XXI-əsrdə media əlaqə və xəbərləşmə vasitəsi olmaqdan daha çox əxlaqi yozmaları tıxaclayan, gerçəkləri əsas güc adına örtbasdır edib, olduğundan daha fərqli bir görüntü verən, siyasi çıxar və məqsədlər üçün ümumi psixoloji yönləndirmələri davam etdirməkdədir.
Ümumilikdə götürəndə, hal-hazırki medianın heç bir işindən bir gənc olaraq, tam razı deyiləm. “Qaçqın və məcburi köçkünlərin, əhalinin sosial cəhətdən qayğıya ehtiyacı olan təbəqələrinin problemlərinin həlli ilə bağlı, daha dəyərli işlər görə bilərlər. Çünki, media ölkədə yeganə vasitədir ki, hər bir dövlət orqanının dinləyə bildiyi, çəkindiyi, onların digər yerdə qalan camaatdan daha çox sözü keçdiyi ən dəyərli qurumdur. Hər nə qədər, ölkədə jurnalistika sahəsində savadlı kadrların sayı günü-gündən aşağı ensədə, buna baxmayaraq, media olduqca mukəmməl, yeganə, həmişə gənc qalan təbliğat vasitəsidir.
Əslində, hər bir yerdə olduğu kimi, media vasitələri də, hər şeyin daha yaxşı səviyyədə həyata keçməsi və əhalinin sosial cəhətdən qayğıya ehtiyacı olan təbəqələrinə kömək etmələri üçün hər şeyə bir addım öncədən, yəni uşaqlardan başlamalıdırlar..
Bunun üçün ilk növbədə, ölkədə insan haqları mədəniyyətinin bütövlükdə inkişaf etdirilməsinə səy göstərən, insan hüquqları üzərində təmərküzləşən idarənin yaradılması gələcəyə doğru mədəniyyətin formalaşması istiqamətində uşaqların inkişaf etməkdə olan münasibətlərinin başlıca əhəmiyyətini nəzərə alaraq həssas başlanğıc nöqtəsi ola bilər.
Medianın yayılması və qloballaşması hazırda, müasir gənclik mədəniyyətinin xüsusiyyətlərini müəyyən edən amillər arasında yer tutur. Bir çox ölkələrdə gənclər əvvəlki ənənəvi, peyk və kabel televiziyası kanalları, radiostansiyalar, qəzetlər və jurnallar internet, kompüter və video oyunlara nisbətən çoxsaylı multimedia seçimlərindən istifadə edirlər. Hazırda dünyanın əksər bölgələrində xarici proqramlaşdırma və media üçün geniş imkanlar, eləcə də daha az senzura və nəzarət mövcuddur. Məlumatlar, e-mail və kadrlar əvvəlkilərlə müqayisədə dünyada daha tez və daha sərbəst yayılır. Müdafiə, habelə iştirak məsələləri nəzərdən keçirilməlidir.
Uşaqların mediada işıqlandırılması elə bir səviyyədə olmalıdırki, bu onların gələcəklə bağlı olan ümidlərini və arzularını qırmamalıdır. İnkişaf etməkdə olan ailələr, yoxsulluq şəraitində yaşayan uşaqlar, müharibə və fəlakət qurbanları öz fərdiyyətini və insanlığını günü-gündən itirirlər. Çünki hər bir media vasitəsində onlar çox vaxt hərəkət etmək, düşünmək və ya özləri üçün danışmaq qabiliyyətində olmayan köməksiz zərərçəkmişlər kimi təsvir edilir. Ələxsus, uşaqlar xəbərlərdə aktual mövzuya çevrildikdə, onlar tez-tez «məsuliyyətsiz yeniyetmələr» olaraq stereotiplər kimi canlandırılır. Çünki uşaqların mediada işıqlandırılması uşaqlara və uşaqlığa olan münasibətlərə dərin təsir edir və yaşlıların uşaqlara qarşı davranışına mühüm nüfuz edir. Media təsvirləri gənclərin münasibətlərinə və ümidlərinə təsir göstərərək onlar üçün təqlidi modelləri təmin edir. Medianın təcəssüm etdirdiyi və ya hətta diqqət göstərmədiyi üsulla, uşaqlar onların adından qəbul edilən qərarlara və cəmiyyətin qalan təbəqəsinin onlarla necə hesablaşdığına təsir edə bilərlər. Media tez-tez uşaqları sakit «qurbanlar» kimi təsvir edir. Uşaqları və gəncləri özləri üçün danışmaq imkanları ilə təmin etməklə – öz ümidləri və qorxuları, nailiyyətləri və yaşlıların davranışının onların həyatına təsiri barədə – media peşəkarları uşaqların fərdi insan varlıqları kimi hörmət göstərilməsinə layiq olduğunu ictimaiyyətə xatırlatmalıdır.
Uşaqlar haqqında media hesabatları çox vaxt kiçik təhlil və ya heç bir təhlil və ya müşahidə olmadan birdəfəlik əhvalatlaran ibarətdir.
Uşaqların məxfiliyinə həmişə hörmət göstərilmir!
Bütünlükdə götürəndə, hər bir problemin həllinin daha sadə və xüsusi variantları var. Amma bu o demək deyilki, hər bir cəmiyyətin gələcək qurucuları olan uşaqları təbliğat, tədqiqat və əyləncə vasitəsinə çevirməliyik.
Hər bir halda media vasitələri nəyi həyata keçirirsə, keçirsin, “Qaçqın və məcburi köçkünlərin, əhalinin sosial cəhətdən qayğıya ehtiyacı olan təbəqələrinin problemlərinin həlli ilə bağlı, hər bir qaldırdığı məsələnin son nöqtəsinə qədər getməli və həll etmədən geri çəkilməməlidir. Hamımız bilirik ki, problemin həlli yolu mediada bir dəfə işıqlandırılmaqla və ya xalqımızın onilliklər boyu başına gətirilən faciələr ildə bir dəfə hadisənin baş verdiyi günü televiziyalarda göstərilib xatırlamaqla, qəzet, jurnal, saytlarda dərc edilməklə, nə cəmiyyətimizn dəyərləri qorunub saxlanıla bilər, nə də cəmiyyətimizdə olan mənəvi və maddi problemlər öz həlli yolunu tapa bilər…
Ülkər (DƏNİZ) Piriyeva
DGTYB üzvü