Xalq yazıçısı Anar oxucuları ilə yeni görüşə nəsr, yaxud publisist əsərlərilə deyil, bu dəfə illərin və geniş dünyagörüşün bəhrəsi olan şeir yaradıcılığı ilə gəlib.
Beş min illik Azərbaycan poeziyası tarixi antologiyasının tədqiqatçısı və tərtibatçısı kimi tanınan və qiymətləndirilən Xalq yazıçısı bu kitabına öz yazdığı şeirləri, şeir tərcümələrini, demək olar ki, bütün poeziya janrlarını, müxtəlif ədəbi tədqiqatlarını daxil etmişdir. Yeni bir poeziya antologiyası!
Antologiyanın lüğəti mənası belədir: “…müxtəlif müəlliflərin seçilmiş əsərləri, əsasən şeirlər məcmuəsi”.
Bu poeziya antologiyasının müəllifi Anar müəllimdi. Bununla belə, rusca yazdığı şeirlərə müəllif öz adından verdiyi izahatda yazır: “Bəri başdan deyim ki, mən şair deyiləm və heç bir şairlik iddiam da yoxdur… Mənim bütün şairlik təsərrüfatım – o da bir yarım düjin Azərbaycan dilində yazdığım şeir təcrübəsidir, onlar da gündəlik mətbuat səhifələrində və mənim kitablarımda çap olunublar”.
Beləliklə, “bu şeir təcrübəsilə” Anar müəllimin yeni bir poeziya kitabı yaranmış, o da mənim qarşımdadır.
Kitabda müəllif klassik şeirimizin Nizami Gəncəvidən üzübəri Orta əsr və müasir şeirlərimizə qədər, əsərlərindən epiqraf gətirib, onlara nəzirələr həsr edir. “Klassik şairlərlə səsləşmələr silsiləsi”ndə biz bu poetik dialoqun geniş mənzərəsini müşahidə edirik.
Bu nəzirələrdə bizim müasirimiz olan şair obrazının insanın fövqəladə gücünə inandığı üçün, bütün ədəbi axtarışları zamanı öz fövqündə durduğunu görürük. O, sanki uçmaq üçün qanad, yaşamaq üçün vaxt, geniş fəaliyyət üçün mühit sorağında çırpınır. Eləcə də “İki cahan məndə sığar, mən bu cahana sığmazam”, – deyən şairimizin varisi kimi çıxış edir.
Rus ədəbiyyatından tərcümələr fəslində, müəllif rus ədəbiyyatının klassiki Aleksandr Sergeyeviç Puşkindən tutmuş, öz müasirlərinə qədər 23 şairin şeirini tərcümə etmiş və oxucularını bir yeniliklə də tanış etmişdir.
Əvvəla, müəllif tərcümə üçün rus şairlərinin proqram şeirlərini seçmiş, eyni vəzndə dilimizə çevirmişdir. Anar müəllimin dediyinə görə, Boris Pasternakın tərcüməsi ilk dəfədir.
Rus ədəbiyyatından bu qədər görkəmli sənətkarın dilimizə tərcüməsi ədəbi əlaqələr baxımından da poetik töhfədir.
Yazıçı, şair və incəsənət sahəsindəki dostlarına zarafatla yazdığı epiqramları Anar müəllim elə insani münasibətlər fonunda təqdim edir ki, oxucu da istər-istəməz bu xoş ovqatı yaşayır.
Bu silsilədə özünə həsr elədiyi epiqramda müəllifin daimi axtarışlar aləmində olduğunu görürük.
Kitabla mənəvi bağlılığa həsr olunmuş sevgi şeirlərindən biri “Zemfirama” adlanır. Müəllif ötən illəri taleyinə minnətdarlıqla xatırlayır:
…Bu qırx il necə keçdi?
Elə bil qırx il deyil,
Qırx gün, qırx gecə keçdi.
İl illərə qalandı:
Sevgi, intizar, kədər,
Sevinc, fərəh, itgilər,
Bir-birinə calandı.
Təbiidir ki, keçdiyimiz həyat yolu heç vaxt insanın istədiyi kimi rəvan olmur, qarlı-boranlı, enişli-yoxuşlu olur; onun gözlənən, gözlənməyən məqamları da bizi gözləyir. Bəzən, “paxıllıqla üzləşən, haqsızlıqla rastlaşan” ailədə isə pak, təmiz arzuları ilə “şirin-şəkər nəvələr” böyüyür.
Yaxşılıq, xeyirxahlıq kimi insani keyfiyyətlər nəsildən-nəsilə yadigar qalmalıdır ki, cəmiyyət də yaşayış yeri kimi şərəflənsin. Müəllifin görmək istədiyi idealı da bu fikrin üstə pərvəriş tapır.
…Namuslu, ləyaqətli,
Alnıaçıq balalar,
Şirin-şəkər nəvələr.
Ağ vərəqlər üstündə
çəkdiyimiz əzablar –
yazdığımız kitablar,
Bir də xatirələrdə
Yaşayacaq eşqimiz –
Hərarətli, pak, təmiz.
Müəllif o vaxtkı Bakı məişətini, toy adət-ənənələrini də göstərir:
Qış gəlsə də,
Gəlsin qoy.
Qış günü deyildimi,
hədiyyəsiz-filansız
bizim unudulmaz toy?!
Yeri gəlmişkən deyim ki, qırx il bundan əvvəl unudulmaz Xalq şairimiz Rəsul Rza məni də oğlunun toyuna dəvət etmişdi.
İndiki kimi yadımdadı, tapşırmışdı ki, toyda pul salmayın. O vaxtkı toylarda pul salmaq adət idi. Toylara gedəndə hədiyyə aparmaq sonralar adət halına düşdü.
Qırx il əvvəl toyda dediyim sözü indi də burada təkrar etmək istərdim: Xoşbəxt olun!
Anar – səmimi oğuldu. O, atasını həm oğul kimi, həm də ilk oxucularından biri kimi istəyir. O, bilir ki, Xalq şairi atası kimdir. Onun cəmiyyətdə nüfuzunu, dünya şöhrətini bilir.
Adətən, atalar oğullara öyüd-nəsihət verər, lakin bu dəfə oğulu – bütün mənəvi sıxıntıları, streslərilə birlikdə ata rolunda – müdrik görürük.
Acı sözlər ürəyinə ox olsa da,
Düşmənlərin dostlarından çox olsa da,
Üfüq xətti birdən-birə yox olsa da,
Ümidini itirmə.
…Sevdiklərin bir gün dönüb yad olsa da,
düşmən görüb niskilini, yad olsa da,
İnandığın hər nə var, bərbad olsa da,
Ümidini itirmə!
Beləliklə, hər iki vəziyyətdə oğulun-ata, atanın-oğul rolunda portret cizgiləri təbii – “Ümidini itirmə!” deyən nikbin notlarla bəstələnən könül hıçqırığıdı, əvəzsiz övlad məhəbbətidi.
Hörmətli Xalq yazıçısı Anarın, bu dəfə görkəmli şair Anarın şeir dəftərindən, poeziya antologiyası kitabından müvəqqəti ayrılıram. Burada haqqında danışa bilmədiyim (bu, mümkün də deyildi) qiymətli və orijinal poeziya nümunələri ilk dəfə öz oxucularını gözləyir.
Yeni uğurlar!
Hörmətlə…
22.05.2023
Xalq yazıçısı Anar oxucuları ilə yeni görüşə nəsr, yaxud publisist əsərlərilə deyil, bu dəfə illərin və geniş dünyagörüşün bəhrəsi olan şeir yaradıcılığı ilə gəlib.
Beş min illik Azərbaycan poeziyası tarixi antologiyasının tədqiqatçısı və tərtibatçısı kimi tanınan və qiymətləndirilən Xalq yazıçısı bu kitabına öz yazdığı şeirləri, şeir tərcümələrini, demək olar ki, bütün poeziya janrlarını, müxtəlif ədəbi tədqiqatlarını daxil etmişdir. Yeni bir poeziya antologiyası!
Antologiyanın lüğəti mənası belədir: “…müxtəlif müəlliflərin seçilmiş əsərləri, əsasən şeirlər məcmuəsi”.
Bu poeziya antologiyasının müəllifi Anar müəllimdi. Bununla belə, rusca yazdığı şeirlərə müəllif öz adından verdiyi izahatda yazır: “Bəri başdan deyim ki, mən şair deyiləm və heç bir şairlik iddiam da yoxdur… Mənim bütün şairlik təsərrüfatım – o da bir yarım düjin Azərbaycan dilində yazdığım şeir təcrübəsidir, onlar da gündəlik mətbuat səhifələrində və mənim kitablarımda çap olunublar”.
Beləliklə, “bu şeir təcrübəsilə” Anar müəllimin yeni bir poeziya kitabı yaranmış, o da mənim qarşımdadır.
Kitabda müəllif klassik şeirimizin Nizami Gəncəvidən üzübəri Orta əsr və müasir şeirlərimizə qədər, əsərlərindən epiqraf gətirib, onlara nəzirələr həsr edir. “Klassik şairlərlə səsləşmələr silsiləsi”ndə biz bu poetik dialoqun geniş mənzərəsini müşahidə edirik.
Bu nəzirələrdə bizim müasirimiz olan şair obrazının insanın fövqəladə gücünə inandığı üçün, bütün ədəbi axtarışları zamanı öz fövqündə durduğunu görürük. O, sanki uçmaq üçün qanad, yaşamaq üçün vaxt, geniş fəaliyyət üçün mühit sorağında çırpınır. Eləcə də “İki cahan məndə sığar, mən bu cahana sığmazam”, – deyən şairimizin varisi kimi çıxış edir.
Rus ədəbiyyatından tərcümələr fəslində, müəllif rus ədəbiyyatının klassiki Aleksandr Sergeyeviç Puşkindən tutmuş, öz müasirlərinə qədər 23 şairin şeirini tərcümə etmiş və oxucularını bir yeniliklə də tanış etmişdir.
Əvvəla, müəllif tərcümə üçün rus şairlərinin proqram şeirlərini seçmiş, eyni vəzndə dilimizə çevirmişdir. Anar müəllimin dediyinə görə, Boris Pasternakın tərcüməsi ilk dəfədir.
Rus ədəbiyyatından bu qədər görkəmli sənətkarın dilimizə tərcüməsi ədəbi əlaqələr baxımından da poetik töhfədir.
Yazıçı, şair və incəsənət sahəsindəki dostlarına zarafatla yazdığı epiqramları Anar müəllim elə insani münasibətlər fonunda təqdim edir ki, oxucu da istər-istəməz bu xoş ovqatı yaşayır.
Bu silsilədə özünə həsr elədiyi epiqramda müəllifin daimi axtarışlar aləmində olduğunu görürük.
Kitabla mənəvi bağlılığa həsr olunmuş sevgi şeirlərindən biri “Zemfirama” adlanır. Müəllif ötən illəri taleyinə minnətdarlıqla xatırlayır:
…Bu qırx il necə keçdi?
Elə bil qırx il deyil,
Qırx gün, qırx gecə keçdi.
İl illərə qalandı:
Sevgi, intizar, kədər,
Sevinc, fərəh, itgilər,
Bir-birinə calandı.
Təbiidir ki, keçdiyimiz həyat yolu heç vaxt insanın istədiyi kimi rəvan olmur, qarlı-boranlı, enişli-yoxuşlu olur; onun gözlənən, gözlənməyən məqamları da bizi gözləyir. Bəzən, “paxıllıqla üzləşən, haqsızlıqla rastlaşan” ailədə isə pak, təmiz arzuları ilə “şirin-şəkər nəvələr” böyüyür.
Yaxşılıq, xeyirxahlıq kimi insani keyfiyyətlər nəsildən-nəsilə yadigar qalmalıdır ki, cəmiyyət də yaşayış yeri kimi şərəflənsin. Müəllifin görmək istədiyi idealı da bu fikrin üstə pərvəriş tapır.
…Namuslu, ləyaqətli,
Alnıaçıq balalar,
Şirin-şəkər nəvələr.
Ağ vərəqlər üstündə
çəkdiyimiz əzablar –
yazdığımız kitablar,
Bir də xatirələrdə
Yaşayacaq eşqimiz –
Hərarətli, pak, təmiz.
Müəllif o vaxtkı Bakı məişətini, toy adət-ənənələrini də göstərir:
Qış gəlsə də,
Gəlsin qoy.
Qış günü deyildimi,
hədiyyəsiz-filansız
bizim unudulmaz toy?!
Yeri gəlmişkən deyim ki, qırx il bundan əvvəl unudulmaz Xalq şairimiz Rəsul Rza məni də oğlunun toyuna dəvət etmişdi.
İndiki kimi yadımdadı, tapşırmışdı ki, toyda pul salmayın. O vaxtkı toylarda pul salmaq adət idi. Toylara gedəndə hədiyyə aparmaq sonralar adət halına düşdü.
Qırx il əvvəl toyda dediyim sözü indi də burada təkrar etmək istərdim: Xoşbəxt olun!
Anar – səmimi oğuldu. O, atasını həm oğul kimi, həm də ilk oxucularından biri kimi istəyir. O, bilir ki, Xalq şairi atası kimdir. Onun cəmiyyətdə nüfuzunu, dünya şöhrətini bilir.
Adətən, atalar oğullara öyüd-nəsihət verər, lakin bu dəfə oğulu – bütün mənəvi sıxıntıları, streslərilə birlikdə ata rolunda – müdrik görürük.
Acı sözlər ürəyinə ox olsa da,
Düşmənlərin dostlarından çox olsa da,
Üfüq xətti birdən-birə yox olsa da,
Ümidini itirmə.
…Sevdiklərin bir gün dönüb yad olsa da,
düşmən görüb niskilini, yad olsa da,
İnandığın hər nə var, bərbad olsa da,
Ümidini itirmə!
Beləliklə, hər iki vəziyyətdə oğulun-ata, atanın-oğul rolunda portret cizgiləri təbii – “Ümidini itirmə!” deyən nikbin notlarla bəstələnən könül hıçqırığıdı, əvəzsiz övlad məhəbbətidi.
Hörmətli Xalq yazıçısı Anarın, bu dəfə görkəmli şair Anarın şeir dəftərindən, poeziya antologiyası kitabından müvəqqəti ayrılıram. Burada haqqında danışa bilmədiyim (bu, mümkün də deyildi) qiymətli və orijinal poeziya nümunələri ilk dəfə öz oxucularını gözləyir.
Yeni uğurlar!
Hörmətlə…
22.05.2023
Mənbə: https://edebiyyatqazeti.az/