Fəal təlim metodlari ilə keçirilən dərslər ənənəvi dərslərdən bir çox üstünlükləri ilə fərqlənir. Belə dərslərdən biri də Sumqayıt şəhər 14 saylı tam orta məktəbin ibtidai sinif müəllimi Sədayə Həmidovanın 3 d sinfinin şagirdləri ilə Azərbaycan dili fənnindən “İsim” mövzusunda hazirladığı açıq dərsdir.
Dərsin ilk dəqiqələrində şagirdlər qonaqları salamladılar. Müəllim şagirdlərdə biliyi, məntiqi, şifahi nitq mədəniyyətini, ana dilimizə məhəbbəti, bacarığı inkişaf etdirmək məqsədilə dərsin motivasiyasını olduqca maraqlı şəkildə qurdu. Məqsəd əsas nitq hissəsi olan isim haqqında bilik, bacarıq və vərdişləri aşılamaq, tək və cəm isimlərin yaranma yolunu izah etmək, ümumi və xüsusi isimləri bir-birindən ayırmaq, mürəkkəb isimləri ayırd edə bilmək, gözlə görünməyən varlıqları ayırmaq, Azərbaycan dilinə aid terminləri tanımaq idi.
Müəllim şagirdlərə ilk olaraq tədqiqat sualı ilə müraciət etdi: Ətrafımızda hansı varlıqlar var? Biz bütün varlıqları gözlə görə bilirikmi? Sagirdlər müxtəlif versiyalarla sualları cavablandırdılar. Cavablar dinlənildikdən sonra sinif 3 qrupa ayrıldı. Hər qrupa işi və rəqəmləri paylanıldı. Qruplar tədqiqata başladı. Müxtəlif faktlar, axtarışlar qrupların arasında müzakirə olundu. Araşdırılmalardan nəticə çıxarıldıqdan sonra yaradıcı tətbiqetməyə başlanıldı. Hazırlanmış işləri sinif qarşısında qrupların liderləri təqdim etdi. İşin nəticələri qiymətləndirmə tablolarında öz əksini tapdı.
Dərsin ikinci mərhələsində hər qrup üçün ayrıca tablolar ayrıldı. Qruplara aşağıdakı tapşırıqlar verıldi:
1-ci qrupunun işi: Varlıqlara sözlər qoşaraq söz birləşmələri yaratmaq.
2-ci qrupunun işi: Cəm səklində işlənmiş sözlərin tələffüzünü yazmaq (bir cür deyilib, başqa cür tələffüz olunan sözlər).
3-cü qrupunun işi: Ümumı isımlərdən xüsusi isim yaratmaq.
Qruplardakı şagirdlər bir-birini əsəz edərək lövhəyə çıxdi və hərə növbəti sözü yazdı. İşlər tamamlandıqdan sonra təqdimat olundu. Hər qrupun düz və səhv işləri araşdırıldıqdan sonra təqdimat əsasında qiymətləndirmə aparıldı və cədvələ qeyd olundu.
Hər üç qrup lövhədə asılmış sözlərdən mürəkkəb sözlər düzəltdilər (bitişik, ayrı və defislə yazılan mürəkkəb sözlər). Qruplara bir neçə dəqiqə fıkırləşmək üçün vaxt verildi. Şagirdlərin cavabları dinlənildi və kollektivin ümumi fikri əsasında nəticələr əldə edildi. Tapşıırığın icrası zamanı uşaqların fikri dərslikdəki tapşırıq 4-ə yönəldildi: Burada defislə bir mürəkkəb söz yazılıb. Müəllim soruşur: Sizin yaratdığınız, məsələn, “gecə-gündüz“ ilə “kasıb-kusub” sözünün arasında nə fərq var? Cavablar dinlənildi. Şagirdlər defislə yazılan bu cür mürəkkəb sözlərin 2-ci tərəfinin bəzən ayrılıqda heç bir məna bildirmədiyini və müstəqil işlənə biıməməsini önə çəkdilər. Mürəkkəb sözlərin içərisində qış, şaxta və s. sözlər olduğu üçün müəllim hansı fəslin olduğunu, əlamətlərini, neçə ay sürdüyünü soruşdu, həyat bilgisi fənninə inteqrasiya edildi. Musiqi dərsində öyrəndikləri “Yeni il” mahnısı oxundu. Qarşıdan daha hansı bayramların gəldiyi soruşuldu. Cavab belə oldu: Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik günü.
Üçüncü mərhələdə kollektıv iş tapşırıldı. Lövhədə qoyulmuş bir tablonun üzərində müəllimin çəkdiyi şam ağacı var. Şagirdlər həmin tabloya öz əlavələrini etdilər. Hər şagird tabloda öz təsəvvürü əsasında fikirərini əks etdirdi. Tabloda keçirilən mövzu ilə bağlı gözəl bir qış mənzərəsi canlandı.
Alınan nəticələrdən məlum oldu ki, varlığın adını bildirən sözlər isim adlanir. Gözlə görünən və görünməyən varlıqlar var. Varlıqlar tək və cəm olur. Ümumi və xüsusi olur. Sadə, düzəltmə və mürəkkəb olur. Mürəkkəb isimlər üç cür yazıla bilir: bitişik, defislə, ayrı.
Sonda şagirdlər meyarlar cədvəli əsasında qiymətləndirildi və qalib komanda elan edildi. Fəal və bacarıqlı şagirdlər elan edildikdən sonra onların gündəliklərinə qeydlər olundu.
Açiq dərs zamanı oxu, həyat bilgisi, musiqi, təsviri incəsənət dərslərinə inteqrasiya, İKT avadanlıqlarından istifadə, qruplarla iş, iş vərəqləri, slaydlar, iş vərəqlərindən istifadə dərsin əsasını təşkil etdi. Dərsdə məkəbin derektoru bir qrup ibtıdai sinif müəllimi və ayrı-ayrı fənn müəllimləri iştirak etdilər. Dərsin rəngarəngliyi, şagirdlərin fəallığı, əyani vəsaitlərin qeyri-adi gözəlliyi, iştirakçılara xoş, yeni il əhval-ruhiyyəsi bəxş etdi.
Məktəbin direktoru Xanım Həsənova şagirdlərin bilik və bacarıqlarının önə çıxarılması istiqamətində görülən işlərin təhsilimizə verilən ən böyük töhfə olduğunu vurğulayaraq sinif müəllimi Sədayə Həmidovanın açıq dərsini, eyni zamanda fəaliyyətini xüsusilə qiymətləndirdi.
Nisə Qədirova