Author: Delphi7

Türk tarihinin zaferler ayı olarak bilinen Ağustos ayında küçük büyük 62 zafer kazandığımızı tarihler kaydeder. Bunlardan 26 Ağustos 1071 Malazgirt, Mohaç Savaşı, Mercidabık Savaşı, 26 Ağustos Sakarya Savaşı ve 30 Ağustos Başkumandanlık Meydan Muharebesi Türklerin tarihte kesin çizgilerle iz bıraktığı zaferlerden birkaç tanesidir.
26 Ağustos 1071 Malazgirt Savaşıyla Anadolu’nun kapıları Türklere birer birer açılır. Bizans İmparatorluğu’nun doğuda en kuvvetli kalesi ve şehri olan Ani’nin Alpaslan tarafından fethedilmesi, Hıristiyan dünyasında büyük üzüntü ve İslâm dünyasında ise büyük sevince yol açmıştır.
Çağrı ve Tuğrul kardeşler, rüzgâr gibi uçan atlar üzerinde uzun saçlı Türkmenler olarak anılırlar. Çağrı Bey eşsiz bir savaşçı ve kardeşi Tuğrul Bey ise siyasi bir deha sahibidir.
Alparslan’ın amcası Tuğrul Bey, yaşlı olduğu için yerine yeğeni Alpaslan’ın üvey kardeşi Emir Süleyman’ın geçmesini istiyordu. Alpaslan kendini iyi yetiştirmiş ve Horasan’da vali iken her yönüyle kendini iyi bir kumandan olarak tanıtmış ve ünü her yana yayılmıştı. Beylerin de desteğini alarak amcasının muhalefetine rağmen Selçuklu tahtına oturur. Kendine isyan eden kardeşleri ve yeğenlerini affeder ve onlara tekrar görev ve sorumluluk verir. Onların gönlünü de alır.
Alparslan asıl amacının Türklere Anadolu’nun kapısının açmak olduğunu şöyle söylüyordu: “Beylerim, yeğenlerim, kumandanlarım, Biliniz ki biz, amcam Tuğrul Bey’in açtığı yoldan yürüyeceğiz. Bu yol Türklüğün yükselmesi, yeni bir vatan kazanması için takip edeceği yoldur. Birliği, kardeşliği bozmayalım. Sultana isyan edenler felah bulamazlar. Birlikte çalışacağız, birlikte yaşayacağız ve zaferlerimizin meyvesini birlikte tadacağız.”
Alparslan doğuda seferlerine devam ederken Afşin, Sav Tekin, Ay Tekin. Gümüş Tekin gibi komutanları da Bizans’ın dayanma noktalarını yok etmek, Bizans’ı hırpalamak ve yıldırmak, Anadolu’yu Türkmenleştirme işini kolaylaştırmak amacını güdüyorlardı.
Bizans Türk saldırıları karşısında imparatorluğun gittikçe zayıfladığını, tedbiri almazsa çökeceğini anlamıştı. Kraliçe Odokya, Türk saldırılarına karşı koyacak iyi bir teşkilatçı, soylu bir asker aramaya koyuldu. “Ben ancak Türkleri durdurabilecek bir kumandanla evlenebilirim ve Bizans tahtına yalnız onu oturturum.” diyordu. Yeni İmparator Romen Diyojen ilk iş olarak Makedonya, Yunanistan, Franklar, Normanlar, Slavlar, Almanlar, Ermeniler, Abhazlardan asker topladı. Orta ve Batı Anadolu’da yaşları uygun olan erkekleri asker yaptı. Rumeli’deki “Oğuz ve Peçenek” Türklerine de görev verdi.
Bizans ve bütün Hıristiyan dünyası Romen Diyojen’in kesin zafer kazanacağına inanıyordu. Çünkü o çağın en büyük donanma ve ordusuna sahipti. Bizans’ın ve Hıristiyan dünyasının bütün imkânları bu savaş için sarf edilecekti.
200 bin kişilik Bizans ordusu Malazgirt önlerine geldi. İmparator elçi gönderdi. Alpaslan sert bir cevapla elçiyi geri gönderdi. Alpaslan 54 bin kişiden ibaret bir ordu ve tanınmış onlarca seçkin kumandanlarıyla Bizans ordusunu karşıladı. Aralarında 5–6 kilometre mesafe vardı. Alparslan Bizans İmparatoruna bir elçi gönderdi. O sırada Alparslan’ın yanında Abbasi Halifesinin elçisi de vardı.
Türk elçileri imparatora: “Ordunla beraber geri dön ve bu büyük savaş olmasın, kan dökülmesin; barışı gerçekten arzu ediyorsan bunu Halife aracılığı ile yaparız. Aksi takdirde biz azimliyiz. İşi, samimiyetle bağlı olduğumuz Ulu Tanrı’ya bırakırız dediler.”
İmparator elçileri küçümseyerek ve şu cevabı gönderdi: Barış görüşmelerini ancak Rey şehrinde yapabiliriz. Ben, Rum ülkesine yapılanları İslâm ülkesine yapmadıkça, İslâm ülkelerine kendi ülkem gibi hâkim olmadıkça, dönmeyeceğim. Bu sefer için muazzam paralar sarf ettim, nasıl dönerim!”
İmparator elçilerle alay ederek sordu:
-İsfahan mı daha güzeldir yoksa Hemedan mı?
– Hemedan’ın soğuk olduğunu haber aldık, biz İsfahan da, hayvanlarımız da Hemedan’ da kışlayacak.” Sav Tekin bu anlamlı sözlere daha fazla dayanamayarak şu anlamlı karşılığı verdi:
-Atlarının Hemedan’da kışlayacakları doğrudur, ama senin nerede kışlayacağını bilmiyorum.”
Elçiler geri döner. Alparslan olup bitenleri elçiden dinler. Kumandanlarını ve imam olan büyük âlim Buharalı Ebu Nasr Muhammed (İmam Buharî)i alarak yüksek bir tepenin üzerine çıkar. Büyük Bizans ordusunu görür. Buhari’ye dönerek fikrini sordu. İmam Buhari şu cevabı verdi:
“-Sen Tanrı’nın başka dinlere üstün tuttuğu İslâm dini için savaşıyorsun. Ümidim kuvvetlidir ki Tanrı senin için bir fetih takdir etmiş olsun. Yarın cumadır. Bu mübarek günde hatipler bütün camilerde askere zafer duası ederler. Bu saatler duaların kabul edildiği saatlerdir. Cuma günü savaşa başlayalım.” Kumandanlar da hem fikirdir. 25 Ağustos 1071 Cuma gecesi sabaha kadar orduda kimse uyumaz. Cuma namazı kılındıktan sonra o muhteşem, o mübarek ordusuna şöyle hitap etti:
“Kumandanlarım, askerlerim, biz ne kadar az olursak olalım, onlar ne kadar çok olurlarsa olsunlar, daha fazla bekleyemeyiz. Bütün Müslümanların minberlerden bizim için dua ettiklerini şu saatlerde, kendimi düşman üstüne atmak istiyorum. Ya muzaffer olur gayeme ulaşırım ya da şehit olur cennete giderim. Beni takip etmek isteyenler arkamdan gelsinler. Gelmek istemeyenler gidebilirler… Ayrılanları ahirette ateş, dünyada ise şerefsizlik beklemektedir.”.
Bundan sonra naralar ta düşman karargâhında yankılandı. Erler ve kumandanlar hep bir ağızdan:
“Ey yüce Sultan, biz senin kullarınız. Her zaman senin emrinde ve seninle olacağız. Sen ne yaparsan onu yapacağız, nereye gidersen oraya gideceğiz.”
Alparslan, yarattığı heyecan, hareket ve jestleriyle daha da artırarak, yay ve okunu fırlatıp eline kılıcını ve gürzünü aldı. Atının kuyruğunu kendi eliyle bağladı. Hücum öncesi şunları söyledi:
“İşte şehitlik kefenim, Savaş meydanında ölürsem, beni bu elbise ile gömersiniz. Yerime oğlum Melikşah geçer. Ona itaat ediniz.”
Savaş, Alparslan’ın ileri atılmasıyla başladı. Düşman tuzağa düştüğünü, çembere alındığını anladığında iş işten geçmişti. Tam bu sırada Uzlar, az sonra Peçenekler, düşman diye saldıracakları ordunun kendileri gibi Oğuz soyundan olduklarını kılık ve kıyafetlerinden anlamış ve aynı dili konuştuklarını anlayınca Türk ordusu safına katılmışlardı. Alparslan’ın ordusu daha da güçlenmişti.
Bizans ordusu paramparça olmuş ve binlerce Bizans askeri ve İmparator Romen Diyojen esir alınmıştı. İmparator zincirlenmiş olarak Alparslan’ın huzuruna getirilir. Zinciri çözülür. Sultan:
“-Savaştan önce dostluk kurmak için sana elçi gönderdim. Sen dostluktan kaçındın. Sana düşmanlarımın verilmesi için Afşin’le de bir heyet göndermiştim. Fakat sen, çok para sarf ederek ordu topladın, buralara kadar geldin, aradığımı yakaladım, ülkelerime yapılanları İslâm ülkelerine yapmadan nasıl dönerim?’ dedin. Serkeşliğin sonunu nasıl buluyorsun?
İmparator:
-“Doğrudur, senin ülkelerini almak için türlü kavimlerden ordu topladım, paralar sarf ettim. Şu anda memleketim ve kaderim senin elindedir. Azarlamayı, parlamayı bırak, ne istiyorsan onu yap.” Sultan:
“-Zaferi sen kazansaydın bana ne yapardın? İmparator:
“-Sen, benim veya adamlarımın lütfuna terk edilmiş olsaydın, ya başını kesmelerini veyahut bir darağacına asmalarını emrederdim.” Sultan, yüksek sesle:
“-Sana ne yapacağımı sanıyorsun?” İmparator:
“-Üç şık var: Birincisi beni öldürürsün. İkincisi, üzerlerine yürümekten ve fethetmekten bahsettiğim ülkelerinde beni dolaştırır, teşhir edersin. Üçüncü şıkka gelince, yapamayacağın için söylenmesinde bir fayda yoktur. ”Sultan:
“-Sen yine de söyle.” İmparator cevap verdi:
“-Affedilmemdir. Sunacağım paraları kabul etmen, beni dost edinmen, aramızda dostluk kurulması, beni bir kölen, kumandanlarından biri ve Rum’da bir naibin olarak memleketime iade etmendir. Beni öldürürsen sana bir faydam olmaz. Bir başkasını Bizans tahtına çıkarırlar.” Sultan:
“Ben senin hakkında aftan başka bir şey düşünmedim. Kendini satın al! İmparator:
“-Sultan ne istediğini söylesin.” Alparslan imparatorun can bedelini söyledi:
“ -10 000.000 dinar (altın).” İmparator üzüntüsünü şöyle ifade etti:
“Hayatımı bağışladığın takdirde Rum mülkünü bile istemekte haklısın. Ordular kurmak için çok paralar sarf ettim. Hazineleri boşalttım. Halkımı fakir düşürdüm.”
Serbest kalma sonucu yapılan anlaşma şu idi.
İmparator altın karşılığı büyük miktarda vergiye bağlandı. Bizans’ta bulunan Müslümanlar serbest bırakılacak, İmparator gerektiğinde sultana askeri yardımda bulunacak ve Malazgirt, Urfa, Antakya, Membiç yöreleri ve Kızılırmak’ın doğusu Türklere terk edilecek.
Artık Bizans ordusu yoktu. Anadolu’nun kapıları Türkler için ardına kadar açılmış bulunuyordu. Zaten asıl ödülü bu olacaktı.
Malazgirt zaferinden sonra Alparslan’ın şöhreti, yalnız İslâm âleminde değil Japonya’dan İngiliz adalarına kadar üç kıtaya yayıldı. Adil sultan, fetih babası lakaplarını da verdiler.
Ne diyor o koca sultan, “Kaç kere söyledim, biz bu ülkeleri silah kuvvetiyle aldık, temiz Müslümanlarız ve bid’at bilmeyiz. Bu sebeple, Allah, halis Türkleri aziz kıldı.”
Sakarya ve 30 Ağustos Büyük Türk Zaferi
Sakarya ve 30 Ağustos Başkumandanlık Meydan Muharebesi Türk Milletinin var olma ve yok olma mücadelesidir. İnönü savaşlarından sonra galip devletler Anadolu’da işgal ettikleri yerleri boşaltmaya başlayınca, Yunanlılar bütün kuvvetlerini Anadolu’ya geçirmeye çalıştılar. Kral Konstantin, Sevr Antlaşması’nı Yunan askeri gücü ile uygulamak istiyordu.
Mustafa Kemal Paşa, ikinci İnönü zaferi de kazanılınca Batı cephesi Kumandanı İsmet Paşa’ya çektiği kutlama telgrafında “Siz orada yalnız düşmanı değil, milletin makûs (tersi dönmüş) talihini de yendiniz.” der.
Sakarya Meydan muharebesi,13 Eylül 1683 günü Viyana’da başlayan çekilmeyi,238 sene sonra Sakarya’da durdurmuştur. Bu savaş ile Anadolu’nun bir “küffar” ülkesi olmasının önü alınmıştır.
Malazgirt Savaşı da 26 Ağustos 1071 Cuma başlamıştı, Sakarya Savaşı da 26 Ağustos Cuma’yı Cumartesi’ye bağlayan gece idi.
30 Ağustos Büyük Türk Zaferi aynı zamanda bütün batılı ülkelerin de yenilgisi mahiyetinde idi. Bu Türk zaferi sonucunda ortaya çıkan durum, tarihe yepyeni bir Türk devletinin tamamıyla milli ve dipdiri bir Türk Devletinin doğmasını sağlamıştır. Avrupalı emperyalist güçlerin tam bir oyunu olarak ortaya çıkan ve Sevr’in zorla Türklere kabul edilmesi için tertip edilen bu Anadolu seferi, onların oyuncağı olan ve kendi küçük ülkesinin ulaşamayacağı bir serüven halinde başlayıp sona eren Yunan macerası, aynı zamanda tarihin bir dönüm noktasıdır.
Avrupalı emperyalist güçlerin ve sömürgelerin sonunu ilan eden bir Türk zaferidir. Bu büyük Türk zaferidir ki, Batılı ülkelerin demir pençeleri altında inleyen esir ülkelerin ayaklanması ve milli devletlerini kurmak için savaşmaları dönemini de başlatmıştır. Ahmet Hamdi Tanpınar’ın deyimi ile “artık her zincir kırılışının başında Anadolu mücadelesi, Türk Kurtuluş Savaşı ve sonuçları anılacaktır.
30 Ağustos, etnik köken ve mezhebine bakılmaksızın kendisini “Bu vatanın evladıyım” diye tanımlayanlardan oluşan bir ulusun şahlanışıdır. Atatürk’ün önderliğinde küllerinden yeniden doğan Türk Milleti’nin destansı başarısıdır. Niyazi Yıldırım Gençosmanoğlu destansı şiirinde:
Aylardan Ağustos, günlerden Cuma,
Gün doğmadan evvel iklim-i Ruma,
Bozkurtlar ordusu geçti hücuma,
Yeni bir şevk ile gürledi gökler,
Ya Allah… Bismillah… Allahü ekber.
Biz asil Türk Kurtuluş Savaşının ruh yapısını, milli vicdanını, ıstırabını bu şiirlerle öğrendik. Ahmet Hamdi Tanpınar’ın şu dizeleri gün gibi hafızalarımızdadır.
Bir avuçtan fazla insan değildi/ Bize dünya düşman oldu, yenildik
Bilirlerdi şan vermişti eski Türk / Sandılar ki can vermiştir eski Türk
Topumuzu, süngümüzü aldılar/ Ülkemize Yunanlıyı saldılar
Minareler duyguları var gibi/ Bizi kurtar! Bizi kurtar ya Rabbi,
Deyip yanan şehirlere kapı/ Bu yıkılan bütün her şey vatandı.
26 Ağustos 1922’de sabaha karşı başlayacak olan Büyük Türk Taarruzunun hazırlık safhaları büyük bir gizlilik içinde devam etmiştir. Türk birlikleri saldırı hattına doğru yığınak yaparken, gündüzleri bir ağaç gölgesine gizleniyor, yürüyüşlerini hep gece yapıyordu. Karşı tarafın hiç haberi olmamıştı. Altı adet Yunan keşif uçağının bütün uçuşlarına rağmen hiçbir haber alamamışlardır.
O güne kadar Ankara’da çalıştığı Türk istihbarınca da bilinen bir İngiliz gizli ajan teşkilatı TBMM’deki gizli görüşmeleri bile iki gün sonra öğrenmiştir.
Türk saldırı harekâtının başlamasından 10 gün önce Türk hükümetinin bir emri ile Anadolu’nun bütün dünya ile irtibatı kesilmiştir. Öyle ki, sahillerden bir tek kayığın hareketi bile yasaklanmıştır. Telefon, telgraf ve mektup gibi her türlü muhaberat aracı çalıştırılmamıştır. Ankara’daki İngilizlerin “Karajumbo” casus teşkilatı hiçbir haber alamamışlar ve Londra’ya ulaştıramamışlardır. İngiliz ajanları atlatılmışlardır. Londra ancak Türklerin İzmir’e doğru akmaya başladıkları zaman haber alabilmişlerdir.
Türk ordusunun 26 Ağustos sabahındaki hazırlık ateşinden birkaç saat sonra, Piyade tümenleri saldırıya geçerek düşmanın ilk hatlarını yardılar. Daha, sabahın erken saatlerinden itibaren düşman büyük bir şaşkınlık içine düşmüştü.
Ertesi gün 27 Ağustos’ta Yunanlıların uzun çalışmalar ve büyük emeklerle sağlamlaştırdıkları bütün istihkâmlar Türk askerinin metin saldırısı sonucunda birer birer aşılıyordu. Gerçekten de mevziler iyi hazırlanmıştı. O mevzileri gezen bir İngiliz subayı “Türkler bu mevzileri altı ayda aşabilirlerse altı saatte aşmış gibi övünebilirler.” demişti.
30 Ağustos’ta bizzat Türk Orduları Başkomutanı Gazi Mareşal Mustafa Kemal Paşa tarafından yönetildiği için Başkumandanlık Meydan Savaşı adını alan çarpışmalar başlamıştır. Bu çarpışmalar ve boğaz boğaza yapılan amansız bir savaş sonucunda düşman ana kuvvetleri büsbütün yok edildiler.
Artık düşman ordusu yoktu. Mustafa Kemal Paşa’nın, daha önce söylediği gibi, “düşman, vatanın harim-i ismetinde boğulmuştu. Çatalköy civarında 100 bin ölü, 20 bin esir, çok sayıda top, tüfek ve cephane bırakmıştır.” Geri kalanların bir kısmı da esir edildiler. Savaş alanının büyük bir kısmındaki Türk kasaba ve köyleri ise büyük bir katliama uğrayarak halkı vahşice öldürülüp evleri yağmalandıktan sonra ateşe veriliyordu. Bazı yerleşim birimlerinde sivil halk, kadınları, çocukları ve ihtiyarları ile beraber ahşap köy camilerine doldurularak gazyağı dökülüp ateşe veriliyordu. Can havli ile yangından kaçanlar ise camilerin önüne dizilen mitralyözlerin ateşi ile öldürülüyorlardı.
1 Eylül’de Başkumandan Mustafa Kemal Paşa Türk ordularına şu emri verdi:
“Türkiye Büyük Millet Meclisi Ordularına! Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz’dir, ileri!”
Köyleri ve kasabaları yakma emrini veren Yunan Başkumandanı General Trikopis, General Diyenis ve kurmay subayları ile birlikte Türk ordusuna teslim olmuşlardır. Bu esir Yunan Generallerini karşılayan Türk Ordusu Kurmay Başkanı General Asım Gündüz’ün onlara Türkçe ilk hitabı bir tokat gibi suratlarında şaklamıştır:
“Sizleri medeni bir ordunun mensupları olarak mı, yoksa bir eşkıya sürüsünün temsilcileri olarak mı karşılayacağımdan mütereddidim?”
Daha sonra kumandanlar Mareşal Mustafa Kemal Paşa’nın huzuruna getirilir. Mustafa Kemal:
“Birkaç ay önce başkumandanınız Hacı Anesti cepheyi teftiş edip dönerken, gazetecilere verdiği beyanatında, ‘Mustafa Kemal mi? Ben bu isimde bir kumandan tanımıyorum, cephede hiçbir yerde rastlamadım.’ demişti. Şimdi ben bir haftadır muharebe meydanındayım, ama başkumandanınızı hiçbir yerde göremedim, nerededir?”
Bundan sonra Mustafa Kemal Paşa, General Trikopis’in Hacı Anesti yerine başkumandan tayin edildiğini bildiren ama onun eline geçmeyen emri Yunan generaline verdi.
Yine de onları Türk asaletine sığacak şekilde, kimsenin tacizine uğramadan Anadolu’da iskân ettik, ülkelerine sağ salim gönderdik. Bunların birçoğu ülkelerinde kurşuna dizildiler.
Kurtuluş Savaşımızı sona erdiren bu büyük Türk Zaferi öyle bir zafer ki, Viyana’dan başlayan bozgun, Ankara önlerine kadar gelmişti. Türk bayrağı eski Şehsuvarların kavukları üzerinde bir kızıl gül gibi zaferden zafere koştuktan sonra çocuklarının başına bir yas çevresi gibi düşüyordu. Fakat Anadolu bozkırlarındaki bir avuç büyük mazlumun direnmesi sonucunda yeniden doğdu. Bir kızıl yele gibi göklere doğru savrulmaya başladı. Ankara önlerinde Sakarya’da durdurulan ve geri atılan bu zaferimizde biz yeryüzündeki Son Türk Devletinin kalesini savunduk.
30 Ağustos Atatürk komutasındaki Türk ordusunun “Ya İstiklâl Ya Ölüm” parolasıyla başlattığı harekâtın 94. yıldönümüdür. Bütün şehitlerimize Allah’tan rahmet dilerim. Ruhları şâd olsun!
Ağustos Türklerin Zafer ayıdır. Bu nedenle 22 Ağustos’ta Türkmen kardeşlerimize destek vermek ve oradaki insanların haklarını korumak için Türk ordusu “Fırat Kalkanı” operasyonu ile bir haftadır Suriye’de terörist gruplarla mücadele etmektedir. Türk ordusunun bu mücadelesine, Atilla Yılmaz’ın şu mısraları ile destek veriyoruz:
Vur çelik kolları kopana kadar/ Olanca aşkınla şiddetinle vur
Son düşman son gölge kalana kadar/Olanca kininle şiddetinle vur.
Yararlanılan Kaynaklar:
1.Türklerin Altın Kitabı/ Refik Özdek Tercüman Gazetesi Yayınları. Cilt: 2/4, Sayf:.174…185/909…913
2.Muhittin Nalbantoğlu/Kocatepe’de Türk Başkumandanının Zafer Duası. Yeniçağ Gaz. 30 Ağustos 2012
3.Kerrar Esat Atalay/Atatürk Diyor ki, Zaman Tüneli/ Sakarya Melhame-i Kübrası-Büyük Kan Gölü

Mehmet Bey ve Hamide Hanım’ın çocuğu olarak 1897 yılında Tokat’ta dünyaya gelir Nuri Turgut TOPÇUOĞLU.
Gencecik bir delikanlı olarak ilk devlet görevine Reşadiye Belediyesi Sıhhiye Memuru olarak başlar. Reşadiyeliler onu, o Reşadiyelileri ve Reşadiye’yi sever. Sağlık işlerini kısa bir zamanda yoluna koyan bu gencin gayretini gören Reşadiyeliler kendisine büyük bir teveccüh ve itimat beslerler. Kaymakam Münir Raif Bey ve Abdülhadi Bey dönemlerinde henüz yirmi üç yaşında iken Belediye Reisliğine tayin edilir.
Belediye Başkanı olarak görev yaparken çalışmalarına hız vererek diğer ilçe ve illerden kiremit, çanak, çömlek ustaları getirerek Reşadiye’nin doğusunda Kelkit nehri kenarında bir kiremit fabrikası tesis ettirir. Reşadiye merkez ve köylerinin inşaat malzemesi ihtiyacı olan kiremitler buradan temin edilmeye başlanır. Böylece hem nakliye zahmet ve masrafı azalmış olur, hem de birçok aileye istihdam sağlanır.
Hafta pazarının kurulduğu meydan, merkez ve köylerden gelenlerle tıklım tıklım dolarken, yazın güneş ve sıcak, kışın kar, ayaz ve soğuk vatandaşı ve pazarcıları müteessir etmektedir. Kısa zamanda üzeri kapalı gayet geniş bir pazar yeri hangar ile tahıl hapanı yaptırıp, yan taraftaki derenin üzerine köprü kurdurur. Halkın yüzü güler, Nuri Turgut Beye muhabbet her geçen gün daha da artar. Belediye işlerine tertip, düzen ve intizam kazandırır.
Belediye başkanlığından ayrıldıktan sonra asıl görevi olan sağlık işleriyle beraber Kızılay Cemiyeti ve savaş ekonomisiyle ilgili olan mal ve malzemeleri vatandaştan toplayarak cepheye gönderilmesini sağlayan Kaymakam başkanlığındaki Tekâlif-i Milliye komisyonu kâtiplikleri ve merkez mıntıka memurluğu görevleri de kendisine verilir.
1924 yılında Tokat il merkezine nakli çıkana kadar Reşadiye’deki hizmetlerine aşk ve şevkle devam eder. Bu arada Öğretmen Okulu’nu bitirir.
1927 tarihinde Tokat Maarif Başkâtipliğine ve 1928 de Sivas ve Trabzon Mıntıkaları Maarif Eminliği Mümeyyizliğine tayin edilir. İki sene kadar fahri olarak Tokat Kızılay Cemiyeti muhasipliğini ifa eder. Bu suretle bir taraftan maarif işlerine ve bir taratan da hayır işlerine kendisini vermiştir. O tarihte Kızılay Cemiyeti Umumi Reisi olan merhum Refik Saydam tarafından Kızılay hakkındaki iyi düşüncelerinden dolayı kendisine bir teşekkür mektubu gönderilir.
16 Nisan 1932 tarihinde Ankara İstatistik Umum Müdürlüğü Maarif İstatistik Mümeyyizi olarak göreve başlar.
Bir taraftan resmi görevine devam ederken gecesini gündüzüne katarak çalışıp, Ankara Hukuk Fakültesine de devam eder. Buradan mezun olduktan sonra zekâ ve çalışkanlığı sayesinde Başvekâlet Genel İstatistik Umum Müdürlüğü, Eğitim Şube Müdürü olur. Maliye Şubesi 1. Sınıf Mümeyyizi, Maarif Şubesi Müdür Muavini, Ziraat İstatistikleri Şubesi Müdürü, Kızılay Mesul Muhasibi ve Mümessili, Muhacir Değişimi İskân Komisyonu Kâtibi ve Başkanı, UNESCO Türkiye Millî Komisyonu Sosyal ve İnsani Bilimler Kolu Temsilcisi ve Üyeliği görevlerinde bulunur.
Ankara’da olduğu süre içerisinde Tokat ve Tokatlılarla ilişkisini hiç kesmez. Sık sık Tokat’a gelir, Tokatlılar her müşküllerinde Ankara’da Nuri Turgut beyi bulup yardım isterler. Tokat orta ve lise okulları ile ve Niksar Ortaokulunun açılması hususunda büyük emek ve gayret sarf eder. Bu gayretinden dolayı zamanın Tokat valileri İzzettin Çağpar ve Cavit Kınay tarafından teşekkür mektupları alır. Tokatlılar tarafından kendisine teşekkür telgraf ve mektupları gönderilir.
Tokat Lisesinin açılması münasebetiyle kendisine hemşerileri tarafından gönderilen teşekkür mektubuna şu cevabı verir:
“Bu Kutsi amacın tahakkukunda takdire layık olanlar fedakâr Tokatlıların bizzat kendileridir. Onların samimi alâkaları, kuvvetli muzaheretleri, büyük fedakârlıklar ile dikilen irfan ocağının memleket ve gençlik hakkında hayırlı ve verimli olmasını dilerim.”
Niksar Ortaokulunun açılmasındaki gayretlerinden dolayı da Niksarlıların gönderdiği teşekkür mektupları birbirini takip eder.
Nuri Turgut Bey, Cemiyetler Nizamnamesine göre Tokat’ta “Okur Sevenler Derneği” adıyla bir dernek açılmasına öncülük eder ve tüzüğünü bizzat kendisi hazırlar. Okumayı ve okutmayı çok önemseyen Nuri Turgut Bey, 1000 kitap Tokat umumi kütüphanesine, 400 kitap Tokat Lisesi kütüphanesine, 200 kitap Zile kütüphanesine, 100 kitap Niksar Ortaokulu kütüphanesine olmak üzere 1700 kitap bağışlar. Aynı zamanda araştırmacı ve yazar olan Nuru Turgut Bey’in; İstatistik Kılavuzu, İmparatorluk, Cumhuriyet Devirlerinde Türkiye Maarifi Mukayeseleri, Yabancı Dillerden Fransızca isimli yayınlanmış eserleri bulunmaktadır.
1950 genel seçimlerinde Demokrat Parti’den dokuzuncu dönem Tokat milletvekili seçilir. Evli ve bir çocuk babası olan Nuri Turgut TOPÇUOĞLU 04 Haziran 1952 tarihinde henüz 55 yaşında iken vefat eder.
Allah rahmet eylesin.

Cahit Külebi, şiirlerini Anadolu insanına, daha özelinde 1917 yılında doğduğu yer olan Zile halkına özgü sade bir dille, türkülerden ve yöre âşıklarının söylemlerinden kaynaklanan rahat bir söyleyişle dile getirmiştir.
7 Kasım 1996’da Münevver Oğan ve Nuray Altıntaş’la yaptığı söyleşide “Tokat’ın Zile ilçesine 12 km uzaklıkta bulunan Çeltek köyünde doğdum. Annem zengindi. Zamanla ekonomik durumumuz bozuldu. Babam, parasal durumumuz kötüleşince önce Zile’de memur oldu. Daha sonra (Zile’ye 30 km. uzaklıktaki) Artova ve Niksar ilçelerinde çalıştı.” biçiminde özel yaşamı ile ilgili bilgiler vermiştir.
Külebi, Zile’de üç yaşında başlayan okul hayatını “Sanıyorum iki-üç yaşıma geldiğimde Zile’ye taşındık. Beni hemen anaokuluna verdiler. Annem beni sabahları döverek okula göndermek isterdi. Ben de gider gitmez kaçardım. Okulda sonsuz bir yalnızlık ve gurbet duygusuna kapılır ve korkardım. Ya eve ya da ablalarımın okuduğu İnas Mektebine giderdim.
Sonra bir Numune-i Terakkî adlı Allah’ın belası güya modern okula verdiler. Orada hiç ders yapılmazdı. Bizi davar gibi sınıfa kapatırlardı. Ben de pencereden kaçardım.” sözleriyle anımsamaktadır.
Külebi’nin yüreği, ilköğretime başladığı Dutlupınar İlkokuluna ilişkin iyi anılarla doludur. Bunları “Pamuk Hoca, hiçbir derste bizi kapatıp gitmez, çok sevgi gösterir ve elişi kâğıtlarından levhalar yaptırırdı. Hele elişi kâğıtlarından hasırlar ördürürdü ki bugün ilkokullarımızda niçin yaptırılmaz, şaşarım. Pamuk Hoca beni öyle bir bağladı ki, bir daha hiçbir okulda dersten kaçmadım.” biçiminde anımsar.
Zile’de bir süre okuduğu bu okuldan, babasının memuriyeti gereği Zile’ye çok yakın olan Artova ilçesine gitmeleri nedeniyle ayrılmasına karşın Zile özelini hiç unutmamış, gerek anılarında gerekse bazı şiirlerinde yer yer dile getirmiştir.
1977’de Turhal Belediye Başkanının vefatı nedeniyle Erdal İnönü ile birlikte Turhal’a geldiğinde kısa bir süre heyetten ayrılıp benimle birlikte Zile’ye gelmesi, zaman darlığı nedeniyle kısa bir şehir turundan sonra bir süre okuduğu Dutlupınar, bugünkü İstiklal ilkokulunu görmek istemesi anılarının hiç silinmeyişinin ifadesidir.
Şiire 13-14 yaşlarında başlayan Külebi’nin önemli bir bürokrat olmadan önceki şiirlerinde yani Türk Mavisi, Yangın, Güz Türküleri gibi şiirlerinden önce yazdığı Adamın Biri, Rüzgâr, Yeşeren Otlar vb. kitaplarındaki şiirlerinde bu özellik daha belirgindir. Örneğin Hikâye şiiri bu rahatlık içinde söylenmiş olup, olması gerekeni, ideal olanı gözler önüne sermektedir.
Anadolu insanı türküyü çok sever. Bahçede, tarlada, harmanda hep yanık türküler söyler. Bunlarla yoğrulur. Çocuğunun ninnisi çoğu kez anasının yanık ezgisi olur. İşte Külebi’nin dili, Anadolu insanının bağrında elif elif tüten bir türkü, gerçekten bir türkü dilidir. Cemal Süreya, Külebi için “Sonuçta ulaşır türkülere.” demektedir. “Tokat’a Doğru” şiiri
Irmaklar gibi uzaklaşır
Bir türkü kadar uzak
Tekerler döner çizgi bırakır
Hamutlar şak şak eder dön geri bak
biçiminde her dörtlüğün son dizesinde geçen “dön geri bak” yinelemeleri, bir türküde bulunan:
Bu dere baştanbaşa cevizli bağ
Cevizler şak şak eder dön geri bak
biçimindeki “dön geri bak” yinelemelerinden; “Çare” şiirinde “Bir fakirlik, bir yalnızlık, bir gurbet” dizesi, türkülerden geçmektedir.
Çocukluğunda duyduğunu ve hiç unutmadığını bir röportajında dile getirdiği Zile türkülerinden Şu Zile’den gece de geçtim duydun mu ile Armuttan kayacağım/ Sallan gel bakacağım/ Yârime nazar değmiş/ Nazarlık takacağım gibi türkülerin havası ilk dönem şiirlerinde daha fazla hissedilmektedir.
Külebi’nin ilk şiirleri, yapmacıksız, zorlamasız, içimizi ışıtıp, doğaçlamadan düz bir anlatımla söylenivermiş hissini uyandırır. Şiiri okurken de dinlerken de konuşur gibi rahatlık duyar, yaşar gibi oluruz. Bu edayı kapmasına Zile türkülerinin yanı sıra Zileli Âşık Ceyhunî, Zileli Talibî, Erzurumlu Emrah, Niksarlı Bedrî gibi İç Anadolu’nun güçlü âşıklarının şiirlerini küçük yaşta tanıması, Sivas Lisesi’nde Ahmet Kutsi Tecer gibi hem şair, hem de Âşıkları koruyup kollayan Halk Şairlerini Koruma Derneği kurup Âşık Veysel, Ali İzzet, Talibî Coşkun ve Meslekî gibi önemli âşıkları ünlendiren önemli bir kişinin öğrencisi olması, Behçet Necatigil’in sınıf arkadaşı olması önemli etkenler olarak görülebilir.
Külebi’nin dillerden düşmeyen ve yazımızın konusu olan Hikâye şiiri için Fevzi Halıcı “Bu şiirde Türk şiirinin asırlar boyu gelişiminin ortak bir yanı mevcut. Bu şiiri tekmil Anadolu olarak da yorumlayabilirsiniz.” demektedir. Zile özelini dizeler içine gizleyip Anadolu genelinde ortak bir kimliğe büründürdüğü Hikâye şiirini yazışı oldukça ilginçtir.
Külebi’nin Fevzi Halıcı’ya anlattığına göre olay şöyle cereyan eder:
Külebi, stajyer öğretmen olarak çalıştığı okula atanan Tarih öğretmeni Süheyla Hanımla 1944 yılında evlenir. Karı koca Antalya Lisesi’ne tayinleri çıkar. Kendilerine mütevazı bir ev tutarlar. Okulla ev arasında pek değişikliği olmayan bir yaşam sürerken her aile gibi sudan sebeplerle tartıştıkları olur.
Titiz bir kişiliği olan Külebi, temizlik yapıyorum diye masasını dağıtan eşi Süheyla Hanım’a “Masama elleme” diye bağırır. Süheyla Hanım da “Bundan böyle tozunu kendin al” der. Külebi, “Alırım almam, seni ilgilendirmez.” deyince Süheyla Hanım, “Ne demek beni ilgilendirmez. Pislik içinde oturamam, anlıyor musun?” sözüne karşılık Külebi, “Ne yani şimdi sen bana pis mi diyorsun? Hiç kimse söyleyemez bana bunu hiç kimse.” der. Süheyla Hanım, “Tamam anlaşıldı, seninle konuşulmaz. Sözleri çarpıtıyorsun.” deyince Külebi, “Tabii ya, ben anlayışsızım. Daha başka? Daha başka söyleyecek bir şey, bana takacağın sıfat var mı?” der. Süheyla Hanım, küser, kapıyı çarpıp yatmaya gider.
Eşini kırdığına çok üzülen Külebi, tartışmanın sonunu şöyle anlatır: “Benim, inatçı tabiatım yüzünden, hiçten çıkmıştı tartışma. Hissettiklerimi söyleyemezdim, yapımda var bu. İşte Hikâye adlı şiirim o gece hem de yarım saat içinde ortaya çıkıverdi.
Böylesine kısa zamanda şiir yazan birinin, elli yılı aşkın bir süre şiirle haşır neşir olmasına karşın yayımlanan şiirlerinin azlığı dikkat çekebilir. Açıklayayım. Bir şiir üzerinde çok çalıştığım için değil, o şiiri yaşadığım için diyebilirim. Az şiir yazmam, şiirde bilinçli bir titizlikten ileri gelmiyor. Yani ben şairin bir şiirini kuyumcu gibi işlemesi benzeri düşüncelere hiç kapılmadım. Kafamda birçok şey dolaştırıyorum, uykuyla uyanıklık arasında. Yolda yürürken, yalnızken, her yerde o şiiri yaşarım. Şöyle diyelim: Bir sözcükten, bir imgeden, bir düşünceden yola çıkıyorum. Bunu geliştiremezsem şiir yazamıyorum. Ama bu yola çıkışta biçimsel yönden bir kalıp oluşturabilirsem eğer, o şiiri yarım saatte, bir saatte yazarım. İşte o gece, eşimle kavga ettiğimiz o gece, içim içime sığmıyor, vicdan azabı çekiyordum. Kendimi suçlu buluyordum. Haksızlık etmiştim. Sabaha kadar uyuyamadım. Masamın başına oturup bir çırpıda Hikâye şiirimi yazdım. Eşim sabahleyin masanın üstündeki şiiri görünce eline aldı. Mırıldanarak okudu:
Senin dudakların pembe
Ellerin beyaz
Al tut ellerimi, bebek,
Tut biraz
Bana dönüp, Cahit, niye yazdın bu şiiri diye sordu. Tartıştık, kavga ettik ya deyince gülmeye başladı. Tabiatıyla her zaman olduğu gibi barışıp yolda tekrar tekrar Hikâye şiirini okuyarak okula gittik.” 1944’teki yazılış öyküsünü Fevzi Halıcı’ya bu şekilde anlatan Külebi’nin 70 yıla yakın süredir dillerden düşmeyen:
Senin dudakların pembe
Ellerin beyaz
Al tut ellerimi, bebek,
Tut biraz.
Benim doğduğum köylerde
Ceviz ağaçları yoktu
Ben bu yüzden serinliğe hasretim
Okşa biraz.
Benim doğduğum köylerde
Buğday tarlaları yoktu
Dağıt saçlarını bebek
Savur biraz.
Benim doğduğum köylerde
Şimal rüzgârları eserdi
Ve bu yüzden dudaklarım çatlaktır
Öp biraz…
Benim doğduğum köyleri
Akşamları eşkıyalar basardı
Ben bu yüzden yalnızlığı hiç sevmem
Konuş biraz
Sen Türkiye gibi aydınlık ve güzelsin
Benim doğduğum köyler de güzeldir
Sen de anlat doğduğun yerleri
Anlat biraz.
biçimindeki şiiri, doğallığı, rahat söyleyişi, zorlama hiç bir sözcüğe yer vermeyişi ve ustaca oturttuğu şiir kurgusuyla yeniliğinden hiç bir şey yitirmeyen deyim yerinde ise durup durup da okunan ender şiirlerdendir.
Şiiri, dilin en üst düzeyde kullanıldığı anlatım biçimi olarak düşünürsek, malzemesi dil olan Külebi, hayal gücünün süzgecinden geçirdiği duygu ve düşüncelerini en güzel biçimde Hikâye şiirinde sergilemiştir.
Külebi gerçekçi bir şairdir. Bu şiirde her bölüm başında gerçekçi bir söylem içinde kalıp bir ifadeyle Benim doğduğum köylerde biçiminde vurguladığı yer 1917 yılında doğduğu Zile’nin Çeltek köyüdür. Tanpınar’ın dediği gibi “bir sanat anlayışında hâkim olan, esas söylenilen şey değil, söyleyiş tarzıdır.” Külebi kendine özgü bir tarz yakalamış ve bu tarzı ustaca uygulamıştır. Suut Kemal Yetkin’in belirttiği gibi “Kelimelerin ahengi, hecelerin ritmi, bu ahenk ve ritmin uyandırdığı hayaller, bu hayallere takılan belirsiz hasret ve ümitler. Bütün bunlar hiçbir kaidenin tayin edemediği nispetler içinde birleşerek, şekilden ve şeklin manâ ile münasebetinden gelen musikinin yardımıyla derin bir telkin kudreti kazanır.” Bu telkin kudretiyle şiirin ilk dörtlüğünde bir eşe, bir sevgiliye söylenebilecek en zarif ifade kullanılmıştır. Çünkü Anadolu’nun pek çok yerinde olduğu gibi Zile’de de kadın güzelliğinden söz edilirken bebek gibi ifadesi kullanılır.
Buradaki bebek sözü bayağılığa kaçmadan sevgilinin, burada eşin güzelliğinin vurgulanmasıdır. Zile ve yöresinde güzelim yerine bebeğim sözü yaygın olarak kullanılır.
Şiirin ikinci bölümünde şiir kurgusu adına şairane bir söyleyişle karşılaşıyoruz.
Benim doğduğum köylerde
Ceviz ağaçları yoktu
Ben bu yüzden serinliğe hasretim
Okşa biraz.
Aslında, Külebi’nin doğduğu Çeltek köyü ve civarında O yörenin ince kabuklu en güzel cevizleri yetişir. Burada eğer Benim doğduğum köylerde / Ceviz ağaçları çoktu dese idi şiir kurgusu bozulacak ve koyu gölgesindeki serinlikten böyle bir ifadeyle söz edemeyecekti. Külebi’ye özgü uzak uyak da diyebileceğimiz biraz sözcüğü üzerine oturtulan müzikalite kaybolacaktı. Bilindiği gibi uyak, şiirde yer alan diğer sözcüklerin ses ve anlam değerleriyle uyum içinde olduğu zaman etkilidir. Eliot’un ifade ettiği gibi “Bir kelimenin musikisi, bu kelimenin şiirde kendisinden önceki ve sonraki kelimelerin ve bütün diğer kelimelerin yarattığı musikiyle uyum içinde olmasıyla ölçülür.” Bu ölçüyü Külebi çok iyi tutturmuştur.
Üçüncü dörtlükte de aynı söylem devam etmekte, Zile ovasının güneyinde yer alan Çeltek köyünde en kaliteli buğday üretilmektedir.
Benim doğduğum köylerde
Buğday tarlaları yoktu
Dağıt saçlarını bebek
Savur biraz.
İlk dörtlükle bir bütünlük oluşturmak ve kurguyu güçlendirmek için sanatkârane bir söyleyiş uygulamıştır. Şüphesiz bu zor bir iştir. Çünkü Mehmet Kaplan’ın dediği gibi, “bir yazarın özelliğini ele aldığı konudan çok, onu ele alış, işleyiş ve ifade ediş tarzı tayin eder”. Külebi’deki ses, estetik ve dil disiplininin yarattığı çağrışım gücü, Hikâye şiirinin 70 yıldır güncelliğini korumasına neden olan unsurlardandır.
Gerçekçi bir kişiliğe sahip Külebi, Zile özelini gerçek biçimiyle dördüncü dörtlükte vurgulamıştır.
Benim doğduğum köylerde
Şimal rüzgârları eserdi
Ve bu yüzden dudaklarım çatlaktır
Öp biraz…
Gerçekten de Zile’de Karadeniz’den kışın çok sert ve soğuk Kuzey (Şimal) rüzgârları eser. Bu rüzgârlar öyle serttir ki zaten Külebi başka şiirlerinde de bu soğuk kuzey rüzgârlarına değinmiş, 1943’te yazdığı bir şiirinde de:
Ne, yıldızlar kaynaşır gökyüzünde
Ne, sevdayla dolar taşar gönüller
Bir rüzgâr eser ki bıçak gibi
El ayak şişer
biçiminde yer vermiştir.
Zile özeli Külebi’nin büyük şehre ısınamayıp hep ‘doğduğu yerleri’ hatırlamasının dürtüsü gibidir. Bu dürtüde Artova ve Niksar’ın da payı vardır. Çünkü doğduğum yerler derken doğup büyüdüğüm, çocukluğumun geçtiği çevreler kavramı da içerilmektedir.
Dörtlükteki öp biraz söylemi bütün Anadolu’da olduğu gibi Zile özelinde bir yeri acıyan çocuğa anne şefkatiyle “Öpeyim de geçsin” denir. İşte burada Külebi, masumane bir ifadeyle bu soğuk ve sert rüzgârların çatlatmasıyla acıyan dudaklarımı öp biraz derken halk kültüründeki bu olguyu vurgulamıştır. Külebi’yi Külebi yapan da budur. Beşinci dörtlükte de Külebi’nin doğduğu yıllardaki Zile özelinde Anadolu gerçeği dile getirilmektedir.
Benim doğduğum köyleri
Akşamları eşkıyalar basardı
Ben bu yüzden yalnızlığı hiç sevmem
Konuş biraz.
Külebi’nin doğduğu yıllarda dağlarda eşkıyalar mevcuttu. Zile’de de Kel Bekir adlı eşkıya halk üzerinde korku salıyordu. Hatta halk arasında eşkıyalar üzerine menkıbeler oluşmuştu. Çocukların akşam evden çıkmalarını engellemek için “Eşkıya gelir, Kel Bekir seni kaçırır.” gibi ifadeler yaygındı. Zile’de Ana Okulu’na gittiği yıllardan aklında kalan bu gerçek o kadar yerli yerine oturtulmuş ki yalnızlık ancak bu kadar güzel işlenebilir. Zaten Cahit Külebi’nin şiirlerinin can damarı olan tema, şehre gelmiş köylünün yalnızlığı, özlemi, yoksulluğu ve kimsesizliğidir.
Cahit Külebi’nin içine öyle işlemiş ki yalnızlığı Türk edebiyatında en kısa, en etkili ve en güzel dizelerden biri ile haykırmıştır.
Ağlamayacak kimse ardından, gülmeyecek
deyişiyle tek dizeye kimsesizliği, yalnızlığı ve sanki bir yaşam öyküsünü sığdırmıştır.
İlk şiirini yayımladığı Sivas Erkek Lisesi’nin “Toplantı” adlı dergisinde hece ölçüsünün yedili kalıbı ile kaleme aldığı memleket özlemi yüklü bir dörtlüğü:
Gözyaşım ateş oldu
Elem bana eş oldu
İçime zehir doldu
Gurbetin acısıyla
biçiminde olan şiirindeki gurbet ve yalnızlık duygusu yaşamı boyu egemen kalmış, doğup büyüdüğü küçük yerlerden büyük kentlere gelen insanların dünyasına çöken yalnızlığı:
Bir yoksulluk, bir yalnızlık, bir gurbet
biçiminde yoğunlaştırmıştır.
Benim doğduğum köyleri
Akşamları eşkıyalar basardı.
Ben bu yüzden yalnızlığı hiç sevmem
Konuş biraz!
Altıncı dörtlükte,
Benim doğduğum köylerde
İnsanlar gülmesini bilmezdi,
Ben bu yüzden böyle naçar kalmışım
Gül biraz
diyerek Anadolu’daki genel havayı, Çeltek köyü özelinde yansıtmıştır sanki.
O yıllar, İkinci Cihan Savaşı arifesidir. Kurtuluş Savaşının yaraları yeni sarılmaktadır. Endişeden, korkudan, yoksulluktan deyim yerinde ise İnsanların ağzı bıçak açmamaktadır. Yoksulluğun, kıtlığın had safhada olduğu bir ortamda insanlar gülmesini bile unutmuştur. Külebi, Mehmet Ali şiirinde:
Zeytinyağı ve ekmek kadar
Kıttı hürriyet memlekette
Büyüdüğü zaman Mehmet Ali’nin
Her şey bol olur elbette
Diyerek o yıllardaki kıtlığı ve genel durumu bildiri niteliğine düşürmeden sergilemiştir.
Adamın Biri şiirinde de:
Sen ki kış ve yaz düşünceli
Sen ki kış ve yaz yalnayak
diyerek köyündeki gülmesini bilmeyen, düşünceli insanların genel halini dile getirmiştir. Doğduğu köylerdeki insanların genel hali, Külebi’nin yüreğine öyle işlemiş ki; Ben bu yüzden böyle naçar kalmışım dizesiyle Zile özelini kendi yaşamında somutlaştırmıştır. Ben bu haldeyim, bari sen biraz gül de bu efkâr, bu hüzünlü ortam senin gülüşünle dağılsın.
Hikâye şiirindeki bu yalnızlık ve özlem, Yurt şiirinde:
Yağmur yağar camlarına dökülür
Benim yüzümdür çizilen camlarda
Yalnızlığın sesidir rüzgâr değil
Gürgen ağaçlarında
Gel dere ak derim, gürül gürül
Dağdan aşağı akar gider
Hayal kurmak istese canım,
Bulutlara bir seslenmek yeter.
diyerek, memleket özlemi içtenliğiyle dile gelirken Çare şiirinde:
Sen her gün akşama kadar ağacığım
Anaya hasret, babaya hasret,
Ekmeğe, insan yüzüne,
Sokaklara hasret.
Türkiye uçsuz bucaksız ağacığım!
Bu yerlerin havası bize yaramadı,
Kalkıp başka şehirlere gidelim artık
Çare kalmadı.
dizeleriyle daha belirginleşir.
Artık ne pencerem var seni koyacak
Ne masam
Sevgilim de yok ki bu şehirde
Çiçek seni alıp ne yapsam
deyişinde yalnızlığı en duygulu dizelerle anlatan şair, köyden kalkıp büyük şehre yerleşmenin yarattığı yabancılaşma, kaybolma ve kimsesizlik duygularını; doğduğu yerlerden, sevdikleri insanlardan, baba ocağından ayrı kalan her insan gibi yaşamıştır.
Zaten Külebi, birçok şiirinde Zile özlemini özenle dile getirmiştir. Yurdum şiirindeki
1917 senesinde
Topraklarında doğmuşum,
Anamdan emdiğim süt
Çeşmenden, tarlandan gelmiş,
Emmilerim sınırlarında
Senin için dövüşürken ölmüşler,
Kalelerinin burçlarında
Uçurtma uçurmuşum,
Çimmişim derelerinde,
Bir andız fidanı gibi büyümüşüm
Topraklarının üstünde.
biçimindeki söylem, görüşümüzü kanıtlamaktadır.
Bir konuşmasında “Zile’de atlarımız, arabalarımız, bunlara ilişkin serüvenlerimiz olmuştu ama, o sırada çok küçüktüm.” diyen Cahit Külebi’deki yalnızlık; doğduğu, ilk anılarını unutmadığı Zile’ye olan özleminin genelleşerek, Anadolu’ya duyulan yurt özlemi biçiminde yansımasıdır.
Külebi’nin ustaca kullandığı ses yinelemeleri ve ritmik unsurlar, şiirde akıcılığı sağlamada üstlendikleri görev açısından yadsınamayacak kadar önemlidir. Bunun önemi,
Sen Türkiye gibi aydınlık ve güzelsin
Benim doğduğum köyler de güzeldi
Sen de anlat doğduğun yerleri
Anlat biraz.
dizelerinde belirgin şekilde gözler önüne serilmektedir.
Son bölüm olan altıncı dörtlükte, eşe, sevgiliye güzellik adına yakıştırılan en güzel ifade kullanılmıştır.
Bilindiği gibi bir şiiri çekici kılan ve şiirde ahenk sağlayan özelliklerin biri de rahat ve doğal söyleyişlerdir. Külebi, Hikâye’de sanki şiirle musikinin iç içe olduğu bir atmosferin havasını teneffüs ettirmiş, şiirin akıcılığı ise anlamla bütünleşen bir ahenk sağlamıştır.
Gerçekten Türkiye çok güzeldir. Eşini bu güzellikle denk tutması ona çok değer vermesinden, sevgi dolu şair yüreğinden kaynaklanmaktadır. Benim doğduğum köyler de güzeldi derken gerçekten güzel bir köy olan Çeltek köyünü dile getirip Zile’nin çok güzel ve özel bir yer olduğunu vurgulayıp Zile özelini kendine özgü şairane bir dille sergilemektedir. Sonra ustaca, Türkiye gibi aydınlık ve güzel olan senin şüphesiz doğduğun yerler de güzeldir. Haydi, sen de doğduğun yerleri, o yerlerin güzelliklerini anlat biraz demektedir.
Cahit Külebi’nin Hikâye şiirinde Zile özeli’nin göz ardı edilmemesini vurgulayıp, Zile’de yapılan Tarihi ve Kültürü ile Zile Sempozyumları bildiri kitapları ile Zile Kültür Sanat Dergisi’nin arka kapağında yer verdiğimiz Dünyanın en güzel yerlerinden biri Türkiye, Türkiye’nin en güzel yerlerinden biri Zile’dir. ifadesini yinelemek isterim.

Eşin benzerin yok aziz vatanım,
Benim için cennet sensin Türkiye’m.
Hayatıma bin bir anlam katanım,
Tükenmeyen servet, sensin Türkiye’m.

Sevenlerin sevdan ile tutuşur,
Ormanında renkli kuşlar ötüşür,
Toprağında türlü nimet yetişir,
Harmanda bereket sensin Türkiye’m.

Ulu dağlarının dumanı, sisi,
Yamaçlarda sergen çiçeğin süsü,
Gülün açılması, bülbülün sesi,
Âlemdeki ziynet sensin Türkiye’m.

Havan tertemizdir, suyun güzeldir,
Düğünün, derneğin, toyun güzeldir,
İnsanların merttir, huyun güzeldir.
Sıladaki hasret sensin Türkiye’m.

Tarihe destandır altın çağların,
Mümbit toprakların, yeşil bağların,
Zengindir denizin, dolu ağların,
İlelebet rağbet sensin Türkiye’m.

Ta Orta Asya’ya uzanır yurdun,
İmparatorluklar, devletler kurdun,
Dosta hep dost oldun, haini vurdun,
Bileğimde kuvvet sensin Türkiye’m.

İnsanlığa örnek nişanelerin,
Seni candan sever mestanelerin,
Dillere destandır efsanelerin,
Şirin ile Ferhat sensin Türkiye’m.

Alpaslan düşmanı getirdi dize,
Malazgirt zaferi taç ülkemize,
Anadolu artık yurt oldu bize,
Başarıda hikmet sensin Türkiye’m.

Mevlana’yla kalpten kalbe coşarak
Hacı Bektaş ile dosta koşarak
Yunus ile sevgi dolup taşarak
Ahi Evran, sanat sensin Türkiye’m.

Fatih, İstanbul’u ülkeme kattı,
Kanuni, yüzlerce zaferi tattı,
Barbaros’la haçlı sulara battı,
Dünyada cesaret sensin Türkiye’m.

Ülkemin timsali ay ile yıldız,
Örnektir cihana ana, oğul, kız,
Şimşekte bulunmaz Türklerdeki hız,
Yaradan’dan rahmet sensin Türkiye’m.

Türk Bayrağı dalga dalga şanıyla
Mehmetçik renk vermiş şehit kanıyla
Kutsaldır vatanım dört bir yanıyla
Atatürk’e hürmet sensin Türkiye’m.

Ateşle çevrilse hep sağın, solun,
Şefkatlidir elin, güçlüdür kolun,
Mutlu yarınlara açıktır yolun,
Doğruluk, adalet sensin Türkiye’m.

Kendinle, herkesle oldun barışık,
Hep seni anlattı binlerce âşık,
Türkü, mani, ninni, hikâye, koşuk,
Erenlerden himmet sensin Türkiye’m.

Harika Türkçe’yle yıkanmış dilim,
Heybemdeki nakış, evimde kilim,
Cömertlik, güzellik, bilgelik, ilim,
Kalemdeki kudret sensin Türkiye’m.

Vatan Millet aşkına Peygamber ocağına
Geldiğinde yaşını bildirmedi Mehmet’im
Yaşı on beş olsa da âşıktı Sancağına
Sanmayın aklı zay’dı çıldırmadı Mehmet’im

Ant içmişti bir kere sevdalıydı Vatana
Silahı süngüsüydü ona kurşun atana
Rahmetini okurken Şehit düşüp yatana
Gözden düşen yaşını sildirmedi Mehmet’im

Kumanya kırık buğday siperi yüce dağdı
Kükredi koca sema göklerden ölüm yağdı
Tertipleri ölse de komutanları sağdı
İman ile zırhını deldirmedi Mehmet’im

Conk Bayırı düzünde kara bulut gezerken
İki tabur askeri gökyüzünden süzerken
Akıl almaz bu sırla tarihe şan yazarken
Kopan ayağa başa aldırmadı Mehmet’im

Asumanda melekler titretiyorken arşı
On beşliler gelince yas tuttu koca çarşı
Al kanlarla yazıldı doğdu istiklal marşı
Kilisede çanları çaldırmadı Mehmet’im

Gözler kör, kulak sağır, dilleri olmadan lal
Dinemezdi ezanlar inmezdi gökten hilal
Dedi; yetiş ya Nebi, tekbir al Habeş- Bilal
Edep denen perdeyi kaldırmadı Mehmet’im

Yedi düveli birden göz dikmişken yurduma
Anam babam fedadır bakmam artık ardıma
Rabbim sen yardım eyle; deyip aziz orduma
Sanmayın ki Namazı kıldırmadı Mehmet’im

Tetik çeken parmağı düşmüş olsa da yere
Duymadı acısını of demedi bir kere
Dokunamazdı namert, bulaşamazdı kire
Gönderdeki Bayrağı aldırmadı Mehmet’im

Al sancağını bir an düşürmezken elinden
Şahadet çıkıverdi tekbir diyen dilinden
İcabet etmeliydi davet vardı gülünden
O gül tenini bir an soldurmadı Mehmet’im

Kopmuştu sağ bacağı oluk oluk kan aktı
Elindeki sancağı tam başucuna dikti
Ardından gelen Mehmet tuttu sancağı kaptı
Ah deyip de düşmana bildirmedi Mehmet’im

Vatan namus demekti fedaydı onun başı
Alnından kurşun yedi düşmedi kara kaşı
Tebessüm ediyordu yere düşerken naşı
Namertleri haline güldürmedi Mehmet’im

Nasıl tebessüm etmez Resulünü görmüşken
Şehitlik denilen bu mertebeye ermişken
Vadedilen Cennette nur köşküne girmişken
İsyan edip kadere saldırmadı Mehmet’im

Ya İstiklal ya ölüm gerek yok başka söze
Vatan uğrunda ölmek helal diyordu bize
SAMYELİ der ömrümce minnettarız biz size
Can verdi de Vatanı böldürmedi Mehmet’im

15.06 2015

KURMAY ALBAY MUSTAFA VECDİ TİRYAKİ

28 Haziran 2015 Heybeliada’da Osman Genç’in misafiriyiz. Rahmetli ağabeyim Osman Akar 1978 yılında Heybeliada Sanatoryumunda uzun bir müddet tedavi görmüştü. O zamandan beri içimde bir ukdeydi onun yattığı sanatoryumu ve Heybeliada’yı görmek. Bu daveti yaptığı ve mükemmel bir şekilde bizleri Ramazan ayının yoğunluğuna rağmen ağırladığı için Osman Genç Ailesine daima minnettar kalacağım. Çok sağolsunlar.
Heybeliada’da şu anda metruk bir halde bulunan Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Sanatoryumunu Almuslu güvenlik görevlisi Ali Bey hemşerimin refakatiyle arzu ettiğim şekilde gezip duygularımı hastane duvarlarına ağlayarak boşalttım. Peyami SAFA’nın Dokuzuncu Hariciye Koğuşu romanını burada bir kez daha okuyup yaşadım zannettim. Üzülmemek mümkün değildi. 1924 yılında Atatürk’ün emriyle açılarak hastalara şifa veren bu sağlık kurumu maalesef türlü gerekçelerle (1999 depreminde duvarları çatlamış, yeniden tamirat görmüştür) 2005 yılında hizmete kapanmış, Zeki Müren gibi sanatçıların bile hastalara konser verdiği hatıralar yüklü bu hastane de Heybeliada’ya küsmüştü.
Gelişimin ertesi günü Tokat Şairler ve Yazarlar Derneği’nce yayınlanan KÜMBET Dergisi takdimimle bazı asker aileleri ile de tanışma fırsatı buldum. Bunlardan biri de Emekli Kurmay Albay (rahmetli)Vecdi Tiryaki’nin eşi Ayla Tiryaki oldu. Sohbet sırasında eşinin çocukluğunda Atatürk’le ilgili unutulmaz bir hatırasından bahsedince bize de mesleğimiz gereği bir röportaj yapma imkânı doğdu. Eski top arabalarının tekerleklerinden dizayn edilmiş, kanepeye benzer seyyar bir salıncakta karşılıklı oturarak mavi denizi önümüze, Heybeliada’nın yeşilini arkamıza alarak sohbetin derinliğine doğru yol aldık. Hanımefendi’nin hayatının önemli bir bölümü bu adada geçmiş, kimbilir Ahmet Rasim’in yeğeni, Yesarî Asım Arsoy’un “Biz Heybeli’de Her Gece Mehtaba Çıkardık” şarkısını eşiyle beraber kaç kez terennüm etmişlerdi.
Önce kendisinden bahsetmesini isteyerek kıza notlar aldım.
İstanbul Bakırköy 1940 doğumlu. İlkokulu Kartaltepe İlkokulu’nda bitirdikten sonra, ortaokulu Bakırköy Ortaokulu (Taş Mektep)nda tamamlamış. Bu okul şu an Tarık Akan Özel Lisesi olmuş.
Liseyi o dönemde Bakırköy’de lise olmadığı için Cağaloğlu Kız Lisesi’nde okumuş.
Babası İzzet Sungur, Kastamonu’nun Eflani Çalışlar Köyünden. İleri görüşlü bir polismiş. Elli yaşında emekli olunca Sümerbank’ta baş puantör olarak çalıştıktan sonra seksenbir yaşında vefat etmiş.
Annesi Saraybosna’dan Balkan Savaşları sırasında dokuz yaşında göçle gelmiş. Babası da o sırada Beykoz’da polismiş, tanışmışlar Allah da yazınca evlenmişler.
Bu kısa özetten sonra sözü ona bıraktım:
Liseyi bitirince üniversite imtihanına girdim. Ama arzu ettiğim bölümleri kazanamadım. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümüne devam ettim. Hocalarımız arasında Prof. Dr. Zeki Velidi TOGAN, Şefik İnan gibi tanınmış ilim adamları vardı.
Bir yandan üniversite de okurken diğer yandan Galata Vergi Dairesinde memur olarak çalıştım. Aynı serviste Vecdi Beyin yakını ile çalışınca eğitim noktalandı maalesef. İki aile de üstelik Kastamonulu olunca işler kolaylaştı. Kayınpederim de Dadaylı idi. Altı ay kadar nişanlı kaldık, Bu arada 27 Mayıs 1960 Askeri İhtilali oldu. Vecdi, Adalarda yüzbaşı idi. (Kınalı Ada’da) Adaların Emniyet Amiriydi. Ben yirmi yaşımda, o otuzbir yaşındaydı.19 Ağustos 1960’da evlendik.
Evlendiğimizde o, Heybeliada Deniz Askeri Lisesi’nde askeri öğretmendi. Ama asıl görevi denizciydi. Sekiz yıl gemilerde görev yaptı. İki çocuğumuz oldu. Hakan 1961 yılında, Neslihan 1963 yılında doğdu. Eşim görevi nedeniyle bazen on beş günde, bazen iki ayda bir gelirdi. Dolayısıyla ben kayınpederin evinde kaldım.
Kayınpederim Abdullah Tiryaki, Cumhuriyet ilan edilmeden önce İstanbul Dolmabahçe Sarayı’nda baş imammış. Cumhuriyetle birlikte bu görevi sona erince milli eğitime geçmiş ve buradan emekli olmuş. O bir ayaklı tarihti, çünkü iyi bir medrese eğitimi almıştı. Sadberk Hanım da kayınvalidemdi. Onun babası da Liman Reisi imiş. Üsküdar Doğancıların ileri gelenlerinden.
Kayınvalidem Sadberk Hanımın ağabeysi Atıf Coşkun Bey aynı zamanda bir gazi idi. Zamanla Ada’ya yerleşiyor. Yazları bizimkiler de oradan ev tutuyorlar ve böylelikle bir ada hayatı başlıyor. Ondan iki yaş büyük ağabeysi deniz albayı Vehbi Tiryaki dâhil hep adada kaldık.
Vehbi, ilkokula giderken eşim Vecdi de her gün okul çıkışlarında onu bekleyip almaya gidiyor.11 Eylül 1934 tarihinde Atatürk, motorla Deniz Askeri Lisesi’ni ziyaret amacıyla İnönü’nün misafiri olarak Heybeliada’ya geliyor. (İnönü’nün Refah Şehitleri Caddesi’ndeki evini Atatürk hediye etmişti.) Askeri Deniz Lisesi Komutanı Yarbay Bilal Taluğ, komutanlarla birlikte Atamızı karşılıyor. Bu ziyaretten sonra Adalıların Heybeliada Orhan Gazi İlkokulu’nu da gezme teklifini de memnuniyetle kabul ediyor. Faytonla okulun önünden geçerken eşimin duvarın üzerinde oturduğunu görüyor ve arabacına durdurmasını istiyor. Faytondan inerek:
-Sen neden burada oturuyorsun çocuk? Diye soruyor. Vecdi de:
-Ağabeyim içerde, beni de içeri almıyorlar, onu bekliyorum efendim. Diye cevap verir. Bu sırada okulun yönetici ve bütün öğretmenleri Atatürk’ü karşılamaya çıkıyorlar. Atatürk:
-Niçin bu çocuğu içeri almıyorsunuz? Bundan sonra içeri alın, sınıfta oturacak. Diye emir veriyor. Ayrıca Vecdi’nin yanağını okşayıp para veriyor.
İnönü’yü eşim çok görürdü. Eşim ilkokulu bu Heybeliada İlkokulu’nda (şu an kütüphane olan bu okulun müze yapılması için restore çalışmaları yapılıyor) tamamlayıp ortaokulu Üsküdar’da bitirdikten sonra Heybeliada’daki Deniz Lisesi’ni kazanıyor. Ancak mülakat sırasında boyu kısa diye sıkıntı doğunca babası doktoru tanıyormuş. Kapıyı hırsla açıyor.
-Sen benim çocuğumu nasıl almazsın bizim sülalede kısa boylu var mı hiç? Diye isyan edince kabul ediliyor. Arkadaşları okulun ilk yıllarında tüfeğini yere değdiğini söylerlerdi.
1943 yılında İkinci Dünya Savaşı yıllarıydı. Mersin’de savaş eğitimi tatbikatındaydılar. Barakalarda kalıyorlardı. (1943-1946 yılları) Sonra tekrar Heybeliada’ya döndük. Okulu bitirince Deniz Harp Okuluna giriyorlar. Mezuniyetten sonra geçici olarak birkaç ay Amerika Birleşik Devletlerinde eğitim görmüş. Bir müddette Boğazlarda mayın aramada da çalıştı.1968 yılında Ankara Donanma Komutanlığı’na tayin edilerek Sınıflandırma Şube Müdürlüğü’ne getirildi. İskenderun’ a gider askeri dağıtımları o yapardı.
Ümit Tokcan, Muzaffer Uludağ gibi sanatçıları bu dağıtımdan Ankara’ya getirdi. Onların konserlerine askeri gazinoya giderdik. Celal İyiceoğlu o zaman Deniz Kuvvetleri Komutanıydı. Taner Şener bir konserinde herkese duygulu anlar yaşatınca komutan kol düğmelerini çıkarıp ona hediye etti.
Ankara’dan sonra yedi ay Almanya’ya giderek iki gemi getirdiler.1972 yılında törenle teslim ettiler. O arada da kıdemli albay olmuştu.1973 yılında bu şerefli mesleğinden sessiz sedasız emekli oldu. Arkadaşlarıyla birlikte demir ticaretine atıldılar ancak vergi dürüstlüğü ve enflasyona takılınca işi bırakmak zorunda kaldılar.
Emekli olunca haliyle eskisi kadar Ada’yla bağımız kalmadı. Ancak hemen her yaz kamplara geldik. Burada kamp dönemlerinde onbeşer gün konserler verilirdi.
18 Ocak 1929 yılında dünyaya gözlerini açan eşimi 26 Mart 2015’de kaybettim. Son doğum gününü 18 Ocak’ta Maltepe Üniversitesi Hastanesi’nde kutlamıştık. Sevenlerinin omuzları üzerinde Karacaahmet Mezarlığına defnettik.
Hakan şu an elektrik mühendisi, Neslihan ise serbest ticaretle uğraşıyor. O da torunlarıyla vakit geçiriyor.