Ötən həftə ABŞ satış kassalarında ilk pillədə yer alan “Tor 4: Sevgi və ildırım” nümayişinin ikinci həftəsində də siyahıda birinci yerdədir.
AZƏRTAC xəbər verir ki, film nümayişin ikinci həftəsində 46 milyon gəlir gətirib. Ekran əsərinin gəliri ötən həftə ilə müqayisədə 68 faiz azalıb. Bu, “Marvel” filmləri arasında ikinci ən yüksək həftəlik enişlərdən biridir. Beləliklə, ekran işinin ümumi gəliri qlobal kassada 500 milyon dollara yaxınlaşıb.
Amerikan animasiya komediyası “Minyonlar 2”, 26 milyon dollarlıq həftəlik gəlirlə ABŞ-ın film kassasında ikinci yerini qoruyub saxlayıb. Məşhur cizgi filminin ümumi gəliri 263 milyon dollara yaxınlaşıb.
Yenicə işıq üzü görmüş “Kravdadların mahnı oxuduğu yer” filmi isə premyerasında 17 milyon dollar gəlir qazanaraq kassada üçüncü sıraya yüksəlib.
Siyahıda dördüncü sırada olan Hollivud ulduzu Tom Kruzun yer aldığı “Top Gun: Maverick” filminin isə ABŞ prokatında ümumi gəliri 620 milyon dollara yaxınlaşıb.
Əfsanəvi “The Matrix” filminin ulduzu Kianu Rivz Batman obrazını canlandırmaq arzusunda olduğunu etiraf edib.
AZƏRTAC xarici KİV-ə istinadla xəbər verir ki, bunu Hollivud ulduzu K.Rivz bildirib. “Bu həmişə mənim arzum olub. İndi Pattinson bu roldadır və o, rolun öhdəsindən yüksək səviyyədə gəlir. Ola bilsin ki, gələcəkdə nə vaxtsa onlara yaşlı Batman lazım olanda bu işə qatıla bilərəm”.
Aktyor “Super ev heyvanları” cizgi filmindəki obraz üzərində işindən də bir qədər danışıb. “Mənim bu layihədə kiçik bir rolum var, olduqca epizodik roldur. Amma buna baxmayaraq, sadəcə Dueyn Conson və Kevin Hartın iştirak etdiyi işin bir hissəsi olmaq heyrətamizdir və yeri gəlmişkən, orada Batman rolundayam”, – deyə K.Rivz əlavə edib.
Qeyd edək ki, cari ildə Batman filmi kassada 770 milyon dollardan çox gəlir gətirib.
Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən “Şuşa İli” münasibətilə həyata keçirilən “Şuşa mədəniyyətinin inciləri” layihəsi yeni təqdimatlarla davam edir.
Nazirlikdən AZƏRTAC-a bildirilib ki, layihənin “Şuşanın memarlıq salnaməsi” bölməsi üzrə növbəti təqdimat qala-şəhərimizin Saatlı məscidinə həsr olunub.
Şəhərin Saatlı məhəlləsində yerləşən eyniadlı tarixi məscid ölkə əhəmiyyətli memarlıq abidəsi kimi siyahıya daxil edilib. Saatlı məscidi Qarabağda bir neçə monumental dini və mülki tikilinin, o cümlədən Şuşada Aşağı və Yuxarı Gövhər ağa məscidləri, Ağdamda Cümə məscidi və Bərdə imamzadə türbəsinin memarı olan Kərbəlay Səfixan Qarabağinin layihəsi əsasında 1883-cü ildə inşa edilib.
Saatlı məhəllə məscidi olsa da, şəhərin digər məhəllə məscidlərindən həm həcmi, həm də memarlıq quruluşu ilə fərqlənirdi.
Tavana dayaq olan dörd səkkizbucaqlı daş sütunlara sahib olan ibadət zalı üçnefli məkana malikdir. Bunun nəticəsində zalda sanki sonsuz sayda tağ keçidlər yaranır. Divarların səthi həndəsi fiqurlar və nəbati naxışlarla tərtib olunub. Məscidin tək minarəsi binanın arxa tərəfində inşa olunub. Belə güman edilir ki, minarə məscidlə eyni vaxtda deyil, bir qədər sonrakı illərdə ucaldılıb.
1992-ci il mayın 8-də Şuşa Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğal olunduqdan sonra Saatlı məscidi talan edilmiş, minarəsi dağıdılmışdı. Şəhər müzəffər Azərbaycan Ordusu tərəfindən azad olunandan sonra məsciddə təmizlik işləri aparılıb, müəyyən təmir işləri görülüb.
Qeyd edək ki, Prezident İlham Əliyev 2021-ci il yanvarın 14-də Şuşaya səfəri zamanı Saatlı məscidini də ziyarət edib. Dövlət başçısı məscidə Məkkədən gətirilmiş “Qurani-Şərif” hədiyyə edib.
Torpaqlarımız azad ediləndən sonra Prezident İlham Əliyevin ilk fərmanlarından biri Şuşanın mədəniyyət mərkəzi elan edilməsi oldu. Bundan sonra əvvəlki ənənələr bərpa edildi. İkinci ildir ki, Şuşada Vaqif Poeziya Günlərini keçiririk. Həmçinin “Xarıbülbül” festivalı da təşkil olundu.
Bu sözləri AZƏRTAC-a müsahibəsində Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri, Xalq yazıçısı Anar deyib.
“Şuşa Azərbaycan mədəniyyətinin beşiyidir. Biz şadıq ki, Qarabağın incisinin belə möhtəşəm tədbir və festivallara yenidən ev sahibliyi etdiyi günləri görə bildik. Bunu Prezident, Müzəffər Ali Baş Komandan Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə rəşadətli Ordumuza borcluyuq”, – deyə Anar bildirib.
İşğaldan azad edilmiş torpaqların ilk əlamətdar hadisələrindən biri Vaqifin məqbərəsinin ucaldılması, Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi və iştirakı ilə birinci Vaqif Poeziya Günlərinin keçirilməsidir. Bu gün ikinci dəfə Vaqif Poeziya Günlərinə toplaşmışıq. Vaqif Azərbaycan poeziyasında həm bədii, həm də siyasi sözün rəmzidir. Bu isə o deməkdir ki, bu gün buraya toplaşan ədəbiyyatçılar həm dövlətin, həm ədəbiyyatın, həm də Azərbaycan tarixinin yanındadırlar.
AZƏRTAC xəbər verir ki, bunu Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin(AYB) beynəlxalq məsələlər üzrə katibi Səlim Babullaoğlu deyib.
“Düşünürük ki, bu tədbirin əhəmiyyəti daha da artacaq və növbəti illərdə Poeziya Günlərinə xarici qonaqlar, dünya xalqlarının müxtəlif söz və sənət ustaları toplaşacaqlar. Əminik ki, Vaqif Poeziya Günləri təkcə Azərbaycan ədəbiyyatının deyil, Azərbaycan tarixinin, Qarabağ tarixinin də təbliğatçısı olacaq”, – deyə S.Babullaoğlu bildirib.
Kanadada fəaliyyət göstərən EL TV ingilis dilində “Azərbaycanda qədim dinlər və multikulturalizm” adlı sənədli film yayımlayıb. Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin dəstəyi və Kanadadakı “Vətən” Azərbaycan İncəsənət və Mədəniyyət Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə ərsəyə gələn film “History of Azerbaijan” layihəsi çərçivəsində gerçəkləşdirilib.
Dövlət Komitəsindən AZƏRTAC-a bildirilib ki, filmdə zərdüştlük, İslam, xristianlıq, yəhudilik və digər dinlərin Azərbaycanda təşəkkül tapması tarixi, məscidlərin, kilsələrin, sinaqoqların fəaliyyət göstərdiyi, qədim məbədlərin qorunub saxlanıldığı, ölkəmizin zəngin multikultural dəyərlərə malik olduğu barədə ətraflı məlumat verilib. Qeyd edilib ki, Azərbaycan xalqı həmişə başqa millətlərin adət-ənənələrinə, inanclarına hörmətlə yanaşıb, ölkəmiz isə dini baxışlarına görə təqib edilən insanlar üçün sığınacaq məkanına çevrilib.
“Paramount Pictures” studiyasının ərsəyə gətirdiyi “Top Gun: Meverik” davam filmi dünya miqyasında gəlir əldə etməkdə irəliləyir.
AZƏRTAC xarici KİV-ə istinadla xəbər verir ki, filmin kassa gəliri 1,2 milyard dolları ötüb. Rejissoru Cozef Kosinski olan ekran işi hazırda 65 xarici ölkədə 602,5 milyon dollar, Şimali Amerikada isə 606 milyon dollar dəyərində gəlir toplamaqda davam edir. Bu nailiyyətlər sayəsində “Top Gun: Meverik” artıq “Transformers 4: Yox olma dövrü” adlı fantastik filmini keçərək “Paramount Pictures” tarixində ən çox gəlir gətirən filmə çevrilib.
Xatırladaq ki, baş rolda Hollivud ulduzu Tom Kruzun yer aldığı filmin dünya üzrə 1 milyard dollar qazanması cəmi otuz bir gün çəkib. Aktyor T.Kruzun özü üçün bu bütün karyerası üzrə ən yaxşı nəticədir. Bu ABŞ-ın film gəlirləri üzrə kassa tarixində 600 milyon dollarıq davamlı gəlirlə rekord həddini aşan 12-ci filmdir.
Dövlət Turizm Agentliyinin (DTA) təşkilatçılığı ilə Azərbaycan nümayəndə heyəti Böyük Britaniyanın Rutland vilayətində keçirilən Qlobal Quş Müşahidəçiliyi (“Global Bird Fair”) turizm sərgisində iştirak edir.
DTA-dan AZƏRTAC-a bildirilib ki, iyulun 15-də işə başlayan sərgidə ölkəmizi Azərbaycan Turizm Bürosu, Azərbaycan Ornitoloji Cəmiyyəti, Naxçıvan Turizm Departamenti, “Camping Azerbaijan” və “Naxchivan Travel” şirkətlərinin nümayəndələri təmsil edirlər.
Sərgidə quş müşahidəçiliyi əraziləri olan Beşbarmaq, Xınalıq və Ləzə kimi dağlıq bölgələrin, Qızılağac, Şirvan və Ağgöl milli parklarının, həmçinin Naxçıvanın bu istiqamətdə olan turizm potensialı təbliğ edilir.
Sərgi çərçivəsində Azərbaycanın ornitoloji turizm imkanlarının təqdimatı məqsədilə təşkil olunan xüsusi seminarda ziyarətçilərə ölkəmizdəki biomüxtəliflik, əsas quş növləri və quş müşahidəsi üçün əlverişli mövsümlər haqqında məlumat verilib.
İyulun 17-dək davam edəcək sərgidə 60-dan çox ölkə təmsil olunur.
Qeyd edək ki, Azərbaycanın ekoturizmin vacib bir istiqaməti kimi ornitoloji turizm imkanlarının inkişaf etdirilməsi məqsədilə “Beşbarmaq” Dövlət Tarix və Mədəniyyət qoruğu ərazisində infrastrukturun qurulması işlərinin həyata keçirilməsinə başlanılıb.
Mandaloriyalı” filminin Qroqu personajının məşhur “Qremlinlər”dəki Gizmodan oğurlandığı bildirilib.
AZƏRTAC xarici KİV-ə istinadla xəbər verir ki, “Qremlinlər” filminin yaradıcısı Co Dante balaca Yoda adlandırılan “Mandaloriyalı” ekran əsərinin qəhrəmanı Qroqunun “Qremlinlər”dəki baş qəhrəman Gizmonun tam oxşarı olduğunu deyib: “Düşünürəm ki, bu qəbildən olan filmlər davamlı baxımlılığına görə mahiyyətcə balaca uşağı xatırladan Gizmo obrazına borcludurlar”, – deyə rejissor bildirib.
Qeyd edək ki, qeyri-adi qabiliyyətlərə, iri gözlərə və ifadəli qulaqlara malik iki balaca məxluqun həqiqətən çox oxşar görünməsinə baxmayaraq C.Dantenin bu iddiaları cavabsız qalıb.
AZƏRTAC xəbər verir ki, R.Deqati həvəskar fotoqraflarla öz peşə sirlərini bölüşüb.
Əvvəlcə tanınmış fotoqraf görüşə gələn gənclərin hər biri ilə tanış olub, onların bu sahəyə olan maraqlı fikirlərini dinləyib. O, iştirakçılara fotoaparatla işləməyə başlamazdan əvvəl özünəməxsus imza seçməsini tövsiyə edib. R.Deqati fotoqraflar üçün yaddaşlarda iz qoyacaq görüntüdən əlavə, imzalarının da önəmini diqqətə çatdırıb.
Məşhur fotojurnalist AZƏRTAC-a müsahibəsində gələcək planlarından da danışıb: “Bu gün gənclərə kameradan düzgün istifadə etməyi və ən əsası nəyi çəkməli olduqlarını öyrətdim. Dünyanın müxtəlif ölkələrində şagirdlərim var. Gələcək planım Azərbaycanda beynəlxalq foto məktəbi yaratmaqdır”.
Görüşdə bu sahədə yeni biliklər əldə etdiyini söyləyən Leyla Səttarzadə fikirlərini bölüşüb: “Reza Deqatidən yaxşı fotoqraf olmağın sirrini öyrəndim. Fotoda əsas olan həm insanların, həm də təbiətin ab-havasını dolğun şəkildə çatdırmaqdır”.
Digər iştirakçı Ruslan Cəfərzadə R.Deqatinin nümayiş etdirdiyi fotolardan təsirləndiyini dilə gətirib: “İşinin peşəkarı olan bir fotoqrafın öz təcrübələrini bizimlə bölüşməsi çox xoşum oldu. O, müxtəlif illərlə çəkdiyi fotoları bizə nümayiş etdirərək işinin incəliklərindən danışdı. Müharibə mövzusunda çəkilən şəkillər mənə çox təsir etdi”.
Dörd ilə yaxın fotoqrafiya ilə məşğul olan Tamerlan Almazov bu görüşdən sonra daha çox müharibənin fəsadları mövzusunda şəkillər çəkməyə üstünlük verəcəyini söyləyib.
İyulun 14-də Nizami Kino Mərkəzində Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrinin polkovniki, Milli Qəhrəman İlqar Mirzəyev haqqında çəkilmiş “Artilleriyanın atası” sənədli filminin təqdimatı olub.
AZƏRTAC xəbər verir ki, filmin rejissoru və ssenari müəllifi Kamalə Musazadə, operatoru Soltan Abdullayev, montajçıları Kamalə Musazadə və Sabir Əskərzadə, prodüseri isə Nazim Hüseynovdur.
Jurnalistlərə müsahibə verən Kəmalə Musazadə filmin çəkilişləri ilə bağlı məlumat verib: “Bizim studiyada Polad Həşimovla bağlı film çəkildiyi üçün mən onun döyüş yoldaşı İlqar Mirzəyev haqda film çəkməyi düşündüm. Onun döyüş yoluna, şəxsi keyfiyyətlərinə baxanda çox heyrətlənirdim. İlqar Mirzəyev Aprel döyüşlərində artilleriya komandiri olub. Biz çəkilişləri həmin artilleriya qurğularının yerləşdiyi ərazidə, həmçinin Tovuz döyüşləri zamanı onun şəhid olduğu yerdə apardıq. “Qara qaya” zirvəsində bu hadisə baş verəndə İlqar Mirzəyevlə birgə döyüş yoldaşı Təbriz Kərimov da orada idi. Biz onların qurumayan qanını lentə almışdıq. Təbriz Kərimov ağır yaralansa da, sağ qalıb və öz qanını filmin nümayişi zamanı görəndə çox təsirləndi”.
Filmin nümayişindən əvvəl çıxış edən Dövlət Film Fondunun direktoru, Əməkdar incəsənət xadimi Cəmil Quliyev bildirib ki, 6 aydan sonra Azərbaycan xalqı rəşadətli Qələbənin ikinci ildönümünü qeyd edəcək. O, qeyd edib ki, Azərbaycan Ordusunun qazandığı Qələbə incəsənətin bütün növlərində əks olunmalıdır.
Sonra film nümayiş etdirilib.
Film Tovuz döyüşlərinin ikinci ildönümünə həsr olunub. 2020-ci il iyulun 12-14-də ermənilərin növbəti təxribatı nəticəsində Tovuz döyüşlərində Polad Həşimov və İlqar Mirzəyevlə birlikdə 12 nəfər şəhid olub.
Qeyd edək ki, Polad Həşimov 1975-ci ildə Qəbələ rayonunun Vəndam qəsəbəsində anadan olub. 1976-cı ildə Həşimovlar ailəsi Qəbələ rayonundan Sumqayıt şəhərinə köçüb və burada yaşamağa başlayıblar. P.Həşimov Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin 3-cü Ordu Korpusunun komandir müavini – Qərargah rəisi olub.
Bakıda, Sumqayıtda və Qəbələdə küçələrdən birinə Polad Həşimovun adı verilib. Bundan başqa, Türkiyənin Osmanqazi rayonunda Polad Həşimovun adını daşıyan park salınıb.
İlqar Mirzəyev isə 1973-cü ildə Gürcüstanın Qardabani rayonunda anadan olub. O, Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin 3-cü Ordu Korpusunun artilleriya rəisi vəzifəsində çalışıb.
Prezident İlham Əliyevin 2020-ci ilin dekabrın 9-da imzaladığı Sərəncamla Polad Həşimova və İlqar Mirzəyevə “Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” adı verilib.
Polad Həşimov və İlqar Mirzəyev 2020-ci il iyulun 15-də İkinci Fəxri xiyabanda dəfn olunublar.
Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri Qapalı Səhmdar Cəmiyyəti,
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi,
Azərbaycan Yazıçılar Birliyi
təqdim edir:
Şanlı Zəfər Savaşımıza həsr olunan
“Könlüm keçir Qarabağdan” adlı şeir müsabiqəsi!
Qəhrəmanlarımızdan, işğaldan azad edilən torpaqlarımızdan və tarixi qələbəmizdən bəhs edən şeirlər…
Müsabiqənin şərtləri:
-Müsabiqədə 18-40 yaş arasında müəlliflər yalnız yeni,
indiyədək çap olunmamış şeirləri ilə iştirak edə bilərlər;
-Şeirlər 14-lük Times New Roman şriftlə və 1,5 intervalla word faylında yığılmalıdır;
-İştirakçılar müsabiqəyə şeirlərlə yanaşı şəxsiyyət vəsiqələrinin hər iki üzünü, fotolarını, ünvan və əlaqə nömrələrini qeyd etməklə qısa tərcümeyi hallarını müvafiq fayllarda aşağıdakı elektron poçt ünvanına göndərməlidirlər: kkgsheir@gmail.com
– İyulun 10-dan, sentyabr ayının 10-a qədər müraciət edə bilərsiniz;
Müsabiqə iki mərhələdə aparılacaq, ədəbi nümunələr nüfuzlu münsiflər heyəti tərəfindən dəyərləndiriləcək, ilk mərhələni keçən şeirlər
efirdə təqdim ediləcək, I, II və III yerin qalibləri Zəfər günümüzdə pul və xüsusi mükafatlara layiq görüləcək .
İnformasiya və təşkilati dəstək: Mədəniyyət kanalı , Bakı Kitab Mərkəzi, “Ədəbiyyat” qəzeti, Azərbaycan Radiosu
İyulun 1-də Qazaxıstanın Almatı şəhərindəki Respublika Dostluq Evində “Milli Dombra Günü”nə həsr olunmuş “Ən dombyra, jYr dombyra, küy dombyra” adlı bayram tədbiri keçirilib.
AZƏRTAC xəbər verir ki, Respublika Dostluq Evinin və Qazaxıstan Azərbaycanlıları Assosiasiyasının təşkil etdiyi tədbirdə dost ölkənin incəsənət ustaları, tanınmış küyilər və ənənəvi mahnı ifaçıları, o cümlədən cənub paytaxtının etnomədəni mərkəzlərinin nümayəndələri iştirak ediblər.
Qazaxıstan Respublikası Parlament Məclisinin üzvü, Qazaxıstan Azərbaycanlıları Assosiasiyası İctimai Birliyinin rəhbəri Əbülfəz Xamedov günün əhəmiyyəti ilə bağlı fikirlərini bildirib. Bildirib ki, 2018-ci il iyunun 13-də Qazaxıstan Respublikasının Prezidenti Milli Dombra Gününün qeyd edilməsi haqqında Sərəncam imzalayıb. Bu əlamətdar günün iyulun ilk bazar günü qeyd olunması qərara alınıb. Ona görə də biz azərbaycanlılar bu gün milli mədəniyyətin özünəməxsusluğunu qoruyub saxlamaq və yaşatmaq ideyası ətrafında cəmiyyətin daha da möhkəmlənməsi üçün “Dombra Günü”nün təşkilatçısı kimi çıxış etdik.
Məlum olduğu kimi, qədim zamanlardan musiqi və mahnılar köçəri xalqın həyatında böyük rol oynayıb. Dombra qazax xalqının simvolu adlandırıla biləcək əsas musiqi alətlərindən biri hesab olunur.
Bu alətin bir çox xalqlarda analoqları var – rus mədəniyyətində formaca oxşar dumra, tacik mədəniyyətində dumrak, özbək mədəniyyətində dutara bənzər dumbyra, dumbrak, qırğız mədəniyyətində romuz, türkmən mədəniyyətində dutar, baş, dumbıra, başqırd mədəniyyətində dumbyra, Azov dənizi noqay mədəniyyətində dombyra, azərbaycanca, türk mədəniyyətində isə saz. Biz hər zaman əcdadlarımızın irsini örnək alacağıq.
İyulun 9-da Şuşa Dövlət Musiqili Dram Teatrında uşaqlar üçün Altay Məmmədovun “Dəli Domrul” əsəri əsasında hazırlanmış eyniadlı tamaşa təqdim olunacaq.
AZƏRTAC xəbər verir ki, “Dəli Domrul” tamaşasının quruluşçu rejissoru Əməkdar artist Loğman Kərimov, rəssamı Valeh Məmmədov, rejissor assistenti Zəhra Salayeva, musiqi tərtibatçısı Ağasəlim Feyzullayevdir.
Qeyd edək ki, “Dəli Domrul” tamaşası Altay Məmmədovun “Kitabi – Dədə Qorqud” dastanının “Duxa Qoca oğlu Dəli Domrulun boyu” əsasında qələmə aldığı eyni adlı pyesi əsasında hazırlanıb. Meydan üslubunda səhnələşdirilmiş tamaşada dünyanın faniliyi, məhəbbətin ucalığı ön plana çəkilir.
YARAT Müasir İncəsənət Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə Azərbaycan Rəngkarlığı Muzeyində böyüklər üçün nəzərdə tutulan “Özünü kəşf et” proqramı çərçivəsində ustad dərsləri davam edir.
AZƏRTAC xəbər verir ki, proqram çərçivəsində buaykı ustad dərsləri maraqlı mövzularla zəngindir. Belə ki, iyulun 6-13-də Lətafət Məmmədovanın rəhbərliyi ilə “Kətan üzərində boyalar”, 20-də Vüsalə Ağarazıyevanın rəhbərliyi ilə “Ucadan yol”, 27-də Gülarə İsrafilovanın rəhbərliyi ilə “Ailə portreti” adlı ustad dərsləri təşkil olunacaq.
Qeyd edək ki, ustad dərsində iştirakçılar cari sərgidəki hər hansı bir əsərin fraqmentini özləri üçün seçərək kətan üzərində təsvir edəcəklər. Bununla da hər iştirakçı əsərə bəzi fərqli xüsusiyyətlər gətirəcək. Sonra alınan bütün fraqmentlər ümumi əsər kimi birləşdiriləcək; İştirakçılar, həmçinin akvarel kağızı üzərində akril boya ilə öz ailə portretini də təsvir edəcəklər.
Xatırladaq ki, qeydiyyat çərşənbə axşamından cümə gününə kimi, saat 11:00-dan 18:30-dək aparılır.
Mədəniyyət Nazirliyi “Şuşa İli”nə töhfə olaraq “Şuşa qalası” layihəsinə start verir.
Nazirlikdən AZƏRTAC-a bildirilib ki, layihə çərçivəsində hər buraxılış Şuşanın bir məhəlləsində çəkiləcək.
Məhəllədə olan tarixi tikililər, küçə ilə bağlı mənbələrə istinad, bu məhəllənin adət-ənənələri, insanların əsas məşğuliyyəti, təsərrüfat və dekorativ tətbiqi sənət növləri, eləcə də memarlıq nümunələri ilə bağlı məlumat veriləcək. Əsrlər boyu burada kök salmış nəsillər barədə informasiya təqdim olunacaq. Videoçarxlarda, həmçinin mədəniyyətimizin beşiyi Şuşada aparılan yenidənqurma və bərpa prosesi də önə çəkiləcək.
Keçmiş Hollivud aktrisası Kameron Diaz, “Akademiya mükafatı” laureatı Ceymi Foksun baş rolda çəkildiyi filmə dəvət olunduğuna görə film sahəsinə qayıtmaq qərarına gəlib.
AZƏRTAC xarici KİV-yə istinadla xəbər verir ki, özünü ailəsinə həsr etmək üçün 2014-cü ildə karyerasına son qoyan aktrisa yeni layihədə rol alacaq. Bu layihəni “Netflix” yayım platforması gerçəkləşdirəcək.
Brendan O’Brayenlə birgə yazdığı ssenariyə əsasən çəkiləcək “Dözülməz rəhbərlər” filminin rejissorluğunu Set Qordon edəcək. Hələlik süjetin təfərrüatları gizli saxlanılır. Filmin çəkilişlərinə bu ilin sonunda başlanması gözlənilir. Premyera tarixi hələ ki, açıqlanmayıb.
Qeyd edək ki, amerikalı model və aktrisa K.Diaz ona şöhrət gətirən əfsanəvi fantastik “Maska” filmi ilə kinoda debüt edib. Bu filmdən sonra aktrisa Hollivud reytinqi üzrə çox sürətlə yüksələrək, ən yüksək qonorar alan aktrisalardan birinə çevrilib. O, həmçinin “Qızıl qlobus” və digər nominasiyalar üzrə bir neçə mükafatlara layiq görülüb. Son illərdə isə Kameron Diaz özünü ailəsinə həsr etməklə yanaşı, öz şəxsi biznesi ilə də məşğul olur.
Mədəniyyət Nazirliyi “Qarabağın tarixi” mövzusunda qısa videoçarxlar müsabiqəsi elan edir.
Mədəniyyət Nazirliyindən AZƏRTAC-a bildirilib ki, müsabiqənin məqsədi Qarabağın qədim tarixi və zəngin mədəniyyətini təbliğ etmək, yaradıcı gənclərə dəstək olaraq onların fəaliyyətini stimullaşdırmaq, yeni yaradıcı qüvvələri prosesə cəlb etməkdir.
Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları və Azərbaycan Respublikasında daimi yaşayış icazəsi olan bütün şəxslər müsabiqədə iştirak edə bilər.
Hər iştirakçı yalnız bir videoçarx ilə müsabiqəyə qoşula bilər. İştirakçının yaş məhdudiyyəti yoxdur. Videoçarxlar MP4 və ya MOV formatında qəbul edilir (1920X1080 ölçüdə)
Videoçarxların müddəti maksimum 3 dəqiqə həcmində olmalıdır. Videoçarxlarda istifadə edilən materialların müəllif hüquqları məsələləri ilə bağlı videomaterialın müəllifi məsuliyyət daşıyır.
Tələb olunan sənədlər:
Müəllifin şəxsiyyət vəsiqəsinin (xarici vətəndaşlar üçün daimi yaşayış icazələrinin) surəti;
Müəllifin CV-si (əlaqə məlumatları göstərilməklə)
Sənədlərin qəbulu 1 iyul – 20 oktyabr tarixlərində elektron şəkildə mövzunun adı qeyd edilməklə (“Qarabağın tarixi”) media@culture.gov.az poçt ünvanı vasitəsilə aparılır.
Qalibləri C.Cabbarlı adına “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının nəzdində yaradılmış Ekspert Şurası müəyyən edəcək.
Qalib müəlliflər müvafiq olaraq 1000, 800 və 500 manat məbləğində pul mükafatı və diplomla mükafatlandırılacaq.
Müsabiqənin qaliblərinin adları noyabr ayının 7-dək nazirliyin və “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının internet informasiya ehtiyatlarında (www.culture.gov.azwww.azerbajanfilm.az) və “Mədəniyyət” qəzetində elan olunacaq.
Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən “Şuşa İli” münasibətilə həyata keçirilən “Şuşa mədəniyyətinin inciləri” layihəsi yeni təqdimatlarla davam edir.
Mədəniyyət Nazirliyindən AZƏRTAC-a bildirilib ki, layihənin “Şuşanın memarlıq salnaməsi” bölməsi üzrə növbəti təqdimat Şuşa qalasına həsr olunub.
Pənahəli xanın müdafiə məqsədilə tikdirdiyi qala Şuşa ovalığında əlçatmaz, hətta mühasirədə olan yerdə tikilmişdir. Qala hər tərəfdən sıx meşələrlə əhatə olunmuş və bəzi hissələrdə yarğanlarla bitmişdir ki, bu da düşmən tərəfindən keçilməz sədd hesab olunurdu.
Qalanın təmir-bərpa işləri və tikintisinin davam etdirilməsi uzun illər çəkdi.
Gəncə qapısının tikintisi Pənahəli xanın hakimiyyəti dövrünə təsadüf edir və XVIII əsrdən Gəncə və ya Çiləbörd qapısı adlanır. Bu qapı Şuşanı Gəncə şəhəri və Qarabağ xanlığının Çiləbörd mahalı ilə birləşdirirdi. Digər qapılarla müqayisədə bu gün daha yaxşı vəziyyətdədir.
Qalanın qərb tərəfində yerləşən İrəvan və ya Xəlfəli qapısı Şuşanı Xəlfəli kəndi və İrəvan şəhəri ilə birləşdirirdi. Digər qapılardan fərqi hər iki tərəfdə simmetrik şəkildə yerləşdirilmiş iki pilləli döyüş qüllələri ilə möhkəmləndirilməsi idi.
Qalanın şərq tərəfindəki digər qapı isə Muxtar, Topxana və ya Şuşakənd qapısı kimi tanınan Ağoğlan qapısı idi.
Conni Depp yenidən “Sərçə Cek” rolunu canlandıracaq.
AZƏRTAC xarici mətbuata istinadla xəbər verir ki, “Disney” şirkəti məşhur aktyorla 300 milyon dollarlıq “Karib dənizinin quldurları-6” filmi üçün sözləşmə hazırlayır.
Qeyd edək ki, həyat yoldaşı ilə məhkəmə işinə görə Conni Depp bir çox layihədən kənarlaşdırılsa da, məhkəməni qazanandan sonra yenidən yarımçıq buraxdığı layihələrə geri qayıdıb.
Türkiyənin məşhur ozanı Neşet Ertaş haqqında film çəkilir.
AZƏRTAC Türk mediasına istinadla xəbər verir ki, məşhur ozanın həyat və yaradıcılığından bəhs edəcək “Qarip bülbül Neşet Ertaş” filmində baş rolda Ramazan Bağgül oynayacaq.
Əfsanəvi “Pink Floyd” rok qrupu bir sıra mahnı və albomlarının müəllif hüquqlarını 500 milyon dollara satışa çıxaracaq.
AZƏRTAC xəbər verir ki, bu barədə “Bloomberg” agentliyi məlumat yayıb. Həmçinin musiqiçilər qrupun brendi altında suvenirlər istehsal etmək hüquqlarını da satırlar. Məlumata əsasən, “Pink Floyd”un müəlliflik hüquqlarını almaq üçün əsas iddiaçılar “Sony Music Entertainment” və “Warner Music Group Corporation”dır.
Xəbər verildiyi kimi iyunun 23-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Xalq şairi Rəsul Rzanın ev-muzeyinin yaradılması haqqında Sərəncam imzalayıb.
AZƏRTAC xəbər verir ki, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri, Xalq yazıçısı Anar atasının xatirəsinə göstərilən diqqətə görə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevə minnətdarlıq məktubu ünvanlayıb. Məktubda deyilir: “Möhtərəm cənab Prezident. Xalq şairi Rəsul Rzanın ev-muzeyinin yaradılması haqqında Sərəncamınızı böyük sevinc və qürur hissiylə qarşıladıq. Ulu Öndərimizin layiqli varisi kimi onun ədəbiyyatımıza daimi diqqətini və qayğısını XXI əsrdə uğurla davam etdirirsiniz.
Bu muzeyi zəngin mədəniyyət ocağı kimi təşkil etmək və yaşatmaq üçün əlimizdən gələni edəcəyik.
Ailəmizin adından, Yazıçılar Birliyi adından, şəxsən öz adımdan Sizə ən dərin və ən səmimi minnətdarlığımı bildirirəm.
AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun Mətbuat tarixi və publisistika şöbəsinin müdiri, filologiya elmləri doktoru, professor Vüqar Əhməd Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının akademiki seçilib. Elmi İnkişaf üzrə Beynəlxalq Şura – Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının Azərbaycan Bölməsinin 18 iyun 2022-ci ildə Baş Assambleyasında BEA-nın yaradılmasının 20 illiyi münasibətilə yubiley yığıncağı baş tutub. İclasda BEA-nın Prezidenti akademik, prof. dr. Valter Kofler (Avstriya) geniş məruzə ilə çıxış edib. Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının Azərbaycan Bölməsinin Fəxri Prezidenti, akademik, prof. dr. Ziyad Səmədzadə giriş sözü söyləyib. Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının Azərbaycan Böllməsinin Prezidenti, akad, prof. dr. Elçin Xəlilovun hesabatı dinlənilib. BEA AB-nin 20-illiyinə həsr olunmuş – “Sərhədsiz Elm. Elmi məruzələr” kitabının təqdimat mərasimi gerçəkləşib. BEA AB-nin yeni həqiqi və müxbir üzvləri seçilib. AMEA-nın Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun Mətbuat tarixi və publisistika şöbəsinin müdiri Vüqar Əhməd Rəyasət Heyətinin üzvlərinin səs çoxluğu ilə BEA-nın akademiki seçilib. BEA AB-in seçilmiş akademiklərinə və müxbir üzvlərinə diplomlar akad. prof. dr. Valter Kofler tərəfindən təqdim olunub. BEA-ın Azərbaycan Bölməsinin “Qızıl döş nişanları”nın təqdimatı olub. Akad. prof. dr. Valter Kofler elmin və innovativ texnologiyaların inkişafına töhfə verən təşkilatlara BEA AB-nin sertifikatlarını və elmin inkişafında böyük xidmətlərinə görə Elmlər Akademiyasının akademiklərinə – digər ictimai təşkilatların nümayəndələrinə mükafatlar təqdim edib. BEA-ın Azərbaycan Bölməsinin rəhbər orqanlarına seçkilər keçirilib. Akademik. prof. dr. Elçin Xəlilov yenidən BEA-nın Azərbaycan bölməsinin Prezidenti seçilib. Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu, İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi
AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunda Yaponiyanın Azərbaycandakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Vada Cüniçi ilə görüş keçirilib.
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının vitse-prezidenti, Ədəbiyyat İnstitutunun baş direktoru, akademik İsa Həbibbəyli 2012-ci ildə Yaponiyaya olan səfərindən və qarşılıqlı əməkdaşlıqdan danışıb. Tokiodan əlavə Xrosimada olduğunu da xatırladan akademik İsa Həbibbəyli həmin şəhərin Ağdamla oxşar taleyindən söz açıb: “Xrosimadakı dəhşətin səviyyəsini oradakı video-lentdən görmək olur. Ağdamdakı erməni vəhşiliklərini isə əyani görmək mümkündür. Hər ikisi bəşəriyyət üçün böyük fəlakətdir. Xrosimada yandırılmış torpaqlarla yanaşı, yeni park salınıb və yaponlar həmin parkın adını “Sülh” qoyub. Azərbaycan da müharibə bitəndən sülh müqaviləsinin bağlanmasını istəyir.
Ölkəmizdə Yaponiyaya böyük maraq, hörmət və ehtiram var. Naxçıvan Universiteti ilə də Yaponiya arasında yaxşı əlaqələr vardır. Mən rektor olan zamanlar bu əlaqələr qurulmuşdu, hazırda da yüksək səviyyədə davam edir. Əlaqələrimiz səfirliklər, diasporlar, universitetlər səviyyəsində inkişaf edir. Arzu edirik ki, akademiya səviyyəsində də inkişaf etsin.
Bu cəhətdən Gülnar Yunusova yaxşı körpüdür. O, Yaponiyada oxuyub, yapon dilini öyrənib. Yapon ədəbiyyatını tədqiq edir, hətta yapon ədəbiyyatından tərcümələr edir. Naxçıvan universitetindən Xumar Məmmədova da Azərbaycan Yaponiya ədəbi əlaqələri mövzusunda doktorluq işi yazır. Bu gün Gülnar Yunusovanın dissertasiya müdafiəsidir, elmi rəhbəri mənəm. Gülnar Yunusova Dünya ədəbiyyatı (yapon ədəbiyyatı) ixtisası üzrə “Haruki Murakaminin yaradıcılığında postmidernizm” mövzusunda filologiya üzrə fəlsəfə doktoru elmi dərəcəsi almaq üçün yazdığı dissertasiyasını müdafiə edir. Haruki Murakami müasir yapon ədəbiyyatının əsas simalarından biridir. İlk dəfədir ki, bizdə müdafiədə səfir iştirak edir. Gülnar Yunusova institutumuzun ən gənc şöbələrindən olan Azərbaycan-Asiya ədəbi əlaqələri şöbəsinin əməkdaşıdır. Həmin şöbənin müdiri filologiya elmləri doktoru, professor Bədirxan Əhmədlidir.
Biz Xəlil Kələntərlə danışmışıq ki, orada böyük Azərbaycan yazıçısı Cəlil Məmmədquluzadənin hekayələr kitabını yapon dilində çap edək. Mən Cəlil Məmmədquluzadə haqqında doktorluq işi və çoxlu kitablar yazmışam. İndiyə dəqər onun əsərlərini 11 xarici ölkədə çap etdirmişik. Biz Haruki Murakamini tanıdığımız kimi, yapon oxucusunun da Cəlil Məmmədquluzadəni tanımağını əhəmiyyətli sayırıq. Sizin gəlişiniz Azərbaycan-Yaponiya əlaqələrinin inkişafına dəstəyinizi ifadə edir”.
Sonra Yaponiyanın Azərbaycandakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Vada Cüniçi çıxış edib: “Bizi dəvət etdiyiniz və Yaponiya-Azərbaycan əlaqələrinin inkişafı ilə bağlı dediyiniz xoş sözlərə görə təşəkkür edirik. Bildiyiniz kimi Yaponya-Azərbaycan əlaqələri həm siyasi, həm iqtisadi, həm mədəni sahədə inkişaf etməkdədir. Ədəbiyyat sahəsində inkişaf etməsi də çox vacibdir. Gülnar xanımın apardığı tədqiqat da bu əlaqələrin inkişafında müsbət rolunu oynayacaq.
Bu il Yaponya-Azərbaycan diplomatik əlaqələrinin 30-cu il dönümünu qeyd edirik. Belə bir zamanda Gülnar xanımın hazırladığı tədqiqat işi bu əlaqənin inkişafına bir töhfədir. İki ildir ki, Azərbaycandayam, yaponlarla azərbaycanlılar arasında ortaq cəhətlər çoxdur. Sevinirəm ki, burada iştirak edib, öz dəstəyimi göstərə bilirəm”.
Rəsmi görüşdən sonra Gülnar Yunusovanın müdafiəsi keçirilib.
Arıxov Hüseyn Camal oğlu və ya özünə götürdüyü soyadı ilə Hüseynzadə Hüseyn Camal oğlu (Hüseyn Arif; 15 iyun1924, Yenigün, Qazax qəzası – 14 sentyabr1992, Bakı) — azərbaycanlı şair, 1949-cu ildən AYİ-nın üzvü, “Qızıl oraq” mükafatı, (1971), Azərbaycan SSR Dövlət Mükafatı laureatı (1978), Azərbaycan SSR-in Xalq şairi (1989).
Hüseyn Arif 1924-cü il iyunun 15-də Ağstafa rayonunun Yeni gün kəndində anadan olub.Bakı pedaqoji məktəbində (1937-1940), ADU-nun şərqşünaslıq fakültəsində (1946-1951) təhsil almışdır. Moskvada Maksim Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunun aspiranturasına daxil olmuşdur (1951-1952).Xarici ölkələrlə Dostluq və Mədəni Əlaqələr Azərbaycan cəmiyyətində şöbə müdiri (1957-1959),”Azərnəşr”in Bədii Ədəbiyyat Redaksiyasında böyük redaktor (1965-1967),”Gənclik” nəşriyyatında bədii ədəbiyyat redaksiyasının müdiri (1967-1968),Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin sədri (1984-1992) vəzifələrində işləmişdir. 1991-ci ildə Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ağsaqqallar Şurasının üzvü seçilmişdir.
Hüseyn Arif 1992-ci il sentyabrın 14-də Bakıda vəfat etmiş, doğulduğu kənddə dəfn olunmuşdur.
Ədəbi fəaliyyəti
Ədəbi fəaliyyətə İkinci Dünya müharibəsi illərində başlamışdır. Onun ribrettosu əsasında 1957-ci ildə “Azad” tamaşası M.F.Axundov adına Opera və Balet teatrında, “Yolda” poması əsasında yazdığı eyniadlı pyesi 1974-cü ildə M.Qorki adına Gənc Tamaşaçılar Teatrında tamaşaya qoyulmuşdur.
1971-ci ildə “Dağ Kəndi” poemasına görə “Qızıl Oraq” mükafatina layiq görülmüşdür. Əsərləri keçmiş SSRİ və bir sıra xarici ölkə xalqlarının dillərinə tərcümə olunmuşdur. Mahnılarına musiqi bəstələnmişdir. 1976-cı ildə Yuqoslaviyada (Sarayevo) Beynəlxalq poeziya günlərinin, 1979-cu ildə Liviyada SSRİ gunlərinin iştirakçısı olmuşdur.
1934-cü il iyunun 13-də Bakıda Azərbaycan yazıçılarının I qurultayında yaradılmışdır. O vaxta qədər Azərbaycan yazıçıları ayrı-ayrı ədəbi birləşmələrin tərkibində fəaliyyət göstərirdilər. 1923-cü ildə Azərbaycan yazıçılarını bir təşkilatda birləşdirmək zərurəti meydana çıxarkən bir neçə yazıçı çap etdirdikləri müraciətdə “Türk ədib və şairlər ittifaqı dərnəyi” təsis etdiklərini bildirdilər. Həmin ədəbi birlik “İldırım” adlanırdı. “Qızıl qələmlər” ədəbi cəmiyyəti də təxminən bu dövrlərdə formalaşmış, öz ətrafına gənc ədəbi qüvvələri toplamışdı. Bu cəmiyyət əsaslı və ədəbi təşkilat kimi 1925-ci il dekabrın 25-də Bakıda yaradıldı, ədəbi dərnəkləri öz ətrafında birləşdirdi. “Qızıl qələmlər” cəmiyyəti tez-tez müşavirələr, ədəbi gecələr, görüşlər, məruzələr təşkil edir, tədbirdər həyata keçirirdi. “Maarif və mədəniyyət” jurnalında, “Kommunist” və “Gənc işçi” qəzetlərində müntəzəm verilən ədəbi materiallar, “Qızıl qələmlər”, “Oktyabr alovları” almanaxları və ayrı-ayrı məcmuələr ədəbiyyatın təbliğinə, kütləvi surətdə yayılmasına xidmət edirdi. 1927-ci il iyul ayının əvvəllərində Azərbaycan yazıçılarının birinci ümumi yığıncağında bütün ədəbi qüvvələri bir təşkilat ətrafında birləşdirmək qərara alındı. Beləliklə, Azərbaycan Yazıçılar Cəmiyyətinin müvəqqəti idarə heyəti yarandı. Bakıda Ümumazərbaycan yazıçılarının birinci (13.01.1928) və ikinci qurultayı (20.X.1929) çağrıldı. ÜİK(b)P MK-nın ədəbi-bədii təşkilatların yenidən qurulması haqqında 1932-ci il 23 aprel tarixli qərarından sonra Azərbaycan Yazıçılar Cəmiyyətinin yenidən qurulması haqqında təşkilatı tədbirlər görüldü və Azərbaycan Yazıçılar İttifaqı yaradıldı
Bu gün təkcə Azərbaycanın deyil, bütöv türk dünyasının böyük yazıçısı İsa Muğannanın (Hüseynov) doğum günüdür. Onun haqqında dünya şöhrətli yazıçı Çingiz Aytmatov “Bizim hamımız İsa Muğannadan təsirlənmişik və öyrənmişik” deyib. AZƏRTAC xəbər verir ki, bu gün anadan olmasının 94-cü ildönümü tamam olan İsa Muğanna zaman-zaman fərqli şəkildə dövrləşdirilən və bu dövrləşdirilmənin ənənə halını aldığı Azərbaycan ədəbiyyatının “altmışıncılar” adı ilə qəbul olunan parlaq ədəbi nəslinə mənsubdur. İsa Hüseynov 1928-ci ildə Ağstafa rayonunun Muğanlı kəndində dünyaya gəlib. Atası Mustafa kişi müəllim olub. O, Nəriman Nərimanov adına Tibb İnstitutuna qəbul olunsa da, 4 ay sonra kəndə qayıdıb. Özünün dediyinə görə, bir müəllimin acı sözü onu bu fikrə düşməyə məcbur edib. Sonradan Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinə qəbul olunub. Təhsilini Xalq yazıçısı Mehdi Hüseynin məsləhəti ilə Moskvadakı Maksim Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunda davam etdirib. Əmək fəaliyyətinə Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatının ədəbiyyat şöbəsində redaktor kimi başlayan İsa Hüseynov “Literaturnıy Azerbaydjan” jurnalının redaksiyasında nəsr şöbəsinin müdiri, Cəfər Cabbarlı adına “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında redaktor, baş redaktor və ssenari kollegiyasının üzvü, Azərbaycan Kinematoqrafiya Komitəsində baş redaktor vəzifəsində çalışıb. İsa Muğanna 1991-ci ildə Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Ağsaqqallar Şurasının üzvü seçilib. İ.Muğanna 1948-ci ildən ədəbi fəaliyyətə başlayıb, “Anadil ötən yerdə” adlı oçerki ilk dəfə 1949-cu ildə “İnqilab və mədəniyyət” jurnalında çap edilib. 1950-ci ildən etibarən kitabları nəşr olunmağa başlayıb. Bir-birinin ardınca “Bizim qızlar”, “Dan ulduzu”, “Hekayələr”, “Yanar ürək”, “Doğma və yad adamlar”, “Teleqram”, “Tütək səsi”, “Pyeslər”, “Kollu koxa”, “Ömrümdə izlər”, “Saz”, “Məhşər”, “İdeal”, “Türfə”, “Qəbiristan”, “Cəhənnəm”, “İsahəq-Musahəq” və digər kitablarını oxucularına təqdim edib. Hər əsəri bir ədəbi hadisə olan yazıçının ssenariləri əsasında filmotekamızın qızıl fondunu bəzəyən “Nəsimi”, “Ulduzlar sönmür”, “Qərib cinlər diyarında” və s. filmləri ekran üzü görüb. Müasir Azərbaycan ədəbiyyatının parlaq simalarından olan İsa Muğanna öz yaradıcılığı ilə milli bədii fikrin zənginləşməsində mühüm rol oynayıb. O, nəsrimizin əsaslı şəkildə yeni mərhələyə qədəm qoymasının fəal iştirakçısı olub. İ.Muğanna yazıçı kimi altmış illik fəaliyyəti dövründə ölkəmizdə ədəbi mühitin inkişafına sanballı töhfələr verib. Azərbaycan xalqının yüzillərdən bəri təşəkkül tapmış mədəni-mənəvi dəyərlərinin qorunması naminə yorulmadan yazıb-yaradan yazıçı aydın mövqeyi, dərin təfəkkürü ilə hər zaman oxucusunu heyrətləndirib. Tarixi faktları, böyük şəxsiyyətləri hər zaman diqqət mərkəzində saxlayan ədibin özünəməxsus yanaşma və fərqli düşüncə tərzi olub. Bunun sayəsində ərsəyə gətirdiyi silsilə romanların, povestlərin ədəbiyyatımızın məzmunca yeniləşməsində müstəsna əhəmiyyətə malik rolu olub. Bu mənada ustad yazıçı öz əsərlərində ana dilinin potensial poetik imkanlarından yüksək bəhrələnərək şedevrlər yaradıb. İsa Muğannanın Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafında səmərəli xidmətləri və çoxillik zəngin bədii yaradıcılığı yüksək qiymətləndirilib. O, Xalq yazıçısı fəxri adına, orden və medallara, Dövlət mükafatına layiq görülüb, Müstəqil Azərbaycan Respublikasının ali dövlət mükafatı “İstiqlal” ordeni ilə təltif edilib. Prezident İlham Əliyevin “İsa Muğannanın 90 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında” müvafiq Sərəncamına əsasən görkəmli yazıçının yubileyi ölkəmizin hər yerində silsilə tədbirlərlə qeyd edilib. Görkəmli yazıçı 2014-cü ilin aprelin 1-də ömrünün müdriklik çağında 85 yaşında Bakıda vəfat edib, Fəxri xiyabanda dəfn olunub. Ədəbiyyatımızda özünəməxsus məktəb yaratmış, ürəklərdə özünə mənəvi heykəl ucaltmış görkəmli nasir, ssenarist, səmimi və təvazökar insan İsa Muğannanın işıqlı xatirəsi onu tanıyanların qəlbində həmişə yaşayacaq.
Hacıbaba Bağırovun anadan olmasının 90-cı ildönümü tamam olur
Əsl aktyor kimi yaddaşlara əbədi həkk olunmaq hər sənətkara nəsib olası xoşbəxtlik deyil. Elə sənətkarlar var ki, onlar bəlkə də ömürlərində bir və ya bir neçə dəfə yaddaqalan obraz yarada bilirlər. Lakin haqqında söhbət açmaq istədiyim Azərbaycanın Xalq artisti Hacıbaba Bağırov isə demək olar ki, yaratdığı bütün obrazlarla yaddaşlara həkk olunub. Onun teatr tariximizdə özünəməxsus yeri var. Bu yeri o, heç şübhəsiz, öz sənətkar istedadının, zəhmətinin qüdrəti ilə fəth edib. AZƏRTAC xəbər verir ki, bu gün unudulmaz sənətkarımız, Xalq artisti Hacıbaba Bağırovun anadan olmasının 90-cı ildönümü tamam olur. Çox maraqlı tərcümeyi-halı ilə seçilən Hacıbaba Bağırovun həyat yolu heç də hamar olmayıb. Uşaq ikən pionerlər sarayındakı dram dərnəyində çalışıb. Görkəmli rejissor Adil İsgəndərov onu “Vaqif”də Vidadi rolunda görəndən sonra teatr studiyasına dəvət edib. Hacıbaba Bağırov görkəmli teatr xadiminin rəhbərliyi altında aktyorluq sənətinin sirlərini öyrənib. Hələ uşaqlıqdan sevib-seçdiyi sənət onun qanına hopub. Sonra teatr fəaliyyətini Lənkəranda və Gəncədə davam etdirib. Hacıbaba Bağırov yaradıcılığının Azərbaycan gülüş mədəniyyəti tarixində xüsusi yeri vardır. Sənətkarın repertuarına daxil olan obrazlar komik çalarları sayəsində qısa müddətdə tanınıb sevilməyə başlayıb. Onun milli mentalitetə uyğun olaraq yaratdığı və özünəməxsus yumorla oynadığı rollar Azərbaycan Dövlət Musiqili Teatrının tarixinə həmişəlik daxil olub. Hacıbaba Bağırovun əsl sənətkar kimi formalaşması, tanınması 1962-ci ildə Azərbaycan Dövlət Musiqili Komediya Teatrına (indiki Azərbaycan Dövlət Musiqili Teatrı) dəvət aldıqdan sonra başlayıb. Burada fəaliyyət göstərdiyi 26 il ərzində yaratdığı 50-dən çox obrazın onun gülüş ustası kimi püxtələşməsinə və populyarlıq qazanmasına böyük təsiri olub. Üzeyir Hacıbəylinin “Arşın mal alan”ında Soltan bəy, “O olmasın, bu olsun”da Məşədi İbad, Zülfüqar Hacıbəyovun “50 yaşında cavan”ında Orduxan, Süleyman Ələsgərovun “Həmişəxanım”ında Cəbi Cüməzadə, “Hardasan, ay subaylıq”da Novruzəli, Əşrəf Abbasovun “Həyətim mənim-həyatım mənim”ində Qulam, Emin Sabitoğlunun “Hicran”ında Mitoş, “Nəğməli könül”də Fərzəli, Vasif Adıgözəlovun “Nənəmin şahlıq quşu”nda Cəsarət, Soltan Hacıbəyovun “Qızılgül”ündə Nadir, Ağası Məşədibəyovun “Toy kimindir?”ində Uzun, Emin Sabitoğlu, Tamara Vəliyevanın “Bankir adaxlı”, “Sizinlə gülə-gülə”, “Bildirçinin bəyliyi”, “92 dəqiqə gülüş” trilogiyasında Sonqulu, “Məhəbbət oyunu”nda Nuruş, “On min dollarlıq keyf”də Fərzəli kimi tamaşaçıların dərin rəğbətini qazanmış rolları milli mədəniyyətimizin inkişafına xidmət edir. Hacıbaba Bağırov sənətinin ən xarakterik xüsusiyyətlərindən biri də tamaşaçıda hüsn-rəğbət oyadan incə komik məqamları canlandırdığı obrazlar vasitəsilə açmaq məharəti idi. Dərin milli koloriti ilə səciyyələnən Hacıbaba Bağırov sənəti onu xalqımızın ən sevimli aktyorlarından biri etmişdir. Cəmiyyətin mənəvi saflaşması yolunda çalışan sənətkar çoxşaxəli yaradıcılığı ilə ölkəmizdə komediya janrı ənənələrini layiqincə davam etdirib. Teatr rəhbəri və teleşou təşkilatçısı kimi gördüyü işlər isə onun nadir istedadının yeni mühüm çalarlarını meydana çıxarıb. Aktyor səhnə fəaliyyəti ilə yanaşı, Azərbaycan kinematoqrafiyasının inkişafına da öz sanballı töhfəsini verib. Onun kinofilmlərdə oynadığı müxtəlif xarakterli rollar Azərbaycan tamaşaçısının yaddaşına həkk olunub və kino sənətimizin diqqətəlayiq uğurları kimi qiymətləndirilib. Hacıbaba Bağırov ilk dəfə 1964-cü ildə rejissor Ağarza Quliyevin “Ulduz” musiqili kinokomediyasında çəkilərək, teatrda olduğu kimi, bu filmdə də Möhsün surətini ustalıqla yaradıb. Aktyor müsahibələrinin birində bu rolu barədə belə deyib: “Möhsün mənim kinoda ilk rolumdur. Səhnədə Möhsünü oynamaq mənim üçün çox asan idi. Ancaq eşidəndə ki, bu operettanı ekranlaşdıracaqlar, çox həyəcanlandım. Əvvəla, mən heç zaman filmə çəkilməmişdim. Olsaydı, ilk rolum olacaqdı. Film ekranlara çıxanda qanadım olsaydı, uçardım. İlk dəfə idi ki, öz oyunuma oturub kənardan baxa biləcəkdim. Doğrudan da, “Ulduz” mənim aktyorluq fəaliyyətimə, aktyor asimanıma əsl ulduz bəxş elədi. Möhsün rolunun uğurunun başlıca səbəbi obrazın mənə yaraşması idi”. Hacıbaba Bağırovun “Ulduz”da Möhsün, “Mehman”da Arif, “Onun bəlalı sevgisi”ndə Qaraxalov, “Alma-almaya bənzər”də Məmmədəli, “Şirbalanın məhəbbəti”ndə Şirbala rolları kino həvəskarları tərəfindən maraqla qarşılanıb. Bu obrazlara baxıb sənətkarın “Teatr, kino mənim həyatımdır” deməsinə haqq qazandırmaq olar. Həyata 74 yaşında əlvida deyən sənətkar adını Azərbaycan teatr sənətinə elə əbədi həkk edib ki, bu gün olduğun kimi, hələ neçə-neçə qərinələr, əsrlər xatırlanacaq və onun sənət yolu gənc sənətkarlar üçün bir məktəb olaraq qalacaq
AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun Mətbuat tarixi və publisistika şöbəsinin müdiri, filologiya elmləri doktoru, professor, Turanın Xalq Şairi Vüqar Əhmədin görkəmli şəxsiyyət Hacı Zeynalabdin Tağıyevin 200 illiyi ilə əlaqədar yazdığı “Xeyirxahlıq mücəssəməsi” monoqrafiyasının Mərdəkan Mədəniyyət Evində təqdimat mərasimi keçirilib.
Məlumdur ki, cənab Prezident İlham Əliyev ölkəmizdə və UNESKO-da Tağıyevin 200 illik yubileyinin qeyd edilməsi münasibətilə Sərəncam imzalayıb. Bu təqdimat yubiley münasibətilə keçirilən ilk tədbirdir. Monoqrafiya Tağıyevin çoxsahəli fəaliyyəti haqqında ilk elmi, fundamental tədqiqatdır.
Kitab təqdimatında tanınmış alimlərimizdən professorlar Lalə Əlizadə, Nəsiman Yaqublu, tədqiqatçı, kitabın “Ön söz”ünün müəllifi Ülkər Hüseynova, dosentlər Vüqar Qaradağlı, Əzizağa Nəcəfzadə, Mehman Həsənli və b. monoqrafiyanın elmi-bədii məziyyətləri, Tağıyev şəxsiyyətinin böyüklüyü haqqında çıxış ediblər.
Bədii hissədə Vüqar Əhmədin Tağıyevə həsr etdiyi şeirləri Mərdəkan məktəbliləri tərəfindən səsləndirilib, sevilən müğənnilər Almaxanım və Sədəf Budaqova isə şairin sözlərinə yazılmış mahnılar ifa ediblər. Tədbirdə Rusiyanın paytaxtı Moskva şəhərində fəaliyyət göstərən “H.Z.Tağıyev” Fondunun prezidenti Müzəffər Ağayev alimlərimizi Tağıyevin adına təsis olunmuş Fəxri Fərmanlarla təltif edib.
Sonda professor Vüqar Əhməd monoqrafiyanı Prezident İlham Əliyevin H.Z.Tağıyevin 200 illik yubileyi ilə bağlı Sərəncamından irəli gələrək qələmə aldığını bildirərək, bu əsər və tarixi şəxsiyyətlər haqqında yazdığı monoqrafiya, tarixi romanlar haqqında qısaca məlumat verib. Tədbirin keçirilməsində zəhməti olanlara təşəkkürünü bildirib. “Azərbaycan” və “Şuşanın dağları başı Vüqarlı” adlı şeirlərini oxuyub. Təqdimat sürəkli alqışlarla sona yetib.
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunda Milli istiqlal şairləri Əhməd Cavad və Mehmet Akif Ərsoya həsr edilmiş “Türk şeirində milli istiqlalın möhtəşəm müqəddiməsi: Əhməd Cavad və Akif Ərsoy” mövzusunda beynəlxalq elmi konfrans keçirilib.
Konfansı giriş sözü ilə AMEA-nın vitse-prezidenti, Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun baş direktoru, akademik İsa Həbibbəyli açıb. Qeyd edib ki, “Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin “Əhməd Cavadın 130 illiyinin qeyd edilməsi haqqında” 20 aprel 2022-ci il Sərəncamına uyğun olaraq ölkəmizdə və ölkəmizdən kənarda bu istiqamətdə geniş işlər aparılır. Bildiyimiz kimi, Əhməd Cavadın yaradıcılığı qardaş Türkiyə ilə də bağlıdır. Türkiyədə keçirilən tədbirlərlə yanaşı, Ankarada Əhməd Cavad parkı açılıb, geniş simpozium keçirilib. Əhməd Cavadın 130 illiyinin qeyd edilməsi birinci növbədə onun milli istiqlal uğrunda pardığı mübarizəyə və ədəbi irsinə dövlətimizin göstərdiyi qayğını, diqqəti ifadə edir. Həmin vətəndaş poeziyası ənənələrinin yeni nəslə çatdırılması üçün də bu Sərəncam bizə böyük imkanlar yaradır.
Əhməd Cavada həsr olunmuş bugünki konfarnsı qardaş Türkiyə Cümhuriyyətində milli istiqlal marşını yazmış Mehmet Akif Ərsoyla bərabər keçirmək haqqında qərar qəbul etdik. Türkiyə Cümhuriyyətində milli istiqlal marşını yazmış Mehmet Akif Ərsoyun yaradıcılığı və Azərbaycanın dövlət himnini yazmış Əhməd Cavadın yaradıcılığı həm qardaş Türkiyədə, həm Azərbaycanda milli istiqlal uğrunda aparılan mübarizənin ədəbiyyatdakı bədii əksinə dair paralellər aparmağa, ortaq məqamları üzrə çıxartmağa, ümumiləşdirmələr etməyə imkan yaradacaqdır.
Biz Ədəbiyyat İnstitutunda ayrıca bir Mehmet Akif Ərsoy Mərkəzi yaratmaq istəyirik. İnstitutumuzda fəaliyyət göstərən mərkəzlərin sırasına payızda Mehmet Akif Ərsoy Mərkəzini də əlavə etməyi nəzərdə tuturuq. Bu, bizim dostluğumuza, qardaşlığımıza, tək millət, iki dövlət strategiyasının daha da möhkəmlənməsinə töhfə verəcək”.
Sonra Türk xalqları ədəbiyyatı şöbəsinin müdiri, filologiya elmləri doktoru, professor Məmməd Əliyev “Əhməd Cavad və Mehmet Akif Ərsoy yaradıcılığında milli istiqlal mövzusu”nda əhatəli məruzə edib.
Konfransda Burdur Mehmet Akif Ərsoy Universiteti. M.A.Ərsoy Universiteti Araşdırma Mərkəzinin müdiri professor Zəfər Gölən “Mehmet Akif Ərsoyun həyatı” mövzusunda çıxış edərək, mərkəzin fəaliyyəti haqqında da bilgi verib: “Bizim universitet 2006-cı ildə yaradılıb. Gənc universitet olsaq da, çox sürətlə inkişaf edirik. Otuz minə yaxın tələbəmiz və bir çox fakultəmiz vardır. İnşallah bundan sonra iş birliyimiz daha da inkişaf edəcək. M.A.Ərsoy Universiteti Araşdırma Mərkəzi də universitetlə bağlı olaraq yaradıldı. Bilirsiniz ki, Mehmet Akif Ərsoy Burdur millət vəkili seçilib. Həm də həyat yoldaşı da Burdurludur. Burada Mehmet Akif Ərsoyla bağlı bilgi və sənədləri toplayıb araşdırırıq. Bakıda da belə bir mərkəzin açılacağı bizi çox məmnun etdi və biz hər cür dəstəyi verməyə hazırıq. Bizim mərkəzdəki nadir nüsxələri sizlərlə də paylaşacağıq”.
Burdur Mehmet Akif Ərsoy Universiteti Türk dili və ədəbiyyatı kafedrasının müdiri, M.A.Ərsoy Universiteti Araşdırma Mərkəzi müdirinin müavini doç.dr. Canan Olpak Koç “Türk ədəbiyyatında M.A.Ərsoy” adlı məruzəsi ilə mövzu haqqında geniş çıxış edib.
Tədbirdə Azərbaycan-Asiya ədəbi əlaqələri şöbəsinin müdiri, filologiya elmləri doktoru, professor Bədirxan Əhmədov “Əhməd Cavad: yeni poetik yolun başlanğıcı”, filologiya elmləri doktorları Şahbaz Şamıoğlu “Əhməd Cavad poeziyasında milli-mənəvi dəyərlər və milli özünüdərk məsələsi”, Yaşar Qasımbəyli “Cümhuriyyət və azadlıq aşiqləri: Əhməd Cavad, Mehmet Akif Ərsoy və Əbdülhəmid Çolpan”, Xuraman Hümmətova “Əhməd Cavad və Mehmet Akif Ərsoy poeziyası azadlıq ideyaları müstəvisində”, Eşqanə Babayeva “Mehmet Akif Ərsoy və Azərbaycan ədəbiyyatı”, Əlizadə Əsgərli “Prezident Sərəncamının işığında Əhməd Cavad” və filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Günay Qarayeva “Əhməd Cavad poeziyasında bədii simvollar” mövzusunda məruzə ediblər.
Şamaxı şəhəri 2023-cü il üçün “Türk dünyasının turizm paytaxtı” seçilib.
AZƏRTAC xəbər verir ki, bu barədə qərar Türk Dövlətləri Təşkilatının turizm nazirlərinin 7-ci iclası və turizm üzrə işçi qrupunun 17-ci iclasında qəbul edilib.
Abbas Səhhət Azərbaycan ədəbi-ictimai fikri tarixində hər şeydən öncə şair, tərcüməçi, şeir nəzəriyyəçisi və nasir kimi qalıb. Elmə, təhsilə, maarifə çağırış onun yaradıcılığından qırmızı xətt kimi keçir. Azadlığı bəşəriyyətin ən gözəl mənəvi neməti hesab edir, bütün xalqların firavanlığını və xoşbəxtliyini onların azad-hürr yaşamasında görürdü.
AZƏRTAC xəbər verir ki, bu gün Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, tanınmış şair, həkim, görkəmli müəllim və maarif xadimi Abbas Səhhətin anadan olmasının 148-ci ildönümü tamam olur.
Abbas Əliabbas oğlu Mehdizadə (Abbas Səhhət) 1874-cü ildə Şamaxıda ruhani ailəsində dünyaya göz açıb. 1900-cü ildə Tehran Universitetinin tibb fakültəsini bitirən və rus, ərəb, fars və fransız dillərini mükəmməl bilən gənc Abbas 1901-ci ildə Şamaxıya qayıdır və həkimlik etməklə yanaşı, məktəblərdə Azərbaycan dilindən dərs deyir.
İlk şeirini 1904-cü ildə “Şərqi-Rus” qəzetində dərc etdirmiş A.Səhhət sonralar da Azərbaycan dövrü mətbuatında şeir, məqalə və hekayələrlə çıxış edir. Onun şeiriyyətinin əsas mövzusu vətən idi.
Könlümün sevgili məhbubu mənim,
Vətənimdir, vətənimdir, vətənim.
Məni xəlq eyləmiş əvvəlcə xuda
Sonra vermiş vətənim nəşvü-nüma.
Vətənim verdi mənə nanü-nəmək,
Vətəni, məncə, unutmaq nə demək ?!
Anadır hər kişiyə öz vətəni,
Bəsləyib sinəsi üstündə onu
-deyən şair vətən müqəddəsliyinin tərifini yazmışdır. Şeirin hər misrasında vətən məfhumunun insan həyatı üçün nə qədər vacib olduğu isbat olunur. Əgər vətən mövzusunda yazılan bütün şeirlər bir yerə toplanılsaydı, heç şübhəsiz ki, bu şeir onların şahı olardı.
1905-ci ildə “Yeni poeziya necə olmalıdır?” adlı məqaləsi, daha sonra “Poetik nitq”, “Azadlığa mədhiyyə”, “Oyanışın səsi” şeirləri işıq üzü görür. “Yeni üslublu məktəblər” ideyasının qızğın tərəfdarı və təbliğatçısı olan Abbas Səhhət, professor Əli bəy Hüseynzadənin banisi olduğu Azərbaycan romantik ədəbiyyatı cərəyanına qoşulur.
O, Bakıda nəşr olunan bir çox jurnal və qəzetlərdə mütəmadi olaraq çıxış edir. Tərcüməçilik fəaliyyəti ilə də məşğul olan yazıçı Lermontov, Puşkin, Krılov, Maksim Qorki, Viktor Hüqo və digər şair və yazıçıların əsərlərini Azərbaycan dilinə çevirir.
1912-ci ildə şairin şeirlərindən ibarət “Sınıq saz” və Avropa şairlərindən tərcümə etdiyi “Qərb günəşi” adlı şeirlər toplusu işıq üzü görür. Bir qədər sonra “Əhmədin şücaəti” adlı poeması, 1916-cı ildə isə “Şair, muza və şəhərli” adında romantik poeması nəşr olunur.
Şairin yaradıcılığında Nizami, Hafiz, Sədi kimi şairlərin böyük təsiri duyulur. Türk xalqlarının ədəbiyyatları ilə də yaxından maraqlanır, xüsusilə Tofiq Fikrət yaradıcılığına rəğbət bəsləyirdi. Dövrü mətbuatdakı çıxışları arasında böyük Azərbaycan şairi, əziz dostu və məsləkdaşı Mirzə Ələkbər Sabir haqqında məqalələri xüsusi yer tutur.
Abbas Səhhət Azərbaycanda liberal burjuaziya ideyasını müdafiə edir, İslam dəyərlərindən imtinaya qəti etirazını bildirir və əsərlərində “ümummüsəlman qərbçiliyi” ideyasını dəstəkləyirdi.
Abbas Səhhət 1918-ci il iyulun 11-də Gəncədə vəfat edib.
Bu il Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində diqqətəlayiq yer tutan, Şərq poetik ənənələrinə sədaqətilə seçilən, daim bu ruhda yazıb-yaradan, insana məhəbbət, həqiqətə inam hissi aşılayan, zərif lirizmə malik və incə bədii boyalarla zəngin bir irs qoyub getmiş Xan qızı Xurşidbanu Natəvanın anadan olmasının 190 ili tamam olur.
Xurşidbanu Natəvanın 190 illiyinin qeyd edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı və Mədəniyyət Nazirliyinin tədbirlər planını əsas tutaraq Milli Kitabxananın əməkdaşları tərəfindən “Azərbaycan bədii fikrinin görkəmli siması – Xan qızı Xurşidbanu Natəvan” adlı Elektron məlumat bazası hazırlanıb.
Kitabxanadan AZƏRTAC-a bildirilib ki, elektron məlumat bazası “Prezident İlham Əliyevin Xan qızının xatirəsinin əbədiləşdirilməsinə diqqəti”, “Həyat və yaradıcılığının əsas tarixləri”, “Görkəmli şəxsiyyətlər Xurşidbanu Natəvan haqqında”, “Əsərləri”, “Haqqında”, “Xatirəsinin əbədiləşdirilməsi”, “Filmoqrafiya”, “Fotoqalereya” və “Videoqalereya” bölmələrindən ibarətdir.
Qeyd edək ki, Xurşidbanu Natəvan XIX əsrdə yaşayıb-yaratmış Azərbaycan şairləri arasında çox yüksək məqam sahibi idi. Adının hər zaman böyük hörmətlə xatırlanması, mənəvi irsinə verilən yüksək dəyər şairin ədəbi yaradıcılığı ilə yanaşı, həm də ictimai fəaliyyətindən irəli gəlirdi. Onun başçılıq etdiyi ədəbi məclislər ətrafında dövrün qabaqcıl ziyalıları toplanıb və Qarabağ ədəbi mühitinin inkişafına güclü təsir göstərib.
Xurşidbanu Natəvan parlaq istedada və qabaqcıl ideallara malik olan şəxsiyyət olub. O, Azərbaycan mədəniyyətində və ictimai həyatında dərin izlər qoyub. Xurşidbanu Natəvan təkcə Azərbaycanda deyil, bütün Zaqafqaziyada xeyirxahlığı və mesenatlığı ilə tanınıb. O, kasıblara əl tutub, Şuşaya su kəməri çəkdirib.
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunda görkəmli salnaməçi alim Qulam Məmmədlinin 125 illiyinə həsr olunmuş elmi sessiya keçirilib.
Bu barədə AZƏRTAC-a institutdan bildirilib. Elmi sessiyanı açan AMEA-nın vitse-prezidenti, Ədəbiyyat İnstitutunun baş direktoru akademik İsa Həbibbəyli qeyd edib ki, Qulam Məmmədli salnaməçilik ənənəsini yaratmış böyük salnaməçidir. “Bizim ədəbiyyat tarixçiliyi üçün orta əsrlərdə əsas mənbə təzkirələrdir. Tarix elmi üçün isə ən böyük mənbə salnamələrdir. Qulam Məmmədlinin xidməti ondan ibarətdir ki, o, əsrlər boyu mövcud olmuş tarixi salnamələrin əvəzinə ədəbi salnamələr yaradıb. Azərbaycanda ədəbi salnamə janrının banisidir. O, ilk dəfə “Molla Nəsrəddin” salnaməçisi kimi tanınıb. Sonralar Hüseyn Cavid, Nəriman Nərimanov və başqaları haqqında sanballı salnamələr hazırlayıb elmi dövriyyəyə təhvil verib. Salnamə yaratmaq üçün illərlə tədqiqat apararaq “İran Azərbaycanının müasir şairləri”, “Səttarxan” şeirlər toplusu, “Xiyabani”, “Cənubi Azərbaycan şairləri antologiyası”, Qılman İlkinlə birgə tərtib etdiyi “Qızıl səhifələr” sənədlər toplusu, “Atmacalar”, “Əliağa Vahid. Seçilmiş əsərləri”, “Qapı oğrusu”, “Məmmədəli Manafzadə Sabit”, “İbrət güzgüsü. Şeirlər, hekayələr və məqalələr” və başqa nəşrləri ortaya qoyub. Cəlil Məmmədquluzadənin 140 illik yubileyində Naxçıvan Dövlət Universitetinin rektoru kimi dövlət proqramı əsasında Naxçıvanda Mirzə Cəlillə bağlı üç əsəri çap etdirdik ki, onun biri də Qulam Məmmədlinin salnaməsi idi. Bu gün də biz onun xatirəsinə ehtiramla yanaşır, əsərlərini dövriyyəyə gətirmək istəyirik”, – deyə akademik əlavə edib.
Ədəbi tənqid şöbəsinin müdiri filologiya elmləri doktoru Vaqif Yusifli “Qulam Məmmədlinin həyat və yaradıcılığı” mövzusunda məruzə edib. O, məruzəsində Qulam Məmmədlinin (1897-1994) tərtib etdiyi “Molla Nəsrəddin”, “Hüseyn Ərəblinski”, “Azərbaycan teatrının salnaməsi” – ikihissəli, “Üzeyir Hacıbəyov”, “Cavid ömrü boyu”, “Nəriman Nərimanov”, “Abbas Mirzə Şərifzadə” və digər salnamələrin adlarını çəkib. Bildirib ki, Qulam Məmmədli universitet bitirməsə də, əsl həyat universiteti keçmiş, şəxsi mütaliədən, adi həvəs və maraqdan, ədəbiyyatımızın, mətbuatımızın, teatr tariximizin nüfuzlu araşdırıcısına çevrilmiş, bir sözlə, az qala bütöv bir institutun işlərini görmüşdü”.
Elmi sessiyada “Qulam Məmmədli mətbuat tarixinin araşdırmaçısı kimi”, “Qulam Məmmədli fenomeni”, “Qulam Məmmədli və “Molla Nəsrəddin” jurnalı” mövzularında məruzələr dinlənilib.
Mətbuat tarixi və publisistika şöbəsinin müdiri filologiya elmləri doktoru, professor Vüqar Əhməd “Qulam Məmmədlinin şəxsi arxivi və əlyazmaları haqqında” mövzusunda məruzəsində vurğulayıb ki, zəngin və çoxşaxəli yaradıcılıq yolu keçən Qulam Məmmədlinin şəxsi arxiv materiallarının 38 saxlama vahidindən ibarət bir hissəsi 1975-ci ildən AMEA Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun fondunda qorunur. Onun şəxsi arxivi ilə bağlı iki kitab işıq üzü görüb. Afaq Əliyeva və Pərvanə Teyyubovanın Qulam Məmmədli arxivinin təsviri kitabı çap olunub.
Tədbirdə “Salnaməçi” (Qulam Məmmədli) sənədli televiziya filmi nümayiş olunub.
Rəsul Rza 1910-cu il mayın 19-da AzərbaycanınGöyçay şəhərində maarifpərvər ailədə doğulmuşdur.[3] Mənşə etibarı ilə Məmmədxanovlar nəslindən olan atası İbrahim kənddə mirzəlik və xırdavatçılıqla dolanmışdır.[3][4] Anası Məryəm poetik istedada malik olmuş, öz şerlərini əzbər yadda saxlayırmış. Atasını erkən itirmiş, anasının və yaxın qohumlarının himayəsində boya-başa çatmışdır.[3] “Poeziya zəhmət və ilhamdır” avtobioqrafik qeydlərində R.Rza öz tərcümeyi-halına keçərkən belə qeyd etmişdir:
Deyilənə görə, mən 1910-cu ildə mayın 19-da anadan olmuşam. Deyilənə görə deyirəm, çünki bu tarix düzgün olmaya bilər. Anadan olduğum ili və günü babam əlyazması Quranın səhifələrindən birində qeyd edibmiş. Babamı dəfn edən zaman (mənim onda üç-dörd yaşım olardı) Quran yoxa çıxıb.[5]Rəsul Rza
Rza öz tərcümeyi-halında daha sonra yazırdı ki, onun evlinə qəzet və jurnallar gələrdi, “Molla Nəsrəddin“, rus dilində çıxan “Niva”, “Probujdeniye” nəşrlərini alırdı. Bütün bu faktorlar Rzanın mənəvi tərbiyəsində mühüm rolu olmuşdur. O, uşaqlıqdan ədəbi söhbətlərin getdiyi bir ailədə tərbiyə almışdır. Üstəlik, şairin anasının şairlik təbi varmış. Anası Məryəm oxumaq bilirmiş, ancaq yazmağı bacarmayırdı və buna görə də şeirlərini əzbər deyərmiş və yadında saxlayarmış. Şair hələ uşaqlıqdan Məhəmməd Füzulinin, Xurşidbanu Natəvanın, Mirzə Ələkbər Sabirin şeirlərini anasının dilindən eşitdiyini yazır.[5] Uzun illər keçəndən sonra R.Rza yazmışdır:
İndi yaddaşımın səhifələrini varaqladıqca mən bir daha inanıram ki, mənim könlümə şerə olan məhəbbətimin ilk qığılcımlarını anam atmışdır. Anam məndə klassik poeziya xəzinəsinə, həm də xalq yaradıcılığına dərin hörmət hissi tərbiyə etmişdir.[5]Rəsul Rza
Rəsul Rza altı yaşı olarkən məktəbə getmiş və onun ağır təhsil və iş illəri başlamışdır. On dörd yaşında ikən oxumaqla yanaşı həm də şəhər kitabxanasında işləmişdir. 1925-ci ildə isə Gəncə Sənaye və Kənd Təsərrüfatı Texnikumuna daxil olmuş, ancaq təhsili yarımçıq qoyub bir neçə aydan sonra evə, anasının yanına qayıtmışdır. O, 1930-cu ildə Bakıya köçür; o vaxt boyük bacıları şəhərdə yaşayırdılar.[5]
Bakıda Rza məktəb yoldaşı və şair Abdulla Faruqdan başqa heç kimi tanımırdı. Ancaq çox çəkmir o, şair A.Faruq vasitəsi ilə ədəbi aləmdə yaxşı tanınan Mikayıl Müşfiq, Süleyman Rüstəm, Mehdi Hüseyn, Səməd Vurğun, Mikayıl Rəfili, Əli Nazim, Mirzə İbrahimov və başqaları ilə yaxından tanış olur, onlarla bir cəbhədə yeni ədabiyyatın yaradıcılıq və təşkilati vəzifələrinin həyata keçirilməsində bilavasitə yaxından iştirak edir. R.Rza tərcüməçi vəzifəsinə işə düzəlir. O illərdə “Gənc işçi” ədəbiyyata yenicə gələn şairlərin, yazıçıların toplaşdığı, görüşdükləri əsas yer idi. R.Rza burada bir çox yaşıdları ilə, o cümlədən şair M.Müşfiqlə tanış otmuşdur.[5] Yazıçı dostu Sabit Rəhmana həsr etdiyi “Xatirələr düzümü” poemasında da (1971) R.Rza “Gənc işçi” qəzetinin redaksiyasının, oradakı dostları xatırlayaraq arxada qalmış illər haqqında, itirilmiş dostlar haqqında dərin bir kədər və nisgil hissi ilə yazırdı:
İndi çörək dükanıdır o ilk tanışlığımız, ilk həyat məktəbimiz, ilk mübarizə meydanımız sevincimiz, həyəcanımız olan yer. … İndi sən yox, Müşfiq yox, Mikayıl yox, Faruq yox, Mehdi yoxdu. Tək necə qayıdım o günlərə Necə keçim o yolu?..
Bakıda əvvəllər başladığı bədii yaradıcılıq fəaliyyətini daha böyük və ciddi bir inadla, sənət ehtirası ilə davam etdirir. 1927-ci ildə Tiflisdə Gürcüstan Proletar Yazıçılar Assosiasiyasının türk seksiyasının “Qığılcım” almanaxında ilk şeri — “Bu gün” şeri dərc olunmuşdur. Həmin illərdə “Yeni fikir” qəzetində də şeirləri və hekayələri çıxmışdır. “Gənc işçi” redaksiyasında çalışdığı vaxtda isə bu qəzetin səhifələrində “Avropanın ölüm çağı”, “Arş”, “Bir avqusta”, “Qara yelin xəbəri” və s. şeirləri dərc olunur. Yaradıcılıqla yanaşı R.Rza təhsilini də davam etdirir. Təhsil aldığı məktəblər, institutlar sırasında şair Tiflisdəki Zaqafqaziya Kommunist Universitetini, Azərbaycan Tibb İnstitutunun hazırlıq kursunu, Azərbaycan Tibb institutunu, Azərbaycan Dövlət Elmi Tədqiqat İnstitutunu, Moskva Millətlər İnstitutunu, Ümumittifaq Kino Akademiyasını və s. elm və təhsil ocaqlarını qeyd etmişdir.[5]
R.Rza ilk şeirləri ilə mətbuatda çıxış etməyə başlayanda yeni, inqilabi bir ədəbi proses təzəcə formalaşırdı; bir tərəfdə təcrübəli yazıçılar, digər tərəfdə isə yeni yazıçılar nəsli fəaliyyət göstərirdi və qeyd olunmalıdır ki, yeni ədəbiyyat uğrunda mübarizə, bu ədəbiyyatın ideya-bədii prinsiplərini müdafiə və qızğın təbliğ etmək — bu prosesin çox mühüm bir tərəfi idi. R.Rza da ilk şeirləri ilə bu ədəbi mübarizəyə qoşulan şair kimi diqqəti cəlb edirdi. Onun elə ilk şeirlərində bir şairin yaradıcılıq özünəməxsusluğu duyulurdu. Dərc olunan ilk şeri “Bu gün”də bunu hiss elmək mümkündür.[5]
Bu şeirdə şair bu gündən təsirləndiyini bildirirdi, bu günün şairi olduğunu elan edirdi və çox səciyyəvidir ki, elə ilk yaradıcılıq dövrünün yetkin bir çağında yazdığı “Bolşevik yazı” “Bu gün” şerində anlayışı onun poetik prinsipinin əsas tələbi və meyarı olaraq tərəfindən bəyan edilirdi:
Mənim şerim bu günün, bu gündü mənim şerim, bu günsüz yarın olmaz, bu gün yoxsa yarınlar da qurulmaz.
1926-cı ildə çap olunan “Qızıl gənc qələmlər” məcmuəsini təşkil edən şeirlər inqilab, qızıl əsgər, yeni cəmiyyət qurucuları mövzusunda yazılmış nəzm əsərlərindən ibarət idi. Bu topludakı şeirlərdə hələ yeni forma, fərdi üslub axtarışları nəzərə çarpmırdı.[5] R.Rzanın “Bolşevik yazı” şeri 1931-ci ildə “İnqilab və mədəniyyət” jurnalının 3–4 sayında çıxmış və dərhal da diqqəti cəlb etmişdir. Belə ki, tənqidçi M.Hüseyn elə jurnalın həmin sayında dərc olunmuş “Yaradıcılıq ixtilaflarımız” məqaləsi üçün R.Rzanın bu şerinin misralarını epiqraf seçirdi:
Mübarizə bu gün də var. yarın da. Mən də onun ən ön sıralarında.
Məhz bu misraların siyasi və yaradıcılıq əhvali-ruhiyyəsi işığında müasir ədəbiyyatın, ədəbi prosesin mənzərəsini cızaraq tənqidçi R.Rzanın “Tribuna şeri yaratmaq kimi doğru yol tutmuş şair” kimi təqdim edirdi. R.Rza yalnız “Almaniya” poemasında yox, beynəlxalq miqyasda, dünyanın digər regionlarınnda baş verən hadisələrdən təsirlənərək qələmə aldığı “Çapey”, “Cəlladları durdur”, habelə “Çinar” kitabındakı (1938) “Madrid”, “Həbəşistan” və s. şeirlərində eyni dərəcədə lirik idi; hadisaləri sakit, ardıcıl epik planda yox, lirik planda təqdim edir və buda həmin əsərlərin janr-üslub xarakterini müəyyənləşdirirdi.[5]
Müasir poeziyanın novatorluq yolu və prinsiplərinin müdafiəsində şairin mövqeyi kifayət qədər barışmaz və prinsipial bir xarakter daşıyırdı. R.Rzanın bütün sonrakı poeziyasından, daba mürəkkəb və çətin yaradıcılıq vəzifələrinin həllinə yönəlmiş sənətindənn çıxış edərək onun görüşlərində bu mövqeyin dəyişməz olduğunu, lakin bununla belə həm də mərhələdən-mərhələyə inkişaf edib, daha da dərinləşdiyini və büllurlaşdırılıb.[5]
1941-ci ilin axırlarında şair bir qrup siyasi işçilərlə hərbi müxbir kimi Krıma gedir, Azərbaycan diviziyasında hərbi müxbir vəzifəsində çalışır, cəbhə qəzeti “Döyüşən Krım”da işləməyə başlayır. O, müxbir kimi tez-tez ön cəbhə xəttinə gedir, müharibəni bilavasitə müşahidə edir, cəbhə həyatının çətinliklərini mənən yaşayıb, bütün bunları da şeirlərində öz təkrarsız ifadəsini tapırdı. Onun burada yazdığı ilk əsər “Bəxtiyar” şeri idi.[5]
R.Rzanın 1960-cı illər fəlsəfi lirikası bir silsilə təsir bağışlayırdı; bu şeirlər şairin kitablarında bir-biri ilə bağlı, əlaqədar olduğu kimi, həm də bir vəhdət təşkil edirdi. R.Rzanın bu dövr poeziyasında “Rənglər” silsiləsinin ayrıca yeri vardır. Silsilə ilk dəfə 1962-ci ildə “Azərbaycan” jurnalında (№ 11) dərc olmuşdur. Silsilənin bu nəşri 27 şeirdən ibarət idi və bu həcmdə şairin “Duyğular…düşüncələr” kitabına (S964) daxil edilmişdir. Silsilə dərhal ədəbi tənqiddə kəskin tənqidlə qarşılandı. Lakin şair bu tənqidlərdən geri çəkilmədi; bir daha silsiləyə qayıtdı; onun “Qırmızının ümid çaları”, “Firuzəyi”, “Qırmızının inam çaları”, “Mavinin təsəlli çaları”, “Sürməyi”, “Saman sarısı” poetik mətnlərini yazdı və bu yeni şeirlər “Dözüm” kitabına (1965) daxil edildi. Bütövlükdə silsilə 33 şeirdən ibarətdir.[5]
Bakı kinostudiyasında ssenari şöbəsinin rəisi (1937–1938), Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının müdiri (1938), Azərbaycan Sovet Yazıçıları İttifaqının sədri (1938–1939), Bakı kinostudiyasının müdiri (1942–1944), kinematoqrafiya idarəsində rəis (1944–1946), Azərbaycan SSR kinematoqrafiya naziri (1946–1949), Azərbaycan Sovet Ensiklopediyasının baş redaksiyasının baş redaktoru, Ümumdünya Sülhü Müdafiə Komitəsi Rəyasət Heyətinin üzvü, Afrika və Asiya Ölkələri Sovet Həmrəylik Komitəsi rəyasət heyətinin üzvü və respublika üzrə sədri, SSRİ Yazıçılar İttifaqı rəyasət heyətinin üzvü, “Novosti” Mətbuat Agentliyinin Azərbaycan şöbəsi idarəsinin sədri, Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin (VII çağırış) deputatı, Azərbaycan KP təftiş komissiyasının üzvü seçilmiş, Lenin və SSRİ Dövlət mükafatları komitəsinin üzvü olmuşdur.[3]
1981-ci il aprelin 1-də Bakıda vəfat etmiş, Fəxri Xiyabanda dəfn olunmuşdur.
Rəsul Rza 1931-ci ildə Azərbaycan ədəbi gəncliyinin toplaşdığı əsas mərkəzlərdən olan “Maarif evi”ndə şairə Nigar Rəfibəyli ilə tanış olub.[6][7] O zamanlar səhvən özgənin şerini onun adına çıxıb, tənqidçilər ona şiddətli atəş açmışdılar. Həm də bu tənqidi ədəbiyyata dəxli olmayan ayrı-ayrı rütbə sahibləri xeyli qızışdırırdılar. Bu tənqidi məqalələrin birisinin altında Rəfibəylinin başqa yoldaşlarla bərabər Rəsul Rzanın imzası da var idi. Bu hadisə onları yaxınlaşdırdı. 1937-ci il fevralın 11-də Rəsul Rza və Nigar Rəfibəyli evləndilər.[7]
1970-ci ildə Nigar Rəfibəyli “Ulduz” jurnalının “Rəsulun məktubları” məqaləsində yazırdı:
İnsan yaşa dolduqca xatirələr aləmində yaşamağa başlayır, irəlidən çox geriyə baxır, keçən ömrün uzaq səhifələrini gözdən keçirir. Otuz üç il bərabər ömür sürdüyüm Rəsul Rza ilə keçən günlərimizi vərəqlərkən aydın bir həqiqət cəlb edir: bütün ağır və yüngül, sevincli və sevincsiz, kədərli və bayramlı keçən bir qəmimiz olmamışdır. Xalq həyatı ilə yaşamış, onunla nəfəs almış, ən ağır günlərdə xalqın dərdinə şərik olmuşuq, xalqın həyəcan və arzuları ilə yaşamışıq.[8]Nigar Rəfibəyli
Onların oğlu – Anar, 1938-ci il martın 18-də anadan olmuş, yazıçı, dramaturq, scenarist və kinorejissoru, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü və sədri olub.[9]
Dünyanın və Azərbaycanın ictimai və siyasi xadimlərinin Rəsul Rza barədə dedikləri fikirlər maraqlıdır. Həmin fikirlərin bir necəsi aşağıdakı kimidir:
“Rəsul Rza romantik bir qəlblə yazdığı “İntiqam” şeri ilə insanları, yerləri və göyləri, dağları və daşları belə intiqama – faşist cəlladlarının başına od yağdırmağa çağırdı.” — Səməd Vurğun[10]
“Rəsul Rza böyük humanistdir, onun humanizminin əsasları, qaynaqları şairin xalqla dərin, qırılmaz əlaqəsindədir. Xalqın ağrısı Rəsulun ağrısıdır, xalqın sevinci Rəsulun sevincidir.” — Süleyman Rüstəm[10]
“Onun şerlərini bir daha qüvvətli göstərən, ümumiyyətlə, Rzanın sağlam siyasi görüşə malik olmasıdır.” — Mehdi Hüseyn[10]
“Rəsul Rza daha ziyada lirik, xitabətçi və inqilabi romantizmə malikdir. Onun şerlərində real hadisələrdən çox real həyacanlar, canlı xarakter və obrazlar təsvirindən çox canlı təşbeh və məcazlar, canlı, həyati hissiyyat və idrak məfhumları vardır.” — Əli Nazim[10]
“Mən Rəsul Rzanı axtaran, hey axtaran, bir çox sərvəti dürüst tapan, bəzən də tapa bilməyən, ancaq tapa bilmədikdə də həvəsdən düşməyən, “yoruldum” deməyən bir kəşfiyyatçı kimi, bir şair kimi təsəvvürümə gətirirəm…” — Süleyman Rəhimov[10]
“Rəsul Rza Cənubi Azərbaycandakı böyük və unudulmaz xalq hərəkatına həsr etdiyi şerlərində xalqımızın əsrlik həsrətini, azadlıq uğrunda mübarizəsini tərənnüm etmişdir.” — Mirzə İbrahimov[10]
“O, əks elədiklərini sənətkar təxəyyülündən, sənət süzgəcindən keçirir, özünə lazım olan şəklə salandan sonra ona şer donu geydirir.” — Əli Vəliyev[10]
“Mən Rəsul Rzanın şerlərini oxuduqdan sonra özümdə qəribə rahatlıq duyuram. Bu şerlər adamı düşündürür, mənəvi cəhətdən təmizləyir, yüksəldir.” — Murtuza Nağıyev[10]
“Əgər şerimizi göylərə ucalan yaşıl bir çinara bənzətsək, Rəsul Rza onun gözəl, canlı, sağlam budaqlarından biridir.” — Məmməd Rahim[10]
“Rəsul Rza həyata, həyati hadisələrə şerin gözü ilə baxmağı bacaran, ən adi hadisələri böyük şeriyyətlə təsvir etməyə qadir olan şairdir.” — Sabit Rəhman[10]
“Rəsul Rza isə dünyaya dedikləri üzərində deyilməyə macal tapmadıqlarının da kölgələri dolaşır, çünki hər bir həqiqi sənətkarların bədii sözü dünənli, bugünlü, sabahlıdır, dərinində millidir, rəngində şəxsidir, ucalığında ümumbəşəridir və həqiqi poeziya həmişə hərəkətdədir.” — Ənvər Məmmədxanlı[10]
“Onun poeziyasında qılınc kimi kəskin həqiqətlər vardır.” — İlyas Əfəndiyev[10]
“Onun şəxsiyyətindəki xəlqilik köhnəliyə patriarxal tərəfdarlıq dərəcəsinə qədər çatır. Lakin bununla belə, o, ənənələrə qarşı ən cəsarətli davranan şairdir.” — Cəfər Cəfərov[10]
“Rəsul Rza poeziyası, sözün əsl mənasında, yeni, çoxçalarlı, musiqi dili ilə desək, polifonik poeziyadır.” — Qara Qarayev[10]
“Rəsul Rza filosofdur. “İki buruğun söhbəti” şeri ilk baxışda olduqca sadə və adi görünür. Ancaq onlar haqqında, həyat , nəsillər, gələcək haqqında və onların cavabdehliyi barədə nə qədər gözəl deyilmişdir.” — Nazim Hikmət[11]
“Onun poeziyasının qəhrəmanı müasir dünyanın həyəcanları, qayğı və ehtiyacları ilə yaşayır. Məhz buna görə o, daim narahatdır, qəlbi daim çırpınır…” — Səttar Bəhlulzadə[12]
“Rəsul Rzanın şerləri bəzən son dərəcə incə, həssas, zərif, bəzən də amansız dərəcədə sərtdir. O, yalnız həyat hadisələrini deyil, rənglərin, səslərin, işığın, suyun, dalğaların ifadə etdiyi sevinci, kədəri duymağı və onları duyğular, düşüncələr, xəyallar və xatirələrlə bağlamağa çalışır.” — Əhməd Cəmil[12]
” O, yalnız doğma dilində yeni bədii forma yaratdığına görə deyil, həm də yalnız özünəməxsus şəkildə düşündüyü və duyduğuna, dünyanı və hadisələri dərk etdiyinə görə novatordur.” — Arseni Tarkovski[11]
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin müvafiq Sərəncamına əsasən, bu il ölkəmizdə “Şuşa İli” elan edilib.Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2022-ci il 25 fevral tarixli sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Şuşa İli ilə bağlı Tədbirlər Planı”na əsasən “Xarıbülbül” Beynəlxalq Folklor Festivalı keçiriləcək.Mədəniyyət Nazirliyindən AZƏRTAC-a bildirilib ki, sözügedən festivalın mayın 12-14-də Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı olan Şuşa şəhərində keçirilməsi nəzərdə tutulub.İlk dəfə 1989-cu ildə keçirilmiş və Seyid Şuşinskinin 100 illik yubileyinə həsr edilmiş festival II Qarabağ müharibəsində qazanılmış parlaq zəfər nəticəsində 30 illik fasilədən sonra 2021-ci ilin 12-13 may tarixlərində Şuşada Cıdır düzündə Heydər Əliyev Fondunun təşkilatçılığı ilə yenidən keçirilib.Cari ildə keçiriləcək sayca beşinci festivalda 10 xarici ölkədən müxtəlif folklor üslublarında çıxış edən musiqiçilərin, rəqs kollektivlərinin, həmçinin Azərbaycanın müxtəlif regionlarından folklor kollektivlərinin iştirakı nəzərdə tutulur.
Hamımızın həyatında misilsiz rol oynayan, bəlkə də, ömrümüzü iki yerə bölən II Qarabağ müharibəsi hələ çoxları tərəfindən yetərincə dərk olunmur, layiq olduğu səviyyədə dəyərləndirilmir. Baxmayaraq ki, bu barədə elə bu müqəddəs savaşın başladığı ilk günlərdən xeyli şeir, hekayə, oçerk, reportaj və b. bədii əsərlər yazılmış və bu gün də yazılmaqdadır. Məni belə düşünməyə vadar edən səbəb nədir? Doğrusunu deyim ki, bu günlərdə Binəqədi rayonundakı 182 saylı tam orta məktəbdə keçirilən bir tədbirdən sonra bu qənaətə gəldim. 5-10 nəfər şagirdin iştirakı ilə təşkil olunmuş, 44 günlük II Qarabağ savaşına həsr edilmiş möhtəşəm tədbir bizə hansı müəzzəm duyğuları yaşatmadı?! Onu da qeyd edim ki, başımızı uca, alnımızı açıq edən həmin müharibəyə ithaf olunmuş şeirləri ölkəmizdə deyil, vətənimizin güney hissəsində – Güney Azərbaycanda yaşayan, yazıb-yaradan şairlər qələmə alıblar. Əlbəttə ki, Esmira Fuadın yaxınlarda nəşr olunmuş “44 günlük Vətən Müharibəsi Güney Azərbaycan Ədəbiyyatında” adlı yeni kitabından seçilmiş şeirləri deyirəm.
Esmira xanım Güney Azərbaycan ədəbiyyatı və mədəniyyətinin respublikamızda tədqiq olunması sahəsində böyük əməyi olan alimlərimizdəndir. AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun Güney Azərbaycan ədəbiyyatı şöbəsinin aparıcı elmi işçisi, filologiya elmləri doktoru E.Fuad güneydə yaşayan soydaşlarımız arasında da yaxşı tanınır, məqalə və əsərləri o tayda da nəşr edilir. Güney Azərbaycan ədəbiyyatı sahəsində tanınmış mütəxəssis olan Esmira xanımın haqqında danışdığımız kitabı ona görə dəyərli və aktualdır ki, qanlı savaşların getdiyi dünyamızda bizə birlik və bütövlük duyğularını aşılayır, gənc nəslə vətənimizin yalnız Arazın bu tayından ibarət olmadığını, Azərbaycan adlı məmləkətin daha böyük sınırları qapsdığını, 50 milyonluq xalq olduğumuzu əyani faktlarla açıb göstərir.
30 illik düşmən tapdağında qalmış torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi uğrunda aparılan ədalətli müharibə zamanı ölkəmizin vətəndaşlarıyla yanaşı, bütün dünyadakı, özəlliklə, güneydəki soydaşlarımızın bizdən az sevinmədiyini, Arazın sahilində toplaşıb şanlı ordumuzun zəfər yürüşünü alqış və göz yaşlarıyla müşahidə etdiklərini unutmaq mümkündürmü? Arazın o tayında atasıyla birgə döyüşləri izləyən azyaşlı uşağın “Ata, bizim ordumuz hansıdı?” – sualına atasının göz yaşları içərisində “Baax, o atəş açanlar bizim əsgərlərdi, bir azdan hücuma keçəcəklər” – sözləri kimin gözlərini yaşartmamışdı? İlk baxışda adi ailə-məişət söhbəti kimi görünüən bu kimi hadisələr, fikrimizcə, dünya ədəbiyyatı tarixinə şedevr əsərlər verə biləcək romanlara mövzu ola bilər.
Doğrudur, müəllifin özünün də qeyd etdiyi kimi, “Vətən uğrunda şəhid olan və özü də vətənləşən Polad Həşimov” və eləcə də II Qarabağ savaşında şanlı döyüş yolu keçən cəngavərlərin, özəlliklə, Şuşa fatehlərinin “əfsanəvi qəhrəmanlıqlarını… obrazlaşdıran mükəmməl əsər-poema, povest, yaxud hekayə hələ ki, yazılmayıb, ancaq bu barədə yetərincə şeir və nəsr örnəklərinin olduğu da danılmaz faktdır…” Elə E.Fuadın haqqında danışdığımız kitabı da bu kimi şeirlərlə zəngindir. Kitabı vərəqlədikcə əslən Güney Azərbaycandan olan yazarların bu qısa müddət ərzində neçə kitablıq şeir və poema nümunələri yaratdıqlarını görürük.
Esmira xanım topluya yazdığı ön sözdə 2020-ci il 12 iyulda Tovuzda erməni daşnaklarının növbəti təxribatları nəticəsində əfsanəvi general Polad Həşimov və bir neçə yüksək rütbəli zabitlərimizin şəhid olmasından sonra Azərbaycan xalqının Koronavirus pandemiyası qadağalarına baxmayaraq küçələrə axışması, hamının bir ağızdan qisas tələb etməsinin ən yeni tariximizdə dönüş nöqtəsi olduğunu əsaslandırır, 2020-ci ilin 8 noyabr gününü isə tariximizin yeni mərhələsinin zirvəsi hesab edir. “Çünki bu gün dünyanı heyrətdə qoyan mərdlik nümunəsi – əlbəyaxa döyüş örnəyi göstərən və dünya hərb tarixində yeni səhifə açan igidlər – xüsusi təyinatlılarımız Qarabağın tacını – Şuşanı erməni neofaşistlərindən azad etdi və möcüzə şəhərin mərkəzinə üçrəngli, ay-ulduzlu bayrağını əslən Şuşadan olan qəhrəman Səbuhi Abdullayev sancdı. Azərbaycanın hər yerindən və bütün Türk dünyasından “Qarabağ Azərbaycandır! Şuşa bizimdir!…” səsləri göylərə bülənd oldu…”
Topluda əsərləri yer almış 27 Güney Azərbaycan şairi haqqında qısa bioqrafik məlumatlar da verilib. Hər şairin bir neçə şeirini təqdim edən müəllif Rəsul Qədirinin onun danışdığı rəvayət əsasında yazdığı “Xarı bülbül” və Əli Daşqının “Əsir torpaq-Qarabağ” adlı poemasına da antologiyada yer ayırıb. Maraqlıdır ki, Esmira xanım “Güneyin tanınmış aydını, şair, nasir, çevirmən, dilçi-türkoloq kimi məhsuldar ədəbi-bədii və elmi yaradıcılığı ilə diqqət çəkən Ə.Daşqının 1992-ci ildə göz yaşlarını içinə axıda-axıda, ürəyinin qanı ilə qələmə aldığı “Əsir torpaq-Qarabağ” poemasını epik şeirin ən mükəmməl örnəyi kimi son söz əvəzi olaraq” kitabda yerləşdirdiyini bildirir. Oxuduqdan sonra Esmira xanımın nə qədər haqlı olduğunu anladan həmin poemadan örnək gətirdiyi aşağıdakı misraları isə ruhumu qarsdı və heç vəchlə unuda bilmədim:
Azərbaycan var hər kəsin gur səsində…
Sənin daşın,
Qarabağa verdiyin öz yaraşığın
Türkün varlıq simgəsidir…
Göz bəbəyi, alın təri,
Qeyrət qanı, namus-arı,
Söy-kökünün dayağıdır…
Şuşa! Qarabağın ağ qapısı,
Elm-sənətin ilk yapısı…
Bəli, xeyli kitab-monoqrafiyalar müəllifi və tərtibatçısı, bir çox fəxri ad və mükafatlar laureatı olan Esmira Fuadın növbəti kitab-tərtibatı onun yaradıcılığında ayrıca yer tutur. Bu kitab əsasında Binəqədi rayon 182 saylı tam orta məktəb şagirdlərinin hazırladığı təqdimat mərasimindən isə ayrıca danışmağa dəyər. Çünki çox maraqlı film-tamaşanı xatırladan bu qısa və dolğun məzmunlu təqdimatda hər şey nəzərə alınmışdı: istər Azərbaycanın tarixi, coğrafiyası, istərsə də onun elmi və ədəbi-bədii əsərlərdə əksi. Təqdimat mərasimini sonadək seyr edən hər kəs burada mükəmməl bir rejissorluq fəaliyyəti olduğunu təsdiq edə bilər. Əslində isə hər şey həmin məktəbin şagird-müəllim kollektivi tərəfindən təşkil olunmuşdu.
O taylı-bu taylı Azərbaycanda tanınan və sevilən müğənni, mərhum Yaqub Zürufçunun məşhur “Ayrılıq” mahnısının sədalarıyla açılan mərasimdə qonaqları salamlayan aparıcı şagird hamını bu möhtəşəm qələbənin əldə edilməsində misilsiz xidmətləri olan şəhidlərimizin xatirəsinə bir dəqiqəlik sayğı duruşuna dəvət etdi. II Qarabağ savaşının başlanması səbəbləri və şərtlərindən, bu savaşın bir növ preambulasını təşkil edən Tovuz döyüşləri və bu zaman şəhid olan general P.Həşimov və dostları da xatırlandıqdan sonra yenə həmin mahnının kədərli notlarının müşayiəti ilə qoca Şəhriyar ağır və ləngərli addımlarla səhnəyə çıxır və “Heydərbabaya salam” poemasından bir neçə bənd söyləyir. Bu zaman mərhum xalq artistimiz, əslən güneyli olan Rübabə Muradovanın ifasında “Heydərbabaya salam” mahnısının sədaları salona yayılır. Elə bu mahnının müşayiəti altında şagird-aparıcı 2020-ci ilin 27 sentyabrından başlayaraq bütün Güney Azərbaycan, Təbriz, Miyana, Astara, Culfa, Urmiya, Sulduzun ayağa qalxdığı, soydaşlarımızın Araz çayı boyunca toplaşaraq qan və can qardaşları ilə bir səngərdə azğın düşmənə qarşı vuruşmaq istəyi ilə çağırışlar etdiyini dilə gətirir. “Həmin ərəfədə və savaşdan sonrakı dönəmdə Güney yazarlarının Qarabağa və 44 günlük savaşda yazılmış yeni şərəf tariximizə həsr etdikləri şeir və poemalardan örnəkləri o taylı-bu taylı Azərbaycanın oxucularına sunmağı özümüzə borc bildik” – deyir Esmira Fuad…”
Bu yerdə alqışlar altında E.Fuadın ayrı-ayrı tədbirlərdə çəkilmiş şəkillərindən ibarət slaydlar səhnədə qoyulmuş monitorda göstərilir, həyat və yaradıcılığı haqqında dolğun məlumatlar verilir, kitabları, təltif və mükafatları sərgilənir. “El bir olsa, dağ oynadar yerindən, güc bir olsa zərbi kərən sındırar” misallı cümlələr arasında Bəhram Əsədinin sətirləri arasında məhz sözə çevrilən gerçəklər yaşayır…
Dünən qucaqlarda gedən körpələr,
Bu gün tank üstündə dönür yurduna.
İşğalçı daşnaklar, qorxaq köpəklər,
Yenik düşmədədir Qafqaz qurduna…
Güneyli şair Rəsul Qədirinin Qarabağ xanı Pənahəli xanın nəvəsi, İbrahim xanın qızı və Xurşidbanu Natəvanın bibisi Ağabəyim Ağanın faciəli taleyini əks etdirən “Xarı bülbül” poemasının səhnələşdirilməsi də olduqca təsirli idi. Fətəli şahın Tehranda Ağabəyim ağanın könlünü almaq üçün saldırdığı “Vətən bağı”ndakı güllərin azyaşlı şagirdlər tərəfindən canlandırılması hələ də gözlərimin önündən getməyib. Çox maraqlıdır ki, bütün bunlar başqa bir şagirdin sazda çaldığı “Qarabağ şikəstəsi”nin yanıqlı sədaları altında baş verirdi. Burada balaca fidanların canlı olaraq yaratdığı gül obrazları şux və təravətlidir, təkcə Xarı bülbül çiçəyi soluxmuş-büzüşmüş halda göstərilir və məşhur “Xarı bülbül” mahnısının niskilli sədaları eşidilir. Sonda yenə şagirdlərin ifasında “Zəfər nəğməsi” səsləndirilir:
Deyirdin, bəs yalnız xatirələrdə,
Bir də nəğmələrdə qaldı Qarabağ.
Otuz qarlı-qışlı dağları aşıb,
Qolun boynumuza saldı Qarabağ…
Bu cür nikbin notlar fonunda pərdə çəkilir, əzəmətli Şuşa qalası görünür, Xarıbülbül və digər gül obrazları qalanın qarşısında rəqs edirlər. Prezident İ.Əliyevin Dünya Azərbaycanlılarının V Qurultayındakı çıxışının sonunda söylədiyi: “Yaşasın Şuşa! Yaşasın Qarabağ! Qarabağ Azərbaycandır!” –sözlərini bütün şagirdlər xorla təkrar edirlər. Və güneyli şair Vüqar Nemətin “Qarabağım” şeirindən ürəyi riqqətə gətirən aşağıdakı misralar səslənir:
Bu şeiri nə mən, nə sən,
Ancaq biz yazacağıq!
Bu şeiri bitirmirəm
Bu şeir sənlə başlanıb,
Zəngəzurdan da keçib.
Müəbbəd bir ülküdə,
Əbədi bir ölkədə
Turanda bitəcəkdir.
Bunu böylə bitirsəm,
Əlim, qolum qurusun!
Yarası sağalmayıb
Mehri, Qafan, Gorusun…
Öndə işimiz çoxdur,
Vətən bütövləşənədək
Bu şeir yarımçıqdır…
Doğrudan da, böyük bir Millət olaraq, bizim birlik şeirimiz, bütövlük dastanımız hələ bitməyib və yarımçıqdır. Bunu hamılıqla – birlikdə yazmalı, birlikdə tamamlamalıyıq. Beləliklə, bu qısa, lakin yüksək ideyalı, dolğun məzmunlu təqdimat başa çatır, bu məqamda Şəmistan Əlizamanlının ifasında “Azadlıq marşı” səslənir. Bütün kompozisiya iştirakçıları – şagirdlər, hətta başlanğıcda soluxmuş Xarı bülbülü canlandıran zərif fidan qızcığaz da, artıq qalib ordunun əsgərləri kimi, əllərində Azərbaycan bayraqları ritmə uyğun rəqs edirlər.
Əslində bu yadda qalan tədbirin keçirilməsində zəhmət payı olan məktəb direktoru, təcrübəli pedaqoq Zinyət Tağıyeva və rejissorluq vəzifəsini uğurla yerinə yetirən dil-ədəbiyyat müəllimi Raziyə Şükürovanın və başqalarının əməyi ayrıca qeyd olunmalı, onların haqqında daha çox xoş sözlər deyilməliydi.
Ancaq təqdimat-tamaşa məni o qədər təsirləndirdi ki, belə rəsmi etiket qaydalarına, demək olar ki, əməl eləyə bilmədim, sadəcə öz təəssüratımı böıüşməyə üstünlük verdim. Sonda təqdimat mərasiminin araya-ərsəyə gəlməsində əməyi keçən hər kəsi bir daha minnətdarlıqla xatırlayır və Güney Azərbaycan ədəbiyyatını Quzeydə və Türk dünyasında tanıtmaq missiyasını uğurla üstlənən və bu yöndə yorulmadan çaba göstərən kitabın tərtibatçi-müəllifi, filologiya elmləri doktoru, dosent Esmira Fuada yeni yaradıcılıq uğurları arzulayıram.
Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi İdarə Heyətinin üzvü, Xalq şairi, Fərdi Prezident təqaüdçüsü Vahidin Əzizin yeni işıq üzü görmüş kitabı Dövlət Mükafatları Komissiyasına təqdim olunub.
Xatırlaadaq ki, geniş oxucu auditoriyasının rəğbətini qazanmış gözəl, lirik şeirlər müəllifi Sevimli Xalq şairimiz Vahid Əzizin zəngin bədii yaradıcılığı Qardaş Türkiyə Cümhuriyyətində də böyük maraqla tədqiq olunur, müxtəlif mədəniyyət və ədəbiyyatyönümlü dərgilərdə dərc olunur.
Minlərlə oxucunun könlünə yol tapan görkəmli şairimiz Vahid ƏZİZ, həqiqətən də, Azərbaycan Dövlət Mükafatına layiq görüləsi söz sənətkarlarımızdan biridir. Çünki uzun illərdir ki, müəllifi yorulmaq bilmədən ədəbiyyatımızın inkişafı, forma-məzmun, bədii sənətkarlıq baxımından daha da zənginləşməsi üçün yorulmaq bilmədən çalışır.
Mənsub olduğu xalqın qədim tarixi ənənələrinə sadiq qalaraq, milli və ümumbəşər dəyərləri öz əsərlərində ehtiva edən şairimiz Vahid ƏZİZ son dövrlərdə yaradıclığındakı yeniliklərə, ədəbi-bədii ictimaiyyət nümaəyəndələri arasında qazandığı nüfuza görə ən məhsuldar şairlərimzin sırasında birinci yerdə qərar tutub.
Ömrü boyu doğma AZƏRBAYCANIMIZI tərənnüm etməkdən, vəsf etməkdən yorulmayan müəllif, həm də gənc nəslin təlim-tərbiyə olunmasında misilsiz xidmətlər göstərmişdir.
Son zamanlar dünyada baş verən olaylara göstərdiyi qərəzsiz mövqeyi ilə seçilən şairimiz, ən yüksək dövlət mükafatlarına layiqdir. Ən azı ona görə ki, müəllif-Ustad sənətkar özünün bənzərsiz yaradıcılığı ilə hələ Sovet hakimiyyəti dönəmində oxucuları tərəfindən qəlblərdə əbədi taxt qurmuşdu.
Gənclik çağlarından etibarən tükənmək biləməyən enerji və şövqlə biz oxucuları hər dəfə yeni əsərləri ilə tanış etməkdə davam edir. Xalqmızın. milətimizin tarixi keçmişi, o cümlədən gələcəyi ilə bağlı fikirlərini də öz əsərlərində diqqətə çatdırır.
Xalq şairimiz Vahid ƏZİZin Azərbaycan Dövlət Mükafatına layiq görülməsi uzun illərin çəkilən zəhmətin, yuxusuz gecələrin bəhrəsi olacaq. Bu yolda Ustadımız, lirik ictimai-siyasi, fəlsəfi şeirlər müəllifi, Xalqımızın şairi Vahid ƏZİZə yeni-yeni yaradıcılıq uğurları və fəaliyyəti diləyirik!
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi
Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Rəhbərliyinin 25 aprel 2022-ci il tarixli qərarına əsasən, Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru Kənan AYDINOĞLU Prezident təqaüdünə layiq görülüb.
Qeyd edək ki, gənc yazarlar üçün verilən birillik Prezident təqaüdü Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin 6 avqust 2007-ci il tarixli “Yaşlı və gənc nəsil yazıçı, rəssam, bəstəkarların yaradıcılıq fəaliyyətini təmin etmək üçün xüsusi təqaüd fondu haqqında” Azərbaycan Respublikasının Fərmanına əsasən gənc nəslin nümayəndələrindən 20 (iyirmi) müəllifə verilir.
“Azərbaycan Yazıçılar Birliyi üzvlərinin yaradıcılıq şəraitinin yaxşılaşdırılması tədbirləri haqqında” Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin 12 mart 2007-ci il tarixli 2023 nömrəli qərarının icrasını təmin etmək məqsədilə qərara alınıb.
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi
25 aprel 2022-ci il tarixində saat Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, tanınmış yazıçı Eyvaz Zeynalov Ağdam rayon 91 saylı tam orta məktəbin müəllim və şagird kollektivi ilə görüşüb.
Tədbirdə çıxış edən qonaqlar müəllifin zəngin yaradıcılığına nəzər salaraq, müxtəlif illərdə Qardaş Türkiyə Cümhuriyyətində, Gürcüstan Respublikasında, Almaniya Federativ Respublikasında və digər ölkələrdə işıq üzü görən hekayələr, romanlar kitabı haqqında ürəkdolusu danışıblar. Qeyd olunub ki, tanınmış yazıçı Eyvaz Zeynalov həm də uşaqlar üçün yazılmış bir neçə dəyərli kitabın da müəllifidir.
Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiq olunan ümumtəhsil proqramlarında, xüsusilə də Ədəbiyyat dərsliklərində onlarla hekayəsi yer alıb.
Müəllimlərin İşə Qəbulu qaydalarına uyğun olaraq, “Oğru” hekayəsi də proqrama daxil edilib.
Bundan başqa, bir neçə mədəniyyət və ədəbiyyatyönümlü dərgidə dəfələrlə nəşr olunub. Bir sıra müsabiqələrinin qalibdir.
Məktəbin müəllim və şagird kollektivinin suallarını cavablandıran yazıçı bugünkü görüşün təşkil olunmasında göstərdiyi təşəbbüsə görə zəhməti keçən hər kəsə sonsuz təşəkkürünü bildirib, kitablarından imzalayaraq, hədiyyə edib.
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi
AMEA-nın Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun əməkdaşları Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı Şuşa şəhərinə səfər ediblər.
AMEA-nın vitse-prezidenti, institutun baş direktoru, akademik İsa Həbibbəylinin təşəbbüsü ilə həyata keçirilən səfərin əsas məqsədi 44 günlük Vətən müharibəsində Ali Baş Komandan İlham Əliyevin başçılığı ilə Müzəffər Azərbaycan ordusunun qazandığı şanlı zəfər nəticəsində işğaldan azad edilən doğma Şuşa şəhərini görmək arzusunu müəssisə əməkdaşları üçün gerçəkləşdirmək olub. Təsadüfi deyil ki, Şuşa Azərbaycan ədəbiyyatının yarandığı ən mühüm mərkəzlərdən biridir. Burada görkəmli şair və yazıçılarımızdan Molla Pənah Vaqif, Xurşidbanu Natəvan, Mir Möhsün Nəvvab, Nəcəf bəy Vəzirov, Süleyman Sani Axundov, Üzeyir bəy Hacıbəyli, Əhməd bəy Ağaoğlu, Ceyhun bəy Hacıbəyli, Yusif Vəzir Çəmənzəminli və adlarını sadalamaqla bitməyən neçə-neçə dahilərimiz yaşayıb yaratmışlar. Hər bir Azərbaycan vətəndaşının, o cümlədən ədəbiyyatşünasların otuz il arzusunda olduğu Şuşanı gedib görmək istəyini nəzərə alaraq, Ədəbiyyat İnstitutu müəssisənin Həmkarlar Təşkilatının dəstəyi ilə mədəniyyət paytaxtına səfər təşkil edib.
Şuşa ziyarəti dövlətimizin Şuşaya vətəndaş səfərləri çərçivəsində yaratdığı imkanlardan faydalanmaqla həyata keçirilib. Səfər çərçivəsində institut əməkdaşları proqram üzrə Xurşidbanu Natəvanın evi və bulağı, Şuşa qalası, mərkəzi meydandakı Üzeyir Hacıbəyli, Xurşidbanu Natəvan və Bülbülün heykəlləri, Bülbülün ev muzeyi, Cıdır düzü və Molla Pənah Vaqifin muzey-məqbərə kompleksini ziyarət ediblər.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev görkəmli şairimiz Xurşidbanu Natəvanın anadan olmasının 190 illik yubileyinin qeyd olunması haqqında 14 mart 2022-ci il tarixində Sərəncam imzalayıb.
Ölkə başçısının Sərəncamına uyğun olaraq, səfər çərçivəsində Şuşanın mərkəzində yerləşən Xurşidbanu Natəvanın heykəli önündə görkəmli şairə həsr olunmuş “Xan qızı Xurşidbanu Natəvan” adlı elmi sessiya da keçirilib.
Sessiyada institutun icraçı direktoru, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Mehman Həsənli, Natəvan irsinin tədqiqatçısı, professor İslam Qəribli, filologiya elmləri doktoru Mahirə Quliyeva, institutun elmi katibi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Aygün Bağırlı və filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Fəridə Hicran çıxış edərək Şuşa ziyarəti və Xurşidbanu Natəvanın həyatı və yaradıcılığı haqqında danışıblar.
Şuşa səfəri Ədəbiyyat İnstitutunun əməkdaşlarında zəngin təəssürat yaradıb. Bu təəssüratların gələcək elmi tədqiqatlar üçün stimul verəcəyi şübhəsizdir.
Novruz bayramı (Tərcümə: Yeni Gün bayramı, Bahar bayramı; fars. نوروز (Novruz), özb.Navruz, türkm.Nowruz, qaz.Naurız, qırğ.Nooruz, türk.Nevruz, krımtat.Navrez.) – Qədim türk və fars mənşəli xalqlara məxsus bayram.
Novruz bayramı Şimal yarımkürəsində astronomik yazın başlandığı, gecə-gündüzün bərabərliyi günündə (martın 20-si və ya 21-dən başlayıb 25-nə qədər) keçirilir. Bir sıra xalqlar yaz fəslinin gəlməsini təbiətin canlanması ilə bağlamış, bu münasibətlə şənliklər keçirmiş, onu yeni ilin başlanğıcı kimi bayram etmişlər. Qədim zamanlardan başlayaraq Azərbaycan, İran, Əfqanıstan, Tacikistan, Özbəkistanda və bir çox şərq ölkələrində baharın – yeni ilin gəlişini şənliklərlə qarşılayırlar. Martın 21-i İran və Əfqanıstanda rəsmi təqvimin ilk günü sayılır.
2009-cu il sentyabrın 30-da Novruz bayramı YUNESKO tərəfindən qeyri-maddi mədəni irs siyahısına daxil edilmiş, 23 fevral 2010-cu ildə isə BMT Baş Assambleyasının 64-cü sessiyasının iclasında mart ayının 21-i “Beynəlxalq Novruz Günü” elan edilmişdir. Novruz bayramı Azərbaycanda geniş miqyasda qeyd olunduğu üçün bayram ərəfəsi qeyri-iş günləri elan olunur. Novruz bayramının mənşəyi qədimdir. İslam dini Yaxın Şərq və Orta Asiya ölkələrində yayıldıqdan sonra Ərəb xilafəti bu ölkələrin xalqlarının adət-ənənələrini, bayramlarını təqib etməyə başladı. Əksər xalqlar bahar bayramının əsl mahiyyətindən doğan bir sıra adət-ənənələri, oyunları indiyədək saxlamışlar.SSRİ-nin poçt markası. Azərbaycanda Novruz
Orta əsr müəllifləri Şərq ölkələrində İslam dini yayıldıqdan sonra da Novruz bayramında yaz ənənələrinin, əkinçilik təqvimi etiqadlarının möhkəm yer tutduğunu göstərirlər. Əbu Reyhan Biruni Novruz bayramı haqqında müxtəlif rəvayətlərdən, onun yaranması səbəblərindən, bu bayram münasibətilə xalq arasında yayılmış adət-ənənələrdən bəhs etmiş, Novruz bayramının təbiətin oyanması, əkinçilik təsərrüfatının başlanması ilə bağlı əsl dünyəvi bayram olduğunu qeyd etmişdir.
Nizamül Mülk “Siyasətnamə” əsərində Novruz bayramından yazın gəlişi ilə əlaqədar keçirilən kütləvi xalq bayramı kimi bəhs etmişdir. Novruzun gəlişi klassik Şərq, o cümlədən Azərbaycan poeziyasında geniş yayılmış “Bahariyyə” adlı lirik şeirlərdə də təsvir və tərənnüm edilir.
Novruz bayramında müxtəlif oyunlar keçirilir.Bunlara atırma.halay,bənövşə,cıdır-ənzəli,Kosa-kosa və bu kimi oyunlar aid edilir.
Bəzi qədim inanclara görə kainat 4 ünsürdən – su, od, torpaq və küləkdən yaranıb. Hər il 4 çərşənbə Novruzdan, günün bərabərləşməsindən əvvəl qeyd olunur. Aşıqlar da “Ab, atəş, xak, badan yarandım” deyiblər vücudnamələrində, yəni su, od, torpaq və yelə bağlıdır insan.
Birinci su çərşənbəsi adlanır. Bahara doğru buzlar əriyir, çayların donu açılır,torpaq ağaclarla birlikdə oyanır hər yer yavaş-yavaş canlanır.Torpaq yavaş-yavaş islanmağa başlayır.Adət olaraqsa qızlar bulaqlardan sərin, şirin su gətirərdilər, evin ətrafına çiləyərdilər, üzlərini yuyardılar.
İkincisi od çərşənbəsi adlanır. Ona görə ki, bahara doğru günəş yavaş-yavaş torpağı qızdırır, isindirir, onu yaratmaq üçün hazırlayır. Od çərşənbəsində tonqallar qalayardılar. Hər ailə üzvünün adına bir şam yandırardılar. Xonçalar düzəldilərdi.
Üçüncüsü yel çərşənbəsidir. Yəni yel artıq azacıq oyanmış torpağı, təzəcə çıxmış yaza həsrət gülləri tərpədir, tumurcuqlanan ağacları yellədir.
Dördüncüsü torpaq çərşənbəsidir. Torpağı ana təbiət su ilə islatdı, günəşlə isitdi, onu yaratmağa hazırladı. Ona görə də ilk yaz əkinini xışla-kotanla məhz torpaq çərşənbəsi günündə başlayardılar. Yaşlı qadınlar “Səməni, saxla məni, ildə göyərdərəm səni” deyib buğda isladardılar.
Novruz bayramında xüsusi şirniyyatlarla bişirilir. Çərşənbə və bayram xonçaları bu şirniyyatlarla bəzədilir. Bayramda bişirilməsi mütləq olan şirniyyatlar bunlardır, qoğal, şəkərbura, badamburan, paxlava. Hər bir bişirilən şirniyyatlar bir səma cisimlərinə bənzədilir. Qoğal günəşi, şəkərbura ayı, paxlava ulduzları tərənnüm edir.
Kosa və Keçəl Novruz atributlarıdır. Keçəl qışı, Kosa isə yazı ifade edir.
Novruz bayramında aşağıdakı adətlər yerinə yetirilir:
Torba atmaq. Sonralar torba, xurcun papaqla əvəz olunub. Ancaq Azərbaycanda namus, qeyrət rəmzi olan papağın qapılara pay üçün atılmağı birmənalı qarşılanmır və tənqid edilir. Qapıya atılan torbanı boş qaytarmazlar.
Qulaq falına çıxmaq. Əgər gizlin dinlənən evdən xoş söhbət eşidilərsə, bu arzunun yerinə yetəcəyinə işarədir.
Tonqaldan tullanmaq. Tonqaldan tullarkən bu ifadə deyilir: “Ağırlığım – uğurluğum odda yansın”.
Üzük falına baxmaq. Qızlar üzüyü saç telinə bərkidib su ilə dolu stəkanın üstündə saxlayarlar. Üzük stəkana neçə dəfə dəysə,bu həmin qızın o yaşda ərə gedəcəyinə işarədir.
Səməni yetişdirmək. Bu yazın gəlişinə və bitkilərin oyanmasına işarədir.
Yumurta döyüşdürmək. Oyunun nəticəsində tərəflərdən biri digərinin tələblərini yerinə yetirir.
Qonaq getmək. Novruzda qohumların və qonşuların evinə qonaq gedərlər, onlara Novruz payı apararlar.
Yaşlıları ziyarət etmək. Yaşlı və xəstə insanları ziyarət olunar, bayramları təbrik edilir.
Şam yandırmaq. Novruzda ailənin sayı qədər şam yandırarlar.
Küsülülərin barışması. Novruzda heç kim küsülü qalmamalıdır. Bütün küsülülər barışmalıdır.
Yallı getmək. Azərbaycan xalqının qədim dövrdən bəri ifa etdiyi rəqsdir. Bunun mənası insanların birliyidir.
Xoruz döyüşdürmək. Bunun üçün xüsusi döyüş xoruzları böyüdülür
Novruz dünyanın əksər ölkələrində bu xalqların nümayəndələri tərəfindən geniş şəkildə qeyd edilir. Bu cür məkanlar arasında Los-Anceles, Toronto, Londonu saymaq olar. Los-Anceles şəhərinin ocaq qalamağa dair sərt qərarları var, heç bir kəsə öz mülkündə ocaq qalamağa icazə verilmir. Buna baxmayaraq Cənubi Kaliforniyada yaşayan və Novruzu qeyd etmək istəyən azərbaycanlılar və iranlılar Kaliforniyanın çimərliklərinə gedir və ocaq qalamağa icazə verilmiş yerlərdə bayram ocağı qalayırlar.
Azərbaycanda adətə görə Novruz bayramında göyərdilən səməni yazın gəlməsinin, təbiətin canlanmasının, əkinçiliyin rəmzidir. Azərbaycan kəndlisi səməni göyərtməklə növbəti təssərrüfat ilinə bərəkət, bolluq arzulamış, bayrama dörd həftə qalmış, hər çərşənbə axşamı və bayram günü tonqal qalamaqla, mahnı (“gün çıx!” nəğməsi və s.) qoşmaqla oda, atəşə, günəşə olan etiqad və inamını ifadə etmişdir. Bütün bu mərasimlər İslamdan çox-çox əvvəl mövcud olmuş qədim şərq ənənələrinin davamıdır.
İsmayıl Şıxlı 1919-cu il martın 22-də[1] Qazaxın İkinci Şıxlı kəndində müəllim ailəsində anadan olmuşdur. 1928-ci ildə Qazax rayonunun Kosalar kənd orta məktəbinə daxil olmuşdur. Orta məktəbi bitirdikdən sonra 1934–1936-cı illərdə Qazax Pedaqoji Texnikomunda oxumuşdur. Texnikomda təhsil alarkən 1935-ci ildə Lenin komsomolu sıralarına daxil olmuşdur. Qazax Pedaqoji Texnikomunu bitirdikdən sonra 1936–1937-ci illərdə Kosalar kənd orta məktəbində müəllimlik etmişdir. Daha sonra 1937-ci ildə V.İ.Lenin adına Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun dil və ədəbiyyat fakültəsində oxumuş və 1941-ci ildə ali təhsilini bitirmişdir.
İkinci dünya müharibəsi dövründə sovet ordusu tərkibində ön cəbhələrdə (Şimali Qafqaz, Krım, III Belorusiya cəbhəsi və Şərqi Prussiya istiqamətində döyüşən orduda sıravi əsgər) olmuşdur. Tərxis edildikdən sonra altı ay Kosalar kənd məktəbində tədris hissə müdiri işləmişdir (1946). Azərbaycan Pedaqoji İnstitunun filologiya fakültəsində aspirant (1946–1949), müəllim, baş müəllim olmuş, xarici ölkələr ədəbiyyatı kafedrasının müdiri, bir müddət Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının katibi (1965–1968) kimi çalışmısdır. “Azərbaycan” jurnalında baş redaktor (1976–1978), Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının birinci katibi (1981–1987), SSRİ Yazıçılar İttifaqının katibi (1981–1987) olmuşdur. 1986-cı ildə Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının sədri seçilmişdir. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Ağsaqqallar Şurasının sədri seçilmişdir (1991).
İlk mətbuat əsəri “Quşlar” şeiri 1938-ci ildə “Ədəbiyyat” qəzetində dərc olunmuşdur. Ədəbi yaradıcılığa 1947-ci ildə “İnqilab və mədəniyyət” jurnalında çap etdirdiyi “Həkimin nağılı” hekayəsi ilə başlamışdır. Bundan sonra dövri mətbuatda müntəzəm çıxış etmişdir. Əsərləri keçmiş SSRİ və xarici ölkə xalqlarının dillərinə tərcümə olunmuşdur.
İctimai işlərdə fəal çalışmışdır. Bakı zəhmətkeş deputatları Sovetinin deputatı (1967–1969, 1983), Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin deputatı (1986–1995), Azərbaycan KP Bakı şəhər komitəsinin (1968–1970), Azərbaycan KP MK-nın (1986–1990), Azərbaycan Həmkarlar Şurası rəyasət heyətinin, SSRİ Yazıçılar İttifaqı idarə heyətinin üzvü seçilmişdir.
Xidmətlərinə görə “Qızıl Ulduz” (1945), “Şərəf nişanı” (1971), “Qırmızı əmək bayrağı” (1979), II dərəcəli “Böyük Vətən müharibəsi” (1985) ordenləri və medallarla təltif edilmişdir. Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Fəxri Fərmanını (1973) və Azərbaycan Respublikasının “Şöhrət” ordenini almışdır (04.07.1994)[3].
Mehdi Əli oğlu Hüseynov 22 mart 1909-cu ildə Qazax qəzasında anadan olmuşdur. O, öz fəaliyyətinə hekayə ilə başlamış, ilk hekayəsi 1927-ci ildə nəşr edilmişdir. İlk iri həcmli əsərlərinə məhəbbət mövzusunda yazdığı “Kin” povesti və siyasi motivli “Daşqın” romanı aiddir. 1930-cu illərin hadisələrini əks etdirən “Tərlan” romanı da onun qələminin məhsuludur. Müharibə mövzusunda isə “Nişan üzüyü” hekayəsini, “Fəryad” və “Ürək”povestlərini yazmışdır.
1948-ci ildə Bakı neftçilərinin bədii obrazını “Abşeron” romanında əks etdirmişdir. Yazıçının tarixi mövzulu dram əsərlərində: “Cavanşir”, “Nizami”,[2] “Şamil” görkəmli şəxsiyyətlərin obrazları hazırlanmışdır. M.Hüseyn şəxsiyyətə pərəstiş dövrünün acınacaqlı təsvirini “Yeraltı çaylar dənizə axır” romanında bədii şəkildə, sənətkərlıqla əks etdirə bilmişdi.O, Azərbaycan yazıçısı, dramaturq, tənqidçi, ictimai xadim, Azərbaycan xalq yazıçısı (1964) və SSRİ Dövlət mükafatı laureatıdır(1950).Azərbaycan Dövlət Universitetinin pedaqoji fakültəsinin tarix şöbəsini (1929) və Moskvada Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutu yanında akademiya tipli kinossenariçilər kursunu (1938) bitirmişdir. Azərbaycan Proletar Yazıçıları Cəmiyyətinin məsul katibi, Azərbaycan Sovet Yazıçıları İttifaqı Təşkilat Komitəsinin məsul katibi (1930–34), Azərbaycan Yazıçılar İttifaqı İdarə Heyətinin birinci katibi, SSRİ Yazıçılar İttifaqı İdarə Heyətinin katibi (1958–65) olmuşdur.Yaradıcılığa müxbir yazıları ilə başlamışdır. İlk tənqidi məqaləsi (“Bizdə futurizm cərəyanı”) 1926 ildə, ilk hekayəsi (“Qoyun qırxımı”) isə 1927 ildə dərc edilmişdir. “Bahar suları” (1930), “Xavər” (1930) kitablarındakı hekayələrdə Azərbaycan kəndində yeni həyat uğrunda mübarizənin səciyyəvi epizodları, dövrün koloriti əksini tapmışdır. “Tunel” (1927), “Qan intiqamı” (1928), “Kin” (1935), “Daşqın” (1933–36) romanında Mehdi Hüseyn fərdi xüsusiyyətləri ilə seçilən sujetlər yaratmışdır.Azərbaycan ədəbiyyatında ilk tarixi povest olan “Komissar”da (1942–49) pəşəkar inqilabçı M.Əzizbəyovun surəti ön plana çəkilmişdir. Ən mü¬hüm tarixi əsəri olan “Səhər” (1953), “Tərlan” (1940), “Vətən çiçəkləri” (1942), “Moskva” (1942), “Ürək” (1945), “Fəryad” (1945) əsərlərində vətənpərvərliyin qüdrəti, adamların mərdliyi və qəhrəmanlığı tərənnüm olunur. Neftçilərin həyatından bəhs edən “Abşeron” (1949), müəyyən mənada onun davamı olan “Qara daşlar” (1957–59) və ölməz “Yeraltı çaylar dənizə axır” (1965–1966) romanları ictimai, mənəvi əxlaqi problemlərə cəsarətli müdaxilə baxımından diqqətə layiqdir.Mehdi Hüseyn dramaturq kimi də tanınmışdır. O, dram yaradıcılığına “Şöhrət” (1939) pyesi ilə başlamışdır. “Nizami” (1942) və “Cavanşir” (1957) tarixi dramlarında Azərbaycan xalqının vətənpərvəliyi, qəhrəmanlıq ənənələri əks olunmuşdur. “Alov” (1961), “İntizar” (1944, İ.Əfəndiyevlə birgə), “Şamil” (1940–41) və “Qardaşlar” (1948) pyesləri, habelə xatirələri, yol qeydləri “Bir ay və bir gün” (1963), gündəlikləri var. “Şair” (1939), “Fətəli xan” (1947, Ə.Məmmədxanlı ilə birgə), “Səhər” (1958), “Qara daşlar” (1958) kino ssenarilərinin müəllifidir.Mehdi Hüseyn tənqid və publisistika sahələrində də fəaliyyət göstərmişdir. Onun əsərləri bir sıra xarici dillərə tərcümə olunmuşdur. /* Həyatı */
Görkəmli ədib Mehdi Hüseyn 10 mart 1965-ci ildə Bakıda vəfat etmişdir. Adına Bakıda küçə, Qazax rayonunda məktəb-lisey var.
↑ “Sinifdənxaric tədbirlər zamanı tarixi şəxsiyyətlərə dair materialların öyrənilməsi”. Afaq Qasımova. Yeniyetmələrin tarixi şəxsiyyətlərin nümunəsində tərbiyə edilməsi. Bakı: Nurlan, 2006. — səh. 125.
Xamis Muradov. Kinofabrikdən başlanan yol. Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına “Azərbaycanfilm” kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim “Azərbaycanfilm”. 1923–2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 4.
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına “Azərbaycanfilm” kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim “Azərbaycanfilm”. 1923–2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 90.
Səməd Yusif oğlu Vəkilov 21 mart 1906-cı ildə Qazax qəzasınınYuxarı Salahlı kəndində bəy nəslinə mənsub ailədə anadan olmuşdur. Kosalı ağaları, sonradan isə Vəkilovlar adlanan nəslin azı 400 illik tarixi məlumdur. Şairin anası da həmin nəsildəndir. Atası Yusif ağa kənddə, ömrünün son illərini isə Qazax şəhərində yaşamışdır. Gözəl saz ifaçısı olması məlumdur. Şair uşaqlıq illərini doğma kəndində keçirmiş, ibtidai təhsilini kənddəki rus-tatar məktəbində almışdır.
Onun 6 yaşı olarkən anası Məhbub xanım 28 yaşında vəfat edir. Səməd atası Yusif ağanın və ana nənəsi Aişə xanımın himayəsində böyüyür. Şairin ana babası Mehdixan ağa Köhənsal təxəllüsü ilə tanınan el şairi idi. Şairin ana nənəsi Aişə xanım görkəmli Azərbaycan şairi və dövlət xadimi Molla Pənah Vaqifin nəslindən idi.
1918-ci ildə görkəmli ədəbiyyatşünas və Firudin bəy KöçərliQori müəllimlər seminariyasının Azərbaycan şöbəsini Qazaxa köçürərək, Qazax müəllimlər seminariyasını təşkil edir. Məktəbə qəbul olunan kənd uşaqları arasında Səməd və Mehdixan Vəkilov (1902–1975) qardaşları da var idi. Mehdixan Vəkilov Səmədin böyük və yeganə qardaşı olmuşdur. Qardaşı Hacıməmməd və bacısı Nabat isə uşaq yaşlarında vəfat etmişdilər. Firudin bəy Köçərlinin həyat yoldaşı Badisəba xanım Köçərli də şairin yaxın qohumu idi.
Səməd Vurğun seminariyanı bitirdikdən sonra (1924) Qazax, Quba və Gəncədə Azərbaycan dili və ədəbiyyatını tədris etməyə başlayır. 1920–1930 illərdə şairin səsi ciddi surətdə ədəbi mühitin və geniş oxucu kütlələrinin nəzərini cəlb edir. 1930-cu illərdə o, Aleksandr Puşkinin “Yevgeni Onegin”, Maksim Qorkinin “Qız və ölüm”, Şota Rustavelinin “Pələng dərisi geymiş pəhləvan”, Nizami Gəncəvinin “Leyli və Məcnun” əsərlərini Azərbaycan dilinə tərcümə edir.
Səməd Vəkilov gəncliyində hər şeylə maraqlanan, həssas, bununla yanaşı çox qətiyyətli, möhkəm iradəli, hazırcavab olmuşdur. Təhsilə başladığı ilk günlərdən ondakı fitri istedad özünü göstərmişdir. Bu illərdə o, Vaqif, Vidadi, Zakir və Sabir yaradıcılığı ilə yanaşı, Puşkin və Lermontovun, türk şairlərindən Tofiq Fikrət, Namiq Kamal, Mehmed Eminin əsərləri ilə də tanış olur. Məlahətli səsi olduğundan gözəl oxuyur, məharətlə saz və skripka çalır, şeir deyir, həvəskar tamaşalarda çıxış edirdi.
1922-ci ildə şairin atası Yusif ağa, bir il sonra isə nənəsi Aişə xanım vəfat edir. Bundan sonra Səmədə və qardaşı Mehdixana onların bibisi qızı pedaqoq Xanqızı (Bıjı, yəni, bacı) Vəkilova qayğı göstərir.
Poeziya get-gedə şairin bütün varlığına hakim kəsilir. Gənc şair öz xalqını, vətənini, doğma torpağının əsrarəngiz təbiətini sevdiyi üçün özünə “Vurğun” təxəllüsünü götürür. Digər bir versiyaya görə isə sevdiyi qıza ünvanladığı şeirləri “Vurğun” təxəllüsü ilə imzalamış və beləcə də davam etmiş, tanınmışdır.
1929-cu ildə Səməd Vurğun İkinci Moskva Universitetinin ədəbiyyat fakültəsinə daxil olur. Moskvadakı təhsil illərində o, fəal yaradıcılıqla da məşğul olur. Həmin illər yazdığı siyasi məzmunlu və lirik şeirlər onun 1930-cu ildə çap olunmuş “Şairin andı” adlı ilk kitabında toplanmışdır.
1930–1940-cı illər Vurğun istedadının çiçəklənməsi və yüksəlişi dövrüdür. 1934-cü ildə şairin “Könül dəftəri” və 1935-ci ildə “Şeirlər” adlı kitabları nəşr olunmuşdur. Bu dövrdə şair, Azərbaycan poeziyasının dilini bir çox əcnəbi sözlərdən təmizləyərək, Azərbaycan ədəbiyyatını və dramaturgiyasını yeni əsərlər hesabına zənginləşdirmişdir. Yalnız 1935-ci ildə Səməd Vurğun 7 poema və 100-ə yaxın şeir yazmışdır. 1933-cü ildə yazılmış “Azərbaycan” şeiri Azərbaycan ədəbiyyatının incilərindəndir. Bu şeirdə şair öz vətəninin qədim tarixi, təbii gözəlliyi, nemətləri, xalqın xeyirxahlığı, açıqürəkliyi və qonaqpərvərliyini tərənnüm etmişdir.
Elə həmin il Səməd Vurğunun şəxsi həyatında yenilik baş verir. Belə ki, o, Abdulla Şaiqin həyat yoldaşının bacısı Xavər xanım Mirzəbəyova ilə ailə həyatı qurur.
1936–1937-ci illərdə yeni əsərlər yazmaqla yanaşı tərcüməçiliklə də məşğul olaraq, Puşkinin “Yevgeni Onegin” mənzum romanını Azərbaycan dilinə tərcümə etmişdir. Bu tərcüməsinə görə şairə Puşkin komitəsinin “A.S.Puşkin medalı” təqdim olunmuşdur. Bu illər şair Şota Rustavelinin “Pələng dərisi geymiş pəhvəlan” əsərinin bir hissəsini böyük ustalıqla tərcümə etmiş, buna görə Gürcüstan SSR MİK-in fəxri fərmanı ilə təltif edilmişdir. Eləcə də şair Taras Şevçenkonun, İlya Çavçavadzenin və Cambul Cumayevin bir çox şeirlərini dilimizə tərcümə etmişdir.
1937-ci ilin ikinci yarısında Səməd Vurğun özünün ölməz dram əsərini – “Vaqif”i yazır. “Vaqif” dramını 3–4 həftə ərzində, heyrətləndirici bir sürətlə tamamlayan şair əsərdə Molla Pənah Vaqifin faciəli həyatını, şair böyüklüyünü, insanlıq kamilliyini ustalıqla, məhəbbətlə əks etdirmişdir. “Vaqif” dramına görə Səməd Vurğun 1941-ci ildə “Stalin mükafatı”na layiq görülmüşdür.
1937–1938-ci illərin qanlı repressiyaları Səməd Vurğundan yan keçməmişdi. Onun yüksək sənət qüdrəti, nüfuzu və ona olan xalq məhəbbətinə qısqanan adamlar şairi millətçilik böhtanları ilə ləkələmək və cərgədən çıxartmağa can atırdılar. Müxtəlif dairələrdə dəfələrlə “onun məsələsinə” baxılmış, böyük şair “ölüm və ya ölüm” dilemması qarşısında qalmalı olmuşdur. Şairi aidiyyəti idarələrə tez-tez çağırırdılar.
Nizami Gəncəvinin 800 illik yubileyinə hazırlıq işində fəal iştirak edən Səməd Vurğun 1939-cu ildən başlayaraq Nizami haqqında məqalələr yazmış, elmi məruzələrlə çıxış etmiş, onun “Leyli və Məcnun” poemasını məharətlə Azərbaycan dilinə çevirmişdir. 1939-cu ildə şair inqilabçı Xanlar Səfərəliyevin həyatından bəhs edən ikinci mənzum dram əsəri olan “Xanlar”ı yazmışdır. Həmin il onun “Azad ilham” kitabı nəşr edilir.
1941-ci ildə Səməd Vurğun Nizaminin “Xosrov və Şirin” poemasının motivləri əsasında mənzum dramını yazır. Müharibə dövründə yazılmış bu dram əsərində böyük vətənpərvərlik duyğularının tərənnümü xüsusi məna kəsb edirdi. Səməd Vurğun 1942-ci ildə bu əsərə görə ikinci dəfə “Stalin mükafatı”na layiq görülür.
Şairin yaradıcılığında Böyük Vətən müharibəsi dövrü xüsusi yer tutur. Müharibə illərində sənətkar 60-dan artıq şeir, bir neçə poema, o cümlədən “Bakının dastanı” poemasını yazmışdı. Bu illərdə Səməd Vurğun sənətinin şöhrət miqyası çox genişlənir. Onun yazdığı “Ukrayna partizanlarına” şeirinin mətnləri təyyarədən Ukrayna meşələrinə səpələnərək partizanlara çatdırılmışdı.
1943-cü ildə ABŞ-da keçirilən müharibə əleyhinə yazılmış ən dəyərli əsərlər müsabiqəsində şairin yazdığı “Ananın öyüdü” şeiri çox yüksək qiymətləndirilmiş və dünya ədəbiyyatında bu mövzuda yazılan ən qiymətli 20 əsərdən biri kimi Nyu-Yorkda çap etdirilərək hərbçilər arasında yayılmışdır. Müharibə illərində vətənpərvər şairin atəşli səsi ön cəbhədə, xəstəxanalarda, radioda daha əzəmətli səslənirdi. Müharibənin ağır şəraitində Səməd Vurğun Krım, Mozdok, Qroznı, Novorossiysk cəbhələrində olmuşdur. 1943-cü ildə onun təşəbbüsü ilə hərbi tədbirlər, cəbhəçilər və onların doğmaları ilə görüşlər keçirmək üçün Füzuli adına Ziyalılar evi yaranmışdır.
1945-ci ildə yazdığı fəlsəfi dram olan “İnsan”da şair gələcəyi romantik vüsətlə əks etdirməyə çalışmış, müharibənin odlu-alovlu günləri içərisində insan zəkasının qüdrətini göstərmişdir. Şairin bu əsərdə yaratdığı “Qardaşlıq şəhəri”ndə dünyanın eyni arzu və ideallarla yaşayan insanları toplaşmışdır.
Səməd Vurğun təkcə məşhur şair deyil, eyni zamanda böyük alim, əvvəzsiz təşkilatçı və nəzəriyyəçi idi. 1945-cı ildə o, Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının akademiki seçilmişdir. Elə həmin il Bakıda İranla Mədəni Əlaqələr Cəmiyyəti yaranır. Bu cəmiyyətin rəhbəri Səməd Vurğun təyin edilir. İlk gündən şair tərəfindən cəmiyyətin qarşısında duran vəzifələr təyin edilir. O, İran Azərbaycanı ilə Azərbaycan SSR arasında mədəni körpü yaradılması işində fəal iştirak edir. Ulu öndər Heydər Əliyev xalq şairi Səməd Vurğunun 90 illik yubileyinə həsr edilmiş gecədə nitqində S.Vurğunun akademik fəaliyyətinə toxunmuşdur: “Səməd Vurğun eyni zamanda böyük alim, filosof idi. Səməd Vurğun Azərbaycan Elmlər Akademiyasının təsisçilərindən, yaradıcılarından biridir. Səməd Vurğun Elmlər Akademiyasının yaradılmasının təşəbbüsçülərindən biridir. O, sadəcə akademik seçilmiş bir adam deyil. Səməd Vurğun və məhz onun kimi Üzeyir Hacıbəyov, Heydər Hüseynov, Yusif Məmmədəliyev, Mustafabəy Topçubaşov, Mirzə İbrahimov və başqa belə insanların təşəbbüsü nəticəsində 1945-ci ildə Azərbaycan Elmlər Akademiyası yaranıbdır. Bu, böyük tarixi hadisədir. Burada Səməd Vurğunun xidmətləri böyükdür. Ən böyük xoşbəxtlik ondadır ki, Səməd Vurğun ömrünün son illərində həmin akademiyanın vitse-prezidenti vəzifəsini daşımışdır və Azərbaycan elminin, ədəbiyyatşünaslığının inkişafında çox əvəzsiz xidmətlər göstərmişdir.”[1]
Müharibədən sonrakı illərdə Səməd Vurğun görkəmli ictimai xadim kimi dünyada sülhün bərqərar olması işində fəal iştirak etmişdir. SSRİ Ali Sovetinin deputatı kimi şair 1947-ci ildə görkəmli ədəbiyyat və mədəniyyət xadimləri ilə birgə Londona səfər etmiş, yolüstü Berlində də olmuşdur. Burada şairi böyük sevinc gözləyirdi. Onun “Vaqif” dramı Berlin teatrında səhnəyə qoyulmuşdu. Teatrın yaradıcı kollektivinə müəlliflə görüşmək, onun fikrini öyrənmək çox maraqlı olur. Alman rejissoru kiçik dəyişiklik etmiş, Ağa Məhəmməd şah Qacarın obrazında Adolf Hitlerə məxsus cizgilər vermişdi.
1948-ci ildə Səməd Vurğun Polşanın Vrotslav şəhərində keçirilən Mədəniyyət Xadimlərinin Ümumdünya Konqresinin iştirakçısı olmuş, konqresdən qayıtdıqdan sonra “Zəncinin arzuları” poemasını yazmışdır. Həmin il poema Polşada çap edilmişdir. Xarici səfərlərlə bağlı yazdığı şeirlərini Səməd Vurğun məşhur “Avropa xatirələri” adı ilə çap etdirmişdir.
1951-ci ildə şair “Bolqar-sovet dostluğu cəmiyyəti”nin xəttilə Bolqarıstanda olmuşdur.
Səməd Vurğunun müharibədən sonrakı dövr yaradıcılığı da çox məhsuldar olmuşdur. Şair bir-birinin ardınca “Muğan” (1948), “Aygün” (1950–1951) və “Zamanın bayraqdarı” (1952) poemalarını qələmə almışdır.
Həyatının son illərində yazdığı şeirləri onun yaradıcılığının yeni mərhələsini təşkil edir. Onlar rəngarəngliyi və poetikliyi ilə seçilən şeirlərdir. Bu şeirlər həyata bağlılıq, insanların dotluq və xeyirxahlıq kimi keyfiyyətlərini əks etdirməklə yanaşı, şairin vətən və xalq qarşısındakı müqəddəs borcunun ifadəsi idi.
Səməd Vurğunun bu illərdə yaradıcılıq uğurlarına baxmayaraq o, 1953-cü ildə haqsız hücumlara, təzyiqlərə məruz qalır. “Aygün” poeması tənqid edilir, şairin Moskvada çap edilmiş “Şairin hüquqları” məqaləsi ona qarşı hücumları daha da kəskinləşdirir. Respublika rəhbərliyinin göstərişi əsasında məqalə Azərbaycan Yazıçılar ittifaqında müzakirə edillir, onun əleyhinə məktub yazılıb Moskvaya göndərilir. Şair yenə də millətçilikdə təqsirləndirilir. Kitablarının kitabxanalardan, dramlarının səhnədən götürülməsinə göstəriş verilir. Şairə şəhərdən çıxmaq qadağan edilir. Lakin, həmin il Stalinin ölümündən sonra SSRİ və respublika rəhbərliyində baş verən dəyişikliklər nəticəsində bu tədbirlər baş tutmur.
1953-cü ildə ölkədə və respublikada böyük dəyişikliklər baş verir. 1954-cü ildə Səməd Vurğun Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının vitse-prezidenti vəzifəsinə təyin edilir. İşlədiyi dövrdə ictimai elmlər qarşısında böyük problemlər qoyur, saatlarla bu problemlərin, elmi əsərlərin müzakirələrini keçirir, problemlərin həllini təşkil edir. Həddən ziyadə xeyirxah bir insan olan Səməd Vurğun vitse-prezident vəzifəsində çalışdığı zaman da, ayrı-ayrı insanlara öz kömək əlini uzatmışdır. Akademiklərdən Sara Aşurbəyovanın, Püstəxanım Əzizbəyovanın Elmlər Akademiyasına gəlmələri Səməd Vurğunla bağlıdır. Bundan əlavə, dilçi alimlərdən Türkan Əfəndiyeva, Vaqif Aslanov, filosof Camal Mustafayev, tarixçi Mahal Məmmədov və onlarla belə insanların elmə gəlməsi Səməd Vurğunun təkidi və köməkliyi nəticəsində olub. Moskvaya oxumağa göndərdiyi aspirantların ailəsinə kömək edər, təqaüdü az olanlara maddi yardım göstərərdi.[2]
O zamanki SSRİ məkanında Səməd Vurğunun böyük nüfuzu var idi. O, müxtəlif illərdə SSRİ-nin ən yüksək orden və medalları ilə təltif edilmiş, sovet xalqlarının sevimli şairi olmuşdu.
1954-cü ildə Sovet Yazıçıların İkinci Ümumittifaq Qurultayında “Sovet poeziyası haqqında” məruzəni Səməd Vurğun etmişdi. Çoxmillətli və həmin dövr üçün təxminən 200 mln.-luq SSRİ xalqları arasından azərbaycanlı şairin Qurultayda “Sovet poeziyası haqqında” məruzəni etməsi, bütövlüklə, Azərbaycan ədəbiyyatı, onun nümayəndələrinə və şəxsən, Səməd Vurğuna verilən olduqca böyük qiymət kimi dəyərləndirilə bilər.
1955-ci ilin oktyabr ayında Səməd Vurğun SSRİ nümayəndə heyəti tərkibində Vyetnama gedərkən yolda xəstələnir və səfərini yarımçıq saxlamalı olur. Çində onu Pekin xəstəxanalarından birində müayinə edirlər. Bir neçə həftədən sonra şair vətənə qayıdır. Onun xəstəliyi şiddətlənir.
1956-cı ilin martında Səməd Vurğunun 50 yaşı tamam olur. Şairin yubileyinin keçirilməsinə hazırlıqlar çərçivəsində Azərbaycan SSR rəhbərliyi tərəfindən “Azərbaycanın xalq şairi” adı təsis edilir və ilk dəfə bu ada Səməd Vurğun layiq görülür. May ayının 12-sində opera və balet teatrında SSRİ-nin ədəbi ictimaiyyətinin və xarici qonaqların iştirakı ilə şairin təntənəli yubiley gecəsi keçirilir. Yubiley təntənəsindən iki həftə sonra 1956-cı il may ayının 27-də, saat 19:30-da şairin gözləri əbədi yumulur. May ayının 28-dən 30-na kimi şairin cənazəsi Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının binasında qoyulur. Şair may ayının 30-da Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı nümayəndə heyətlərinin, xarici qonaqların və Azərbaycan xalqının böyük bir izdihamı ilə Bakıda 1-ci Fəxri Xiyabanda dəfn edilir.
Şairin övladları da atalarının yolunu davam etdirmiş və ədəbiyyat sahəsində böyük uğurlara imza atmışlar. Azərbaycan mədəniyyəti qarşısındakı xidmətlərinə görə oğlu Yusif Səmədoğlu Azərbaycanın xalq yazıçısı, Vaqif Səmədoğlu Azərbaycanın xalq şairi, qızı Aybəniz Vəkilova isə əməkdar mədəniyyət işçisi fəxri adına layiq görülmüşdür.
1976-cı ildə şairin 70 illiyi münasibətilə buraxılmış poçt markası2006-cı ildə şairin 100 illiyi münasibətilə buraxılmış poçt markası
Şairin adı ölümündən sonra müxtəlif yerlərdə əbədiləşmişdir. Bakıda şairin möhtəşəm heykəli ucaldılmış, meydana və mərkəzi küçələrdən birinə şairin adı verilmişdir. Bundan başqa, Azərbaycan Rus Dram Teatrı, neft tankeri də Səməd Vurğunun adını daşıyır. Mossovetin qərarı ilə Moskva (Rusiya) və Dərbənd (Dağıstan) şəhərlərində küçə, Düşənbə (Tacikistan) şəhərində məktəb, Kiyev (Ukranya) şəhərində kitabxana, Plovdiv (Bolqarıstan) şəhərində texnikum, və Datça (Türkiyə) şəhərində küçə şairin adını daşıyır.
Respublikamızın bütün rayonlarında Səməd Vurğun adına onlarla məktəb, mədəniyyət evi, küçə və park vardır. Vaxtilə respublikada bir çox kolxoz və sovxozlar da şairin adını daşıyırdılar. Şəhər və kəndlərdə şairin heykəlləri, büstləri qoyulmuşdur.
1975-ci ildə Bakıda Sovet ədəbiyyatı günlərində ölkənin ədəbi ictimaiyyətinin iştirakı ilə “Səməd Vurğunun ev-muzeyi“nin təntənəli açılışı olmuş və bir il sonra, 1976-cı ildə şairin doğma kəndi Yuxarı Salahlıda ev-muzeyin filialı – “Səməd Vurğunun poeziya evi” yaradılmışdır.
İran ziyalılarının ağsaqqalı, akademik Cavad Heyətin söylədiklərindən:[3]Akademik Cavad Heyət: vəfatından bir qədər əvvəl Şəhriyarla görüşümüzdə ondan soruşdum ki, Şimal şairlərindən hansını üstün sayırsınız? O bir az düşündü və dedi Səməd Vurğunu.
“Ayna” qəzeti, Bakı, 6 oktyabr, 2012.
5 fеvral 1996-cı ildə Azərbaycanın xalq şairi Səməd Vurğunun anadan оlmasının 90 illiyi münasibətilə ilə əlaqədar qərar qəbul edilmişdir.[4]
Mücrü” Nəşriyyatının 44 günlük Vətən müharibəsində rəşadətli Azərbaycan ordusunun qələbəsi münasibətilə gerçəkləşdirdiyi yeni layihə çərçivəsində “44 GÜN” ədəbi-bədii topluda işıq üzü görüb.Müxtəlif yaş qrupuna məxsus şair və yazıçıların əsərlərinin yer aldığı topluda Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü Kənan Aydınoğlunun da “ALLAHın dərgahında Şəhidin öz yeri var!”, “Qarabağ AZƏRBAYCANDIR!”, “Qarabağ bayatıları” şeirləri yer alıb.Qeyd edək ki, sözügedən layihənin əsas məqsədi çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatında qələbə ruhlu şeirlərin yazılmasına və nəşrinə, eyni zamanda qələbəmizin təbliğatına dəstək, Qarabağ zəfərinə yaradıcı müstəvidə münasibəti üzə çıxarmaqdır.
Anarın atası şair Rəsul Rza, anası şairə Nigar Rəfibəylidir. Anar anası tərəfdən Azərbaycanın məşhur ictimai və dövlət xadimi, Azərbaycan Demokratik Respublikasının ilk səhiyyə naziri və Gəncə şəhərinin general-qubernatoru olan Xudadat bəy Rəfibəylinin nəvəsidir. Atası tərəfdən isə Məmmədxanlılar nəslindəndir. Soy adları ulu babası, Çiyni və bir para kəndlərin mülkədarı Məmmədyar oğlu Məmməd xanla bağlıdır. Bayat boyundan, Şahsevən tayfasından olan Məmməd xan XIX əsrin ortalarında rus əsgərləriylə toqquşmadan sonra zindana atılır və orda zəhərlənərək öldürülür. Məmmədxanın nəticəsi, Rəsulun atası İbrahim MəmmədxanlıGöyçayda mirzəlik edər və ticarətlə məşğul olarmış. 1915-ci ildə Bakıda vəfat etmiş və Çəmbərəkənddə dəfn edilmişdir. 1913-cü il iyunun 29-da Gəncədə anadan olmuş Nigar xanım Rəfibəyli məşhur Rəfibəylilər nəslindəndir. Ata tərəfdən babası Ələkbər bəy Rəfibəyli – el ağsaqqalı, maarifçi, Azərbaycanda ilk siyası partiya olan “Difai” partiyasının yaradıcılarındandır. Ələkbər bəyin yeganə oğlu, Nigar xanımın atası Xudadat bəy ilk ali təhsilli cərrahlardandır. Xarkov Tibb Universitetini bitirdikdən sonra 17 il Gəncə xəstəxanasının baş həkimi və həkimlər cəmiyyətinin sədri kimi çalışmışdır. 1918-ci ildə Gəncədə müstəqil Azərbaycan Cümhuriyyəti qurulan zaman Xudadat bəy Rəfibəyli Fətəli xan Xoyskinin hökumətində ilk səhiyyə naziri olmuş, bir il sonra isə Gəncə general-qubernatoru vəzifəsinə təyin edilmişdir. 1920-ci il aprel bolşevik çevrilişindən sonra həbs edilmiş, Gəncə üsyanının təşkilində ittihamlandırılaraq güllələnmişdir.
Anar 1945-ci ildə 10 illik musiqi məktəbinə (indiki Bülbül adına məktəb) daxil olmuş və 1955-ci ildə həmin məktəbi gümüş medalla bitirmişdir. Birinci sinifdən onuncu sinifə qədər Zemfira Səfərovayla bir yerdə oxumuşlar. 1955-ci ildə Anar Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakultəsinə, Zemfira konservatoriyaya daxil olsa da, yolları ayrılmamış, nişanlanmış, evlənmişlər. Toyları 1962-ci il yanvarın 27-də olmuşdur. Anar və Zemfira xanımın iki övladları var. Böyük oğulları Tural ərəbşünas və diplomatdır, Azərbaycanın Misir Ərəb Respublikasındakı səfiridir, qızları Günel isə Bakı Dövlət Universitetinin şərqşünaslıq fakültəsini bitirib.
Anar 1991-ci ilin martında Yazıçıların IX Qurultayında yekdilliklə Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri seçilmişdir. 1997-ci il oktyabrın 30-da Yazıçıların X Qurultayında yekdilliklə yenidən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri seçilmişdir.
1991-ci ildə Azərbaycan Respublikası Ali Soveti Milli Şurasının ilk iclasını Anar aparmışdır. Anar 1995-ci və 2000-ci illərdə Azərbaycan Republikası Milli Məclisinin deputatı seçilmişdir. O, Milli Məclisin mədəniyyət komissiyasının sədri olmuşdur. Bu komissiyanın mədəniyyət, tarix və memarlıq abidələrinin qorunması, kinematoqrafiya haqqında və s. tərtib etdiyi qanunları parlament tərəfindən qəbul edilmişdır. 1995-ci ildə Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Komissiyasının üzvü olmuşdur. Anar 2014-cü ildə Türkiyənin Əskişəhər şəhərində keçirilən VI Türk Dünyası Ədəbiyyat Dərgiləri Konqresinin qərarı ilə Türk Dilində Danışan Ölkələrin Yazarlar Birliyinin ilk başqanı seçilib[2].
Azərbaycanda Anar adını daşıyan ilk şəxs yazıçı Anardır. Sonralar valideynlər bu adı öz övladlarına çox vermişlər. Hazırda Anar Azərbaycanda ən çox yayılmış kişi adlarından biridir. Adın açıqlanmasında da bir-birindən fərqli 2 versiya mövcuddur. 1-ci versiyaya görə “Anar” “anmaq” (“xatırlamaq”, “yada salmaq”) feilindən düzəldilmişdir. 2-ci versiyaya görə Anası Nigar Atası Rəsul sözlərinin baş hərflərindən ad yaradılmışdır.
Kinoşünas Ayaz Salayevin iddiasına görə rejissor Nora Efronun çəkdiyi və baş rolda məşhur Hollivud kinoulduzu Tom Henksin oynadığı “Sizə məktub var” (You’ve Got Mail) filminin ssenarisi Anarın “Mən, sən, o və telefon” əsəri əsasında qurulub. Kinoşünasın bu fikrə gəlməsinə adıçəkilən hekayənin Amerikada çap olunması da əsas verib.[6]
Mənbə
Xamis Muradov. Kinofabrikdən başlanan yol. Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına “Azərbaycanfilm” kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim “Azərbaycanfilm”. 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 4.
Azərbaycan Milli Ensiklopediyası: Azərbaycan. Ramiz Məmmədov. Kino. Azərbaycan Milli Ensiklopediyası Elmi Mərkəzi, 2007.- səh. 814.
Süleyman Rüstəm 1906-cı il martın 12-dəBakınınNovxanı[1] kəndində anadan olmuşdur. Azərbaycan Dövlət Universitetinin Şərqşünaslıq fakültəsinə daxil olmuş, 1929-cu ildə oradan Moskva Dövlət Universitetinin ədəbiyyat və incəsənət fakültəsinə köçürülmüşdür. Zaqafqaziya Mərkəzi İcraiyyə komitəsinə üzv seçilmişdir (1935). Azərbaycan SSRİ birinci çağırış Ali Sovetinə deputat seçilmişdir (1938), bundan sonra ömrünün sonuna qədər bütün çağırışlarda deputat olmuşdur.
Xamis Muradov. Kinofabrikdən başlanan yol. Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına “Azərbaycanfilm” kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim “Azərbaycanfilm”. 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 4.
Cabir Novruz — Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, Azərbaycanın xalq şairi, Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi (30.07.1979)[2]
Həyatı
Cabir Novruz 1933-cü il mart ayının 12-də Xızı rayonunun Upa kəndində anadan olmuşdur. O, orta məktəbi bitirdikdən sonra M.Ə.Sabir adına Bakı Pedaqoji Texnikumunda təhsil almış və 1952-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universiteti-nin jurnalistika fakültəsinə daxil olmuşdur. Bir il sonra Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının tövsiyəsi ilə təhsilini davam etdirmək üçün Moskvaya, Maksim Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutuna göndərilmiş və 1957-ci ildə oranı bitirmişdir.[3]
1958-ci ildə “Bakı” axşam qəzetinin ədəbiyyat şöbəsində ədəbi işçi kimi əmək fəaliyyətinə başlayan Cabir Novruz 1967-1970-ci illərdə “Azərbaycan” ədəbi-bədii jurnalının, 1991-1993-cü illərdə isə “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetinin baş redaktoru vəzifələrində çalışmışdır. O, 1970-1997-ci illərdə Azərbaycan Yazıçılar İttifaqıİdarə Heyətinin katibi olmuşdur.
Yaradıcılığı
Cabir Novruzun poeziyası XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının parlaq səhifələrindən birini təşkil edir. Onun əsərlərində Milli irsimizin zəngin ənənələri müasir ədəbi cərəyanların tələbləri ilə üzvi şəkildə birləşir. Ədəbiyyat aləminə gəldiyi ilk illərdən şair yüksək bəşəri-mənəvi dəyərləri tərənnüm edən şerləri ilə oxucuların dərin məhəbbətini qazanmışdır. Onun qələmindən çıxan lirik poeziya nümunələri və epik lövhəli əsərlər bədii səviyyəsi, mövzu rəngarəngliyi ilə seçilir. Şairin yüksək mənəviyyata səsləyən yaradıcılığı və vətəndaş ruhunun hakim olduğu olduğu poeziyası öz dilinin bədii gözəlliyi və rəvanlığı ilə səciyyələnir. Onun sözlərinə bəstələnmiş çoxsaylı mahnılar musiqisevərlər tərəfindən həmişə böyük rəğbət və sevinclə qarşılanmışdır.
Cabir Novruz yaradıcılığı vətənpərvərlik və mübarizlik ruhunun aşılanmasına mühüm xidmətlər göstərmişdir. Vəğənin taleyi üçün narahatlıq hissinin xas olduğu Cabir Novruz poeziyasının başlıca mövzuları azərbaycançalıq ideyaları ilə sıx bağlı olmuşdur. Şairin poetik təfəkkürü onun lirikasının tarixiliyini qüvvətləndirmiş və bu poeziyanı daha həyati etmişdir.
Şairin əsərləri dünyanın müxtəlif xalqlarının dillərinə tərcümə edilərək nəşr olunmuşdur. Onun bədii tərcümələri sayəsində isə Azərbaycan oxucusu dünya poeziyasının bir sıra qiymətli nümunələri ilə tanış olmaq imkanı qazanmışdır.
Cabir Novruzun ictimai fəaliyyəti də zəngin olmuşdur. O, həyatının bütün mərhələlərində Azərbaycanda gedən ictimai-siyasi proseslərin həmişə fəal iştirakçısı olmuş, xalqımızın həyatında baş verən təleyüklü hadisələrə düzgün qiymət verməsində əsl vətəndaşlıq mövqeyi nümayiş etdirmişdir.
Şairin ədəbi və ictimai fəaliyyəti yüksək qiymətləndirilmişdir. O, “Əməkdar incəsənət xadimi”, xalq şairi fəxri adlarına, dövlət mükafatına, orden və medallara layiq görülmüşdür. Cabir Novruz 1995-ci ildə Azərbaycan Milli Məclisinin deputatı seçilmişdir.
Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, əməkdar incəsənət xadimi, Azərbaycan Respublikası prezidentinin fərdi təqaüdçüsü, xalq şairi Cabir Mirzəbəy oğlu Novruzov (Cabir Novruz) 2002-ci il dekabrın 12-də ömrünün 70-ci ilində vəfat etmişdir.
Şeirlərinə yazılmış mahnılar Video
Şövkət Ələkbərova – Məhəbbət – musiqi: Oqtay Kazımi Yalçın Rzazadə – Bakının qızları – musiqi: Oqtay Kazımi Yalçın Rzazadə – Mənim duyğularım – musiqi: Oqtay Kazımi Zeynəb Xanlarova – Cavanlığım – musiqi: Oqtay Kazımi Zeynəb Xanlarova – Bulaq suyu, dağ havası – musiqi: Oqtay Kazımi Yalçın Rzazadə – Dünya düzələn deyil – musiqi: İqbal Ağayev Yalçın Rzazadə – Böyüməyə tələsmə – musiqi: İqbal Ağayev Manana Caparidze – Bu nə cür məhəbbətdir – musiqi: Eldar Mansurov Aygün Kazımova – Səsim səsinə öyrəşib – musiqi: Eldar Mansurov Mübariz Tağıyev – Ömür keçir – musiqi: Eldar Mansurov Ruhəngiz Abdullayeva – Məhəbbət ölməyəcək – musiqi: Eldar Mansurov
Audio
Ağadadaş Ağayev – Gəlin gələndə – musiqi: Oqtay Kazımi Mübariz Tağıyev – Sən oldun – musiqi: Eldar Mansurov Brilliant Dadaşova – Gecikmiş məhəbbət – musiqi: Eldar Mansurov İlqar Muradov – Sən oldun – musiqi: Eldar Mansurov Heydər Anatollu – Tənhalıq – musiqi: Eldar Mansurov Abbas Əhməd – Təki sənin səsin gəlsin – musiqi: Eldar Mansurov Səbinə Cabbarzadə – Məhəbbət – musiqi: Eldar Mansurov
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatı tərəfindən gerçəkləşdirilən “Azərbaycan Aşıq sənəntinin inkişafına dəstək” layihəsi çərçivəsində Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Xalq şairi, Fərdi Prezident təqaüdçüsü Zəlimxan Yaqubun “Şəhidlərim yatan yerdə” adlı şeiriQardaş Türkiyə Cümhuriyyətinin Kahramanmaraş şəhərində fəaliyyət göstərən Ebrar Vakfı Kültür Yayın organı “Usare” iki aylık kültür, edebiyat, sanat dergisi 27-ci sayında dərc olunub.Azərbaycan dilində dərc olunub.
“Azərbaycan Aşıq sənəntinin inkişafına dəstək” layihəsinin rəhbəri və müəllifi Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin katibi, “Ozan dünyası” jurnalının Baş redaktoru, Əməkdar mədəniyyət işçisi Musa Nəbioğludur.
Koordinatoru və məsul katibi Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidmətinin rəhbəri, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, “Kümbet” və “Usare” dərgilərinin Azərbaycan təmsilçisi, “Kardelen” üçaylıq mədəniyyət, ədəbiyyat və sənət dərgisi yazarı, şair, tərcüməçi, publisist, jurnaist, gənc yazar Kamran Murquzovdur.
Qeyd edək ki, bundan öncə gerçəkləşdirilən eyniadlı layihə çərçivəsində Sevimli Xalq şairimiz Zəlimxan Yqubun “Ömrün yolları” şeiri Qardaş Türkiyə Cümhuriyyətinin Bilecik şəhərində fəaliyyət göstərən “Kardelen” üçaylıq mədəniyyət, ədəbiyyat, incəsənət dərgisinin 109-cu sayında Azərbaycan dilində dərc olunmuşdu.
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti və İctimaiyyətlə Əlaqələr şöbəsi
AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunda AMEA-nın müxbir üzvü Azadə Rüstəmovanın “Nizami Gəncəvi sözünün orbitində” kitabının təqdimatı keçirilib.
Tədbiri Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının vitse-prezidenti, Ədəbiyyat İnstitutunun baş direktoru, akademik İsa Həbibbəyli açaraq “Nizami Gəncəvi ili”ndə Azadə Rüstəmovanın rus dilində çap olunan bu kitabının böyük önəm daşıdığını bildirib. Akademik qeyd edib ki, nizamişünaslıq XX əsrin 30-cu illərindən inkişaf etməyə başlayıb. Buna da üç böyük qərarın təsiri olduğunu diqqətə çatdırıb. 1938-ci ildə verilən qərarla Nizami irsinin tərcümə və nəşri sahəsində canlanma olduğunu, nizamişünaslığın təməli qoyulduğunu vurğulayıb. İkinci qərarın ulu öndər Heydər Əliyev, üçüncünün isə cənab Prezident İlham Əliyev tərəfindən verildiyini və bu istiqamətdə xeyli işlər görüldüyünü əlavə edib. 2021-ci ilin sonuna qədər Prezidentin Sərəncamına uyğun olaraq bu sahədə akademiyada qırx kitabın nəşr olunacağını deyib.
Akademik İsa Həbibbəli belə sanballı nəşrlərdən birinin Azadə Rüstəmovanın “Nizami Gəncəvi sözünün orbitində” kitabı olduğunu bildirib. Eyni zamanda Azadə Rüstəmovanın iki böyük xidmətindən bəhs edib: “Onun birinci xidməti odur ki, o, 40-cı illərdən başlayan nizamişünaslığı mükəmməl sistemli elm səviyyəsinə qaldırıb. İkincisi isə nizamişünaslığın məktəbini yaratması, gələcək nizamişünaslar yetişdirməsidir. Bu kitab da elmi-nəzəri və azərbaycanşünaslıq baxımından çox önəmlidir. “Nizami Gəncəvi ili”nə Ədəbiyyat İnstitutunun hesabatıdır”.
Sonra filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Zəhra Allahverdiyeva “Nizamişünaslıqda Azadə Rüstəmova mərhələsi” adlı məruzə edib.
Ardınca Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun baş direktoru, akademik Teymur Kərimli çıxış edərək bildirib ki, “mən çox fəxr edirəm ki, onun ilk aspirantı olmuşam. Azadə xanım klassik nizamişünaslığın son böyük nümayəndələrindən biridir. O, elmin “qara fəhləliyindən çəkinmirdi, çox böyük zəhmətkeş idi. Bu kitab onu göstərir ki, bu gün də Azadə xanımın elmi fikirləri aktualdır”. XX əsr (Sovet dövrü) Azərbaycan ədəbiyyatı şöbəsinin müdiri, filologiya elmləri doktoru, professor Şirindil Alışanlı isə “Azadə xanımın kitabının təqdimatı mənim üçün çox önəmlidir. Mən onun dörd-beş kitabını çap etdirmişəm. Ədəbiyyat tarixi kitabında Azadə xanım haqqında oçerki öz üzərimə götürmüşəm” – deyə məluamt verib. Həm də şair Hüseyn Kürdoğlunun Azadə Rüstəmovaya həsr etdiyi bir şeir səsləndirib. Füzulişünaslıq sektorunun müdiri, filologiya elmləri doktoru Ataəmi Mirzəyev çıxışında qeyd edib ki, “mən onunla 1989-cu ildə diplom işimin müdafiəsində tanış olmuşam. Elmi rəhbərim məni akademiyaya gətirərək Azadə xanımla tanış etdi. Beləliklə, mənə müəllim işləmədən birdəfəlik aspiranturaya qəbul olmaq icazəsi verildi. Mövzum orta əsrlərdən olsa da, Nizamişünaslıq şöbəsinin aspirantı oldum”. Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Təhminə Bədəlova da Azadə xanımla tanışlığından bəhs edib: “Mən 1993-cü ildə BDU-da tələbə olarkən Ədəbiyyat İnstitutuna gəlib-gedirdim. O vaxtlardan da Azadə xanımla tanış olmağa başladım və davamçısı oldum. Onun kitabının yenidən nəşr olunmağı çox əlamətdar hadisədir”.
Sonda Orta əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatı şöbəsinin müdiri filologiya elmləri doktoru Fəridə Əzizova həm də Azadə xanımın ailə üzvü kimi tədbirin təşkilatçılarına və çıxış edənlərə böyük minnətdarlığını bildirib. Onun aspirantlarının öz müəllimlərinə qarşı bu cür sayğısını yüksək qiymətləndirib.
Tovuz Rayon İcra Hakimiyyətinin təşkilatçılığı ilə “Ayan Palace” otelində Vətən Müharibəsi şəhidlərinin ailələrinin iştirakı ilə Zəfər Gününə həsr olunmuş tədbir keçirilib. Tədbirin quruluşçu rejissoru Azərbaycan Televiziyasının Telefilm Yaradıcılıq Birliyinin aparıcı rejissoru Elnurə Kazımovadır. Tədbirdə Tovuz Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Məmməd Məmmədov, hüquq-mühafizə orqanlarının rəhbərləri, rayon ictimaiyyətinin nümayəndələri iştirak ediblər. Tədbirin əvvəlində Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himni səsləndirilmiş və şəhidlərimizin əziz xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edilmişdir. Sonra möhtəşəm Zəfərə həsr olunmuş videoçarx nümayiş etdirilib.
Tovuz Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Məmməd Məmmədov çıxış edərək bildirib ki, “bu gün Azərbaycan xalqı möhtəşəm Zəfər Gününü qeyd edir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev 3 dekabr 2020-ci il tarixli Sərəncamı ilə 8 noyabr tarixini Azərbaycan Respublikasında Zəfər Günü olaraq təsis etmişdir. Xalqımızın qalibiyyət rəmzi olan Şuşa şəhərinin noyabrın 8-də 28 ildən sonra əsarətdən qurtarılması müharibənin taleyində həlledici rol oynadı. Düşmənin siyasi-hərbi rəhbərliyinin məğlubiyyəti etiraf etməsinə və hərbi əməliyyatları dayandırmasına səbəb oldu. Noyabrın 10-da döyüş əməliyyatları dayandırıldı və atəşkəslə əlaqədar üçtərəfli Bəyanat imzalandı. Bu Bəyanat eyni zamanda Azərbaycanın şanlı qələbəsinin elan olunması demək idi. Müzəffər Ali Baş Komandanımız İlham Əliyev döyüş meydanındakı qətiyyətini, gücünü, qüdrətini danışıqlar masasında da davam etdirdi, düşməni kapitulyasiya aktını imzalamağa məcbur etdi. Kəlbəcər, Ağdam, Laçın əraziləri Ali Baş Komandanımızın sayəsində bir güllə belə atılmadan Azərbaycana qaytarıldı. Güclü Xalq-Ordu birliyi və Ali Baş Komandanın məharətli sərkərdəliyi ilə həyata keçirilən “Dəmir Yumruq” əməliyyatı nəticəsində torpaqlarımız işğaldan azad olundu. Tarixi Zəfərimizdə qardaş Türkiyənin və Pakistanın mənəvi-siyasi dəstəyi də xüsusi qeyd olunmalıdır. Bu Zəfər günündə torpaqlarımızın azad olunması üçün hər birimizin Qəhrəman şəhidlərimizə əbədi bir borcumuzun olduğunu xüsusi vurğulayıram. Müharibə dövrü Ali Baş Komandan döyüş cəbhəsi ilə yanaşı, informasiya cəbhəsinə də komandanlığı öz üzərinə götürmüşdü. O, müxtəlif dillərdə erməni yalanlarını və Azərbaycan həqiqətlərini təkzibolunmaz dəlillərlə dünyaya çatdırırdı. Qürurverici haldır ki, Tovuzumuzun yüzlərlə oğulları da Azərbaycanın haqq savaşında igidlik göstərərək Orden və medallarla təltif olundular. Bunlardan iki nəfəri Cabbarov Orxan Rövşən oğlu və Əhmədov Yaşar Mirağa oğlu ən yüksək fəxri ada – Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı adına layiq görüldülər. Əsrlərdən sonra qazandığımız tarixi Zəfərimiz tariximizə qızıl hərflərlə yazılacaq. Azərbaycan cəmiyyəti, Azərbaycan Xalqı üçün yeni həyat, yeni tarix başlayır. Qarabağa “Böyük Qayıdış” və bölgənin gələcəyi üçün inamlı addımlar atılır. Zəfərimiz dalınca Zəfərlər gəlir”.
Sonra Yeni Azərbaycan Partiyasının Tovuz rayon təşkilatının sədri Məzahir Bayramov, Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı şəhid Cabbarov Orxan Rövşən oğlunun anası Yeganə Rüstəmova, şəhid Hüseynov Cavid Natiq oğlunun atası Natiq Hüseynov, şəhid Şirinov Elmar Cəbrayıl oğlunun anası Amana Nəsirova, şəhid Quliyev Ruslan Şaxsəddin oğlunun anası Sədaqət Əliyeva, Şəhid Əhmədov Elmar Elşən oğlunun anası Xoşqədəm Əhmədova, şəhid Hüseynov Cavid Hümbət oğlunun anası Sərəngül Hüseynova, Şəhid Anar Hüseynovun yadigarı Nurlan Hüseynov çıxış edibər. Şəhid ailələri göstərilən diqqət və qayğıya görə cənab Prezidentə sonsuz minnətdarlıqlarını bildiriblər.
Daha sonra icra başçısı Məmməd Məmmədov Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamları ilə təltif olunmuş Vətən müharibəsi Şəhidlərinin medallarını onların ailə üzvlərinə təqdim edib.
Tədbir həm Bakıdan gələn, həm də Tovuzun incəsənət ustalarının geniş konsert proqramı ilə davam edib. Həmçinin Tovuz rayon İcra Hakimiyyəti Heydər Əliyev adına Meydanda Zəfər Gününə həsr olunmuş konsert təşkil edilib. Konsertdən əvvəl rayon icra hakimiyyətinin başçısı Məmməd Məmmədov çıxış edərək tovuzlulara və rayona gələn qonaqlara Zəfər Günü münasibətilə təbriklərini çatdırıb.
Sonra Respublika və rayon incəsənət ustalarının iştirakı ilə keçirilən konsertdə Zəfər Gününə, Ali Baş Komandanımıza, Ordumuza, Vətənimizə həsr olunmuş şerlər, mahnılar səsləndirilmişdir.
Meydana toplaşan minlərlə rayon sakini qazilərin, Vətən müharibəsi iştirakçılarının çıxışlarını və rəqslərini böyük hərarət və alqışlarla qarşılayıb. Tədbir atəşfəşanlıqla başa çatıb.
AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunda “Pakistan ədəbiyyatı mərkəzi” fəaliyyətə başlayıb. Bu münasibətlə Pakistanın Azərbaycandakı səfiri Bilal Haye Ədəbiyyat İnstitutunun qonağı olub. Direktorluqda başlayan görüşdə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının vitse-prezidenti, Ədəbiyyat İnstitutunun baş direktoru, akademik İsa Həbibbəyli səfiri salamlayaraq ona İnstitutun Azərbaycan-Pakistan ədəbi əlaqələrinin inkişafı istiqamətində gördüyü işlər və nəzərdə tutduğu fəaliyyət planı ilə bağlı məlumat verib. Alademik İsa Həbibbəyli qeyd edib ki, 44 günlük Vətən savaşında və ondan sonrakı dövrdə Pakistanın Azərbaycana göstərdiyi dəstək əsl qardaşlığın nümunəsidir. Pakistanın Azərbaycandakı səfiri Bilal Haye dəvətə görə akademik İsa Həbibbəyliyə öz minnətdarlığını bildirərək Azərbaycanla Pakistanın ədəbi əlaqələr istiqamətində əməkdaşlığının qurulması üçün dəstək verməyə hazır olduqlarını ifadə edib.
Daha sonra akademik İsa Həbibbəyli, səfir Bilal Haye və İnstitut əməkdaşları ilə birgə Pakistan ədəbiyyatı mərkəzi”nin açılışını ediblər. Mərkəzdə Azərbaycan və Pakistan bayraqları, hər iki ölkənin görkəmli dövlət və siyasət xadimlərinin şəkilləri və kitabların nümayiş olunduğu sərgi qurulub. Akademik İsa Həbibbəyli qardaş Pakistan dövlətinin səfirinin iştirakı ilə “Pakistan ədəbiyyatı mərkəzi”nin açılmasını ölkələrimiz üçün önəmli hadisə adlandırıb. Bu mərkəzdə Pakistan ədəbiyyatının araşdırılması yönündə işlər aparılacağını bildirib. Pakistanın Azərbaycandakı səfiri Bilal Haye də belə bir mərkəzin açılmasını dostluq və qardaşlığımızın daha da möhkəmlənməsinə öz töhfəsini verəcəyini vurğulayıb.
“Böyük Azərbaycan şairi və mütəfəkkiriNizami Gəncəvinin 880 illik yubileyi ilə bağlı beynəlxalq tədbirə hazırlıq işlərini davam etdiririk!”. Bu sözləri Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidmətinə açıqlamasında Xalq şairi Nəriman Həsənzadə deyib. Onun sözlərinə görə, Azərbaycan Milli Aviasiya Akademiyasının rektor, müəllim, tələbə heyəti dünya ədəbiyyatına bənzərsiz sənət inciləri bəxş etmiş, söz sərrafı, fəlsəfi şeirləri ilə oxucuların qəlbində əbədi taxt qurmuş Nizami Gəncəvinin 880 illik yubileyinə böyük həvəslə hazırlaşır. Yaxın günlərdə ictimaiyyət nümayəndələrinin, ziyalıların, media mənsublarının, o cümlədən mədəniyyət, incəsənət xadimlərinin iştirakı ilə gerçəkləşdirilməsi nəzərdə tutulan tədbir barədə ətraflı məlumat veriləcək.
Qeyd edək ki, sözügedən tədbirin 15-24 noyabr tarixlərində keçirilməsi gözlənilir.
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi.
AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun Mətbuat tarixi və publisistika şöbəsinin müdiri, filologiya elmləri doktoru, professor Vüqar Əhməd Türk Dünyası Araşdırmaları Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının üzvü seçilib və sözügedən qurumun “Beynəlxalq qızıl ulduz” medalı ilə təltif olunub.
Vüqar Əhməd bu mükafata Azərbaycan-Türkiyə arasındakı dostluq, qardaşlıq münasibətlərinin güclənməsinə verdiyi töhfələrə, eləcə də türk dünyasının ədəbiyyatı və mədəniyyətinin inkişafındakı xidmətlərinə görə layiq görülüb.
Türk Dünyası Araşdırmaları Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının Azərbaycan təmsilçisi, görkəmli alim, şair, professor-doktor Elçin İsgəndərzadə kafedra müdiri olduğu Texniki Universitetdə Vüqar Əhmədə Azərbaycanda elmin inkişafındakı xidmətlərinə görə akademik elmi adına layiq görüldüyünü bildirib.
Beynəlxalq “Qızıl Ulduz” medalı və akademiyaya üzvlük diplomu professor Elçin İsgəndərzadə tərəfindən Vüqar Əhmədə təqdim edilib. Vüqar Əhməd əməkdaşı olduğu AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun kollektivi adından Türk Dünyası Araşdırmaları Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının ona səs verən bütün üzvlərinə və namizədliyini dəstəkləyən Elçin İskəndərzadəyə təşəkkürünü bildirib: “Bu təkcə mənim uğurum deyil, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının, Ədəbiyyat İnstitutunun, Azərbaycan elminin uğurudur”.
Vüqar Əhməd eyni zamanda Nyu-York Elmlər Akademiyasının üzvüdür. 40-dan çox elmi-ədəbi kitabın, monoqrafiyaların və dərsliklərin müəllifidir. Elmi və bədii əsərləri rus, fars, ingilis, türk və başqa dillərdə dünyanın tanınmış nəşriyyat və dərgilərində çap olunub.
AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunda Pakistanın böyük şairi və mütəfəkkiri Məhəmməd İqbalın “Seçilmiş əsərləri”nin təqdimatı keçirilib. Təqdimatda Pakistanın Azərbaycandakı səfiri Bilal Haye, Mahmud Kaşğari adına Beynəlxalq Fondun rəhbəri, şair Elxan Zal Qaraxanlı və fondun əməkdaşı Əfqan Nəsirli və digər ziyalılar iştirak ediblər.
Tədbiri Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının vitse-prezidenti, Ədəbiyyat İnstitutunun baş direktoru, akademik İsa Həbibbəyli açaraq qardaş Pakistan dövlətinin səfirinin iştirakı ilə Məhəmməd İqbalın “Seçilmiş əsərləri”nin təqdimatının keçirilməsini yüksək qiymətləndirib. Akademik kitaba “Pakistanın mütəfəkkir şairi və azadlıq carçısı” adlı ön söz yazdığını vurğulayaraq Məhəmməd İqbalın yaradıcılığının özəlliyindən danışıb. Həmçinin instituta aid nəşrlərdən səfirə hədiyyə edib.
Sonra Pakistanın Azərbaycandakı səfiri Bilal Haye çıxış edərək bildirib ki, mənimçün şərəfdir, sizinlə İnstitutda görüşürəm. Bizim qardaşlıq əlaqələrimiz 1992-ci ildən bəri daha da genişlənib. Nizami Gəncəvi və Məhəmməd İqbal hər iki xalqı bir-birinə yaxınlaşdıran böyük dahilərdir. Elmər akademiyasının bu kitabla bağlı tədbiri məni çox təsirləndiridi. Mən bilirəm ki, bu il “Nizami Gəncəvi ili” elan olunub, biz Nizami Gəncəvini Pakistanda tanıtdırmaq üçün işlər görmüşük. Mən Azərbaycanın İslamabaddakı səfirliyi ilə əlaqə quracağam və tədbirlər keçirməklə bağlı danışıqlar aparacağam. Məhəmməd İqbalın da mesajı tək bir xalqa yönəlik deyildi, bütün xalqlara yönəlik idi. Mən bilirəm ki, həm Pakistan, həm də Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının qanunları çox ciddidir və biz də səfirlik olaraq hər zaman sizin yanınızdayıq. Sizə və əməkdaşlarınıza bizə ayırdığınız diqqət üçün dərin təşəkkürümü bildirirəm.
Azərbaycan-Asiya ədəbi əlaqələri şöbəsinin müdiri, filologiya elmləri doktoru, professor Bədirxan Əhmədli “Məhəmməd İqbal – milli istiqlal mücahidi” mövzusunda məruzəsində qeyd edib ki, “bu gün Pakistan xalqının böyük siyasət və fikir adamı, istiqlal mücahidi Məhəmməd İqbalın (1877-1938) kitabının işığına toplaşmışıq. Onun yaradıcılığı ilk dəfə deyil ki, Azərbaycanda araşdırılır və nəşr edilir. İlk dəfədir M.İqbalın “Seçilmiş əsərləri” (Bakı, Elm və təhsil, 2021, 250 s.) işıq üzü görür. Bu böyük hadisə üç qardaş-Azərbaycan-Türkiyə-Pakistanın gücüylə qazanılan Qarabağ zəfəri fonunda baş verir; Pakistan xalqının mənəvi ruhu, ortaq dəyərləri ilə Azərbaycan xalqının ruhu birləşir. Azərbaycanı Türkiyədən sonra tanıyan ikinci ölkə Pakistan həm də Ermənistanı bir dövlət kimi tanımayan ölkə kimi də Azərbaycanın hər zaman yanında olmuşdur. Bu kontekstdən baxdıqda Pakistanın təkcə varlığı və duruşu Azərbaycana dayaq, düşmənə göz dağıdır. Pakistan yalnız hərbi gücü ilə deyil, mənəvi ruhu, bədii düşüncəsi, dövlətçilik və islamçılıq fəlsəfəsi ilə də hər zaman Azərbaycanın yanındadır. Azərbaycanın Pakistan sevgisi Türkiyə bayraqları ilə yanaşı, Bakı küçələrində dalğalanan Pakistan bayraqlarında da özünü bir daha göstərdi.
Bu gün isə Azərbaycanın Pakistana sevgi estafetinin gerçək ünvanı Pakistan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi Məhəmməd İqbaldır. Onun “Seçilmiş əsərləri”nin nəşr edilməsi bu mənəvi güclərin birləşməsinin gələcəyə ünvanlanmış maddi sübutudur. Bu hadisə Azərbaycan-Pakistan ədəbi əlaqələrində yeni bir səhifədir, keçmişdən bu günə və gələcəyə uzanan şərəfli bir yoldur. Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi və Mahmud Kaşğarlı adına Beynəlxalq Fond bizi Məhəmməd İqbal irsi ilə tanış edir. Burada şairin əsərlərini ilk dəfə dilimizə çevirən və Azərbaycan oxucularını fenomenal səciyyəli bu irslə tanış edən Elxan Zal Qaraxanlının əziyyət və məsuliyyətini, eyni zamanda kitabı nəşr edən və ona “Pakistanın mütəfəkkir şairi və azadlıq carçısı” adlı ön söz yazaraq bu görkəmli fikir adamının obrazını yaradan akademik İsa Həbibbəylinin bu layihəni reallaşdırmasını xüsusi qeyd etmək istəyirəm. Yeri gəlmişkən, onu da qeyd etmək istəyirəm ki, akademik İsa Həbibbəyli Pakistan bədii düşüncəsinin dilimizə çevrilməsi və araşdırılması yönündə “Azərbaycan-Asiya ədəbi əlaqələri şöbəsində yaratdığı “Pakistan ədəbiyyatı mərkəzi”ni Azərbaycan-Pakistan ədəbi əlaqələrində yeni bir mərhələnin başlanğıcı hesab etmək olar.
Məhəmməd İqbalın “Seçilmiş əsərləri”nin təqdimatının Qarabağ zəfərinin ildönümündə qeyd edilməsi təsadüfi deyil. Həmişə Pakistanı düşünəndə Məhəmməd İqbal yada düşür. Bu zəfərdə qardaş Pakistan xalqının da payı vardır. Bununla vaxtilə qardaş Türkiyənin Çanaqqala savaşı zamanı yardım və dualarını göndərən Məhəmməd İqbalın həmvətənləri bu gün Qarabağ üçün də eyni şeyi etdi. Bu cəhətdən Azərbaycanın qardaş Pakistanın fikir və dövlət adamının yaradıcılığına müraciət etməsi kimi təbii nə ola bilər?! Məhəmməd İqbalın fəaliyyətində yeni bir Pakistanın-bu gün dünyada insanlığın, islamın və Azərbaycanın yanında duran bir ölkənin təməli qoyulmuşdur. İlk dəfə Pakistan ideyası və Pakistan dövlətinin yaranması fikrinin müəllifi də Məhəmməd İqbaldır. Dünyada elə insanlar vardır ki, o xalqının tarixində öz əməli ilə əbədi yaşamaq haqqına sahib olur. Məhəmməd İqbal xalqının tarixində onun qədərini dəyişən insanlardandır. O, yalnız bir şair, filosof deyil, həm də bir dövlət və siyasət adamı kimi Pakistan tarixində həmişəlik yaşayacaq.
Azərbaycan-Pakistan ədəbi, mədəni əlaqələri tarixən də, bu gün də qarşılıqlı şəkildə davam edir. Bu gün Məhəmməd İqbalın “Seçilmş əsərləri”nin nəşri bu yolda atılmış ilk addımlardandır”.
Tarix elmləri doktoru Eynulla Mədətli çıxış edərək vurğulayıb ki, Məhəmməd İqbalın bütün yaradıcılığını əhatə etmək vaxt aparan məsələdir. Buna görə onu bir siyasətçi kimi təqdim etmək istəyirəm. İqbal Pakistanın mənəvi atası sayılır. 1940-cı ildə Lahor şəhərində mart ayının 23-də keçirilən konfransda Pakistanın gələcəkdə qurulması üçün layihə qəbul olundu. “Lahor bəyannaməsi” ilə Hindistanda iki dövlət qurulması məsələsi qərara alındı. Artıq İqbal vəfat etmişdi, iki il ondan öncə bu ideya həyata keçirildi. On il sonra tam onun istədiyi şəkildə Pakistan quruldu. Bu böyük siyasətçini Qərbdə modernist islamçı kimi tanıyırdılar. O deyirdi ki, Əfqanıstan Asiyanın ürəyidir, əgər Əfqanısanın ürəyi ağrıyırsa, bütün Asiya ağrıyacaq”.
Sonra kitabın tərcümə edəni və şərhlərin müəllifi Mahmud Kaşğari adına Beynəlxalq Fondun rəhbəri, Elxan Zal Qaraxanlı çıxış edib. O, daha çox Məhəmməd İqbalın ruhani aspektindən danışıb. Kitabda Məhəmməd İqbalın urdu və fars dillərində yazılmış şeirlərinin tərcüməsinin yer aldığını diqqətə çatdırıb. “Kurtuba camesi”, “Bəndəginmanə” – qulluq kitabı, “Yeni Gülşəni-raz” əsərləri haqqında məlumat verib.
Sonda filologiya elmləri doktoru, professor İmamverdi Həmidov çıxış edərək Məhəmməd İqbalın Azərbaycanla bağlılığından bəhs edib.
“Mücrü” nəşriyyatı yeni layihə çərçivəsində gənc yazarların nəsr əsərlərini bir kitabda çap edəcək.
Nəşriyyatdan Kulis.az-a verilən məlumata görə, layihəyə hər bir müəllif yalnız bir əsər təqdim edə bilər. Əsərlər Word formatında, 12 ölçülü “New times roman” şrifti ilə göndərilməlidir.
Yazarlar hekayələrini ruzbeh-1991@mail.ru və nihatpiri@gmail.com e-mail adresslərinə göndərə bilərlər.
Hekayələrin qəbulu üçün son tarix dekabr ayının 31-i nəzərdə tutulub.
.jpg?uselang=az){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg?uselang=az){kind=link}
