Author: Delphi7

İnsana yarananda göz, qaş, burun, qulaq, ağız, bədən əzaları, o əzaların da, hərəkətə gəlməsi üçün güc-qüvvə onları idarə etmək üçün isə ruh verildi.

Bunların ümumi adı insana verilmiş nemətlərdir.Bütün bu nemətlər insanın xidmətindədir. O üzvlərdən biri olmadıqda insan şikəst olur, şikəstlik təkcə insanın cısmində olmur onun vücuduna yerləşmiş ruhuna da, aiddir. Bu gün kimdən soruşsaq ki, sizin dininiz hansı dindir. Cavab bu olacaq ki, mənim dinim islam dinidir, müsəlmanam. Nə gözəl cavab! bəli müsəlmanlıq bəs nədir? Hərə öz başa düşdüyü kimi izah edəcək. Bəziləri ibadət, bəziləri əməllər bəziləri də, tarixi faktlarla öz fikirlərini çatdırmağa çalışacaqlar. Quraki-kərimin isə birinci ayəsi “oxu” deyir bu insanlara. İslam yaradanın qarşısında təkcə təslim olmaq deyil, onu sevərək verdiyi nemətlərə şükr, təşəkkür etmək, onun yaratdıqlarını onun üçün sevmək, paylaşmaq dinidir.- Paylaşmalıyıq- nəyi? mənim aldığım bilgiyə görə ilk növbədə sevgimizi, təbəssümümüzü, gözəl sözlərimizi, fikirlərimizi, məhəbbətimizi, duyğularımızı, insanlığımızı, bizə verilən mülkdən var- dövlətimizi və bunun kimi gözəllikləri. Biz paylaşmağın yolunu öyrənib, həm də digər insanlara da hər birimiz öz növbəmizdə öyrətməliyik. Günümüzdə bu gözəlliklərlə yaşayan insanlara çox az ras gəlmək mümkundür. Çünki, bilirsiz niyə? Allahın elmini oxuyanların sayı çox azdır. Bir insan Quran oxuyan birinin səsini eşidəndə vahiməyə düşür, elə hesab edir ki, kimsə dünyasını dəişib yəqin. Mənim əzizlərim Qurani kərimin bütün ayələri insanların xeyrinə həm də, diri insanlar üçün göndərilib ki, elə bu dunyada ölü insanları diriltsin. Oxusanız biləcəksiniz təbii ki, savabı da, günahı da, yalnız bu dünyada qazana bilmək mümkündür. Yetmiş illik müstəmləkə dövründə cəmiyyətimizin təfəkkürü tam işğal olunduğu üçün bu gün çoxumuzun öz dinimizdən xəbərimiz belə yoxdur. Onu deyə bilərəm ki, indi sizə danışacağım surə tamlığı ilə diri insanlar üçün göndərildiyinə tam əmin ola bilərsiniz…”Yasin” -Yasin (s)-i dörd hissəyə bölünür: 1.Hz Rəsulun Peyğəbərlik məqamından, Qurani-Məcidin nazil olmasının məqsədindən və iman gətirən və gətirməyənlərdən, 2. 11-ci ayədən 33cü ayəyə qədər üç Peyğəmbərin insanları tək Allaha ibadət etmələrinə dəvətdən, 33-dən 44-ə qədər “Tohidi” məsələlərdən,Allahın nişanələrindən, 44-dən sona qədər “məadı” sübut edən dəlillər, dünyanın axırı, Cənnət və Cəhənnəmdən danışır. Yasin (s) də insanların ayılması üçün çox təsirli ayələr var. Bu surə başdan- başa ibrətlərlə doludur. – İndi bilirik ki, “Məhərrəmlik” ayıdır bu ay dörd müqəddəs aylardan biridir. Hər kəs Quran oxuyur, demək olar ki, xətm etməyə yəni sona çatdırmağa can atır görək bunun nə qədər savabı yaxud da, tam zəhməti əlində qalacaq bir zaman itgisi var. -Hz Rəsul buyurur: “Hər şeyin qəlbi vardır Quranın qəlbi də Yasindir” biz oxumasaq heç vaxt dərk etməyəcəyik nə Quranı, nə də, onun qəlbini. Onu nəzərinizə çatdırım ki,əgər hər hansı bir insan Quranı sadəcə üzündən oxuyub keçərsə mənasına heç bir diqqət etməzsə, onu həyatına gətirərək yaşamazsa, Allah o insana heç vaxt Fəzilət verməz onun oxuduğu Quranın digər kitablardan heç bir fərqi olmaz. Nə qədər xətm etsəniz belə. Yaxşı olar ki, əlimizə aldığımız bu Əzəmətli kitabın varlığını doğru düzgün anlayaq. Bizi kamilləşdirən nəsihətləri dinləyək və yaşayaq. İnanın dünya və axirət səadətini yaşamaq və yaşatmaq bu kitabın içində bizə bir nemət olaraq çatdırılıb. Nədən əlimizdə bu fürsətlər varkən yaşayıb, yaşatmayaq ki, Bir gün gələcək bu fürsətlər əlimizdən mütləq çıxacaq çünki, biz mütləq varlıq deyilik.

Bir mütləq varlıq vardır ki,Oda bütün kaınatı və aləmləri yaradan varlıqdır. Unutmayın yer üzündə olan bütün yaranmışlar sevgidən yaranmış və sevgiyə layiq olan varlıqlardır. Sevginin özü də, Cənnətə gedən yolun müqəddimələrindən yalnızca biridir.hər bir insanın canı isə onun özünə əmanətdir. Din yarış atı kimi irəliyə baxmaq deyil. Keçmişimizi və bu günümüzü dərk edərək yaşamaqdır.

Hamımızın Azərbaycan adlı bir Vətəni var. Qoynunda dünyaya göz açtığımız, min bir nemətindən dadıb, isti qucağında boya-başa çatdığımız bu əvəzolunmaz diyar azərbaycanlı adını qürur və iftixarla daşıyan hər kəs üçün müqəddəs və ülvidir. Müstəqilliyin çətin yolları ilə kövrək addımlarını atan anamız Azərbaycan övlad məhəbbətinə və köməyinə daim ehtiyac duyur. Nizamilər, Füzulilər, Xətayilər, Cavanşirlər, Babəklər, Tağıyevlər, Əliyevlər, Mübarizlər yetirən ana vətənim Azərbaycandır. O, mənim canımdır, varlığımdır, hər şeyimdir.
“Can demişik anaya can, vətənə can
Bəlkə elə can sözündən yaranmışdır Azərbaycan!”

Bəli, mənim Azərbaycanımın adında olan “can” sözü hər ölkənin adında yoxdur. Vətənimiz bizə həmişə can deyib, biz də vətənimizi canımız qədər sevirik. Torpaq o zaman vətən olur ki, onu canı qədər sevən vətəndaşı olsun, torpaq o zaman vətən olur ki, onu qoruyan övladları olsun, torpaq o zaman vətən olur ki, onun çiçəklənməsi, dünyada tanınması üçün gecəsini gündüzünə qatan oğul və qızları olsun. Xoşbəxt gələcəyimizin uzaqgörən bələdçisi, görkəmli şəxsiyyət, vətəninin, millətiningələcəyini canından əziz bilən ulu öndərimiz Heydər Əliyevin bu sözlərini həmişə xatırlayıram: “Mən həmişə fəxr etmişəm, bu gün də fəxr edirəm ki, mən azərbaycanlıyam!” Ulu öndər Heydər Əliyev bu sözləri necə də qürur və fəxarətlə söyləmişdir. Dünyanın ən böyük azərbaycanlısı azərbaycanlı olmasından daim iftixar hissi duyurdu. Heydər Əliyev doğma Azərbaycanı təkcə böyük məhəbbətlə sevmirdi, həm də onun inkişafı, çiçəklənməsi yolunda dinclik bilmədən çalışırdı. O, bizim üçün vətəni sevmək nümunəsidir. O, bizim üçün sevdiyin vətənə layiqli övlad olmaq nümunəsidir. O, bizim üçün millətlə, xalqla fəxr etmək, daim onların yüksəlməsinə, sevilməsinə çalışmaq nümunəsidir. Heydər Əliyev əsl vətənpərvər idi. Onun ürəyi xalqı ilə döyünürdü. Müstəqilliyimizin iyirmi iki illik tarixi ərzində milli, dünyəvi dövlət quruculuğu yolunu seçən Azərbaycanın bugünü və sabahı üçün olan üç əsas prinsipin ideya istiqamətlərini- azərbaycançılıq, millilik və demokratizmi məhz ümummilli lider Heydər Əliyev müəyyənləşdirmişdir. Heydər Əliyev “Xalqın, millətin, insanın öz ana dilindən əziz heç bir şeyi ola bilməz”-kəlamını söyləyərkən millətə öz mənəvi xəzinəsi ilə fəxr etməyi oyrədirdi:
“Günəş doğur elə bil harda çəkilir adin
Dosta fəxarət gəlir, gözü kor olur yadın
Azərbaycan deyəndə səni düşünürük biz
Azadlığı, inamı xalqa sən bağışladın.
Nə qədər Azərbaycan, nə qədər bu millət var
Heydər xalqım deyəcək, xalq Heydər söyləyəcək. ”
Böyük tarixi şəxsiyyət Heydər Əliyevin Azərbaycana rəhbərlik etdiyi 30 ildən artıq dövrə nəzər salsaq, bunu aydın sezə bilərik. Məlumdur ki, Heydər Əliyev respublikamıza müxtəlif ictimai-siyasi formasiyalarda rəhbərlik etmişdir və bu cəhətdən onun Azərbaycana rəhbərlik illərini iki mərhələyə bölmək mümkündür. Birinci mərhələ 1969-1985-ci illəri əhatə edir. Həmin dövrdə Azərbaycan keçmiş Sovet İttifaqının tərkibində olsa da, Heydər Əliyev ittifaq büdcəsindən respublikamıza daha çox vəsait ayrılması üçün qətiyyət göstərmişdir. Böyük öndərin uzaqgörənliyi bu gün hər birimizdə sevincqarışıq dərin heyrət doğurur. O, hələ Sovet İttifaqının mövcudluğu şəraitində gələcəyi düşünür, respublikamızın nə vaxtsa müstəqilliyə qovuşacağına inanır və bundan ötrü güclü maddi-texniki baza yaradırdı.
Heydər Əliyev ikinci dəfə Azərbaycana respublikamız müstəqillik qazandıqdan sonra- 1993-2003-cü illərdə rəhbərlik etmişdir. Böyük öndərin hakimiyyətə gəldiyi dövrdə olkəmizdə çox ağır vəziyyət hökm sürürdü. Ayrı-ayrı qüvvələr, nadan siyasətçilər Azərbaycanı vətəndaş qarşıdurmasının astanasına gətirib çıxarmışdılar, müstəqilliyimizin əldən getməsi, ölkənin parçalanması təhlükəsi yaranmışdı. Belə ağır vəziyyətdə xalq öz böyük oğlu Heydər Əliyevi Azərbaycana rəhbərliyə dəvət etdi. Xalqının səsinə səs verən və xalqına arxalanan Heydər Əliyev özünəməxsus müdrikliklə xaosun qarşısını aldı, Azərbaycanı ahəngdar inkişaf relslərinin üstünə çıxartdı.
Buna görə də Heydər Əliyevin adı tarixə digər böyük xidmətləri ilə yanaşı, ilk növbədə müstəqil Azərbaycanın qurucusu kimi daxil olmuşdur. Onun rəhbərliyi altında keçən illər respublikamız üçün sabitliyin möhkəmlənməsi, iqtisadi çiçəklənmə, nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlarla, dünya dövlətləri ilə sıx əməkdaşlıq qurulması, əhalinin rifah halının yaxşılaşması illəri olmuşdur.
Ümummilli lider Heydər Əliyev üçün ən böyük ağrı xalqın, vətənin ağrısı idi. Məmləkətin ayağına dəyən daş onun qəlbinə dəyirdi. Bu sözləri yazarkən 1990-cı ilin qanlı 20 Yanvar faciəsi yada düşür. Azərbaycanın üstünə qoşun yeridiləndə, günahsız soydaşlarımız qətlə yetiriləndə Heydər Əliyev xalqımıza qarşı törədilən bu ağır cinayətə sakit yanaşa bilmədi. O, təqiblərə, özünə və ailəsinə yönələn təhlükələrə məhəl qoymadan respublikamızın Moskvadakı daimi nümayəndəliyinə gələrək ittifaq rəhbərliyinin ağlasığmaz hərəkətlərinə qəti etirazını bildirdi. Həmin dövrdə qapalı həyat tərzi keçirməyə məcbur edilən keçmiş dövlət xadimi və siyasətçi üçün belə bir addım atmaq qəhrəmanlığa bərabər idi.
Bəli, Heydər Əliyevin böyüklüyü ilk növbədə onun milliliyində, mənsub olduğu xalqa, adət-ənənələrə bağlılığında, vətənparvərliyində idi. O, bütün varlığı ilə əsl azərbaycanlı idi. Heydər Əliyevin həyatsevərliyinin, bitib-tükənməyən enerjisinin təməlində ana vətən, doğma Azərbaycan dayanırdı. Bu böyük insan köklərə möhkəm bağlı olduğuna görə güclü, qüdrətli idi. Böyük öndər bütün həyatı və fəaliyyəti boyu xalqını özünə arxa sanmış və özü də xalqa dayaq durmuşdur.
Biz gənclər Heydər Əliyev məktəbinin davamçıları olmalı, çiçəklənən Azərbaycan naminə daim çalışmalıyıq.

2 avqust 2014-cü il tarixdə Bakı şəhəri, Qaradağ rayonu, Lökbatan qəsəbəsində yerləşən Heydər Əliyev Mərkəzində Qaradağ rayon Gənclər və İdman İdarəsinin növbədənkənar toplantısı keçirilib.Toplantıda Qaradağ rayon Gənclər və İdman İdarəsinin sədri Elçin Hüseynov, Baş məsləhətçi İlqar Qasmımov, Heydər Əliyev Mərkəzinin direktoru Hicran Hüseynova, “Gələcəyə Doğru Gənclərin İnkişafı” İctimai Birliyinin sədri Asif, Bakı Qızlar Universitetinin tələbəsi, gənc xanım Nübar Abbasova, “Gənc Ədiblər Məktəbi”nin üzvü, gənc yazar Kənan Aydınoğlu, “Heydər Əliyev və Müstəqil Azərbaycan” inşa yazısının qalibi, gənc yazar Hüseyn Hüseynzadə və digər qonaqlar iştirak ediblər.Tədbiri giriş sözü ilə açan Qaradağ rayon Gənclər və İdman İdarəsinin sədri Elçin Hüseynov ilk növbədə tədbir iştirakçılarını salamlayıb, sonra isə gənclərin müəllifləri olduqları layihələrinin gerçəkləşməsi üçün lazım olan köməkliyin göstərilməsi konusunda bilgilər verib, ictimai həyatda fəal olmağa çağırıb.Daha sonra Qaradağ rayon Gənclər və İdman İdarəsinin Baş məsləhətçisi İlqar Qasımov da öz növbəsində tədbir iştirakçılarını salamladıqdan sonra Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Gənclər Fondunun maliyyə dəstəyi ilə gerçəkləşdirdiyi layihələr haqqında tədbir iştirakçılarını məlumatlandırdıqdan sonra avqust ayının 4-də Heydər Əliyev Mərkəzində Qaradağ rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Süleyman Mikayılovun iştirakı ilə gerçəkləşəcəyi, seminarda iştirak edib layihələrini hazırlayan hər bir gəncə İcra başçının imzası ilə Sertifikat ilə təqdim olunacağını, mükafatlandırılacaqlarını qeyd etdi.Daha sonra Heydər Əliyev Mərkəzinin direktoru Hicran Hüseynova da öz növbəsində tədbir iştirakçılarının fikirlərini dinləyərək öz fikirlərini və təkliflərini bildirdi.Sonda xatirə şəkilləri çəkdirildi.

Müasir texnologiyadan əvvəllər istifadə etmirdim ona görə ki, bu texnologiyanın haram olduğunu demişdilər.Və elə bir gün oldu ki, həmkarlarımın, dindarların da, texnologiyadan istifadə etdiyinin şahidi oldum.Və mən də istifadə etdim.Elə bilrəm ki heç də səhf etməmişəm.Dəyərli, hörmətli insanlarla burda tanış olmuşam bunun nəyi pis ola bilər axı?!!!
Onda belə çıxır ki, bu insanlar bir baxtı atdan eşşəkdən istifadə ediblər.Babalarımızın dövründə.İndi artıq maşından istifadə etməsinlər. Bir vaxtlar məktub yazırdılar qasid ünvanına çatdırırdı indi qəti mesaj yazmasınlar. Bir vaxtlar şunurla radio istifadə olunurdu sonra gərək televizordan, ondan sonra da krosnudan, indi isə kompüterdən istifadə etməsinlər. Skapla xarici ölkələrlə danışmasınlar. Sayıtlarda, yutubda vidiolarını yerləşdirməsinlər. O vaxtlar cahil ərəblər qadından istifadə edib sonra isə qız üşaqlarını diri- diri dəfn edirdilər. Allah Qurani-kərimdə qadınların məqamını qaldırdı. Bunu sübut gətirir dindarlar ki, niyə qadınlardan peyğəmbər olmayıb əgər qadınlardan peyğəmbər olmayıbsa demək ki, qadınların məqamı aşağıdır. Sizcə əgər Allah qadınları aşağılamış olsaydı yaxud kişiləri ondan üstün etmiş olsaydı, Allah ədalətsiz olmazdımı. Biz isə deyirik ki, Allah çox ədalətlidir. Mən bir hicab kitabı oxumuşdum orda hicablı qadının kosmosa çıxmasına icazə verilirdi. Əgər bir hicablı qadın kosmosa çıxa bilmirsə. Amma həmkarları ilə uğurlarını bölüşürsə burda nə qəbahət var?.
Allah-taala heç kəsi bir-birindən artıq yaratmayıb nədə əksik…necə olur kişilər internetdə öz şəkillərini paylaşa bilir hicablı qadınlar paylaşa bilməz. Özü də müxtəlif formalarda. Gəlin görək əgər bu islam dinidirsə bəs Allahın ədalət sifəti harda qalıb. Demək onda Allah çox ədalətsizdir. Kişilərə hər şey olar qadınlara yox. Hələ elə saxta hədislər təhrif olunmuş rəvayətlərə əsaslanırlar ki, insan qadın olduğuna nifrət edir. Amma gəlin görək qadın necə bir varlıqdır. Əgər qadın olmasa həyat da olmazdı. Həyat sözünün özü ərəb sözüdür özü də qadın cinsində. Həmçinin axirət sözü də ərəbcə qadın cinsindədir. İndi onun açıqlamasını yazmıram amma zaman gələcək onu da yazacam…
Baxın mənim bu iradlarım əlbətdə ki, mədrəsə, məscid əhlinin xoşuna gəlməyəcək. Ona görə ki, mədrəsə və məscid əhli öz nəfslərərinə uyğun hərəkət edə bilməyəcəklər…
Yaxşı olar ki, axundlar və mollalar özlərinə sərf edən şəkildə danışmasınlar… Xeyir ola niyə avropa ölkələri hər şey kəşf edir. Bir müsəlman dövləti hələ heç nə ixtira etməyib.Çünki avropa Quranı elm kitabı kimi qəbul edib bəhərlənir. Bizimkilər isə Allaha dua etmək, avazla oxumaqla, bir iki fikir bildirib müəyyən dərəcədə açıqlama verməklə kifayətləniblər. Olmazmı ki, bir şeyi də avropa müsəlmanlardan götürsün?.
Bu gün ən geridə qalmış şüur müsəlmanların şüurudur. Birinə də bir söz deyəndə qəbul etmir. Niyə? çünki sərf etmir. Məscidlərin qabağındakı nəzir qutuları yığılar. Mollaların bazarı bağlanar 5 manat verib ölülərə Quran oxudan olmayacaq. Halbu ki, Quranda heç bir ayə ölü üçün gəlməyib hamısı dirilərin həyatının gözəlləşməsi üçün göndərilib…

İslam dini insanları dar çərçivəyə salmaq üçün deyil.Əksinə azdalıq haqq ədalət sevgi sayğı rəhmət insanların bir-birnə dəstək olması ilə yanaşı gözəl şəkildə yaşaması üçün qapılar açır…
Hicab isə təkcə örtük xarakteri daşımır. O vacib əməllərdən, Qurani- kərimin nur surəsinin 31-ci ayəsidir. Burda da hər kəs ixiyar sahibidir. Peyğəmbərimiz heç kəsə islam dinini məcbur qəbul etdirmədi. Əksinə sevdirdi. Günümüzdə hicabı bu cür təqdim etməklə heç kəs hiabı sevməz. Hicab azadlıqdır. Hicab dar çərçivəyə girmək deyil. Bu gün cəmiyyətdə hicablı qadınlara çox ehtiyac var. Nəinki hicablı qadınlara mənəvi dünyası zəngin olan əxlaqlı namuslu qadınlara…
Bizim dövlətimiz namussuzluqla inkişaf edə bilməz. İslami və Milli dəyərlərimiz qorunub saxlanmalı onunla yanaşı da düşüncələr inkişaf etməlidir…

İnsan dəyişir; O ,aldandığını öyrəndikdə,çox şey öyrəndiklərində, aşıq olduqlarında.Amma məncə həyatımızın ən vacib qərarı nöqtə qoymuşuqsa bir kərə onu vergülə çevirməyəcəyik.Nə sual qalmalı geriyə,nə də sualı əvəz edəcək işarət.Bəzən sənin qərarlarını dəstəkləməzlər ,amma zaman gələr sən haqlı çıxarsan.Ona görə yaşamaq gərək həyatı.Yaşayın ,bir gün haqlı çıxacaqsınız.Xoşbəxt olmaq üçün göz yaşlarından qorxmamaq gərək.Onlarla dostlaşdıqca zaman gələr sevincdən də ağlarıq.Bəzən mənasız bir mahnını ürəyimə yatacaq şəkildə evdə işlə məşğul olduğum zaman , öz-özümə zümzümə edirəm.O qədər olub ki,”-mış kimi…!”davrandım hər zaman.Güclüymüş kimi, canı yanmamış kimi, yaşayırmış kimi…İnsan çox sevdiyi halda niyə hər dəfəsində tərk edilir və umduqların niyə hər zaman sən rədd etdikdən sonra gəlir? Bilmirəm,amma cavabı maraqlı olardı.Bəzən bəzilərini həyatımın kənarında yerləşdirsəmdə əsla əvvəlki tək mərkəzində yer ala bilmir.Qadın əslində hər zaman nə istədiyini bilir.Onun qərarsızlığı sadəcə qarşısındakının tarazsızlığındandır.Bəzən bəzilərimiz insanların libaslarına görə hörmət edirik.Diksinirəm bəzən libası möhtəşəm olan birindən.İçində ucuz ət daşıyanın üstündəki keyfiyyəti mənə görə deyil.Dolub boşalan duyğularımı bəzən axarına buraxdım.Zorla həyata keçən heç bir şeyi sevmirəm.Mənim olanı Allah mənə nəsib etməli….İnad yaxşıdır,amma həddində.Bəzən inadçı biriyəm.Amma bəzən də əl çəkəcək nöqtənin yerinidə yaxşı bilmək gərək.Dünyada heç bir şey sevdiklərimin qəlb atışı qədər dəyərli deyil.Qəliz bir xasiyyətim var.Qısqancam.Qısqanclığımda darıxdığımda başlayır.Amma bəziləri var deyirlər ilk məhəbbət unudulmur.Yazımın əsas səbəbi də elə budur.Doslar “ilk məhəbbət “unudulur ya unudulmur?Məncə unudulur.İlk məhəbbət də adiləşir..Bəzən dəli divanə olub adına şeirlər ,hekayələr həsr etdiyin biri,bir sözlə səni ilhama çəkən birinin əslində bir xəyal olduğunu anlayırsan.Bəzən dünyanın ən çətin sənətidirki öz duyğularına tərcüməçi olursan.Allahım sən hər şeyi bilirsən.Belə oldusa belə olmalı imiş demeliyik.Mənim sevgim xəyal imiş…Mən toxunmadam sevdiyim birini məgərsə xəyali sevmişəmmiş.Öz əlimlə ürəyimə sevgi toxumları əkib becərərək onu bir cimsə sığdırmaqla məni sevən birinin sevgisinə inanaraq özümüdə bu sevgiyə inandırmışammış.Məgərsə mən cismən hec zaman sevməmişəmmiş.İlk sevgi mənim fikrimcə unudulur.İlk xəyal unudulmur.Onun ürəyimizə çəkdiyi ağrıları zaman keçdikcə təsirlənərək baxdığım bir filmin acı senarisinə ağladığım anlara bənzədirəm.Hər şey xəyaldır məncə.Hz .Mövlana demiş:
Bir sevdaya düşəcəksən …
O sevda quyu olacaq sənə
Sən o quyuda Yusif olacaqsan
Səbr edəcəksən,
Sonunda sevdaya Sultan olacaqsan.

Azərbaycan Respubllikası Prezidenti yanında Gənclər Fondunun maliyyə dəstəyi ilə reallaşacaq “Gözəllikləri əbədiləşdirin” layihəsinin iştirakçı seçiminə start verildi! Təlimi üçün fotoqrafiyaya həvəsi olan 18-25 yaş arası gənclərin axtarışına başlanıldı. İştirakçılara təlimçimiz və tanınmış fotoqrafımız Təranə xanım Allahquliyeva tərəfindən fotoqrafiya sənətinin əsasları, o cümlədən rəqəmsal fotoaparatların texniki xüsusiyyətləri, fotoqrafiyanın növləri və janrları, işıqlandırma, fotoqrafiya sənətinin bir peşə kimi istifadəsi öyrədiləcəkdir. Layihə 2 mərhələdə həyata keçiriləcəkdir. 1-ci mərhələdə nəzəri hissə, təlim keçiriləcək və gənclərin əldə etdikləri nəzəri biliklərin tətbiqi etmələri üçün praktik təlim, çəkilişlər təşkil olunacaqdır. 2-ci mərhələdə isə təlimdə iştirak edən gənclərin praktiki təlimlər zamanı çəkdiyi fotoşəkillərdən ibarət sərgi keçiriləcək. Əgər sizdə təlim iştirakçısı olmaq istəyirsinizsə və əl işinizin sərgidə nümayiş olmasını istəyirsinizsə o zaman cvlərinizi akbarovaturkan@gmail.com ünvanına göndərməyiniz və layihənin PR meneceri Türkan Əkbərova ilə əlaqə saxlamağınız xahiş olunur

Avropa qastrolu çərçivəsində konsert vermək üçün İstanbula gələn məhşur musiqiçi və aktyor Stiven Siqal A9 TV-də hər gün canlı efirə çıxan Cənab Adnan Oktar ilə görüşüb.

İlkin tanışlıqda Adnan Oktar məşhur müğənninin üz ifadəsindən onun çox təmiz, sakit və təvazökar biri olduğunu söylədi. Adnan Oktar, bu iltifatlardan çox məmnun olduğunu bildirən Stiven Siqala “Yaradılış Atlası” adlı kitabını hədiyyə etdi. Məşhur müğənni “Yaradılış Atlası”nın möhtəşəm bir kitab olduğunu və Adnan Oktarın bütün kitablarının fövqəladə olduğunu, kainatın sirlərini əhatə etdiyini bildirdi. Daha sonra Adnan Oktarın əsərlərindən bəzilərini ətraflı oxumaq və araşdırmaq üçün 3-4 həftə vaxt ayıracağını söylədi.

Görüş zamanı Adnan Oktar dünyanın qan gölünə çevrildiyini, sülhü və əmin-amanlığı bərpa etməyə çalışanların azlıq təşkil etdiyini, lakin güclü olduqlarını söylədi. Stiven Siqalın da bu insanların arasında olduğunu, yaxın gələcəkdə yaxşı və sülhsevər insanların bir araya gələcəklərini, dünyanın əsl sahiblərinin onlar olduğunu ifadə etdi. Stiven Siqal “tamamilə haqlısız” deyərək Adnan Oktarın bu sözlərini təsdiqlədi.

Blues tərzində yaratdığı musiqilərlə də tanınan Stiven Siqala Adnan Oktar blues tərzini çox bəyəndiyini və onun əsərlərindən bir çoxunu dinlədiyini söylədi. Məşhur müğənni “Musiqi Allah’ın dilidir. Çünki insanların ortaq şəkildə anlaya bildikləri tək dildir” dedi. Siqal Ramazan ayında İstanbulda olduğu üçün çox xoşbəxt olduğunu ifadə etdi. Adnan Oktar “müharibələrin və terrorun bitdiyi çox gözəl bir dövrün gələcəyi”nin müjdəsini verdikdə, Siqal “Mən də belə bir dövrün gəlməsini gözləyirəm. Az əvvəl də qeyd etdiyim kimi, musiqini seçməyimin digər səbəbi də sülhü, sevgini və xoşbəxtliyi yaymağa çalışmaqdır” dedi.

Söhbətin sonlarında Adnan Oktar belə mahir bir rejissor, musiqiçi və aktyor ilə tanış olmaqdan duyduğu məmnuniyyətini ifadə etdi. Siqal isə yenidən Türkiyəyə gəlmək istədiyini və Adnan Oktar ilə yenidən görüşmək istədiyini söylədi. Ayrıca, Adnan Oktarın söhbətlərinin çox səmimi olduğunu ifadə etdi. Adnan Oktar Siqala çox xüsusi bir təsbeh və Osmanlı tombağı hədiyyə etdi.

Məclislərdə mühafizəkar və ya radikal yönümlü bəzi “alim”lərin söhbətinə müdaxilə edib “axı bu Quranda yoxdur” deyə bildirdikdə hər zaman şablon cavablar gəlir. “Quranı yetərli deyil” və ya “Quranı oxusaq da anlamarıq”. İnsanlara bu fikir o qədər təlqin onunur ki, hətta namazın sözlərini əzbərləyən birinə namazın qılınma forması və Quranın yetərli olmadığı paralel öyrədilir. Özünü cəhalətə məhkum etmə desən də təlqinlərin yaratdığı çərçivədən baxır sənə. Yad gəlir sözlərin ona.

Onlara: “Allah’ın göndərdiyinə (Qurana) tabe olun!” –deyildiyi zaman, onlar: “Biz ancaq atalarımızın getdiyi yolla gedəcəyik!” –deyirlər. Bəs ataları bir şey anlamayıb doğru yolda deyildilərsə necə? (Bəqərə surəsi, 170)

Hər peyğəmbərin vəfatından sonra din təhrif olunmağa başlayır, təhrif olunan dini yeniləmək (ehya) üçün Allah elçilər göndərir. Hz. Yusifin vəfatından sonra Misirdəki bütpərəstlərin dinini özlərinə din edən İsrailoğullarına Allah hz.Musanı göndərir. İsrailoğullarını əsarətdən qurtarıb haqq dini onlara anladan hz.Musa cəmi 40 gün ümmətdən ayrı qalır, nəticədə ümmət buzov heykəli düzəldərək şirk inancını yaşamağa başlayır. Musa Peyğəmbərin vəfatından sonra çox vaxt keçmir ki, ümmət haqq dindən uzaqlaşır, Allah’ın ayələrini dəyişdirir və dini təhrif edirlər. Zaman keçir, ancaq eyni hadisələr yaşanır. Bu dəfə Allah’ın hz.İsaya vəhy etdiyi İncil dəyişdirilir və bir müddət sonra haqq dinlə əlaqəsi olmayan üçləmə inancı (təslis) yaranır.

Təhrif olunan dinin dindarları isə Allah’a və dinə çox bağlı olduqlarını deyir, özlərinin uydurduğu, Allah’ın dində şəriət olaraq təyin etmədiyi qaydaları qatı şəkildə yaşayır və özlərindən əvvəl də Peyğəmbərin bu cür ibadət etdiyini iddia edirlər. Belələri özlərini nə qədər təqva saysalar da, Allah qatındakı dəyərləri “Cumuə” surəsinin 5-ci ayəsində belə bildirilir.
Tövrata əməl etməyə mükəlləf olduqdan sonra ona əməl etməyənlərin halı kitab yüklü eşşəyin halına bənzəyir… (Cumuə surəsi, 5)

Hətta hz.Muhəmmədin dövründə Dırar adlı məscid qurub insanlara “biz daha təqvayıq” və “din belə yaşanar” deyərək münafiqlik edənlər var idi. Peyğəmbərimiz sağ ola-ola bunu edən zehniyyət peyğəmbərin vəfatından sonra dini təhrif etmək üçün nələr etməzdi ki. Peyğəmbər adına hədis də uydurardı, rəvayətlər də nəql edərdi. “Fussilət” surəsinin 42-ci ayəsində də deyildiyi kimi, Quran təhrif oluna bilməz və Allahın qorumasındadır.

Nə öncə, nə də sonra batil ona yol tapa bilməz. O, hikmət sahibi, şükrə layiq olan tərəfindən nazil edilmişdir. (Fussilət surəsi, 42)

Bəs Quran təhrif oluna bilmirsə, qiyamətə qədər insanları haqq yoldan azdırmağa çalışan şeytanın missiyası bitirmi? Əlbəttə ki, yox. Tövrata, İncilə insan sözü qatıb Allahın hənif dinini dəyişdirən və şirk inancını haqq din kimi qəbul etdirən şeytan və yandaşları bu dəfə müsəlmanlar arasında ixtilaf yaratmağın yolunu Quranı dəyişdirə bilmədiklərinə görə hz.Muhəmməd (səv) adından hədislər və rəvayətlər nəql etməkdə gördülər. Nəzərə alınmalıdır ki, bu rəvayətlərin ən tez kitab halına salınmış forması Peyğəmbərimizin vəfatından 250 il sonra hazırlanıb. Deməli hal-hazırda ümmət 3 əsr boyunca dildən-dilə, nəsildən-nəsilə şifahi yolla nəql olunan rəvayətlərin kitab halına salınmış formasını (hədis kitablarını) İslamın əsas qaynağı hesab edir bu rəvayətlər Peyğəmbərin ağzından çıxmış kimi dinə tətbiq edir. Bu rəvayətlərə etibar etməsən, Quranda qarşılığı yoxdur desən peyğəmbərin sözünə əməl etmirsən damğasıyla damğalanırsan. Bəzən bu rəvayətləri də Quran ayələri ilə təsdiqləməyə çalışırlar. Peyğəmbərin adından, hər hansı alimdən və ya hər hansı qaynaqdan hədis göstərilir, bizə deyilir ki bax ha Quranda peğəmbər nə verirsə alın hökmü var bəs Səhihi Buxaridə və ya Biharul Envarda və s. qaynaqda bu hədis var-demək ki bunu yaşamalıyıq. Əsla belə deyil. Birincisi, ”Loğman” surəsinin 27-ci ayəsində Allah özünü kəlmələri tükənməz bir Yaradıcı kimi təqdim edir. Kəlmələri tükənməz olan Rəbbimiz əgər Quranı yetərli görməsəydi, nazil etdiklərinin 2 qatını nazil edərdi. İkincisi, Quranda rast gəlinməyən, amma İslam adına yaşanan ibadət formaları və hökmləri niyə Quranda görmürük? Əgər bu hökmlər və ibadət formaları Allahdandırsa, bəs bunlar nə vaxt vəhy edilib ki, Qurana salınmayıb? Quranda olmayan, ancaq İslam adına yaşanan hökmlərin, ya da Quran ruhuna zidd olan hədislərin qaynağı nə Peyğəmbərdir, nə də ki Allah. Əgər bu hədislər də vəhydir desək, Allaha iftira atmış olarıq. Çünki Allahın hz.Muhəmmədə yeganə vəhyi Qurandır. Peyğəmbərimiz özü də islamı ayələr vəhy edildikcə öyrənib və bu proses 23 il davam edib. 40 yaşında vəhy alan Peyğəmbərimiz 63 yaşınnda vəfat etmişdir. Bu o deməkdir ki Peyğəmbərimiz belə 50 yaşında olanda İslamı tam anlamı ile bilmirdi, çünki hələ irəlidə peyğəmbərin xəbərsiz olduğu, 13 il boyunca nazil olunacaq ayələr var idi. Allah ona yeni ibadət formaları və hökmlərini yeni ayələrlə açıqlayana qədər aldığı vəhylərdən formalaşan dini yaşamaq və insanara anlatmaqla mükəlləf idi. Peyğəmbərimiz bir dəfə savaşa qatılmamaq üçün ondan izin istəyənlərə qarşı İslamın tutumunu bilmədiyi, yəni savaş hökmlərini ehtiva edən ayələr ona vəhy edilmədiyi üçün savaşa qatılmamaq istəyənə izin verdiyi üçün Allah onu xəbərdar edir peyğəmbərin bağışlanma diləməsini istəyir.
Allah səni bağışlasın. Doğru danışanlar sənə bəlli olmadan, yalançıları tanımadan əvvəl nə üçün onlara izin verdin? (Tövbə surəsi, 49)
O, kefi istəyəni (havadan) danışmır. Bu, ancaq (Allah dərgahından) nazil olan bir vəhydir. (Nəcm surəsi 3,4)
Bu ayə də Quran ayələrini Peyğəmbərin uydurduğunu (Tur surəsi, 33) iddia edənlərə bir cavabdır.
Peyğəmbərimizin vəfatından sonra hər əsr 5-10 alimin və ravinin kitabının özlərindən sonrakı nəslin İslamın ən mötəbər qaynağı kimi dəyərləndirdiyini nəzərə alsaq 1400 ildən sonra ümmətin halını siz təsəvvür edin. 10 minlərlə kitab, minlərlə fərqli fikir. Hər fikir də özünün haqlı olduğunu, Peyğəmbərin də dini vaxtilə belə yaşadığını deyir. Allah dəstəmaz haqqında cəmi 2 ayə endirdiyi halda, təkcə dəstəmaz almağın üsulları, fəzilətləri, qaydaları, növləri başlığı ilə Quran qalınlığında yazılan kitablar var. Allah Quranın yetərli olduğunu və dində hər şeyin izahı olduğunu buyursa da Quranı yetərli görməyənlərin halı Tövratla mükəlləf olub ona əməl etməyənlərin halından nə ilə fərqlənir?
Allaha qarşı səmimi olun, Qurana qarşı səmimi olun. Şirk inancı yaşadığınıza ehtimal verin. İnanın heç nə itirməzsiniz.

Ramil Rüstəmov

İslam dünyası bir əsrdən çoxdur ki, bölünüb zəifləmiş və müsəlmanlar dünyanın bir çox yerində zülmə məruz qalmışdır. Müsəlmanları təmsil edən Osmanlı xilafəti sahib olduğu torpaqların çoxunu itirdikdən sonra əhalisi, əsasən, müsəlmanlar olan bu bölgələr sonradan ya müstəmləkələrə, ya da böyük güclərdən asılı kiçik dövlətlər halına gəlmişdir. Osmanlı xilafətinin süqutundan sonra müsəlman dünyası düşdüyü vəziyyətdən çıxmaq üçün zamanla cəhdlər etsə də, bunlar bu günə qədər bir nəticə verməmişdir. Bütün bu problemlərin əsas səbəbi müsəlmanların başında mənəvi bir liderin olmamasıdır.
Hal-hazırda müsəlmanlar Allah`ın Quranda “dağılıb ayrılmayın” əmirinin əksinə olaraq parçalanmış vəziyyətdədir. Müsəlmanların birləşməsi üçün Allah`ın nazil etdiyi kitab ən gözəl səbəb olduğu halda, İslam alimlərinin bu mövqedən çıxış etməyib məzhəb təəssübkeşliyi etməsi də İslam dünyasının birləşməsi yolundakı maneələrdəndir. Allah bir Quran ayəsində müsəlmanların aralarında çəkişmə yaşayacağı təqdirdə zəifləyəcəyini bildirmişdir.
Allah və Onun Peyğəmbərinə itaət edin. Bir-birinizlə çəkişməyin, yoxsa qorxub zəifləyər və gücdən düşərsiniz… (Ənfal surəsi, 46)
Allah İslam dünyasında baş verən parçalanmaların, məzhəb və firqələrə bölünmələrin olacağını ayələri hər dövrə xitab edən Qurani-kərim vasitəsi ilə bizə bildirmişdir.
… Öz dinini bölüb firqələrə ayrıldılar. Hər firqə öz təriqətini (üstün bilib) sevinir… (Rum surəsi, 32)
Xurafələr dinə əlavə edilib Quran dini yaşamaq üçün əsas qaynaq olmaqdan çıxarıldığı üçün bir çox ixtilaf doğuran məsələlər ortaya çıxmışdır. Bilindiyi kimi, halal və haramlar, fərz və sünnələr hər məzhəbə görə fərqlilik kəsb edir. Yəni bir məzhəbdə halal olan digər məzhəbdə haram sayılır. Ancaq aydın məsələdir ki, bir dində bir məsələ haqqında həm halal, həm də haram hökmü ola bilməz. Dinin əsas qaynağı Allah`ın sözü olan Qurani-kərimdir. Halalları və haramları da məhz fərqli ictihadları olan məzhəblər deyil, Allah`ın insanlara hidayət rəhbəri olaraq nazil etdiyi Qurani-kərim müəyyən edir.
Diliniz yalana vərdiş etdiyi üçün: “Bu, halaldır; o, haramdır!” – deməyin, çünki, Allah`a iftira yaxmış olursunuz. Allah`a iftira yaxanlar nicat tapmazlar! (Nəhl surəsi, 116)
Allah bir ayədə müsəlmanların düşdüyü bu vəziyyəti Peyğəmbərimizin dilindən açıqlayır.
Peyğəmbər: “Ey Rəbbim! Qövmüm bu Quranı tərk etdi!”– deyəcək. (Furqan surəsi, 30)
Yazının əvvəlində də qeyd etdiyimiz, kimi bütün bu çatışmazlıqların düzəldilməsi, dinin təkrar Peyğəmbərimizin (səv) zamanında olduğu kimi Qurani-kərim əsas alınaraq yaşanması və parçalanmış İslam dünyasının birləşməsi üçün müsəlmanların mənəvi bir liderə ehtiyacı var.
Məzhəblərdə olan ayırıcı fikir və ictihadlarla deyil, Qurani-kərimin birləşdirici xüsusiyyətləri ilə hərəkət edildiyində bütün müsəlmanlara xitab olacağı üçün müsəlmanları qısa zamanda birləşdirmək Allah`ın izni ilə çox asan olacaq.
İslam dünyasını birləşdirəcək mənəvi lider Peyğəmbərimizin 1400 il öncə gələcəyini bildirdiyi hz.Mehdidir (əs). Allah sonsuz ağlı ilə yazdığı qədərdə İslam dünyasındakı parçalanmanın qarşısını alıb müsəlmanları birləşdirəcək qurtarıcını hz.Mehdi (əs) olaraq müəyyən etmişdir. Peyğəmbərimiz (əs) İslam dünyasını təkrar birləşdirəcək qurtarıcının bütün əlamətlərini ən incə detallarına qədər açıqlamışdır.
Kəbədə həcc zamanında qan axıdılması, İran-İraq müharibəsi, Əfqanıstanın işğalı, Fərat çayının suyunun kəsilməsi, iki il ard-arda Ramazan ayında günəş və ay tutulması, Halley və Lulin quyruqlu ulduzlarının çıxması, səmada insanların baxıb görəcəyi bir əlin zühur etməsi kimi 300-dən çox əlamət son 30 ildə möcüzəvi şəkildə reallaşmışdır. Bütün bu əlamətlərin ard-arda, eyni zamanda baş verməsi hz.Mehdinin (əs) zühur etdiyini inkar edilməyəcək şəkildə sübut edir. Lakin Peyğəmbərimizin (səv) də bildirdiyi kimi, hz.Mehdi (əs) zühur etdiyi dövrdən fəaliyyətlərinin ilk dövrləri bitənə qədər insanların çoxu tərəfindən tanınmayacaq. Tam əksinə, inkar ediləcək. Dəliliklə, mənfəətpərəstliklə və sapqınlıqla günahlandırılacaq. Qurani-kərimə baxdığımızda öz dövrünün qurtarıcıları olan elçilərin də eyni iftiralara məruz qaldığını görərik:
(Firon) dedi: “Sizə göndərilmiş bu elçi, sözsüz ki, dəlidir!” (Şüəra surəsi, 27)
Onlar ondan üz çevirib: “Öyrədilmiş bir dəlidir!”– dedilər. (Duxan surəsi, 14)
Ayələrdən də göründüyü kimi, öz dövrlərində ağır vəziyyətdə olan müsəlmanlara qurtarıcı olaraq göndərilmiş elçilər ilk dövrlərdə inkarçıların və xurafələrlə əslindən uzaqlaşdırılmış din xadimlərinin təşviq etdiyi insanlar tərəfindən çox ağır ittiham və çətin sınaqlarla qarşılaşmışlar.

Tarix boyu göndərilən elçilərə atılan iftiralar axır zamanda ümməti düşdüyü ağır vəziyyətdən qurtarmaq üçün göndərilən hz.Mehdiyə (əs) qarşı da ediləcəkdir.

Allah`ın öncə gəlib-getmişlər haqqında qayda-qanunu belədir. Sən Allah`ın qoyduğu qayda-qanunda əsla dəyişiklik görməzsən! (Əhzab surəsi, 62)

İnşaAllah, çox yaxında müsəlmanlar öz qurtarıcısını tanıyacaq və bu mübarək şəxsi İslam dünyasının mənəvi lideri olaraq qəbul edəcəklər.

Allah sizlərdən iman gətirib yaxşı işlər görənlərə vəd etmişdir ki, özlərindən əvvəlkiləri varislər etdiyi kimi, onları da yer üzünün varisləri edəcək, möminlər üçün onların Özünün bəyəndiyi dinini möhkəmləndirəcək və onların qorxusunu sonra arxayınçılıqla əvəz edəcəkdir. Onlar Mənə ibadət edir və heç nəyi Mənə şərik qoşmurlar. Bundan sonra küfr edənlər – məhz onlar fasiqlərdir. (Nur surəsi, 255)

Ramiq Vəliyev

Yaxın Şərqdə baş verən və hər gün kütləvi informasiya vasitələrindən izlədiyimiz bütün gündəlik hadisələri Peyğəmbərimiz (səv) ən xırda təfərrüatına qədər 1400 il əvvəl sanki gözü ilə görürmüş kimi təsvir etmişdir. Bu böyük möcüzədir.
1. ŞƏRQ TƏRƏFDƏN QARA BAYRAQLILAR ÇIXACAQ
Xorasanda (ŞƏRQDƏ) QARA BAYRAQLAR ZÜHUR ETDİKDƏ… (Gaybet-i Numani, səh. 228)
Hədisdə qara bayraqlarla şərq tərəfindən çıxacaq bir birliyə diqqət çəkilmişdir. Məlum olduğu kimi, Əl-Qaidə böyük qara bayraqlarla Şərqdən çıxmışdır.
2. YENƏ ŞƏRQDƏN BU DƏFƏ DAHA KİÇİK QARA BAYRAQLI BİR QRUP ÇIXACAQ
… Onlar bir müddət davam etdikdən sonra, YENƏ ŞƏRQDƏN BU DƏFƏ KİÇİK QARA BAYRAQLILAR ÇIXAR … (Celâleddin Suyuti’nin Tasnifinden Hadisler, Ahir Zamân Mehdisinin Alametleri, s.61, hədis no. 7.77)
Məlum olduğu kimi, İŞİD (İraq Şam İslam Dövləti) əvvəl Əl-Qaidə ilə birlikdə olmuş, sonra onlardan ayrılmışdır. Yəni Əl-Qaidənin böyük qara bayraqlarının ardından, bu dəfə daha kiçik qara bayraqlı bir qrup olaraq İŞİD ortaya çıxmışdır.
3. QARA BAYRAQLILARIN ORTAYA ÇIXMASINDAN ƏVVƏL SURİYADA QARŞIDURMALAR OLACAQ
“Üç əlamətin ardından imam qaimin (Mehdi əs) çıxışını gözləyin.”
Ondan soruşdular: “Bu əlamətlər hansılardır?”
“SURİYALILARIN QARŞILIQLI ANLAŞMAZLIQLARI, Xorasandan qara bayraqlıların çıxması və Ramazan ayında qorxu.” (Bihârü’l-Envâr, 14)
4. QARA BAYRAQLILAR SURİYADA OLACAQLAR
…Və yenə Şamda (Suriyadan) KİÇİK QARA BAYRAQLI BİR ADAM göründüyündə … (Celâleddin Suyuti’nin Tasnifinden Hadisler, Ahir Zamân Mehdisinin Alametleri, s.61, hədis no: 7.8)
… (Mehdinin çıxışının) digər bir əlaməti də, QARA BAYRAQLI ORDUNUN ƏSGƏRLƏRİNİN ATLARINI ŞAMDAKI ZEYTUN AĞACLARINA bağlamalarıdır… (əl-Kavlu’l Müxtəsər Fi Əlamət-el Mehdiyy-il Muntazar, s. 23)
5. ƏSƏDLƏ VURUŞACAQLAR
…ƏBU SÜFYANIN NƏSLİNDƏN BİR ADAMLA (Bəşər Əsəd ilə) VURUŞARLAR… (əl-Kavlu’l Müxtəsər Fi Əlamət-el Mehdiyy-il Muntazar, s. 29)
Hədislər iqtidarı boyu müsəlmanlara qarşı çox böyük zülm edən Hafiz Əsədin Süfyan olduğunu işarə edir. Dolayısilə bu hədisdə bildirilən qara bayraqlarla çıxanların döyüşəcəyi, Süfyanın nəslindən olan insan da Bəşər Əsəddir.
6. SURİYADAN SONRA İRAQA YÖNƏLƏCƏKLƏR
BENİ ABBASA AİD (İraq) qara bayraqlar çıxar …
(Nuaym bin Hammad, Kitab al-fiten)
(Qara Bayraqlılar) FƏRAT SAHİLLƏRİNDƏKİ ŞƏHƏRLƏRİNDƏ, QURUDA VƏ DƏNİZDƏ ONLARI (Özlərinə qarşı olanları) ÖLDÜRƏCƏKLƏR. (Gaybet-i Numani, səh. 327)
7. ÇOX SÜRƏTLƏ NƏTİCƏ ƏLDƏ EDƏCƏKLƏR
Onlar o vəziyyətdə ikən Xorasan tərəfindən bayraqlar gələcək, ONLAR SÜRƏTLƏ HƏRƏKƏT EDƏCƏKLƏR. (Gaybet-i Numani, səh. 327)
Oradan bir ordu ilə geri qayıdıb Kufəni və Bəsrəni BİR GECƏDƏ ƏLƏ KEÇİRƏCƏK … (Kitab El Haft El Şerif, s.174)
8. GİRDİKLƏRİ ŞƏHƏRLƏR SANKİ ÖZLƏRİNƏ TƏQDİM EDİLƏCƏK
Özlərinə bu verilmədikdə döyüşərək zəfər qazanacaq və İSTƏDİKLƏRİ ÖZLƏRİNƏ TƏQDİM EDİLƏCƏK. (Meclisî, Bihârü’l-Envâr, c.51, s.87)
9. SAÇLARI VƏ SAQQALLARI UZUN OLACAQ
Onun (qara bayraqlıların komandiri) ƏSGƏRLƏRİNİN SAÇLARI VƏ BIĞLARI ÇOX UZUN OLACAQ, PALTARLARI QARADIR VƏ ONLAR QARA BAYRAQLARIN ADAMIDIR. (Gaybeti Numani, səh. 303)
10. KÜTLƏVİ ŞƏKİLDƏ QİYAMLAR TÖRƏDƏCƏKLƏR
Allah daş ürəkli və soyu bəlli olmayan birini göndərəcək və zəfərlər onunla olacaq…ONLARI (özlərinə qarşı çıxanları) HEÇ BİR FƏRQ QOYMADAN KÜTLƏVİ ŞƏKİLDƏ ÖLDÜRƏCƏKLƏR. (Gaybeti Numani, s. 303)
11. KUFƏYƏ DOĞRU İRƏLİLƏYƏCƏKLƏR
Xorasandan çıxan QARA BAYRAQLILAR KUFƏYƏ ENƏR… (Celâleddin Suyuti’nin Tasnifinden Hadisler, Ahir Zamân Mehdisinin Alametleri, s.61, hədis no: 7.12)
12. QÜDSÜ DƏ HƏDƏF ALACAQLAR
Xorasandan QARA BAYRAQLILAR ÇIXAR VƏ İLYAYA (QÜDSƏ) BAYRAQLARINI SANCANA KİMİ, onlara heç kim mane ola bilməz. (Celâleddin Suyuti’nin Tasnifinden Hadisler, Ahir Zamân Mehdisinin Alametleri, s.61, hədis no: 7.3)
13. ŞİDDƏT VƏ QARŞIDURMALAR ARTDIĞINDAN İNSANLAR MEHDİNİ ARZULAYACAQ HALA GƏLƏCƏKLƏR
Böyük müharibə olar. Nəticədə qara bayraqlılar qalib gələr. Süfyan orduları qaçar. BAX O ZAMAN İNSANLAR MEHDİNİ ARZU EDƏR VƏ AXTARARLAR. (Celâleddin Suyuti’nin Tasnifinden Hadisler, Ahir Zamân Mehdisinin Alametleri, s.61, hədis no: 7.26)
14. QARA BAYRAQLILAR SONDA MEHDİYƏ TABE OLACAQLAR
və MEHDİYƏ TABE OLARLAR. (İmam-ı Suyûtî)
Ancaq bunu qəbul etməyib ƏHLİ BEYTİMDƏN (MƏNİM NƏSLİMDƏN) OLAN MEHDİYƏ (ƏS) VERƏCƏKLƏR… (Meclisî, Bihârü’l-envâr, c.51, s.87)
15. MEHDİ DÖVRÜNDƏ MÜHARİBƏLƏR TAMAMİLƏ BİTƏR VƏ BİR DAMLA BELƏ QAN AXMAZ
Mehdinin ən vacib xüsusiyyətlərindən biri əsla qan tökməməsidir. Qan tökən, döyüşən, zülm edən Mehdi deyil. Bu tib saxta Mehdilər məğlubiyyətə düçar olacaq.
(Mehdinin) ədaləti o dərəcədə olar ki, YUXUDA OLAN İNSAN BELƏ OYANDIRILMAZ VƏ BİR DAMLA QAN BELƏ AXMAZ. (Meclisî, Bihârü’l-envâr, c.51, s.87)
HƏRB AĞIRLIQLARINI (YƏNİ SİLAH VƏ S..) BURAXAR
Heç kim arasında düşmənçilik qalmayacaq. Bütün düşmənçiliklər, boğuşmalar mütləq yox olub gedəcək. (İmam Şarani, Ölüm-Kıyamet-Ahiret Ve Ahir Zaman Alametleri, s. 496)
Açıq şəkildə göründüyü kimi, Peyğəmbərimizin (sav) dediklərinin hamısı bir-bir baş verir. Yaxın Şərqdə və dünyada baş verən hadisələr eynilə Peyğəmbərimizin (səv) dediyi kimi inkişaf edir.
Hədislərdə bildirilən bu əlamətlərin bütün təfərrüatına kimi gerçəkləşməsi böyük möcüzədir. Halbuki bu möcüzələr dövrümüzdə bir çox İslam alimi tərəfindən gündəmə gətirilmir, göz ardı edilir. Ancaq gizlətməyə çalışsalar da, axırzamandayıq, dünyanın son dövründəyik…
Allah’ın izni ilə, yaxında hz. İsa (əs) və hz. Mehdini (əs) hamımız bir yerdə görəcəyik.

Adnan Oktar

2004-cü ildə Əbu Musa Zərqavinin rəhbərliyində qurulan və daha sonra Əl-Qaidə terror təşkilatına qatılan, indiki adı ilə İŞİD 2006-cı ildə Əbu Ömər əl-Bağdadinin rəhbərliyində İraq İslam dövlətini qurduqlarını açıqladılar. 2011-ci ildə Əl-Qaidənin Suriya qolu olaraq qurulan Əl-Nusra Cəbhəsi ilə birləşib adını İraq Şam İslam dövləti (İŞİD) olaraq dəyişdirdi. Elə həmin il Əl-Qaidənin İŞİD-i tanımadığının və Suriya təmsilçisinin Əl-Nusra Cəbhəsi olduğunu açıqlamasından sonra İŞİD-in adı daha da gündəmə gəlməyə başladı. İraqın ikinci böyük şəhəri olan Mosulu işğal etməsinin ardından uzun müddətdir ki, dünyanın gündəm mövzusu olmağa davam edir.

Bəs İŞİD-i bu qədər güclü edən nədir?
200.000-dən artıq əsgəri olan, ehtiyatda olan əsgər və zabitlərlə 500.000-dən artıq ordusu olan İraq, sayı 10 minlə ifadə edilən bu qruplaşma qarşısında niyə aciz qaldı?

Məsələyə siyasi prizmadan baxdıqda hər şey aydın olur əslində. Ölkə əhalisinin 40%-ə yaxınını sünnilərin təşkil etdiyi İraqda əhalinin təxminən 55%-i isə şiələrdir. İraqda İŞİD-i gücləndirən əsas səbəb isə 2006-cı ildə iqtidara gələn İraq baş naziri Nuri əl-Malikinin İraqı şiələşdirmə siyasəti faktoru oldu. Beni Malik qəbiləsinə (aşirətinə) mənsub olan Maliki Bağdadda Üsul El-Din kollecindən məzun olduqdan sonra Bağdad universitetinin ədəbiyyat fakültəsini bitirir. 1960-cı ildə şiə meyilli İslami Dava partiyası sıralarına qatılır. İran-İraq müharibəsində İranın İslam keşikçiləri ordu korpusuna bağlı olan milis bölüklərin nəzarətini əlində saxlayan Maliki İraq ərazilərində İran leyhinə əməliyyatlar həyata keçirirdi. Nəhayət İslami Dava partiyası 2006-cı ildə seçkilərdə qalib gəlir, elə həmin ildə Əbu Ömər əl-Bağdadi sünni İraq İslam dövlətini elan edir (İŞİD-in ilkin forması).

Malikinin iqtidarı illərində sünnilərə ikinci sinif vətəndaş kimi münasibət göstərilir, iqtidarda sünni tayfalardan demək olar ki, təmsil olunan olmurdu. İnancını siyasətə əks etdirən Malikinin atdığı bu yanlış addım sünniləri dövlətə küsdürür. Hal-hazırda isə buraxdığı səhvin kəffarəsini İraqdakı anarxiya və xaosla verir. İŞİD dövlətin küsdürdüyü sünni aşirətlər sayəsində özünü gücləndirdi və dövlətini qurdu. Təxminən hər 10 əsgərin 4-ü sünni olan İraq ordusunun böyük əksəriyyəti məcbur qalmadıqca vuruşmur, sünni tayfa rəhbərlərinin göstərişi ilə geri çəkilirdilər. Praktika onu göstərir ki ögey övlad münasibəti istənilən ölkədə dövlətin mənfəətinə zidd olan nəticələr verir, qarşıdurma yaradır, anarxiyaya benzin töküb alovlandırır.
İçlərində radikalların qismən az olduğu hesab edilən şiəliyin “ənənəvi din” olduğu üçün dövlət tərəfindən dəstəklənməsi digər məzhəb nümayəndələrini qıcıqlandırır, nəticədə onların iqtidara arxa çevirmələrinə səbəb olur.

Əvvəlcə ənənəvi dinə qısa bir baxış keçirək. Qeyd edim ki, ənənəvi din mücərrəd bir anlayışdır və nisbidir. Ənənəvi din dedikdə mütləq şəkildə haqlı olan dini həyat tərzi nəzərdə tutulmur. Çünki İraqda, İranda ənənəvi din dedikdə şiəlik nəzərdə tutulursa, Türkiyədə, Səudiyyə Ərəbistanında və digər dövlətlərdə ənənəvi din sünnilik sayılır, bu ölkələrdə şiəlik qeyri-ənənəvi din kimi qəbul olunmuş olur. Yəni bir məzhəbə ənənəvi din başlığı verməklə onun İslamı tam anlamı ilə əks etdirdiyini söyləmək tamamilə yanlışdır.

Yaxşı bəs bu məzhəb problemləri hardan gəlir və qaynağı nədir? İslam dininin tək qaynağı olan Qurana baxdığımızda nə təəssübkeşliklə, nə də radikallıqla qarşılaşa bilərik.

“Hicr” surəsinin 9-cu ayəsində də deyildiyi kimi, Quran təhrif olunmayıb və hal-hazırda məzhəblər arasında ayrılığa səbəb deyil. Quran müsəlmanlara birləşdiricilik ruhunu, sülhü və sevgini aşıladığı halda, İslam dünyasında fitnə çıxarmaq istəyən qruplar tərəfindən yönləndirilən alim fətvaları və hz.Muhəmmədin (səv) vəfatından 300-500 il sonra qələmə alınan rəvayətlərin onun adından kimi müsəlmanlara təlqin və təqdim edilməsi zehinlərdə məzhəbçilik toxumunun əkilməsinə səbəb oldu. “Nəhl” surəsinin 89-cu ayəsində Quranın İslamın tək qaynağı olduğu, hidayət axtaran müsəlmanlara yol göstərici rəhbər olduğu vurğulanır. “Biz Quranı sənə hər şeyi (dini hökmləri, halal-haramı, günahı və savabı) izah etmək üçün, müsəlmanlara da bir hidayət, mərhəmət və müjdə olaraq nazil etdik!” (Nəhl surəsi, 89)
Lakin Quranın yetərincə oxunmadığı, oxunsa da hər hərfinə 1000 savab almaq adı ilə ərəbcə oxunduğu cəmiyyətdə təlqinlərlə, peyğəmbər adına anladılan yalan rəvayətlər və Qurana uyğun olmayan hədislər anlatmaqla istənilən təriqəti yaymaq olar. Bunun olmaması üçün eşidilən məlumatların doğruluğunu yoxlamaq, haqqı batildən ayırmaq üçün insanlar Quran haqqında məlumatlı olmalıdırlar. Qurani-kərimdə bildirilir ki, Peyğəmbərimizin Allaha ümmətindən yeganə şikayəti olacaq, o da qövmün Quranı tərk edilmiş bir kitab halına salmasıdır. Çünki Quranı bir kənara qoyub hər qaynağı etibarlı mənbə hesab edirlər. Allah Quranı kifayət görsə belə onlar dini yaşamaq üçün Quranı natamam görürlər. Buna səbəb isə yaşadığı məzhəbi Quranda görməmələridir. Baxış bucağını dəyişsələr, yaşadığım “din” Quranda yoxdursa, inancım yanlışdır desələr, ixtilaflar da bitər əslində. Ancaq nə etməli, səmimiyyət hər igidin işi deyil. “Peyğəmbər də “Ey Rəbbim! Həqiqətən, qövmüm bu Quranı tərk etmişdi!” – deyəcək.” (Furqan surəsi, 30)

Azərbaycan əhalisinin 95%-dən çoxu inanclı müsəlmandır. Yaradılış fitrəti gərəyi olaraq hər bir müsəlman gənc, Allaha ibadət etmək və onun rızasını qazanmaq üçün saleh əməllər etmək istəyir. Lakin bunu necə edəcəyini bilmir, ibadət qaydalarını və dini yaşama şəklini öyrənəcəyi qaynaqlar axtarmağa başlayır. İslamı yaşamaq istəyən bu gəncə seçim üçün şiəlik və sələfilik təqdim olunur. Halbuki, ilk təqdim olunmalı olan Quranı oxumaq olmalıdı. Çünki Allahın insanlara göndərdiyi din Qurandadır və hər bir müsəlman dinini yaşaması üçün Allahın bildirdiyi kimi tək-tək açıqlanmış olan ayələri oxumalı və İslamı Qurandan öyrənməlidir. Quranda, yəni İslamda radikallıq yoxdur, fitnə törətmək qətl etməkdən daha pis davranış kimi sayılır və qınanır. Hətta savaşın qızğın anında belə aman istəyənə aman ver deyən dinimiz var. “Əgər (basqına uğrayan) müşriklərdən biri səndən aman istəsə, ona aman ver ki, Allah kəlamını (Quranı) dinləsin. Sonra onu əmin olduğu yerə çatdır. Çünki onlar (haqqı) bilməyən bir tayfadır!” (Tövbə surəsi, 9)

Məzhəb problemlərinin yaşandığı hər ölkə kimi Azərbaycanda da ən doğru addım “ənənəvi dinin”, yəni şiəliyin dəstəklənməsi və model olaraq təqdim edilməsi deyil, hər kəsin inancına hörmətlə yanaşılması, lakin eyni zamanda dövlətin radikalizmə qarşı maarifləndirmə işi aparmasıdır. Çünki bu yaşanan “ənənəvi din” özü də bir məzhəbdir və məzhəb olduğuna görə İslam dinini tam anlamı ilə təmsil etmir. Qeyri- ənənəvi dinin fərdləri də bu ölkənin vətəndaşıdır və dövlət istənilən vətəndaşın ona arxa çevirməsinin əlbəttə ki, marağında deyil. Hələ də atəşkəs şəraitində yaşayan dövlətimizdə xarici kəşfiyyat idarələrinin provokatorluğunu edən sapı özümüzdən olan baltalara ehtiyacımız yoxdur və bu zehniyyətli radikal gəncliyin yetişməməsi, çətinliklə qurulmuş sabitliyin pozulmaması üçün dini radikalizmə qarşı maarifləndirmə işində bu işin əhli olan ilahiyyatçılar və intellektual gənclər dövlətin müvafiq qurumlarına dəstək olmalı, bu real təhlükəni əvvəlcədən görüb hərəkətə keçməli və Azərbaycanı İraqa və Suriyaya çevirmək istəyənlərin önü kəsilməlidir.
Hər bir müsəlman birlik və bərabərlik içində olmalı, Quranı rəhbər alaraq İslamın sevgi və sülh dini olduğunu unutmamalı, hətta öz dinindən olmayanlarla belə ən gözəl tərzdə mübarizə apar deyən Rəbbimizin ayəsini xatırlamalıdır.

“Hamılıqla Allahın ipinə (dininə, Qurana) möhkəm sarılın və (firqələrə bölünüb bir-birinizdən) ayrılmayın!” (Ali-İmran surəsi 103)

Ramil Rüstəmov

Kommunist-darvinist zehniyyətin təbliğinin nəticəsidir ki, artıq insanların əxlaqi dəyərləri yox olmaq üzrədir. Homoseksual təbliğat baş alıb gedir, insest normal hal kimi göstərilir, anarxiya və terror cihad hesab edilir, arqo ifadələrdən istifadə üstünlük sayılır, insanlar çılpaq halda etiraz yürüşləri keçirir, 6-7 yaşlı qız uşaqları cinsi həyata cəlb edilir və s. Bu siyahını uzatmaq mümkündür. Çoxları bununla razıdır ki, belə bir cəmiyyətdə nə özləri, nə də övladlarının yaşamasını istəmirlər. Bəs bu durumun həlli üçün kim nə edir? Nə qədər insan özü gözəl əxlaqa yiyələnməyə can atır və ətrafını da buna təşviq edir? Səmimiyyəti, fədakarlığı, əfvediciliyi, təvazökarlığı, ədalətli olmağı, sevgi dolu olmağı, mərhəməti bilirmi və əxlaqına tətbiq edirmi?
Kommunist-darvinist zehniyyəti ona görə qeyd etdim ki, darvinizm əxlaqi dəyərlərin itirilməsi, qadına ağlı zəif varlıq kimi baxılması, cinsi sapqınlıqlar və s. kimi hallara “elmi” əsaslar adı altında bəhanələr uydura bilir. Məhz kommunist düşüncə 20-ci əsrə qan, zülm, təzyiq və zorakılıqla damğasını vurmuşdur. Bu ideologiya səbəbindən keçən əsrdə 120 milyon insan həlak olmuşdur. Bəs bu qədər insanın öldürülməsinin əsası nədir?
Darvinizm həyatın mübarizə və döyüş yeri olduğunu, yaşamaq üçün bu mübarizədən qalib çıxmağın, yəni var gücü ilə savaşmağın gərəkdiyini deyir. Bu fikirlər də kommunizm-faşizm kimi cərəyanların ana qaynağı olmuşdur.
Darvinizmin təbiətin mübarizə yeri olduğu yalanı cəmiyyətə tətbiq olunduqda:

– Hitlerin üstün irqi meydana gətirmə cəhdinə,

– Marksın “İnsanlıq tarixi sinfi qarşıdurmaların tarixidir” yanılmasına,

– Maonun milyonlarla insanı bir növ heyvan kimi görüb ağlasığmaz vəhşiliklər etməsinə,

– Mussolininin müharibənin insan enerjisini ən yüksək səviyyəyə çatdırdığı iddiasına,

– Kapitalizmin güclülərin zəifləri əzərək daha da güclənmələrini nəzərdə tutmasına,

– Stalinin mərhəmətsiz iş düşərgələrinə,

– Üçüncü dünya ölkələrinin imperialist ölkələr tərəfindən istismar edilməsinə, insanlığa sığmayan rəftarlara məruz qalmasına elmi don geyindirilmişdir.
Yenə darvinizmdən qaynaqlanan digər bir cərəyanın – faşizmin təqdim etdiyi əxlaqi dəyərlərə qısa nəzər yetirək. Faşizm də qadına olan nifrətini darvinizmdən almışdır. Necə ki, Darvin qadınlarla bağlı: “Davamlı yoldaşlıq (yaşlılıqda belə davam edən yoldaşlıq), sizinlə maraqlanacaq biri -itdən daha yaxşı əyləndirə bilən- ev və evin məsuliyyətlərini üzərinə götürəcək biri”, – deyirdi.
Cenevrə Universitetində təbiət tarixi professoru olan təkamülçü və materialist K.Voqt da qadınlara qarşı alçaldıcı fikirlərə sahib idi. Voqt belə yazmışdı: “İnsanın dişiləri kişilərdən çox aşağı, heyvan növlərinə daha yaxındır. Bu səbəblə, əgər standart olaraq özümüzə bir qadını almalı olsaydıq, daha çox meymun bənzəri xüsusiyyətə rast gələrdik”.

Darvinistlər də, faşistlər də qadın düşmənidir. Qadınları alçaq və geridə qalmış növ olaraq görür, alçaldır, onlara qarşı ayrı-seçkilik edir və təzyiq göstərirlər.

Faşistlərin bu davranışları Quran əxlaqı ilə tamamilə ziddir. Allah Quranda qadınlara qarşı şəfqətli olmağı, hörmət etməyi və onları qorumağı əmr etmişdir. Bununla yanaşı hz.Məryəm və fironun arvadı kimi üstün əxlaqa sahib olan qadınları insanlara nümunə göstərmişdir. Allah qatında üstünlük insanların irqinə, cinsiyyətinə və ya mövqeyinə görə deyil, Allah`a olan yaxınlıq və iman gücünə görədir. Allah Quranın bir çox ayəsində bütün iman edənlərin, qadın-kişi ayrı seçkiliyi olmadan etdiklərinin qarşılığını alacaqlarını belə xəbər vermişdir:

Mömin olmaqla bərabər, yaxşı işlər görən kişilər və qadınlar Cənnətə daxil olarlar. Onlara xurma çərdəyi qədər haqsızlıq edilməz!(Nisa surəsi, 124)

Mömin olub yaxşı işlər görən kişi və qadına xoş həyat nəsib edəcək və etdikləri yaxşı əməllərə görə mükafatlarını verəcəyik (Nəhl surəsi, 97)

Darvinist düşüncələr faşist ideologiyanın homoseksual pozğun dünyasının da əsasını təşkil edir. Faşizm ilə homoseksuallıq arasındakı bu əhəmiyyətli əlaqə faşizmin ən qədim modeli olan Spartaya qədər uzanır.
E.ə 50-120-ci illərdə yaşayan tarixçi Ç.Plutarx (Chaeronealı Plutarch) ordudakı ən seçmə əsgərlərdən ibarət 300 nəfərlik xüsusi döyüşçü birliyin 150 cüt sevgilidən meydana gəldiyini yazırdı. Spartada 12 yaşına çatan güclü oğlanlarının hamısı orduya alınır və ilk iş olaraq ordudakı təcrübəli əsgərlər tərəfindən aldadılırdılar. Bu pozğun əlaqələrin Spartanın “döyüşkən” mədəniyyətinin və qan tökməyə həris ordusunun ən böyük güc qaynağı olduğuna inanılırdı.
Bu iyrənc və azğın mədəniyyət, 19-cu əsrdə yaranan yeni paqanizm cərəyanı ilə birlikdə yenidən yayıldı. Bu azğınlığın ən əhəmiyyətli mərkəzlərindən biri isə Almaniya idi. Bu cərəyanın öndəri Adolf Brand 1902-ci ildə oğlanlarına qarşı pozğun cinsi meyilləri ilə tanınan U.Yansen (Wilhelm Jansen) və B.Fridlender (Benedict Friedlander) ilə birlikdə Özgünlər Dərnəyini (Gemeinschaft der Eigenen) qurdu. Fridlender 1904-cü ildə “Yunan erotizminin yenidən doğulması” (Renaissance des Eros Uranios) adlı bir kitab nəşr etdi. Kitabın qapağında yarı çılpaq bir yunan gənci rəsmi yer almışdı. Fridlender məqsədlərinin nə olduğunu kitabda belə açıqlayırdı:

Hədəfimiz yunan cəngavərliyinin yenidən oyandırılması və cəmiyyət tərəfindən tanınmasıdır… Yunan cəngavərliyi sevgisi ilə kişilər arasındakı yaxın sevgini, xüsusilə də fərqli yaşdakı kişilər arasındakı əlaqələri nəzərdə tuturuq.
Bu gün homoseksualizmin, insestin normal hal kimi insanlara təqdim olunmasında məqsəd əxlaqi dəyərləri aradan qaldırmaq, əxlaqı tənəzzülü gücləndirməkdən ibarətdir. İnsanların Allah və yaradılış inancından uzaqlaşdırılması, inkişaf etmiş heyvan növü olaraq təqdim olunması insanlarda təbii olaraq mərhəmət, sevgi, şəfqət, əfvedicilik, qoruyuculuq kimi insani hisslərin itirilməsinə gətirib çıxaracaqdır. Bunun üçün darvinizm fikri mübarizə ilə aradan qaldırılmalıdır. Bunu izah etməyin yolu isə insanlara məsuliyyətsiz heyvan olmadıqlarını, Allah tərəfindən yaradıldıqlarını və axirətdə əməllərindən hesab verəcəklərini izah etməkdir.

Istinadlar: (Charles Darvin, The Autobiography of Charles Darvin 1809-1882 (Et. by Nora Barlow), New York: W. W. Norton & Company, Inc., 1958, s. 232-233)
(Eva Cantarella, Bisexuality en the Ancient World, New Haven, Yale University Press, 1992, s. 72)
(Benedict Friedlander, “Memoirs for the Friends and Contributors of the Scientific Humanitarian Committee en the Ada of the Succession of the Scientific Humanitarian Committee”, Journal of Homosexuality, January-February 1991, s. 259)

Aysel Vəlizadə

Yaşadığımız dövrdə dünyadakı xalqların sosial quruluşlarını təhdid edən çox böyük təhlükə var. Bu təhlükə gizli fəaliyyət göstərərək cəmiyyətləri dağılmağa məhkum edir. Bu təhlükə cəmiyyətin ayaqda saxlayan əxlaq dəyərlərinin pozulmasıdır. Eyni cinsdən olanların əlaqələrinin, pozğunluğun ticarətinin, evlilikdən kənar əlaqələrin, təcavüzlərin, pornoqrafiyanın, cinsi xəstəliklərin artması əxlaqi süqutun bəzi mühüm nişanələridir. Bu məsələlər həmişə dünya ictimaiyyətinin gündəmindədir. İnsanların çoxu ətrafında baş verən təhlükəni dərk etmir və ya bunları sosial həyatın bir hissəsi kimi dəyərləndirərək bu qəflətin içinə düşür. Ancaq statistika təhlükənin ölçülərinin görünməmiş sürətlə hər gün daha da artdığını göstərir.
Cinsi xəstəliklərin artması bəşəriyyətin qarşısındakı problemlərin böyüklüyünü göstərən əsas meyardır. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (WNO) qeydlərinə görə, cinsi yollarla keçən xəstəliklər ən çox rast gəlinən xəstəlik qruplarından birini təşkil edir. Əldə edilən məlumatlar hər il təxminən 333 milyon yeni hadisənin meydana gəldiyini göstərir. Bunlara əlavə olaraq QIÇS (AIDS) böyük bir problem olmaq xüsusiyyətini hələ də qoruyur. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının statistik məlumatlarında bu günə qədər 18,8 milyon insanın bu xəstəlikdən həyatını itirdiyi bildirilir. Adıçəkilən təşkilatın QIÇS-lə bağlı 2000-ci ilə aid raportundakı bu ifadələr məsələni çox yaxşı xülasə edir: “QIÇS sosial, iqtisadi və demoqrafik quruluşlar üzərindəki dağıdıcı təsiri ilə bənzərsiz bir bəladır”.
Dövrümüzdə homoseksualizmin yayılması da çox diqqətçəkəndir. Eyni cinsdən olan insanların bəzi ölkələrdə rəsmi olaraq evlənə bilməsi, evliliyin səbəb olduğu sosial haqlardan istifadə edə bilməsi, dərnək və partiyalar qurması, dünya səviyyəsində yayılmaları, müqəddəs inanclara qarşı gəlmələri, dini dəyərlərə qarşı savaş elan etmələri Peyğəmbərimizin (s.ə.v) dövründən bu günə qədər keçən 14 əsrlik müddət ərzində ancaq dövrümüzə məxsus olan hadisələrdir.
Günümüzdəki eynicinslilərin bu cürətliliyi və cəsarəti Lut xalqının başına gələnləri yada salır. Quranda bəhs edildiyi kimi, Allah hz. Lutun doğru yola dəvətinə azğınlıqla cavab verən Lut şəhərini və xalqını böyük bir fəlakətlə məhv etmişdir. Bu azğın cəmiyyətdən arxada qalanlar hələ də bir ibrət nümunəsi olaraq Lut gölünün sularının altında qalır.
Axırzaman cəmiyyətlərindəki əxlaqi pozuntuları təsvir edən hədislərin bugünkü dünyada tam mənası ilə aşkara çıxdığı açıq bir həqiqətdir. Pozğunluğun utanmağa və gizlənməyə ehtiyac qalmadan, açıq-aşkar edilməsinin qiyamətin bir əlaməti olduğu hədisdə belə bildirilmişdir:
“Pozğunluq aşkar edilmədən… qiyamət qopmaz”. (“Ramuz əl-əhadis”, 91/7)
Cəmiyyətlərdə evlilikdən kənar cinsi əlaqələrin yayılmasının bir işarə olduğu da Peyğəmbərimiz (s.ə.v) tərəfindən bu cür qeyd edilmişdir:
“Zinanın çoxalması qiyamətin əlamətlərindəndir”. (Buxari, “Təcridi” 1/16)
Əxlaq dəyərlərinin, utancaqlıq duyğusunun zəifləməsi belə təsvir edilmişdir:
“Qiyamət yaxınlaşanda… həya kişinin qadınla yolun ortasında cinsi əlaqədə olacaq qədər aradan qalxar”. (“Son zamanlarla bağlı hədislər”, səh. 97)
Çox qəribədir ki, son dövrlərdə televiziya kanallarında gizli kamera ilə çəkilmiş pozğun görüntülər nümayiş etdirilir. Yollarda insanlarla qiymət danışan küçə qadınları hamının gözləri qarşısında, yolun ortasında, açıq-aşkar pozğunluq edirlər.
Burada hədisdə qiyamət əlaməti olaraq qeyd edilən bir hadisə də qeyd edildiyi kimi zühur etmiş və milyonlarla insana bu hadisə göstərilmişdir. Hadisələr göstərir ki, eyni cinsdən olan insanların adi bir həyat tərzi kimi qəbul edilməsi qiyamətdən əvvəlki dövrün əsas əlamətlərinin bir işarəsidir:
“Kişilər qadınlara bənzəyəcək, qadınlar kişilərə oxşayacaq”. (“Ölüm-qiyamət-axirət və axırzaman əlamətləri”, səh. 451)
“Kişilər kişilərlə, qadınlar da qadınlarla kifayətlənəndə… qiyamət yaxınlaşacaqdır”. (“Ramuz əl-əhadis”, 448/8; “Ölüm, qiyamət və diriliş, səh. 480)

Ölüm olduğu zaman günlərlə yas tutmaq, gülməmək, sevincə dair hər şeyi həyatdan çıxarmaq cahiliyyə adətidir. Ölüm müsəlmanlar üçün dünyadakı imtahanın sona çatması, əsl yurd olan axirətə keçid və hər şeydən əhəmiyyətlisi ən sevimli olan Rəbbimizə qovuşmaqdır. Buna görə müsəlmanlar biri öldüyünə görə matəm tutmazlar. Tam əksnə, sevdiklərinin Allah’a qovuşmasından ötrü sevinər, “inşaAllah Rəbbim ondan razı olmuşdur” deyə dua edərlər. Matəm qədərdəki hikməti qavraya bilməyən, qədərə könüldən təslim olmamış, Allah’ın yaratmasındakı gözəllikləri görə bilməyən, dünyanın keçici olduğunu bilməyən insanların batil bir adətidir.
Buna görə ölüm hadisəsi olanda müsəlmanlar bir-birlərinə yas tutmağı, kədərlənməyi tövsiyə etməzlər. Hüznlü olmağı, bədbəxt olmağı məsləhət görməzlər. Ölüm olduğunda müsəlmanlar bir-birlərinə gözəl şəkildə səbir etməyi, Allah`ın qədərdə təqdir etdiyini sevinclə qarşılamağı tövsiyə edərlər. Çünki yas tutmaq , haşa, Allah’ın təqdir etdiyi qədərdən razı olmamaq deməkdir. Yas tutmaq demək, haşa, Allah’ın yaratdığına üsyan etmək deməkdir.
“Suriyada, Fələstində, Misirdə insanlar ölərkən, siz necə əylənə bilərsiniz?” kimi düşünən bəzi insanlar da bu həqiqəti unudurlar. Suriyada, Misirdə, İraqda və dünyanın hər hansı bir yerində yaşanan itkilər, əzablar qarşısında müsəlmanların etməli olduqları şey yas saxlamaq deyil, bu əzabların sona çatması üçün səy göstərməkdir. Qaldı ki, bu tənqidi söyləyən insanların özləri də dünyadakı bütün bu ağrı-acılara baxmayaraq, toylarda gülüb-oynayır, televiziya söhbətlərini gülərək izləyir, seriallara, filmlərə baxaraq yaxşı vaxt keçirirlər.
Mömin üçün ölüm son demək deyildir. Tək gerçək sevgilisi və dostu olan Allah’a qovuşmaqdır. Mömin özü üçün ölümü necə sevinclə qarşılayırsa, sevdiyi bir insanın ölümünü də sevinclə qarşılayar. Ölüm qarşısında kədərlənməyin vacib olduğu inancı isə cahiliyyəyə aid bir düşüncədir. Allah’ın gücünü və qüdrətini gərəyi kimi qavramayan insanlar ölümdəki hikmətləri də təqdir edə bilməzlər. Ölümü yox olmaq hesab etdiklərinə görə kədərlə qarşılayırlar.
Bu səbəbdən cahiliyyə cəmiyyətlərində və xüsusilə köhnə bütpərəst mədəniyyətlərdə bir çox batil matəm adətləri vardır.
Məsələn, qədim Misirdə bir şəxs öləndə yas evinin qadınları başlarına, üzlərinə palçıq çəkir, paltarlarını, bədənlərini iplə sarıdıqdan sonra çılpaq sinələrini döyərək gəzərdilər. Buna bənzəyən adətlər aşşurlularda, fars, yunan və romalılarda da vardı. Yəhudilikdə də matəm adətləri arasında paltar cırmaq, yerdə oturmaq,başına kül səpmək, kül üzərində yatmaq, bədən kəsmək, saç yolmaq, ağlayıb öz-özünü döymək kimi adətlər vardı. Bəzi sivilizasiyalarda isə ağlamaq üçün xüsusi insanlar tutulmasından bu insanların günlərlə ağladığı aydın olur.
Məkkəli müşriklərin də ölən birinin ardından matəm tutmaqları məlumdur. Peyğəmbərimiz (s.ə.v.) isə yas tutmağı müsəlmanlara qadağan etmişdir:
İbn Abbas (r.a) deyir: “Rəsulullah əleyhissalatu vəssalam buyurur ki: “Yas tutmaq cahiliyyə işlərindən biridir…”
İbn Ömər (r.a) deyir: “Rəsulullah əleyhissalatu vəssalam, yüksək səslə ağlayan qadınlar olan cənazələrə baxmağı qadağan etdi.”
Cərir Mövla Müaviyə deyir: “Hz. Müaviyə (r.a) Xümsdə xalqa xütbə verdi və xütbəsində Rəsulullahın (s.ə.v) yas tutmağı (nəvh) qadağan etdiyini də xatırlatdı.”
Oğlu İbrahim vəfat edəndə Peyğəmbərimizin (s.ə.v.) çox qısa bir an ağlamış olması isə peyğəmbərimizin (s.ə.v) şəfqətinin və mərhəmətinin təcəllisidir. Peyğəmbərin (s.ə.v) bu gözəl əxlaqını səhv başa düşüb, cahilcə müşrik adətlərini davam etdirmək istəyənlər isə çox yanlış edirlər.
Şübhəsiz ki, Biz hər şeyi müəyyən ölçüdə (lazım olduğu qədər) yaratdıq.(“Qəmər” surəsi, 49)
De: “Allah’ın bizim üçün yazdığından başqa bizim başımıza heç nə gəlməz. O bizim Himayədarımızdır. Qoy möminlər Allah’a təvəkkül etsinlər!” (“Tövbə” surəsi, 51)
Amma Allah istəməyincə, siz istəyə bilməzsiniz! Həqiqətən, Allah Biləndir, Müdrikdir! (“İnsan” surəsi, 30)
Qeybin açarları Onun yanındadır, Onları yalnız O bilir. O, quruda və dənizdə nələr olduğunu bilir. Onun xəbəri olmadan yerə düşən bir yarpaq belə yoxdur. Yerin qaranlıqlarında elə bir toxum, elə bir yaş və elə bir quru (şey) yoxdur ki, açıq-aydın Yazıda (Lövhi-Məhfuzda) olmasın. (“Ənam” surəsi, 59)
Allah’ın izni olmadan (heç kəsə) bir müsibət üz verməz. Hər kəs Allah’a iman gətirsə, Allah onun qəlbini haqqa yönəldər. Allah hər şeyi bilir. (“Təğabun” surəsi, 11)

Təkamül nəzəriyyəsinə əsasən canlılar təsadüflərlə əmələ gəlmiş və yenə təsadüflərlə inkişaf etmişdir. Bundan təqribən 3.8 milyard il əvvəl dünyada heç bir canlı yox ikən əvvəlcə canlı hüceyrələr, sonra çoxhüceyrəli kompleks canlılar əmələ gəlmiş və getdikcə daha mürəkkəb növlər ortaya çıxmışdır. Başqa sözlə, darvinizmə əsasən təbiətdəki bəzi amillər sadə cansız elementlərdən çox kompleks və qüsursuz dizayna malik canlılar meydana gətirmişdir. Bu iddianı nəzərdən keçirərkən, əvvəla, təbiətdə həqiqətən belə bir gücün olub-olmadığına baxmaq lazımdır. Daha açıq desək, bu cür təkamülü həyata keçirəcək təbii mexanizmlər varmı? Bu gün təkamül nəzəriyyəsi adlandırdığımız neodarvinist model bu məsələ ilə bağlı iki əsas mexanizm irəli sürür: “təbii seçmə” və “mutasiya”. Nəzəriyyənin əsas iddiası belədir: “Təbii seçmə və mutasiya bir-birlərini tamamlayan iki mexanizmdir. Təkamül xarakterli dəyişikliklərin mənbəyi canlıların genetik quruluşunda meydana gələn təsadüfi mutasiyalardır. Mutasiyaların səbəb olduğu xüsusiyyətlər təbii seçmə mexanizmi vasitəsilə seçilir, beləliklə, canlılar təkamül keçirirlər”. Lakin bu mexanizmlərin işləmədiyi ortaya çıxdıqdan sonra təkamül tərəfdarları əlavə olaraq təcridlər, yəni izolyasiyalar və populyasiya dalğalarını fərziyyənin hərəkətverici qüvvəsi kimi iddia etməəyə başladılar. Bu ssenarini bir az təhlil etdikdə isə, əslində ortada konkret “təkamül mexanizminin” olmadığını görərik. Çünki nə təbii seçmə, nə mutsiyalar populyasiya dalğaları , nə də təcridlər növlərin təkamül keçirmələri və bir-birlərinə çevrilmələri iddiasına ən kiçik töhfə verməyiblər. Bu məqalədə isə izolyasiyaları , coğrafi təcridləri araşdıracağıq.
Coğrafi təcrid anlayışı ilə bağlı həm elmi dairələrdə, həm də ictimaiyyətdə hakim olan fikir elmi baxımdan həqiqətləri əks etdirmir. Xüsusilə bəzən həm yerli, həm də xarici mətbuatlarda mövzu ilə bağlı məlumat əskikliyindən qaynaqlanan yanlış fikirlərə rast gələ bilirik. Bunun üçün də gəlin coğrafi təcrid anlayışının nə olduğu ilə tanış olaq.
Eyni növdən olan canlılar bir quru ərazisinin çökməsi və ya qitələrin bir-birindən ayrılması kimi səbəblərdən coğrafi təcridlərə məruz qalırlar. Belə olan halda, iki ayrı bölgədəki canlılar arasında fərqli bir genetik xüsusiyyət meydana çıxır. Başqa sözlə desək, coğrafi təcridlər populyasiyaları bir-birindən ayırır. Məsələn, quruda yaşayan canlılar geniş çöllər və sularla, ya da yüksək dağlarla bir-birindən ayrılırlar.1 Əgər bir populyasiya coğrafi olaraq iki və ya daha çox bölgəyə ayrılırsa, aralarındakı fərq getdikcə çoxalır və bir müddət sonra bu fərqli ərazilərdəki canlılar fərqli coğrafi irqlər meydana gətirir.2 Bu ayrılıq populyasiyalar arasında gen axınının qarşısını alacaq həddə çatdıqda, daha əvvəl bir-biri ilə oxşar xüsusiyyət daşıyan bir növün fərqli variasiyaları arasındakı bənzərlik azalmış olur.
Bu mövzu ilə bağlı təkamülçülərin yanıldığı məqam belədir: təkamül tərəfdarları ayrı qitələrdə, ya da mühitlərdə yaşamağa məcbur qalan canlıların fərqli bir növə çevrildiklərini iddia edirlər. Halbuki, fərqli ərazilərdə ortaya çıxan fərqli xüsusiyyətlərə sahib canlılar populyasiya fərqliliklərindən başqa bir şey deyil. O ərazidə cütləşmək məcburiyyətində qalan canlıların genetik kombinasiyaları sərhədli qalır və genlərindəki müəyyən xüsusiyyətlər daha ön plana çıxır. Lakin yepyeni canlı növü qətiyyən meydana gəlmir, gələ də bilməz. Təkamülçülər növlərin mənşəyi məsələsinə izolyasiya ilə açıqlama gətirməyə çalışırlar. Çünki yer üzündə bu qədər çoxlu sayda növün necə ortaya çıxdığı onların baxış tərzinə görə olduqca çətin bir sualdır. İzolyasiya termini də təkamülçülər tərəfindən yeni bir növ əmələgətirən hərəkətverici qüvvə kimi təqdim olunur. Amma elmi həqiqətlər izolyasiya ilə yeni növün meydana gəlməsinin qeyri-mümkünlüyünü açıq şəkildə göstərir.
Eyni vəziyyət insanlar üçün də əsaslıdır. Yer üzündəki fərqli irqlər coğrafi izolyasiyalar vasitəsilə fərqli irqi xüsusiyyətlərə sahib olublar. Bəzi insanlarda qara dərililik xüsusiyyəti üstün olmuş (dominant), bunlar eyni ərazidə yaşadıqları və öz aralarında çoxaldıqları üçün qara dərili irq meydana gətirmişdir. Qıyıq gözlü uzaq şərq irqləri də eyni şəkildədir. Əgər coğrafi izolyasiya olmasaydı, yəni dünyadakı bütün irqlər əsrlər boyunca bir-biri ilə hər zaman qarışıq ailə həyatı qursaydılar, onda hər kəs metis olardı: zəncilər, ağ dərililər, qıyıq gözlülər olmaz, insanların hamısı mərkəzə uyğunlaşmada olardılar. Bəzən coğrafi səbəblərdən ötrü bir-birindən ayrı qalan variasiyalar yenidən bir yerə gətirildikdə bir-birləri ilə cütləşmirlər. Buna görə də müasir biologiyada növ anlayışına görə alt növ deyil, ayrı növ halına gəlmiş olurlar. Buna növ əmələgəlmə (speciation) deyilir.
Təkamülçülər isə bu anlayışdan başqa mənalar çıxarırlar: “Təbiətdə növ əmələgəlmə var, yəni yeni canlı növləri təbii mexanizmlərlə əmələ gəlir, deməli, bütün növlər bu formada ortaya çıxıb”. Amma burada çox böyük və gizli yalan var.
1) Bir-birlərindən izolyasiya olunmuş A və B variasiyaları bir araya gətiriləndə cütləşməmə halı ola bilər. Amma bu vəziyyət, adətən, cütləşmə davranışından qaynaqlanır. Yəni A və B variasiyalarına aid fərdlər digər variasiyaları yad gördüyü üçün onu özlərinə yaxın hiss etmir və cütləşmirlər. Lakin cütləşmələrinə mane olan heç bir genetik uyğunsuzluq yoxdur. Qısası, genetik məlumat baxımından yenə də eyni növlərdirlər.
Ç.Darvinin Qalapaqos adalarında müşahidə etdiyi birəbitdən quşlarının ayrı növlər hesab edilib təkamülə dəlil kimi göstərilmə səbəbi də elə budur.
2) Ən vacib məqam isə odur ki, haqqında danışılan növ əmələgəlməsi genetik məlumat artımı deyil, əksinə, məlumat itkisi prosesidir. Müxtəlifləşmənin səbəbi, variasiyalardan birinin və ya hər ikisinin yeni genetik məlumat əldə etmələri deyil. Belə bir proses mümkün deyil. Məsələn, iki variasiyadan biri yeni bir zülal molekuluna, yeni bir fermentə, yeni bir orqana sahib olmur və ortada bir irəliləyiş yoxdur. Əksinə, daha əvvəllər fərqli genetik məlumatları eyni məkanda birləşdirən populyasiya (məsələn, həm uzun, həm də qısa tük xüsusiyyətini; həm açıq, həm də tünd rəng xüsusiyyətini əks etdirən populyasiya) əvəzinə, indi genetik məlumat baxımından daha kasıb iki populyasiya var. Lakin son illərdə aparılan elmi təcrübə və müşahidələr dar populyasiyaların genetik cəhətdən təkamül nəzəriyyəsinin lehinə yox, əleyhinə olduğunu ortaya qoymuşdur. Dar populyasiyalar yeni növ əmələ gətirmək bir tərəfə qalsın, əksinə, ciddi genetik pozuntular üzə çıxarırlar. Bunun səbəbi dar populyasiyalarda fərdlərin daima dar genetik hovuz çərçivəsində cütləşmələridir. Buna görə normal halda heteroziqot olan fərdlər getdikcə homoziqota çevrilirlər. Bunun nəticəsində də normal halda resessiv olan pozulmuş genlər dominant genə çevrilir və beləliklə, populyasiyada getdikcə daha çox genetik pozuntu və xəstəlik üzə çıxır.3
Bu mövzunu tədqiq etmək üçün toyuqlar üzərində 35 il davam edən müşahidə aparılmışdır. Müşahidələrdə dar populyasiyada saxlanılan toyuqların getdikcə genetik cəhətdən zəiflədiyi müəyyən edilmişdir. Toyuqların yumurtlaması 100%-dən 80%-ə, çoxalma faizi də 93%-dən 74%-ə düşmüşdür. Ancaq insanların şüurlu müdaxiləsi ilə, yəni başqa bölgələrdən gətirilən toyuqların populyasiyaya qarışdırılması ilə bu genetik zəifləmə prosesi dayanmış və toyuqlar normal hala düşməyə başlamışlar.4
Nəticə olaraq, növ əmələgəlməsinin təkamül nəzəriyyəsini dəstəkləyən heç bir tərəfi yoxdur. Çünki təkamül nəzəriyyəsi canlı növlərinin hamısının sadədən mürəkkəbə doğru təsadüflər yolu ilə ortaya çıxdığını iddia edir. Eyni zamanda, təcridlər təkamül üçün irsi istiqamətləndirilməmiş, yəni təsadüfi material verir. Ona görə də təcridlər canlı üçün nəyin əlverişli və nəyin uyğun olmadığına qərar verə bilməz. Əlaqəli olaraq da bu fərziyyənin əhəmiyyətli sayılması üçün genetik məlumat artıran mexanizmlər göstərməlidirlər. Gözü, qulağı, ürəyi, ağciyəri, qanadları, ayaqları və ya digər orqan və sistemləri olmayan canlıların bunları necə qazandığını, bu orqan və sistemləri açıqlayan genetik məlumatın haradan gəldiyini izah etməlidirlər. Onsuz da mövcud olan bir canlı növünün genetik məlumat itkisinə məruz qalaraq ikiyə bölünməsi, şübhəsiz, təkamüllə heç bir əlaqəsi olmayan haldır. Bütün canlıları üstün güc, qüvvət sahibi olan Rəbbimiz yaratmışdır. Sonda tövsiyə olaraq onu da qeyd edim ki, əsassız olduğu dəfələrlə müxtəlif elm sahələri tərəfindən sübut olunmuş fərziyyələrlə vaxt itirmək, bunun üçün külli miqdarda pullar xərcləmək və elmin məqsədindən kənara çıxıb cəmiyyətə, millətə, dövlətə heç bir töhfə verməmək əvəzinə, Allahın yaratdığı canlılardakı kompleks sistemləri öyrənib elmi-texniki, tibbi və s. istiqamətlərdə irəliləyişlər əldə etmək şübhəsiz ki, müqayisə olunmaz üstünlükdür .
Mənbələr
1. Prof. Dr. Ali Demirsoy, Kalıtım ve Evrim, Meteksan Yayınları, Ankara, 1995, s.690
2. Prof. Dr. Ali Demirsoy, Yaşamın Temel Kuralları, Genel Biyoloji/Genel Zooloji, Cilt-I, Kısım-I, Ankara, 1993, s.606
3. M. E. Soulé and L. S. Mills, “Enhanced: No need to isolate genetics”, Science, 1998, vol. 282, səh. 1658.
4. R. L. Westemeier, J. D. Brawn, J. D. Brawn, S. A. Simpson, T. L. Esker, R. W. Jansen, J. W. Walk, E. L. Kershner, J. L. Bouzat and K. N. Paige, “Tracking the long-term decline and recovery of an isolated population”, Science, 1998, vol. 282, səh. 1695.

Toğrul İbrahimov