Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Qazax Bürosunun Rəhbəri.
Allah eşqinə, bundan sonra bir-birimizin əlini buraxmayaq!
– Biz səninlə zamansız rastlaşdıq, Yusif.
– Zamansız deyil. Vaxtında rastlaşdıq. Sən zamansız deyirsən.
– Gecdi artıq. Qatar keçib. Nə qədər qaçsaq da, çata bilməyimiz mümkün deyil. Mən sizin evdə arzuolunmayan insan kimi yaşaya bilmərəm.
– Həyatda mümkün olmayacaq iş yoxdur – tək ölümdən başqa. Mən səni ölümünə sevdim.
Onlar söhbətlərini davam edirdilər. Ürəklərində olan nisgilə, həsrətə etdikləri söhbət dərman deyildi.
– Sənin şərəfin, amalın o qədər müqəddəsdir ki, Yusif!
– Sənin dürüstlüyünün heyranıyam! Əlini tut əlimdən. Söz verirəm, səni xoşbəxt edəcəm!
– Gecikmiş sevgi əlçatmaz qalmalıdır.
– Heç nə gec deyil!
Artıq şər qarşmışdı. Göz-gözü görmürdü. Parkda onlardan başqa kimsə qalmamışdı. Hamı evinə getmişdi. Onlar isə nə əl-ələ tuta bilirdilər, nə də ayrıla bilirdilər.
“Bu sevgi hardan gəldi başıma, bu, nə iş idi düşdüm”, – deyə-deyə Aydan ayağa durdu. Yusif isə gözlərini Aydanın gözündən ayırmırdı.
– Demək sən məni sevmədin, ay üzlüm.
– Mən sənə aşiq oldum. Vuruldum. Sən mənim Vətən Eşqim, yurd sevgimsən! Bundan gözəl sevgimi var?
– Əgər sevsəydin…
– Axı sən nə biləsən mən nələr çəkirəm. Bu eşq məni xəstə saldı. Sən yenə də inanmadın.
– Mən sənə özüm kimi inanıram. Ay üzlüm, sənə söz verirəm, biz xoşbəxt olacağıq.
– Bu, mümkün deyil. Sən də yaxşı bilirsən!
– Niyə mənə inanmırsan? Mənə inan. İnan ki, səni çox sevirəm.
– Sənə inanıram, Yusif. Ancaq ailənizdəki istək sən deyəni demir.
– Yaxşı, sabah ön xəttə yollanıram. Söz ver ki, yolumu gözləyəcən.
– Qartal baxışlım, mən səni tək bu dünyam üçün deyil, o dünyam üçün də sevdim. Əgər o dünyada mənə öz yarını seç deyə, bir seçim verilsəydi, yenə də səni seçərdim.
Yusif Aydanı evlərinə kimi ötürdü. Qapının önündə Aydan Yusifin boynuna sarıldı:
– Vətən qoxulum, qartal baxışlım, yolunu gözləyəcəm. Səni çoooox sevirəm. Mən səni sevdiyim qədər kimsəni sevə bilmədim. Yenə də səni düşünərək ayrı yaşamağımıza qərar verirəm. Elə bilirsən mənə asandır? Xeyr, çətindir! Çox çətindir. Mən sənin yolunda fədakarlıq edirəm, Yusif! Axı sənin…
– Heç nə söyləmə, ay üzlüm. Səni çooox sevirəm!
Onlar sağollaşıb ayrıldılar. Yusif siqareti yandırıb maşına əyləşdi. Aydan isə liftə necə daxil olduğunu, evin qapısını necə açdığını belə, unutdu. Bir də o zaman ayıldı ki, hamam otağında əllərini yuyur, güzgüyə nəzər edəndə qızaran gözlərindən yağan həsrət yağışını müşahidə etdikcə daha da bərkdən ağlamağa başladı.
Yusif isə maşında siqareti siqaretin arxasınca yandırır. Hər siqaret bitəndə özünü bitmiş hesab edir. Həyata tutunmaq üçün yenidən siqaret yandırırdı. Maşını həyətdə saxladı. Yavaş-yavaş pilləkanları qalxmağa başladı. Anası gülə-gülə qapını açdı.
– Balama qurban olum, nə yaman gec gəldin?
– İşim var idi, ana.
– Görürsən bunları?
– Bunlar nədir ana?
Yusif qonaq otağında bəzədilmiş xonçalara baxanda sanki onu ildırım vurdu.
– Anan boyuna qurban, sabah dayıngilə gedəcəm. Nigarın ad günüdür. Həm təbrik üçün, həm də üzük taxacam. Əlimizdə böyüyüb. Tərbiyəli qızdır. Dayınla da danışmışıq. Nigar da razıdır.
– Ana, sabah elçi gedirsən, ancaq mənim razılığım olmadan.
– Sən ananın ağıllı balasısan. Sözümdən çıxmazsan.
– Ana, mən bu evliliyə razı deyiləm.
Yusif sözünü deyib yataq otağına keçdi. Ağzıüstə necə uzandısa, elə də yuxuya getdi. Gecə saat 3-də həyacan siqnalı verildi. Yusif cəld oyanıb hazırlaşdı. Ailə üzvləri ilə sağollaşıb yola düşdü. Hərbi heyət Cəbrayıl istiqamətinə göndərildi.
Aydan yuxudan oyandı. İnternetə baxdı. Dostlarından biri “Qarabağda döyüş başlayıb” yazısı adı altında xəbər paylaşmışdı. Xəbəri oxuyub qurtardıqdan sonra diksindi. “Yusif!Yusif! Yusif!”, – deyə öz-özünə qışqırmağa başladı. Telefonu götürüb Yusifə zəng etdi. Yusifə zəng çatmırdı. Aydan ağlayırdı. Necə də olsa, Yusifdən xəbər tumağa çalışırdı. Onun ən yaxın dostlarına zəng
etdi. Nə Aqşinə, nə də Rüstəmə zəng çatdı. Aydan təkrar qayıtdı ki, internetdən xəbərləri oxusun. Artıq internet də kəsilmişdi. Evdə dəli olacaqdı sanki.
Həyətə düşdü. Qonşulardan yeni bir xəbər öyrənməyə çalışdı. İnsanlar müharibə başlayıb deyə, sevinirdilər. Hamı bir nəfər kimi: “Müharibəyə aparsalar, mən də gedərəm” deyirdi. Aydan həyətdə olan insanlardan da Yusifin yerini öyrənə bilməyəcəyini anladı və evə döndü. Televizoru açdı. Xəbərlər başlamışdı. Jurnalist xanım sevinclə, göz yaşları içində Füzuli və Cəbrayılın kəndlərinin işğaldan azad olunması xəbərini deyirdi: Azərbaycan Ordusunun sentyabrın 27-də Qarabağda başladığı uğurlu əks-hücum əməliyyatı nəticəsində Füzuli rayonunun Qaraxanbəyli, Qərvənd, Kənd Horadiz, Yuxarı Əbdürrəhmanlı kəndləri Cəbrayıl rayonunun Böyük Mərcanlı, Nüzgar kəndləri, Ağdərə və Murovdağ istiqamətlərində yüksəkliklər işğaldan azad olunub. Aydan sevinirdi. İnanırdı ki, qazanılan qələbədə Yusifin də payı var.
Xəbərlər bitər-bitməz Yusifdən mesaj gəldi: “Salam, ay üzlüm. Narahat olma, düşməni məhv edirik. Qələbə bizimdir”.
Aydanın üzü güldü. Əllərini Göyə açıb dualar etməyə başladı. Rəfiqələri ilə əlaqə saxladı.
– İnternet kəsildiyi üçün narahatam. Cəbhədən gələn xəbərlərdən məlumat almaq çətin olur.
– Aydan, yəqin xəbərlərdə deyiləndə eşitdin. Vəziyyətlə əlaqədər Azərbaycanda internetə məhdudiyyət qoyulub. Ancaq xarici şəbəkələr üzərindən internetə qoşulmaq mümkündür.
Aydan Gülçindən intenetə qoşulmağı öyrəndi. Hər an, hər dəqiqə internetə daxil olur, xəbərləri öyrənməyə çalışırdı.
44 gün Aydanın ömrünə 44 il kimi yazıldı. Canından çox sevdiyi Yusif üçün hər an dua edirdi. Hər Şəhid xəbəri eşidəndə Aydanın dizləri əsir, taqətdən düşürdü. Ali Baş Komandan İlham Əliyevin çıxışlarını diqqətlə izləyir. Rayonlar işğaldan azad olunduqca Aydanın sevinci aşıb-daşırdı.
8 noyabr 2020-ci il. Prezident İlham Əliyevin çıxışını Aydan səbrsizliklə gözləyirdi. Yusifdən 20 gündən artıq idi ki, heç bir xəbər yox idi. Aydan həyacanla televizorun qarşısında gözləyirdi. Ali Baş Komandan çıxışa başladı: “Əziz həmvətənlər, əziz bacılar və qardaşlar, böyük fəxarət və qürur hissi ilə bəyan edirəm ki, Şuşa şəhəri işğaldan azad edildi. Şuşa bizimdir! Qarabağ bizimdir! Bu münasibətlə bütün Azərbaycan xalqını ürəkdən təbrik edirəm. Bütün şuşalıları ürəkdən təbrik edirəm! İyirmi səkkiz il yarım işğalda olan Şuşa azad edildi. Şuşa indi azaddır. Biz Şuşaya qayıtmışıq. Biz bu tarixi qələbəni döyüş meydanında qazandıq”.
Aydan sevincdən hönkürtü ilə ağlamağa başladı. Öz-özünə Yusiflə danışmağa başladı: Yusif, 44 gündür sənin adına yazdığım sətirlər hərdən yaş olub gözlərimdən axır, hərdən də ox olub ürəyimə batır. Yolunu gözləyirəm. Hardasan?
Göz yaşları içində telefonu əlinə götürdü. Yusifə mesaj göndərdi: “Qartal baxışlım, hamıdan xəbər çıxdı. Səndən xəbər çıxmadı”.
Şərəfli döyüş yolu keçmiş Yusif Şuşada idi. Azad olunan evlərin birində döyüş dostları ilə bərabər oturmuşdular. 30 illik həsrətdən sonra Şuşadakı evlərə Azərbaycan oğullarının qədəm qoyması tarixi hadisə idi. Telefonun enejisi bitdiyindən Aydanın mesajı Yusifə çatmamışdı. Dostlarından “powerbank” aldı. Telefon enerji yığdı. Yusif telefonu açdı. Aydanın mesajı gəldi. Dərhal cavab yazdı: “Məndən nigaran qalma, Aydanım. Çox Şükür. Şuşamız!” Aydan mesajı oxuyan an gözlərinə işıq gəldi. Dərindən nəfəs aldı. Sanki dünyaya yenidən gəldi. Allaha dualar etməyə başladı.
Müharibə bitdikdən bir ay sonra Yusif gəldi. Şuşanın qarlı, əzəmətli dağlarından Aydana bir ovuc Vətən torpağı gətirmişdi. Aydan Yusifi möhkəm-möhkəm qucaqladı: “Daha sənin əlini buraxa bilmərəm, Yusif!”
Elə bu vaxt anası Yusifə zəng etdi.
– Hardasan ay oğul, qohum-əqraba yığışıb səni gözləyir.
– Gəlirəm, ana.
– Gəl, anan qurban. Sənə elçi gedəcəm.
– Ana, bu dəqiqə o söhbətin yeri deyil.
– Bilirəm oğlum, niyə elə deyirsən? Əsəbləşmə. Niyyət etmişdim döyüşdən sağ-salamat qayıt, sevdiyin qızı alacam sənə. Şükür Allaha sağ-salamat qayıtmısan. Gəl, elə bu saat Aydangilə elçi gedəcəm.
– Gəlirəm, ana!
“Sən mənim aşiq olduğum insansan. Allah eşqinə, bundan sonra bir-birimizin əlini buraxmayaq”, – deyən Yusif Aydanı bərk-bərk qucaqladı!
Yola salmaqda olduğumuz ilin əsas ədəbiyyat hadisələrindən biri də Qubada keçirilən SilkWay Beynəlxalq Ədəbiyyat Festivalının Azərbaycan turu oldu ki, 32 finalçının əsərlərindən ibarət Antologiya üzümüzə gələn il “Azərkitab” Yayınlarında nəşr olunacaq. Festivalın rəsmi media dəstəkçisi olan “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı antologiyaya daxil ediləcək əsərlərlə oxucularını tanış edir.
Nigar Arif ( Ağalarova İlqar qızı)
1993-cü il 20 yanvarda Mingəçevir şəhərində anadan olub.
2003-2009- cu illərdə Mingəçevir şəhər Üzeyr Hacıbəyov adına 3 saylı “Uşaq Musiqi Məktəbi”ndə piano üzrə təhsil alıb.
2010-2014- cü illərdə ADPU- nun filologiya fakultəsində “ingilis dili müəllimliyi” üzrə təhsil alıb.
2016–2018- ci illərdə fəaliyyət göstərən Azərbaycan YazıçılarBirliyi və Mədəniyyət Nazirliyinin birgə layihəsi olan III “Gənc Ədiblər Məktəbi”nin məzunudur.
2017-ci ildən “Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi”nin üzvüdür.
2020- ci ildən Mərakeşdə “Beynəlxalq İnsanlıq və Yaradıcılıq Forum”unun üzvüdür. Dünyada sülhün təminatında yaradıcılıq xidmətlərinə görə bu forum tərəfindən 2022-ci ildə “Dünyanın ən yaxşı medalı”na layiq görülüb.
2021-ci ildən Özbəkistanda “Orta Asiya Yazarlar Birliyi”nin üzvüdür. Həmçinin bu birlik tərəfindən ‘Yangi Ovoz” ordeni ilə təltif olunub.
2022-ci ildən Çində “CHINA POETRY CIRCLE” beynəlxalq jurnalının redaksiya heyətinin üzvüdür. Çin festivalında “Mükəmməl Gənc Yazar “ adına layiq görülüb.
2022-ci ildən Qırğızıstanda “Beynəlxalq Yazarlar Birliyi”nin üzvüdür.
2019-cu ildə Bakıda ədəbiyyat üzrə IV LİFT Festivallar Festivalının, 2020- ci ildə Kolumbiyada keçirilən məşhur “Medelyin Dünya Şeir Festivalı”nın iştirakçısı, eləcə də Hindistan, Çin, İtaliya üzrə bir çox dünya şeir festivalları və layihələrinin iştirakçısı olub, mükafat və sertifikatlarla təltif edilib. Şeirlərindən bəziləri türk, rus, ingilis, ispan, ərəb, fars, çin, hind, portuqal, italyan, urdu kimi dillərinə tərcümə edilərək dünyanın bir çox ölkələrində dərc olunub, “ Barış” şeirinə İtalyada mahnı bəstələnib.
Həqiqətən də xanım yazarların şeirləri daha səmimi, daha kövrək, daha duyğusal olur. Yalnız onlar deyə bilərlər ki, div boyda arzuların cırtdan ayaqları var…
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Güneydən gələn səslər” rubrikası çox sevilir. Burda dərc edilən şeirlərin müəllifləri həmin şeirlərin əksəriyyətini İranda dərc edə bilmirlər. Təbii ki, hakim fars rejimi türklərin bu azadlıq hayqırtılarından qorxur.
Portalımızın əslən Təbrizdən olan Güney Azərbaycan təmsilçisi Əli Çağla bu dəfə sizlərə Sürəyya Xəliq Xiyavinin şeirlərini təqdim edir.
Qeyd edək ki, yazıların orfoqrafiyasına toxunulmur.
Sürəyya xanım Xəliq Xiyavi 1974-cü ildə Xiyox şəhərində dünyaya göz açmışdır. Xiyov, Təbriz, Ərdəbil şəhərlərində təhsil etmiş və Ədəbiyyat fakültəsini Yüksək maqistra qədər oxumuş və ədəbiyyat öyrətməni kimi çalışmışdır. Sürəyyanın iki kitabı nəşr edilmiş, birinin adı isə “Şəhər yeri qızı” adında olmuşdur. 2018-ci ildə Pərvin Etisami adına qurulan ədəbi beynəlxalq festivalında birinci ödülü qazanmışdır. O, İndi isə Ərdəbil şəhərində yaşayır.
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Qazax Bürosunun Rəhbəri.
“Oxucuların yaradıcılığı” rubrikasında Səbinə Yusifin “Onun adı nə idi?” hekayəsini təqdim edirik.
Bu hekayəni sevgilisini, nişanlısını Vətən uğrunda itirmiş qızlarımıza həsr edirəm.
-Siz heç sevdinizmi?
-Bəli, sevdim. Vətən kimi müqəddəs, torpaq kimi əvəzolunmaz bir sevgi ilə sevdim.
-Bəs indi nədən tək yaşayırsınız? –deyə tələbələr ona sual etdilər.
Gülzar müəllimə eynəyini çıxarıb göz yaşlarını silməyə başladı.
-Bizi bağışlayın, müəllimə.
-Elə deməyin, övladlarım. Məni siz ağlatmadınız.
İşlədiyi kollektivdə istiqanlılığı, diqqətcilliyi, mehribanlığı ilə seçilən Gülzar xanım tələbələrin də sevimlisi idi. Nə qədər gülərüz olsa da, bir o qədər zəhmli idi. Tələbələr onun dərsinə həmişə hazır olardılar. Tədris etdiyi ədəbiyyat fənninə böyük sevgi qatıb öyrədərdi tələbələrinə. İmtahan vaxtı Gülzar xanımın dərs dediyi tələbələr xüsusilə seçilərdi. Bu il onlar sonuncu kurs idilər. Gülzar xanım onlarla həm ana, həm bacı, həm dost idi. Bu səmimiyyətdən istifadə edib tələbələr Gülzar xanıma bu sualı ünvanladılar. Yeni dərsin mövzusu məhəbbət dastanları idi. Dərsi izah edən müəllimə ona qəfil ünvanlanan sualın təsirindən istər-istəməz 30 il əvvəli xatırladı. Müharibənin odlu-alovlu illərini. Qarabağın işğal olunduğu o ağrılı-acılı illəri xatırladı.
-Əzizlərim, siz həyatınızın ən gözəl illərini – gənclik illərini yaşayırsınız. Siz baxdığınız hər nə varsa, sizə bir söz söyləyir: “Sevgi”! Siz xoşbəxt gənclərsiniz ki, artıq Qarabağ işğaldan azad olunub. Allah Şəhidlərimizə rəhmət eləsin. Qazilərin, zabitlərin, əsgərlərin canları həmişə sağlam olsun. Mənim sevdiyim insan da zabit idi. Vətən üçün hər an ölümə getməyə hazır idi. Qarabağ işğal olunmuşdu. Qarabağın işğalına dözə bilmirdi. Müstəqil Azərbaycan Respublikasında təhsil alan ilk zabitlərdən idi. Biz onunla eyni yurdun övladları idik. İnstitut illəri Bakıda tanış olmuşduq. O vətənpərvər gənc idi. Qarabağın işğalı ona da ağır təsir etmişdi. Bu itki ilə barışa bilmirdi.
-Müəllimə, olar bir sual verim?
-Buyur, qızım.
-Onun adı nə idi? Niyə öz adını demirsiniz?
-Bilirsən qızım, onun haqqında niyə öz adı ilə danışmıram? Çünki o Vətən amalı ilə yaşayan Qəhrəman idi. Onun özü bir yana, adı da mənim qibləmdir. Mən onu öz adı ilə çağırmadım. Mən ona Vətən Sevgim deyirdim. Elə siz də onu bu adla tanıyın. Bizi bir dəyər birləşdirmişdi – Vətən! Hərbi Akademiyanı bitirdi və ön cəbhəyə təyinat aldı. İkimiz də çox xoşbəxt idik. İkimiz də ali təhsilimizi başa vurmuşduq. 4 il idi tanıyırdıq bir-birimizi. O, mənə sevməyi öyrətdi. Yadınızda saxlayın, Vətəni sevən kişilər sevgilərinə sadiq olurlar. Həm də çox mərhəmətli olurlar hər kəsə qarşı. Mən sevgini də ona görə sevdim. O məni həmişə qorumağa çalışdı. Bakıda oxuduğumuz illərdə mən özümü kəndimizdə yaşayırmış kimi hiss etdim. Çünki mənim arxamda o dayanmışdı. Onunla bir yerdə addım atanda elə bilirdim, əl atsam göydəki ulduzları belə dərə bilərəm. Çünki onunla Göylər də əlçatan idi. Hərdən öz-özümə deyirdim: Yatsaydım, belə bir xoşbəxt həyat yuxuma da gəlməzdi. Bəlkə də öz sevgimə özümün gözü dəydi. Çünki bizim sevgimiz bir başqa idi. O, mənimlə görüşə elə gəlirdi ki, heç yolun da xəbəri olmazdı. Elə Abbas Tufarqanlının dediyi kimi:
Qədəm qoyub yar bağına gələndə,
Elə gəl, elə get, yol inciməsin.
Şəkər ləblərindən mənə busə ver,
Dodaq tərpənməsin, dil inciməsin.
O da görüşə elə gələrdi ki, yol da inciməzdi. Hamıdan xəbərsiz, bəxtəvər bir sevgi yaşadıq. İnstitutu bitirdik. O, ön cəbhəyə yollandı. Mən də kəndimizə. O vaxtlar mobil telefonlar satışa yeni gəlmişdi. Hər adamda yox idi. Yanvar ayı idi. Ev telefonumuza zəng gəldi. O, idi. Məzuniyyətə gəldiyini, məni görmək istədiyini dedi. Mən də evdən rəfiqəmlə görüş adı ilə çıxdım. Məhəlləmizin qurtaracağında görüşdük. Elə bil dünyanı mənə verdilər. Çox az söhbət etdik. Dedi, birdən görən olar, sonra atangilə deyən olar. O, istəmirdi ki, mənim haqqımda kimsə bir kəlmə artıq söz danışsın. Sevgisinin ucalığından idi. Məni hər addımda qorumağa çalışırdı. Əlindəki hədiyyə qutusunu mənə verib sağollaşdı. Onu elə möhkəm qucaqladım ki. Polad kimi möhkəm idi. Ətrini hələ də unutmamışam. Cənnətin ətri var idi onda.
Müəllimə gözünü qurulayıb davam etdi:
-Evə gəlib hədiyyəni açanda gördüm ki, bir mobil telefon var, bir də bir məktub. Məktubda yazmışdı: “Sən bu dünyada ən çox güvəndiyim insansan. Sənə inanıram. İnanıram ki, sən sevgimizə sadiqsən. Sən mənim nəfəsimsən. Nəfəssiz durmaq olmur. Bu telefonu sənə hədiyyə etdim ki, heç olmasa həftədə bir dəfə də olsa sənin səsini, nəfəsini eşidim”.
Hamıdan gizlin, hamıdan xəbərsiz həftədə bir dəfə ona zəng edərdim. Ayrılmaq istəməzdim. Vaxt elə tez gələrdi ki. Onunla danışdığım dəqiqələr elə qiymətli idi ki. Telefonda onun nəfəsini duyanda dünyanın ən xoşbəxt insanı olurdum. Həmin gün anam mənə nə qədər ev işi gördürsə belə yorulmazdım. Bilirsinizmi, sevgi insanı güclü edir. Mən onunla birlikdə elə güclü idim ki…
Böyük ümidlə, böyük arzu ilə gözləyirdim qovuşacağımız günü. Bir gün axşam saat 8-də atam xəbərlərə baxırdı. Aparıcı xanımın dediyi cümlələri eşidəndə dünya gözlərimdə qaraldı: “Bu gün səhər saatlarında ermənistan ordusu tərəfindən atəşkəs yenidən pozulub. N saylı Hərbi Hissənin zabiti düşmənin açdığı snayperdən Şəhid olub”.
Gözümü açanda xəstəxanada idim. O zaman artıq hər kəs xəbər tutdu bizim sevgimizdən.
Ondan mənə bir məzarı yadigar qalıb, bir sevgimiz, bir də Vətən.
O mənim dünyam idi. Dünyamı da apardı özü ilə.
Onunla birlikdə addımladığımız küçələr indi mənim ən isti yuvamdır. Sizə bir məsləhətim var: Elə sevin ki, heç vaxt heyf deməyin.
-Müəllimə, siz heyslənmədiniz? Tək qaldınız. Tək yaşlandınız.
-Bir dəfə də olsun heyf demədim. Çünki mən bir Qəhrəmanı sevdim. Kim deyir ki, mən tək qaldım. Mən Vətən boyda bir sevgiyə sahibəm!
Dışarıda yağmurlu sisli Bakü havası Dalıp gittiğim penceremden Uzattığım ellerimde Islanan yağmurun kokusu Biraz serin, biraz soğuk Biraz da keyifli doğrusu… İşte tam da Sonbaharın bittiği yer burası Ağaçlardan yavaş yavaş Yaprakların süzülerek dökülüşü, Biraz ürkek, biraz yaslı, Biraz da hüzünlü kokusu… Nasıl da ters hayat böyle Tabiat yapraklarını dökerken İnsanlar giyiniyor Anlamak güç doğrusu…
Ömrümün ayazında, bakıp yıldızlara Sayrışıp görüşürüz Görmesem ben uzakları, içimde dertleşir Uzaklaşır uzaktan uzaklar Paylaşır içimde uzağın sevgisini Bir yaz nağmesi yaz teravati Aşkı çiçeklendi ömrümün sonbaharında Bulutlar almış başınıAnlıma konmuş duman Büyük umman deniz derya Cefalar içinde süren canım Uzaklarda bir aşk gözlerimde yaş Bekler seni Olmadı yan yana Koyduk adımızı hep bir an Kitaplar üzerinde yan yana Biz yandık uzaklara Pervane gibi şamlara mumlara Hasreti sokakların şehir bohçasında bitirdik Adımızı ömür duvarı kitaplara, Kitap sayfalarına yazdık Sihirli bir meleğin verdiği vahden Kurtulmuş ölümden bir canın Hırsla seyrettiği dünyadan Bir nağme koşup aldı canımı Baharın sonbaharın ömrümde Baharlarımda gezdin can damarlarımda Süzdün rüyalarımda Adını yazdırdım Yüreğimin köşesine Ebediyen duvarlarda değil Kitap kapaklarında, Kitap sayfalarında okuyup Ferhat ve Şirin Leyla ve Mecnun beraber koşacaklar Bu aşkı bidâr-ı pinhandan gelen Söz nedir ki ne halince yanan o kalp de Bülbül-ü Şeydâdır figan eden Kısmet böyle gelmiş yazılmış Goşa’dan İki isim bir anda nasıl oluyor Çok yere yazarlar ismini istemeden Bak Allah ismini nerelere yazarmış Ve herkes böyle bilir Böyle anarmış!…
ANAR Xalq yazıçısı, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri
…Hərdən-birdən “şairlik azarına tutulanda” şeir yazıram… Elə bil şeir hansısa sıxılmış, bir neçə misraya, beytə, bəndə sığdırılmış müxtəlif hisslərin, düşüncələrin əksidir. Bəlkə hər misranı açsan, həll eləsən, daha ətraflı danışmaq istəsən, başqa janrlarda nə isə də alınar. Amma nədirsə, ilin sonu yaxınlaşdıqca izahsız bir şeir ovqatı yaranır. Yenisi yaranmasa da, nə zamansa yazılmış müxtəlif misralar beynimi qurcalayır. Həm öz yazdıqlarım, həm də atamın, anamın və başqa sevdiyim şairlərin…
Zəngin ilin axırında lap əvvələ, dünyanı təzə-təzə öyrənməyə başladığım günlərə, aylara, illərə gedirəm sanki… Balacayam, indidən baxanda lap balaca; gənc, gözəl qadının, anamın əlindən tutub gəzirəm bağın içində, birdən sakitcə çağırıram onu – mənim neçə yaşım var?! – soruşuram. Əynindəki zövqlü geyimi də, üzündəki mehriban ifadə və gözlərindən daşan işıq da indiki kimi yadımdadı. Elə uzun gəzintilərimizdə bir yandan suallarım, o biri tərəfdən də anam dediyi kimi – “qart” uşaq ədalarımla, tələblərimlə yorurdum da onu… Niyal, götür də məni qucağına, axı balaca ayaqlarım yoruldu?! Bunu da mən deyirəmmiş… Anamın mənə həsr elədiyi şeirdəki – “Körpə ayaqların yaman yorulmuş” – misrası bu ərköyünlüyümdən gəlir. Nəslimizdə uzun illər balaca uşaq olmadığından lap çox əzizləyərdilər məni. Bağda cavan qızların – anamın, bibilərimin əlinə balaca oyuncaq kimi düşmüşdüm elə bil. Bir dəfə hətta sözü bir yerə qoyublarmış ki, mən otağa girəndə özlərin elə aparsınlar, sanki məni tanımırlar… Mən də hər zaman bu cavan xanımların – doğmalarımın mehriban, nəvazişli münasibətinə alışmış balaca, “bu kimdi, kimin uşağıdı, hardan gəlib bura?!” – kimi suallarını eşidəndə dodağımı büzmüşəm. “Mənəm də, öz Anarınızam da, tanımırsız məni?!” – deyib ağlamsınmışam… Cavabıma necə ürəkdən gülmələri də, məni bağırlarına basıb könlümü almaları da yadımdadı. Əslində bu yaddaş məsələsini hələ də özüm üçün tam həll etməmişəm; beyin izahsız məntiqlə nələrisə silib atır, nələrisə lap dünən olmuş kimi kino fraqmentinə çevirir xatirimizdə; bəzən elə dünən gördüyüm bir adamın, ən adi məişət əşyasının adını yada salmaqda çətinlik çəkirəm, amma əlli il əvvəl oxuduğum əsərin cümlələri kitabın səhifəsində olduğu kimi gözümün önünə gəlir… Uşaqlıq xatirələrim də belədir. İlin son ayında gecə yarısında uzaq illərin o tayına xəyalən səfərə çıxanda qapqara buz soyuq da kəsir əl-ayağımı… Xalqın soyuq haqqında “qara buz” ifadəsini niyə işlətdiyini də dəqiq anlayıram.
Müharibə yadıma düşür, 1418 gün, dörd il davam edən dünya savaşı. Üç yaşımdan üç ay keçmişdi. Müharibə iyunun 22-də, ilin ən uzun günündə başlamışdı, amma mənim yadımda müharibənin ilk dövrü nə isə qaranlıq və çox soyuq bir dövr kimi qalıb. Yəqin ona görə ki, müharibənin bütün qorxusu ailəmizə payız aylarında atamın cəbhəyə getdiyi vaxtdan daha kəskin duyulmağa başladı. Qış aylarının soyuğunda qoşunlarımızın şəhər-şəhər geri çəkilmələri, atamın yoxluğunun sazağı qarışmışdılar, qaranlıq hissi də tezliklə bütün pəncərələrimizin qara ilə örtülməsi, küçəyə hardansa bir azacıq işıq sızardısa, buna görə cəzalandırılmaq xofu əlavə olunurdu. Küçələrdə zülmət qaranlıq idi. Anamın uzunsov cib fənəri yadımda qalıb. Hərdən məni də özüylə axşamın gec saatlarında radio komitəsinə aparırdı. Amma məni verilişləri canlı səsləndirdiyi üçün, studiyaya girməyə təbii ki, qoymurdurlar. Ora girmək inadımı, şıltaqlığımı yenmək üçün anam məni inandırardı ki, studiyanın içi işıqsızdır, ora qapqaranlıq bir otaqdır.
Qapqara otaqdan çıxan səslər qara boşqab reproduktorlara ötürülürdü, ordan hamıya çatırdı. Həm rus, həm də Azərbaycan dilində xəbərlər verilirdi. Bunu böyüklərin köks ötürmələrindən anlayırdıq – filan yer, filan şəhər də faşistlərin əlinə keçdi. Qara boşqabdan gələn xəbərlər sanki dəhşətli, qorxunc bir zülmət dünyasından gəlirdi, nənəmin danışdığı nağıllardakı zülmət dünyasından, Məlik Məmmədin düşdüyü dərin quyunun dibindən. Kinoxronikalarda xəritə göstərilirdi və bu xəritələrdə qara bir sel kağıza yayılmış mürəkkəb ləkəsi kimi ağ ərazilərin üstünü qarış-qarış tuturdu. Odur ki, qaranlıq, zülmət – müharibə dövründən indiyəcən şüuraltı varlığımda qalıqları yaşayan bir vahimədir. Hərdən anam məni də özüylə evimizin damına qaldırırdı. Yaşadığımız evin sakinləri damda sırayla növbə çəkməli idilər. Nəyin növbəsini çəkirdilər, hələ mənə tam aydın deyil. Əgər təxribatdan qorxurdularsa, belə bir təxribatın qarşısını zərif qadın və üç yaşında uşaq necə ala bilərdi, düşmən təyyarələrinin hücumu nəzərdə tutulurdusa, yenə bu növbələrin nə əhəmiyyəti vardı?!
Bu soyuğun və qaranlıq xatirələrin içində atamın müharibədən qayıtmağı, küçədə durub onun gəlişini gözləməyimiz və məhz mənim onu birinci görməyimin fərəhi gur işıq kimi gözlərimi qamaşdırır, ipisti məlhəm kimi canıma yayılır. İndi atamın müharibədən mənə yazdığı şeirləri də ayrı cür oxuyuram…
Beş yaşımda böyük bacım Fidan, on yaşım olanda Təranə dünyaya gəliblər. Yəqin mənim uşaqlıq “monopoliyam” da elə bununla bitib. Bacılarımla Buzovna bağımızdakı qayğısız uşaqlığımızın min bir oyunları, zarafatları, şıltaqlıqları yaxşı yadımdadı… Yəqin o xatirələrin bəziləri yazılarıma da hopub, onlara da təsir edib. Yaşca Fidandan böyük olduğumdan sui-istifadə edərək: belə geyinmə, elə geyin, ora getmə, bura get – deyə bacımı yersiz incitdiyim məqamlar da yadıma gəlir. Hələ bağda bir axşam işığı yandırarkən elektrikin Fidanı yüngülvarı gizildətməyi və dərhal: Anar di sağ ol, mən öldüm – deyə tam ciddiliklə mənimlə “vidalaşmağı…”
Yaş fərqimiz elə çox olmasa da, bacılarıma övladım kimi baxırdım sanki… Mən orta məktəbin son sinfində oxuyanda Təranə birinci sinfə daxil olmuşdu. Çox vaxt onu məktəbə mən aparırdım. Bəzən mənim yeyin addımlarımla ayaqlaşa bilməyib geri qalırdı. Olurdu ki, hövsələsizlik edərək onu qucağıma alıb aparırdım. Təxminən on ildən bir az artıq zaman keçəcəkdi və mən elə məktəb illərimdən, daha doğrusu, 7 yaşımda sevib seçdiyim ömür-gün yoldaşım Zemfira ilə birgə ilk balamızı – Turalı böyütməyə başlayacaqdıq. Və mən leysan yağışlı günlərin birində balaca Tural qucağımda sel suyun içiylə Ənvər Məmədxanlının evinə tələsəndə çətinliklə, üst-başımız da, ayaqlarımız da islana-islana getdiyimiz məqamda oğlum gözləmədiyim bir söz deyir: Yuka (uşaqlar Ənvəri belə çağırırdılar) da elə bilir biz kefdəyik… İndi ən müxtəlif vəziyyətlərdə bu replika elə yerinə düşür ki… Hə, bir də Turalın yəqin beş yaşı olardı, ona söz vermişdim ki, səhər Bir may nümayişinə aparacam. Amma gecə gec yatdığımdan səhər yuxuya qalmışdım, heç cür yerimdən durmaq istəmirdim. Turaşa elə hey gəlib məni dümsükləyirdi. – Dur, dur – bir may qurtarır axı…
Tural Rəsul babasının, Nigar nənəsinin ilk nəvəsiydi. Atam ensiklopediyada işləyəndə hər fasilədə nəvəsin yanına gətizdirir, ya da Bulvara gedib orda görüşürdü onunla. Səkkiz il sonra Günel dünyaya gələndə də Nigar Rəfibəylinin yazdığı kimi “Məhəbbətləri bölünmədi”…
Görünür, xarakter elə lap erkən uşaqlıqdan özünü büruzə verir. İki yaş, ya iki yaş yarımındaydı Günel, təzəcə dil açmışdı. Turalla Zemfira məndən danışıb gileylənirmişlər: yaman çox işləyir, dincəlmək nədir bilmir, səhhətinə, yeyib-içməyinə, geyinib-keçinməsinə heç fikir vermir… Bu söhbətə fikir verməmiş kimi dinib-danışmayan Günel birdən dözə bilmir: – Ataşka bir az yaxşıdır – deyir. Bu, qızımın həyatda məni ilk müdafiəsi idi.
1981-ci il ailəmizin ən ağır iliydi. Yüz günün içində atamı və anamı itirmişdik. Təxirə salınması mümkün olmayan bir məcburiyyətlə Şuşada “Üzeyir ömrü” filmini çəkirdim. Hər cümə axşamı Bakıya uçur, ehsanı verir, yenə çəkilişə qayıdırdıq. Mən filmlə məşğul olduğum saatlarda Zemfira Güneli şəhərdə gəzdirir, Cıdır düzünə, Üzeyir bəyin, Natəvanın evlərinə aparırdı, Zemfira o vaxt Mir Möhsün Nəvvabın tədqiqatıyla məşğul idi. Hər dəfə yollarını Nəvvabın evinin yanından salanda Günel: Yenə Nəvvabdan danışacaqsan? – deyə soruşurmuş. Balaca Günel “Üzeyir ömrü” filmində bəstəkarın ailə üzvləri sırasında çəkilib. Bəzən axşam gəzintilərinə mən də qoşulurdum. Məni fikirli görən Günel böyrümə qısılıb: – “Nədi ata, babayla nənə yadına düşdü?” – deyirdi. Doqquz yaşlı qızcığazın bu həssaslığını heç vaxt unutmuram. Yeni il ərəfəsində bu adda-budda işıqlı xatirələr həm də ömür yolunda düzülmüş fənərlər təsiri bağışlayır. Turalın və Günelin uşaqlığını dünənki kimi xatırlayıram. Və yaddaşımda onların da balalarının Rəsulun, Anarın, Dənizin, Sezenin balacalığını valideynlərinin uşaqlığı ilə yanaşı görürəm sanki. Mənim düşüncəmdə onlar yaşıddılar elə bil, uşaqlıqları da yanaşı, birgə keçib.
Yadımdadı günlərin birində balaca Anarı böyük marketlərdən birinə aparıb, nə istəyirsən seç alaq – demişdim. Gözütox adaşım, bəlkə mənə qıymadığı üçün, bəlkə utandığından nəsə götürmək istəməyəndə, onu ürəkləndirməkdən ötrü – mən Turalın atasıyam axı, ona aldırırsan nə istəsən, məndən də çəkinmə – demişdim. Uşağın üzündəki təəccüb yadımdan çıxmır. Sonralar valideynlərinə irad tuturdu – bəs mənə niyə deməmisiz Anar baba Turalın atasıdı?! – deyə. İndi Anar ingiliscə roman yazır, özü bəstələdiyi musiqilərə rep qoşur, mənimlə bərabər imza günündə oxucularla görüşür. Baxıb düşünürəm bu uşaqlar nə tez böyüdülər belə?!
…Yayda Zuğulbada bağda Əhməd bəy Ağaoğlunun “Mən kiməm” adlı essesini oxuyurdum. Füzulinin və Əhməd bəyin “Mən kiməm” sualıyla rastlaşdığım gündə bu sualı elə tez-tez eşidirdim ki… Bap-balaca, təzə-təzə dil açan bir qızcığazın, Dənizin dilindən. İki yaş dörd aylıq qız nəvəm Dəniz mənə yanaşır və birdən soruşurdu:
– Mən kiməm?
– Sən mənim ceyranımsan – deyirdim, – maralımsan, qəşəngimsən, gözəl-göyçək nəvəmsən – deyirdim.
Dediklərimin mənasını dərk edərək məmnun-məmnun dinləyir və mən onu sınamaq üçün səsimi dəyişmədən, eyni tonda, eyni intonasiyayla:
– Meymunumsan – deyən kimi dərhal:
– Omaz – deyir. “Omaz” – olmaz onun dilində ən qəti, ən ötkəm, təkzibolunmaz “yox” idi. Yamanca hikkəli qız idi. Anası ona laylay çalır, yatızdırırdı – “laylay dedim yatasan, qızıl gülə batasan”. Heç də yatmaq fikrində olmayan Dəniz başını qaldırıb qeyzlə: – yatmıram, qızıl gülə də batmıram – deyirdi. İndi Dənizin oğlu, mənim ilk nəticəm Murad da eyni cür xarakter göstərir… Günel nənəsiylə birgə çəkildiyi reklam çarxının rejissoruna irad tutur: bir, iki, üç demə, motor de – biləcəm də çəkilişə başladığını. İşdən bağa gələndə görürəm ki, heç kəs yoxdu, harasa gediblər… Bir azdan gələndə Murada onun yaşına uyğun küskünlüklə – bəs məni qoyub hara getmisən? – deyirəm. Ay Anar baba, guya mən evdə olanda neynirsən ki, elə otağında oturub işləyirsən də – deyə cavab verir. Bir azdan otağıma gəlib ağ vərəqlərdən götürür, öz aləmində əsər yazır. Bakı Kitab Mərkəzinin çap etdiyi “Muradın nağılları”ndan parçaları oxuyanda da yaman tələbkarlıqla qarşılayır… Yer üzündə yeganə çəkindiyi adam Rəsulun qızı Sevincdir. Sevinc gələn kimi onu elə bağrına basır ki, Muradın təslim olmaqdan savayı əlacı qalmır. Amma Sevinc də indiki uşaqların dediyi kimi – yaman özgüvənlidi, əllərin açıb Allaha şükür edir – Ay Allah, nə yaxşı sən bizə Sevuşu verdin! Uşaqlara aid xatirələrimin hər birinin sonunda – düz deyir – ifadəsi gəlir dilimə. Min-min illərdir insanlığın axtardığı bütün həqiqətlər elə uşaqların dilindən səslənir ömrümüz boyu…
Bir vaxt müsahibələrimdən birində – uzun ömrün bir kədərli tərəfi var ki, dostlarını, doğmalarını itirə-itirə gedirsən – demişdim. İndi öz uşaqlığımdan başlayıb ta ki ailəmizin ən balacası Sevincə qədər xatirələrlə keçib getdiyim yol uzun ömrün ən böyük məziyyətini anladır mənə; bu uşaqları tanımaq, onları dinləmək, müşahidə etmək və onlar üçün yaşamaq, yazmaq…
XX əsrin son bədbin şeirini sualla başlamışdım – Kimdir döyən qapmı?! İndi isə “Qobustan”ın Uşaqlar sayı üçün yazdığım essenin sonunda bu sualın ardı kimi arzumu dilə gətirirəm, təki qapılarımızı döyən balalar olsun!
ANAR Xalq yazıçısı, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri
Son vaxtlar İranda cərəyan edən hadisələr – bir yandan molla rejiminin ölkəmizə qarşı təxribatları, təcavüzkar Ermənistanı açıq şəkildə dəstəkləməsi, o biri tərəfdən bütün ölkəni bürüyən etiraz dalğası, Arazın o tayında yaşayan soydaşlarımızın öz hüquqları uğrunda mübarizəsi 75-76 il bundan əvvəl baş vermiş hadisələri yada saldı.
“Yaşamaq haqqı” kitabında bu olaylara həsr olunmuş səhifələri bir daha oxuculara təqdim edərkən günümüzdə baş verənlərin daha uğurla nəticələnəcəyinə ümid bəsləyirəm.
1945-ci ilin noyabrında Təbriz teatrı “Şiri Xurşud”da 700-ə yaxın nümayəndənin iştirakı ilə Birinci Azərbaycan xalq konqresinin açılışı oldu. Konqresi Səttərxanın qardaşı, qocaman inqilabçı Hacı Əzim xan açdı. Demokrat partiyasının sədri Pişəvəri onunla yanaşı əyləşmişdi. Konqres Milli Məclis – Milli Məşvərət seçilməsi, Azərbaycan muxtariyyəti və Milli hökumət yaradılması haqqında qərar çıxartdı. 6 yanvar 1946-cı ildə Muxtariyyatın bütün idarələrində Azərbaycan dilinin istifadəsi haqqında qərar qəbul olundu:
“Bu gündən Azərbaycan dili Azərbaycanda rəsmi dövlət dilidir”.
12 dekabr 1945-ci il (İran təqvimi ilə Azər ayının 21-di) Azərbaycan xalqının mübarizə tarixinə əbədi daxil oldu. Azərbaycan Milli Məclisinin Birinci toplantısı öz işinə başladı. Baş nazir təyin olunmuş Seyid Cəfər Pişəvəri öz hökumətinin heyətini millət vəkillərinə təqdim etdi. Bu hakimiyyətdə xarici işlər naziri yox idi və bununla da tam müstəqilliyə iddialı olmadıqlarını, İran dövləti çərçivəsində fəaliyyət göstərdiklərini vurğulayırdılar. Amma buna baxmayaraq – himn (sözləri M.M.Etimadın, musiqisi C.Cahangirovun), bayraq, gerb, “Səttərxan”, “Azərbaycan” ordeni, “21 Azər” medalı və başqa dövlət atributları təsdiq olundu.
Mirzə Əli Şəbüstəri Milli Məclisin sədri seçildi. Ali Məhkəmənin sədri Qiyami, prokuror isə Firudin İbrahimi təsdiq olundu.
Pişəvərinin Milli hökuməti qısa müddətdə bir çox mühüm və faydalı işlər gördü.
Fədai dəstələri nizami orduya çevrilərək Şah İsmayıl Xətai qızılbaşlarının şərəfinə qızılbaşlar adlandılar. Yeni pul kəsildi, torpaq islahatına başlandı, qaçmış mülkədarların torpaqları kəndlilərə paylandı. Yollar qaydaya salındı, yetimxanalar açıldı, narkotik maddələr qadağan olundu, məşhur “Qorxulu Tehran” romanından oxuduğumuz fahişəxanalar bağlandı. Təbrizdə yazıçıların və şairlərin, aşıqların, rəssamların cəmiyyətləri yaradıldı. Dram teatrı və Filarmoniya işləməyə başladı, milli orkestr və xor yaradıldı. Təbrizdə, başqa şəhərlərdə və kəndlərdə ana dilində təlim verən yüzlərlə məktəb açıldı.
Təbrizdə ilk dəfə tədris Azərbaycan-türk və fars dilində olan müasir universitet yaradıldı. Bu universitet bu gün də mövcuddur, amma dərslər yalnız fars dilində keçirilir. Hərbi Məktəb və Tibb Texnikumu da Milli Hökumətin dövründə yaradılmış xüsusi təhsil ocaqlarındandır.
Təbrizdə Səttərxan və Bağır xana abidə ucaldıldı. Onlarla qəzet və xeyli sayda kitab ana dilində çap olunmağa başladı.
Hətta Qərb qəzetləri də yazırdılar ki, Pişəvəri hökuməti 50 ildə edilənlərdən daha böyük işlər görür. Pişəvəri qürur hissi ilə – “Azərbaycan Milli Dövləti gerçəkliyə çevrildi”, – deyirdi.
Cənubi Azərbaycan Şimalla yalnız humanitar deyil, iqtisadi planda da bağlanırdı. 10 iyun 1945-ci ildə Stalin İranın şimalında Sovet sənaye müəssisələrinin təşkil olunması haqqında sənəd imzaladı. Neft yataqlarının aşkara çıxarılması üzrə kəşfiyyat işləri Sovet hökumətinin neft sənayesi mütəxəssislərindən keçmiş bakılı N.Baybakova və “Azneft”in rəhbəri Süleyman Vəzirova həvalə olundu. Bu, yaxın zamanda Azərbaycanın iki hissəsinin birləşəcəyindən xəbər verən zəruri amil idi. Londonun və Vaşinqtonun siyasi dairələrində Cənubi Azərbaycanın ya tam müstəqil elan olunmasını, ya da Sovet Azərbaycanı ilə birləşməsini gözləyirdilər.
Düzdü, hər şey Stalinlə razılaşdırılırdı, amma SSRİ rəhbərliyinin digər üzvlərinin ciddi müqavimət göstərməsi ucbatından Bağırov hər hansı bir sanksiya almağa çətinliklə nail olurdu. Moskva artıq hiss edirdi ki, İrandakı hadisələr yavaş-yavaş onun nəzarətindən çıxır və müəyyən mənada müstəqil şəkil alır. Bununla yanaşı, ölkənin Ali rəhbərliyində L.Beriya və A.Mikoyan faktorları ilə də hesablaşmaq lazım idi. Beriyanın Bağırovla dostluq münasibətlərinə baxmayaraq, o, Azərbaycanın Qafqazda inanılmaz dərəcədə güclənməsinə heç vədə sevinməzdi. Mikoyandan isə heç danışmağa dəyməz.
Moskvadan tapşırıq gəldi ki, Milli Məşvərətə seçimləri dayandırmaq lazımdır. Bununla da Cənubi Azərbaycanın müstəqilliyi uğrunda hərəkata ciddi zərbə vurulurdu. Bunu yaxşı anlayan Bağırov böyük risk edərək Stalinə bu qərarla razılaşmadığını bildirdi: “Onlara seçkilər keçirməyə mən icazə vermişəm, xahiş edirəm, icazə verin, parlament seçkiləri yekunlaşsın”.
Bağırov buna nail oldu. Seçkilər keçirildi və o gün Tehranda çıxan “İran nou” qəzeti qara matəm çərçivəsi ilə yayımlandı. İranın o zamankı Baş naziri Hakimi bəyan etdi ki, Tehran nə Azərbaycan hökumətini tanıyır, nə onun parlamentini. Sovet qoşunları ölkədən çıxan kimi hərbi güclə İranın ərazi bütövlüyü bərpa olunacaq.
İran nümayəndəsi S.N.Tağızadə BMT-nin sessiyasında Sovet İttifaqının İranın daxili işlərinə qarışması haqqında məsələ qaldırdı.
Siyasi vəziyyətin qəlizliyini dərk edən Bağırov öz nümayəndələrini Təbrizə göndərdi: “Tələsmək lazımdı, hər saat qiymətlidir. Ya indi, ya da heç vaxt”.
Həqiqətən, tarix bizim xalqa nadir imkan vermişdi: Şimali və Cənubi Azərbaycanın birləşməsinə sanki bir addım qalırdı. 125-130 il ərzində keçilməz sədd sayılan Araz, birdən-birə üstündən asanlıqla adlamaq mümkün olan kiçik arxa dönürdü.
Pişəvəri sayıq siyasi xadim kimi, həmişə Azərbaycanın muxtariyyətinə İranın ərazi bütövlüyü çərçivəsində baxırdı. Amma əslində o, bu prosesi üç mərhələdə təsəvvür edirdi. Birinci mərhələdə Cənubi Azərbaycan İranın tərkibində muxtariyyət almalı, öz daxili işlərini sərbəst başa çatdırmalı və öz mənfəətlərini təyin etməli idi. İkinci mərhələdə müstəqilliyini, suverenliyini elan etməli və üçüncü mərhələdə də Şimali Azərbaycanla birləşməli idi.
Azərbaycan xalqının sərbəstlik, müstəqillik və azadlıq, yaşamaq haqqı uğrunda mübarizəsinin bütün mərhələlərində, ana dilinin qorunması, təsdiqi və ana dilinə qayğı önə çəkilib. İran şəraitində bu, böyük əhəmiyyət kəsb edirdi. Həm də o səbəbdən ki, Azərbaycan türkləri yalnız Cənubi Azərbaycan ərazisində yox, İranın digər bölgələrində də kompakt halda yaşayırdılar və Tehran şəhəri əhalisinin demək olar ki, yarısını təşkil edirdilər. Dil bütün İran azəri türklərini birləşdirən faktor ola bilərdi və Sovet Azərbaycanı ilə birlikdə ümumi linqvistik məkan yaradardı.
Qeyd etdiyim kimi, Pişəvəri hakimiyyətinin ilk qərarlarından biri, Azərbaycan dilinin muxtariyyətin bütün idarə və müəssisələrində tətbiq olunması idi. Pişəvəri yazır: “Ana dilinin əsasları anaların südü ilə mənimsənilir, xalqın mənəvi həyatının ocaqlarında şölələnir. Nə qədər analar yaşayır və nə qədər ki, bu ocaqlar yanır, ana dilini dəyişmək və ya məhv etmək mümkün deyil”.
Elə bu ərəfələrdə Məhəmməd Rza şahın məhbuslara verilən işgəncələri izləyərək həzz alan əxlaqsız bacısı şahzadə Əşrəf Pəhləvi Təbrizdə açıq şəkildə “sorğu keçirirmiş”: “Deyin görüm Azərbaycanda türk dilinin kökünü necə kəsmək olar?”
1976-cı ildə Təbrizdə, mitinqdə isə şah özü belə söyləyib: “Azərbaycanın belə iri addımlarla irəliləməsi bizim bütün arzularımıza uyğundur, qəlbimizi iftixar hissilə coşdurur”.
Bu məqamda “əziz Leonid İliçin” “Azərbaycan iri addımlarla irəliləyir” sözlərini necə yada salmayasan.
Ya Azərbaycana qarşı “həddindən artıq ilıq” münasibətinə görə, ya Azərbaycan türkləri ilə ailəvi yaxınlıq naminə, ya da sadəcə qızının yeniyetmə rəfiqəsinin gözəlliyinə məftun olduğundan, Məhəmməd Rza şah üçüncü nigahını Azərbaycan əsilli Fərəh Diba ilə qurur.
Milli ruh yüksəkliyi, əsrlərin gerçəkləşmiş arzuları, öz vətənində özünü müstəqil hiss etməyin iftixarı – bütün bu sevinclər Cənubi Azərbaycanda cəmi bircə il sürdü – Şimalda Demokratik Respublikanın (1918-1920) müstəqil varlığından bir il az.
1946-cı ilin fevralında İranın yeni Baş naziri Əhməd Kavam us Səltənə – “tülkü Əhməd” Stalinlə görüşmək üçün Moskvaya uçur. 16 fevraldan 3 marta qədər, iki həftə sürən bu rəsmi səfərdə hər şey – Stalinlə görüşlər və söhbətlər də, qonağın şərəfinə Kremldə qəbul da, bir-birinin sağlığına tostlar da razılaşdırılmış protokol əsasında keçirilir. Deyirlər ki, hətta Kavam Stalinin əlindən öpüb. Moskva səfərini başa vuranda deyib: “Mən bizim ölkələrimiz arasındakı bütün anlaşılmazlıqların tez bir zamanda həll olunacağı ümidi ilə gedirəm”.
Kavamın bu optimizminə səbəb nə idi? Təxmin edilirdi ki, şah hökuməti Cənubi Azərbaycanın İranın tərkibində muxtariyyəti ilə razılaşacaq, SSRİ ilə xeyirli şərtlərlə neft müqavilələri imzalanacaq və Sovet qoşunu bu ölkədən çıxacaq.
Stalini aldatmaq həm çətin idi, həm asan. Bəs görəsən, Sovet-İran danışıqlarında kim kimi barmağına doladı – “Co dayı” (Stalini Qərbdə belə adlandırırdılar) “Tülkü Əhmədi” yoxsa, “Tülkü Əhməd” “Co dayını”.
Üstündən bir neçə ay keçəndən sonra razılaşmanın yalnız birinci maddəsi – Sovet qoşunlarının İrandan çıxarılması həyata keçirilir. Bu, İngiltərənin və ABŞ-ın tələbi idi. Kavama da elə bu lazım idi. Yerdə qalan şeylər zamanla bağlıydı. Bəzi məlumatlara əsasən, Stalinlə Kavam arasındakı razılaşmada xüsusən Pişəvəriyə aid gizli maddələr var idi.
13 iyun 1946-cı ildə Kavam us-Səltənə özünün siyasi məsələlər üzrə müavini Firuqinin rəhbərliyi altında Pişəvəri ilə danışıqlar aparmaq üçün nümayəndə heyəti göndərir. Danışıqlar nəticəsində hər iki tərəfin güzəştə getdiyi bəyanat imzalanır. Belə görünürdü ki, İran hökuməti Azərbaycanın bir sıra tələblərini qəbul edib. Azərbaycan muxtariyyəti İranın tərkibində tanındı, onun hakimiyyəti isə yerli idarəetmə orqanı kimi qəbul olundu. Razılaşmaya əsasən, orta və ali məktəblərdə tədris həm Azərbaycan, həm də fars dilində keçiriləcəkdi. Maraqlıdır ki, bu sənədə əsasən kürdlər də, aysorlar da və ermənilər də beşinci sinfə qədər öz dillərində dərs keçə bilərdilər. Bu da tarixin müxtəlif mərhələlərində Azərbaycan türklərinin milli azadlıq hərəkatının xarakterik xüsusiyyətlərindəndir. Səttərxan zamanında, Məşrutə inqilabında da, azərbaycanlılar yalnız özləri üçün yox, həm də İranın digər xalqları üçün hüquq qazanmışdılar.
Tehranın bütün güzəştləri İranı tərk etməkdə olan Sovet ordusunun addım səslərinin sədası imiş. Tezliklə bu addımların əks-sədası batmalı idi. Yerli əhali ilə Cənubi Azərbaycanı tərk edən Sovet qoşunlarının vidalaşma səhnələrini Rəsul Rza “Əsir dost” oçerkində təsirli şəkildə təsvir edib. Təbrizli dostun: Biz yenədəmi görüşəcəyik, sualına, şair inamla cavab verir: mütləq görüşəcəyik. Amma Təbrizə getmək Rəsul Rzaya bir daha qismət olmadı. Onun şeirlərindən birində deyildiyi kimi, Təbrizi o, ancaq yuxularında görürdü.
Müttəfiqlərin qoşunlarının İrandan çıxarılması haqqında SSRİ, ABŞ və Böyük Britaniya başçıları – Stalin, Ruzvelt (sonra Trumen), Çörçill Tehranda, Yaltada və Potstamda razılığa gəlmişdilər.
Sovet İttifaqının dünya müharibəsi dövründə Qərb müttəfiqləri ilə qarşıdurması müharibədən sonra da müxtəlif illərdə kəskin siyasi və hərbi böhran xarakteri alırdı (Koreyada, Berlində, Vyetnamda, Kubada). İlk dəfə bu qarşıdurma Cənubi Azərbaycan məsələsində özünü büruzə verdi.
Martın 4-də SSRİ-nin Cənubi Azərbaycan siyasətini ABŞ Prezidenti Trumen və dövlət katibi C.Birns müzakirə edirlər. Ertəsi gün – 5 martda Fultonda Trumenin iştirakı ilə Uinston Çörçill çıxış edir. “Soyuq müharibənin” məhz Çerçillin Fulton nitqi ilə başlandığı hesab edilir. Çörçill Sovet İttifaqının təcavüzkar niyyətlərinin yaratdığı təhlükə haqqında Qərbə xəbərdarlıq edir və heç nədə güzəştə getməməyə çağırır.
Stalin öz növbəsində qoşunların İrandan çıxarılması məsələsində ABŞ və İngiltərəyə güzəştə getmir, halbuki bu məsələ sazişlərdə nəzərdən keçirilmişdi, Ali görüşlərdə razılaşdırılmışdı. SSRİ-nin öz qoşunlarını çıxarmaq fikrində olmadığını C.Birns Prezidentə xəbər verir, Trumen öz gündəliyində yazır: “Mən Stalinin nazı ilə oynamaqdan yoruldum”.
O, Birnsə göstəriş verir: “Marşal Stalinə çatdırın ki, mən onu sözünün ağası bilirəm. Əks halda biz cavab tədbirləri görəcəyik”.
ABŞ prezidenti hansı addımları atmağa hazırlaşırdı? C.Birns məsləhət gördü ki, “Azərbaycan məsələsi”ni BMT-nin müzakirəsinə çıxartsınlar. Amma Stalin üçün BMT-nin hər hansı bir qətnaməsi əhəmiyyət daşımırdı. Və ABŞ başa düşürdü ki, SSRİ-yə təsir göstərmək üçün kifayət qədər güclü deyil. Stalini sıxışdırmaq üçün yeganə vasitə – atom şantajı idi. ABŞ iki yapon şəhərini məhv etməklə atom bombasını sınaqdan çıxarmışdı artıq. Onda Sovet İttifaqının belə bombası yox idi, bu səbəbdən də ABŞ-la eyni səviyyədə danışa bilməzdi. Məsləhətçiləri Trumenə təklif etdilər: Vaşinqtondakı Sovet səfirini çağırıb demək lazımdır ki, əgər Sovet qoşunları İrandan çıxarılmasa, ABŞ SSRİ-yə nüvə zərbəsi endirəcək.
Şantaj öz təsirini göstərdi. Stalinin qoşunların çıxarılmasına razılıq verməsi hətta Moskvada və Tehranda işləyən Amerika diplomatlarını da təəccübləndirdi. O isə sadəcə qorxmuşdu. Görünür, Beriya ilə Mikoyanın da xəlvəti “məsləhətləri” rol oynamışdı: hansısa Azərbaycandan ötrü öz ölkəsini təhlükə qarşısında qoymağa – risk etməyə dəyərmi?
Qoşunların çıxarılması barədə qərar qəbul olundu və Pişəvəri buna kəskin etirazını bildirdi: “Kavam Sizi aldadır. Əgər Siz Kavamın hakimiyyətinə güzəştə gedirsinizsə, deməli, biz öz məqsədimizdən, prinsiplərimizdən və nəhayət, İranda nəyə nail olmuşuqsa, hamısından əl çəkirik.
…İndi artıq mən Sizə qətiyyən inanmıram. Təkrar edirəm: mən daha Sizə inanmıram”.
Bağırov Cənubi Azərbaycan məsələsi ilə bağlı yenidən Stalinə müraciət edir: “Martın 28-də biz Sovet Culfasında İran Azərbaycanı Milli hökumətinin rəhbərləri – Pişəvəri, Şəbüstəri və doktor Cavidlə görüşdük.
…Onlar Kavama inanmırlar, gözəl bilirlər ki, o, bütün vədlərini, hətta Azərbaycan xalqının hüquqları haqqında yazılı razılaşmaları da, İran konstitusiyasına əsaslanaraq tədricən ləğv edəcək, xalqın hüquqlarını yox, mürtəce rejimi qoruyacaq. Bunları nəzərə alan Pişəvəri, Şəbüstəri və Cavid bizim qoşunların geri çəkilməsiylə, heç olmasa, Şimali İranın digər əyalətlərindəki tərəqqipərvər demokratik qüvvələrlə mürtəce Tehrana qarşı mübarizə aparmaqdan ötrü əlaqəyə girmələrinə izn verməyinizi xahiş edirlər.
Onlar hesab edirlər ki, Azərbaycan xalqının ən azı minimum hüquqlarını qoruması üçün yeganə real sığorta Sovet İttifaqının vasitəçiliyidir”.
29 mart 1946-cı il tarixli bu məktubu Bağırovla yanaşı, Bakı hərbi dairəsinin komandanı, general İ.İ.Maslennikov da imzalayıb.
Ola bilsin ki, Kavam və Stalin arasındakı razılaşmada, Pişəvəriyə aid gizli və ya şifahi maddələr var imiş. Çünki bu saziş imzalanandan dörd gün sonra “Pravda” qəzetində SİTA-nın Pişəvərinin hökumət vəzifəsindən (daha doğrusu, nazirlər şurasının sədri vəzifəsindən) azad olunması xahişini ifadə edən məlumatı dərc edilib. “Onun xahişini yerinə yetirən əncümən (Sovet) irticaya qarşı mübarizəsinə və demokratiyanın təntənəsindəki roluna görə ona təşəkkürünü bildirib. Pişəvəri Azərbaycan Demokrat Partiyasının lideri olaraq qalır”.
Bu nə deməkdir? Pişəvərini fəal siyasi fəaliyyətdən uzaqlaşdırmaq? Yoxsa artıq məhvi labüd hökumətin rəhbərliyindən azad etmək? Yaxud bu, əslində də, Kavamla Stalinin razılaşmasına etiraz əlaməti olaraq Pişəvərinin öz təşəbbüsü, öz qərarı idi?
1946-cı ilin iyul ayında Cənubi Azərbaycanın milli hökuməti buraxıldı.
Dünya müharibəsi başlananda hitlerçilərlə xoşallanan, sonra Stalinə quyruq bulayan Kavam Sovet qoşunları İranı tərk edəndən sonra Qərbə üz tutdu. Kimə qulluq etmək ondan ötrü mühüm deyildi, o, yalnız İranın hakim millətçilik iddialarına xidmət edirdi. O, İranın qüdrətinə və bütövlüyünə başlıca əngəl Azərbaycanı hesab edirdi və elə ona görə də bütün varlığı ilə türklərə nifrət bəsləyirdi. O, Səttərxanın Məşrutə inqilabının əzilməsinin və Xiyabaninin Azadstan hökumətinin məhv edilməsinin ən fəal iştirakçısı olmuşdu. Və indi onun üçün Pişəvəri ilə birlikdə Azərbaycan muxtariyyətini cəzalandırmaq zamanı çatmışdı.
9 dekabrda – 12 dekabra (21 Azərdə), müqəddəs bayrama üç gün qalmış – Kavam öz həqiqi məqsədini açıqladı: Nəyin bahasına olur olsun, İranın ərazi bütövlüyünü və Mərkəzi hökumətin hakimiyyətini bərpa etmək.
Pişəvəri bu zaman Bakıda idi, Bağırovu məlumatlandırdı, o da Stalinlə danışdı və məlum oldu ki, “böyük sülh keşikçisi” növbəti dəfə Böyük geosiyasi strategiya naminə Azərbaycanın maraqlarına etinasızlıq göstərib.
Bağırov Cənubi Azərbaycan məsələsi ilə bağlı Stalinə sonuncu dəfə müraciət edir: “Təbrizdən alınmış məlumatı çatdırıram. 4 oktyabrda İran qoşunları Zəncan rayonundan Miyanəyə doğru hərəkətə başlayıblar. Azərbaycanlıların ön hərbi hissələri ilə İran qoşunu arasında bir neçə saat sürən döyüş baş verib. Azərbaycanlıların Miyanə dəstəsinin komandiri Danisian (general Qulam Yəhya – A.) Pişəvərinin adına teleqram göndərərək pulemyotlu tankları və ixtisaslı zabitləri təcili köməyə göndərməsini xahiş edir.
Pişəvəri İran qoşunlarının Azərbaycana hücumunun başlaması haqqında əhaliyə radio ilə xəbər verib. Azərbaycan Demokrat Partiyasının rəhbərliyi yenə kömək üçün heç olmasa minimal miqdarda yardım xahiş edir: 16 top, 5 min tüfəng, tank əleyhinə müvafiq mərmiləri və patronları ilə birlikdə 29 tank əleyhinə tüfəng.
M.C.Bağırov. 5 dekabr 1946″.
Cavabında Stalin Bağırova zəng vurub deyir: “Mən 5 milyon azərbaycanlıdan ötrü Üçüncü Dünya müharibəsinə başlaya bilmərəm”.
Şahidlərin dediyinə görə, Bağırov bu telefon söhbətindən sonra hönkür-hönkür ağlayırmış.
…Stalinin qoşunları İrandan çıxarmaq barədə göstərişi Cənubi Azərbaycan rəhbərlərinə çatdırılmışdı: “Kavam Baş nazir kimi İranın istənilən yerinə, o cümlədən, Azərbaycana ordu göndərmək hüququna malikdir. Buna görə də, silahlı müqavimət məqsədəuyğun, lazımlı və faydalı sayılmır. Elan edin ki, Siz seçkilər zamanı nizam-intizamı təmin etmək məqsədilə Azərbaycana hökumət güclərinin göndərilməsinə qarşı deyilsiniz”.
Bu qərarla razılaşmayan Pişəvəri Azərbaycan Demokrat Partiyasının sədri vəzifəsindən istefa verir və Təbrizi tərk edir.
10 dekabrda Azərbaycan Demokrat Partiyası MK radio ilə Təbriz xalqına müraciət edir:
“Əziz həmvətənlər! Azərbaycan heç zaman İranın qalan hissəsindən ayrılmaq istəməyib. Biz heç zaman hökumət qoşunlarının Azərbaycana girməsinə mane olmamışıq. Azərbaycanın qapıları Baş nazir Kavamın əmri ilə buraya gələn hökumət qoşunlarının üzünə açıqdır. Amma biz istəyirik ki, Azərbaycanda seçkilər baş tutsun və qısa bir zamanda sona çatsın. Yaşasın müstəqil İran!”
Əslində tarix təkrar olunur. 1920-ci ilin aprelində Şimali Azərbaycanda nələr olmuşdusa, Cənubi Azərbaycanda 12 dekabr 1946-cı ildə baş verən hadisələr onun güzgüdəki kimi əksidir. Şimalda heç olmasa xalqa az qala iki il azad yaşamağa aman vermişdilər. Cənubda isə “ağaların” səbri bir ildən sonra tükəndi. Tehran orduları Təbrizə xain hikkəylə məhz 21 Azərdə (12 dekabrda), xalqın bir il qabaq müstəqilliyini bayram etdiyi gündə daxil oldu. 20-ci ildə bolşeviklər Şimali Azərbaycanda necə qudurğanlıq edirdilərsə, indi də Cənubda xalqa qarşı eləcə amansızcasına davranırdılar və çox təəssüflər olsun ki, bu qatillərin arasında azərbaycanlılar da var idi. Milli hökumət zamanı, arabaya yüklənmiş ot tayasının içində aradan çıxan mülkədar Zülfüqari (Azərbaycan türkü) Təbrizə iki min nəfərlik qoşunla qayıdaraq qarşısına çıxanı qətlə yetirirdi, evləri bir-bir yandırırdı. Şah qoşunları Miyanəyə daxil olanda 53 adamı edam etdilər, Urmiyada (Rezayedə) 30, Mərənddə isə 90 adam edam olundu. Təbrizdə qan su yerinə axırdı, Azərbaycan silahlı qüvvələrində xidmət etmiş fars zabitlərini də edam edirdilər.
Bir həftə ərzində 3000 nəfər öldürüldü, 11000 adam məhkum olundu, onların 8000-i İranın cənubuna sürgün edirdi. Təbii ki, baş tutmayan seçkiləri Tehran qoşunları belə “müşahidə” etdilər.
Çoxları edamdan əvvəl “Yaşasın Azərbaycan Demokratik Partiyası!” deyə qışqırır, himni və Səttərxana həsr olunmuş vətənpərvər şeirlər oxuyurdular. Onları tikə-tikə doğrayırdılar və qalıqlarını da şəhərin küçələri ilə gəzdirirdilər. Təbrizdə milli ordunun cavan leytenantı öz həyətində mühasirədə qalanda, ələ keçməsin deyə arvadını, azyaşlı uşağını öldürəndən sonra bir neçə düşməni də güllələdi, sonuncu gülləni isə öz başına çaxdı. Milli ordunun beş döyüşçüsü Təbrizdə Ərk qalasının zirvəsinə qalxaraq, üç gün düşmən qoşunlarını atəşə tutaraq duruş gətirdilər, patronları tükənəndən sonra isə “Yaşasın Azad Azərbaycan!” deyə özlərini qalanın zirvəsindən atdılar.
Muxtariyyətin prokuroru Firudin İbrahimi cənubda azadlıq hərəkatının ən işıqlı və parlaq fiqurlarından biri idi. 28 yaşında muxtariyyətin prokuroru təyin edilən İbrahimi oğrulara və quldurlara, rüşvətxorlara və terrorçulara qarşı amansız mübarizə aparırdı. O da bu günlərdə dörd yoldaşı ilə birlikdə Demokratik Partiya MK-nin binasını qorudu, sonra ələ keçdi və asıldı. Edamdan qabaq onu sorğu-suala tuturlar: Sən hansı hökumət qanunları ilə insanlara iş kəsirdin? – Azərbaycan hökumətinin, – deyə Firudin cavab verir, – mənim milli hökumətimin qanunları ilə.
Stalin Cənubi Azərbaycan məsələsində geri çəkildiyinə və acizlik göstərdiyinə görə özünə haqq qazandırmağa çalışaraq Pişəvəriyə məktub yazır. Bu məktubda o, adəti üzrə şəxsən öz günahlarını başqalarının üstünə atır. Məktubdan görünür ki, Stalin hələ də Pişəvərini Cənubi Azərbaycanın lideri sayır və eyni zamanda onun “səhvlərindən” çəkindirmək istəyir. 8 may 1946-cı ilin bu məktubu ilk dəfə yalnız 1996-cı ildə İsveçdə nəşr olunan “Araz” jurnalında işıq üzü görüb. Stalin bu məktubda Pişəvərinin başına ağıl qoyur, ona inqilabın nəzəriyyəsindən və Lenin taktikasından dərs deyir. Və dərhal da mətləbə keçir: “Mənə elə gəlir ki, Siz beynəlxalq nöqteyi-nəzərdən, İrandakı vəziyyəti düzgün qiymətləndirmirsiniz”. Stalin məktubunda Leninin nəzəri tezislərinə əsaslanaraq, qeyd edir ki, İranda 1905, ya da 1917-ci illərdə Rusiyadakı kimi inqilabi vəziyyət yox idi.
Əlbəttə, böyük nəzəriyyəçi haqlı deyildi. Əvvəla hələ 1905-1908-ci illərdə İranda inqilabi vəziyyət var idi və o, rus kazakları tərəfindən əzilmişdi, ikincisi, bəyəm hər ölkə başqa bir dövlətin, indiki halda Rusiyanın spesifik xüsusiyyətlərini təkrar etməlidir?
Stalin məktubunda Pişəvərinin səhvlərini maddə-maddə sadalayır. Bu, faktiki olaraq Pişəvərini günahlandırmaq və özünə haqq qazandırmaq üçün idi. Görünür, bu məktub da Azərbaycan liderinin gələcək taleyində rol oynayıb.
Pişəvərinin həlak olduğu avtomobil qəzasının çekistlər tərəfindən təşkil edilməsi tamamilə ağlabatandır və əgər Bağırovun, məhkəmə prosesində etiraf etdiyi kimi, bu aksiyada əli yoxdursa, onda belə bir sui-qəsdin Stalinin sanksiyası olmadan həyata keçirilməsinə inanmaq çətindi.
O dəhşətli gündən əvvəl Pişəvəri həkiminə özünə qarşı sui-qəsd hazırlanmasından şübhələndiyini deyib. – Moskvaya gedin, – deyə həkim məsləhət görür.
– Sui-qəsdi hazırlayan elə Moskvadır da, – deyə Pişəvəri kədərlə cavab verir.
Yüreğinde gezdirdiğin bayrak Toprağa düşen şehidin bir damla kanıdır Anaların ağarmış saçlarıdır Bembeyaz üzerinde şiir yazdığın ak kâğıtlar Kaleminden işkence bağırtısı gibi fışkıran yazı Anaların damarlarından akan utanç Ataların damarlarından akan utanç Gururu tabdalanmış şeref namus duygularıdır Büyüdükçe içinde volkana çevrilen vatan yangısı Her zaman da utanç nağmesi Bil ki toprak gibi fişek gibi Hem de boyalar gibi hırstan kızaran gözünde Kan rengi perde olacak Ben de bu hisleri yaşadım Hem de satılmadan susmadan Kahramanca toprak olmaya can attım Mezarımı kaza kaza ömrümü harap ettim Bir tek zincirleri kırmak için Şimdi senin üzerinde taşıdığın bayrak için Her gün ruhumdan akan sıkıntıları Dakikalarca sevdiğimi göreceğime İçimde fırlattığım ok gibi Varımı yok yoktan varlık edene Yüreğimde kin alnımda hırsın kırışıklıkları Esef çizgilerini karanlık gecenin yarılan bağrı Su içmemiş çatlak çatlak olan Kuru topraklardan çıkan bir fidanda olsa şimdi Göğüs cebinde doğrudan Yüreğinin üzerinde taşıdığın bayrak oldum Oldum ki bayraksız seni kimse tanımayacak Seni tanıtmak için ben canımı bayrak ettim Borcumu ödemiş oldum Sel olup sökebilsen köprü olmaya ne gerek Mavi göklerde eserken Bohçalarda katlı durmak ne demek Ben ödemiş oldum borcumu Bütün cepheler boyu İnanmazsan aç bak… İnanmazsan aç bak Paslı tarihin yaslı günlerini Mayına bastığım meftinlere ilişkin Dik dağlardan, taşkın çaylardan geçtiğimi Senin üzerinde taşıdığım bayrak için Yâdım da al kan olmuş gömleğimi cırarken Kanımla boyadığım bayrağı İnanıyordum sana emanet edeceğimi Nefret denizinden aydın sabahlara Boyanırken size yakışmayan acıları düşünürken Bir gün dibinde hasretleri giderecek kadar dalgalanan bayrağı Sana armağan etmeyi düşünürdüm Savaşta en yiğit asker Bayrağı en yüceye takar Kendi kanı pahasına Tuşyeler düşman güllesine o güle güle Çünkü o inanır ve sever Bereketli baharı önceden görür O bayrağı sançmı, sanki öz bayrağı olur Bize bayrak dersi vermek için Bin yıllar boyu süren törelerin sükût içinde Tarih o yanında, felsefe anlayışı ment bağdaşı Doğru girip toprağı kucaklarken Yalnız, düşmanlardan geri alınan Toprak tozcukları bile üzerinde vatan haritası çekmiş Şehitlik erenlik senfonisi çalarak çalkalanan Çalkana ilerleyen uzanan yol Gül yüzlü çiçeği burnunda Kınalı kuzuların sana hediyesidir bayrak
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, “İlin gənci” mükafatçısı, Prezident təqaüdçüsü
Sənsizliyin dadı… Dözülməz bir ağrıdır o. İşıq yoxdur, qaranlıqdır. Küləklər də sazaqlıdır. Çox acıdır… Sənsizliyin dadı… Əlacsız bir dərd kimidir, Daldalanmış ər kimidir. Tapdalanmış mərd kimidir. Sənsizliyin dadı… Bütün naləm, ah-fəryadım, Dərdlə açılan sabahım. Bu dərdi mən necə yazım? Sənsən ən böyük günahım.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, “İlin gənci” mükafatçısı, Prezident təqaüdçüsü
Gizlənərəm özümdən, Həyatımdan küsərəm. Unudaram keçmişi, Mən təzədən sevərəm. Qoşulub buludlara Yağış olub yağaram. Çəkilib ulduzlara Sənə göydən baxaram. Açdığın yaralara, Məlhəm tapıb sürtərəm. Sən çıxanda yoluma, Nə bir salam alaram, Nə bir salam verərəm…
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, “İlin gənci” mükafatçısı, Prezident təqaüdçüsü
Düşünürsən gecələr, Soyuğu, yalnızlığı. Pəncərədən içəri Dolur gecə sazağı. Kimsə yoxdur otaqda, Yalnızlıq içindəsən. Narahat çarpayıda Qıvrılır sakit bədən. Dəli bir düşüncə var Ürəyinin içində. İllərdi gələn nəfəs Dolaşırmı köksündə? Axı, bu itən nəfəs Hara gedir, görəsən? Gecə pozur sükutu, O, danışır, deyəsən: “Bax, səmaya, dolanır, Yerdə, göydə fırlanır. Ürək durmur yerində, O dayanmır, çırpınır. Gözlər dikilib yola, Kimi isə gözləyir. Yola baxırsa gözlər, Bəs niyə kədərlidir? Yetdi zaman bu anda, Qaraltı var uzaqda. Bu son nəfəs, bu son söz: “Nə gördüm ki, həyatda?”.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, “İlin gənci” mükafatçısı, Prezident təqaüdçüsü
Nağıla bənzəyir həyatım mənim, Sən nağıl ömrümün qəhrəmanısan. Nağılda harada axtarım səni, Əvvəldə, ortada, yoxsa sondasan? Biri var, biri yox, biri də heç yox, “Yox”da var, “var”da yox – hansı gözəldir? Vüsalın qarşıma indi çıxsa da, Həsrətin milyon il səndən əzəldir. Şirindi, şit deyil, bir az da duzlu. Bir azca məzəli, sözlü nağılım. Hisslərlə yoğrulub, ürəkdə bişən, Ay mənim həyatda güzgü nağılım..
Şərab və qadın Ruh əkizi, Günəş və Ay kimidir Qadını anlamaq şərabdan dadmaq kimidir, biraz yanağın allanacaq, dodaqların ballanacaq, başın fırlanacaq, dünya ətrafında dörd dönəcək… Dilin astaca keyləşəcək, sözləri necə gəldi deyəcəksən ilk badədən sonra yenə içmək istəyəcəksən yenə yenə dadından doymayacaqsan şuşə bitəcək, sərxoş olub qalacaqsan bunu da içək vəfasızların sevgidən qorxanların, xəyanətkar oğlanların toruna düşən saf qadınların sağlığına…
* * *
İlk sevgi unudulmur, illər keçsə də, İlk sevdiyin yaddan çıxmır aradan xəzan yeli əssə də… Xatirindən heç çıxmır dəniz kənarı, çörək qırıntısı axtaran qağayılar, həzin dalğa səsi və sevgililərin pıçıltısı… Ahh, offf… Soyuqdan üşüyüb qısılarsan sevdiyinə, ürəyinin döyüntüsünü dinlərsən, dodaqlarına ilk busə qonar, üzün qızarar, yanaqların allanar. Bu anın heç bitməsini istəməzsən, elə sahildəcə heykəl olub qalmaq istərsən… İlk sevgi unudulmur, İlk öpüş də…
* * *
Qar yağır, qar, qar… bir həsrətim var. gecələr zülmət olar, günsüzlər dar.
Qar yağır, qəlbimə gedən cığır, dərd yığır, qəm yıxır. Məni yaman sıxır.
Qar yağır, Gəl məni apar, Kədərdən qopar. sən itirsən, başqası tapar…
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, “İlin gənci” mükafatçısı, Prezident təqaüdçüsü
Onu görəndə qəlbimdən qəribə hisslər keçdi. Hələ də bu hisslərə ad qoya bilmirəm. Bizim adətlərə görə evli qadınların başqa kişilərə baxması günahdır, amma özümü saxlaya bilməyib ona ara-sıra diqqətlə baxırdım. Orta yaşlı, hündürboy, kürən bir kişi idi. Yanaqları da qıpqırmızı. Heç ukraynalılara bənzətməsəm də, dedilər ki, Ukrayna səfirliyinin əməkdaşıdır. Arada öz həmvətənlərinı yaxınlaşıb nə isə deyir, yardım maşınına yüklərin yığılması üçün göstəriş verir, arada yox olurdu. Hava çox soyuq idi. Lap adamın iliyinə işləyirdi. Yanımızda çay satan arabaya yaxınlaşıb çay almaq istədim, bir cavan oğlan dedi ki, ehsandır, pulunuzu cibinizə qoyun! Sonra məlum oldu ki, ehsanı verən yaxınlıqdakı otelin sahibi imiş. Ukrayna səfirliyinin qabağında müharibə qurbanlarının şəkilləri asılmışdı. Baxdıqca göz yaşlarımı saxlaya bilmirdim. Birdən yanımdan kimsə sürətlə keçib getdi. Geri dönəndə gördüm, bu, həmin ukraynalıdır. Məncə, o məni ağlayanda görmüşdü, amma özünü görməməzliyə vurmuşdu. Sürətlə tini buruldu, mən də onun arxasınca getdim. O yenə yoxa çıxmışdı. – Ay allah, bu kişi quş olub uçmadı ki? – öz-özümə dedim. Sonra əlavə etdim – Axı sənə nə düşüb tanımadığın kişinin arxasınca düşmüsən. Bu qədər işin arasında indi durub onu axtarmalıyam? Yolumu dəyişib sağdakı səki ilə geri qayıdırdım, gözüm gözdən-könüldən uzaq bir tində oturan adama sataşdı. Deyəsən, aradabir tərpənirdi. Başını dizlərinin arasına alan bu adam bəlkə də son nəfəsini verirdi. Yox, mən onun yanından etinasız keçib gedə bilmərəm. Ən azı təcili yardım çağıra bilərdim. Yaxınlaşanda gözlərimə inanmadım. Bu həmin ukraynalı idi. Başını dizlərinin arasına alıb çarəsizcəsinə ağlayırdı. O, həyatım boyu ağladığını gördüyüm ilk kişi idi. Bizdə belə bir məsəl var: “Kişilər ağlamaz”. Doğurudan da mən heç vaxt atamı ağlayan görməmişdim. Ən ağır xəstəliklə çarpışanda da gözündən bir damla yaş çıxmamışdı. Heç ərimi də müflis olan zamanlarda ağlayan görmədim. Bir anın içində kəşf etdiyim o ukraynalı isə elə sakitcə ağlayırdı ki. Bir anlıq quş olub onun yanına uçmaq, göz yaşlarını silmək istədim. Yəqin məni ağlayan görüb təsirlənmişdi. Ya da arvadı və indi Ukraynada döyüşən oğlu üçün ağlayırdı. Ola bilər anası orada olsun, nə qədər bura gətirməyə çalışsa da qadın öz el-obasından aralaşmaq istəməsin. Bəlkə də, gizli eşqi, hansısa ağıla gəlməyən əzizi üçün ağlayırdı. Bir dəqiqənin içində ağlıma yüz fikir gəldi. Amma yalnız birində özümü onun yerinə qoya bildim. Əgər mənim yaşadığım əraziyə bomba düşsəydi ən çox nə üçün ağlayardım? – Nə qədər təəccüblü səslənsə də, həyətimizdəki qocaman tut ağacı üçün ağlayardım. Anamdan tutmuş övladıma kimi hamı yadıma düşmüşdü. Ən azı bir təskinlik kimi onun yox olmasını istəmərəm. Tutaq ki, müharibə qurtarandan sonra o ağacın yerində yenisini və daha möhkəmini əkdilər, bəs xatirələr? Onları nə ilə əvəz edəcəyik? Bəlkə də, atamı itirəndən sonra təskinlik üçün o ağaca sarılar, həmişə yıxılanda əlimdən tutub qaldıran o adamın yoxluğu üçün köks ötürərdim. Hələ bəxti qara məhəlləmizi demirəm. Məktəbdə ayaqqabılarımızın palçığı ilə başqa məhəllələrin uşaqlarından seçilərdik. Mən uşaq olanda rəsmilər deyirdi ki, az qalıb, sizin də məhəlləyə yol çəkiləcək. İndi mənim öz uşağım var, amma hələ də məhəllənin yolu düzəlməyib. Hər o yoldan keçəndə uşaqlığımın acı və şirin xatirələrini yada salıram. Bəlkə də, bombardman olsaydı, hökumət sonradan bura şüşə kimi son model yol çəkərdi. Amma o yeni yolda mənə aid heç nə olmayacaqdı. Beləcə özümü ukraynalının yerinə qoyub beynimdə xatirələrimi canlandırırdım. Onu utandırmamaq üçün yanından etinasızca keçdim. Addımlarımı sürətləndirib arabadan bir stəkan çay götürdüm və geri döndüm. Çayı onun qarşısına qoyanda cibindən dəsmal çıxarıb üzünü sildi. Mən dərhal ondan uzaqlaşdım. Yardım üçün gətirdiyim tibbi məhsulları təhvil alan xanım mənə dedi ki, onların bəzilərini geri qaytaracaqlar. Belə də iş olar? Mən onları öz əllərimlə alıb qaça-qaça bura gətirmişəm. Müharibənin bu ağır vaxtı niyə götürməsinlər? Səbəbi isə çox sadə imiş: aldığım məhsulların bəzisi Rusiya istehsalı idi! Hər gün ölümlə çarpışan Ukrayna xalqı düşmən binti ilə yarasını sarımaqdansa ölməyi üstün tuturmuş! Səfirlikdən təzə uzaqlaşırdım ki, arxadan kimsə məni çağırdı. Həmin ukraynalı idi. Mənə minnətdarcasına boş çay stəkanı göstərdi və tələsik yaxınlıqdakı tırın sürücüsünə yaxınlaşdı. Sonra isə yardımlar yığılan otağa daxil oldu. Ukraynalı kişi kənarda ağlasa da, öz işçilərinin – ona güvənənlərin yanında məğrur görünürdü. Sonuncu ölən ümidlərdir. Azadlığın bütün dillərdə adı eynidir!
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru
Şəhid General Bu gün Şəhid Generalımız Polad Həşimovun doğum günüdür.. Ruhu şad olsun..
Torpaq şəhid qanı içdi yenə də, Boyandı ürəklər şəhid qanına. Vətən şəhidliyin zirvəsində o- And içdi vətənin şəhid canına.
General adına ilk layiq olan Aprel döyüşlərin qəhrəman oğlu. Polad iradəlim, polad hünərlim, Getdin bu yolunla sən haqqa doğru.
Neçə ürəklərdə heykəlin qurub, Bir şanlı tarixi yaşatdı bu ad. General adından qəhrəman kimi Şəhidlik adına ucalan Polad.
“Salam Generalım” deyən əsgərlər Aldı generalı çiyinlər üstə. Millət dalğa-dalğa, xalq axın-axın. Hamı bir diləkdə, hamı bir səsdə.
Qisas tətiklərin çəkən ürəklər, Asdı başı üstdən general şəklin. Donan baxışlarda azadlıq odu. Bürüdü hər yanı, bir alov təki.
Qarabağ sevdalım, vətən igidim, Şəhid Generalım, Sən yaşıyırsan! İgidlik məktəbin, müqəddəs adın, Andınla əbədi Sən daşıyırsan!
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru
Yenəmi yeni ildi? Yenəmi sənsiz gəlib? Adın olan ümidim Köhnələn ildə qalıb…
Unutmuşam, incimə, Aylara doğmalığı… Iyulda gözlərimə Düşübdü gün işığı…
Oktyabr sevdiyim… Aprel küsdüyüm aydı… Bu aylar bir-birindən Gör nə qədər uzaqdı…
Səndəmi qaldın orda? O keçib gedən ildə? Hansı gün, hansı ayda? Bəlkə ötən həftədə?
İndi bu yeni ili Özümə həsr edəcəm. Təqvimdə rəqəmləri Qar rəngiylə örtəcəm…
Özün qayıdıb gəlsən… Gəlsən əgər bir zaman… Ağartdığım təqvimə Günəş rəngi taxarsan…
Sevirdim ötənlərdə Rəngarəng təqvimləri… Gizlətdim ürəyimdə Qırmızı rəqəmləri…
Yeni il… yeni-yeni… Mən səni istəyirəm… Həmişə tər sevgimi- Köhnəni istəyirəm…
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Özbəkistn Resbulikasındakı xüsusi və səlahiyyətli nümayəndəsi, səfiri, Oʼzbekiston va Qoraqalpogʼiston Yozuvchilar uyushmasi aʼzosi, shoir-jurnalist
2022 yil Ozarbayjon Respublikasiga adabiy safar uyushtirdim. Safar davomida xayollarim kun-tun oʼzgardi. Nedanki xotiramda tarix uygʼonaerdi.
Men goʼyo Ozarbayjon tuproqlariga ming yil oldin kelib qolgandekmanu, hamon bu yerlarda kezib yuribman, ruhoniy bir shamoldek…
Men bu yerlardan ketib qolgandekmanu qardosh qavmu qarindoshimning hol ahvoldidan 25 yil, chorak asr xabarsiz qolib ketgandekman.
Men bu yerlarda aslida dunyoga kelganimdan beri yashayman, nainki bu yer butun Turkiylar dunyosida men mavjudman, ularning tanasida oqqan har bir tomchi qon mening tanamdagi qonga payvanddir aslida.
Nasimiy rayonaidagi “Mildom” mehmonxonasida tunlari bedor yotib ulugʼlar Nizomiy, Xoqoniy Shirvoniy va boshqa koʼplab ulugʼlar ila xayolan suhbatlar qurdim.
Meni iztirobga solgan narasa, Ozarbayjon yoʼqotgan shahid farzanlar edi…
Ozarbayjonga borganimda men goʼzal bir sanoat va industuriyaning namunasini koʼrdim. Goʼzal chehralar, goʼzal odamlar samimiyati va har yerda “sen haradan galding qardash?!” deya uzun-uzun kiprikli koʼzlarini pirpiratgan vatandoshlarimiz, “Ota yurting Oʼzbekistondan Salom!” deganimda, porlagan, sevingan, yoʼqotgan jigarin topgandek quvongan har bir Ozarbayjonlikni men yaxshi koʼrdim, eʼzozladim.
Bozoru supermarketlarda, metro, aftobus, koʼchalarda odamlar meni, his qildi, tushindi. Nedan his qildi, nedan tushundi. Chunki bu xalq 1988-yildan 2021 yilgacha urush nafasin sezib turdi, mamlkatning boshidagi ayovsiz kunlar, beomon janglar xalqqa, odamlarning yuragina kirib bordi.
Bu urush butun Ozarbayjon Vataniga oʼzining tasvirini chizib ketdi. Bu mudhish urush guldek oʼgʼlonlarni olib ketdi. Ular nechun ketdi, Vatan uchun ketdi! Vatanning boshiga yogʼiy kelsa erlar shahid boʼladi, mardlar gʼoziy boʼladi. Аskar boʼlib janglarda jon bermoq shon-sharafdir aslida.
Ozarbayjon koʼchalarida bayroqlar hilpirab turibdi. Аeroportdan chiqib moshinada ketar ekanmiz, u bayroqlarga koʼchalarda duch kelganimda “shukur-ming shukur” dedim.
Negaki shu bayroq ostida, mustaqil, ozod va obod Ozarbayjonga tashrif buyurdim.
Men 2005-yilda Toshkentga “Urganch-Toshkent” poezdida kelar ekanman, Navoiy shahridan bir yigit va keksaroq ota-onasi mindi. Ular bilan bir kupeda ketar ekanman, ularning Ozarbayjon millatiga mansub ekanligini, 1989 yilda urushlar paytida Oʼzbekistonga kelib qolganin va eri Togʼli Qorabogʼdan, oʼzi Yerevandan ekanligini aytib uzun hikoyalar qilib berdi u ayol. Toshkentga kelar ekanmiz, menga kichkinagina Ozarbayjon bayrogʼi rasmi tushirilgan tuz idishi sovgʼa qildi. “Biz Moskvaga borib keyin Ozarbayjonga uchamiz, Vatanni juda sogʼindik, bir koʼrib kelaylik dedik, oʼgʼlim kon zavodda ishlaydi, u tatilga chiqdi, iltimos etdik bizlarni Bakuga olib borib kel, dedik, mana ketayapmiz, sen Ozarbayjon haqida yoz, urushning nomi oʼchsin, bu urush tezroq bitsin, mehmonga bor Ozarbayjon goʼzal oʼlka” deb menga dastlab xabarlar bergan edi. Oʼshanda men oʼylagan edimki nasib qilsa bir kun albatta boraman. 2005 yil edi bu.
2013 yil men bir muddat Qozogʼistonda xalqaro Xoʼja Аhmad Yassaviy nomidagi turk-qozoq universitetida oʼqidim. Talabalar yotoqxonasida yonma-yon xonada 2 ta Ozarbayjon yigit turardi. Ularning hammasining yoshi mendan kichkina edi. Ular Qorabogʼdan Qozogʼistonga koʼchib kelgan oilalarning farzandlari ekan. Kunora ularning xonasiga butun Ozarbayjonliklar toʼplanardi. Uzun-uzun suhbatlar, tonggacha, togʼli Qorabogʼni ozod etish xayolidagi suhbatlar edi. Men yoshim katta boʼlganim uchun hamda talabalar prezidentiligim uchun, birinchi kurslarni har kuni kechqurun jurnalga talabalar yotoqxonasida bor-yoʼqligini belgilab, qayd etib chiqar edim. Ular meni “ana buyuk prezdent geldi, xarkas burdadir”, deb qarshilardi. Soʼngra gal-gal der edi. Shunday suhbatlarimiz chogʼida, “Ey qardosh, biz qachon evimizga boramiz, qachon bizning tuproqlarimiz ishgʼoldan ozod, xatarsiz boʼladi”, deb yelkamga boshini qoʼyib yigʼlab, koʼz yoshlarin artib, oʼzlari yigʼlab, oʼzlari ovunar edi. Bir uxlasak, uygʼonsak Ozod Ozarbayjonda boʼlsak, shungacha oʼzimizni unutsak, der edi. Men qoʼlimdan kelgunicha taskin-tasalli berar edim.
Men ularning iztirobini, his-hayajonini, qaygʼu va alamlarini har kuni hamnafaslik ila his qilardim.
Shuning uchun ham oʼsha yillar yozilgan “Turkiylar dunyosi” sheʼrimda yozganman:
“Nizomiy, Nasimiy, Fuzuliy agar,
Madhu nolasin aytsin Ozarbayjonni.
Bobo oqin soʼylangiz tonglarga qadar,
“Аlpomish”, “Manas”-u Goʼroʼgʼlisultonni”…
Oʼshanda xalqaro ilmiy anjumanda bu sheʼrni oʼqiganida butun Ozarbayjon yigitlari oʼrnidan turib ketgan edi. Ozarbayjon nomi aytilgan yerda biz tikmiz deb.
Ularning hammasi 16-18 yosh yigitlar edi. Unversitetga ilm tahsil uchun kelgan. Ularning hech qaysisi Vatanni shunchaki his qilmas edi. Ular Vatanni qoni, jon-tani bilan sevar, ulugʼlar, ardoqlar edi.
Baʼzi kunlar yotoqxona xovlisida millatlar raqsi boʼlardi. Har millat qoʼshigʼi yangraganda oʼsha millatga mansub talabalar chopib chiqib oʼrtani egallab raqsga tushardi. Shunda ham ozarbayjon yigitlar jon-tani bilan oyoq oʼyinlargiga tushardi.
-Oyoq raqsidagi harakatlarni nima maʼnosi bor, tushuntirib berolaslarmi?-deb soʼradim bir kuni, bir talabadan.
“-Nima maʼnosi borligini bilmaymanu, lekin Ozarbayjon raqsi yoʼq boʼlib ketmasligi kerak shuning uchun, Vatanim nomi yangraganda maydon boʼsh qolmasligi uchun Ozarbayjoncha raqsga tushaman!” deb goʼzal javob bergan edi.
Ha, ular Ozarbayjon tilini, sanʼatini maʼdaniyati va qadriyatlarini jon dildan sevguvchilar, Ozarbayjonning parcha yuraklari edi.
Menda Ozarbayjon millati deganda, mehribon, samimiyatli, gʼururli yigitlar timsoli xotirimda qolgan.
Men oradan yillar oʼtib Bakuga kelsam, devorlarda, Shumgʼoyatga borsam, shahidlar qabristonida, Ganjaga borsam butun yoʼl boʼylarida minglab shahid yigitlarning fotolari, bayroq bilan qoʼyilgan. Oʼlmas bayroqlarga aylangan yigitlar, oʼlmas Vatanga aylangan shahid, gʼoziy oʼgʼlonlar…
“Mening Ozarbayjonimga xush kelibsan qardosh” deya kutib olayotgandek, ketayotsang “yaxshi bor, safaring bexatar boʼlsin, oq yoʼl senga qardosh”, deyayotgandek kuzatib, jilmayib turgan shakllar-fotolar.
Ularning timsolida, biz bunday qoʼriqladik Vatanni, qoʼlimizdan kelgani shu boʼldi, bundan ortigʼi boʼlsa ham biz tayyor edik, degan soʼz uqiladi u tirik nigohlarda. Bu oʼlmas nigohlar, oʼlmas bayroq koʼtarib abadiyatga ketdi! Oʼlmas shon, oʼlmas sharaf bilan Vatanni quchdi. Ozarbayjon sharafli Vatan ularga! Ozarbayjonning abadiy tuproqlarida mangu orom topmoqda. Vatan oʼgʼlonlariga, oʼgʼlonlari Vatanga aylangan yurt.
Nigohlardan biroz ruhing seskanadi. Bu tirik koʼzlar, shakllar, koʼchaga qadalgani bilan nima taskin, nima tasalli berdi ekan bu xalqqa deb oʼylaysan. Oʼylamay iloj yoʼq. Faqat gʼurur-iftixor uchun emas albatta bu! Burchdorlik hissi ham bor. Bu farzandlarni tugʼib voyaga yetkazib, harbiy xizmatga otlantirgan har bir ota-ona oldida Vatanning burchdorligi.
Vatan sen, Vatan men, Vatan har bir oila va unda tugʼilgan voyaga yetgan avloddir. Bu avlod oʼz elin himoyasi yoʼlida buyuk muhorabalarda jon bersa demak bu ulugʼ sharaf, unga taraf yoʼq, soʼz yoʼq!
Men Ganja shahriga borib Imomzodani, Nizoiy Ganjaviyni ziyorat etganimda jurnalist doʼstimiz Elnur Baxish va Ganja madaniyat idorasining fidoiy xodimi Rohib Husainov hamrohlik qilar ekan, yoʼl boʼylaridagi shahidlar rasmlari haqida suhbatlashdik.
Men aytdim-ki, ikkinchi jahon urushida 20 yil muhlat qoʼygan ekan, soldatlar uylariga kelgach urush haqida soʼz ochmaslik haqida.
Bir odam oʼlgach 31 yil Qurʼon oʼqitish vojib, undan keyin unchalik majburiy emas deyishardi. Bu askarlarning rasmlarini oʼrnatish toʼgʼrisida yoki, ular qachongacha turishi haqida biron rasmiy hujjat bormi? deya soʼradim. -Xabarimiz yoʼq. Hozircha ular faqat qahramon sifatida qoʼyilgan, dedi.
-Ha, qachonlardir Ozarbayjon bu haqida ham saranjom qabul qiladi, dedim.
Ganja madaniyat idorasi markaziy kutubxonasida kitob taqdimoti oʼtkazib qaytar ekanman uzun yoʼl, kelish va ketish yoʼlini ikkiga boʼlgan temir chizziqda uzundan-uzoq shahid askarlarning suratlari saf tortgan, xuddi ular tirikdek, kulimsirab, xoʼshlashib qolmoqda. Yuraginga yana ogʼriq kiradi. Negaki, Vatan bu janglarda oz farzandini boy bermadi.
Lekin har kuni bu yoʼldan oʼtmaga bu odamlarning yuragi qanday dosh berayotgan ekan. Har kuni shahidlar xotirasi bilan yuzma-yuz kelish, bu juda oson ish emas. Xar kuni oʼlganlar xotirasi bilan yashash ham ogʼirlik qiladi. Har kuni ezilib yashash, odamni oʼzidan ham bezdirib yuborishi mumkin.
Xotira muqaddas, xotira ulugʼ. Lekin tiriklar dunyosining tashvishlari ham, iztiroblari ham yetarli. Men mana shuni ham koʼnglimdan kechirdim.
Chunki biz yozuvchi sifatida hamisha inkor va iqrorlar dunyosida, yoʼqlik va borliq taloshida, mavjud va nomavjudlik, oʼtkinchilik va abadiylik qarashlarida, zamon va makon sarhadsizliklarida fikr bilan, his-tuygʼu, iztirob va qaygʼu bilan birga quvonch va goʼzallik, tasavvur va tafakkur bilan yashaymiz. Mana shu narsalarning hammasini egallab olgan Ozarbayjon askari, Ozarbayjon shahidlari xotirasi, yodidir.
Biz kaspiy dengizi deb oʼrganib ketganmiz. Ozarbayjonda oʼsha tarixiy-turkiy nomi bilan hamon atalib kelayotgan Xazar dengizi sohillarida har kuni kezdim. Men har oqshom dengiz bilan suhbatlashdim. Dengizning toshib-toʼlib shovvullashiga, qirgʼoqlarga urilib qaytib ketishiga quloq osdim. Tungi Ozarbayjon osmonida nion chiroqlar yorugʼida Ozarbayjon askari Ozarbayjon bayrogʼini hilpiratib turgan tasviri gavdalanadi.
Meni oldindan orzuyim bor edi, Qozogʼistonga oʼtib, undan Xazar dengizidagi kema bilan Bokuga borish… Kemalar idorasi bor oʼsha tomonda deganiga Bulvardan 15 kilometrga yayov, piyoda yurip bordim. U yerda bir yigit navbatchi ekan.
-U boshqa rayonda xalqaro qatnovlar, bu yerda emas. Bu yer yozda quyoshli kunda kelsangiz mana shu sohil atrofida kemada kezdiramiz, shunga ixtisoslashgan, kichik idoramiz biz, deb, javob berdi.
Men qaytar ekanman yer ostidagi katta bir saroy kabi aftoturargohga tushdim. U yerda ham qoʼriqchi kuzatuvchilar yoʼl koʼrsatdi. Salqin kuz havosida, issiq yer osti tunel aftoturargoh yoʼli bilan ham ancha mashinalarni tomosha qilib qaytdim.
Yana sohildan chiqib mehmonxonaga qaytar ekanman, oʼylayman, qachondir, nimadir yozishim kerak. Men ruhiy jihatidan oʼzimning qishlogʼimga kelgandek yerlarda yuripman, meni hech kim begonasiramayapti. Turkiy qadim yurtim tuproqlaridaman men.
Bir paytlar akademik Аziz Poʼlatovich Qayumov Ozarbayjon shoiri va yozuvchisi Moqsud Shayxzoda Oʼzbekistonga qanday kelganlarin va faoliyatin aytib bergan edi. Uning boshiga tushgan achchiq qismat va siyosati ogʼir davrlar haqida qiynalib gapirib berganlarin xotirlayman.
Men Ozarbayjonga otlanar ekanman, Maqsud Shayxzodaning avlodlaridan kimdir bor ekanmi, koʼrarmikanman degan oʼy xayolimdan kechgan edi. Tasodifni qarangki, Men Ganjadan Bokuga kelar ekanman, menga Moqsud Shayxzodaning urugʼ-aymogʼidan boʼlgan Аfet Shayxzoda yoʼliqdi. U meni Muhammadiy kenti, Yonartogʼdagi Xolchali uyga hamrohlik qilib, elitib qoʼydi. U yerda bizni Ganiraxonim Pashaeva kutib olib, androlog vrach bilan birga meni tugʼilgan kunim sharafiga choy berdi.
Аfat Shayxzoda bilan ham ajdodi Moqsud Shayxzoda haqida suhbatlashdik.
Yakshanba kuni men Ichkari shaharni kezdim. Menga Yevroosiyo unversiteti filologiya fakulteti talabasi Yemin Zaynalov hamrohlik qildi. Men kitob doʼkonlarini kezdim. Sayyid Imomiddin Nasimiy devonini izlab topib sotib oldim.
Taqdirning ajoyibotini qarang, bir oshxonaga kirib biz kurtuk, toshkentliklar beshbarmoq deydigan ovqatning Ozarbayjoncha variantini yedik. U yerda bizga ajoyib ozarbayjon yigiti garsonlik qildi. Va u “mehmonmisiz?” deb, soʼrab, Yeminning tanishtiruvidan keyin, ha, bizda ham bir yozar arqadash chalishir, chaqirayinmi tanishasizlarmi dedi. Ha, albatta dedim. Dunyodagi ijodkorlar qalban qarindoshdirlar.
Аjoyib bir yigit biroz tortinib keldi. Ismi Ismoil Sobir ekan. Detiktiv asarlar yozar ekan. -Ha, bu tirikchilik uchun ishlar bilan ham shugʼillanib turamiz, dedi. -Buning hech aybi yoʼq, bu yaxshidir dedim. Chunki adabiyot oʼzi bir kunda boʼladigan ish emas, ijodkorlik oʼzi mehnatkashlikni sevadigan soha va sizlardagi bu urushlar tufayli vujudga kelgan iqtisodiy oʼzgarishlar har bir insonning hayotiga katta taʼsir qilmay qolmaydi, deb aytdim. -Toʼgʼri tushunganingizga raxmat qardosh, men senga pdf.asarlarimni elektron yuboraman deb, xursand boʼldi, adabiy rejalari haqida suhbatlashdik.
Yana bir kun, 2021-yilda koʼp bora onlayn yigʼilishlariga qatnashganim, “Oshiq Аli Аskar Markazi”ga ham bordik. Bu yerga Boku davlat unversiteti talabasi Husayn Muradov bilan , Yemin hamrohligida bordik. U yerda Olmaz Ulvi xonim va Xatoiy Аlaskar bilan uchrashdik. Аjoyib bir diydor bayrami boʼldi. Bu yerdagi tadbirda ham “Kalbajarlisan sen-Kalbajarli”, yoki boʼlmasa “Ozarbayjon goʼzali”, “Ozarbayjon bizimdir, Qorabogʼ bizimdir, Shusha bizimdir…” kabi saslangan sadolar meni qulogʼimda necha kun-ki sadolanib yurdi. Shahid oʼgʼlonlar yodi har nafas, har yerda tadbirda soʼzlandi. Bu oʼgʼlonlar xotirasi oʼlmas, oʼchmasdir.
Faridaxonim, Ganja markaziy kutubxonasida ishlab nafqaga chiqqan ayol. Meni zoʼmda oʼtkazilayotgan koʼpgina tadbirlariga taklif havolasini tashlab doimo, suhbatlashib kelgan. Mana shunday opalarimizdan yana biri olima Tahmina Badalovadir. Bu ikkalasi doimo nimayki tadbiri boʼlsa xabardor qilib va mslahatlar berib keladi. Аytmoqchi boʼlganim Farida xonim oʼzining feysbuk sahifasida deyarli har kuni Ozarbayjondagi janglarda shahid boʼlgan oʼgʼlonlarni, oʼzining bolasidek qaygʼurib, yigʼlab yozib foto-shakllarin joylashtirib kelgan. U shahid askar oʼgʼlonlarning hammasini oʼzining bolasidek yaxshi koʼradi, ayol qalbi, onalik mehri bilan ular xaqida xotira soʼzlari yozib keladi. Men Ganjaga borganimda uningdek bir doʼstimni koʼrganimga shunchalar quvondimki, bu Faridaxonimni koʼrganda yaqin jigrimni, ozarbayjon onalarini koʼrgandek boʼldim.
Shu tadbirda yana bir oʼtkir soʼz qurolina ega boʼlgan ayol bu Xazongul Xusayinovani koʼrdim. Uning ham koʼngil sandigʼinda hali koʼrinmay yotgan olmos soʼzlari bor ekan.
Ozarbayjonga borib koʼplab doʼstlar topdim, ularning hammasida urushning asorat sezgilari bor. Negaki ular urush iztirobi bilan yashagan odamlar. Bu urushdan seskanish asorati hali ketishiga oʼnlab yillar borligini men payqadim. Urush oʼz aksini bu odamlarning yuragina ongina chizib ketgani kunday ravshan.
Lekin bu xalqning sabr matonatiga, gʼururiga va bardoshiga qoyil qoldim.
23 yillik urush ogʼrigʼi, ingrogʼi bilan yashash ham chakana gap emas. Xalyam bu urush turkiylar gʼalabasiga hal boʼlgan. Boʼlmasa bu ingroq va iztirob bitmas tuganmas bir izi soʼngi yoʼq dardga, ogʼriqqa aylanar edi.
Gʼalaba, boy berilgan umrlar, yillar va qolgan asoratlarni men kelib koʼrib turganimni bilaman…
Hali aytganimdek shahidlar qabristoni, va qabrlar boshidagi bayroqlar va gullar, marmar toshlardagi shakllar qanchalik va qadrlik boyliklar boy berilganin unsiz, soʼzsiz isbotlab turibdi.
Oʼlmas bayroqdor bolalarin koʼrdim Ozarbayjonning. Bu bolalar Ozarbayjon tuprogʼini mangu quchoqlab, qoʼriqlab yotibdi. Ularning tirik ruhi quvonch bilan ozod Ozorbayjon osmonlarida uchib yuribdi.
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti təqaüd fondunun təqaüdçüsü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının GƏNCƏ Bürosunun Rəhbəri
Tüstüsü gözümü yaşardır indi, Özüm qalamışdım bu ocağı da. Guya ağlım kəsir, guya böyüdüm, Sındırıb tulladım oyuncağı da. Nə yoxsan, nə varsan, baş açammadım, Ümidim nə yoxa, nə vara qaldı. Elə hey gözlədim, eh… ara yerdə Gözlərim yollarda avara qaldı. Ürək xatirənə qəm torbasıdı, Nahaq yırğaladım bu boş beşiyi… Sən kimsən? Özüm də bilmirəm daha, Heç nəyim, heç kimim, yoxsa, hər şeyim?
“Yaxşı ki varsan” dediyim
Günəş divar saatıdı göy üzündə- Saat üçü vurur. Nəylə ovudum könlümü? Qarşıda gecə durur. Heç bilmirəm kimin üçün Bu dünyadan gen düşürəm. Səhər durandan darıxıb Axşama yorğun düşürəm. Orda biri var deyirlər, Hələ təzə bilmişəm ki, Arzusu mənəm büsbütün. İstəyirəm yaxınlaşım: Darıxırsan? Ölmüşəm ki?.. İstəmirəm, Hamı getsin, Qoy hamı yoxsa çıxsın. Sinəm edam kürsüsüdü, Ürək çarmıxa çıxsın. …Ürəyimdə gizli-gizli Tez-tez çəkilir adı. “Yaxşı ki varsan” dediyim Hardadı?
Kənan AYDINOĞLU (Murquzov Kənan Aydın oğlu) 1989-cu il oktyabr ayının 25-də Bakı şəhərində ziyalı ailəsində anadan olub. 2008-2012-ci illərdə Sumqayıt Dövlət Universitetinin Filologiya (Azərbaycan dili və ədəbiyyatı müəllimi) fakültəsində bakalavr dərəcəsi üzrə ali təhsil alıb. “Ömürdən bir səhifə” (Bakı, “Adiloğlu”, 2007) və “Ömrün yarı yolunda” (Bakı, “MK”, 2010) adlı şeirlər kitabının müəllifidir. Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının (edebiyyat-az.com) təsisçisi və baş redaktorudur. Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvüdür. Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdçüsüdür. Təhsildə Araşdırma və İnkişaf Mərkəzi (TAİM) Əlavə Təhsil Müəssisəsinin müdavimidir.
Kamran MURQUZOV (Murquzov Kamran Aydın oğlu) 1989-cu il oktyabr ayının 25-də Bakı şəhərində ziyalı ailəsində anadan olub. 2008-2013-cü illərdə Azərbaycan Dövlət İqitisad Universitetinin Mühasibat Uçotu və Audit fakültəsində bakalavr dərəcəsi üzrə ali təhsil alıb. 2013-cü ilin avqust ayının 28-də etibarən, Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin Baş redaktorudur. 2012-ci il fevral ayının 14-dən etibarən, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidmətinin rəhbəri və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin müdiridir. Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvüdür.
TOŞAYAD (Tokat Şairler ve Yazarlar Derneği yayın organı “Kümbet” eğitim, kültür, sanat ve edebiyyat dergisi və EBRAR VAKFI Kültür yayın organı “Usare” iki aylık kültür sanat ve edebiyat dergisinin Azərbaycan təmsilçisidir. Şeirləri, məqalələri, hazırladığı xəbərlər, araşdırmalar “Möhtəşəm Azərbaycan”, “Sözün sehri” “Azad qələm”, “Azad Azərbaycan” “, “Olaylar”” “, “Təzadlar”, “Kaspi, “Şərq”, “Kredo”, “Respublika gəncləri” qəzetlərində, “Azad qələm” dərgisində, “kenanaydinoglu.com“, “edebiyyat-az.comв”, “gundelik.info” “koseyazilarimiz.com” “olaylar.az“, “kultur.az“, “artkaspi.az“, “sherg.az“, “carci.az“, “edebiyyatqazeti.az“, “mediaxeberleri.az” “azxeber.com“, “oxu.az” və s. saytlarda yayınlanıb. Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının təşəbbüsü ilə gerçəkləşdirilən “Yeni nəsil Azərbaycan gəncliyinin inkişafına dəstəkв” ” layihəsi çərçivəsində şeirləri, məqalələri “Kümbet”, “Usare”, “Kardelen”, “Hece Taşları”, “Alkış” dərgilərində, “Önce Vatan” qəzetində dərc olunaraq, ictimaiyyət nümayəndələrinin nəzərinə çatdıırlıb.
Şəfa Vəli (Vəliyeva Şəfa Elxan qızı) 1988-ci ildə Göyçə mahalının Basarkeçər rayonu Dərə kəndində anadan olub. Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunun “İbtidai təhsilin pedaqogikası və metodikası” fakültəsini bitirib (2005-2009). “Buta-II” “Regionlardakı yazar qadınlarla görüş” seminarının (2012) və DGTYB-nin təşkil etdiyi “Regionlardakı gənc yazarların Bakı görüşü” adlı festivalın (2013, 2014), DGTYB-nin “Ədəbiyyat, təsviri sənət, musiqi və gənclik” layihəsinin iştirakçısıdır. 1-4 may 2014-cü ildə Eskişehirdə keçirilən “Yunus Əmrə buluşması” elmi simpoziumunun iştirakçısıdır. “Gənc qələm sahibləri-2014” layihəsində “Ən adi şəkil…” hekayəsi ilə qaliblərdən biri olub. AYB-nin nəzdində fəaliyyət göstərən “Gənc ədiblər məktəbi-2”nin dinləyicisi olub (2013-2015). Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (2014) və Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin (2014) üzvüdür. Prezident təqaüdçüsüdür. Gənclər və İdman Nazirliyinin “İlin gənci” mükafatına layiq görülüb (2016). İki kitab-“Ümiddən olan qurbanlar” (esse və hekayələr, 2009), “Poçtalyona məktub” (şeirlər, 2017) kitablarının müəllifidir. “525-ci qəzet”in 20 Yanvar şəhidi, şair Ülvi Bünyadzadənin anadan olmasının 50 illiyi münasibətilə vətənpərvərlik mövzusunda keçirdiyi “Ülvi Bünyadzadə-50” şeir və esse müsabiqəsində “Anamın boyat dərdi” essesi ilə qalib olub (2019). AYB Gənclər Şurasının üzvüdür. AYB-nin mətbu orqanı olan “Ulduz” dərgisinin redaksiya heyətinin üzvüdür. AYB-nin XIII qurultayının iştirakçısıdır (2022).
Şəfa EYVAZQIZI (Kazımova Şəfa Eyvaz qızı) 1987-ci il iyulun 21-də Gədəbəy rayonunun Qoşabulaq kəndində dünyaya gəlmişdir. İlk təhsilini doğma kəndində almışdır. 2003-cü ildə Bakı Qızlar Universitetinə daxil olmuş, həmin universiteti fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. 2007-ci ildə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinə magistraturaya qəbul olmuş və 2009-cu ildə həmin universiteti də fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. 2012-ci ildən Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin dissertantıdır. Təhsil Problemləri İnstitutunun Kurikulum Mərkəzinin böyük elmi işçisidir. 14 fevral 2012-ci il tarixindən etibarən Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Məsul katibidir.
2020-ci ildə Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatı tərəfindən gerçəkləşdirilən “İran-Azərbaycan ədəbi-mədəni əlaqələrinin inkişafına dəstək” layihəsi çərçivəsində “Bu axşam” şeiri İran İslam Respublikasının Təbriz şəhərində fəaliyyət göstərən “Ədəbi Körpü” aylıq ədəbiyyat dərgisinin 19-cu sayında Azərbaycan və fars dillərində dərc olunub.
2021-ci ildə Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatı tərəfindən gerçəkləşdirilən “Gənc yazarların əsərlərinin Qardaş Türkiyə mətbuatında yayınlanmasına dəstək” layihəsi çərçivəsində “Elə tez alışanam” adlı şeiri Qardaş Türkiyə Cümhuriyyətinin Kahramanmaraş şəhərində fəaliyyət göstərən Ebrar Vakfı Kültür Yayın Organı “Usare” ikiaylık kültür sanat ve edebiyat dərgisinin 25-ci sayında Azərbaycan dilində dərc olunub.
2021-ci ildə Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatı tərəfindən gerçəkləşdirilən “Gənc yazarların əsərlərinin Qardaş Türkiyə mətbuatında yayınlanmasına dəstək” layihəsi çərçivəsində “Qapı, pəncərənin dili olurmuş” adlı şeiri Qardaş Türkiyə Cümhuriyyətinin Kahramanmaraş şəhərində fəaliyyət göstərən “Hece Taşları” dərgisinin 76-cı sayında nəşr olunub.
2021-ci ildə Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatı tərəfindən gerçəkləşdirilən “Gənc yazarların əsərlərinin Qardaş Türkiyə mətbuatında yayınlanmasına dəstək” layihəsi çərçivəsində “Körpəm”, “Çoxmu maraqlıdır səndən sonra nəyim var?!”, “Çıxıb getmək var… bacarsan”, “Tənhalar”, “Sən yağış deyilsən ki?!!” şeirləri Qardaş Türkiyənin ən ünlü mətbu orqanlarından biri “edebiyatgazetesi.net”də dərc olunub.
Şəlalə ADİLQIZI (Rəhimova Şəlalə Adil qızı) 1992-ci ildə Ucar şəhərində anadan olub. Bədii yaradıcılığa erkən yaşlarından maraq göstərir. Dövri mətbuat səhifələrində şeirləri ilə çıxış etməkdədir. 14 fevral 2012-ci il tarixindən etibarən Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktor müavinidir. 2015-ci ildə Bakı Slavyan Universitetinin Yaradıcılıq fakültəsinə qəbu olub. 2016-cı ildə həmin ali təhsil müəssisəini bitirib. 2016-2018-ci illərdə Azərbaycan Yazıçılar Birliyi ilə Mədəniyyət Nazirliyinin birgə layihəsi olan “Gənc Ədiblər Məktəbi3″ün məzunudur, təhsili üzrə diplom alıb.
Sona İNTİZAR (Nurəliyeva Sona Səyyar qızı) 1990-cı il may ayının 1-də Bakı şəhərində anadan olub. 1996-cı ildə Azərbaycan Respublikasının Milli Qəhrəmanı Faiq Rəfiyev adına 166 saylı tam orta məktəbə daxil olub, 2007-ci ildə həmin məktəbi bitirib.
Ədəbiyyata, poeziyaya erkən yaşlarından maraq göstərir. 2007-ci ildən dövri mətbuat səhifələrində “Sona İNTİZAR” imzası ilə şeirləri çıxış edir. Şeirləri “Sözün sehri”, “Azad qələm”, “Kredo” qəzetlərində, “Azad qələm” dərgisində, o cümlədən mədəniyyət və ədəbiyyatyönümlü portallarda dərc olunub.
2007-ci ildə “Adiloğlu” nəşriyyatı tərəfindən qələm yoldaşı Kənan Aydınoğlunun işıq üzü görən “Ömürdən bir səhifə” adlı ilk şeirlər kitabında Sona İNTİZARın “Dost məktubu”, “Kənan Aydınoğluna” adlı şeirləri nəşr olunub.
14 fevral 2012-ci il tarixindən etibarən, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının (edebiyyat-az.com) Baş redaktor müavinidir. Süleyman Rəhimov adına Qubadlı rayon ədəbi ictimai birliyinin üzvüdür. Qardaş Türkiyə Cümhuriyyətinin Kahramanmaraş şəhərində fəaliyyət göstərən “Türkay” aylıq ədəbiyyat dərgisinin Azərbaycan təmsilçisidir.
2023-cü ildə Prezident təqaüdçüsü Nəcibə İlkinin və Prezident mükafatçısı Namiq Hacıheydərlinin zəmanəti ilə Azərbaycan Yazıçılar Birliyinə üzv qəbul olunub.
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının təşəbbüsü ilə gerçəkləşdirilən “İran-Azərbaycan ədəbi-mədəni əlaqələrinin inkişafına dəstək” layihəsi çərçivəsində “Sən hardan biləsən məhəbbət nədir?!”, “Əksin gözlərimin önündə durub”, “Məndən qaçdığını anladım bu gün” adlı şeirləri İran İslam Respublikasının paytaxtı Tehran şəhərində fəaliyyət göstərən “Xudafərin” elmi-ədəbi, kültür dərgisinin 211-ci sayında fars dilində dərc olunub.
Banu Muharrem- Sadıqova Banu Məhərrəm qızı 20 aprel 1993-cü il tarixində doğulmuşdur. 1999-2011-ci illərdə Bakı şəhəri Nərimanov rayonundakı 45 saylı orta məktəbdə təhsil almışdır. 2012- 2015-ci illərdə ali təhsil üzrə Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin Rejissorluq fakültəsini bitirmişdir. 2015-ci ildə isə həmin Universitetin “Mədəniyyətin tarixi və nəzəriyyəsi ” ixtisası üzrə magistr tam ali təhsilinə yiyələnmişdir. 2016-2022-ci illər arası Bakı şəhəri Hacıağa Abbasov adına Mədəniyyət Mərkəzinin rejissoru, xalq teatrı rejissoru vəzifəsində çalışmış, dram dərnəyinin rəhbəri kimi işləmişdir.. 2022-ci ildən etibarən Bakı şəhəri Bir Səhnə Produsser Mərkəzində rejissor olaraq fəaliyyət göstərir. Şeir və qısa hekayələr əhatəsində yaradıcılığına məktəb illəri dövründən başlamışdır. “Ədəbiyyat” qəzetində, “525-ci qəzet”də, “Xəzan” jurnalında, “Gəncliyin Səsi” ensklopedik kitabında, “Müəllim sözü” qəzetində, Sungurlu( Türkiyə) “Kültür- sanat qazetesi”ndə, “Kırımın Sesi” qəzetində onlarla şeirləri, Kulis.az , Sonnoktahaber.com, Ədəbiyyat- Azərbaycan.az kimi xəbər portallarinda şeirləri, məqalələri, sim-sim.az və Ədəbiyyət və İncəsənət.az portlarında hekayələri dərc olunmuş,yayımlanmışdır. Ailəlidir, 2 oğlan övladı var
İlahə ALLAHVERDİYEVA (Allahverdiyeva İlahə Eyvaz qızı) 1982-ci ildə Naxçıvan Muxtar Respublikasınin Kəngərli rayonunun Qarabağlar kəndində dünyaya göz açıb. Orta məktəbi fərqlənmə ilə bitirib. Hal- hazırda Naxçıvan Dövlət Universitetinin Jurnalistika ixtisası üzrə IV kurs tələbəsidir. Təhsildə göstərdiyi yüksək nəticələrə görə universitet tərəfindən Heydər Əliyev adına təqaüdə layiq görülüb. Müxtəlif mövzularda məqalələr yazan İlahə Allahverdiyevanin yazıları yalnız ölkə daxilində deyil, eyni zamanda ölkədən kənarda Türkiyə və Özbəkistan mətbuatında da nəşr olunub. Bir çox müsabiqələrin qalibi olan İlahə Allahverdiyeva ailəlidir,4 övladı var.
Nemət TAHİR (Rüstəmli Nemət Qəzənfər oğlu) 1987-ci il avqust ayının 27-də Ağdam rayonunun Qiyaslı kəndində anadan olub. Məlum səbəblərdən 1995-ci ildə Mingəçevirdə yerləşən Ağdam 128 saylı köçkün məktəbində birinci sinfə daxil olub, oranı 2006-cı ildə bitirib. İlk şeiri “Ağlar” 2003-cü ildə “Sovqat” qəzetində işıq üzü görüb. 2006-2010-cu illərdə Sumqayıt Dövlət Universitetinin Filologiya (Azərbaycan dili və ədəbiyyatı müəllimi) fakültəsində bakalavr dərəcəsi üzrə ali təhsil alıb.
Şeirləri, hekayələri “Sumqayıt Universiteti”, “168 saat”, “Şaman”, “Sözün sehri”, “Möhtəşəm Azərbaycan”, “Elimiz.Günümüz”, “Azad qələm” qəzetlərində, o cümlədən Sumqayıt şəhərinin yaradılmasının 60 illiyinə həsr olunmuş almanaxda çap olunmuşdur.
2010-2011-ci illərdə ordu sıralarında hərbi xidmətdə olmuşdur.
2011-ci ilin avqust ayında Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin vakant yerlər müsabiqəsində iştirak edib. Ağdam rayonunun Səfərli qəsəbəsində yerləşən 91 saylı tam köçkün orta məktəbinə Azərbaycan dili və Ədəbiyyatı müəllimi təyin edilib.
2012-ci ildə Azərbaycan Respublikası Gənclər-İdman Nazirliyi tərəfindən maliyyələşdirlilən və Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyi tərəfindən həyata keçirilən ”Bölgə yazarlarına dəstək” layihəsi çərçivəsində “Bölgələrdən səslər” kitabında şeirləri dərc olunaraq ilk dəfə olaraq Respublika səviyyəsində ictiamiyyətin nəzərinə çatdırıldı.
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatı tərəfindən gerçəkləşdirilən “Yeni nəsil Azərbaycan gəncliyinin istedadlı nümayəndələrinə dəstək” layihəsi çərçivəsində şeirləri Qardaş Türkiyə Cümhuriyyətində fəaliyyət göstərən “Usare” (Ebrar Vakfı Kültür yayın organı, Kahramanmaraş şəhəri), “Kardelen”, (Bilecik şəhəri), “Hece Taşları” (Kahramanmaraş şəhəri) dərgilərində nəşr olunub.
“Mücrü” Nəşriyyatının 44 günlük Vətən müharibəsində rəşadətli Azərbaycan ordusunun qələbəsi münasibətilə gerçəkləşdirdiyi yeni layihə çərçivəsində “44 GÜN” ədəbi-bədii topluda “Mübarizlər” adlı şeiri işıq üzü görüb.
Arzu HÜSEYN-Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvüdür. Gənclər üçün Prezident mükafatçısıdır. Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının BAKI Bürosunun Rəhbəridir.
Xəyalə SEVİL (Abbasova Xəyalə Vaqif qızı) 1985-ci ildə Gəncə şəhərində anadan olub. Azərbaycan Dövlət Müəllimlər İnstitunun “İbtidai təhsilin pedaqoqikası və metodikası” fakültəsini bitirib. Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd fondunun təqaüdçüsüdür. Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının GƏNCƏ Bürosunun Rəhbəridir. Şeirləri dövri mətbuat səhifələrində müntəzəm olaraq dərc olunur. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin və “Gənc Ədiblər Məktəbi”nin üzvüdür. Dünya Türk Gənc Yazarlar Birliyinin İdarə heyətinin üzvüdür. Ailəlidir, iki övladı var.
Qafqaz ƏVƏZOĞLU (Dəmirov Qafqaz Əvəz oğlu) 1954-cü il aprel ayının 1-də Qubadlı rayonunda anadan olub. Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvüdür. Süleyman Rəhimov adına Qubadlı rayon ədəbi ictimai birliyinin sədridir. AJB Şərqi Zəngəzur Jurnalistlər Təşkilatının sədridir. ”Sözün Sehri” qəzetinin təsisçisidir. Qubadlı Rayon İcra Hakimiyyətinin mətbu orqanı “Bərgüşad” ictimai-siyasi qəzetinin Baş redaktorudur. ”Qızıl qələm” və “Qızıl kitab” mükafatları laureatı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının (edebiyyat-az.com) Qubadlı bürosunun rəhbəridir.
2021-ci ildə Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatı tərəfindən gerçəkləşdirilən “Türkiyə-Azərbaycan ədəbi-mədəni əlaqələrinin inkişafına dəstək” layihəsi çərçivəsində şeirləri Qardaş Türkiyə Cümhuriyyətində fəaliyyət göstərən “Usare”, “Kardelen”, “Yarpuz” dərgilərində işıq üzü görüb.
1 aprel 2021-ci il tarixində Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatı tərəfindən gerçəkləşdirilən “İran-Azərbaycan ədəbi-mədəni əlaqələrinin inkişafına dəstək” layihəsi çərçivəsində“Şuşam!” şeiri İran İslam Respublikasının Təbriz şəhərində fəaliyyət göstərən “Ədəbi Körpü” aylıq ədəbiyyat dərgisinin 30-cu sayında Azərbaycan və fars dillərində dərc olunub.
İbrahim İlyaslı 1963-cü il mart ayının 10-da Qazax rayonunun Aslanbəyli kəndində anadan olub[1]. 1990-ci ildə Azərbaycan Politexnik İnstitutunu mühəndis-mexanik ixtisası üzrə bitirib. 1980-ci ildən Sumqayıt şəhərində yaşayır.
Ədəbi yaradıcılığa orta məktəb illərindən başlayıb. “Bu bahar oldu” adlı ilk mətbu şeiri Azərbaycan Politexnik İnstitutunun çoxtirajlı “Politexnik” qəzetində dərc olunub. 1988-ci ildə Sumqayıtın gənc ədəbi qüvvələrini yaratdığı “Dəniz” Ədəbi Birliyinə sədr secilib və o vaxtdan taleyini bu şəhərin ədəbi mühiti ilə bağlayıb. 1990-cı ldə Əli Kərim adına Sumqayıt şəhər Poeziya klubuna direktor təyin edilib. 1998-ci ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvüdür. “Hamı bir körpüdən keçir” adlı ilk şeirlər kitabı 1998-ci ildə “Ağrıdağ” nəşriyyatında çap olunub. “Mən bir söz bilirəm” adlı ikinci şeirlər kitabı 2004-cü ildə “Adiloğlu” nəşriyyatında, “Yuxuma söykənmiş adam” adlı üçüncü şeirlər kitabı 2011-ci ildə “Avrasiya Press” nəşriyyatında, “Şair olmaq zülümdü” adlı dördüncü şeirlər kitabı isə 2018-ci ildə “Qələm Nəşrlər Evi”ndə nəşr edilib. 2020-ci ildə tərcümələrdən ibarət “Qırmızı almadan Qızıl almaya” kitabı “Vektor” Beynəlxalq Nəşrlər Evi tərəfindən çap edilib.
Azərbaycan Respublikasının istedadlı gənc yazıçılarına fərdi təqaüdlər verilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 6 dekabr 1999-cu il tarixli sərəncamı ilə Prezident təqaüdünə layiq görülüb.
2008-ci ildə Mahmud Kaşqari adına Beynəlxalq Fondun “Bilgələr Gənəsi”nin qərarı ilə türk uduq Süb-Yeri və Türk budunu yolunda əvəzsiz çalışmalarına görə Fondun və Türk Törə Ocağının təsis etdiyi “San Yarlığı” ödülünə layiq görülüb. 2018-ci ildə isə ümumtürk mədəniyyəti qarşısında göstərdiyi xidmətlərə görə “Mahmud Kaşqari Medalı” ilə təltif edilib.
2019-cu ildə “Şair olmaq zülümdü” adlı şeirlər kitabı Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin təsis etdiyi “Qızıl Kəlmə” mükafatına layiq görülüb.
2019-cu ildə “Vektor” Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının təsis etdiyi “Şahmar Əkbərzadə mükafatı”nın laureatı olub.
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 20 noyabr 2019-cu il tarixli Sərəncamı ilə “TƏRƏQQİ” medalı ilə təltif edilib.
Şeirləri Türkiyədə, Rusiyada, Özbəkistanda(2016) və Qazaxstanda(2018) nəşr olunmuş “Çağdaş Azərbaycan poeziyası” antologiyalarına daxil edilib.
2000-ci ildən eyni zamanda tərcüməçilik fəaliyyəti ilə məşğuldur. Türkiyə türkcəsindən bir çox kitabları Azərbaycan türkcəsinə uyğulayıb. Rus, fransız, qazax, qırğız, özbək şair və nasirlərinin əsərlərini Azərbaycan dilinə tərcümə edib.
Hal-hazırda Əli Kərim adına Sumqayıt şəhər Poeziya Evinin direktoru vəzifəsində çalışır.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin 2022-ci ildə keçirilmiş XIII qurultayında AYB “Poeziya Seksiyası”nın rəhbəri vəzifəsinə təyin edilib.
Namiq Hacıheydərli (Namiq Ələkbər oğlu Heydərov) 1975-ci il sentyabrın 8-də Salyan rayonunun Varlı kəndində doğulub. 1990-cı ildə Varlı kənd əsas, 1992-ci ildə Salyan rayonu Yolüstü kənd orta məktəbini bitirmiş və elə həmin ildə ilk test üsulu ilə N.Tusi adına Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin Filologiya fakultəsinə daxil olub. Ali məktəbi 1997-ci ildə bitirib. 1994-cü ildən ədəbi-publisistik yaradıcılıqla məşğul olur. 1999-cu ilin əvvəlində Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin üzvü, 2000-ci ildə Məclis üzvü, 2004-cü ildə Mərkəzi Təftiş komissiyasının üzvü, 2009-cu ildə Krımın Yalta şəhərində keçirilən qurultayında bu qurumun Mərkəzi Təftiş Komissiyasının sədri seçilmişdir. 2002-ci ildə Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, 2008-ci ildə isə AYB-nin Muğan Bölməsinin Salyanda keçirilən təsis konfransında xalq yazıçısı Anarın təklifi ilə AYB Muğan Bölməsinin sədri seçilir. 2009-cu ilin ədəbi yekunlarına görə rəhbərlik etdiyi AYB Muğan Bölməsi “İlin ən fəal AYB Bölməsi” nominasiyasının qalibi elan edilib. 10 kitabın 200-dən artıq elmi, ədəbi və publisistik məqalənin müəllifidir.
MÜKAFATLARI; 2008-ci ildə Prezident Mükafatına layiq görülüb. 2009-cu ildə “VEKTOR” BEM tərəfindən Türk ədəbiyyatının inkişafındakı xidmətlərinə görə “Şahmar Əkbərzadə adına Beynəlxalq Ədəbiyyat Mükafatı”na, 2013-cü ildə “TÜRK DÜNYASINA XİDMƏT ÖDÜLÜ”nə, 2015-ci ildə Türkiyə Sənət Platformu tərəfindən “2015 TÜRK DÜNYASI HİZMET ŞEREF ÖDÜLÜ”nə layiq görülüb. Yaradıcılığı, Türkiyədə, Kıbrısda, Özbəkistanda, Qazaxstanda, İranda, Rusiyada, Ukraynada və digər ölkələrdə çap olunub. Hazırda Bakı şəhəri Qaraçuxur qəsəbəsində yaşayır. Telefon: (050) 340 58 77
Gülnar Səma, Gülnar Qasımlı (1986, Dondar Quşçu, Tovuz rayonu) — Prezident təqaüdçüsü, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutun İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin müdiri,[1] Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin və Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin üzvü, kitab, poema və monoqrafiya yazıçısı.[2]“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin Sumqayıt şəhər təşkilatının “Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyi”nin və Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Tovuz bürosunun rəhbəri.[3
Qasımlı Gülnar Vaqif qızı 1986-cı ildə Tovuz rayonunun Dondarquşçu kəndində anadan olub. Orta məktəbi Tovuz rayon Dondarquşçu kənd orta məktəbində bitirib[2].
2004-cü ildə Bakı Dövlət Universitetinin filologiya fakultəsinə qəbul olmuş, 2007-ci ildə ali məktəblərarası keçirilən XII fənn olimpiadasında Azərbaycan dili fənni üzrə II yerə layiq görülmüşdür[2]. 2010-cu ildə Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunun Azərbaycan ədəbiyyatı bölməsinə magistraturaya daxil olmuşdur. 2014-cü ildə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun Ədəbi Tənqid şöbəsinə Azərbaycan ədəbiyyatı ixtisası üzrə doktoranturaya qəbul olmuşdur.
2009–2014-cü illərdə Tovuz rayonu Muncuqlu kənd ümumi-orta məktəbində, 2014–2015-ci tədris illərində “Hədəf” hazırlıq kurslarında müəllim işləyib. 2017-ci ildən AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun Mətbuat tarixi və publisistika şöbəsinin elmi işçisidir. 2009 və 2014-cü il bələdiyyə seçkilərində Tovuz rayonu Dondarquşçu kənd bələdiyyəsinin üzvü seçilmişdir. 2014-cü ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin və Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin üzvüdür.
2015-ci ildə “Kaspi” qəzetinin keçirdiyi Hüseyn Cavidlə bağlı müsabiqənin üçüncüsü olmuşdur. Bir sıra beynəlxalq konfrans və simpoziumlarda, televiziya və radio verilişlərində çıxış etmişdir. Bədii, publisistik və elmi yazıları mətbuatda müntəzəm olaraq çap olunur. TürkiyəninQəhrəmanmaraş (2015) və Trabzon (2016) şəhərlərində təşkil olunmuş ədəbiyyat festivallarında və UTEF-2-də (2017) iştirak etmişdir.
3 iyul 2019-cu il tarixində Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutun İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin müdiri vəzifəsinə təyin olunub[1].
Rüfət AXUNDLU (Rüfət Ruslan oğlu Axundov) 10 mart 1983-cü ildə Ağstafa rayonunun Həsənsu kəndində anadan olub. 2001-ci ildə Ağstafa rayonu Həsənsu kənd Alı Mustafayev adına tam orta məktəbi bitirib. 2003-2008-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin Sənətşünaslıq fakültəsinin Teatrşünaslıq ixtisası üzrə bakalavar dərəcəsi üzrə ali təhsil alıb. 2010-cu ildən etibarən mədəniyyət sahəsində çalışır. 14 fevbral 2012-ci ildən etibarən Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının AĞSTAFA Bürosunun Rəhbəridir. Hazırda Ağstafa Regional Mədəniyyət İdarəsi, Ağstafa rayon Mədəniyyət Mərkəzinin Həsənsu kənd folklor klubunun müdiri vəzifəsində çalışır. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin, Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin üzvüdür. 2015-2016-cı Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri, Xalq yazıçısı Anar Rzayevin müvafiq qərarı ilə Gənc yazarlar üçün verilən birillik Prezident təqaüdünə layiq görülüb. Ailədir. 2 övladı, bir oğlu və bir qızı var.
Çörək keçmir sualların boğazından: İtən bəxtim, hardasan, nə yeyirsən, nə içirsən? Şəhidlər də sağ-salamat gəldilər – Sən nə vaxta çatarsan, hansı kəndi keçirsən?
Mən də dözümlüyəm, bala, sən acsansa, mən də acam – Sənə qurban olsun anan, sənə qurban olsun bütün çörək qırıntıları…
Şəkillərin sildiyim əllərimi açıram sənə, Allah: Mən oğlumu bayrağa, Oğlum məni torpağa verməmiş öldürmə məni – Ölüsünü, dirisini görməmiş öldürmə məni…
Bircə əsir düşməsin, razıyam, qara olsun gözlərimin ümidli göy yaşları, əllərimin qırmızı duaları, ürəyimin yaşıl sıxıntıları…
Ədəbiyyat” qəzeti (2021, 14 vqust) “İgidlərin sözü” antologiyası (2022, I cild) “Vətən simurqları” toplusu (2022, I cild, 2-ci nəşr) Özbəkistanın “Kitab dünyası” qəzeti (2021, 22 sentyabr)
Şəhid anası “Laylay dedim yatasan, qızılgülə batasan…” Qərənfil deməmişdi ki, qızılgül demişdi ana…
Yazan çox qısa yazdı – İyirmi il çox azdı: Oğlunun son ad günündə yüz yaş istəmişdi ana…
Ayın üçündə gəldi, bayraq içində gəldi – Əli bayraqlı əsgərin yolun gözləmişdi ana.
Özüm türk övladıyam, Azərbaycan vətənim. Mən Şuşanın qızıyam, Şuşa anamdır mənim, Əgər mən bunu dansam, qoy mənə olsun qənim, Yurdumun havası da, suyu da, çörəyi də.
Şuşadan dalğalanır Bülbülümün sədası, Kimdə vardır Rəşidin, vətən eşqi, vəfası? İsa bulağındadır cənnət zövqü səfası, Vətəndir hər insanın canı da ürəyi də..
Tərlan xalqa bağlıdır öz təmiz ürəyiylə. Bu millətin bu xalqın saf arzu diləyiylə, Ali baş komandanın siyasi köməyiylə, Gerçəkləşdi millətin arzusu diləyi də.
BARELYEF Barelyef, Arximed və yazıçı… Yazıçı Zaman Zamanlının ölüm xəbəri balaca, təbəssümlü şəhərdən sürət qatarı kimi keçdi. Özün dilsiz-ağızsız olasan, ölüm xəbərin belə hay-küylü ola … Zaman Zamanlının yaxşı yazıçı olduğunu, əslində, hamı bilirdi. Amma bilmək azdı, Zaman Zamanlı heç vaxt gözə görünmədi, ad-san qazanmadı, pul-para sahibi olmadı, başına dövlət quşu qonmadı. Niyəsi də odur ki, bu sısqa, üzsüz, utancaq adam xoşbəxt ulduz altında doğulmamışdı. Elə bil alnına əyri-üyrü hərflərlə “sənin yerin bax orda, arxa cərgədə, heç kimin görmədiyi yerdədi” sözləri yazılmışdı. O da nəcib adamıydı, alın yazısıyla barışıb bir ömür arxa cərgədə, gözə görünməyən yerdə, xəlvətdə şad-xürrəm yaşadı. İyirmi bir kitabını da dost-tanışları, daha doğrusu, bir kitabı sonacan oxumayan, əvəzində qaz vurub qazan dolduran səxavətli dostları çıxardı. Kitabları çıxanda da üzünün abrından satışa qoymadı, “kitab oxuyanlar çörək tapmır”, – deyib sevinə-sevinə dost-tanışa həddiyə elədi. Oxuyanlar oxuyub oxumayanlara verdi, kimlərsə kimlərəsə ötürdü, beləcə Zaman Zamanlının xeyli gizlin oxucusu oldu. Zaman Zamanlının yaradıcılığı geniş olsa da, həyat yolu iki-üç cümlə olardı, ya olmazdı. Belə ki, universiteti qırmızı diplomla bitirib ortalıqda qalanda sevimli Həşim müəllimi çörəksiz qalmasın deyə sevimli tələbəsini Veteranlar Şurasında kargüzar kimi işə düzəltdi. Qorxacaq adam üçün qəhrəmanların arasında yaşamaqdan böyük xoşbəxtlik yoxdu. Bir ömür İkinci Dünya müharibəsi iştirakçılarının toplu-tüfəngli, səsli-küylü xatirələrinə qulaq asa-asa ayları, illəri yelə verdi. Cavanlığı yay armudu kimi sovulub keçəndə qocalığın burnu göründü. Kəsəsi, Zaman Zamanlı azca əməkhaqqısıyla, veteranların xatirələrinə qulaq asa-asa xatirə danışacaq yaşa çatdı. Yeddi roman, yeddi povest, yeddi hekayə kitabı işıq üzü gördü. Amma həyat hekayəsini nə yaşaya, nə də yaza bildi. Böyük imperiyanın çökməsinin şahidi oldu, müstəqilliyin şirinliyini daddı, tarixin dolanbac dalanlarından keçsə də, zalım oğlunun nə həyatında, nə də yaşayışında heç nə dəyişmədi. Düzdü, həyatında, güzəranında heç nə dəyişmədi, amma günlərin birində dünyasını dəyişdi. Bu xəbəri ən ağır qarşılayan tənqidçilər oldu. Zaman Zamanlının yaradıcılığını görməzliyə vuran, haqqında bir kəlmə söz deməyə, yazmağa ürəkləri gəlməyən tənqidçilər elə bil Zamanlının qara gününü gözləyirmişlər. Yazdılar, özü də necə yazdılar. Qırx ilin susqunluğundan sonra pəltək tənqidçilər də David kimi cəh-cəh vurdular. Qəzetlər, saytlar, televiziyalar, radiolar Zaman Zamanlıdan danışdılar. Üç gündə şəhərin təkəmseyrək kitab mağazalarında Zaman Zamanlının kitabı qalmadı. Sağlığında bunu görsəydi… ölməzdi, hər halda belə tez ölməzdi… Bu arada yuxarıdan göstəriş gəldi ki, vaxt itirməyib Zaman Zamanlının xatirəsini əbədiləşdirsinlər. Hələlik yaşadığı binanın qarşısına yazıçının barelyefini vursunlar, sonra görsünlər neyləyirlər. Sözün düzü, sağlığında Zaman Zamanlının barelyefdən zəhləsi gedirdi. Daha doğrusu, barelyefdən eymənirdi. Barelyef görəndə yadına Arximed düşürdü. Ona elə gəlirdi ki, bütün barelyeflər bir az da Arximedə oxşayır. Sağ olsaydı, dünyasında imkan verməzdi ki, onu Arximedə oxşatsınlar, amma heç sağlığında səsi eşidilməmişdi, indi torpağın altında onu kim eşidəcəkdi?! Qərar verilmişdi, çoxdan sifarişsiz qalan heykəltəraş bir həftəyə yoğurdu, yapdı, barelyef hazır oldu. Səhəri gün kütləvi informasiya vasitələri cana gəldi. Barelyef, əklil hazır idi. Qalırdı Zaman Zamanlının ünvanını öyrənmək, mərasimi keçirmək, böyük yazıçının ruhunu şad edib bu məsələylə birdəfəlik üzülüşmək. Vəd olunan yerdə uzunşüllət adam qulağında telefon, durmadan danışırdı. – Qorxmaz müəllim, bu nə məsələdi, gecikirik axı, – deyə, jurnalistlərdən biri dözməyib soruşdu. Qorxmaz müəllim elə bil diri balıq udmuşdu, dik-dik: – Heç, xırda bir məsələ var, yoluna qoyan kimi gedəcəyik, – dedi. Xırda məsələ xeyli uzandı. Əvvəl televiziyanın xəbərlərindən gələnlər, sonra gündəlik qəzetdə işləyənlər deyinə-deyinə çıxıb getdilər. Daha sonra saytdan gələnlər söyə-söyə dağılışdılar. Axıra agentlikdən gələn çəlimsiz qız qaldı. Günün ikinci yarısı çəlimsiz qızın xəbəri yayımlandı: araşdırmalardan məlum oldu ki, yazıçı Zaman Zamanlının heç vaxt şəxsi mənzili olmayıb. Mərhum yazıçı ömrü boyu şəhərin müxtəlif yerlərində kirayə evlərdə yaşayıb. Evi olmadığı üçün barelyef təntənəli şəkildə veteranlar şurasına təhvil verildi. Allah rəhmət eləsin!
…dilindən itburnu çiçəkləri kimi ağ kəlmələr tökülərdi…
Cəmogilin kəndi dünyanın axırında yerləşirdi, elə bir yerdə ki, ordan o yana nəyin olub-olmadığını Allahdan başqa kimsə bilməzdi. Kənd də deyəndə yekə çıxır, Cəmogilin kəndi qayaların arasına sığınmış, daha doğrusu, qayaların arasında gizlənmiş bapbalaca bir obaydı. Kəndin ayağında Əmir kişi asqıranda kəndin yuxarısında Ədil kişi qımışa-qımışa: “Öz başını ye”, – deyərdi. Ya da kəndin yuxarısında Pilə Lətif tütəyini püfləyib “Çoban-bayatı” çalanda, kəndin ayağında Tutu arvad yaylığının ucuyla gözünün yaşını silib: “Ürəyinə qurvan olum, a Lətif, bizi qırıf batırdın”, – deyib köks ötürərdi. Cəmogilin kəndi belə kənd idi. Beş-on ev, hər evdə beş-on uşaq, bir az mal-qara, bir sürü qoyun-quzu, hər qapıda da çınqıl kimi xeyli toyuq-cücə… və bir də, bir də dünyanın heç bir yerində olmayan, kəndin başının üstündən göyqurşağı kimi asılıb qalan rəngli adət-ənənələr… Cəmogilin kəndi demişkən, bəs Cəmo kimdi, nəçidi, nəkarədi ki, kənd onun adıyla birgə çəkilir? Əslində, Cəmo bu kəndin gözü, möcüzəsi, hamının xeyrinə-şərinə yarıyan, yaşı bəlli olmayan, uzun, arıq, qıpqıvraq bir adamdı. Civə kimi oynaq gözləri qaşlarının altında parıldayır. Bəlkə, heç rəhmətlik anası da Cəmonun gözünün hansı rəngdə olduğunu sonacan bilməyib. Uzunsov sifətində Allahın verən günü, lap elə dumanlı, çiskinli, qarlı-boranlı havalarda da günəşəoxşar təbəssüm dolaşır. Halını xəbər alana, kətə bişirənə, kətmənlə yer belləyənə, danası itənə alqış eləyə-eləyə gəzib-dolaşır, əlsizə əl, köməksizə arxa olur. Belə baxanda Cəmonun nə varı var, nə dövləti, kənddəkilərin çoxundan pis dolanır, amma könlü, gözü o qədər toxdu ki, elə bil sürü-sürü dəvəsi Yəməndən, ucsuz-bucaqsız ilxısı Monqolustandan gəlir. Dəvəsi yoxdu, amma Cəmonun yaxşı ürəyi, sapsağlam səsi, ağ nəğmələri var. Əslində bu kənd üçün Cəmo qənimət adamdı. Cəmo olmasa, bu kəndin diriləri bir yana, ölülərinin halı necə olar? Kim dünyadan köçənləri dəf-dumbulla, nəğməylə yola salar? Ölənlərin ruhunu qanadlı sözlərlə kim yuyub-təmizləyər, günahlarını bağışlamaq üçün kim Tanrıya bulaq suyu kimi dupduru, dağ çiçəkləri kimi ətirli məktublar yollayar, ölənin yeddi arxa dönəninə kim təskinlik verər, kim onları kiridər, kim? Axı bu yer dünyanın qurtaracağındaydı. Hərdənbir bu yerə çoxdan boyat olmuş xəbərlər, təkəmseyrək kitablar ya gələrdi, ya heç gəlməzdi. Televizordan, kompüterdən də kimsənin xəbəri olmazdı. Çünki bu kəndin yolu yoxuydu. Yol çəkmək də havayı söhbət idi. Hökumət neçə dəfə istəmişdi ey, yol çəksin, amma çəkə bilməmişdi. Təklif eləmişdilər, camaatı rahat yerə köçürsünlər, kəndin başbilənləri yalvarıb-yaxarmışdılar ki, giley-güzarımız yoxdu, bu balaca dünyamıza toxunmayın, qoyun Yer üzündə belə bir kənd də olsun. Bu sözdən sonra gələnlər çıxıb getmişdilər. Sıldırımlı qayaları çapsa, Fərhad çapa bilərdi, amma dağın təpəsində Şirin nə gəzirdi? Bu kəndin qızları dağ çiçəkləri kimi gözəl-göyçək idilər, köhnəraq paltarları, qara qaloşları olmasaydı, lap şahzadələrə oxşayardılar. Obanın kişilərisə özlərini bəy sayırdılar. Babalarının, atalarının dediyi kimi: “Bu yerdə doğulub, bu yerdə ölmək elə bəylikdi!”. Ölümdən söz düşmüşkən, Cəmogilin kəndində kimsə dünyasını dəyişəndə (bu elə gec-gec baş verərdi ki, hərdən adamların ölüm, daha doğrusu, dəfn mərasimindən ötrü burunlarının ucu göynəyərdi), camaatın çiçəyi çırtlayardı. Sevinərdilər ki, nə yaxşı, Tanrı onları unutmayıb, yada salıb. Belə xoş anlarda Cəmo belinə Zərri nənənin keçi tükündən əyirib toxuduğu mil-mil şalı qurşayıb çıxardı ortalığa. Əlinə dəf alıb meyitin baş tərəfində yerini rahatlayar, kəndin adamları da cənazənin yan-yörəsində oturuşub gözlərini Cəmoya dikərdilər. Handan-hana Cəmonun təbi gələrdi, yavaş-yavaş hallanar, uzun, çöp kimi barmaqları dəfi diksindirərdi. Dınq, dınq, dınqqq… Dınqıltını eşidəndə qadınların ürəyi birtəhər olar, kirpikləri bir-birinə sıxılar, ilk damcılar səssiz-səmirsiz yanaqlarıaşağı süzülərdi. Sonra Cəmonun burun pərləri titrəyər, boğazının hülqumu qızarmış dərisinin altında oynardı. Əvvəl mızıltı eşidilərdi. Elə bil içindəki səs dünyanın o başından gələrdi. Səsin yolu açıldıqca, Cəmo ritmə oturardı. Cəmonun dilindən itburnu çiçəkləri kimi ağ kəlmələr tökülərdi. Mənası da belə olardı ki: “Darıxma, indi səni ağ yuxularına büküb gəldiyin yerə göndərəcəyik. Bilirik ki, günahsızsan, elə gəldiyin kimi tərtəmizsən, vicdanına toz qonmayıb, ruhun yaralanmayıb, Tanrı canını alıb, amma əlini səndən üzməyib, kənd buna şahiddi”. Bu yerdə bütün kənd qıyya çəkib: “Şahidik!” – deyərdilər. Elə içdən qışqırardılar ki, ölünün üzünə təbəssüm qonardı. Cəmonun dəfn nəğmələrində ölənin həyatı,sevinci, duaları bircə-bircə sadalanardı. Dəfndəki adamlar elə bil mərhumun kinosuna baxardılar. Bütün kadrlar gerçək olardı. Dünyadan köçənin yerişi, duruşu, gülüşü, subaşına getməyi belə epizodik də olsa, kadrlardan keçərdi. Dəfn nəğməsində o adamın sevgi hekayəti ayrıca bölmə olardı. Cəmo göz yaşlarının içinə zərif gülüş qatardı. Mərhumun sevgisini işıqla boyayardı. O vaxtacan kimsə rəhmətliyin belə böyük sevgisi olduğunu bilməzdi. Ölənin ömür-gün yoldaşı da ilk dəfə əlli il bir yastığa baş qoyduğu adamı Cəmonun nəğmələrindən tanıyardı. Elə bil Cəmo bu kəndin yaddaş dağarcığıydı. Dediklərinin heç biri uydurma olmadığından, hamı ona inanardı. Mərasimin sonunda dünyasını dəyişəni uğurlayar, dəfi əldən düşənəcən döyəcləyərdi. Bu o demək idi ki, hamı ayağa qalxıb mərhumu son mənzilə yola salsın. Kişilər əl-ələ verib halay çəkirlərmiş kimi cənazəni dövrələyər, qəfildən əllərini buraxıb geri çəkilərdilər. Bu o demək idi ki, halaydan biri ayrıldı, gedəcək, amma gedənlə kim gedib ki? Həyat davam edir, yolu uğurlu, son mənzili mübarək olsun! Bu kənddə molla-filan olmadığı kimi, qəbiristanlıq da olmazdı. Adamlar cənazəni qaldırıb elə öz həyətlərindəcə basdırardılar. “Ölünə sahib çıx” məsəli, deyəsən, elə Cəmogilin kəndində yaranmışdı. Adam da öz doğmasını, əzizini, həyatının bir parçasını özündən uzaqlaşdırarmı? Bu kəndin toylarını da Cəmo yola verərdi. Sadəcə yas mərasimindəki sözlərə bir balaca əl gəzdirərdi. Böyüklərdən eşitdiyi nağılları, dastanları çələng kimi bir-birinə bənd edib danışar, arada qızılgül ətirli nəğmələr söylər, bütün hekayətlərin sonu xoşbəxtliklə, bəxtəvərliklə, işıqla bitərdi. Hə, toy demişkən, toy günü bəy Cəmonun yanına gedər, ondan xeyir-dua alardı. Cəmo da bəyin qulağına nəsə pıçıldayıb onu utandırardı. Onun nə pıçıldadığını kimsə bilməzdi. Sözün düzü, burda adamlar çox az danışardı. Çünki dağların başında, göylərə yaxın yerdə çörək kimi, su kimi, söz də müqəddəs sayılardı. Gün günorta olanda Cəmo uşaqdan-böyüyə hamını səsləyər, bütün kənd bir süfrədə oturub ətotulu, kəklikotulu yeməklərdən dadardılar. Axşama yaxın Pilə Lətif tütəyini dilləndirər, dünyanın kədərindən qopan bu zərif musiqilər adamların sümüyünü titrədərdi. Pilə Lətifin pilə ürəyini dinləyəndən sonra Cəmo dəfini döyəcləyər, şən nəğmələr söylərdi. Evdə lampalar yananda, toy bitərdi. Gözəgörünməz bir əl bu kəndin üstünü ipək yarpaqla örtər, kənd yuxuya gedərdi. Dünyanın yenidən bölüşdürülməsi, soyuq müharibə, ozon qatının deşilməsi, iqlim dəyişkənliyi, terror, pandemiya və ilaxır, ilaxır qorxulu şeylərdən xəbərsiz adamlar Yer üzündə heç kimin görmədiyi rəngli, ətirli yuxular görərdilər. Görərdilər ki, ağ atlar çəməndə otlayır, qartallar havada uçuşur, qəddi əyilmiş bir ağaca cavan pöhrələr dayaq verir, parabüzənlər, əlvanrəngli kəpənəklər havada “Yallı” gedir, bütün bağlı qapılar gec-tez xeyirin əliylə açılır… Tanrı ölümü də sevinclə qarşılayan, ağ nəğmələr oxuyan, İlahi bağdan qopmayan bəndələrini əlçatmaz bir yerdə – qayaların ovcunda qoruyub saxlayar, adamlarsa bir dimdik suya şükür edən quşlar kimi sevinəndə də, darıxanda da, ağlayanda da başlarını qaldırıb göyə baxar, baxar, baxardılar…
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru
Her kes bir yerlerde Kırgınlığının peşinde, anne… “Gel” diyemiyorum, Uzun yolu sevmezsin… “Geliyorum” desem de olmaz, “Geç vakitte dışarıya çıkılmaz!”- Sesin kulaklarımda… Tek yolunu seçiyorum birlikte sevinmeyin Telefon numarandakı rakamları özenle tuşluyorum, anne… …dertlerime örttüğüm Tesellime sevinelim, Dertleri unutmadan hem de… İnsanlar unutmuş sevinçleri görmeyi, Her kes bir yerlerde Kırgınlığının peşinde, anne…
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru
Bir otobüs durağında bıraktım anıları… Çekip gittim hala yaşanmamış yıllara. … Yaşanmışlara ne çok benziyor, bir bilsen, otobüs aynaları… Parmak uçlarında yitirilmiş duyğular, Nefes buharlarında intihar etmiş aşklar, Yutkundukca boğazında düyümlenmiş Kendin gibi bildiklerin… “benim”, “sensin” suçlamalarıyla Ömrüne hopmuş gel-gitler… … Otobüs perdeleri gibi çektim Pis anıların üstüne umutlarımı… Ve bir otobüs garında Döner kokusuyla miyavlayan kedilerin Pati izlerine döktüm unutduklarımı…
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti təqaüd fondunun təqaüdçüsü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının GƏNCƏ Bürosunun Rəhbəri
Hər şey yoluna düşür, Öyrəşirəm təkliyə. Nə sənə əl uzadıram, Nə Tanrıya – əllərimdən çək deyə. Hər şey yoluna düşür, Səhər-axşam darıxmaq da Vərdiş halına düşür. …Gözlərimdən axıb getdi, Ürək bir ovuc su idi. Amma hələ düşünürəm: Yarım qaldı, Ya tamamı bu idi?..
Sonra Səssizlik çökər gözlərinə. Kipriyindən asdığın Yaş da quruyar, Əllərin qoynundan yarıyar. Gözəl-göyçək ümidlərlə Aranı vuran tapılmaz. Hər yerin elə ağrıyar, Bir dənə yaran tapılmaz. Susarsan, Elə susarsan, Bircə gözlərin səs edər… İlahi, nə çox düşündün? Mənə ölüm də bəs edər.
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti təqaüd fondunun təqaüdçüsü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının GƏNCƏ Bürosunun Rəhbəri
* * *
Ürəyini dinlədin, Neylək?! Nə deyir, olsun. Mən də başımı qataram. Qoy unutmaq müddətim Bir-iki şeir olsun. Məndən nigaran olma, Gör nə vaxtdı ölmürəm, Yaşayıram bir təhər. Bütün çıxıb gedənləri Unutmaq vərdişim var. Vəfasızam, bilirsən, Mən də səndən beş betər. Ürəyini dinlədin, Neylək? Nə deyir, olsun. Bundan yaxşı təsəlli?: “Hər işdə bir xeyir var, İlahi, xeyir olsun”.
* * *
Yaxşı ki varsan” dediyim Günəş divar saatıdı göy üzündə- Saat üçü vurur. Nəylə ovudum könlümü? Qarşıda gecə durur. Heç bilmirəm kimin üçün Bu dünyadan gen düşürəm. Səhər durandan darıxıb Axşama yorğun düşürəm. Orda biri var deyirlər, Hələ təzə bilmişəm ki, Arzusu mənəm büsbütün. İstəyirəm yaxınlaşım: Darıxırsan? Ölmüşəm ki?.. İstəmirəm, Hamı getsin, Qoy hamı yoxsa çıxsın. Sinəm edam kürsüsüdü, Ürək çarmıxa çıxsın. …Ürəyimdə gizli-gizli Tez-tez çəkilir adı. “Yaxşı ki varsan” dediyim Hardadı?
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Prezident mükafatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının BAKI Bürosunun Rəhbəri
Adamlardan dağ olmadı, Bilmədim kimə yaslanım, Gəlib ağaca söykəndim, Ağac məni saxladı.
Bulaq oldum dum-duru, Dedilər bulanıqdı. Süzüldüm, daşdan süzüldüm, Süzüldüm, qumdan süzüldüm. Torpaq mənə inandı, Adamlar inanmadı.
Nə illahdı bilmirəm, Tapılmır çəmim, yönüm. Yollar da o yol deyil , Gedəsən gün doğana. Elə mat-mat baxıram Əllərimə, ilahi. Əllərim qanad deyil, Ah, kaş ki qanad ola…
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Prezident mükafatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının BAKI Bürosunun Rəhbəri
* * *
Yaxşı ki, o səhər ölmədim, O sən gedən səhəri deyirəm. Yadındadır, mən topladım Əşyalarını hələ? Hıçqırıqlar içində pıçıldadım da Get, gülə- gülə. Yox e, sözüm onda deyil, Yaxşı eləyib getdin. Qalıb nə edəcəkdin ki , Viranə ürəyimdə? Onsuzda əzəl gündən Yalançı məhəbbətdin, Onsuzda düşmən bıçağı idin Kürəyimdə. Bax heç zəng etmirəm də, Nə də axtarıb,sormuram. Həvəsində deyiləm qapalı dəftərin, Çoxdan külünü sovurmuşam, Lənətə gəlmiş vərəqlərin. Sonra demə unuda bilmədin məni, Lovğalıq qatma gülüşünə. Danışmağı sevmirsən bilirəm, Sussmağın da anlam verir Gedişinə…
* * *
Bizim küçələrdə xəzandı yenə, Nə yağış kiriyir, nə bulud susur. Hardasa bir nəvə yuxusun deyir, Hardasa bir nənə tərsinə yozur, O pis yuxunu…
Sussdum, sükutumda öldü arzular, Dondu baxışımda son ümüd, son iz. Gözümün yaşına qarışdı sular, Qorxdum ağlamasam quruyar dəniz Ölər balıqlar…
Mən ki bu payıza, qışa alışdım, Kim deyir əllərim hələ bahardı? Bilmirəm nə zaman alnım qırışdı, Bilmirəm haçandan saçım ağardı. Bəlkə o gündən…
Bizim gecələrin ayı bulanıq, Bahar qış ömrünə çatandan bəri. Görən ad günümə kim göndəribdir, Bu matəm qoxulu qərənfilləri? Dedilər Atandı…
