsomol” jurnallarında və “Gənc işçi” qəzetində nəşr olunmuşdur.1930-cu ildə şairin ilk “Küləklər” adlı şeir kitabı işıq üzü görmüş, kitabda müəllifin əlli üç şeiri və iki tərcüməsi toplanmışdır.
1932-ci il Müşfiqin həyatında məhsuldar olmuş, “Günün səsləri”, “Vuruşmalar”, “Pambıq”, “Buruqlar arasında” kitabları, daha sonra bir-birinin ardınca “Şeirlər”, “Çoban”, “Mənim dostum”, “Səhər”, “Sındırılan saz”, “Azadlıq dastanı”, “Buruq adamı” əsərləri nəşr edilmişdir.1934-cü ildə Azərbaycan Yazıçılar İttifaqına üzv seçilmişdir.
Həqiqi bir müəllim, əsl vətənpərvər olan Müşfiq öz yaradıcılığında uşaqlar üçün də yer ayırmış, bir-birindən gözəl əsərlər yaratmışdır.”Şəngül, Şüngül, Məngül”, “Kəndli və ilan” mənzum nağılları, “Vuruşmalar”, “Qaya” poemaları, “Coğrafiya”, “Məktəbli şərqisi”, “Zəhra üçün” və digər şeirləri uşaqlar arasında şairə böyük məhəbbət qazandırmışdır.
Mikayıl Müşfiq yaradıcılığında bədii tərcümə fəaliyyəti də xüsusi yer tuturdu.1930-1937-ci illərdə onun tərcümə etdiyi Aleksandr Puşkinin “Qaraçılar” (Ş.Abbasovla birgə), Taras Şevçenkonun”Kobzar” (Əhməd Cavadla birgə), Yegişe Çarensin “Şeirlər”, Samuil Marşakın “Huşsuza bax, huşsuza”, Mirzə Fətəli Axundovun”A.S.Puşkinin ölümünə Şərq poeması” əsərləri nəşr edilmişdir. Bundan əlavə Müşfiq Mixail Lermontovun “Demon” poemasını (Rəsul Rza ilə birgə), “Qafqaz” (Mikayıl Rəfili ilə birgə), “Şairin ölümünə”, “Tənha yelkən ağarı” şeirlərini, A.S.Puşkinin “Yevgeni Onegin” mənzum romanından “Tatyananın Onegenə məktubu”nu (R.Rza ilə birgə), “Poltava” əsərindən bir parçanı, “Dustaq” şeirini, Ömər Xəyyamın rübailərinin çox hissəsini, Firdovsinin “Şahnamə”sindən bəzi parçaları (Mirmehdi Seyidzadə ilə birgə) tərcümə etmiş, gözəl mütərcim kimi oxucuların rəğbətini qazanmışdır.
1936-cı ildə Mikayıl Müşfiqin “Səhər” poeması Azərbaycanda Sovet hakimiyyətinin qurulmasının 15 illiyi münasibətilə keçirilən müsabiqədə “Yeddi yaxşı ədəbi əsər” mükafatına layiq görülmüşdür. 1937-ci ildə çapa hazırladığı “Çağlayan” kitabına şair on bir illik yaradıcılığı ərzində yazmış olduğu ən qiymətli əsərlərini, o cümlədən “Səhər”, “Azadlıq dastanı”, “Sındırılan saz”, “Əbədiyyət nəğməsi”, “Şeirim”, “Yenə o bağ olaydı”, “Duyğu yarpaqları”, “Tərtərhes nəğmələri”, “Mingəçevir həsrəti” və digər şeir və poemalarını daxil etmişdir. Lakin kitabı nəşr etdirmək şairə qismət olmamışdır.
Mikayıl Müşfiqin Azərbaycan poeziyasının nadir incilərindən sayılan “Oxu, tar, oxu tar”, “Qal, sənə qurban”, “Sənin gülüşlərin”, “Maralım”, “Ana”, “Küləklər”, “Yenə o bağ olaydı” və digər şeirlərinə bəstələnən mahnılar dinləyici alqışını, rəğbətini qazanmış sənət əsərləridir.
1937-ci ilin represiya dalğası mədəniyyətimizin görkəmli siması Mikayıl Müşfiqdən də yan keçmir. Həbs olunmuş müttəhimlərin “könüllü” surətdə yazdığı izahatlar da nəzərə alınmış və müstəntiq tərəfindən hazırlanan həmin arayışa əsasən Mikayıl Müşfiqin adına iyunun 3-də 508 nömrəli order yazılmış, cümə günü, iyun ayının 4-də isə evində həbs edilmişdi.
Mikayıl Müşfiqi həbs edənlər və evində axtarış aparanlar Dövlət Təhlükəsizliyi İdarəsinin əməkdaşları M.Mustafayev, N.Petrunin və MİK-nin (Mərkəzi İcraiyyə Komitəsi) sədri Şevçenko idi. Axtarış zamanı Türkiyədə nəşr olunmuş 14 kitab, başqa nəşrdən olan 5 kitab, türk dilində 4 müxtəlif jurnal, 6 İran nəşri, 14 foto şəkil, pasport, hərbi bilet, əlyazmalar və digər əşyalar müsadirə olunmuşdu. Əlyazmaların içində Mirzə Qədir Visaqinin şeir divanı, opera librettoları, mənzum nağılları, müşfiqin yüzlərcə şeiri, türk-dram teatrının üçün işlədiyi mənzum dramın əlyazması, məktublar və Dilbər Axundzadənin “Dilbərnamə” yazılmış dəftəri də var idi. Müsadirə olunmuş əşyalar 13 oktyabr 1937-ci ildə yandırılımışdı.
Şairin ilk istintaqı 1937-ci il iyun ayının 5-də baş tutur. İstintaqı aparan 4-cü şöbənin IV bölməsinin əməliyyat müvəkkili serjant Q.B.Platonov idi.
Şairdən sorğu zamanı əksinqilabçı təşkilatın üzvü olduğu və əksinqilabi millətçi mövqedə dayandığı barədə soruşulmuş, lakin şair əksinqilabçı millətçi təşkilatın üzvü olmadığını və əksinqilabi millətçi mövqedə dayanmadığını söyləmişdir.
Həbsdə olarkən şairə işgəncələr verilirdi. Əvvəlcə əl və ayaq dırnaqları çıxardılmış, daha sonra onu su quyusu olan xüsusi kamerada iki gün qurşağacan içində siçovullar olan suda saxlayırlar. İki gecə yatmayandan sonra təkadamlıq kamerada yerə şüşə qırıntıları töküb onu ayaqyalın gəzməyə məcbur edirlər. M.Müşfiqə işgəncələr verib onu adamlarla üzləşdirsələr də, şair heç kəsin üzünə durmayır…
Amma M.Müşfiq həbsdə olarkən onun əleyhinə yazanlar olur!
Müşfiqin sonuncu istintaqı 27 noyabr 1937-ci ildə baş tutur. SSR Ali Məhkəməsi hərbi kollegiyasının səyyar sessiyası 5 yanvar 1938-ci ildə, çərşənbə günü güllələnmə qərarı çıxarır. 1938-ci i il yanvar ayının 5-də SSRİ Ali Məhkəməsinin 20 dəqiqəlik məhkəmə iclası Müşfiq barəsində güllələnmə qərarı verilir və hökm yanvarın 6-da Nargin adasında yerinə yetirilir.
Qeyd edək ki, hər il İyun ayının 5-i Azərbaycanda “Şairlər günü” olaraq qeyd edilir.
Mənbə: http://www.edebiyyatqazeti.az
Ramazan bayramı münasibətilə Azərbaycan xalqına təbrik
Hörmətli həmvətənlər!
Sizi mübarək Ramazan bayramı münasibətilə səmimi-qəlbdən təbrik edir, hər birinizə ən xoş arzularımı çatdırıram.
Bəşər övladını xeyirxahlığa, birliyə, mənəvi kamilliyə dəvət edən, öz mahiyyəti ilə insanların ruhunu təzələyən Ramazan ayı dünya müsəlmanlarının ən əziz ayıdır. Oruc tutmaqla inanclı insanlara mənəvi-ruhi ucalığın, əxlaqi saflığın fərəhini, şəfqət, mərhəmət, həmrəylik duyğularının sevincini yaşadan Ramazan ayı ilahi hikmətlər xəzinəsi müqəddəs Qurani-Kərimin nazil olması ilə əlamətdardır. Ramazan bayramı günlərində mömin vətəndaşlarımız Uca Yaradan qarşısında vicdani borc və vəzifələrini ləyaqətlə yerinə yetirmək, mənəvi zənginliyin üstünlüyünü yaşamaq fürsəti qazanırlar.
Azərbaycan İslam sivilizasiyasının tərkib hissəsi kimi bəşəriyyətin mədəni irsinə öz töhfələrini vermiş, böyük alimlər və mütəfəkkirlər yetişdirmişdir. İslam və onun mahiyyətindən irəli gələn sülhpərvərlik, dözümlülük, bərabərlik, qardaşlıq və bu kimi dəyərlər Azərbaycanda tolerantlıq mühitinin, cəmiyyətdə vəhdət və harmoniyanın yaranmasında, multikulturalizm və humanizm ideyalarının bərqərar olmasında müstəsna rol oynamışdır.
Əziz bacı və qardaşlarım!
Bu günlər ölkəmizin hər yerində xalqımızın əmin-amanlığı üçün dualar edilir, şəhidlərimizin ölməz xatirəsi ehtiramla yad olunur. İnanıram ki, bu müqəddəs bayram günlərində sizin dua və diləkləriniz Tanrı dərgahında qəbul ediləcək, Uca Yaradan öz mərhəmətini xalqımızdan əsirgəməyəcəkdir. Bir daha hər birinizi və ölkəmizin hüdudlarından kənarda yaşayan bütün soydaşlarımızı ürəkdən təbrik edir, ailələrinizə səadət, süfrələrinizə bol ruzi və bərəkət arzulayıram.
Ramazan bayramınız mübarək olsun!
İlham Əliyev
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
Bakı şəhəri, 03 iyun 2019-cu il.
Mənbə: http://www.president.az
“Kitab Klubu” nəşriyyatı tərəfindən “Seçmə sevgi şeirləri” adlı poeziya antologiyası 408 səhifə həcmində, 100 tirajla işıq üzü görüb.
Kitabın tərtibçisi Sevinc Rzayeva, redaktoru Cavidan Baloğlanov, korrektor Gülnaz Məmmədli, tərtibatı isə Elçin Hüseynova məxsusdur.
Poeziya antologiyasına çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatında özünəməxsus yer tutan, dəst-xətti ilə seçilən orta və yaşlı nümayəndələrinin müxtəlif illərdə qələmə aldıqları sevgi şeirləri toplanıb.
Xatırladaq ki, “Seçmə sevgi şeirləri” adlı poeziya antologiyasının ilk nəşri 2016-cı ildə “Kitab Klubu” nəşriyyatı tərəfindən yayınlanmışdı.
Kamran MURQUZOV,
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının
Mətbuat xidmətinin rəhbəri,
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü.
“Kitab Klubu” nəşriyyatı tərəfindən “Müasirlərim” seriyasından Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, el şairi Bəhmən Vətənoğlunun (Abbasov Bəhmən Kalış oğlu) “ALLAH eşqinə” (Şeirləri və poemaları” adlı kitabı 424 səhifə həcmində, 100 tirajla işıq üzü görüb. Transliterasiya korrektoru Gülnar Zülfüqarovadır.
Kitaba sevimli el şairimiz Bəhmən Vətənoğlunun dillər əzbəri olan şeirləri daxil edilib. Adıçəkilən kitabda əvvəllər işıq üzü görməyən bir sıra şeirlər ilk dəfə dərc olunur.
Geniş oxucu auditoriyası üçün nəzərdə tutulub. Ədəbiyyatşünas-alimlər, poeziya həvəskarları, ədəbiyyatsevərlər tərəfindən rəğbətlə qarşılanacağına ümid edirik.
Yeri gəlmişkən, qeyd edək ki, bundan öncə 2016-cı ildə “Kitab Klubu” nəşriyyatı tərəfindən “Müasirlərim” seriyasından Xalq şairi, Fərdi Prezident təqaüdçüsü, “Nazim Hikmət” Beynəlxalq Ədəbiyyatı Mükafatı laureatı Zəlimxan Yaqubun “Dünyadan köçən mənəm”, 2017-ci ildə isə Xalq şairi, Əməkdar incəsənət xadimi, filologiya elmləri doktoru, professor, AMEA-nın həqiqi üzvü, şair, dramaturq, ədəbiyyatşünas Bəxtiyar Vahabzanin “Müasirlərim” seriyasından “Axı dünya fırlanır…”, 2018-ci ildə isə Xalq şairi, Əməkdar incəsənət xadimi, filologiya elmləri doktoru, professor Nəriman Həsənzadənin “Dostlar gözləyir məni”, adlı şeirlər və poemalar toplusu kitabı media təmsilçilərinin, ictimaiyyət nümayəndələrinin, poeziya həvəskarlarının, ədəbiyyatsevərlərin diqqətinə çatdırılmışdı.
Kamran MURQUZOV,
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının
Mətbuat xidmətinin rəhbəri,
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü.
“Kitab Klubu” nəşriyyatı tərəfindən “Müasirlərim” seriyasından Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, qəzəlxan-şair, tərcüməçi Əliğa Vahidin “Mənə naz et…” (şeirləri və qəzəlləri) adlı yeni kitabı 434 səhifə həcmində, 100 tirajla işıq üzü görüb.
Kitaba müəllifin müxtəlif illərdə qələmindən çıxan şeirləri və qəzəlləri daxil edilib. Əliağa Vahid Nizami Gəncəvi, Əfzəllədin Xaqani, Əlişir Nəvai kimi klassik şairlərin əsərlərini fars dilindən Azərbaycan türkcəsinə uyğunlaşdırıb.
Qeyd edək ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Zati-aliləri cənab İlham Əliyevin 12 yanvar 2004-cü il tarixli “Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi haqqında” sərəncamına əsasən, 2005-ci ildə “Lider” Nəşriyyatı tərəfindən “Seçilmiş əsərləri” kütləvi tirajla (25000) çap olunmuş və ölkə kitabxanalarına hədiyyə olunmuşdu.
Kamran MURQUZOV,
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının
Mətbuat xidmətinin rəhbəri,
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü.
3 iyun 2019-cu il tarixində saat 14:00-da Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) “Natavan” Klubunda “VEKTOR” Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının Şahmar Ələkbərzaə adına Beynəlxalq ədəbiyyat makafatının təqdimat mərasimi keçirilib. Kütləvi informasiya vasitələrinin nümayəndələrinin, mədəniyyət, ədəbiyyat, incəsənət xadimlərinin iştirakı ilə keçirilən tədbirdə çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, “Mahmud Kaşqari Medalı” laureatı, Əli Kərim adına Sumqayıt şəhər Poeziya Klubunun sədri, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin və Azərbaycanın Mədəniyyət və Portalının Sumqayıt bürosunun rəhbəri, şair İbrahim İlyaslı Türk dünyasına uzunmüddətli xidmətlərinə görə Şahmar Ələkbərzaə adına Beynəlxalq ədəbiyyat makafatına layiq görülüb.
YARPUZ 4
1980 sonrasının şiirinin diyalektiği göstermiştir ki birikim şiire ulaşmanın ana anahtarıdır. Hangi gelenekten nasıl bir formda olursa olsun birikimden beslenmek , şiirimizin şimdiliğini ve geleceğini tayin eden en önemli etkendir. İmgeci, anlatımcı, folklorik-mitolojik , mistik-metafizik , gelenekselci, toplumcu gerçekçi, beatnik-marjinalci, yeni garipçi şiir anlayışlarının hemen hepsinin temelinde hep birikim vardır. Şiirin safını gök yüzüne salıvermedeki en belirgin kanat, bütün şiir anlayışlarında birikim olarak kendini gösteriyor.
Yenibütüncü Şiir Manifestosu ile Soylu Yenilikçi Şiir manifestosundan bu yana zekânın lirizmi, edebiyatımızın geçmişinde şekillenmiş olaylara, olgulara ve şairlerin dizelerine yapılan göndermelerle kendini bulduğu söylenebilir. Bu göndermeleri dilin bütün katmanlarıyla –anlam, biçim, fonetik – devreye sokarak saf şiiri bulmaya çabalıyor şairler.
Saf şiiri ortaya çıkarmak için insanın içinde kireçleşen tüm duyguların titiz dize işçiliği ile gerçekleşeceğinin bilinci ile yaklaşılmakta… Hayatı ve sözcükleri örgütleyen bir yapısı vardır günümüz şiirinin.
Gelenekteki birikimin çetrefilliği, günümüz şiirini de çok kollu hale getirmiştir. Haydar Ergülen’in “Ağacın kederi yapraklarından / Aşklar yerle bir oluyor gazelden önce” , Murathan Mungan’ın “Ölü bir yılan gibi yatıyordu aramızda / Yorgun, kirli ve umutsuz geçmişim / Oysa bilmediğin bir şey vardı sevgilim / Ben sende bütün aşklarımı temize çektim” , Şükrü Erbaş’ın “Siyah beyaz bir fotoğraf gibi gelirdi babam / Kamyonlar hep geceleri, hep uzaklara giderdi” , Hilmi Yavuz’un “Bir kapı açıldı, ansızın, baktık / Akşam!.. Kimse benzemez oldu kendine / Kim bilir ne kadar hüzünlü artık / Bir odadan ötekine geçmek bile” , Cemal Safi’nin “Sebep bazı Leyla bazı Şirin’di / Hatırım için yüce dağlar delindi / Bilek gücüm Ferhat ile bilindi / Kuvvet benim kudret benim fer benim” , Bahattin Karakoç’un “Dilimde sabah keyfiyle yeni bir umut türküsü / Kar yağmış dağlara bozulmamış ütüsü / Rahvan atlar gibi ırgalanan gök yüzü / Gözlerimi kamaştırsa da geleceğim sana / Şimdilik bağlayıcı bir takvim sorma bana / Ihlamurlar çiçek açtığı zaman” dizelerinden hangisine kayıtsız kalınabilir.
Yarpuz’da da var olan birikimle örülmüş şiir çeşitliliği devam edecek. Klasik halk şiirinin örneklerini görebileceğiniz gibi toplumcu gerçekçi veya marjinalci şiirler de Yarpuz’da kendine yer bulacak.
Yarpuz’un bu sayısında çok genç bir şaire yer verdik: Sevim Açıkbaş. İsmail Delihasan’ın şiirindeki derinlikten etkileneceksiniz. Necdet Ekici ve Mehmet Binboğa eminiz ki gözlerinizi nemlendirecek. Mehmet Mortaş’la Eshab-ı Kehf’i gezeceksiniz. Aslan Avşarbey’in şiiri sizi düşünceye sevk edecek , Murat Çolak ise Tanpınar’ın büyüsünü, Saatleri Ayarlama Enstitüsü ile bütünleştirecek.
Yeni sayılarda buluşmak ümidi ile …
Yarpuz Edebiyat Dergisi
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının İran İslam Respublikası üzrə yeganə təmsilçisi
İstanbul
Sənə heyran baxıram min gözünən istanbul
Gəlmişəm qolluğuna son hızınan istanbul.
Qişin oğlan çağıdir düşdü səninlə dıdar,
Xüş keçindi neçə gün qiş bizinən istanbul.
Qışda olsa məni alqışladı güllər burda,
Bəzənibdir nə gözəl nərgizinən istanbul.
Tofiqi , akıfı , nazimidə yad edəlim,
Fatehə qatqılı qutsal sözünən istanbul.
Fatehın at nalınin ızlərı hala görünür,
Fəxr edir millətimiz mərd ızınən istanbul.
Məni heyran edici abidələr var burda,
Hünərin zövqünü buldum sizinən istanbul.
Yer üzündə bilirəm çoxlu şəhərlər vardır,
Könlümə həkk olunub təbrizinən istanbul.
Ənədəlib səndə olan hər şeyi parlaq gördü,
Gecəniz fərq eləmir gündüzünən istanbul.
Qar Yağışı
Nə yaxşı çirpinir göy mələkləri,
Yağır yer üzünə ağ lələk yağır.
Bəlkə yerlə göyün toyudur bu gün,
Göydən yer özünə kəpənək yağır.
Yağır göydən yerə çiçək sovqatı,
Sevgidən sevgiyə ürək sovqatı,
Bəy dən gəlin qıza çörək sovqatı,
Yağır ruzu yağır, duz, çörək yağır.
Yağır kəndimizin kefi saz olsun,
Bulaqlar oxusun xoş avaz olsun,
Yağır kəndimizin yazı- yaz olsun,
Bu yağış min ümid, min dilək yağır.
Təpənin öz dərdi, təpə həsrəti,
Dərənin sel dərdi, ləpə həsrəti,
Haçandı bu dağlar şəpə həsrəti,
Kəsməsin bu yağış nə göyçək yağır.
“Ənədəlib” ağaran bu ağ lələklər
Səbah yer üzündə güllüyəcəklər,
Yağsın qanadını yağsın məlklər,
Bu yağış dünyaya gəlcək yağır.
Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temsilcisi
İki Ateş Arasında
Yürüdü çiçekler göçtü vaktimden,
Yüreğim bir deprem bölgesi şimdi
Ben Mecnun’um hala o Leyla değil,
Kalmadı o aşkın gölgesi şimdi.
Gözleri hülyamı teslim alırdı
Körüğün önünde har’dı elleri.
Her yokuş sonunda korku tuzağı,
Ya da bana göre ‘yar’dı elleri.
Gönül zindanında yattığım oldu
Bir kez yoklamadı kuşluk sırası,
Varsın iy’olmasın hatıra kalsın,
Saçının açtığı kırbaç yarası.
Yalnızlık
daha ten çıkmadan kentin dışına
başını alır da gider yalnızlık
kalabalıklarda yalnız başına
karanlık koynunda yatar yalnızlık
şekile kalıba oturmaz boyu
kabarır köpürür azar gün boyu
sofraya varmadan ekmeği suyu
can ocakta kaynar tüter yalnızlık
Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temsilcisi
HEP SANA OLUR YÖNELMELER
Gözler sana bakar, kulaklar seni dinler
Doğada hiçbir renk, hiçbir ses
Görmedi böyle bir ilgi.
Yine bilgiler öğreteceksin öğretmenim,
Bir elinde tebeşir, bir elinde silgi.
Senin bulunduğun yerde öğretmenim,
Senin konuştuğun yerde,
Birer fikir çiçeğidir kelimeler.
Öyle bir ışıksın ki sen,
Hep sana olur yönelmeler.
Senin oturduğun kürsüde,
Bir başkasını görmeye
Tahammül edilmez düşüncede bile.
Kürsü, karatahta, tebeşir
Bir anlam taşırlar seninle.
Yurdumun göklerinde Ay-Yıldız
Bir de sen dalgalanırsın.
Yüreklerde yazılı adlarınız,
Sen iyi bilirsin öğretmenim,
Hiç kesilmeyecek rüzgârınız…
KİM BİLİR?
Zamanın dudaklarında,
Küllenen bir sigara gün.
Kim bilir,
Bu kaçıncı akşamı
Doğacak günümün?
Sayılı günlerimi alıp yakıyorum,
Kibrit çöpleri gibi kutusundan.
Kimse vermeyecek tek çöp,
Kimse vermeyecek bittiği gün,
Böyle buyurmuş Yaradan…
SONRA BULAMAZSIN AYNALARDA
Yağmur nasıl kandırırsa bozkırı
Öyle kandırdın beni
Umut denen o solmaz çiçeği
Söküp attın canevimden
Kendi elimle dövdürdün beni
Kendi elimle yazdırdın adımı
Divâne defterine.
Hiçbir şeyde rastlamadığım
Buruk bir tat veriyordu konuşman
Güzelliğini ustaca kullanıyordun
Bense yağmurla beslenen
Bir ırmak gibi sana akıyordum
Kendi suyumla boğdurdun beni
Kendi suyumla yok ettin.
Yine de inkâr etmedim seni
Hatıran, hiç yitirmedi kutsallığından
Bu hüzün, bu yalnızlık
Bir şey eskitemedi senden
Hâlâ durur güzelliğin gözlerimde
Gel, onu sana vereyim
Sonra bulamazsın aynalarda…
YUNUS EMRE
Seni mutlu yapan iç huzuruna
O denli muhtaç ki insanlar
Ha huzursuz insan, ha ışıksız fânus
Yürekler sevgisiz, beyinler boş
Kararmaya başladı ruhlar Yunus.
Hakkı dağa kaldırdı haksızlar,
Ne izi belli, ne de yeri,
Artık hak aramak bir kâbus.
Kabalığın, zorbalığın olduğu yerde,
Barış gülleri açmıyor Yunus.
İnanma duygusunu kaybetti kimi insan,
Yalansız konuşmaz oldu dilleri.
“Ya hayır söyle, ya da sus”
Bu anlayış içinde yaşamayı
Bilsen, ne çok özledik Yunus
Hoşgörünün, hoş tarafı unutuldu,
Bir bilgelik oldu kusur aramak,
Eleştiri konusu her husus.
İnsanlar, senin gibi düşünmeyi
Bir türlü öğrenemediler Yunus.
Ondandır bu iflah olmayış,
Bu düzende bir aksaklık var,
Güçsüz kalıyor inançsız us.
Niçin Allah aşkıyla tutuştuğunu
Anlayanları dost bildik Yunus…
YURT TESBİHİ
Güneş, doğudan doğar Doğanşehir
Seninle dizilsin şiire son iki hecesi
Beş sesli kent ve ilçelerimiz
Sımsıcak bir merhaba sana Örenşehir
Ne selâmın gelir, ne haberin
Aynı anlamı taşıyor adlarınız
Bülbül çınlatsın kulaklarını Viranşehir.
Bağlar, bahçeler beldesi Gülşehir
Yol boyunca o cömert güzellik
Gözlerimden süzülüp aktı gönlüme
Bu duygular içinde geldim Nevşehir
Tekrar Peri Bacalarını görmek için
Bir yazbahar da gene gelecek
Şimdi hoşcakal diyor şair
Nasrettin Hoca ayrı bir dünya Akşehir
Gülerken düşüne kalmış orada her şey
Yüzer durur gölünde ördekler
Güzellikler, beyler yöresi Beyşehir
Sana nasıl övgüler yazmam
Yediğim ekmekte unun var
Başak saçlı, buğday tenli Seydişehir.
Kırkağaç kavununu unutamam Alaşehir
Âhilik kurumunu kuran Veli
Kerâmet sahibi Ahi Evren
Sende yaşadı, sende şehit oldu Kırşehir
Ve son iki hecesi beş sesli
Kent ve ilçelerimizin
Orta direği sensin Eskişehir…
Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye
M Nedim Tepebaşı
Genelde Hazreti Yunus Camii civarında, öğleden sonraları, merkeze gidecek öğrenciler kendilerini alacak sürücülere işaretle isteklerini belirtiyorlar. Yakın bir zamanda şehir merkezine inerken genç bir arkadaş el etti, durmak için pek de müsait bir durum olmamasına rağmen durdum, nereye gideceğini bilmiyorum, o da benim istikametimi bilmiyor, “Bizi de götürebilir misiniz?” dedi. “Buyurun” dedim, “Ama biz üç kişiyiz” dedi, ben de “Olsun” dedim. Lise öğrencisi arkadaşlar. Yolumuza devam ederken güzergâh üzerinde ortak bir noktamızın olduğu anlaşıldı. Onlar öğrenci belli, fakat gördüm ki onlar beni merak ediyorlar. Ben oralı olmasam da onlar bazı sorular soruyorlar. Nihayet birisi; “Abi ne iş yapıyorsunuz?” dedi. Ben de bir iş yapmıyorum deyince herhalde cevabım biraz garip geldi. Öyle ya arabasına bindikleri adam kim? Baktım olmayacak, kısaca kendimi tanıttım.
Gençlik konusunda yeni bir çalışma yapıyorum, inşallah tamamlayabilirim. Aslında kısa zamanda bitirmek istiyorum, ancak bitirsem de şartlar belli, ne kadar zaman bilgisayarda kalacak onu bilemem. Gençlere, “Ben gençlik üzerine bir çalışma yapıyorum, sizden duymak istiyorum; gençlik nereye gidiyor?” dedim. Birisi, hemen çok kısa ama net cevap verdi; “Maddeye!” dedi. “Nasıl yani bu kadar mı kötü?” dedim, “Evet abi, bu kadar kötü, siz ne kadar biliyorsunuz bilemem ama durum hiç iyi değil.” dedi. Elbette ki ben onlar kadar akranlarının durumunu bilemem, onlar birbirlerini daha iyi tanıyorlar.
Sözünü ettiğim durumdan bir müddet sonra, şehrin en merkezine en yakın bir yerdeki taziye evine girmek için en yakın bulduğum bir yere arabayı park ettim, az yukarıda polis ekibi zannederim operasyon yapıyordu, burnumun dibinde diyebileceğim yakınlıkta gördüğümü hiç anlatmayayım. Taziye evinde bulunan kişilere bir şeyler dememek için kendimi çok zorladım ama nihayetinde; “Cemaat, abiler, arkadaşlar! Lütfen, gençlerinizle, çocuklarınızla biraz ilgilenin, tavsiye ederim, onların size ihtiyacı var.” ve benzeri birkaç cümle söyledim. Gördüm ki durumlardan hepsinin haberi var, fakat ne yapacaklarını bilememekten muzdaripler.
Bazen sosyal medya aracılığıyla madde bağımlılığının artmasından dolayı sızlanmalarımı, operasyonlarla gündeme gelen uyuşturucu kullanımındaki artışlarla ilgili paylaşımlar yapıyorum, üzülerek söylüyorum bu paylaşımlarım pek ilgi görmüyor veya görünüş öyle, gerçi benim paylaşımlarımın görüntüsü hep öyle yani okunsa bile ilgi gördüğüne dair pek belirti yok. Demek ki toplum ya duyarlılığını kaybediyor ya da; “Aman, sen de!” diyor veya bazı arkadaşlarımın dediği gibi “Aman biz ortalıkta görünmeyelim” deniliyor. Bulunduğum her ortamda da gençlik konusundaki duyarsızlığa dikkat çekmeye çalışıyorum, galiba ben anlatamıyorum ki bu söylediklerim de ilgi görmüyor, ya da en duyarlı kişiler bile bu işlerden elini eteğini çekmiş durumda. Birinci olan konular hayatımızdan çıkmak üzere, gündemde yok onlar. Peki, ne var gündemde; bunun cevabını aslında herkes benden daha iyi biliyor.
Şunu söylemek durumundayım ki; lafla gençliğe sahip çıkılmıyor, olacağı da yok. Bazı topluluklar bulduklarıyla yetiniyor ve teselli buluyorlar. Bu tür oluşumların başında zaten donanımlı kimse de yok. Bu sözüme alınganlık gösterip kızanlar olacaktır elbette, olsun, ben gözlemlerimi söylüyorum. Büyük çoğunluk, etraf toplama, para kazanma, daha çok kazanma çabasında. Herkes bilmeli ki maazallah gençlik yıkılırsa, altında kalacaklar hepimiz olacağız.
Düşünmek bile istemiyorum ama gerçekler yüzünü bir gün mutlaka gösterir.
NOT: Bu yazı 01.05.2019 tarihinde YORUM GAZETESİ’in yayınlanmıştır.
Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temsilcisi
İnsan, geçmişinin bilincinde olan, onu düşünce özünde taşıyan tek varlıktır. Geçmiş, geliştiricilik göstererek kişiyi daha
ötelere taşıyorsa böylesi bir güç yaşamı yararlı kılar. Yaşamı taşınmaz yükler altına sokan, eylemlerde donukluk yaratan bir
geçmiş ise yıkıcı ve duraksatıcıdır. Geçmiş geleceği yaratamıyorsa bir anlamı, bir değeri de olmaz. Geçmişin bir anılar birikimi
olarak düşünülmesi, onun övünç kaynağı konumuna getirilmesi bireyin kendisi ile ilgili bir durumdur.
Anılarınızı yazmak, onları unutmamak üzere bir köşede saklamak, nice yıllar sonra tekrar onlarla buluşmak en büyük
ereğinizdir kaygısız. Hele bu anımsama bir de eksiksiz olursa daha bir değerlidir sizin için. Yalnızca sizin buluşmanız da
yetmez anılara. Onları önce yakınlarınızdan başlayarak, sonra dostlara ulaşarak anlatmak isteyeceksinizdir. Bu anlatım belki
de sizi rahatlatacak, gönendirecek ve yaşamın ötesine bağlayacaktır. Ama bana sorarsanız anılarımı kimseyle paylaşmazdım.
Düşünürseniz sizin anılarınız bir başkasını neden ilgilendirsin ki? Onlar sadece size yakın dururlar. Başkalarının ilgisini ise hiç
mi hiç çekmezler.
Anılar elbet ki gökçektir, yakınlaştırıcı sevinçler bırakırlar yanı başınıza. Onlarla çok sıkı fıkı olmamalısınız. Zaman zaman
belki, ama daha ötesi üzünçler oluşturacak, yıkacaktır sizi. Unutmamalısınız ki gelecek hep sizinle buluşmak üzere
bekleyecektir orada. Dünya nimetlerinden her zaman büyük bir zevk alarak yaşamınızın sürmesi de önem gösterir sizin
açınızdan. Baharın gelişinde neler sunar doğa? Bademler, erikler, şeftaliler, kirazlar ve daha niceleri çiçek açacaktır yeniden.
Beyazlı, pembeli o renk renk çiçekler gözünüzün içinde nasıl da bayram edeceklerdir. Papatyalar, güller, gelincikler sizin için
kokacaklardır yine. Sağlıklı bir dirilikle onlara bakmak ne de gökçektir. Ya yaşlılık öyle midir hiç? Hele bir de yatağa düşmeyi
görün, sıkıntılar içerisinde geçen günlerin sizde bıraktığı derin izleri o zaman bir düşünün. Sevincinizin doruğa ulaştığı o anlar
nasıl anılar sayfasına düşerse acının izleri de aynen yer alır o sayfalarda.” Hâlâ hatırlıyorum o günü/ Uzun bir hastalıktan
kalkmıştım”(Melih Cevdet Anday), “Her dakikasını ayrı hatırlarım/ Erenköy’de geçen zamanımın/ Rüyama girer bir arada “
(Oktay Rifat)
Yazarsam kendim için yazarım not defterime. Bir gün açıp o sayfalarda şöylesine dolaşmak için. Yaşadığım günlere geri
koymak için. Aslında benim için geçmiş ya da gelecek fark etmiyor.
Gelecek bir yerde anıdır da. Siz bunun tersinde de düşünebilirsiniz elbet. Ya başkaları, onlar ne düşünürler bilebilir misiniz ki?
Geçenlerde bir yapıtı okurken usuma gelip takıldı bazı konular. Gelecek günler bana neler getirebilir şöyle bir düşündüm.
Hem öylesine yüzeysel bir düşün durumu da değildi bu. Bana umut vermedi nedense o günler. Birden karşıma acılar,
hüzünler çıktı. Devleşmiş adımları ile ezeceklerdi az kalsın. Ya sevinçlerim öylemi? Bir köşeye çekilmiş büzülmüş küçücük
şeyler yalnızca. Korkularıma ne desem ki? Gençliğimde kolaydı bu çekiler, ya şimdi. Kocamışlığım nasıl dayanacak bu çilelere?
Dudaklarım tam bir gülücük atarken, yüzüm kırışıverecek birden. Gözlerim takılıp kalacak bir noktaya yine. Anılarımız…
Gülümseten, düşündüren ve ağlatan anılarımız. “Ah, bu anılar/ Ne kadar kapasam da kapılarını/ Ne kapı dinliyorlar ne
pencere/ Süzülüp geliyorlar yılların gerisinden/ Ah, bu anılar/ Öylesine sayısız, öylesine çeşitli/ Birike birike geliyorlar/
Çocukluğumdan beri” (Şevket Yücel)
Anılar deyince nerdeyse hepimiz onları geçmişin usumuza zaman zaman konuk olması olarak düşünürüz. Öyledir de
çoğu kez. İşin en kötüsü ise gelecek günlerde anılar oluşturmamızdır kendimize. Olur mu diyeceksiniz? İnsan olarak ileriye
dönük nice umutlar koyarız yaşam dallarımıza. Hatta onları çiçeklendirir, sonrada karşısına geçip bakışırız. Bu geleceğe konuk
olup, onunla bir çay içimliği söyleşmek gibidir. Bir çay içimliği de olsa size mutluluk katar bu anlar. Aynen geçmişin izlerinin
sizinle ara ara kucaklaşması gibi. Zaten yaşam dediğimiz umutlar ve anıların bir araya gelmesi değil midir? En önemli
anılarımız şüphesiz ki çok isteyip de uzun süre sonra ulaştığımız o sevincin yüreğimize öpücükler kondurduğu anılardır. Ya da
insanda çok derin yaralar bırakan acılı ve hüzünlü olanlar.
Elbet ki insan olarak tümümüzün kendince bir yaşam öyküsü vardır. Hepsi de kendi içimizde büyük ve değerlidir. Bu
durum, ‘büyük insanın büyük yaşamı şeklinde’ bir davranışla ortaya gelebilir. Böylesi bir gelişse bence yanlıştır. Çünkü her
insan kendince büyüktür. Her kişi yaşam öyküsünü bir başkası ile paylaşmak ister. Siz bir başkasını dinlemiyor, onunla
duygusallıkları, sızıları paylaşmıyorsanız sizin de birilerine anlatacaklarınız yoktur demektir. Unutmayınız ki insanlar
içlerindeki dünyayı bir sofra gibi önlerine açtıkları zaman yaşadıklarını anlarlar. Yaşama tutunmaktır bu, hem de sıkıca
tutunmak. Yeryüzüne çıkarılmayan düşünceler, sözcükler, anılar bir gün gelir ki sizi sıkıca sarıp nefes aldırmaz olurlar.
03.06.2019 Yalçın Yücel – Biyografya
www.biyografya.com/biyografi/4960 3/5
Anılarım anımsanmıyorlar diye üzülsünler istemem. Yaşlandıkça çöküntüye uğrayan beynimin bastonla yürüyen
hafızama bir tekme vurmasını da mutlaka engellemem gerekir. Bu yüzden anılarımı aklımda tutma yerine defterime eklerim.
Defterim anılarım için bir uyanış, bir dürtüdür. “İçinde, gülüyor bana derinden,/ Sanki bir hatıra serinliğinden”(A.Hamdi
Tanpınar) “Hiç olmazsa unutmamak isterdim./ Eski geceler, sevdiklerimle dolu odalar…/ Yalnız bırakmayın beni hatıralar./ Az
yanımda kal, çocukluğum.”(Ziya Osman Saba) Tanpınar ve Saba’nın dizelerinde anlatmak istedikleri gibi gelecekte en zor
anımsanan şey çocukluğumuzdur. Hangimiz altmışına geldiğinde çocukluk dönemlerini tam olarak anımsayabilir ki? Oysa
yaşamın en gökçek günleridir onlar. Acılar unutulduğunda güzeldir, ya sevinçler ile mutluluklar…
“Çocukluğunu düşünüyorum Emilia/ Deniz boyundaki ıssız yolu sabahleyin”(Melih Cevdet Anday)
Bir de hatalar vardır, anımsandıkça çöküş yaşatan, düşündüren. Bu durum yaşamın içinde bazı olumsuzlukların
çıkmasına da sebep olur. Suçluluk duyguları çekiştirip durur günleri. İnsan bu duyguların altında ezilmemek için kendini
savunmaya geçer. Böylece düzlüklere ulaşır kişi. İçimize çöküp kalmak isteyen o düşünceye, o anı parçasına karşı ayakta
kalmaksa önem gösterir. Bu zor durum karşısında zayıf düşmekte var elbet. O zaman konuyu başkalarına açmak kaçınılmaz
olur.
Ya rüya gibi anılara ne demeli? Usunuza takılıp kaldıklarında uyumadan uyur olursunuz. O an büyük bir zevk duyarsınız
yaşamdan. Bu anılara rüya gibi anılar demenin de sebebi bu giz dolu duruma dayanır. “Apansızın anılarımı anımsıyorum, o
sevili anılarımı/ Augsburg’daki çocukluğumu./ Anılarıma düşüyorum tartılarla, uzun süreli dakikalar/ Masaya doğru iyice
yaklaşıp, yeniden yaratsam onları(Bertolt Brecht)
Bunca düşüncelerden sonra bir soru sözcüklerin arasından parmak kaldırıyor bana. Anılara sığınarak zamanı
düşündürebilir misin? Zaman, yaşamı değişikliğe uğratan kavram. Gün, zaman zaman tez geçmesini istediğimiz, onu iyice
tanıyınca da yürüyüşünü yavaşlatması için yalvardığımız bir yaşam ayağı. Günler geçip gitmiştir derken hiç düşündünüz mü
acaba? Geçip gitmiş midir, yoksa aynı noktada dönüp duran bir ayna mıdır? Yıllar önce, o gün dediğimizde bu bir avunma
mıdır yoksa? Biraz ötemizde bizi derin uçurumların beklediğini nerden bilebiliriz ki? Önemli olansa o uçurumlarda neler
bıraktığımız ve yitirdiklerimizdir.
Az kalsın unutuyordum yine. Erişemediğimiz aşklar, günlerce yanı başımızdan eksik edemediğimiz bakışlar nerdeyse bir
kenarda kalakalacaklardı. Sevdasız bir yaşamı düşünemeyiz elbet. Asıl anısal derinlikler onun içinde uzanırlar. Çoğumuz
beklemişizdir o kaldırım bitişinde, ya da bir parkın koyu yeşilinde. Gelsin gelmesin umutlar göğün içi gibi sonsuzdur o
bekleyişte. Yıllar geçse de o bekleyişlerimiz sanki sürer gibidir anılarda. “İşte hatıralar meyvası bahçe,/ Geçmiş ıstırabın
neş’esi evim.”(Şükran Kurdakul)
Anılar olmasaydı, anımsanmasaydı geçen günler, mutluluk en önemli dostunu yitirmiş olmaz mıydı?
Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temsilcisi
Kız kardeşim Yasemin’e…
Bir demet yasemindir bazen aşktan hatıra,
Şarkılara konudur, hafızada muhtıra,
Kokusu nüfuz eder şiirde her satıra,
Narin, zarif yasemin ekler ömrüme ömür,
Mis kokulu bu çiçek sanki kalbimde mühür!
Beyazı sarısı var, kokulusu özeli,
Fikrimi sorarsanız beyazdır en güzeli,
Yasemine sevgimin izi bende ezeli,
Narin, zarif yasemin ekler ömrüme ömür,
Mis kokulu bu çiçek sanki kalbimde mühür!
Harika’dır yasemin gönüllerde sultandır,
Hurilerin cennetten getirdikleri andır,
Eşsizliği bilinir, kardeştir, cana candır,
Narin, zarif yasemin ekler ömrüme ömür,
Mis kokulu bu çiçek sanki kalbimde mühür!
Harika Ufuk
Adana
2 Haziran 2019
Saat:23.15
Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temsilcisi
Olmasa olmazdı ne yurt ne de yuva
Eli ekmekli olmaktı tek hedefin
Yeri geldi karşı da koydun soğuğa
Senelerce uğraştın kendin didindin.
Birazda kenara bırakayım dedim
Yarım lokmanı da ailenle yedin
Kimi gün üzüldün kiminde sevindin
Emeklilik nasıldır? Nerden bilirdin.
Gün geldi emekli oldun ya sonunda
İkramiye, enflasyon ne durumda?
Neye yeter bu zamanda şu konumda?
Yüzün yere eğdin; suçlusu sen miydin?
Sigortası var dedin belki sevindin
Sen zamanında az mı emekler verdin?
Kim bilir kaç saat sırada bekledin
Üç aylık maaş kuyruğunda can verdin.
Yüzünde izi var anlındaki terin
Niyetin helalinden yemek istedin
Namussuzluk hilelik yalan bilmedin
Emeklilikte bunları hak etmedin.
Kim bilir kafanda ne düşünceler var?
Belki de sesini birileri duyar!
Hangi mekanda söylesen kime uyar?
Seni senden başkası anlayamaz
Emeklim! …
Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temsilcisi
Bilmem hatırlar mısın,gözlerinin ruhumu sıkıştırdığı “o” ilk ser/ab-ı?
Yatac/ak toprak parçası bulamayınca, ruhların Sema’da asılı kalışı!
Kesilir ümitler dünyadan, bu hal üzere bir müddet baş aşağı.
Kalmayınca vakit sıyırır ruhu, bedenin apansız ve arsız telaşı…
Yine de sevdim Celladın hükmederek ruhuma ilk dokunuşunu…
Dünya üzerinde görmedim böylesi asil ve muzaffer duruşu…
Bu “haz” firdevs tezahürü, müteşabih bir an’ın soluksuz çoşkusu…
Sultan Süleyman’ın dergahındaki karıncanın dahi yoktur kuşkusu…
İcazet yok! Ruhu terkedip giden meczup bedene Asr-ı Saadette!
Nefsi ney’le meşgul ise, yine onunla beraber olacak Hakikatte!
Sanmaki vazgeçecek muhabbetten, gözü riya’sız hep firkatte!
Bu dem üzere “nihavend” sürecek ömr-ü zelil, daimi kesrette!
Nasıl da alışmış ruhu hemeyâna, sanki asırların tanışıklığı…
İki YOK’luk hasılı cemre’nin, YOK’luk uğruna barışıklığı…
Kendinden geçen, lakin yekdiğerinden “asla” geçmeyen adaklığı!
Son bulacak esaret mahşerde, ebediyete intikal sanıklığı!…
Hakkımdır, göz koymasın kimse, alacağım alnımın akıyla…
Hilkat’in kanunları mübecceldir, dönmüyor dünya çarkıyla…
Kimbilir sürgün’ün hangi “yas” günü, sadece meridyen farkıyla…
K/öz K/öze uzanıp musallaya, Aşk’la kavuşacağız Rahman’a!…
Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temsilcisi
Hergünüm hüzün,gam benim
Kaysak tutmaz yaram benim
Delik,deşik şuram benim
Derman olmaz yaran bana
Bahar kıştan çetin geçti
Yüreğime çığlar düştü
Seven bana ne demişti
Ama sonuç hüsran bana
Kaderim başıma bela
Taa…doğuştan düşman bana
Pişman etti doğduğuma
Rahat vermez yaram bana
Yanar içimden tüterim
Bugün dünümden beterim
Bu talihle ne ederim
Mutlu sanır soran bana
Hayattan gölgece geçtim
Bir ömrü hiçle değiştim
Bilin göç etmeden göçtüm
Öğünsün o vuran bana
TOSAYAD (Tokat Şairler ve Yazarlar Derneği) Başkanı,
Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temsilcisi
TİKA, Zile Belediyesi,BAŞTEK ,Mamuşa Belediyesi ,Yunus Emre Enstitüsü koordinesiyle 16-19 Nisan 2019 tarihleri arasında düzenlenen “Tokat-Zile’den Prizren-Mamuşa’ya Uluslararası Kültür Köprüsü “ etkinlikleri için 16 Nisan 2019 Salı günü Kosova-Prizren –Mamuşa’dayız.
Mamuşa ‘yı kuranlar ve bugüne ulaştıranlar 18.yüzyılda Tokat’tan giden atalarımız. Etkinlikler çerçevesinde Mamuşa Belediye Başkanı Abdülhadi Krasniç misafirler onuruna kasaba halkıyla beraber öğle yemeği veriyor. Ben yemek sonrası fırsattan istifade kasaba merkezindeki Kosova savaşında şehit düşenler anısına yaptırılan şehitliğe ve mezarlığa giderek hem dua ediyor hem de mezar taşları ile ilgili fotoğraf çalışması yapıyorum.
Sempozyumun yapılacağı Anadolu İlkokulu’nun merdivenlerine tırmanırken dokuz on yaşlarında bir kız çocuğu bacaklarıma sarılıyor. Aman Allah’ım bu ne manzara anlatımı çok zor duygular içinde sevinçle birlikte ne yapacağımı ne edeceğimi ne diyeceğimi bilemiyorum. İşte Tokat’tan iki asır önce bu topraklara gelmiş atalarımın torunlarının kanı çekiyor demek ki.
Hasret bir an vuslata dönüşüyor, nisan ayının rengârenk açan çiçekleri arasında. Sarılıyorum, sarılıyorum adını soruyorum Melda Mazrek. Okulda Seyide Nazire olarak adı geçiyormuş. Benim kızlarım Deniz gibi, Bilgecan gibi evlat kokuyor, hasret kokuyor yüreği, memleket kokuyor kıvırcık saçları, bayrak kokuyor sineme sarılışı, aynısı… Evet, aynısı Türkiye’deki Ayşelerin, Leylaların, Selenayların, Asenaların aynısı, toprak kokuyor bedeni, Tokat kokuyor, Türkiye kokuyor Melda’nın küçücük yüreği.
Ve sonrasında ağlıyorum, gözlerimden yaşlar süzülüyor sessizce Yeşilırmak’tan Prizren’deki Bistrica Nehri’ne… Hasret büyüyüp taşıyor, taşıyor, Balkanlardaki Bistrıca Köprüsü’nün taş kemerlerinden Anadolu’nun bakir şehri Tokat’ın Hıdırlık köprüsüne…
Şükrediyorum bin kez Rabbıma dört yıl önce gittiğim Plevne’den sonra beni Mamuşa’da bir kez daha soydaşlarımla, Melda Mazreklerle, Balkanlara Türk-İslam mührünü vuran Evlad-ı Fatihan’la buluşturduğu için.
***
“Muhacirler kaybedilen topraklarımızın aziz hatıralarıdır”
Böyle diyor Cumhuriyetimizin kurucusu Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK 17 Ocak 1931’de.Balkanları ve o topraklardan kopup gelen, Türkiye’ye göç etmek zorunda kalan o güzel insanlar için.
Ve atası, babası Tahir Efendi Kosova’nın İpek şehrine bağlı Suşitsa Köyünde doğup İstanbul’a göç eden ancak bir daha da geri dönemeyenlerden İstiklal Marşımızın şairi Mehmet Akif ERSOY:
“Nerde olsam çıkıyor karşıma bir kanlı ova…
Sen misin, yoksa hayalin mi? Vefasız Kosova!
Hani binlerce kıvanç verici hadiseli senin her adımın?
Hani koynunda yarıp geçtiği yol Yıldırım’ın?
Hani asker? Hani kalbinde yatan Şah-ı Şehid?
Ah o zafer kurbanı nerde bugün? Nerde o bayram?
Söyle; Meşhed, öpeyim secde edip toprağını,
Yok mudur sende Murad’ın iki üç damla kanı.”
Mısralarında Balkanları anlatıyor ne büyük bir hüzünle, asırlara sığmayan hasretle…
Balkanlar denilince Evlad-ı Fatihan diyarı gelir aklımıza. Balkanlar denilince Bulgaristan, Batı Trakya, Bosna-Hersek, Kosova gelir aklımıza. Tarih sayfalarını gezerken Malazgirt Savaşından sonra Türkleşen Anadolu’dan taşan insanların Balkanlara gittiklerini görürsünüz.
“Tokat-Zile’den Prizren-Mamuşa’ya Uluslararası Kültür Köprüsü” Etkinlikleri için bildirimizi sunmak ve çalışmalara katılmak üzere 16-19 Nisan 2019 tarihleri arasında Kosova’ya davetliyiz.
15 Nisan 2019 sabahı Priştine Havaalanındayız. TİKA ve diğer ilgililer bizi karşılıyorlar. Kosova Genç İzciler Derneği’nden Afrim Kantarcı, Nevron, Dona ve El Kuran bütün programlarda bize rehberlik etmek için görevlendirilmiş gönüllülerimiz. İlk gün bize tahsis edilen otobüsle kısa bir şehir turundan sonra ziyaretimiz Priştina’daki Murat Hüdavendigar’ın türbesine gerçekleşiyor.1389 yılında Kosova’da yapılan savaş sonrası Sırp Kralı Lazar’ın damadı Miloş Obraviç tarafından şehit edilen padişahın türbesi TİKA tarafından restore edilmiş. Ayrıca bina içine bir de müze eklenmiş. Dualarımızı yapıp Prizren’de konaklayacağımız Hotel Theranda’ya dönüyoruz.
Öğleden sonra Prizren’i geziyor, Balkanlardaki bu Türk şehrinde Anadolu’yu koklamaya çalışıyoruz. Şehrin mimari yapısı ve günümüze ulaşan tarihi eserleri sizin sanki kendi memleketinizde olduğunuzu gösteriyor. Tokat’tan gelen bazı dostlarla beraber akşam namazı için 1615 yılında yaptırılan tarihi Sinan Paşa Camisi’ne gidiyoruz. Caminin İmam Hatibi Ünyeli Mustafa Tombaş Bey ile tanışıyor, Prizren’deki dini faaliyetler hakkında bilgi alışverişinde bulunuyoruz.
İkinci gün Mamuşa’da düzenlenen “Tarihi ve Kültürüyle IV. Zile Sempozyumu” için Mamuşa Anadolu İlkokulu Konferans salonundayız. Program’da saygı duruşu ve İstiklal Marşı’nın okunmasından sonra Düzenleme Kurulu Başkanı, aziz dostum Prof. Dr. İbrahim Tüzer, BAŞTEK Başkanı Prof. Dr. Yaşar Özgök, Dr. Öğretim Üyesi Mehmet Yardımcı, Mamuşa Belediye Başkanı Abdülhadi Krasniç,Zile Belediye Başkanı Şükrü Sargın,Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Bünyamin Şahin,TİKA adına koordinatör Yardımcısı Zeki Bulduk,Türk Dil Kurumu Başkanı Prof. Dr. Gürer Gülsevin, Tokat Belediye Başkanı Av. Eyüp Eroğlu’nun konuşmaları ve plaket töreni var.
Açılış konuşmalarında, Düzenleme Kurulu Başkanı Prof. Dr. İbrahim Tüzer’in:”Mekanlar değişmiş olabilir, coğrafyamız değişmiş olabilir;fakat bizi bir araya getiren aynı pota içerisinde bir kimlik kazanmasına imkan veren kültürel öğeler hatırlandıkça devam eder ve nesilden nesile aktarılır.”şeklindeki duygularını dile getirmesi,;BAŞTEK Başkanı Prof. Dr. Yaşar Özgök’ün: Türkiye Cumhuriyeti bütün kurumlarıyla,askeriyle,bilim adamlarıyla,İş adamlarıyla var gücüyle soydaşlarımızın yanındadır” mesajları;Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Bünyamin Şahin’in Kosova’daki Türk öğrencilere yüksek lisans ve yüksek lisans üstü programlar için Tokat’ta kontenjan açma çalışmalarını müjdelemesi, hatta bu çalışmayı yapacak olan ekibi bizler orada iken hemen Mamuşa’ya getirtmesi (Bilahare Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi ile Prizren Ukshin Hoti Üniversitesi arasında öğrenci değişimi,,öğretim üyesi değişimi,doktora programları konusunda anlaşma imzalanmıştır);Tokat Belediye Başkanı Av. Eyüp Eroğlu’nun :” Mamuşa’yı biz Tokat’ın 12.ilçesi kabul ediyoruz “ sözleriyle birlikte karşılıklı öğrenci gezileri konusunda yardım vaat etmesi hem Mamuşalıları hem de bütün katılımcıları çok mutlu ediyor.
Ev sahibi Mamuşa Belediye Başkanı Abdüldadi Krasniç ise :”Türkiye Cumhuriyeti kurum ve kuruluşları bugüne kadar olduğu gibi, yurt dışındaki biz kardeşlerinize bundan sonra da desteklerini artırarak devam ettireceğinden şüphemiz yoktur.” Sözleri salonda milli duyguların esmesini sağlıyor.
Etkinliklerde Düzenleme Kurulu ve bildiri sunanlar ve görev alanlar haricinde İstanbul’dan, Ankara’dan, Tokat’tan davetli katılımcılar da var. Zileli İş Adamı Cemalettin Dinçer, Tokat İl Kültür ve Turizm Müdürü Adem Çakır, Yerel Tarihçi Hasan Erdem, Gazeteci Zekeriya Yılmaz, BAŞTEK’den Mustafa Çağlar, Necmettin Eryılmaz, Sanatçı Erol Koçan’la beraberiz o topraklarda.
Kahvaltılarda, çay molalarında, geziler sırasında ve fırsat buldukça İrfan Ünver ,Mamuşa’ya daha önce üç kez giderek bu köprülerin kurulmasında büyük rolü olan Mehmet Yardımcı,Necdet Kurt,Mustafa Çağlar,İlhan Genç,Feyyaz Sağlam,Zekeriya Yılmaz,Bahtiyar Sipahioğlu,Cemali Tunalıgil, Adem Çakır ,Erol Koçan,Hasan Erdem,Ahmet Divriklioğlu Beylerle özel sohbetler yapmaya da çalışıyoruz.
Mamuşa Belediyesi’ne gittiğimizde dışarıda başta Belediye Başkanı Abdülhadi Krasniç,Yardımcısı ,belediye meclis üyeleri ve Mamuşalılar oluşturdukları koridorda bizi hasretle kucaklıyorlar.Tokat Belediye Başkanı Av.Eyüp Eroğlu Tokat’tan götürdüğü iki bağlamayı ve kültür yayınları arasında yeni çıkan iki kitabı Belediye Başkanına hediye ediyor.Meclis salonunda konuşmalar öncesi biz de Tokat’tan götürdüğümüz Tokat yazmaları ile birlikte bazı eserlerimizi Mamuşa Belediye Başkanımıza takdim ediyoruz.
Öğle yemeğini Mamuşa Belediyesi Mamuşa’da bir restoranda veriyor. Biz misafirlerle birlikte Mamuşa gençleri de büyük bir coşku içinde aramızdalar.
Mamuşa ,Kosova’da tek Türk Belediyesi.Türk kültürünü bugüne kadar en iyi koruyan Prizren’e 16 km uzaklıkta asfalt bir yolla bağlı.Komşuları arasında Novaka, Sımaç, Medveça, Poyata, Nepırbişta,Trınya, Poyota, Retimya ve Optoruça köyleri bulunuyor.
Mamuşa’nın tamamı Türk ve Tokat’tan göç eden ailelerden oluşuyor ama zamanla bu bağlar kopmuş maalesef.2011 resmi bilgilerine göre 2830 erkek,2864 kadın olmak üzere toplam 5694 nüfusa sahip. Son sayımda ise bu nüfus 6300 olarak görülmektedir. Yüzölçümü 23 kilometre kare. Yemyeşil verimli bir ova ve içinde şirin mi şirin bir kasaba.
Günümüze ulaşan evlerin mimarisi bizim evlere çok benziyor. Özellikle kapılar ve kapı üzerindeki aksesuarlar sizi hemen Tokat’ın eski evlerindeki kanatlı kapılarına götürüyor. Kosova Parlamentosu tarafından 27 Eylül 2005’de alınan tarihi bir karar ile Mamuşa’da hemen her evde Türk bayrağı bulunuyor, Türkçe konuşuluyor.Bugün NATO Barış Gücüne bağlı Mahmut Paşa Kışlası kapanmış ancak Mehmetçik Mamuşa’dan tamamen ayrılmamıştır.KFOR Bünyesinde altı rütbeli subayla birlikte az sayıda askerimiz orada bulunmakta ve Türkiye ile koordineyi sağlamaktadır.
1998-1999 Kosova savaşı sırasında bu beş binlik Türk kasabası Sırpların zulmünden kaçan 45.000 civarında Arnavut’u evlerinde üç aya yakın misafir ederek korumuştur. Sırplar Mamuşa’yı da nihayetinde abluka altına almış ancak Nato Barış Gücü’nde etkin rol oynayan Türkiye’nin tepkisinden çekinmiş Arnavutların trenle Arnavutluk’a gönderilmelerine izin vermiştir. Dolayısıyla Arnavutlar Mamuşa’ya büyük bir vefa besliyorlar.
Kasabada ilk göze çarpan H.1230 (1831) tarihli bir saat kulesi var. İki camii vatandaşlarına hizmet vermektedir. Birincisi Kamber Bey Camii yerine 1980 yılında yapılan Merkez Camii diğeri de 2013 yılında hizmete açılan Yeni Camii’dir.
Kültür alanında sıkıntılar ise bir hayli fazla. 1998 yılındaki Kosova olayları bütün yayınların durmasına yol açmış. Bu yüzden Sofra Kültür Sanat Dergisi yayınına ara vermiş 1999 yılında üçüncü sayısıyla bir dönüş yapmış ancak 14.sayıdan sonra yayınlarına ara vermek zorunda kalmış.2002 yılında yayın hayatına başlayan Derya Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi ise yayın hayatını ancak 8 sayı kadar sürdürebilmiştir.
Mamuşa Türkiye’nin desteğinden hiç mahrum kalmamış.1999 yılında Kosova’nın bağımsızlığını kazanmasının ardından dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ve Genel Kurmay Başkanı Orgeneral Hüseyin Kıvrıkoğlu’nun, 2010 yılında Başbakan R.Tayyip Erdoğan’ın ve birçok devlet yöneticisinin, belediye başkanının ziyaretleri bunun en bariz örnekleri.
Sempozyumun ilk oturumunu Prof. Dr. İbrahim Tüzer yönetiyor. Prof. Dr. İrfan Morina :“Rivayetler ışığında tarihi yazılan bir belde: Mamuşa”,Dr. Öğretim Üyesi Mehmet Yardımcı :“Zileli Aşıklardaki Anadolu Aşıklık Geleneklerinin Prizrenli Aşık Ferki’de benzerlikleri”,Prof.Dr.Tacide Hafız :”İşkodra’da 1944 yılında yayınlanan bir Sarı Saltık Efsanesi”,Mustafa Özcivan:”Kosova ve Balkanlarda Bektaşilik” bildirilerini sunuyorlar.
İkinci oturum’un başkanlığında Prof. Dr. Tacide Hafız var. Prof. Dr. İlhan Genç:”Zile’den Priştine’ye ortak değerler, Muharrem Efendi Ailesi ve Suzi Çelebi”,Prof. Dr. İrfan Ünver :”Halk Kültürü Araştırmaları Kurumu-Kosova Kültür İlişkilerinin 40 yıllık öyküsü”,Fatma Dinçer :”Tokat’taki Mamuşa, Mahmut Paşa Mahallesi”,Prof. Dr. Ali Yaman :”Zile’de ocak kurumu bağlamında Anşa Bacılılar Ocağı”,Necdet Kurt:”Tokat ve Zile türkülerinin Kosova-Prizren türküleriyle mukayesesi”,Cemali Tunalıgil:”Mamuşa’da yetişen âlim, şair ve önemli şahsiyetler” konulu bildirilerini katılımcılarla paylaşıyorlar.
Üçüncü Oturum’un başkanlığını Prof. Dr. Ali Yaman yürütüyor. Prof. Dr. Nimetullah Hafız:”Rumeli’de Bektaşilikle ilgili 1927 yılında yayınlanan bir makale”, Hayrettin İvgin:”Zile’de ve Mamuşa’da derlenmiş benzer atasözlerini üzerine değerlendirmeler”,Ahmet Divriklioğlu :”Tokat-Zile’deki Halk inançlarının Priştine ve Mamuşa’ya yansıması”,Feyyaz Sağlam:”Mamuşa’da yayınlanan Sofra ve Derya dergilerinde Türk dünyası”,Lütfi Vidinel:”Kosova mimarisine ve ev kültürüne Tokat-Zile etkisi” bildirilerini sunarken biz de hazırlamış olduğumuz :”Tokat Almus Mamu Köyü’nden Kosova-Prizren Mamuşa’ya uzanan Kültür yolu” bildirimizi fotoğraflar eşliğinde sunma gayretini gösteriyoruz.
Çarşamba günü sabah erkenden kalkıp Prizren’deki bazı tarihi mekânları gezmeğe gayret ediyorum ama 2.Dünya Savaşı yıllarında yıkılmış olan Arasta Camii’nin ayakta kalan tek minaresi gibi boynu bükük dönüyorum oteldeki kahvaltı saatine. Cadde ve sokaklar bana Niksar’ın şu andaki sivil mimarisini çağrıştırıyor. Ve ben bir kez daha hüzünleniyorum her bir ata yadigârı esere baktıkça:
“Prizren’de bir minare,
Seni kim koydu bu hale?
Eşini kaybetmiş kuşlar gibi,
Şimdi öksüz ağlıyor biçare.”
Diye dudaklarımdan dökülen mısralar arasında avunmaya çalışıyorum.
Aynı gün Prizren’de Yunus Emre Enstitüsü Konferans salonundayız. Enstitüde sempozyum öncesi Saz sanatçısı –Müzisyen Şevki Kazan Kosova ve Tokat türkülerinden derlenmiş nefis bir konser veriyor. Âşık Veysel hayranı olduğunu söyleyince de bizleri “Uzun ince bir yoldayım/Gidiyorum gündüz gece “ sine götürüyor Koca Veysel’in.
Dördüncü Oturum’un Başkanlığını Prof. Dr. İlhan Genç yapıyor. Ayhan Aydın:” Kosova’da tekkelerde yaşayan hoşgörü ve Gyakova’da Bektaşilerin bugünü”,Hevzi Mazrek :”Kosova’daki Osmanlı mirasımız, Mamuşa saat kulesi ve restorasyonu”,Altay Suroy:”Prizren’de su ile ilgili inanmalar”,İskender Muzbeg:”Çağdaş Kosova Türk şiirini zenginleştiren atasözleri ve deyimlerimiz”,Bahtiyar Sipahioğlu:” Mamuşa’da geleneksel düğün adetleri” bildirilerini sunuyorlar ve bütün oturumların genel değerlendirmeleri Prof. Dr. Gürer Gülsevin, Prof. Dr. İbrahim Tüzer ve İrfan Ünver tarafından yapılıyor.
Ben ise bu sempozyumda bildirisini sunan Altay Suroy’u dinlerken, düne dönüyor, O’nun 1998 yılında Niksar’a gelişini düşünüyorum.
8 Temmuz 1998 tarihli Yeşil Niksar Gazetesi’nde: “Sempozyumun Düşündürdükleri” başlıklı yazımda IV. Uluslararası Niksar Çamiçi Yayla Şenlikleri çerçevesinde düzenlenen Dr.İrfan Nasrettinoğlu’nun yönettiği “Uluslararası Türk Dünyası Sempozyumu”’nda Kosova’nın ateş çemberinden dağ yollarını aşarak Niksar’a ulaşan Altay Suroy Recepoğlu’nu hüzünle dinlerken; Kosova’dan gelecek olan Kosova Prizren Doğru Yol Kültür Derneği Folklor ve Müzik Topluluğu’nun Sırp vahşeti yüzünden şehirlerinden çıkıp Niksar’a gelemeyişlerine üzülmüş, bu tarafta bir saat bu önemli etkinliğe zaman ayıramayanlara sitem etmiştim.
Yunus Emre Enstitüsü’nde iken Ankara’dan gelen acı bir haber neticesi programları yarıda bırakarak aynı gün akşamı Kosova TİKA koordinatörü Hasan Burak Ceran ve koordinatör yardımcısı Zeki Bulduk’un ilgileri ile uçak biletlerimiz yeniden ayarlanınca Prizren’den Türk Dil Kurumu Başkanı Prof. Dr. Gürer Gülsevin Hocam ile birlikte ayrılmak zorunda kalıyorum.
Bizi, Prizren’den Priştine Havaalanına Priştine Üniversitesi Filoloji Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr Ergin Jable özel otomobiliyle ulaştırıyor. İstanbul Havaalanında uçak kalkış saatlerimize kadar yol arkadaşım Prof. Dr. Gürer Gülsevin Hocamla sohbetimizde tarihin derinliklerine bir gezi yapıyoruz.Sonrası yine ayrılık.
Yahya Kemal BEYATLI’nın “Açık Deniz” şiirindeki:
“Balkan şehirlerinde geçerken çocukluğum:
Her lahza bir alev gibi hasretti duyduğum”
Mısralarında hasretini yaşattığı Üsküp’ü göremeden Piriştine-İstanbul, Samsun üzerinden Tokat’a dönüyorum.
Teşekkürlere gelince; Tokat’ı Zile’yi Kosova’ya Priştine, Prizren, Mamuşa ve Üsküp’e taşıyan çok sağlam bir kültür köprüsü kurmak için büyük özverilerde bulunan kurumlara, kuruluşlara her bir değere nasıl teşekkür edilir bilemiyorum.
Tabi ki, başta TİKA (Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı),TİKA Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Birol Çetin, Kosova TİKA Koordinatörü Hasan Burak Ceran, Koordinatör Yardımcısı Zeki Bulduk, Türk Dil Kurumu, Başkan Prof. Dr. Gürer Gülsevin, Tokat BAŞTEK (Başkent Tokatlılar Eğitim Kültür ve Dayanışma Derneği),Tokat Belediyesi, Belediye Başkanı Av. Eyüp Eroğlu, Zile Belediyesi, Zile Belediye Başkanı Şükrü Sargın, Eski Başkan Lütfi Vidinel, Mamuşa Belediyesi, Belediye Başkanı Abdülhadi Krasniç, Prizren Yunus Emre Enstitüsü, Başkan Dr. Mehmet Ülker ve de canla başla gayret eden;
Düzenleme Kurulu, Başkan Prof. Dr. İbrahim Tüzer, BAŞTEK Başkanı Prof. Dr. Yaşar Özgök, Dr. Öğretim Üyesi Mehmet Yardımcı hocamız var.
Mamuşa’da Belediye Başkanı ile birlikte sempozyumlarda ev sahipliği yapan Anadolu İlk ve Orta Alt Öğretim Okulu Müdürü Milazim Mazrek ve personeli; bizlere zaman ayırmada sınır tanımayan rehberlerimiz Afrim,Nevron,Dona;marketimden size bir şey içirmeden bırakmam diyen Ramadan Şala,Pamuk şekerci Burhan Karaniç de var.
Elbette bu etkinliklerin verimli geçmesi için çırpınan çok sayıda isimsiz kahramanlarımız da var. Her birine ayrı ayrı teşekkür ediyor, hasret yüklü selamlar, sevgiler, saygılar ve dualar gönderiyoruz Turnalarla Anadolu’ dan Balkanlar’a.
Son sözü Mamuşa’da tanıma ve tanışma fırsatı bulduğum Zeynel Beksaç’ın çok anlamlı bir sözü ile bitiriyorum:
“Biz, göç yağmurları ile ıslanan toprakların çocuklarıyız ”
İstanbul’un fethinin 566. yılı ve Mübarek Ramazan Bayramı Türk-İslam Dünyasına kutlu olsun.
Fotograf: Melda Mazrek ve arkadaşları
Mamuşa Belediye Başkanı Abdülhadi Krasniç
TOSAYAD (Tokat Şairler ve Yazarlar Derneği) Başkanı,
Azerbaycanın Kültür ve Edebiyat Portalının Türkiye temsilcisi
TOKAT’TAN KOSOVA/MAMUŞA’YA TAŞINAN KAN
YA DA HASRETİN ADI MELDA MAZREK
Hasan AKAR
TİKA, Zile Belediyesi,BAŞTEK ,Mamuşa Belediyesi ,Yunus Emre Enstitüsü koordinesiyle 16-19 Nisan 2019 tarihleri arasında düzenlenen “Tokat-Zile’den Prizren-Mamuşa’ya Uluslararası Kültür Köprüsü “ etkinlikleri için 16 Nisan 2019 Salı günü Kosova-Prizren –Mamuşa’dayız.
Mamuşa ‘yı kuranlar ve bugüne ulaştıranlar 18.yüzyılda Tokat’tan giden atalarımız. Etkinlikler çerçevesinde Mamuşa Belediye Başkanı Abdülhadi Krasniç misafirler onuruna kasaba halkıyla beraber öğle yemeği veriyor. Ben yemek sonrası fırsattan istifade kasaba merkezindeki Kosova savaşında şehit düşenler anısına yaptırılan şehitliğe ve mezarlığa giderek hem dua ediyor hem de mezar taşları ile ilgili fotoğraf çalışması yapıyorum.
Sempozyumun yapılacağı Anadolu İlkokulu’nun merdivenlerine tırmanırken dokuz on yaşlarında bir kız çocuğu bacaklarıma sarılıyor. Aman Allah’ım bu ne manzara anlatımı çok zor duygular içinde sevinçle birlikte ne yapacağımı ne edeceğimi ne diyeceğimi bilemiyorum. İşte Tokat’tan iki asır önce bu topraklara gelmiş atalarımın torunlarının kanı çekiyor demek ki.
Hasret bir an vuslata dönüşüyor, nisan ayının rengârenk açan çiçekleri arasında. Sarılıyorum, sarılıyorum adını soruyorum Melda Mazrek. Okulda Seyide Nazire olarak adı geçiyormuş. Benim kızlarım Deniz gibi, Bilgecan gibi evlat kokuyor, hasret kokuyor yüreği, memleket kokuyor kıvırcık saçları, bayrak kokuyor sineme sarılışı, aynısı… Evet, aynısı Türkiye’deki Ayşelerin, Leylaların, Selenayların, Asenaların aynısı, toprak kokuyor bedeni, Tokat kokuyor, Türkiye kokuyor Melda’nın küçücük yüreği.
Ve sonrasında ağlıyorum, gözlerimden yaşlar süzülüyor sessizce Yeşilırmak’tan Prizren’deki Bistrica Nehri’ne… Hasret büyüyüp taşıyor, taşıyor, Balkanlardaki Bistrıca Köprüsü’nün taş kemerlerinden Anadolu’nun bakir şehri Tokat’ın Hıdırlık köprüsüne…
Şükrediyorum bin kez Rabbıma dört yıl önce gittiğim Plevne’den sonra beni Mamuşa’da bir kez daha soydaşlarımla, Melda Mazreklerle, Balkanlara Türk-İslam mührünü vuran Evlad-ı Fatihan’la buluşturduğu için.
***
“Muhacirler kaybedilen topraklarımızın aziz hatıralarıdır”
Böyle diyor Cumhuriyetimizin kurucusu Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK 17 Ocak 1931’de.Balkanları ve o topraklardan kopup gelen, Türkiye’ye göç etmek zorunda kalan o güzel insanlar için.
Ve atası, babası Tahir Efendi Kosova’nın İpek şehrine bağlı Suşitsa Köyünde doğup İstanbul’a göç eden ancak bir daha da geri dönemeyenlerden İstiklal Marşımızın şairi Mehmet Akif ERSOY:
“Nerde olsam çıkıyor karşıma bir kanlı ova…
Sen misin, yoksa hayalin mi? Vefasız Kosova!
Hani binlerce kıvanç verici hadiseli senin her adımın?
Hani koynunda yarıp geçtiği yol Yıldırım’ın?
Hani asker? Hani kalbinde yatan Şah-ı Şehid?
Ah o zafer kurbanı nerde bugün? Nerde o bayram?
Söyle; Meşhed, öpeyim secde edip toprağını,
Yok mudur sende Murad’ın iki üç damla kanı.”
Mısralarında Balkanları anlatıyor ne büyük bir hüzünle, asırlara sığmayan hasretle…
Balkanlar denilince Evlad-ı Fatihan diyarı gelir aklımıza. Balkanlar denilince Bulgaristan, Batı Trakya, Bosna-Hersek, Kosova gelir aklımıza. Tarih sayfalarını gezerken Malazgirt Savaşından sonra Türkleşen Anadolu’dan taşan insanların Balkanlara gittiklerini görürsünüz.
“Tokat-Zile’den Prizren-Mamuşa’ya Uluslararası Kültür Köprüsü” Etkinlikleri için bildirimizi sunmak ve çalışmalara katılmak üzere 16-19 Nisan 2019 tarihleri arasında Kosova’ya davetliyiz.
15 Nisan 2019 sabahı Priştine Havaalanındayız. TİKA ve diğer ilgililer bizi karşılıyorlar. Kosova Genç İzciler Derneği’nden Afrim Kantarcı, Nevron, Dona ve El Kuran bütün programlarda bize rehberlik etmek için görevlendirilmiş gönüllülerimiz. İlk gün bize tahsis edilen otobüsle kısa bir şehir turundan sonra ziyaretimiz Priştina’daki Murat Hüdavendigar’ın türbesine gerçekleşiyor.1389 yılında Kosova’da yapılan savaş sonrası Sırp Kralı Lazar’ın damadı Miloş Obraviç tarafından şehit edilen padişahın türbesi TİKA tarafından restore edilmiş. Ayrıca bina içine bir de müze eklenmiş. Dualarımızı yapıp Prizren’de konaklayacağımız Hotel Theranda’ya dönüyoruz.
Öğleden sonra Prizren’i geziyor, Balkanlardaki bu Türk şehrinde Anadolu’yu koklamaya çalışıyoruz. Şehrin mimari yapısı ve günümüze ulaşan tarihi eserleri sizin sanki kendi memleketinizde olduğunuzu gösteriyor. Tokat’tan gelen bazı dostlarla beraber akşam namazı için 1615 yılında yaptırılan tarihi Sinan Paşa Camisi’ne gidiyoruz. Caminin İmam Hatibi Ünyeli Mustafa Tombaş Bey ile tanışıyor, Prizren’deki dini faaliyetler hakkında bilgi alışverişinde bulunuyoruz.
İkinci gün Mamuşa’da düzenlenen “Tarihi ve Kültürüyle IV. Zile Sempozyumu” için Mamuşa Anadolu İlkokulu Konferans salonundayız. Program’da saygı duruşu ve İstiklal Marşı’nın okunmasından sonra Düzenleme Kurulu Başkanı, aziz dostum Prof. Dr. İbrahim Tüzer, BAŞTEK Başkanı Prof. Dr. Yaşar Özgök, Dr. Öğretim Üyesi Mehmet Yardımcı, Mamuşa Belediye Başkanı Abdülhadi Krasniç,Zile Belediye Başkanı Şükrü Sargın,Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Bünyamin Şahin,TİKA adına koordinatör Yardımcısı Zeki Bulduk,Türk Dil Kurumu Başkanı Prof. Dr. Gürer Gülsevin, Tokat Belediye Başkanı Av. Eyüp Eroğlu’nun konuşmaları ve plaket töreni var.
Açılış konuşmalarında, Düzenleme Kurulu Başkanı Prof. Dr. İbrahim Tüzer’in:”Mekanlar değişmiş olabilir, coğrafyamız değişmiş olabilir;fakat bizi bir araya getiren aynı pota içerisinde bir kimlik kazanmasına imkan veren kültürel öğeler hatırlandıkça devam eder ve nesilden nesile aktarılır.”şeklindeki duygularını dile getirmesi,;BAŞTEK Başkanı Prof. Dr. Yaşar Özgök’ün: Türkiye Cumhuriyeti bütün kurumlarıyla,askeriyle,bilim adamlarıyla,İş adamlarıyla var gücüyle soydaşlarımızın yanındadır” mesajları;Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Bünyamin Şahin’in Kosova’daki Türk öğrencilere yüksek lisans ve yüksek lisans üstü programlar için Tokat’ta kontenjan açma çalışmalarını müjdelemesi, hatta bu çalışmayı yapacak olan ekibi bizler orada iken hemen Mamuşa’ya getirtmesi (Bilahare Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi ile Prizren Ukshin Hoti Üniversitesi arasında öğrenci değişimi,,öğretim üyesi değişimi,doktora programları konusunda anlaşma imzalanmıştır);Tokat Belediye Başkanı Av. Eyüp Eroğlu’nun :” Mamuşa’yı biz Tokat’ın 12.ilçesi kabul ediyoruz “ sözleriyle birlikte karşılıklı öğrenci gezileri konusunda yardım vaat etmesi hem Mamuşalıları hem de bütün katılımcıları çok mutlu ediyor.
Ev sahibi Mamuşa Belediye Başkanı Abdüldadi Krasniç ise :”Türkiye Cumhuriyeti kurum ve kuruluşları bugüne kadar olduğu gibi, yurt dışındaki biz kardeşlerinize bundan sonra da desteklerini artırarak devam ettireceğinden şüphemiz yoktur.” Sözleri salonda milli duyguların esmesini sağlıyor.
Etkinliklerde Düzenleme Kurulu ve bildiri sunanlar ve görev alanlar haricinde İstanbul’dan, Ankara’dan, Tokat’tan davetli katılımcılar da var. Zileli İş Adamı Cemalettin Dinçer, Tokat İl Kültür ve Turizm Müdürü Adem Çakır, Yerel Tarihçi Hasan Erdem, Gazeteci Zekeriya Yılmaz, BAŞTEK’den Mustafa Çağlar, Necmettin Eryılmaz, Sanatçı Erol Koçan’la beraberiz o topraklarda.
Kahvaltılarda, çay molalarında, geziler sırasında ve fırsat buldukça İrfan Ünver ,Mamuşa’ya daha önce üç kez giderek bu köprülerin kurulmasında büyük rolü olan Mehmet Yardımcı,Necdet Kurt,Mustafa Çağlar,İlhan Genç,Feyyaz Sağlam,Zekeriya Yılmaz,Bahtiyar Sipahioğlu,Cemali Tunalıgil, Adem Çakır ,Erol Koçan,Hasan Erdem,Ahmet Divriklioğlu Beylerle özel sohbetler yapmaya da çalışıyoruz.
Mamuşa Belediyesi’ne gittiğimizde dışarıda başta Belediye Başkanı Abdülhadi Krasniç,Yardımcısı ,belediye meclis üyeleri ve Mamuşalılar oluşturdukları koridorda bizi hasretle kucaklıyorlar.Tokat Belediye Başkanı Av.Eyüp Eroğlu Tokat’tan götürdüğü iki bağlamayı ve kültür yayınları arasında yeni çıkan iki kitabı Belediye Başkanına hediye ediyor.Meclis salonunda konuşmalar öncesi biz de Tokat’tan götürdüğümüz Tokat yazmaları ile birlikte bazı eserlerimizi Mamuşa Belediye Başkanımıza takdim ediyoruz.
Öğle yemeğini Mamuşa Belediyesi Mamuşa’da bir restoranda veriyor. Biz misafirlerle birlikte Mamuşa gençleri de büyük bir coşku içinde aramızdalar.
Mamuşa ,Kosova’da tek Türk Belediyesi.Türk kültürünü bugüne kadar en iyi koruyan Prizren’e 16 km uzaklıkta asfalt bir yolla bağlı.Komşuları arasında Novaka, Sımaç, Medveça, Poyata, Nepırbişta,Trınya, Poyota, Retimya ve Optoruça köyleri bulunuyor.
Mamuşa’nın tamamı Türk ve Tokat’tan göç eden ailelerden oluşuyor ama zamanla bu bağlar kopmuş maalesef.2011 resmi bilgilerine göre 2830 erkek,2864 kadın olmak üzere toplam 5694 nüfusa sahip. Son sayımda ise bu nüfus 6300 olarak görülmektedir. Yüzölçümü 23 kilometre kare. Yemyeşil verimli bir ova ve içinde şirin mi şirin bir kasaba.
Günümüze ulaşan evlerin mimarisi bizim evlere çok benziyor. Özellikle kapılar ve kapı üzerindeki aksesuarlar sizi hemen Tokat’ın eski evlerindeki kanatlı kapılarına götürüyor. Kosova Parlamentosu tarafından 27 Eylül 2005’de alınan tarihi bir karar ile Mamuşa’da hemen her evde Türk bayrağı bulunuyor, Türkçe konuşuluyor.Bugün NATO Barış Gücüne bağlı Mahmut Paşa Kışlası kapanmış ancak Mehmetçik Mamuşa’dan tamamen ayrılmamıştır.KFOR Bünyesinde altı rütbeli subayla birlikte az sayıda askerimiz orada bulunmakta ve Türkiye ile koordineyi sağlamaktadır.
1998-1999 Kosova savaşı sırasında bu beş binlik Türk kasabası Sırpların zulmünden kaçan 45.000 civarında Arnavut’u evlerinde üç aya yakın misafir ederek korumuştur. Sırplar Mamuşa’yı da nihayetinde abluka altına almış ancak Nato Barış Gücü’nde etkin rol oynayan Türkiye’nin tepkisinden çekinmiş Arnavutların trenle Arnavutluk’a gönderilmelerine izin vermiştir. Dolayısıyla Arnavutlar Mamuşa’ya büyük bir vefa besliyorlar.
Kasabada ilk göze çarpan H.1230 (1831) tarihli bir saat kulesi var. İki camii vatandaşlarına hizmet vermektedir. Birincisi Kamber Bey Camii yerine 1980 yılında yapılan Merkez Camii diğeri de 2013 yılında hizmete açılan Yeni Camii’dir.
Kültür alanında sıkıntılar ise bir hayli fazla. 1998 yılındaki Kosova olayları bütün yayınların durmasına yol açmış. Bu yüzden Sofra Kültür Sanat Dergisi yayınına ara vermiş 1999 yılında üçüncü sayısıyla bir dönüş yapmış ancak 14.sayıdan sonra yayınlarına ara vermek zorunda kalmış.2002 yılında yayın hayatına başlayan Derya Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi ise yayın hayatını ancak 8 sayı kadar sürdürebilmiştir.
Mamuşa Türkiye’nin desteğinden hiç mahrum kalmamış.1999 yılında Kosova’nın bağımsızlığını kazanmasının ardından dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ve Genel Kurmay Başkanı Orgeneral Hüseyin Kıvrıkoğlu’nun, 2010 yılında Başbakan R.Tayyip Erdoğan’ın ve birçok devlet yöneticisinin, belediye başkanının ziyaretleri bunun en bariz örnekleri.
Sempozyumun ilk oturumunu Prof. Dr. İbrahim Tüzer yönetiyor. Prof. Dr. İrfan Morina :“Rivayetler ışığında tarihi yazılan bir belde: Mamuşa”,Dr. Öğretim Üyesi Mehmet Yardımcı :“Zileli Aşıklardaki Anadolu Aşıklık Geleneklerinin Prizrenli Aşık Ferki’de benzerlikleri”,Prof.Dr.Tacide Hafız :”İşkodra’da 1944 yılında yayınlanan bir Sarı Saltık Efsanesi”,Mustafa Özcivan:”Kosova ve Balkanlarda Bektaşilik” bildirilerini sunuyorlar.
İkinci oturum’un başkanlığında Prof. Dr. Tacide Hafız var. Prof. Dr. İlhan Genç:”Zile’den Priştine’ye ortak değerler, Muharrem Efendi Ailesi ve Suzi Çelebi”,Prof. Dr. İrfan Ünver :”Halk Kültürü Araştırmaları Kurumu-Kosova Kültür İlişkilerinin 40 yıllık öyküsü”,Fatma Dinçer :”Tokat’taki Mamuşa, Mahmut Paşa Mahallesi”,Prof. Dr. Ali Yaman :”Zile’de ocak kurumu bağlamında Anşa Bacılılar Ocağı”,Necdet Kurt:”Tokat ve Zile türkülerinin Kosova-Prizren türküleriyle mukayesesi”,Cemali Tunalıgil:”Mamuşa’da yetişen âlim, şair ve önemli şahsiyetler” konulu bildirilerini katılımcılarla paylaşıyorlar.
Üçüncü Oturum’un başkanlığını Prof. Dr. Ali Yaman yürütüyor. Prof. Dr. Nimetullah Hafız:”Rumeli’de Bektaşilikle ilgili 1927 yılında yayınlanan bir makale”, Hayrettin İvgin:”Zile’de ve Mamuşa’da derlenmiş benzer atasözlerini üzerine değerlendirmeler”,Ahmet Divriklioğlu :”Tokat-Zile’deki Halk inançlarının Priştine ve Mamuşa’ya yansıması”,Feyyaz Sağlam:”Mamuşa’da yayınlanan Sofra ve Derya dergilerinde Türk dünyası”,Lütfi Vidinel:”Kosova mimarisine ve ev kültürüne Tokat-Zile etkisi” bildirilerini sunarken biz de hazırlamış olduğumuz :”Tokat Almus Mamu Köyü’nden Kosova-Prizren Mamuşa’ya uzanan Kültür yolu” bildirimizi fotoğraflar eşliğinde sunma gayretini gösteriyoruz.
Çarşamba günü sabah erkenden kalkıp Prizren’deki bazı tarihi mekânları gezmeğe gayret ediyorum ama 2.Dünya Savaşı yıllarında yıkılmış olan Arasta Camii’nin ayakta kalan tek minaresi gibi boynu bükük dönüyorum oteldeki kahvaltı saatine. Cadde ve sokaklar bana Niksar’ın şu andaki sivil mimarisini çağrıştırıyor. Ve ben bir kez daha hüzünleniyorum her bir ata yadigârı esere baktıkça:
“Prizren’de bir minare,
Seni kim koydu bu hale?
Eşini kaybetmiş kuşlar gibi,
Şimdi öksüz ağlıyor biçare.”
Diye dudaklarımdan dökülen mısralar arasında avunmaya çalışıyorum.
Aynı gün Prizren’de Yunus Emre Enstitüsü Konferans salonundayız. Enstitüde sempozyum öncesi Saz sanatçısı –Müzisyen Şevki Kazan Kosova ve Tokat türkülerinden derlenmiş nefis bir konser veriyor. Âşık Veysel hayranı olduğunu söyleyince de bizleri “Uzun ince bir yoldayım/Gidiyorum gündüz gece “ sine götürüyor Koca Veysel’in.
Dördüncü Oturum’un Başkanlığını Prof. Dr. İlhan Genç yapıyor. Ayhan Aydın:” Kosova’da tekkelerde yaşayan hoşgörü ve Gyakova’da Bektaşilerin bugünü”,Hevzi Mazrek :”Kosova’daki Osmanlı mirasımız, Mamuşa saat kulesi ve restorasyonu”,Altay Suroy:”Prizren’de su ile ilgili inanmalar”,İskender Muzbeg:”Çağdaş Kosova Türk şiirini zenginleştiren atasözleri ve deyimlerimiz”,Bahtiyar Sipahioğlu:” Mamuşa’da geleneksel düğün adetleri” bildirilerini sunuyorlar ve bütün oturumların genel değerlendirmeleri Prof. Dr. Gürer Gülsevin, Prof. Dr. İbrahim Tüzer ve İrfan Ünver tarafından yapılıyor.
Ben ise bu sempozyumda bildirisini sunan Altay Suroy’u dinlerken, düne dönüyor, O’nun 1998 yılında Niksar’a gelişini düşünüyorum.
8 Temmuz 1998 tarihli Yeşil Niksar Gazetesi’nde: “Sempozyumun Düşündürdükleri” başlıklı yazımda IV. Uluslararası Niksar Çamiçi Yayla Şenlikleri çerçevesinde düzenlenen Dr.İrfan Nasrettinoğlu’nun yönettiği “Uluslararası Türk Dünyası Sempozyumu”’nda Kosova’nın ateş çemberinden dağ yollarını aşarak Niksar’a ulaşan Altay Suroy Recepoğlu’nu hüzünle dinlerken; Kosova’dan gelecek olan Kosova Prizren Doğru Yol Kültür Derneği Folklor ve Müzik Topluluğu’nun Sırp vahşeti yüzünden şehirlerinden çıkıp Niksar’a gelemeyişlerine üzülmüş, bu tarafta bir saat bu önemli etkinliğe zaman ayıramayanlara sitem etmiştim.
Yunus Emre Enstitüsü’nde iken Ankara’dan gelen acı bir haber neticesi programları yarıda bırakarak aynı gün akşamı Kosova TİKA koordinatörü Hasan Burak Ceran ve koordinatör yardımcısı Zeki Bulduk’un ilgileri ile uçak biletlerimiz yeniden ayarlanınca Prizren’den Türk Dil Kurumu Başkanı Prof. Dr. Gürer Gülsevin Hocam ile birlikte ayrılmak zorunda kalıyorum.
Bizi, Prizren’den Priştine Havaalanına Priştine Üniversitesi Filoloji Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr Ergin Jable özel otomobiliyle ulaştırıyor. İstanbul Havaalanında uçak kalkış saatlerimize kadar yol arkadaşım Prof. Dr. Gürer Gülsevin Hocamla sohbetimizde tarihin derinliklerine bir gezi yapıyoruz.Sonrası yine ayrılık.
Yahya Kemal BEYATLI’nın “Açık Deniz” şiirindeki:
“Balkan şehirlerinde geçerken çocukluğum:
Her lahza bir alev gibi hasretti duyduğum”
Mısralarında hasretini yaşattığı Üsküp’ü göremeden Piriştine-İstanbul, Samsun üzerinden Tokat’a dönüyorum.
Teşekkürlere gelince; Tokat’ı Zile’yi Kosova’ya Priştine, Prizren, Mamuşa ve Üsküp’e taşıyan çok sağlam bir kültür köprüsü kurmak için büyük özverilerde bulunan kurumlara, kuruluşlara her bir değere nasıl teşekkür edilir bilemiyorum.
Tabi ki, başta TİKA (Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı),TİKA Başkan Yardımcısı Prof. Dr. Birol Çetin, Kosova TİKA Koordinatörü Hasan Burak Ceran, Koordinatör Yardımcısı Zeki Bulduk, Türk Dil Kurumu, Başkan Prof. Dr. Gürer Gülsevin, Tokat BAŞTEK (Başkent Tokatlılar Eğitim Kültür ve Dayanışma Derneği),Tokat Belediyesi, Belediye Başkanı Av. Eyüp Eroğlu, Zile Belediyesi, Zile Belediye Başkanı Şükrü Sargın, Eski Başkan Lütfi Vidinel, Mamuşa Belediyesi, Belediye Başkanı Abdülhadi Krasniç, Prizren Yunus Emre Enstitüsü, Başkan Dr. Mehmet Ülker ve de canla başla gayret eden;
Düzenleme Kurulu, Başkan Prof. Dr. İbrahim Tüzer, BAŞTEK Başkanı Prof. Dr. Yaşar Özgök, Dr. Öğretim Üyesi Mehmet Yardımcı hocamız var.
Mamuşa’da Belediye Başkanı ile birlikte sempozyumlarda ev sahipliği yapan Anadolu İlk ve Orta Alt Öğretim Okulu Müdürü Milazim Mazrek ve personeli; bizlere zaman ayırmada sınır tanımayan rehberlerimiz Afrim,Nevron,Dona;marketimden size bir şey içirmeden bırakmam diyen Ramadan Şala,Pamuk şekerci Burhan Karaniç de var.
Elbette bu etkinliklerin verimli geçmesi için çırpınan çok sayıda isimsiz kahramanlarımız da var. Her birine ayrı ayrı teşekkür ediyor, hasret yüklü selamlar, sevgiler, saygılar ve dualar gönderiyoruz Turnalarla Anadolu’ dan Balkanlar’a.
Son sözü Mamuşa’da tanıma ve tanışma fırsatı bulduğum Zeynel Beksaç’ın çok anlamlı bir sözü ile bitiriyorum:
“Biz, göç yağmurları ile ıslanan toprakların çocuklarıyız ”
İstanbul’un fethinin 566. yılı ve Mübarek Ramazan Bayramı Türk-İslam Dünyasına kutlu olsun.
Fotograf: Melda Mazrek ve arkadaşları
Mamuşa Belediye Başkanı Abdülhadi Krasniç
