Blog

  • Prezident Kitabxanasına kitablar təqdim olunub

    SONA ABBASƏLİQIZININ
    “SÖZÜN XAQANI”
    tarixi romanı, hekayə, esse və şeir kitabları, şair GÜLQƏDƏM MİRZƏZADƏNİN
    “BAYRAQLI EVLƏR”
    NİZAMİ ELYANARIN
    “İŞĞALDAN QƏLƏBƏYƏ”
    YAŞAR KƏRİMOVUN
    “ZƏFƏRƏ GEDƏN YOL”
    kitabları Prezident Kitabxanasına təqdim olundu
    KİTABA DİQQƏT ARTIR
    Kitab cəmiyyətlə ən münasib ünsiyyət vasitəsidir. Biz keçmiş ənənələri də məhz kitablar vasitəsilə əxz etmişik. Bu gün də kitab günümüzün reallığı kimi əks edir, oxu vasitəsi olaraq cəmiyyətdə milli-mənəvi dəyərlərə zəmin yaradır…
    Allahın bəxş etdiyi ilham bizə könülləri oxşamaq şansı verir. İçimizdəki ədəbi, elmi, publisistik və ictimai düşüncələri kitaba hopdurmaqla oxucu məhəbbəti qazanır, bəzən də vətənpərvərlik mövzulu yazılarımızla gənc nəsildə milli hiss formalaşdırır, onların əsl vətəndaş kimi yetişmələrinə təkan veririk. Bu da ruhumuzu rahat edən ən vacib məsələlərdir…
    Bu vaxta qədər çap etdirdiyimiz kitablar oxucu auditoriyası qazanmaqla, həm də bizə yeni yaradıcılıq ruhu verir. Nəticədə, kitabla cəmiyyət arasında bir körpü yaradır, ədəbi qaynaqları yaşatmış oluruq.
    Şəxsən mən, hər dəfə kitabım çap olunanda körpə uşaq kimi sevinmişəm. O mənada ki, Allah mənə ədəbi lütf verib və mən bu lütfdən oxucuya da pay ayıra bilmişəm. Açığı, şanslı qələm sahibiyəm, ən azından ona görə ki, yazdıqlarıma dəyər verənlər var. Məsələn, bugünlərdə dəyərli eloğlumuz, qəlbi təmiz insan, yazıçı olmasa da, ədəbi ruhun insanlarına dərin rəğbəti olan vətənsevər insan Əli Vəliyev mənim (Sona Abbasəliqızının) “Sözün Xaqanı” tarixi romanımı, hekayə, esse və şeir kitablarımı, həmçinin, şair Gülqədəm Mirzəzadənin “Bayraqlı evlər” kitabını, Nizami Elyanarın ədəbi düşüncələrini kitabçılıq işində xüsusui səmərəsi və təbliğatçılıq işi olan Prezident Kitabxanasına təqdim edib, həmin kitabxananın məsul işçisi Əli Abbasəliyevlə bu kitablar barədə müəyyən söhbət aparıb, Prezident Kitabxanasının dövlət dəyərlərində mühüm rol oynadığını deyib.
    Əlbəttə, kitablarımızın Prezident Kitabxanasında yer alması, oraya təşrif buyuran oxucuların kitablarımızla təmas qurması bizim üçün çox sevindirici hadisədir. Bu, həm bizim yaradıcılığımıza, həm də ədəbi düşüncəmizə misilsiz mənada müsbət təsir göstərir. Bu sevinci bizə yaşatdığına görə əziz eloğlumuz Əli Vəliyevə ürəkdən təşəkkür edir, onun vətənsevərliyini, ümumiyyətlə, insanlara ali münasibətini yüksək dəyərləndirirəm. Kitabı çap etdirmək əsas deyil, əsas məsələ o kitabı təbliğ və təşviq etməkdir. Bu, o mənaya gəlir ki, Əli Vəliyev bizdən daha önəmli işlə məşğuldur.
    Hörmətli eloğlu Əli Vəliyev, bir daha sizə təşəkkür edir, cəmiyyət və dövlətçilik işindəki əməyinizi alqışlayıram. Var olun!
    Dərin hörmətlə,

    Sona Abbasəliqızı

  • Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Natəvan klubunda “Sözə natiqlik” kitabının təqdimatı

    Mayın 17-də Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin “Natəvan” klubunda ustad tərcüməçi Natiq Səfərovun anadan olmasının 80 illiyinə həsr olunmuş “Sözə natiqlik” kitabının təqdimatı keçirilib.

    Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun “Yeni dövr Azərbaycan ədəbiyyatı” şöbəsinin baş elmi işçisi, müdiri, filologiya elmlər doktoru, Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, “Türkay” aylıq ədəbiyyat dərgisinin təsisçisi və baş redaktoru Lütviyyə Əsgərzadənin nitqi

  • AMEA-da görkəmli yazıçı Mir Cəlalın 115 illik yubileyinə həsr olunmuş elmi sessiya keçirilib

    AMEA-nın Humanitar Elmlər Bölməsi, Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu və M.F.Axundov adına Azərbaycan Milli Kitabxanasının birgə təşkilatçılığı ilə görkəmli yazıçı Mir Cəlalın anadan olmasının 115 illik yubileyinə həsr olunmuş “Mir Cəlal və ədəbi-tarixi proses” mövzusunda elmi sessiya keçirilib.

    Tədbirdən əvvəl M.F.Axundzadə adına Azərbaycan Milli Kitabxanası tərəfindən təşkil edilən Mir Cəlalın əsərlərini əks etdirən sərgiyə baxış keçirilib.

    Elmi sessiyanı giriş sözü ilə AMEA-nın prezidenti, akademik İsa Həbibbəyli açaraq bildirib ki, Ədəbiyyat İnstitutu ölkəmizdə ədəbiyyatşünaslıq sahəsində tədqiqatların aparıldığı başlıca mərkəzdir və elmi-tədqiqat müəssisəsində görkəmli yazıçı Mir Cəlalın yubileyinin keçirilməsi ədəbiyyatşünas alimlərin mənəvi borcudur. Ötən müddət ərzində ədibin həyatının müəyyən dövlərinin bağlı olduğu Bakı Dövlət Universiteti, Gəncə şəhəri və Qazax Müəllimlər Seminariyasında 115 illik yubileyinin qeyd olunduğunu deyən AMEA rəhbəri Mir Cəlalın 16 il Ədəbiyyat İnstitutunun Ədəbiyyatşünaslıq şöbəsinin müdiri, 1 aydan artıq müddətdə isə institutun direktor əvəzi kimi çalışdığını diqqətə çatdırıb.

    Akademik İsa Həbibbəyli bildirib ki, Mir Cəlalı fərqləndirən başlıca cəhət onun universal, çoxcəhətli fəaliyyətə malik olmasıdır. O, yazıçı, ədəbiyyatşünas, publisist, pedaqoq kimi məşğul olduğu bütün sahələrin peşəkarı olmuşdur. Mir Cəlalın yaşadığı dövrü ideallaşdırmadan, sərt kommunist rejiminin ideologiyasını təbliğ etmədən yalnız obyektiv gerçəkliyi, insanın real həyatını meydana qoyduğunu deyən AMEA prezidenti ədibin bu dəst-xəttinin roman, povest, satirik-yumoristik əsərlərində də müşahidə olunduğunu söyləyib. Xüsusilə, “Həyat hekayələri”, “Sadə hekayələr”, “Bir gəncin manifesti” və başqa əsərlərində sadə həyat hekayələrinin, insanın mənəvi aləminin oxuculara çatdırıldığını bildirib. Vurğulayıb ki, görkəmli yazıçı epik ədəbiyyatın bütün sahələrində ərsəyə gətirdiyi mükəmməl əsərlərlə, həm də ədəbiyyatşünaslıq istiqamətindəki fəaliyyəti ilə Azərbaycan ədəbiyyatında özünəməxsus yer tutur.

    Yazıçının “Füzulinin poetik xüsusiyyətləri” monoqrafiyası ilə şairin poetikasına dair nadir bir əsəri meydana qoyduğunu deyən akademik İsa Həbibbəyli ilk və son dəfə bu əsərlə Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığında Füzulinin 17-18 beytlik müəmmalarının tədqiqata cəlb olunduğunu, bu əsərin həm də poetika ilə estetikasının vəhdətini təşkil etdiyini bildirib. Həmçinin Mir Cəlalın “Azərbaycanda ədəbi məktəblər” mövzusunda mükəmməl doktorluq işi ilə Azərbaycanda ədəbi məktəblərin tarixinə nəzər yetirdiyini vurğulayıb. Eyni zamanda ədibin ədəbiyyat nəzəriyyəsi sahəsində də böyük xidmətləri olduğunu, realizm, satira və yumorun dəqiq mahiyyətini müəyyənləşdirdiyini diqqətə çatdırıb. AMEA rəhbəri qeyd edib ki, Mir Cəlal həm də görkəmli pedaqoqdur və onun “XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı” və “Ədəbiyyatşünaslığın əsasları” dərslikləri bu gün də ali məktəblərdə tədris olunur.

    Akademik vurğulayıb ki, Mir Cəlal həm də yaradıcılığı və zəngin fəaliyyəti ilə XX əsrin əvvəlləri ilə məşhur “Altmışıncılar” ədəbi nəsli arasında körpü rolunu oynamış, yeni ədəbi nəslin yetişməsinə mühüm töhfələr vermişdir.

    AMEA rəhbəri İsa Həbibbəyli çıxışının sonunda bildirib ki, Mir Cəlalın zəngin irsi bu gün alimlərimiz tərəfindən müstəqillik dövrünün çağırışları əsasında yenidən tədqiqatlara cəlb olunur, əsərləri yenidən çap edilir və onun işıqlı xatirəsi gələcək nəsillərə çatdırılır.

    Sonra M.F.Axundzadə adına Azərbaycan Milli Kitabxanasının direktoru, professor Kərim Tahirov “Mir Cəlal Paşayevin ictimaiyyətə az məlum olan əsərlərinin nəşri haqqında”, filologiya üzrə fəlsəfə doktorları, dosent Aslan Salmansoy “Səməd Vurğun və Mir Cəlal”, filologiya elmləri doktoru, professor Asif Rüstəmli “Mir Cəlalın həyatı və yaradıcılığının ilkin dövrü”, filologiya elmləri doktoru İsmayıl Kazımov “Mir Cəlal romanlarında bədii dil xüsusiyyətləri”, filologiya elmləri doktoru Əlizadə Əsgərli “Füzuli sənətkarlığı” və “Ədəbi məktəblər” monoqrafiyalarında poetika haqqında”, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Sevinc Əliyeva “Mir Cəlal hekayələrində folklor və milli-mənəvi dəyərlər”, Dilarə Adilova “Mir Cəlal hekayələrində müasirlik” və Fidan Rzayeva “Mir Cəlal yaradıcılığı səhnədə” mövzularında məruzələrlə çıxış ediblər.

    AMEA-nın M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunun baş direktoru, akademik Teymur Kərimli və Ədəbiyyat İnstitutunun şöbə müdiri, filologiya elmləri doktoru Vaqif Yusifli Mir Cəlalla bağlı xatirələrini bölüşüblər.

    Sonda çıxış edən ADA Universitetinin rektoru, professor Hafiz Paşayev Mir Cəlalın 5 il bundan əvvəl 110 illik yubileyinin də Ədəbiyyat İnstitutunda keçirildiyini xatırladıb, budəfəki yubileyin Akademiya miqyasında humanitar sahə ilə  müxtəlif elmi-tədqiqat institutlarının alimləri tərəfindən qeyd olunmasının təqdirəlayiq hal olduğunu bildirib. Məruzələrin ciddi elmi araşdırmalar əsasında hazırlandığını bildirən Hafiz Paşayev çıxışlarda tədqiqatçıların məlum olmayan məsələlərə toxunduğunu, xüsusilə Mir Cəlal və Səməd Vurğun, Mir Cəlalın əsərlərinin dil xüsusiyyətləri, Füzuli ilə bağlı, teatr və səhnə fəaliyyətinə dair tədqiqatların davam etdirilməsinin gələcəkdə onun yaradıcılığının yeni tərəflərinin açılmasına gətirib çıxaracağını deyib.

    Tədbirdə AMEA-nın Humanitar Elmlər Bölməsinə daxil olan elmi müəssisə və təşkilatların baş direktorları, əməkdaşları, aidiyyəti şəxslər və KİV nümayəndələri iştirak ediblər.

    Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu,

    İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi

  • Nigar ARİF.”VECSİZ”

    İndi arzuların da
    mürgüləyən vaxtıdı
    Saatdan xəbərim var,
    artıq gecə yarıdır.
    Bürünüb ümidlərə
    Ağlımda sual yatır,
    O da məndən beşbeter,
    Şirin deyil yuxusu,
    Tez-tez gəmisi batır.
    Könlümdən nələr keçir,
    Vergül-vergül dalınca…
    Üç nöqtələr yol çəkir
    Evimin eşiyində,
    Bax, dünya yerindədi
    Hər şey öz yeşiyində
    Qıyıb çıxarmamışam,
    Qalmısan ürəyimdə.
    Hərdən yada düşürsən…
    Hələ də uşaq kimi
    Yırğalanır duyğular
    məhəbbət beşiyində.
    Sənin nə vecinədi,
    Özün çıxıb getmisən
    Qarışıq fikirlərim
    gecə-gündüz it kimi
    dayanır keşiyində
    Qapır o xəyalını,
    hürür bu ayrılığa…

  • Banu MUHARREM.”Ona sarı..”

    Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktor müavini

    Ətəyindən ayrılaraq
    Təpə düzə sıyrılaraq
    Alçaqlaşıb qıvrılaraq
    Dönüb gedər gölə sarı.

    Ağrı verər can beləcə.
    Sızıldayar incə-incə
    Xəyallarım tükənincə
    Yol görünər çölə sarı.

    Hər söz ilə ürək qıran,
    iztirabdır işin, inan.
    Ürəyimə xəncər vuran!
    Mizrab oldun telə sarı.

    Ay, avazı şıqraq səsli,
    Kərəm ilə birmiş Əsli.
    Ayrı cürdür sevda fəsli,
    Yanar dönər külə sarı..

    Yaran neçə bəla sardı?
    Danış asta.. gəlsin ardı.
    Gəl,düşünək dağlar yardı,
    Sarılmasın belə sarı…

    05.05.2023

  • Beynəlxalq Muğam Festivalı çərçivəsində müxtəlif konsert proqramları təqdim olunacaq

    İyunun 18-25-də “Muğam aləmi” VI Beynəlxalq Muğam Festivalı keçiriləcək.

    Heydər Əliyev Fondu və Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı, Elm və Təhsil Nazirliyinin, Azərbaycan Milli Konservatoriyasının dəstəyi ilə baş tutacaq festivalda ölkəmizi aprelin 24-27-də keçirilmiş Milli Muğam Müsabiqəsinin qalibləri təmsil edəcəklər. Festivalda iştirak üçün beynəlxalq ifaçıların qeydiyyatı isə mayın 20-də başa çatır.

    Festival çərçivəsində Bakı, Ağcabədi və Şuşa şəhərlərində müxtəlif konsertlər təşkil olunacaq.

    Musiqi bayramına iyunun 18-də Heydər Əliyev Sarayında Xalq artisti Alim Qasımovun, Milli Konservatoriyada Xalq artisti Ənvər Sadıqov və Əməkdar artist Emil Əfrasiyabın konsertləri ilə start veriləcək.

    İyunun 19-da festival Beynəlxalq Muğam Mərkəzi, Milli Konservatoriya və Daş Salnamə Muzeyində Azərbaycandan Əməkdar artist Elçin Şirinov və bir sıra muğam ifaçılarının, Əfqanıstandan Daud Khan Sadozai və İrandan Mahan Mirarabın konsertləri ilə davam edəcək. 

    “Muğam aləmi” festivalı çərçivəsində növbəti ifalar iyunun 20-də Kamera və orqan musiqisi zalı, Beynəlxalq Muğam Mərkəzi, Milli Konservatoriyada dinləniləcək. Həmin məkanlarda Azərbaycandan Xalq artisti Səkinə İsmayılova, Beynəlxalq müsabiqələr laureatı Etibar Əsədli, Hindistandan Vasumathi Badrinathan və Jyotsna Srikanth, Malidən Kankou Kouyatenin çıxışları olacaq. 

    Festivalın növbəti günü – iyunun 21-də Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti nəzdində fəaliyyət göstərən “Cadenza” Orkestrinin, piano ifaçısı Tural Rafaelin,  İordaniyadan Macadi Nahhas, Özbəkistandan İlyos Arabov, Tacikistandan Sardor Soliyevin ifaları gözlənilir.

    Beynəlxalq Muğam Mərkəzində Misirdən Mustafa Said və “Asil” ansamblı, Milli Konservatoriyada Azərbaycandan Firudin Həmidov, Hindistandan Varijashree Venugopal, Jyotsna Srikanth, Kamera və orqan musiqisi zalında Yunanıstandan “En Chordais” ansamblı iyunun 22-də səhnəyə çıxacaq.

    İyunun 24-də Heydər Əliyev Mərkəzində Üzeyir Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestrinin, Milli Konservatoriyada Xalq artisti, xanəndə Teyyub Aslanov və piano ifaçısı Nicat Aslanovun konsertləri keçiriləcək.

    Bakıdakı konsertlərə biletlər tezliklə iTicket.az saytı və kassalarında satışda olacaq.

    Festival çərçivəsində Ağcabədi şəhərində muğam ifaçılarının iştirakı ilə konsert təşkil ediləcək. Mədəniyyət paytaxtımız Şuşada müxtəlif məkanlarda muğam və poeziya ifaları olacaq. Festival günlərində Beynəlxalq simpozium keçiriləcək, İçərişəhərdə instrumental muğamlar təqdim ediləcək, 24 saat ərzində eyni məkanda bir-birini əvəz edən 24 qrupun ifasında muğam marafonu və açıq havada “Muğam saatı” təşkil olunacaq.

    Festivalın sonuncu günü – iyunun 25-də Müslüm Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Akademik Filarmoniyasında “Muğam aləmi”nin bağlanış mərasimi olacaq. Burada festival çərçivəsində keçirilən Beynəlxalq Muğam Müsabiqəsi qaliblərinin mükaftlandırılmasından sonra konsert təqdim ediləcək.  Müsabiqənin xanəndə və instrumental ifaçılıq üzrə qaliblərini Azərbaycan, Böyük Britaniya, İraq, Özbəkistan və Türkiyədən olan beynəlxalq münsiflər heyəti seçəcək.  

    Son illər Azərbaycanda muğamın qorunması və inkişafı istiqamətində fundamental işlər görülüb. Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyevanın milli mədəniyyətimizə, muğam sənətinə göstərdiyi dəstəyin və bu istiqamətdə aparılan işlərin nəticəsidir ki, Azərbaycan muğamları 2008-ci ildə UNESCO-nun Bəşəriyyətin Qeyri-maddi İrsi üzrə Reprezentativ Siyahısına daxil edilib.

    Xatırladaq ki, Mehriban Əliyevanın rəhbərlik etdiyi Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə 2009-cu ildən milli muğam müsabiqələri və beynəlxalq muğam festivalları təşkil olunur. Bu layihələr milli sərvətimiz olan muğamı dünya mədəniyyəti kontekstində bir daha nümayiş etdirmək və yaşatmaq məqsədi daşıyır.

    Mənbə: https://culture.gov.az/

  • Beynəlxalq Muzeylər Günü münasibətilə muzeylərdə “Açıq qapı” günü elan olunur

    Hər il mayın 18-i Beynəlxalq Muzeylər Günü kimi qeyd edilir. Bu gün Beynəlxalq Muzeylər Şurasının (ICOM) təşəbbüsü ilə 1977-ci ildə təsis edilmişdir və əsas məqsədi muzeylərin cəmiyyətin həyatında mühüm rol oynadığını göstərməkdir.

    Beynəlxalq Muzeylər Şurası (ICOM) tərəfindən xalqlar arasında mədəni mübadilə və əməkdaşlığın inkişafına kömək məqsədilə təsis olunmuş bu gün hər il müxtəlif deviz altında keçirilir. Bu il Beynəlxalq Muzeylər Günü “Muzeylər, Dayanıqlılıq və Rifah” mövzusuna həsr olunub.

    Beynəlxalq Muzeylər Günü ilə əlaqədar insanların asudə vaxtının səmərəli təşkili, onların muzey müəssisələri vasitəsilə Azərbaycanın zəngin mədəni irsi ilə yaxından tanış olmalarının təmin edilməsi məqsədilə Mədəniyyət Nazirliyinin tabeliyində fəaliyyət göstərən muzeylərdə “Açıq qapı” günü elan olunur. Beləliklə, vətəndaşlar və ölkəmizin qonaqları 18 may tarixində ödənişsiz olaraq muzeyləri ziyarət etmək imkanı əldə edəcəklər.

    Mənbə: https://culture.gov.az/

  • Malmö şəhəri üçüncü dəfə “Avroviziya” mahnı müsabiqəsinə ev sahibliyi edə bilər

    İsveçin Malmö şəhərinin üçüncü dəfə “Avroviziya” beynəlxalq mahnı müsabiqəsinə ev sahibliyi etməsi nəzərdən keçirilir. Belə ki, Malmö 992 və 2013-cü illərdə “Avroviziya” mahnı müsabiqəsinə ev sahibliyi edib.

    AZƏRTAC xəbər verir ki, Krallıq təmsilçisinin “Avroviziya 2023” yarışda qələbəsi ilə Malmö şəhərinin gələn il 68-ci müsabiqəyə də ev sahibliyi etməsi üçün yenidən müraciət oluna bilər.

    “Malmö Arena” İsveçin ikinci ən böyük qapalı arenasıdır, buna baxmayaraq onun ərazisi Stokholmdakı “Tele2” və “Friends Arena”sından bir qədər kiçikdir ki, bu səbəbdən də onlar yarışa ev sahibliyi etmək üçün favorit hesab olunur. Bununla belə, Malmö müəyyən qoyulmuş standartlara cavab vermək üçün bütün mövcud imkanları araşdırmağa hazırdır.

    Qeyd edək ki, mayın 14-də İsveçli müğənni Lorin Böyük Britaniyada keçirilən 67-ci “Avroviziya” müsabiqəsində “Tattoo” mahnısı ilə qalib olub. Bundan əvvəl Lorin 2012-ci ildə Azərbaycanın paytaxtı Bakıda “Eyforiya” kompozisiyası ilə qalib gəlmişdi.

    Ümumilikdə, İsveçli ifaçılar bu mahnı müsabiqəsində yeddi dəfə qalib olub – 1974, 1984, 1991, 1999, 2012, 2015 və 2023 illərdə. Bu, İsveçi İrlandiya ilə birlikdə Avroviziya”da ən uğurlu ölkə edir.

    Rauf Əliyev

    AZƏRTAC-ın xüsusi müxbiri

    Stokholm

    Mənbə: https://azertag.az/

  • Şuşa Azərbaycanın şəhərsalma mədəniyyətinin parlaq incisi kimi bərpa edilir – Mehmandarovların malikanə kompleksi

    2020-ci il noyabrın 8-də Prezident, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan Ordusu tarixi, mədəni və strateji əhəmiyyətə malik olan Şuşa şəhərini – Qarabağın tacını işğalçılardan azad etdi. Bu, 44 gün ərzində aparılan uğurlu əks-hücum əməliyyatlarının sırasında ən mühüm tarixi hadisə və böyük hərbi Qələbə oldu. Şuşanın işğaldan azad edilməsi müharibənin sonrakı gedişinə ciddi təsir göstərdi, hərb meydanında olduğu kimi, diplomatiya meydanında da Azərbaycanın uğurlarını şərtləndirdi və xalqımızın tarixinə Zəfər Günü kimi yazıldı.

    AZƏRTAC xəbər verir ki, bu fikirlər Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının “Qarabağ İrsini Araşdırma Mərkəzi”nin rəhbəri, beynəlxalq münasibətlər üzrə professor, siyasi elmlər doktoru Elçin Əhmədovun “Şuşa Azərbaycanın şəhərsalma mədəniyyətinin parlaq incisi kimi bərpa edilir – Mehmandarovların malikanə kompleksi” sərlövhəli məqaləsində yer alıb. Məqaləni təqdim edirik.

    Şuşa şəhərinin Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı elan edilməsi haqqında Prezident İlham Əliyevin 2021-ci il mayın 7-də imzaladığı Sərəncamda vurğulanır ki, şəhərin tarixi görkəminin bərpası, əvvəlki şöhrətinin özünə qaytarılması və ənənəvi dolğun mədəni həyatına qovuşması, eləcə də Azərbaycanın çoxəsrlik zəngin mədəniyyətinin, memarlıq və şəhərsalma sənətinin parlaq incisi kimi beynəlxalq aləmdə təbliği mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bununla yanaşı, bu mühüm sənəddə göstərilir ki, tarixi-mədəni əhəmiyyəti və Azərbaycan xalqı üçün müstəsna mənəvi dəyərə malik olması Şuşaya xüsusi qayğı və həssaslıqla yanaşılmasını zəruri edir.

    Şuşa şəhərinin Azərbaycan üçün müstəsna əhəmiyyət kəsb etdiyini bildirən Prezident İlham Əliyev qeyd etmişdir ki, yarıdağılmış tarixi abidələrimizin bərpasında çox həssas olmalı, ancaq biz o tarixi abidələrimizin əsl simasını bərpa etməliyik. Vaxt itirmədən, ancaq, eyni zamanda, tələsmədən Şuşanın ilkin simasının, tarixi simasının bərpa edilməli olduğunu bildirmişdir. Bu baxımdan Şuşa işğaldan azad edildikdən sonra şəhərin bərpası istiqamətində işlərə başlanıldı.

    Qeyd etmək lazımdır ki, Heydər Əliyev Fondu işğaldan azad olunan ərazilərdə, xüsusilə Şuşada 2020-ci il dekabrın 8-dən etibarən mədəni-dini abidələrin, məscidlərin bərpası layihələrinin icrasına başlamışdır. Bununla da Heydər Əliyev Fondu tarixi bərpa işlərində dövlət tərəfindən həyata keçirilən layihələrə vətəndaş cəmiyyətinin üzvü kimi fəal dəstəyini göstərir. Aparılan genişmiqyaslı işlərə yerli ekspertlərlə yanaşı, xarici mütəxəssislər də cəlb olunub.

    Heydər Əliyev Fondunun Qarabağdakı bərpa layihələrinin bir hissəsi isə Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı Şuşa şəhərində həyata keçirilir. Heydər Əliyev Fondu artıq Şuşada daha bir neçə layihənin bərpasını başa çatdırıb. Bunların sırasına dahi Azərbaycan şairi və ictimai xadim Molla Pənah Vaqifin muzey-məqbərə kompleksinin, Vaqifin büstünün yenidən qurulması, görkəmli bəstəkar Üzeyir Hacıbəylinin heykəlinin Şuşada yenidən ucaldılması, Yuxarı Gövhər Ağa, Saatlı məscidlərinin, Milli Xalça Muzeyinin Şuşa filialının, Yaradıcılıq Mərkəzinin əsaslı yenidənqurma və bərpa işlərindən sonra açılışı, Cıdır düzündə Mir Möhsün Nəvvab Qarabağinin bərpa olunan məzarı və digərləri daxildir.

    Mehmandarovların malikanə kompleksi də bu layihələrdən biridir. 2023-cü il mayın 9-da Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev və birinci xanım Mehriban Əliyeva Şuşada Heydər Əliyev Fondu tərəfindən aparılan bərpa işlərindən sonra Mehmandarovların malikanə kompleksinin açılışında iştirak etdilər.

    Şuşanın tanınmış Mehmandarovlar soyu

    Qeyd etmək lazımdır ki, Mehmandarovlar Qarabağın, Şuşanın qədim və məşhur soylarındandır. Bu soyun tarixçəsinə gəldikdə, mənbələrdə qeyd edilir ki, Qarabağ xanlığının idarəetmə aparatında bir çox hərbi və mülki vəzifələr mövcud olmuş və bu vəzifələrdən biri də mehmandar (“qonaqpərvər”, “qonaqsevər”) idi. Mehmandarın vəzifəsi xarici dövlətlərin nümayəndələrini və digər rəsmi qonaqları ölkənin sərhədində qarşılayaraq müşayiət etmək, hörmətlə xanlığın paytaxtına gətirib yerləşdirmək, həmçinin onların istirahətlərini yüksək səviyyədə təşkil etmək olub. Bununla yanaşı, mehmandarlar xanlığa gələn qonaqların məktublarını saraya, xanın məktublarını isə onlara çatdırmaq vəzifəsini də yerinə yetiriblər. Qarabağ xanı İbrahimxəlil xan Cavanşirin və oğlu Mehdiqulu xanın hakimiyyətləri dövründə bu şərəfli və məsuliyyətli vəzifəni Mirzə Əli bəy həyata keçirirdi. Bu səbəbdən də 1830-cu illərdə Azərbaycanda yeni soyadı sistemi formalaşarkən Mirzə Əli bəyin övladları və bu nəslin görkəmli nümayəndələri babalarının keçmiş vəzifəsini özlərinə soyadı götürmüş və bütün rəsmi dövlət sənədlərində Mehmandarovlar kimi qeydə alınmışlar.

    Mirzə Əli bəy yaşı ilə əlaqədar mehmandarlıq vəzifəsindən istefaya çıxarkən Mehdiqulu xan Cavanşir bir çox mükafatlarla yanaşı, ona Şuşanın qədim 17 məhəlləsindən biri olan, “Təzə məhəllə” adı ilə tanınan yerdə əlavə torpaq sahəsi də bağışlamışdı. Mirzə Əli bəy də burada o dövrün tanınmış memarı olan Kərbəlayi Səfixan Qarabağinin rəhbərliyi ilə heç bir binaya bənzəməyən malikanə tipli saray kompleksi inşa etmişdi. Qarabağ xanının mehmandarı Mirzə Əli bəyin üç oğlu olub: Mirzə Həsən bəy, Mirzə Sadıq bəy və Mirzə Mustafa bəy.

    General Səməd bəy Mehmandarov qısa müddətdə Cümhuriyyətin

    30 minlik ordusunun yaradılmasında misilsiz xidmətlər göstərdi

    Mirzə Əli bəyin oğlu Mirzə Sadıq bəy Mehmandarov dövlət xidməti ilə əlaqədar Lənkəranda yaşayıb. Mehmandarovlar soyunun görkəmli xadimlərindən olan Mirzə Sadıq bəyin oğlu, general Səməd bəy Mehmandarov 1856-cı ildə Lənkəranda anadan olub. 1918-ci il noyabrın 1-də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Hökuməti Hərbi Nazirliyi bərpa etmək barədə qərar qəbul edərkən Səməd bəy Mehmandarov Cümhuriyyət ordusunda xidmətə çağırılaraq, hərbi nazirin müavini təyin edilmiş, nazirliyin və ordunun formalaşdırılması ona tapşırılmışdı. Onun peşəkarlığı, təşkilatçılıq qabiliyyəti, ən başlıcası isə Azərbaycanın müstəqilliyinə sədaqəti yeni şəraitdə də tezliklə öz təsdiqini tapmışdı. 1918-ci il noyabrın 1-də o, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin hərbi nazirin müavini, həmin il dekabrın 25-də isə hərbi nazir təyin edildi və qısamüddətli fəaliyyəti dövründə 30 minlik milli ordu yaratmağa nail oldu. 1928-ci ildə Səməd bəy Mehmandarov səhhətinə görə orduda xidmətdən tərxis olunub. O, rus, türk və fars dillərini yüksək səviyyədə bilirdi. Ömrünün son üç ilində İslam tarixi və fəlsəfəsi ilə məşğul olan Səməd bəy Mehmandarov 1931-ci ildə Bakıda vəfat edib.

    Mirzə Mustafa bəy Mehmandarov “Təzə məhəllə” sakinləri üçün su çəkdirmişdi

    Mirzə Əli bəyin kiçik oğlu Mirzə Mustafa bəy Mehmandarov 1825-ci ildə Şuşa şəhərində anadan olub. Şuşa qəza məktəbini bitirən Mustafaya savadlı olduğuna görə şuşalılar “Mirzə” deyə müraciət etmişlər. 1843-cü ildə Şuşa qəza idarəsində katib işləmiş Mirzə Mustafa bəy Mehmandarov 1870-ci ildən Şuşa və Zəngəzur qəzalarında seçki üzrə ali müsəlman silkindən Şuşa bəy komissiyasının üzvü olmuş, kollec katibi, müşavir, xeyriyyəçi, xəttat, publisist kimi tanınmışdır. Şuşada qardaşı oğlu Qasım bəy Mehmandarovla birlikdə susuzluqdan əziyyət çəkən “Təzə məhəllə” sakinləri üçün 1899-cu ildə su çəkdirmiş və hər ikisinin vəsaiti hesabına yerli daşlardan memarlıq abidəsi sayılan gözəl bir bulaq tikilmişdir. “Təzə məhəllə” bulağı adlanan bu bulaq bir əsrə yaxın, yəni, Şuşa şəhərinin Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən 1992-ci ildə işğalına qədər məhəllə sakinlərinin ehtiyacını təmin edib.

    Əbdülkərim bəy Mehmandarov – Azərbaycanın tanınmış həkimi,

    xeyriyyəçi, maarifçi və ictimai xadim

    Mirzə Mustafa bəyin böyük oğlu, ilk ali təhsilli azərbaycanlılardan biri olan Əbdülkərim bəy Mehmandarov 1854-cü ildə Şuşada anadan olub. O, Şuşa qəza məktəbini əlaçı şagird kimi, daha sonra 1872-ci ildə Bakı şəhər gimnaziyasını qızıl medalla bitirərək Sankt-Peterburq Tibb Cərrahlıq Akademiyasına daxil olub. 1877-ci ildə akademiyanı bitirib Sankt-Peterburq klinik hərbi xəstəxanasında həkim işləyib. O, 1881-ci ildə 162-ci Axaltski piyada alayının kiçik həkimi vəzifəsinə təyin edilib, 1883-cü ilin yanvarında isə Yelizavetpol quberniyasının Cavanşir qəzasına həkim göndərilib. Bununla da o, hərbi xidmətdən mülki xidmətə keçmiş və sonrakı bütün fəaliyyətini doğma Qarabağda səhiyyə və mədəni-maarif işlərinə həsr edib. 1893-cü ildə Qafqaz həkimlərinin Tiflisdə keçirilən birinci qurultayında fəal həkim kimi iştirak etmiş və bölgədəki vəba epidemiyası haqqında hesabat vermişdi.

    Əbdülkərim bəy Mehmandarov 1895-ci ildən həkimlik fəaliyyətini Ağdamda və Şuşada davam etdirmiş, sonra Şuşada əvvəlcə “Difai” Partiyası Şuşa komitəsinin sədri, daha sonra isə komitənin əsasında yaradılan Qarabağ Birlik Məclisinin rəhbəri olmuşdu. O, Azərbaycanda ilk dəfə olaraq Qafqaz mülki idarəsinin əmri ilə Yelizavetpol (Gəncə) quberniyasının Cavanşir qəzasına həkim təyin edilib. On il burada işləyən Əbdülkərim bəy 1895-ci ildən Şuşa qəzasında kənd həkimi vəzifəsində çalışıb. Həmin ildə Məmmədrza ağa Vəkilov və Əbdülxalıq Axundov ilə birgə Bakı Tibb Cəmiyyətini təsis edib. Onun xeyriyyəçilik fəaliyyəti daha geniş olub, Əhməd bəy Ağaoğlu ilə birlikdə Şuşada xəstəxana və yetim qalmış uşaqlar üçün məktəb və qiraətxana açıb. O, həm də Şuşa Xeyriyyə Cəmiyyətinin sədri kimi bir çox xeyirxah işlər görüb. 1911-ci ildə onun təşəbbüsü ilə Şuşada ilk dəfə qızlar məktəbi açılıb. Onun Şuşadakı xeyriyyəçilik fəaliyyətində Həmidə xanım Cavanşirin çox böyük köməyi olub. Əbdülkərim bəy Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə də səhiyyənin inkişafı, əhaliyə tibbi yardımın təşkili işləri üçün böyük xidmət göstərib. Sovet hakimiyyəti onu siyasi baxışlarına görə təqib edib, ona fiziki və mənəvi iztirablar verib. O, 1929-cu ildə vəfat edib.

    Əbdülkərim bəy Mehmandarovun oğlu Rəşid bəy Mehmandarov 1887-ci ildə Şuşa şəhərində anadan olub. O, şəhər realnı məktəbini bitirdikdən sonra Tiflis hərbi məktəbinə daxil olub. Rəşid bəy Mehmandarov Kiyevdə ali təhsil alıb, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə milli ordunun zabiti kimi xidmət edib. O, 1937-ci ildə qardaşı Ədil bəy Mehmandarov kimi tutulub Bakıya aparılıb və 1938-ci ildə güllələnib.

    Rəşid bəyin qardaşı Ədil bəy Mehmandarov 1889-cu ildə Şuşada anadan olub. O, Şuşa realnı məktəbini bitirəndən sonra Bakı şəhərində feldşerlik kursunda oxuyub. Ədil bəy Mehmandarov bir müddət Şuşa şəhər xəstəxanasında çalışıb. Sonra Kiyev Politexnik İnstitutuna daxil olub, burada Qafqaz Həmyerlilər Cəmiyyətinin üzvü kimi fəaliyyət göstərib. Daha sonra doğma şəhərə qayıdıb və ictimai-siyasi fəaliyyətlə məşğul olub, şəhər bələdiyyəsində işləyərək Şuşanın abadlığı üçün çalışıb. Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulandan sonra 1927-ci ildə siyasi fəaliyyətinə görə həbs edilib. Lakin bir müddət sonra azadlığa buraxılıb, müəllimliyə başlayıb, Şuşa Pedaqoji texnikumunda dərs deyib. Ədil bəy Mehmandarov 1930-cu ildə yenidən həbs olunsa da, azad edildikdən sonra iş yerinə qayıdıb. Sonuncu dəfə 1937-ci ildə tutularaq Bakıya aparılıb və güllələnib.

    Mehmandarovların malikanə kompleksi –

    qədim tarixə malik memarlıq abidəsi

    Qeyd etmək lazımdır ki, memarlıq abidəsi sayılan Mehmandarovlara məxsus malikanə kompleksinə böyük yaşayış evi, kiçik yaşayış evi və məscid daxildir. Həmçinin daha sonralar məscidə gedən yolun üstündə bulaq tikilib. Mehmandarovların malikanə kompleksi ilk dəfə 1977-1978-ci illərdə Azərbaycan SSR Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən pasportlaşdırılıb. Azərbaycan Xalçası və Xalq-Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyinin Şuşa filialının əsası Azərbaycan SSR Mədəniyyət Nazirliyinin 1985-ci il 26 sentyabr tarixli 502 nömrəli əmrinə əsasən qoyulub. XIX əsrə aid tarixi memarlıq abidəsi olan Mehmandarovlar ailəsinə məxsus malikanə kompleksində 1987-ci il 19 may tarixindən Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyinin (indiki Azərbaycan Milli Xalça Muzeyi) Şuşa filialı fəaliyyətə başlayıb. Şuşanın Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən 1992-ci ildə işğalı zamanı filialdakı daşınması mümkün olan eksponatlar təxliyə olunaraq Bakıya gətirilib. Bundan əvvəl isə sovet dövründə Mehmandarovların böyük yaşayış binasında Şuşa Şəhər Xəstəxanası fəaliyyət göstərib. Yaşayış kompleksinə daxil olan, 1984-cü ildən etibarən Şuşada təbii dərman vasitəsi kimi istifadə edilən bitkilərin toplandığı məhəllə məscidi isə “Yaşıl Aptek” kimi fəaliyyət göstərib.

    Şuşanın azad edilməsindən sonrakı dövrdə – 2021-ci ilin oktyabrından etibarən Mehmandarovların malikanə kompleksində, ərazidəki ailə məscidi və bulaqda təmir-bərpa işləri aparılıb, bulağın damı əvvəlki vəziyyətinə gətirilib. Kompleksə daxil olan evin və məscidin binalarının dam örtükləri yenilənib, tavanlar bərpa edilib. Bununla yanaşı, malikanə kompleksinin dağılmış divarı bərpa olunub, zədəli divarda bərkitmə işləri aparılıb. Həmçinin məscidin “Güldəstə”si restavrasiya olunub. Evin həyətində XX əsrin əvvəllərinə aid tarixi fayton da dövrünün texnologiyalarına uyğun bərpa edilib.

    Görülmüş işlərdən sonra malikanə kompleksində “Qarabağ zadəganının evi” mövzusundakı ekspozisiya tərtib edilərkən XIX əsrin sonu – XX əsrin əvvəllərində Qarabağ zadəganının evinin interyeri, ziyalı şəxsin həyat tərzinin xüsusiyyətləri əsas götürülüb. Ekspozisiyada Azərbaycan Milli Kino-Foto Sənədləri Arxivi, Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi, Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyi, AMEA-nın Arxeologiya, Etnoqrafiya və Antropologiya İnstitutunun materialları, həmçinin elmi ədəbiyyat mənbə qismində istifadə edilib.

    Zadəgan malikanəsinin qonaq otağı evin siması olduğundan burada ən müasir interyer elementlərindən istifadə edilib. Fotolar Şuşanın tanınmış zadəgan nəsilləri – Mehmandarovlara, onlarla qohumluq əlaqəsi olan Rüstəmbəyovlara, Vəzirovlara, Qacarlara aiddir. Malikanədəki otaqları milli əşyalarla yanaşı, avropasayağı məişət əşyaları da bəzəyir. Otaqlar dövrün eksponatları ilə XIX əsrin sonu – XX əsrin əvvəllərinə aid interyer qaydalarına uyğun tərtib edilib. Artıq burada ziyarət edən hər bir kəs özünü XIX əsrin sonu – XX əsrin əvvəllərində yaşamış azərbaycanlı zadəganının evindəki kimi hiss etmiş olur. Ekspozisiyanın tərtibatı zamanı 150-dən çox əntiq əşyadan istifadə edilmişdir.

    Xüsusi vurğulamaq lazımdır ki, Şuşada keçirilən “Xarıbülbül” Beynəlxalq Musiqi Festivalı çərçivəsində 2023-cü il mayın 11-də Mehmandarovların malikanə kompleksində Üzeyir Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestrinin konserti olub. Ən diqqətçəkən məqamlardan biri də konsertə Mehmandarovlar nəslinin nümayəndəsi, Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestrinin dirijoru, Beynəlxalq müsabiqələr laureatı Mustafa Mehmandarovun dirijorluq etməsi idi. Bərpa işlərindən sonra malikanənin bu nəslin nümayəndəsinin dirijorluğu ilə möhtəşəm konsert proqramına ev sahibliyi etməsi Azərbaycan tarixində iz buraxmış Mehmandarovlar soyunun dünyadan köçmüş nümayəndələrinin xatirəsinə göstərilən yüksək ehtiramın ifadəsidir.

    Beləliklə, maarifçilik beşiyi və mədəniyyət paytaxtımızda tikinti-quruculuq işləri dövlətimizin başçısının tapşırığına uyğun olaraq şəhərin tarixi memarlıq xüsusiyyətlərinə uyğun həyata keçirilir və mədəni-dini abidələr bərpa edilir. Şuşanın həm tarixi-mədəni ənənələri, həm də tarixi-memarlıq abidələri Azərbaycanın zəngin şəhərsalma mədəniyyətinin parlaq incisi kimi bərpa olunur, Şuşanın əzəmətli ruhu canlandırılır.

    Mənbə: https://azertag.az/

  • Milli Kulinariya Komandasının üzvləri Mişlen ulduzlu baş aşpazla birgə təqdimat keçiriblər

    Dövlət Turizm Agentliyi tərəfindən dəstəklənən Azərbaycan Milli Kulinariya Komandasının gənc üzvləri Mişlen ulduzunu qazanmış şef Jeff Tan ilə birgə təqdimatda iştirak ediblər.

    Dövlət Turizm Agentliyindən AZƏRTAC-a bildirilib ki, CASA Kulinariya Mərkəzində keçirilən mərasimdə İngiltərədən dəvət olunmuş dünya miqyaslı məşhur baş aşpaz Jeff Tan Beynəlxalq Gənc Aşpazlar Olimpiadasının qalibi Emil Zeynalzadə, “WSSE 2022” müsabiqəsinin medalçısı, Qlobal Aşpazlar Müsabiqəsinin Avropa Qran-Prisində bürünc medal qazanmış Leyla Vəliyeva və baş aşpaz Kənan Balaşovla birgə xüsusi menyu hazırlayıblar. CASA-nın aşpaz məzunları məşhur Jeff Tan ilə birlikdə qonaqlara 12 fərqli təam təqdim ediblər.

    Azərbaycan Turizm Bürosunun Qastronomiya turizminin idarəedilməsi sektorunun müdiri Səkinə Əsgərova çıxış edərək Dövlət Turizm Agentliyinin qastronomiya sahəsindəki fəaliyyətinin əsas istiqamətləri barədə məlumat verib, gənc aşpazlarla aparılan işin bu strategiyanın əsasını təşkil etdiyini bildirib.

    O, Dövlət Turizm Agentliyi tərəfindən dəstəklənən Azərbaycan Milli Kulinariya Komandasının fəaliyyətinin aktivləşdirilməsi üçün təlim-tədris, tədqiqat, marketinq-kommunikasiya, institusional inkişaf, təcrübə mübadiləsinin vacibliyindən söz açıb. Yaxın gələcəkdə gənc aşpazlarla birlikdə Azərbaycanın biomüxtəliflik potensialını nümayiş etdirməyə imkan verən menyuların tərtibatı üzərində işlərin başlanılacağını da bildirib.

    S.Əsgərova Ümumdünya Kulinariya Cəmiyyətləri Birliyi – “Worldchefs”lə əməkdaşlığın yalnız qastronomiya sənayesinin canlanmasına deyil, həmçinin Azərbaycanın qastronomiya destinasiyası kimi təbliğatına zəmin yaratdığını vurğulayıb.

    Qeyd edək ki, Mişlen ulduzlu şef Jeff Tan 30 ildən çox kulinariya təcrübəsinə malikdir və özündə Qərb elementlərini daşıyan Asiya ölkələrinin mətbəxləri üzrə ixtisaslaşıb.

    Mənbə: https://azertag.az/

  • Şuşa Şəhəri Dövlət Qoruğu İdarəsinin Müşahidə Şurasının növbəti rüblük iclası keçirilib

    Şuşa Şəhəri Dövlət Qoruğu İdarəsinin (ŞŞDQİ) Müşahidə Şurasının növbəti rüblük iclası keçirilib.

    İdarədən AZƏRTAC-a bildiriblər ki, iclasda Müşahidə Şurasının üzvlərinin yekdil qərarına əsasən, ŞŞDQİ-nin icraçı direktorunun səlahiyyətlərini icra edən, icraçı direktorun müavini Tural Novruzov icraçı direktor vəzifəsinə təyin olunub.

    Qeyd edək ki, T.Novruzov beynəlxalq münasibətlər ixtisası üzrə Bakı Dövlət Universitetində bakalavr və magistr təhsili alıb. O, həmçinin Uestminister Universitetində diplomatiya və Kembric Universitetində biznes idarəçiliyi üzrə magistr pillələrini bitirib.

    Mənbə: https://azertag.az/

  • Xatirə FƏRƏCLİ.”Mir Cəlal yaradıcılığında milli ruh”

    M.C.Paşayevin 115 illiyinə

    Azərbaycan nəsrinin  görkəmli nümayəndəsi Mir Cəlal Paşayevin zamanüstü yaradıcılığı milli ədəbiyyatımızın tarixinə işıq salan  müdrik qoca, çağdaş dövrümüzdən gələcəyə salam verən gəncidir.

    Sözsüz ki, böyük ədibin zəngin yaradıcılığına işıq tutan çoxsaylı yazılar mövcuddur. Lakin, Mir Cəlal Paşayev yaradıcılığı elə bir zəngin xəzinədir ki, nə qədər çox yazılsa da,  yenə də yazılmağa, tədqiq edilməyə ehtiyac duyulur.

    Bir gündə  dörd fəslin gözəlliyini yaşayan  böyük ədibin qəlbi təbiət, həyat, zaman kimi dərin fəlsəfi mövzuların  geniş üfüqlərinə açılırdı. Onun əsərlərinin həyatla bağlı mövzularında köhnəliklə yeniliyin, kamilliklə cəhalətin,  xeyirlə şərin,  həqiqətlə yalanın, ədalətlə zülmün mübarizəsi ilə yanaşı milli ruhumuzun da vətəndaş mövqeyində açıq və cəsarətli şəkildə əks olunması xüsusi yer tuturdu.

    Böyük ədibin yaradıcılıq ziyası ədəbiyyatın hər növ dili ilə cəmiyyətin qaranlıq tərəflərinə işıq salırdı. O, roman, povest, hekayə, oçerk, novella, publisist yazılar və  saysız elmi məqalələri ilə  ömrünü yazı masası arxasında mərhələ-mərhələ xalqın, cəmiyyətin inkişafına paylamışdır.

     Yazıçının məhsuldar ömrünün elə bir günü olmamışdır ki, bir əli qələmdə xalqdan, vətəndən  yazarkən, o biri əli milli dəyərlərin nəbzində olmasın.  Zəngin  yaradıcılığı ilə öz əsərinin adı ilə desək, ədəbiyyatımızda “Təzə şəhər” salırdı.             

     O, “Bir gəncin manifesti” romanındakı “İtə ataram, yada satmaram” ifadəsi ilə tarixin, dövrünün adından gələcəyin milli baxış düsturunu yaratmışdır. O düstur ki, onun  əhəmiyyəti milli ruhun inkişafında bir körpənin böyüməsində ana südünün dəyəri qədər önəmli idi.  Onun toxunduğu bütün mövzuların libası altında milli ürək döyünürdü. Milli dəyərlərə olan sevgisi meyvə üçün çiçək açan ağacın bahara olan sevgisi qədər əzəmətli idi. O, bütün ruhunu  saran bu əzəmətə ömrü boyu sadiq qaldı.

     Böyük ədibin “İki rəssam” əsərindəki rumlu rəssamın çəkdiyi misilsiz mənzərəni çinli rəssamın seyqəl üsulu ilə divarda güzgü yaradıb əks elətdirdiyi  kimi özü də sanki güzgü misalı xalqın milli ruhunu əsərlərində cilalamışdı.

     “İstifadə” hekayəsində isə bu xətt başqa bir formada daha qabarıq şəkildə üzə çıxır. O, əsərdə məktəbi barlı-bəhrəli, güllü- çiçəkli bağla müqayisə edərək xalq və onun ideoloji əsasları barədə müəllimin dili ilə sadə şəkildə çox incə mətləblərə toxunmuşdur.  Bağçada müəllim  xəyalən “yazda səhərin açılması ilə, dənizin içindən qalxan günəşin üfüqdə yaratdığı gül rəngi ilə, may paltarı geymiş meyvə ağaclarının yaylıq oynatması ilə, səslərində yerə gümüş pul səpən quşlarla” – bir sözlə, təbiətin füsunkar gözəlliyi ilə iç-içə olarkən  məktəbin zəngi çalınır. Müəllim təəssüflə “heyif ki, zəng tez çalındı”, –deyə düşünür.  Bu zaman “çantasını qoltuğuna vuran,  yuxuya qalıb, yaxmac gəvələyə-gəvələyə,  yaxası açıq  məktəbə tələsən uşaqlar sinfə doluşurlar”.

    Bağçadan tez sinfə  qayıdan müəllim uşaqları görəndə gözəllikdən ayrılmağının təəssüfü bir anda yoxa çıxır.   Yerini  uşaqların gələcəyi ilə bağlı milli, taleyüklü arzular tutur.  Müəllim gözü uşaqlarda, fikri onların gələcəyində  ürəyində  özü ilə danışmağa başlayır:

    “Bura, bu sinif bağdan, bağçadan əskikmidir? Budur, bu bağçanın baharı gəlir! Buranın kiçik günəşləri var! Bütün təbiət – günəş, hava, yerlər, sular, şəhərin bir başından o başına qədər düzülmüş idarələr, hamı, mən də onların içində bu günəşləri bəsləyir, böyüdürük. Bu bağın quşları səsləndimi, o biri quşlar nə lazım? Onların saf, bakir, həyat və gələcək dolu şən səsi dillərin ən böyük mahnısı, şeirlərin ən gözəl şeri, dünyanın ən dadlı musiqisidir”.

    Müəllif hekayədə gələcəyimiz hesab olunan uşaqlarımızın milli dəyərlərə sədaqət hissi ilə böyüməsinin əsasının hələ məktəbdə ikən  qoyulmasını göstərməklə, o zamankı ideologiyamızın gələcəklə danışan milli dili olmuşdur. Müəllif gələcəyimizin milli dəyərlərə sahib çıxması ilə yanaşı, həm də geniş dünyagörüşünə malik, müasir dünyanın önündə gedən savadlı, elmli bir nəsil kimi yetişməsini arzulayırdı :

    “…Dərs başlanır.

     Sabirin yaradıcılığı!

    Mən bu böyük insanı uşaqlara tanıtmalıyam…”

    Əsərdə  müəllimin dərsə xalqın dərdlərini   şeirlərində  yana-yana ifadə edən böyük Sabirlə başlaması, uşaqlara Sabiri tanıtmaqla bərabər həm də xalqın dərdlərini tanıdırdı.

    Daha sonra dərsin davamı olaraq müəllimin  uşaqların hər birini bir Sabir, bir Puşkin, bir Axundov kimi  görmək istəyi təsadüfi seçilməmişdi.  Çünki onun  bu istəyi  simvolik olaraq başlanğıcda  M. Ə. Sabirlə başlayıb,  dünyagörüşünə A. S. Puşkinlə davam etdirərək, sonda  M. F. Axundovla tamamlaması həm də milləti öyrənib ona sahib çıxmağın və  dünyanı tanıyıb onunla olmağın  müdrik üsulu idi. Onun həm uşaqlara gələcəyin gözü ilə baxması, həm də onları gələcəyin gözü kimi hazırlaması millətə xidmətin ən gözəl nümunəsi idi.  Böyük ədib Mir Cəlal Paşayevin  gələcəyimiz olan uşaqlara həssas münasibəti, eyni zamanda, xalqın ürəyinə köklənən ideoloji yolumuzun o zamankı üfüqündə bugünkü üçrəngli bayrağımızın göy rənginin ifadəsi idi.  O bu  ədəbi üsulu  milli ruhumuzun  qorunmasında  ideoloji naxışa çevirmişdi. O milli ruh ki, onun başı üzərindəki qara buludların yağışından, qarından qorunmaq üçün qələmini çətir etmişdi.

    Mənbə: http://: https://ayb.az/

  • Şahnaz Şahinin Vətən Müharibəsindən bəhs edən “Zəfər nəğmələri” kitabı Türkiyədə işıq üzü görüb

    Tanınmış şair, esseist, Azərbaycan Yazıçılar və Azərbaycan Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Prezident və Beynəlxalq Rəsul Rza mükafatçısı, Şahnaz Şahinin Vətən Müharibəsindən bəhs edən “Zəfər nəğmələri” kitabı Türkiyədə, “FERFİR” nəşriyyatı tərəfindən nəfis tərtibatla çapdan çıxmışdır.

    Kitabın redaktoru şair, tərcüməçi, esseist, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Beynəlxalq əlaqələr və tərcümə məsələləri üzrə katibi Səlim Babullaoğlu, baş direktoru isə Şərəf Yılmazdır. Kitabı qardaş dilə Ömər Küçükmehmetoğlu çevirmişdir.

    Poema və vətənpərvər şeirlərdən ibarət kitab qardaş ölkənin geniş oxucu auditoriyası üçün nəzərdə tutulmuşdur.

  • Şəfa VƏLİYEVA.”Ayrılıqdı deyirlər…”

    Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru

    Tellərini sanama…
    Ayrılıqdı deyirlər…
    Ürəyimi qınama…
    Ayrılıqdı deyirlər…

    Öldüm özümdə özüm…
    Qaldı dilində sözüm…
    Gərək buna da dözüm…
    Ayrılıqdı deyirlər…

    Qapıya bir qonaq gəlib…
    Gözündə qınaq gəlib…
    Hardansa soraq gəlib…
    Ayrılıqdı deyirlər…

    Bir cüt gəlincik aldım…
    Qulaqlarımdan asdım…
    Dostun biri məktub yazdı:
    “Ayrılıqdı deyirlər…”

    Üzüldüm… Ağrıdım…Yandım…
    Taleyimdən utandım…
    Özüm özümdən dandım…
    Ayrılıqdı deyirlər…

  • Xəyalə SEVİL.”Yağım sənin yoxluğuna”

    “Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti təqaüd fondunun təqaüdçüsüAzərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının GƏNCƏ Bürosunun Rəhbəri

    Gözlərimdə qara bulud,
    Yağım sənin yoxluğuna.
    Yaşa, yaşa ölənədək,
    Baxım sənin yoxluğuna.

    Haqlısan, haqsan, əyilmə,
    Könlümdə sağsan, əyilmə,
    Zirvəsən, dağsan, əyilmə,
    Qalxım sənin yoxluğuna.

    Tapammırsan? Tapmacadı!
    Adın gizli hər hecada.
    Qurban olsun bu gecə də
    Yuxum sənin yoxluğuna.

  • Arzu HÜSEYN.”Neçə üz tanıtdın mənə, İlahi”

    Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Prezident mükafatçısıAzərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının BAKI Bürosunun Rəhbəri

    Neçə üz tanıtdın mənə, İlahi,
    Doğmalar tanıtdın mənə, İlahi.
    Tanıtdın iti də, qurdu da mənə,
    Tanıtdın qürbəti, yurdu da mənə.

    Əxlaqın, əxlaqsız üzünü gördüm,
    Yalanın ən qara gözünü gördüm.
    Gördüm satılmazı ucuz satanda,
    Gördüm batıranı, özü batanda.

    İnsan şəhvətinin qaranlığını,
    İlan simasını, səksəkəsini,
    Sən mənə tanıtdın, sən ey, İlahi
    İmanın qısılmış, qorxaq səsini.

    Gördüm haqqını da, nahaqqını da,
    Çarmıxa çəkəndə, boynun üzəndə.
    Sonuncu peyğəmbər ölüb gedəndən,
    Peyğəmbər olmadı bu yer üzündə.

    Barmaq uzadanlar günah çində,
    Şərin hər üzünü tanıtdın mənə.
    Dedim insan qalım nahaq içində,
    Yenə də, yenə də, yansıtdın mənə,
    İlahi..İlahi!

  • Milli İncəsənət Muzeyində multimedia layihəsinin təqdimatı – “Qorunan təbiət”

    +

    Mayın 18-də Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyilə Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyində Beynəlxalq Muzeylər Günü çərçivəsində “Qorunan təbiət” multimedia layihəsinin təqdimatı təşkil olunacaq.

    AZƏRTAC xəbər verir ki, bu il Beynəlxalq Muzeylər Gününün devizi olan “Muzeylər, davamlılıq və rifah” ekologiya, yeni incəsənət və kurator təcrübələri, ekoloji sənətkarlıq, həmçinin tekstil sənayesi ilə bağlı qeyri-adi muzey proqramını əks etdirir. Layihə, BMT-nin 2030-cu ilə qədər davamlı inkişaf məqsədlərini dəstəkləyərək, modanın və ənənəvi qadın sənətlərinin təbliğinə yönəlib.

    “Qorunan təbiət” multimedia layihəsi çərçivəsində İsveçin Azərbaycandakı səfirliyinin təşəbbüsü ilə təqdim olunan “Dayanıqlı moda” multimedia layihəsində iki rəssam – isveçli Lyudmila Kristeseva və azərbaycanlı Günel Ravilova multimedia dialoq yaradaraq, modanı, tekstili və ekologiyanı öz yaradıcılıqlarının prizması ilə incələyərək, cinsiyyət, identiklik, həmçinin bunun müxtəlif mədəniyyətlərdə təsviri ilə bağlı mövzuları araşdırırlar.

    L.Kristesevanın “Bacılıq” əsəri İsveç dizaynerlərinin kolleksiyaları üçün prototiplər halına gələn tədricən yenidən işlənmiş tekstil məmulatlarını çatdırır. Növbəti olaraq, G.Ravilova öz ismarıcını ekoloji sənətkarlığı və davamlı qadın sənətkarlığını əks etdirən bir video hekayəsi vasitəsilə ifadə edir.

    Aqil Abdullayevin müəllif olduğu “Xəzər dənizinin sahilində” qısametrajlı filmi unikorn və idarə olunan günəş sistemləri kimi futuristik, mifoloji elementlər vasitəsilə iqlim dəyişikliyi, ətraf mühitə təsirləri əks etdirir.

    “Əks-səda” adlı audiovizual müasir incəsənət layihəsi tar, kamança və nağara kimi Azərbaycan etnik musiqi alətlərinin səsləri ilə məkanı əhatə edir, eyni zamanda, elektron musiqi ilə harmoniya yaradaraq unikal səs sahəsi yaradır. İnstalyasiya, suyun, təbiətin gözəlliyinə və gücünə həsr olunmuşdur, ekoloji şüurun önəmini vurğulayır. İştirakçılar Fərhad Fərzəliyev, İbrahim Babayev və Timur Əmirxandır.

    Tədbir çərçivəsində uşaq və yeniyetmələr üçün maarifləndirici xarakterli proqramlar da nəzərdə tutulur. Proqramda Yaponiya Keyfiyyət Təminatı Təşkilatı (JQA) və Beynəlxalq Sertifikatlaşdırma Təşkilatı Şəbəkəsinin təşkilatçılığı, UNICEF Tokyo Nümayəndəliyinin dəstəyilə Yaponiyada keçirilən Ətraf Mühit Beynəlxalq Uşaq Rəsm Müsabiqəsinin mükafatçıları tərəfindən yaradılan animasiya vizualizasiyaları nümayiş etdiriləcək. Həmçinin dünyaca məşhur animator, rejissor Denis Tomopulosun müəllifi olduğu “Yer kürəsi danışır” cizgi filmi göstəriləcək.

    Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyi tərəfindən Beynəlxalq Muzey Günü çərçivəsində təşkil olunan layihənin kuratoru Könül Rəfiyevadır. Təqdim olunan incəsənət və kurator layihələri, ekologiya, moda və identiklik mövzularının müxtəlif perspektivlərini araşdırır, mədəni landşaftı zənginləşdirir və müasir incəsənət, həmçinin cəmiyyətdə ekoloji yanaşmanın önəmliliyi barədə dialoqu canlandırır.

    Mənbə: https://azertag.az/

  • Gənc azərbaycanlı kinorejissor beynəlxalq film festivalında iştirak edəcək

    Gənc azərbaycanlı kinorejissor Türkan Hüseynin “Kapitan və Xəzər dənizi” film layihəsi “Doc Lab Poland”ın keçirdiyi Krakov Beynəlxalq Film Festivalında iştirak edəcək.

    AZƏRTAC xəbər verir ki, ekran əsəri 1990-cı il 20 Yanvar hadisələri haqqında animasiya ilə birləşdirilmiş sənədli filmdir.

    Proqramın əsas məqsədi layihələrin tanıdılması və digər ölkələrin də layihəyə dəstəyini cəlb etməkdir.

    Qeyd edək ki, Türkan Hüseyn Rüstəm İbrahimbəyov Kino Məktəbinin yetirməsidir.

    Mənbə: https://azertag.az/

  • ADTM Tərcümə Agentliyinin saytı fəaliyyətə başlayıb

    Ölkə üzrə tərcümə işinin düzgün təşkili, tərcümə xidməti keyfiyyətinin təkmilləşdirilməsi məqsədilə Azərbaycan Dövlət Tərcümə Mərkəzinin (ADTM) nəzdində təsis edilmiş ADTM Tərcümə Agentliyinin adtm.az. saytı fəaliyyətə başlayıb.

    Dövlət Tərcümə Mərkəzindən AZƏRTAC-a bildirilib ki, Agentliyin fəaliyyət istiqamətləri haqqında ətraflı məlumatlarla yanaşı, müxtəlif çeşidli tərcümə, tərtib, ən müasir tələblərə cavab verən poliqrafiya, dizayn, veb-dizayn və s. sahələr üzrə peşəkar xidmətlərdən istifadəni asanlaşdıran sayt rəsmi-hüquqi sənədlərin, spesifik terminoloji mətn və materialların (tibbi, hüquqi, texniki, elmi, bədii və s.), veb-sayt və vikipediya səhifələrinin ingilis, Azərbaycan, alman, rus, ərəb, ispan, türk, portuqal, yunan, ukrain, ivrit, italyan, gürcü və s. dillərə keyfiyyətli tərcüməsinə, eləcə də keyfiyyətli nəşrinə geniş imkanlar yaradır.

    Mənbə: https://azertag.az/

  • “Leyli və Məcnun” adlı yeni roman çapdan çıxıb

    Yazıçı Vahid Məmmədlinin “Leyli və Məcnun” adlı yeni romanı çap olunub.

    AZƏRTAC xəbər verir ki, “Leyli və Məcnun” əfsanəsinin motivləri əsasında yazılmış romanda müəllif klassiklərimizin varisi kimi çıxış edərək sufi dünyagörüşlə dialoqa girir. Bütün kainatı qapsayan ilahi eşqin bəxş etdiyi azadlıq və səadət, insanın aliliyi, yaradan və yaradılanın birliyi ideyaları romanda modern ifadəsini tapır.

    Qeyd edək ki, hüquq elmləri üzrə fəlsəfə doktoru Vahid Məmmədlinin bundan əvvəl “Atropatena dastanı” trilogiyası, “Tunc allahın yükü” dilogiyası, “Şəhrizad”, “Palıda sarılmış üzüm” romanları, “Milanda ölüm”, “Buddanın qayıdışı” povestləri, “Döy qapımı açmayım” şeirlər kitabı və s. Azərbaycan, türk, rus və digər dünya dillərində geniş oxucu auditoriyasına təqdim edilib.

    Mənbə: https://azertag.az/

  • “Sözə natiqlik” kitabının təqdimatı olacaq

    Mayın 17- də Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin “Natəvan” klubunda ustad tərcüməçi Natiq Səfərovun anadan olmasının 80 illiyinə həsr olunmuş “Sözə natiqlik” kitabının təqdimatı keçiriləcək.

    AZƏRTAC xəbər verir ki, kitabda unudulmaz söz adamı haqqında qələm dostlarının, doğmalarının, oxucuların xatirələri toplanıb.

    Xatırladaq ki, Azərbaycan bədii tərcümə sənətinin yaradıcılarından olan ustad qələm sahibi Natiq Səfərov sözü, bədii mətni dərindən hiss edən, ədəbiyyatın daxili mexanizminə bələd olan tərcüməçi idi. Tərcümə sənətində böyük xidmətləri olan Natiq Səfərov bu sənətin əsas prinsiplərini bilirdi, sözün məsuliyyətini dərk edirdi, tərcümə etdiyi mətni bütün varlığı ilə hiss edirdi. Dilimizin məna çalarlarını, harmoniyasını canı ilə, qanı ilə hiss etdiyindəndir ki, bu sevgi onun tərcümələrində də aşkar şəkildə görünür. Oljas Süleymenovun bütün dünyaya səs salmış, qədim türk mədəniyyətinin rus dilinə, rus mədəniyyətinə təsirindən bəhs edən “AziYa” əsəri məhz onun peşəkar tərcüməsində Azərbaycan oxucusuna yetişib.

    Natiq Səfərov Folkner və Markesi Azərbaycan oxucusuna ilk tanıdan tərcüməçilərdən olub. Uilyam Folknerin “Yanğın” və “Qırmızı yarpaqlar”, Qabriel Markesin “İsabel Makondada yağışa baxır”, “Baltasarın həyatında unudulmaz gün”, “Dünyanın ən gözəl ölüsü” hekayələri Azərbaycan oxucusunun dünya ədəbiyyatı ilə bağlı üfüqlərini genişləndirib, ədəbi zövqünün formalaşmasında rol oynayıb.

    Natiq Səfərovun tərcümələri ədəbi dühaların siqlətiylə bərabər dilimizin imkanlarını da hiss etdirir. Eləcə də Andrey Platanov, Con Steynbek, İlya İlf və Yevgeni Petrov, Knut Hamsun, Vasili Şukşin, Aleksandr Çxeidze və başqa söz ustalarından tərcümələri tərcümə sənətinin parlaq nümunələrindəndir. Ömrünün son illərdə Robert Dahlın məşhur “Demokratiya haqqında” əsərini dilimizə çevirib.

    Mənbə: https://azertag.az/

  • Fuad İbrahimov Ü.Hacıbəyli adına Dövlət Simfonik Orkestrinin bədii rəhbəri və baş dirijoru vəzifəsinə təyin edilib

    Fuad Natiq oğlu İbrahimov Azərbaycan M.Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Akademik Filarmoniyasının nəzdində Ü.Hacıbəyli adına Dövlət Simfonik Orkestrinin bədii rəhbəri və baş dirijoru vəzifəsinə təyin edilib. O bu vəzifədə, Xalq artisti Rauf Abdullayevi əvəz edib.

    Fuad İbrahimov Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestrinin dirijoru, Münhen Yeni Filarmoniyasının Simfonik Orkestrinin, Üzeyir Hacıbəyli adına Bakı Musiqi Akademiyasının nəzdində yaranmış “Baku Chamber Orchestra”nın baş dirijoru olub.

    Fuad İbrahimov Parisdə “Radio France”, “France musique”, “L’orchestre philharmonique” və Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə keçirilən Yevgeni Svetlanov adına IV Beynəlxalq dirijorlar müsabiqəsində 2-ci yeri tutub.

    Dirijor kimi dünyanın bir sıra tanınmış konsert salonlarında çıxış edib. 2022-ci ildə Prezident mükafatına layiq görülüb, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar artistidir.

  • Əməkdar artist, tarzən Sahib Ağaverdi oğlu Paşazadə Beynəlxalq Muğam Mərkəzinə direktor təyin edilib

    Əməkdar artist, tarzən Sahib Ağaverdi oğlu Paşazadə Beynəlxalq Muğam Mərkəzinə direktor təyin edilib

    Azərbaycan Respublikasının “Tərəqqi” medalı laureatı, 1998-ci ildə Respublika muğam müsabiqəsinin laureatıdır, Azərbaycan Milli Konservatoriyasının dosentidir.

    Azərbaycanda və ölkədən kənarda təşkil olunan çoxsaylı konsertlərdə, festivallarda solo və müğam üçlüyü tərkibində çıxışlar edib, beynəlxalq müsabiqələr laureatıdır.

    Mənbə: https://culture.gov.az/

  • Mehriban Ələkbərzadə Akademik Milli Dram Teatrının bədii rəhbər təyin edildi

    Mehriban Ələkbərzadə Akademik Milli Dram Teatrının bədii rəhbər təyin edildi

    Əməkdar incəsənət xadimi, rejissor Mehriban Zaur qızı Ələkbərzadə Akademik Milli Dram Teatrının bədii rəhbəri təyin edilib.

    Mədəniyyət nazirinin müvafiq əmri ilə Akademik Milli Dram Teatrının rəhbərliyinə gətirilən Mehriban Ələkbərzadə indiyədək çoxsaylı tamaşa və ekran əsərlərinin müəllifi və rejissorudur, Gənc Tamaşaçılar Teatrının və Yuğ Teatrının baş rejissoru vəzifələrində çalışıb.

    Mənbə: https://culture.gov.az/

  • Fərid Tahir oğlu Cəfərov Azərbaycan Respublikası mədəniyyət nazirinin müavini təyin edilib

    Bakı Dövlət Universitetinin beynəlxalq hüquq fakültəsində təhsil alan Fərid Cəfərov bu təyinata qədər Azərbaycan Respublikası Gənclər Fondunun icraçı direktoru olub.

    Eyni zamanda Heydər Əliyev Fondunda çalışıb, Heydər Əliyev Mərkəzinin humanitar və sosial layihələr departamentinin direktoru olub.

    Mənbə: https://culture.gov.az/

  • Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2018-ci il 6 iyun tarixli 119 nömrəli Fərmanı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi haqqında Əsasnamə”də dəyişiklik edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı

    Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2018-ci il 6 iyun tarixli 119 nömrəli Fərmanı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi haqqında Əsasnamə”də dəyişiklik edilməsi barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı

    Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsinin 32-ci bəndini rəhbər tutaraq qərara alıram:

    1. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2018-ci il 6 iyun tarixli 119 nömrəli Fərmanı (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2018, № 6, maddə 1209, № 10, maddə 2002; 2019, № 5, maddələr 822, 825, № 10, maddə 1588, № 12, maddə 1929; 2020, № 7, maddə 892; 2022, № 9, maddə 1030, № 11, maddə 1256; Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2023-cü il 3 mart tarixli 2051 nömrəli Fərmanı) ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi haqqında Əsasnamə”nin 5-ci hissəsində aşağıdakı dəyişikliklər edilsin:

    1.1. 5.4-cü bəndin birinci cümləsində “iki birinci müavini və iki” sözləri “dörd” sözü ilə əvəz edilsin;

    1.2. 5.8-ci bənddən “birinci müavinlərindən və ya” sözləri çıxarılsın;

    1.3. 5.9-cu bəndin birinci cümləsindən “nazirin birinci müavinlərindən,” sözləri çıxarılsın.

    2. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti bu Fərmandan irəli gələn məsələləri həll etsin.

    İlham Əliyev

    Azərbaycan Respublikasının Prezidenti

    Bakı şəhəri, 13 may 2023-cü il

    Mənbə: http://president.az

  • E.İ.Əfəndiyevin “Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fəxri diplomu” ilə təltif edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı

    E.İ.Əfəndiyevin “Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fəxri diplomu” ilə təltif edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı

    Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsinin 32-ci bəndini rəhbər tutaraq qərara alıram:

    Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafında uzunmüddətli səmərəli fəaliyyətinə görə Elçin İlyas oğlu Əfəndiyev “Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fəxri diplomu” ilə təltif edilsin.

    İlham Əliyev

    Azərbaycan Respublikasının Prezidenti

    Bakı şəhəri, 12 may 2023-cü il

    Mənbə: http://president.az

  • HEYDƏR ƏLİYEV: MÜDRİKLİK MÜCƏSSƏMƏSİ

    Azərbaycan xalqının Ümummilli Lideri Heydər Əliyevin anadan olmasının 100 illiyi münasibətilə AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun Elmi şurasının qərarına əsasən Ulu Öndərin “Müdriklik mücəssəməsi” adlı irihəcmli kitabı “Elm” nəşriyyatı tərəfindən nəfis biçimdə nəşr edilmişdir. Əsərin elmi məsləhətçisi və ön sözünün müəllifi akademik İsa Həbibbəyli, birinci nəşrinin (1999) tərtibçisi professor Vilayət Quliyev, təkmilləşdirilmiş ikinci nəşrinin (2023) tərtibçisi isə filologiya elmləri doktoru, professor Asif Rüstəmlidir.

    Topluda Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 1969-2003-cü illərdə humanitar sahə ilə əlaqədar keçirilən qurultaylarda, konfranslarda, mötəbər məclislərdə, görüşlərdə etdiyi məruzələri, çıxışları, söhbətləri, ədiblərə ünvanladığı təbrik məktubları, jurnalistlərə verdiyi müsahibələr dörd bölmə üzrə xronoloji ardıcıllıqla yer almışdır.

    Nəşrə akademik İsa Həbibbəyli “Heydər Əliyevin dövlətçilik təliminin ədəbiyyat dərsləri” adlı dolğun, səmimi, Ulu Öndərin poeziyaya bağlılığının məhrəm qatlarına işıq salan, onun ədəbiyyat haqqında incələmələrini özündə ehtiva edən geniş və mükəmməl  ön söz yazmışdır.

    Kitabın ilk və ən iri bölməsində Ümummilli Liderin Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin V, VI, VII və X, Türk Dünyası Yazarlarının III qurultaylarında, “Kitabi-Dədə Qorqud” 1300, Məhəmməd Füzuli 500, Nəriman Nərimanov 100, Üzeyir Hacıbəyli 110, Cəfər Cabbarlı 80, Süleyman Rüstəm 90, Mirvarid Dilbazi 85, Əliağa Vahid 100, Maqsud İbrahimbəyov 60, Yusif Səmədoğlu 60 və b. yubiley tədbirlərində, ədiblərin abidələrinin açılışında söylədiyi nitqlər, məruzələr, çıxışlar birmənalı olaraq günümüzlə səsləşir, toxunulan problemlər, qabardılan fikir və düşüncələr öz aktuallığını, ədəbi-elmi dəyərini qoruyub saxlayır.

    “Müdriklik mücəssəməsi”nin “Görüşlər, xatirələr” adlı ikinci bölməsi Ulu Öndərin müstəqil Azərbaycan dövlətinin rəhbərliyinə qayıtdıqdan sonra ilk dəfə 1993-cü ildə Elmlər Akademiyasının binasında ziyalılarla görüşü zamanı ölkəmizin qədim və çağdaş tarixi, mürəkkəb və tutqun taleyi, klassiklərə və ədəbi irsə yeni baxış, sovet rejiminin mövcud mühit məcrasında, müstəqillik müstəvisində dəyərləndirilməsi məsələ­ləri barədə etdiyi açıq və səmimi söhbətlər ilə açılır.

    Heydər Əliyevin teatr tamaşalarını izlədikdən sonra tamaşanın yaradıcı heyətinin peşəkarlığı, sənətkarlıq xüsusiyyətləri, dram əsərinin ideya-bədii və mənəvi-psixoloji məziyyətləri haqqında dəyərləndirmələri xronoloji ardıcıllıqla topluda yer almışdır. Kitabda şairlərə, yazıçılara, söz ustalarına ünvanlanmış təbrik məktubları və xarici jurnalistlərə ədəbiyyatla, mədəniyyətlə bağlı verilmiş müsahibələr də öz əksini tapmışdır.

    Akademik İsa Həbibbəyli “Müdriklik mücəssəməsi”nə yazdığı müqəddimədə maraqlı bir məqama diqqəti cəlb edir: “…Görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevin ədəbiyyat haqqındakı fikirləri onun müstəqil dövlətçilik təliminin əsas meyarlarını, vəzifə və məqsədlərini ifadə edən dövlət əhəmiyyətli qənaətlərdən ibarətdir. Ulu öndərin ədəbiyyata dair irsi dahi şəxsiyyətin siyasi fəaliyyətinin qiymətli səhifələrini təşkil edir. Ədəbiyyat haqqındakı fikirləri Heydər Əliyevin dövlət siyasətinin dərsləri və tezisləridir. Heydər Əliyevin ədəbiyyata dair baxışları görkəmli dövlət xadiminin cəmiyyətin inkişafına aid fikirləridir. Buna görədir ki, müstəqil Azərbaycan dövlətinin rəhbəri Heydər Əliyevin dövrün xarici işlər naziri Vilayət Quliyevlə bir söhbətində ədəbiyyat haqqındakı nitqlərinin, yazıçı və şairlərə təbrik məktublarının toplandığı “Ədəbiyyatın yüksək borcu və amalı” kitabındakı zəngin materialları nəzərdə tutaraq dediyi “deyəsən, sovet vaxtı mən partiya-təsərrüfat işindən çox, ədəbiyyat məsələləri ilə məşğul olmuşam” – sözləri onun ədəbiyyat işinə dövlətçilik fəaliyyətinin əsas istiqamətlərindən biri kimi verdiyi yüksək qiymətin obyektiv ifadəsidir”.

    H.Ə.Əliyevin “Müdriklik mücəssəməsi” adlı seçilmiş əsərləri humanitar və ictimai elmlər sahəsində çalışan ədəbiyyat, təhsil, mədəniyyət və incəsənət işçiləri üçün mükəmməl elmi-metodoloji vəsait, dəyərli töhfədir.

    Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu

    İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi

  • R.C.Abdullayevə Heydər Əliyev Mükafatının verilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı

    R.C.Abdullayevə Heydər Əliyev Mükafatının verilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı

    Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsinin 32-ci bəndini rəhbər tutaraq qərara alıram:

    Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafında xüsusi xidmətlərinə görə Rauf Canbaxış oğlu Abdullayevə Heydər Əliyev Mükafatı verilsin.

    İlham Əliyev

    Azərbaycan Respublikasının Prezidenti

    Bakı şəhəri, 10 may 2023-cü il

    Mənbə: http://president.az

  • Azərbaycan mədəniyyət xadimlərinə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdünün verilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı

    Azərbaycan mədəniyyət xadimlərinə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdünün verilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı

    Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsinin 32-ci bəndini rəhbər tutaraq və “Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdünün təsis edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2002-ci il 11 iyun tarixli 715 nömrəli Fərmanına uyğun olaraq qərara alıram:

    1. Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafında xidmətlərinə görə aşağıdakı şəxslərə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdü verilsin:

    Abbasov Tariyel Abbasqulu oğlu

    Axundova Nigar Vəli qızı

    Aqalliyay Pellumb Mustafa oğlu

    Əliyev Zamiq Balarza oğlu

    Əsədov Əsəd Fərux oğlu

    Həsənov Ənvər Cəfər oğlu

    Həsənov Vidadi İsmail oğlu

    İbrahimbəyova Anna Yuryevna

    İsmayılov Qurban İbrahim oğlu

    Qasımov İntiqam Böyükağa oğlu

    Qasımov Məmmədsəfa Məmmədəli oğlu

    Qasımov Yusif Əli oğlu

    Quliyeva Xalidə Camal qızı

    Mustafayev Vaqif Behbud oğlu

    Nəzirli Şəmistan Əmiraslan oğlu

    Rüstəmov Aslan Mahmud oğlu

    Süleymanlı Şamil Kamran oğlu

    Şıxlinskiy Ziya Ənvər oğlu.

    2. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti bu Sərəncamdan irəli gələn məsələləri həll etsin.

    İlham Əliyev

    Azərbaycan Respublikasının Prezidenti

    Bakı şəhəri, 6 may 2023-cü il

    Mənbə: http://president.az

  • İncəsənət xadimlərinə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin mükafatlarının verilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı

    İncəsənət xadimlərinə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin mükafatlarının verilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı

    Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsinin 32-ci bəndini rəhbər tutaraq və “İncəsənət xadimləri üçün Azərbaycan Respublikası Prezidentinin mükafatlarının təsis edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2002‑ci il 28 may tarixli 707 nömrəli Fərmanına uyğun olaraq qərara alıram:

    1. Səhnə fəaliyyəti ilə bağlı aşağıdakı aparıcı incəsənət xadimlərinə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin mükafatları verilsin:

    Abdullayeva Xurşud Lütfəli qızı

    Abdurahmanov Yusif Fikrət oğlu

    Adıgözəlov Yalçın Vasif oğlu

    Ağakişiyev Rauf Fikrət oğlu

    Ağasiyev Tural Aydın oğlu

    Ağasoy Həsən Vəliqulu oğlu

    Ağayev Miraslan Əzizəli oğlu

    Ağayev Ziya Səbuhi oğlu

    Allahverdiyev Ceyhun Kərim oğlu

    Allahverdiyeva Naibə Siyavuş qızı

    Arsentyeva Olqa Anatolyevna

    Aslanova Elmira Ramazanovna

    Atakişiyeva Asya Çingiz qızı

    Atakişiyeva Mətanət Ağazair qızı

    Babayeva Töhfə Ağaəli qızı

    Bağırova Sənubər Yusufovna

    Baliyeva Natalya Gennadyevna

    Barateliya Naala Raulyevna

    Bayramov Təyyar Allahverdi oğlu

    Bəşirov Xanlar Əyyub oğlu

    Cəbrayılov Elşən Şahin oğlu

    Cəfərov Samir Qadir oğlu

    Dubovitskaya Mariya Aleksandrovna

    Eyvazov Nadir Samir oğlu

    Eyvazova Ayan Fuad qızı

    Eyyubov Musa Eyyub oğlu

    Əbdülsəmədova Zemfira Feyzulla qızı

    Əbilova Könül Allahverdi qızı

    Əfəndi Elçin Fərahim oğlu

    Əfəndiyeva Xəlilova İlahə Əhsan qızı

    Əhmədov Bağır Kənan oğlu

    Əhmədov Çingiz Əli Əşrəf oğlu

    Əhmədov İlyas Əhməd oğlu

    Əhmədova Aynur Əhməd qızı

    Ələkbərzadə Mehriban Zaur qızı

    Əlili Hüseyn Azad oğlu

    Əliyarov Elvin Bahadur oğlu

    Əliyev Ələkbər Həsən oğlu

    Əliyev İqbal Adil oğlu

    Əliyev Samir Asəf oğlu

    Əliyev Sərvər Bəhlul oğlu

    Əliyeva Nərgiz Arzu qızı

    Əliyeva Ülkər Sabir qızı

    Əlizadə Şəhla Seidşah qızı

    Əmirbəyova Rita Cəmil qızı

    Əsgərov Əsgər Əkbər oğlu

    Əzizov Əzizağa Ağayar oğlu

    Fətullayeva Aygün Bəhruz qızı

    Gözəlova İradə Vaqif qızı

    Hacıyeva Sevil İnşalla qızı

    Hadı-zadə Kərəm Əmiralı oğlu

    Haxverdiyev Behruz Əyyub oğlu

    Heybətov Anar Mithət oğlu

    Həbibov Nicat Əli oğlu

    Həbibova Azadə Həsən qızı

    Həsənquliyev Kazım Feyruz oğlu

    Həsənov Kərim Abbas oğlu

    Həsənova Natavan Mikayıl qızı

    Həsənova Səbirə Nasif qızı

    Həşimzadə Xanlar Allahverdi oğlu

    Hüseynov Elnur Bəhrəmxan oğlu

    Hüseynov Rövşən Maqsud oğlu

    Hüseynova İlahə Həsən qızı

    Hüseynova Kamilla Fikrət qızı

    Xanlarova Mehriban Aslan qızı

    Xasiyev Səmədzadə Nadir oğlu

    Xəlilzadə Rüfət Eldar oğlu

    İbişov Tahir Fidayə oğlu

    İbrahimova Nigar Rəfael qızı

    İbrahimova Şəhla İbrahim qızı

    İmanov Əbülfəz Hüseyn oğlu

    İmranova İnna Aleksandrovna

    İskəndərova Sənubər Sabir qızı

    İsmayılova Şəhla Əli qızı

    İsrafilov Fərhad Ramazan oğlu

    Kazımov Nicat Mirəziz oğlu

    Kərimduxt Rövşən Ramazan oğlu

    Kərimov Elnur Umbay oğlu

    Kərimov Loğman Seyfulla oğlu

    Qəmbərli Ayaz Vahab oğlu

    Quliyev Aydın Baloğlan oğlu

    Quliyev Cəmil Elşad oğlu

    Quliyev Elxan Əli Bala oğlu

    Quliyev Ələsgər Kamran oğlu

    Quliyev Əyyub Ramiz oğlu

    Quliyev Hafiz Məhərrəm oğlu

    Quliyeva Səbinə Kasumovna

    Quliyeva Şəlalə Şahvələt qızı

    Qurbanov Cahangir Qafar oğlu

    Qurbanova Gülzar Qurban qızı

    Qurbanova Pərvanə Yaqub qızı

    Mehmandarov Mustafa Adil oğlu

    Mehrəliyev Vüsal Akif oğlu

    Məhərrəmov Firudin Əliməmməd oğlu

    Məmmədli Şamil Kamil oğlu

    Məmmədov Anar Ramiz oğlu

    Məmmədov Sabir Novruz oğlu

    Məmmədova Fəridə Kamal qızı

    Məmmədova Günel Əzizağa qızı

    Məmmədova Həcərxanım Cavanşir qızı

    Məmmədzadə Nəsimi Əyyub oğlu

    Məmmədzadə Səbinə Namiq qızı

    Məsimov Qurban Abdulla oğlu

    Mikayılov Mikayıl Şamil oğlu

    Mir-Qasım Ayan Oqtay qızı

    Mirzəyev Gülağası Ağa Hüseynoviç

    Mirzəyev Rafiq İsmayıl oğlu

    Mirzəzadə Nicat Qərib oğlu

    Musayeva Şükufə İmran qızı

    Mustafayev Arzu Əhməd oğlu

    Mustafayev Vüsal Sədaqət oğlu

    Mustafayeva Laləzar Bəşir qızı

    Nağıyev Qasım Gəncalı oğlu

    Nəbiyeva Mehri Rasim qızı

    Nəsibova Rada Ziyad qızı

    Nəzərov İlham İslam oğlu

    Niftəliyeva Nurbəniz Nurəddin qızı

    Nuriyev Cavad Fərhad oğlu

    Oduşev Timur Vladislavoviç

    Orucova Naidə Mülük qızı

    Orucova Sevda Nəbi qızı

    Osmanov Fuad Tacəddin oğlu

    Ömərov Gümrah Rza oğlu

    Poladov Əkrəm Nicad oğlu

    Rəsulov İsrafil Fərhad oğlu

    Rüstəmov Elşən Mərdan oğlu

    Rüstəmov Rüstəm Qərib oğlu

    Rzayeva Nigar Azər qızı

    Rzayeva Vəfa Əliseyran qızı

    Rzayev-Sarabski İsfar Aydın oğlu

    Sadıqov Anar Babalı oğlu

    Salahov Əbülfət Yusif oğlu

    Salmanov Nicat Fərhad oğlu

    Seyidova Ceyla Uran qızı

    Səfərova İlahə Qiyas qızı

    Səlimli Mirbala Seyidəsgər oğlu

    Səmədov Samir Səməd oğlu

    Səmədov Şükür Hacıbala oğlu

    Şahaliyev Elxan Savalan oğlu

    Şirinov Asif Əhməd oğlu

    Şirinov Aslan Adil oğlu

    Tağızadə Mahir Tahir oğlu

    Vahabzadə Səbinə Qulam qızı

    Vəliyeva Leyli Fətulla qızı

    Vəliyeva Nigar Natiq qızı

    Yahyayev Taleh Saleh oğlu

    Zaliyeva Mehriban Əskəralı qızı

    Zeynalov Azər Zeynalabdın oğlu

    Zəki Mehriban Mürvət qızı

    Zülfüqarova Əminə Cahangir qızı.

    2. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti bu Sərəncamdan irəli gələn məsələləri həll etsin.

    3. “İncəsənət xadimlərinə Azərbaycan Respublikası Prezidentinin mükafatlarının verilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2022-ci il 10 may tarixli 3246 nömrəli Sərəncamının (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2022, № 5, maddə 488) 1-ci hissəsi ləğv edilsin.

    İlham Əliyev

    Azərbaycan Respublikasının Prezidenti

    Bakı şəhəri, 6 may 2023-cü il

    Mənbə: http://president.az

  • ƏDƏBİ YADDAŞIMIZIN HEYDƏR ƏLİYEV MƏQAMI – Xalq şairi Nəriman Həsənzadə ilə söhbət

    Siyasət və ədəbiyyat! Yer üzündə insana qarşı zorakılığın və təcavüzün, silah və gücün meydan suladığı bir vaxtda elmin, ağılın üstünlüyü sanki ikinci, üçüncü dərəcəli nəsnə kimi önəmini itirməyə meyillənir. Belə situasiyaların bəşər tarixində sərgiləndiyi məqamlar az olmayıb. Nə bilmək olar? Bəlkə, dünyada ilk şeir parçası, sonradan ədəbiyyat sayılacaq ilk yazı nümunəsi insanın insan, təbiət və dünya üzərində ağalığına müxalif ovqatdan ərsəyə gəlib. Dünya tarixi hökmdar və sənətkar münasibətlərinin sonsuz sayda nümunəsini tanıyır. Zamanın insana xidməti o andan başlayır ki, onun sükanını idarə edən şəxs zamanla yol getməyi bacarır. XX əsr daxilində iki dəfə milli insanla bahəm, milli ədəbiyyatın da bəxti onda gətirdi ki, həmin dönəmin idarəetmə funksiyasını Əlahəzrət Zaman Heydər Əliyevə həvalə etdi.

    Xalq şairi Nəriman Həsənzadəni redaksiyamıza dəvət edib Heydər Əliyev Zamanındakı bir məqamdan – onun ədəbiyyatdakı obrazından danışmağa qərar verdik.

    Elnarə AKİMOVA

    Elnarə Akimova: – Nəriman müəllim, bu ilin may ayında Heydər Əliyev mükafatına layiq görüldünüz. İstərdim, elə bu məqamdan başlayaq söhbətə.

    Nəriman Həsənzadə: – Hə. Elə gözlənilməz oldu ki mənə bunu eşitmək. Deməli, Roma Papası Fransisk Bakıya gəlmişdi. Mən də həmin görüşə dəvət olunanlar sırasında idim. Birdən bizi saxladılar ki, prezident keçir. Xanımı Mehriban Əliyeva da onunla idi. Cənab prezident və Mehriban xanım keçəndə mənimlə görüşdülər. Bu diqqət onların böyüklüyündən irəli gəlirdi. Mən, əlbəttə ki, hələ hər şeydən xəbərsiz idim. Bir neçə aydan sonra mənə zəng gəldi ki, bir yerə getmirsən? Dedim, yox. Dedilər, Bakıda ol. Sonra dedilər ki, sən Heydər Əliyev adına mükafata layiq görülmüsən. O qədər böyük sevinc yaşadım ki, sözlə ifadə edə bilmirəm. O anda yalnız bunu düşündüm: – kaş Sara xanım (həyat yoldaşı – E.A.) sağ olaydı. Bu sevinci onunla bölüşəydim. Adam belə böyük sevincləri bölüşməyə doğmasını axtarır həmişə.

    Elnarə Akimova: – Nəriman müəllim, Heydər Əliyev böyük siyasətçi, dövlət adamı olub. Amma onun eyni zamanda ədəbiyyatlaşan obrazı da var. Heydər Əliyevin ədəbiyyatdakı bu obrazı sizin üçün nə ifadə edir?

    Nəriman Həsənzadə: – İlk növbədə ədəbiyyata sevgini, qayğını ifadə edir. Onun ədəbiyyatdakı xidmətlərini saymaqla qurtaran deyil. Yazıçılar, şairlər onun həmişə diqqət mərkəzində, himayəsində idilər. Yubileylər, mükafatlar, yazıçını şərdən, böhtandan qoruma halları, istedadlı hər kəsin dəyərini vermək kimi cəhətlər Heydər Əliyevin xarakterində başlıca yer tuturdu. Yazıçı hiss edirdi ki, onun yiyəsi var. Çünki Heydər Əliyev xalqın yiyəsi idi. Və bu xalqın heç bir istedadlı sənətkarı onun diqqətindən kənar qalmırdı.

    Elnarə Akimova: – Həm də ədəbiyyatın özünə böyük sevgi vardı onda. Bu sevgini Heydər Əliyevin özü də daim, dönə-dönə qeyd etmişdi, “ədəbiyyatı o qədər sevirəm ki, ədəbiyyatla, şeirlə, bizim mədəniyyətlə görüşmək mənim üçün həmişə çox xoşdur”, – demişdi çıxışlarının birində.

    Nəriman Həsənzadə: – Təkcə sevmək deyildi, nəfəs alırdı. Bizi yanına salıb aparırdı görüşlərə. Bürolara gedirdik biz. Bizi nə qədər görüşlərə dəvət edirdi. Həm də çox oxuyurdu. Heydər Əliyevin yüksək natiqlik qabiliyyəti, şeiri, dram əsərini duymaq bacarığı onun geniş mütaliəsinin bəhrəsi idi. Özü oxuyurdu kitabların hamısını. Bir dəfə büroda oturmuşduq. Dedi, mənə elə gəlir, bizdə Puşkin mövzusunda Mirzə Fətəli Axundovun “Puşkinin ölümünə Şərq poeması” əsərindən başqa əsər yoxdu. Mən dedim ki, var, yoldaş Əliyev. Mən Puşkinlə bağlı poema yazmışam o dövrlə bağlı. Gecə saat 1-də Yazıçılar İttifaqının birinci katibi İmran Qasımov zəng elədi mənə ki, Heydər Əliyev poemanı istəyib. “Zümrüd quşu” idi poemanın adı.

    O, tamaşalarda iştirak edirdi, sonda böyük həvəslə yaradıcı heyətlə görüşürdü. Bir şairin, yazıçının ehtiyacı, sıxıntısı olsa, ona maddi, mənəvi dayaq olurdu. Özü də tək ədəbiyyat yox ki. Bütün sahələrdə diqqətli idi. Yadıma gəlir, Bərdəyə zona müşavirəsinə getmişdik. Pambıqçı, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı Tərlan xanım Musayeva ilə görüşdük. Mən o görüşdən sonra gəlib bir şeir yazıb qəzetdə çap etdirdim. Gecə saatlarında bir də gördüm Emin Sabitoğlu zəng eləyir. Dedi o şeiri göndər mənə, o tapşırıb ki, həmin şeirə mahnı bəstələyim. Bir neçə gündən sonra Emin o şeirə elə gözəl musiqi bəstələdi ki. “Tərlan bacı” adlı o mahnı dillərə düşdü. Heydər Əliyev bütün sahələrə bu cür diqqətli idi. Ümumiyyətlə, Heydər Əliyev düz işin yanında idi, düz adamla dost idi. İşini ki yaxşı tutursan, o adama böyük hörmət göstərirdi. Yazıçılarla, alimlərlə görüşlərində tariximizin elə məqamlarına toxunur, elə yazılmamış, lakin millət üçün çox vacib olan qatlarını qaldırırdı ki, onun genişmiqyaslı mütaliəsinə heyran olmamaq mümkün deyildi.

    Elnarə Akimova: – Heydər Əliyevin həm sağlığında, həm də vəfatından sonra yazıçılar onun haqqında məqalələr, kitablar yazmağa başladılar. Anar, Elçin, Zəlimxan Yaqub, Mövlud Süleymanlı, Elmira Axundova, Hüseynbala Mirələmov, Səyyad Aran… “İdeal” müəllifi İsa Hüseynovun mətbu etirafi var ki, “İdeal”ı yazanda Heydər Əliyevi düşündüyünü söyləyir. Bu məqam Bəxtiyar Vahabzadənin, Məmməd Arazın etiraflarında, Xəlil Rzanın şair mövqeyində var. Yaşar Qarayev son yazılarından birində yazırdı ki, Dədə Qorqudun, Nizaminin, Füzulinin, Ələkbər Sabirin, Mirzə Cəlilin, Əli bəy Hüseynzadənin, Hüseyn Cavidin… gördüyü işlərin vəhdətini, əməli gerçəkliyini Heydər Əliyev dühasında tapırdı…. Siz də bir kitab yazıb onunla bağlı xatirələrinizi bölüşmüsüz: “Mənim ədəbi taleyim. Zamanla, tarixlə görüş”. Yəni bütöv bir epoxa yazarlar nəsli öz yaradıcılığında Heydər Əliyev dühasının rolunu dönə-dönə vurğulamış, səmimi etiraf anlarından tutmuş, altfəlsəfə məqamlarının işləndiyi yerlərə qədər onun bu rolunu önəmsəməyə çalışmışlar.

    Nəriman Həsənzadə: – Çünki Heydər Əliyev elə tanınmış yazıçı, şair olmadı ki, onların üzərindən sükutla adlasın. Xatırlayıram ki, ikinci dəfə hakimiyyətə gələn kimi 1994-cü ildən başlayaraq M.Füzulinin, Mirzə Cəlilin yubileylərinin keçirilməsi haqda fərman verdi. 1999-cu ildə “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanının 1300 illiyinin elmi ictimaiyyət tərəfindən beynəlxalq səviyyədə keçirilməsini təşkil etdi. Özü də sərəncam verəndə bu yubileylər il boyu davam edirdi. Klassik abidələrin, sənətkarlarımızın irsinə xüsusi həssaslıqla yanaşırdı. Niyə edirdi bunu? İstəyirdi dünyaya çatdırsın ki, xalqımızın çoxəsrlik, zəngin, tarixi mədəniyyəti var. Onun çox yayılan fikri var: “Mən fəxr edirəm ki, azərbaycanlıyam”. Bunu bizlərə demirdi ki, qızım. Onu başqalarına eşitdirirdi. Hansı rəhbər, birinci katib bu sözü deyib? Dövlət dili haqqında fərmanlar imzalamışdı müxtəlif vaxtlarda. Bunun da səbəbi vardı. Rəhbər kimi dərk edirdi ki, xalqın milli varlığını müəyyən edən başlıca amil onun dilidir. Bir də Təbriz nisgili var idi Heydər Əliyevin. Hüseyn Cavidin nəşini uzaq Sibirdən vətənə gətirmişdi. Cavidi niyə Naxçıvanda basdırmaq istədi, burda yox? Söhbət gedirdi bu barədə həmin ərəfələr. Mən yanında durmuşdum, kimlərləsə söhbət edəndə dedi, elə Naxçıvan yaxşıdı ki, Təbrizdən gələndə onu ziyarət eləyib gələcəklər. Bura qədər dərin düşünürdü Heydər Əliyev. Bir dəfə mən onun yanında olanda dedi ki, mən bir qərar vermək üçün on dörd yerdən məlumat alıram, ondan sonra qərar verirəm.

    Elnarə Akimova: – Şəhriyarı çox sevməsi də Təbriz nisgili ilə əlaqəli ola bilərdimi?

    Nəriman Həsənzadə: – Şəhriyar və Səməd Vurğun. Onların şeirini dinləyəndə kövrəlirdi. Adam indi düşünəndə məəttəl qalır. O cür dəmir iradəli insan poeziya, şeirlə qarşılaşanda sanki başqa aləmə düşürdü. Mənim taleyim elə gətirib ki, ata nisgili yaşamışam uşaq yaşımdan, amma qarşıma yaxşı insanlar çıxıb. Nazim Hikmət, Mir Cəlal və Heydər Əliyev. Bu üç şəxsiyyətin mənim ömür yolumda xüsusi rolu olub. Heydər Əliyev isə mənim taleyimdən keçən parlaq şəxsiyyətdir. Heydər Əliyevə bir dəfə bir söz demişdim. Çox xoşuna gəlmişdi. Demişdim ki, cənab Heydər Əliyev, sizin yanınızda adam özünə oxşayır. O qədər səmimi danışırdı ki adamla. Mənim yadımdadı, bir dəfə rəhmətlik Heydər Əliyev plenuma gəlirdi. Gəldi oturdu. Xalq yazıçısı Anara təklif elədik ki, Heydər Əliyev rəyasət heyətinə dəvət olunsun. Heydər Əliyev etiraz etdi. Çox səmimi, sadə insan idi. Daim xalqın içində olurdu, əsl xalq adamı idi. Onun haqqında saatlarla danışmaq olar. Bir detalı deyim burda. Akademik Milli Dram Teatrında “Bütün Şərq bilsin” pyesimin tamaşasıydı. Teatrın baş rejissoru və tamaşanın rejissoru Mərahim Fərzəlibəyovla yanaşı oturmuşduq. Azərbaycan KP MK-nın Büro üzvləri ulu öndər başda olmaqla tamaşaya baxmağa gəlmişdilər. Nərimanov rolunda çıxış edən xalq artisti Məlik Dadaşov monoloq dediyi yerdə birdən “yaşasın, böyük rus xalqı”, “böyük rus xalqına eşq olsun” kimi pyesdə olmayan sözlər işlətdi. Mərahimlə mən bir-birimizin üzümüzə baxdıq və heç bir söz demədik. Tamaşadan sonra Məlik müəllimdən soruşdum ki, niyə belə dedin? Axı əsərdə elə sözlər yox idi. Cavab verdi ki, səhnənin ortasında Azərbaycan, azadlıq, neft, millət haqqında misraları deyəndə Büro üzvlərindən ikisi üzümə elə sərt baxdı ki, özümü itirdim, dediyim misralar ağzımda yarımçıq qaldı. Tez özümdən əlavələr etdim. Belə bir mühitdə Heydər Əliyev həm özü cəsarət göstərirdi, həm də bizi cəsarətə səsləyirdi. Sonralar “Nəriman Nərimanov” poeması əsasında yazdığım “Bütün Şərq bilsin” əsərim SSRİ üzrə keçirilən pyes müsabiqəsinə təqdim olunmuşdu. 600 pyesdən Moskvada tamaşaya qoyulmaq üçün on bir pyes seçilmişdi. “Bütün Şərq bilsin” on bir pyesin biriydi. Bakıda Milli Akademik Dram Teatrı tamaşanı Respublika Dövlət mükafatına təqdim etdi, məlum oldu ki, bir səs çatmır. “Atabəylər” mənzum pyesimdə də belə oldu. Akademik teatr mükafata təqdim etdi. Yenə dedilər ki, bir səs çatmır. Heydər Əliyev bir dəfə yenə Akademik teatra gəlmişdi, “Hamlet” tamaşasına baxmağa. Fasilə zamanı çay süfrəsi arxasında səmimi söhbət əsnasında demişdi ki, “Atabəylər” əsəri hər gün göstərilməlidir. Çünki bu, milli tariximizdir. Naxçıvan MR Ali Məclisinin sədri cənab Vasif Talıbova təşəkkürümü bildirirəm ki, “Atabəylər” əsərini Naxçıvan Teatrı indiyə qədər yaşadır. Naxçıvan Muxtar Respublikasının səksən illiyində “Atabəylər” tamaşası göstərildi, cənab prezident İlham Əliyev və Birinci vitse-prezident Mehriban xanım Əliyeva tamaşaya baxdılar. Bu da mənim taleyim idi…

    Elnarə Akimova: – Nəriman müəllim, uzun illər “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetində baş redaktor işləmisiz. Bildiyimiz qədərincə, bu vəzifəyə Heydər Əliyevin tövsiyəsi ilə təyin olunmusuz.

    Nəriman Həsənzadə: – Elədir, qızım, “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetinin baş redaktoru vəzifəsinə məni Heydər Əliyev təyin etmişdi. Deməli, məsələ necə oldu? Gecə saat bir radələrində Yazıçılar İttifaqının birinci katibi İmran Qasımov evə zəng vurdu ki, Birinci, yəni Heydər Əliyev sənin rəyini bilmək istəyir. – Sənə böyük etimaddır, – dedi. Mən bunları başa düşürdüm. Xəbər qəfildən olduğu üçün tərəddüd etdim. O vaxt Yazıçılar İttifaqında həm partiya təşkilatının katibi, həm “Azərbaycan” jurnalında poeziya şöbəsinin müdiri işləyirdim. Ədəbiyyat fondunun direktoru vəzifəsini də katiblik mənə tapşırmışdı. Səhərisi Heydər Əliyevin qəbulunda oldum. Söhbətimiz o qədər səmimi keçdi ki. Özüm də məəttəl qalmışdım. Heydər Əliyev təklif etdi ki, bəlkə, Yazıçılar İttifaqının partiya katibliyində də qalıb işləyəsən? Ürəyimdə düşünürdüm ki, iki vəzifədə işləmək ağır olar mənə. Yazıçılar İttifaqının mürəkkəb bir yaradıcılıq təşkilatı olduğunu özü bilirdi. Partiya üzvlük haqlarını vaxtında verməyi unudurdular. İşlədiyim altı il müddətində fəaliyyətimi müsbət qiymətləndirmişdi. Amma elə bil ürəyimi eşitdi. “Yaxşı, onda get qəzetdə işlə”, – dedi.

    Elnarə Akimova: – Bir dəfə sizin belə bir fikrinizi oxumuşdum ki, mən “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetini Heydər Əliyevlə bir yerdə hazırlayırdım.

    Nəriman Həsənzadə: – Bəli, Heydər Əliyev mənə ilk gündən qəzet barədə, qəzetçilik işi barədə qiymətli tapşırıqlarını, tövsiyələrini verdi. Bu tövsiyələr uzun müddətli iş planım, yaradıcılıq proqramım oldu. O söhbətləri bu gün də minnətdarlıqla xatırlayıram. Heydər Əliyev “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetinin baş redaktorundan tutmuş, redaksiya heyətinə, əməkdaşlarına qədər hamısını tanıyan və hörmət edən Azərbaycan Respublikasının birinci şəxsiyyətiydi. O, ədəbiyyatımızı, yazıçılarımızı, mətbuatımızı, eləcə də mətbuat işçilərini qiymətləndirir, onların əməyinə, şəxsiyyətinə hörmət edirdi. Heydər Əliyev “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetinin həm ideya müəllifiydi, həm də birinci abunəçisi və oxucusuydu. Heydər Əliyev istedadları seçib irəli çəkir, yaxşıları qoruyur, qiymətləndirir, ədaləti müdafiə edirdi. Biz bilirdik ki, o, qəzetimizin hər nömrəsini oxuyur, lazım gələndə orda yazılanlara öz səviyyəsində reaksiya verirdi. Bir maraqlı əhvalatı danışım sizə. Deməli, qəzetdə “Ayran əhvalatı” adlı məqalə çap etmişdik. Məqalədə sərin ayran içmək üçün gəlib növbəyə duran fəhlənin növbəsinin əlindən alınması, döyülməsi və nəhayət, 4 il iş alması ilə nəticələnən ağır taleyi təsvir edilirdi. Döyülən də həmin adam idi, üstəlik, tutulan da. Məqaləni redaksiyanın əməkdaşı Sabir Məmmədov yazmışdı. Qısaca deyim ki, Heydər Əliyev o məqaləni oxuyandan sonra Respublika Ali Məhkəməsinin sədri, mərhum Abdulla İbrahimova zəng vurub tapşırıq vermişdi ki, bu məsələni araşdırsın. O da mənə, redaksiyaya zəng vurdu. Biz görüşdük. Fəhlə buraxıldı. Mərhum Abdulla İbrahimov deyirdi ki, Ali Məhkəmənin qərarı Ali Sovetin qərarı ilə eyni qüvvədədir. Sizin qəzetin çıxışından sonra biz kollegiyanın qərarını ləğv etdik. Bir həftə sonra mənim yanıma, xəstəxanaya öz həyat yoldaşı ilə ucaboy bir cavan gəldi. Dedi, mən “Ayran əhvalatı”ndakı həmin oğlanam. Bütün bunlar ulu öndərin millətə qayğısıydı. “Qoy ədalət zəfər çalsın” Heydər Əliyevin ən sevdiyi və tez-tez səsləndirdiyi fikir idi.

    Heydər Əliyevin məhəbbəti də nümunəydi. Mən İsgəndər Makedoniyalıdan üzü bəri üç böyük hökmdar, dövlət başçısı tanıyıram ki, onlar öz sevdiyi xanımının xatirəsini əbədiləşdirmiş, onların abidəsi zaman-zaman insanların ziyarətinə çevrilmişdir. Maraqlıdır ki, onların üçü də türkdü. Sevdikləri xanımları da türk qızıdı. Abidələri tikən memarlar, heykəltəraşlar da türk olublar. XII əsrdə Atabəylər dövlətinin başçısı Atabəy Şəmsəddin Eldəniz böyük memar Əcəminin zəkasıyla Naxçıvan şəhərində əzəmətli “Möminə xatun” türbəsi ucaldıb. XVII əsrdə Moğol hökmdarı Cahan şah türk memarı ustad Məhəmməd İsa əfəndiyə sifariş verərək, Mümtaz Mahal Banu Bəyimin xatirəsini əbədiləşdirmək üçün, Hindistanın Aqra şəhərində “Tacmahal” türbəsini tikdirib. Bir də XX əsrdə müstəqil Azərbaycan dövlətinin banisi Heydər Əliyevin istəyilə Zərifə xanım Əliyevanın xatirəsinə ən gözəl, ən baxımlı heykəli böyük heykəltəraş Ömər Eldarov yaradıb.

    Elnarə Akimova: – Ən yaddaqalan görüşünüz hansı olub, Nəriman müəllim?

    Nəriman Həsənzadə: – Onunla hər görüş indiki kimi yadımdadır. Amma bəzi xatirələrim daha unudulmazdır.

    Hələ 1985-ci ilin avqust ayında Heydər Əliyevlə Moskvada, “Novo-deviçye” qəbiristanında Zərifə xanımın məzarı üstə görüşəndə ona Zərifə xanıma həsr etdiyim şeiri oxumuşdum. O da əlyazmamı alıb qoltuq cibinə qoymuşdu.

    Bizim burada görüşümüz isə tamam təsadüfən olmuşdu. Mən axşamüstü saat 6 radələrində bir dəstə qızılgüllə məzarı ziyarətə gəlmişdim. Bir saat sonra Ulu öndər də oraya gəldi. Biz gözlənilmədən, beləcə görüşdük.

    O vaxt qəbirüstü söhbət zamanı mən şeiri ona oxuyandan sonra haqlı bir iradı olmuşdu:

    – Zərifə xanımın dəfninə niyə gəlməmişdin? – demişdi.

    Həyatımda, bəlkə də ilk dəfəydi ki, səmimiyyətlə deyilən sözün ağırlığını, siqlətini hiss edirdim. Mənsiz də Moskvada keçirilən o mərasimə bütün ölkə tökülüb gəlmişdi. Necə olub ki, milyon insanın içində onun sərrast gözləri məni də axtarıb.

    O suala cavab vermək mümkün deyildi. Bəlkə, heç özü də cavab gözləmirdi.

    Əlbəttə, mən Zərifə xanımın dəfnində iştirak etmək istəyirdim. Bunun üçün ovaxtkı Mərkəzi Komitəyə də müraciət etmişdim. Cavab vermişdilər ki, Moskvada dəfn mərasimində iştirak etmək rəsmi protokol üzrə olacaq. Yəni biz səni apara bilmərik.

    Bunların heç birini ona demədim. Elə bil ürəyimdən keçənləri eşitdi.

    – Özün gələydin! – dedi. Tez də söhbəti dəyişdi.

    Moskvaya gəlməyimin səbəbini soruşdu: dedim Sara ağır xəstədi. Moskvada yatır. Xəstəxananın adını da dedim.

    Dinmədi. Qolundakı saata baxdı. Hiss etdim ki, getməlidir.

    Beləcə ayrıldıq.

    Gətirdiyim gül dəstəsini Zərifə xanımın qəbri üstə qoymuşdum. Ətrafına düzülmüş dibçəklərdə təzə, ətirli güllər əkilmişdi. Yanındakı qəbirlərin birində böyük türk şairi Nazim Hikmət, o birində böyük rus şairi Sergey Yesenin dəfn edilmişdi. Məzarüstü kiçik barelyefləri qoyulmuşdu.

    Səhərisi gün saat 12 radələrində xəstəxanaya, Saranın yanına qayıdanda gördüm ki, məni axtarırlar. Heydər Əliyev dünən xəstəxananın baş həkimi, akademik Trapeznikova zəng vurub xəstənin vəziyyətilə maraqlanıb. Bu kifayət idi.

    Sara deyirdi, qalxan kimi özüm gedib Heydər Əliyevə minnətdarlıq edəcəyəm. Ona dualar edirdi.

    Sara həkimlərin dediyindən bir il artıq yaşadı.

    Ulu öndərlə bir dəfə də İstanbulda təsadüfən görüşmüşdüm. Onda mən Respublika Ali Sovetinə deputat seçilmişdim. O vaxt artıq Heydər Əliyev Naxçıvan-İqdır Dostluq körpüsünü çəkdirmişdi. Ürəkdən təbrik elədim. Gülümsəyib “bəs körpünün açılışına niyə gəlməmişdin?” – deyə soruşdu. Bir fikri nümunə gətirdim orda. Türkiyə Böyük Millət Məclisinin spikerinin dediyi: “Sabah lazım gəlsə, o Dostluq körpüsündən Azəri qardaşlarına kömək üçün türk tankları keçəcək” – sözlərini dedim ulu öndərə. Səmimiyyətlə gülümsədi. Razılıq elədi. Bir də 1991-ci ildə baş tutan bir görüşümüz əzizdi mənə. Deməli, mən üç nəfərlə – Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadə, şərqşünas alim Rüstəm Əliyev və şair, alim Qasım Qasımzadə ilə Naxçıvana, onunla görüşə getmişdik. Orada söhbət zamanı millət, vətən yolunda sarsıntılar keçirən bu şəxsiyyətin necə möhkəm iradəyə və ruh yüksəkliyinə sahib olduğunu görüb milli qürur hissi keçirməyimi xatırlayıram. Heydər Əliyev mənəvi enerjiyə çevrilib ruhumda yaşayır sanki. Allah ona rəhmət eləsin! Həmişə deyirəm, Azərbaycan Heydər Əliyevin yeni tərcümeyi-halının başlanğıcıdır. Sevinirəm ki, onun böyük yolunu İlham Əliyev davam etdirir.

  • AMEA-nın direktoru, Akademik İsa HƏBİBBƏYLİ.”HEYDƏR ƏLİYEVİN BÖYÜK ƏDƏBİYYAT SİYASƏTİ”

    Azər­bay­can xal­qı­nın Ümummilli li­de­ri Hey­dər Əli­yev dün­ya şöh­rə­ti qazanmış gör­kəm­li döv­lət xa­di­mi­dir. Bu bö­yük dü­ha­nın adı son yü­zil­li­yi­n ən görkəm­li döv­lət xa­dim­lə­ri və si­ya­si li­der­lə­ri ilə bir sı­ra­da çə­ki­lir.

    Hey­dər Əli­yev hə­lə so­vet ha­ki­miy­yə­ti il­lə­rin­dən Azər­bay­can xal­qı­nın dünyabaxışının və­tən­pər­vər­lik, mil­li­lik və müa­sir­lik ru­hun­da in­ki­şaf et­di­ril­mə­si­ni ön mövqeyə çəkmişdir.

    Ulu öndər Hey­dər Əli­yev müs­tə­qil­li­yi­ni elan et­sə də, onu qo­ru­yub saxlamaqda çə­tin­lik­lər qar­şı­sın­da qa­lan Azər­bay­can xal­qı­nı si­ya­si-mə­nə­vi böhrandan, müs­tə­qil Azər­bay­can döv­lə­ti­ni isə par­ça­lan­maq­dan və yox ol­maq­dan xi­las et­miş­dir.

    Gör­kəm­li döv­lət xa­di­mi Hey­dər Əli­yev müs­tə­qil Azər­bay­can döv­lə­ti­nin bani­si və bö­yük qu­ru­cu­su­dur.

    Azər­bay­can xal­qı­nın ço­xəsr­lik ta­ri­xin­də azər­bay­can­çı­lıq tə­li­mi­ni müs­tə­qil döv­lə­tin ideo­lo­gi­ya­sı sə­viy­yə­si­nə Hey­dər Əli­yev çat­dır­mış­dır.

    Hey­dər Əli­yev – Azər­bay­can döv­lət­çi­lik ta­ri­xin­də ən yük­sək zir­və­ni fəth etmiş­dir.

    Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın si­ya­si-ideo­lo­ji və iq­ti­sa­di-mə­də­ni in­ki­şaf konsep­si­ya­sı­nın möh­kəm əsas­la­rı­nı Hey­dər Əli­yev ya­rat­mış­dır.

    Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın Pre­zi­den­ti İl­ham Əli­yev bö­yük sı­naq­lar­dan çıxmış və özü­nü təs­diq et­miş Hey­dər Əli­yev döv­lət­çi­lik tə­li­mi­ni ye­ni ta­ri­xi epoxanın re­al­lıq­la­rı ilə və da­ha bö­yük gə­lə­cə­yə ün­van­lan­mış ide­ya­lar­la zənginləşdi­rə­rək müa­sir döv­rün ye­ni­lə­şən tə­ləb­lə­ri­nin işı­ğın­da uğur­la və uzaqgörən­lik­lə da­vam et­di­rir.

    Si­ya­si-ideo­lo­ji ba­xış­la­rı, qə­tiy­yə­ti və cə­sa­rə­ti, müd­rik­lik və uzaq­gö­rən­li­yi ilə pre­zi­den­t İl­ham Əli­yev ye­ni döv­rün müa­sir tip­li Hey­dər Əli­ye­vi­dir.

    Ulu öndər Hey­dər Əli­ye­vin dün­ya­da qə­bul olu­nan bö­yük si­ya­si li­de­rə, mənsub ol­du­ğu xal­qın ən se­vim­li rəh­bə­ri­nə çev­ril­mə­si­nin, qüd­rət­li şəx­siy­yət­lə böyük döv­lət xa­di­mi miq­ya­sı­nı fəth et­mə­si­nin bir çox mü­hüm si­ya­si-ideo­lo­ji, ideya-mə­nə­vi sə­bəb­lə­ri və mən­bə­lə­ri var­dır.

    Heç şüb­hə­siz, Hey­dər Əli­yev Azər­bay­can xal­qı­nın ço­xəsr­lik döv­lət­çi­lik ənənə­lə­ri zəmi­nin­də ye­ti­şib for­ma­laş­mış gör­kəm­li döv­lət xa­di­mi­dir.

    Ta­ri­xi və mil­li-si­ya­si tə­fək­kür­lə bə­şə­ri dü­şün­cə­nin sin­te­zi və vəh­də­ti Hey­dər Əli­ye­vin əsl döv­lət­çi­lik ba­ca­rıq­la­rı­na və is­te­da­dı­na yi­yə­lən­mə­sin­də mü­hüm rol oyna­mış­dır. Ailə və təh­sil mü­hi­ti­nin dərs­lə­ri, döv­lət or­qan­la­rın­da keç­di­yi çə­tin və şə­rəf­li yol, onu əha­tə edən fərq­li in­san­la­rın aşıla­dıq­la­rı bi­lik və dün­ya­ba­xı­şı Hey­dər Əli­yev üçün son də­rə­cə əhə­miy­yət­li ol­muş­dur. Bun­lar­dan hər bi­ri­nin əhə­miy­yə­ti ba­rə­sin­də ulu öndərin ay­rı-ay­rı vaxt­la­r­da­kı çı­xış­la­rın­da ge­niş söz açıl­mış­dır.

    ***

    Hey­dər Əli­ye­vin döv­lət­çi­lik tə­fək­kü­rü­nün for­ma­laş­ma­sın­da, gör­kəm­li döv­lət xa­di­mi­nin zən­gin mə­nə­viy­ya­ta və ge­niş dün­ya­gö­rü­şə ma­lik nə­həng şəx­siy­yət miqyası­nı fəth et­mə­sin­də ədə­biy­yat və in­cə­sə­nə­tin də bö­yük və xü­su­si ro­lu olmuşdur. Hey­dər Əli­yev də­fə­lər­lə cə­miy­yə­tin və şəx­siy­yə­tin in­ki­şa­fın­da bə­dii ədə­biy­ya­tın mü­hüm əhə­miy­yə­ti­ni bə­yan et­miş­dir. Ulu öndər hə­mi­şə bu fi­kir­də olmuş­dur: “Bə­dii söz in­san­la­rın ağ­lı­na və ürə­yi­nə da­ha tez yol ta­pır, da­ha də­rin­dən nü­fuz edir, on­la­ra son də­rə­cə bö­yük tə­sir gös­tə­rir”.

    Hə­qi­qə­tən, ta­rix bo­yu bö­yük ədə­biy­yat hə­mi­şə dün­ya­nın qüd­rət­li döv­lət xadim­­lə­­ri­nin, bö­yük si­ya­sət­çi­lə­rin və sər­kər­də­lə­rin hə­ya­tın­da və fəa­liy­yə­tin­də mühüm yer tut­muş, bö­yük rol oy­na­mış­dır. Gör­kəm­li döv­lət xa­di­mi Hey­dər Əliyevin ta­le­yin­də və si­ya­si fəa­liy­yə­tin­də ədə­biy­yat fak­to­ru­nun ye­ri, ro­lu və imkan­la­rı çox ge­niş miq­yası əha­tə et­miş­dir. Hər şey­dən əv­vəl onu qeyd et­mək lazım­dır ki, Hey­dər Əli­yev dün­ya­da ge­niş və sis­tem­li ədə­biy­yat bi­­li­­yi­nə ma­lik olan na­dir döv­lət xa­dim­lə­rin­dən bi­ri­dir. Hə­lə gənc­lik il­lə­rin­dən eti­ba­­rən qey­ri-adi mütaliə qa­bi­liy­yə­ti ilə fərq­lə­nən, hət­ta ca­van yaş­la­rın­da ta­ma­şa­lar­da pe­şə­kar te­atr xa­dim­lə­ri ilə ya­na­şı cə­sa­rət­lə səh­nə­yə çı­xan Hey­dər Əli­ye­vin dün­ya­ba­xı­şı­nın forma­laş­ma­sın­da ədə­biy­yat ami­li xü­su­si yer tut­muş­dur. Müa­sir­lə­ri onun Naxçıvanın te­atr mü­hi­tin­də ya­xın­dan iş­ti­rak et­di­yi­ni, “Va­qif” pye­sin­də, “Qa­ra­lar öl­kə­sin­də” ad­lı dram əsə­rin­də əsas rol­la­rı mə­ha­rət­lə ifa etdiyini xa­tır­la­yır­lar. Heydər Əli­ye­vin te­atr hə­vəs­ka­rı ol­ma­sı­na da­ir na­dir fo­to­şə­kil­lər gör­kəm­li döv­lət xa­di­mi­nin Nax­çı­van şə­hə­rin­də­ki mu­ze­yin­də qo­ru­nub sax­lan­maq­da­dır. Vax­ti­lə Hey­dər Əli­yev­lə Nax­çı­van Pe­da­qo­ji Tex­ni­ku­mun­da ey­ni si­nif­də təh­sil al­mış Fi­ru­zə Rza­ye­va Hey­dər Əli­ye­vin ədə­biy­yat dərs­lə­rin­də xü­su­si qa­bi­liy­yət nü­ma­yiş etdirdiyi­ni, onların ədə­biy­yat mü­əl­lim­lə­ri ol­muş Lə­tif Hü­seyn­za­də­nin bu çalışqan və ba­ca­rıq­lı gən­cin is­te­da­dı­na yük­sək qiy­mət ver­di­yi­ni xü­su­si ola­raq vurğulamışdır. Tex­ni­kum­da­kı da­ha bir tə­lə­bə yol­da­şı Döv­lət Məm­mə­dov isə Heydər Əli­ye­vin ədə­biy­ya­ta və te­at­ra mü­na­si­bə­ti haq­qın­da aşa­ğı­da­kı­la­rı yaz­mış­dır: “Ya­dım­da­dır, Lev Tols­to­yun “Hərb və sülh” ro­ma­nı­nı o vaxt rus di­lin­də oxu­yur, məz­mu­nu­nu bi­zə da­nı­şır­dı… Bun­dan əla­və, hə­vəs­kar te­atr­da da ça­lı­şır­dı. Tamaşalar­da, adə­tən, baş rol­la­rı oy­na­yır, özü də şah, hökm­dar, xalq qəh­rə­ma­nı obra­zı­nı can­lan­dı­rır­dı”. Bü­tün bun­lar­la bə­ra­bər, bu gör­kəm­li ta­ri­xi şəx­siy­yət bə­dii ədə­biy­ya­tın şəx­si ta­le­yin­də­ki bö­yük ro­lu­nu özü də nə­zə­rə çarp­dır­mış­dır. O, 1997-ci il­də, müs­tə­qil­lik döv­rün­də ke­çi­ri­lən Azər­bay­can Ya­zı­çı­la­rı­­nın X Qu­rul­­ta­­yın­da­kı nit­qin­də bu ger­çək­li­yi aşa­ğı­da­kı ki­mi eti­raf et­miş­dir: “Şəx­sən mən ədə­biy­ya­tı çox se­vən ada­mam və gənc vaxt­la­rım­dan, hət­ta uşaq­lıq­dan, mək­təb­­də ilk ədə­biy­yat nümu­nə­lə­ri­ni oxu­yan­dan ədə­biy­ya­tı sev­mi­şəm… Mə­nim bir in­­san ki­mi formalaşma­ğım­da, təh­si­lim­də, əx­la­qım­da, mə­nə­viy­ya­tım­da ədə­biy­­ya­­tın, mədəniyyə­tin çox bö­yük ro­lu ol­muş­dur. Mən or­ta mək­təb­də oxu­yar­kən Azərbaycan şa­ir­lə­ri­nin, ya­zı­çı­la­rı­nın bü­tün əsər­lə­ri­ni se­və-se­və oxu­muş­dum… O illər­də, o uşaq­lıq və gənc­lik il­lə­rin­də on­lar mə­nə o qə­dər tə­sir edib ki, mən on­la­rı unut­ma­mı­şam. Bu, “oxu­mu­şam, unut­ma­mı­şam” söz­lə­ri sa­də­cə bir fi­kir de­yil. Yə­ni on­lar mə­nə tə­sir edib, mən on­lar­dan bəh­rə­lən­mi­şəm, mə­nə­vi qi­da al­mı­şam”.

    Azər­bay­can ədə­biy­ya­tı­nı və dün­ya ədə­biy­ya­tı klas­sik­lə­ri­ni mü­ta­liə et­mək, də­rin­dən bil­mək və yad­da sax­la­maq ba­xı­mın­dan Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın rəhbə­ri Hey­dər Əli­yev­lə mü­qa­yi­sə edi­lə bi­lə­cək döv­lət baş­çı­sı gös­tər­mək çə­tin­dir.

    Çox­cild­lik si­ya­si ir­si­nə, ədə­biy­yat haq­qın­da nitq­lə­ri­nə, çı­xış­la­rı­na, ya­zı­çı­la­ra ün­van­la­dı­ğı təb­rik mək­tub­la­rı­na əsas­la­na­raq, be­lə bir nə­ti­cə çı­xar­maq müm­kün­dür ki, Hey­dər Əli­yev Azər­bay­ca­nın qə­dim dövr­lər­də və ya öz döv­rün­də ya­şa­yıb-yaratmış gör­kəm­li ya­zı­çı və şa­ir­lə­ri­nin, de­mək olar ki, müt­ləq ək­sə­riy­yə­ti­nin əsərlə­ri­ni diq­qət­lə oxu­muş, özü üçün konkret nə­ti­cə­lər çı­xar­mış­dır. O, dün­ya ədəbiy­ya­tı­nın, xü­su­sən rus ədə­biy­ya­tı­nın şe­devr­lə­ri­nə də ya­xın­dan bə­ləd idi. Bu da­hi şəx­siy­yət söz sə­nə­ti dü­ha­la­rı­nın əsər­lə­ri­ni və ide­ya­la­rı­nı də­rin­dən mənimsəmiş­dir. Aka­de­mik Bə­kir Nə­bi­ye­vin vax­ti­lə yaz­dı­ğı ki­mi, “bu­nun bi­rin­ci sə­bə­bi özü­nün də də­fə­lər­lə eti­raf et­di­yi və konk­ret əməl­lə­rin­də sü­bu­ta ye­tir­di­yi məhəb­bət­dir: ədə­biy­ya­ta, sə­nə­tə, mə­də­niy­yə­tə son­suz mə­həb­bət. Di­gər bir sə­bəb Hey­dər Əli­ye­vin klas­sik ir­si­mi­zə və çağ­daş ədə­bi-mə­də­ni pro­se­sə bə­ləd­li­yi­dir”. Bu sə­bəb­dən­dir ki, Hey­dər Əli­yevin, ümu­miy­yət­lə, ədə­biy­yat haq­qın­da, ya­xud da ay­rı-ay­rı ya­zı­çı və şa­ir­lər haq­qın­da­kı nitq­lə­ri və çı­xış­la­rı yük­sək pro­fes­sio­nal şə­kil­də səs­lən­miş­dir. Bu da­hi şəx­siy­yə­tin ədə­biy­ya­ta, konk­ret ola­raq sə­nət­kar­la­rın yaradıcı­lı­ğı­na ver­di­yi qiy­mət­lər­də bə­dii ya­ra­dı­cı­lı­ğa ic­ti­mai ba­xış­la müa­sir­lik anlayı­şı həmi­şə bi­ri di­gə­ri­ni iz­lə­miş və ta­mam­la­mış­dır. Azər­bay­can Ya­zı­çı­la­rı­nın 1971-ci il­də ke­çi­ril­miş V qu­rul­ta­yın­dan 1997-ci ildə ke­çi­ri­lən X qu­rul­ta­yı­na­dək bü­tün mö­tə­bər təd­bir­lə­rin­də iş­ti­rak və çı­xış edən Hey­dər Əli­ye­vin nitq­lə­rin­də ədəbiy­ya­tın cə­miy­yə­tin və mə­nə­viy­ya­tın in­ki­şa­fın­da­kı ro­lu ilə ey­ni sə­viy­yə­də müasir hə­ya­tın in­ki­şa­fın­da­kı bor­cu və vəzifələri də ən zə­ru­ri mə­sə­lə­lər sı­ra­sın­da xü­su­si yer tut­muş­dur. Xü­su­sən Azər­bay­can ya­zı­çı­la­rı­nın qu­rul­tay­la­rın­da­kı ta­ri­xi nitq­lə­rin­də o, klas­sik ədə­bi ir­sə də, müa­sir ədə­bi pro­se­sə də res­pub­li­ka­da döv­lət səviy­yə­sin­də apar­dı­ğı iş­lə­rin üz­vi tər­kib his­sə­si ki­mi bax­mış­dır. Ədəbiyyatşünasların da doğ­ru mü­şa­hi­də et­dik­lə­ri ki­mi, “Hey­dər Əli­yev… Azərbay­can ədə­bi pro­se­si­ni res­pub­li­ka­nın ic­ti­mai-si­ya­si və mə­nə­vi də­yi­şik­lik­lə­ri ilə, res­pub­li­ka­da mə­nə­vi-psi­xo­lo­ji mü­hi­ti sağ­lam­laş­dır­maq is­ti­qa­mə­tin­də apa­rı­lan irimiq­yas­lı və­zi­fə­lər və fəa­liy­yət proq­ra­mı ilə əla­qə­də nə­zər­dən ke­çi­rir, bun­la­rın ədə­biy­ya­ta, bə­dii fik­rə müs­bət, də­yiş­di­ri­ci tə­si­ri­ni gös­tə­rir­di” (Tərlan Novruzov).

    Əl­bət­tə, gör­kəm­li döv­lət xa­di­mi Hey­dər Əli­ye­vin xü­su­si rəğ­bət bəs­lə­­di­­yi yazı­çı və şa­ir­lər, ay­rı­ca fərq­lən­dir­di­yi, üs­tün­lük ver­di­yi bə­dii əsər­lər ol­muş­­dur. Bu mə­qam­da döv­lət xa­di­mi sə­viy­yə­sin­də onun şəx­si ədə­bi zöv­qü və ma­­raq­­la­rı, ədəbiy­yat­da iz­lə­di­yi qa­yə­də qa­ba­rıq şə­kil­də ifa­də olu­nur. Gör­kəm­li döv­lət xa­di­mi Hey­dər Əli­yev qə­ti ola­raq bu fi­kir­də idi: “Yal­nız o ya­zı­çı­la­rı­n in­sa­nın zə­ka­sı­na və qəl­bi­nə tə­sir gös­tər­mək ki­mi bö­yük mə­nə­vi hü­qu­qu var ki, o, ic­ti­mai hə­yat­da da, şəx­si dav­ra­nı­şı ilə də öz oxu­cu­su­na, doğ­ru­dan da, nü­mu­nə ola bi­lir, yə­ni xalq qarşısın­da öz mə­nə­vi mə­su­liy­yə­ti­ni bü­tün də­rin­li­yi ilə dərk edir”. Mü­şa­hi­də­lər göstə­rir ki, bö­yük si­ya­si xa­dim Hey­dər Əli­yev dram əsər­lə­ri içə­ri­sin­də Cə­lil Məmməd­qu­­lu­­za­­də­nin “Ölü­lər” tra­gi­ko­me­di­ya­sı­na, şa­ir­lər­dən Xalq şai­ri Sə­məd Vur­ğu­nun “Azər­bay­­can” şei­ri­nə, poe­ma jan­rı ba­xı­mın­dan Mə­həm­məd­hü­seyn Şəhri­­ya­­rın “Hey­dər­­ba­­ba­ya sa­lam” əsə­ri­nə, mil­li mət­bu­at sa­rı­dan “Mol­la Nəsrəddin” jur­na­­lı­­na, ope­ra üz­rə Üze­yir Ha­cı­bə­yo­vun “Ko­roğ­lu”su­na, mən­zum faci­ə­­lər­dən Hü­seyn Ca­vi­­din “İb­lis”inə… xü­su­si önəm ver­di­yi­ni və bu ədə­bi nümunə­lə­ri xü­su­si­lə fərq­­lən­dir­­di­­yi­­ni də­fə­lər­lə nə­zə­rə çarp­dır­mış­dır. Diq­qət edil­sə, görərik ki, bu ədə­biy­yat fakt­la­rı­nın hər bi­rin­də yük­sək bə­dii­lik­lə ya­na­şı, xal­qın mil­li-mə­nə­vi özü­nü­dərk mə­sə­lə­lə­ri və bö­yük ic­ti­mai ide­al­la­rı özü­nün par­laq ək­si­ni tap­mış­dır. Ona gö­rə də Hey­dər Əli­ye­vin bə­dii ədə­biy­ya­ta mü­na­si­bət­də şəx­si maraq­la­rı ilə döv­­lət­­çi­lik dü­şün­cə­si­nin üst-üs­tə düş­dü­yü, bir-bi­ri­ni üz­vi su­rət­də tamam­la­dı­ğı aş­kar mü­şa­hi­də olu­nur.

    Bü­töv­lük­də isə Hey­dər Əli­yev ədə­biy­ya­ta xal­qın mil­li-ta­ri­xi var­lı­ğı­nın, mənə­viy­ya­tı­nın üz­vi tər­kib his­sə­si ki­mi bax­mış, ədə­biy­­ya­­tı cə­miy­yə­ti və in­sa­nı dəyiş­di­rib in­ki­şaf et­di­rən bi­lik və hik­mət xə­zi­nə­si ki­mi də­yər­lən­dir­­miş­dir. Hey­dər Əli­ye­vin ədə­biy­yat sev­gi­si və­tən və xalq sev­gi­si­nin, mil­li döv­lət­çi­lik ba­xış­la­rı­nın əsas gös­tə­ri­ci­lə­­rin­­dən, zə­ru­ri amil­lə­rin­dən bi­ri­ni təş­kil edir. Gör­kəm­li döv­lət xadimi hə­lə 1971-ci il­də Azər­bay­can Ya­zı­çı­la­rı­nın V Qu­rul­ta­yın­da­kı ta­ri­xi nit­qin­də mə­sə­lə­nin bu cə­hə­ti­ni ön möv­qe­yə çə­kə­rək de­miş­di: “Azər­bay­­can ədə­biy­ya­tı həmişə öz xal­qı­nın hə­ya­tı­nın ön sı­ra­la­rın­da irə­li­lə­miş­dir. Bu ədə­biy­yat xal­qı­mı­zın qəh­rə­­man­­lıq ta­ri­xi­ni ədə­bi­ləş­di­rib bi­zə çat­dır­mış, bi­zim qar­şı­mız­da bü­tün əzə­mə­ti ilə aç­mış­dır”.

    ***

    Ədə­biy­ya­ta xal­qın keşməkeşli ta­le­yi­nin, ta­ri­xi yad­da­şı­nın, müa­sir hə­ya­tı­nın və inkişafının əks-sə­da­sı ki­mi ba­xan Hey­dər Əli­yev bə­dii dü­şün­cə­də ta­ri­xi­lik, milli­lik və müa­sir­lik prin­sip­lə­ri­nə xü­­su­­si də­yər ver­miş­dir. Bu ba­xım­dan mil­li­lik, ta­ri­xi­lik və müa­sir­lik Hey­dər Əli­ye­vin döv­lət­­çi­lik tə­li­min­də ədə­biy­yat si­ya­sə­ti­nin əsa­sı­nı təş­kil edir. Əs­lin­də, bu prin­sip­lər qüd­rət­li döv­lət xa­­di­­mi Hey­dər Əli­ye­vin dövlətçilik təliminin və si­ya­si fəa­liy­yə­ti­nin də tə­məl şərt­lə­rin­dən­dir. Hə­min prinsip­lər Hey­­dər Əli­ye­vin döv­lət­çi­lik tə­li­min­də və ədə­biy­yat si­ya­sə­tin­də sadəcə ya­na­şı möv­cud olan amil­lər de­yil­dir. Ək­si­nə, qeyd olu­nan is­ti­qa­mət­lər Hey­dər Əliyev tə­li­min­də döv­­­­lət­çi­lik fəa­liy­yə­ti ilə ədə­biy­yat işi­nin vəh­də­tin­də, üz­vi sintezin­də tam mə­na ta­pa bi­lir. Gör­­kəm­li döv­lət xa­di­mi Heydər Əliyev döv­lət­çi­lik fəa­liy­yə­ti pro­se­sin­də mil­li­lik ami­li­ni, ta­ri­xi­lik an­la­yı­şı­nı və müa­sir­lik prin­si­pi­ni ardı­cıl ola­raq hə­ya­ta ke­çir­mək yol­la­rın­da­kı mü­ba­ri­zə­sin­də kök­lü ənə­nə­lə­rə ma­lik olan həmin amil­lər­dən yer­li-ye­rin­də, əsas­lı şə­kil­də fay­da­lan­­maq­la daim özü­nün ali məqsə­di­nə na­­il ol­ma­ğa ça­lış­mış­dır. Bu yük­sək ali qa­yə isə so­vet re­ji­mi çərçivəsində ol­sa be­lə, nə­ti­cə eti­ba­ri­lə Azər­bay­can­da möh­kəm mil­li əsas­la­ra ma­lik olan, da­vam­lı ta­ri­xi ənə­nə­­­lə­ri qo­ru­yub sax­la­yan və müa­sir in­ki­şa­fın önün­də ge­dən döv­lət ha­ki­­miy­­yə­ti­ni for­ma­laş­dır­maq­dan və möh­kəm­lən­dir­mək­dən iba­rət olmuşdur. Mü­şa­hi­də­lər və təh­lil­lər gös­tə­rir ki, hələ so­vet ha­ki­miy­yə­ti il­lə­rin­də Hey­dər Əli­ye­vin bu is­ti­qa­mət­də apar­dı­ğı ar­dı­cıl və dü­şü­nül­müş si­ya­sət ölkədə tarixi yaddaşın oya­nışı, milli-mənəvi də­yər­lərin inkişaf etdirilməsi mənasında özünün bö­yük bəh­rə­lə­ri­ni ver­miş­dir.

    Azər­bay­can­da 1969-1982-ci il­lər­də mil­li mə­də­niy­yət və ədə­biy­yat bö­yük sürət­lə in­ki­şaf et­di­ril­miş, ya­ra­dı­cı qüv­və­lə­rin qar­şı­sın­da ge­niş üfüq­lər açıl­mış, onla­rın keç­miş So­vet­lər İt­ti­fa­qı miq­ya­sın­da ta­nı­dıl­ma­sı və qiy­mət­lən­di­ril­mə­si istiqa­mə­tin­də bö­yük ad­dım­lar atıl­mış­dır. Gör­kəm­li ədə­biy­yat və in­cə­sə­nət xadimlə­ri Qa­ra Qa­ra­ye­vin, Rə­sul Rza­nın, Ta­hir Sa­la­ho­vun, Mir­zə İb­ra­hi­mo­vun, Rə­şid Beh­bu­do­vun, Sü­ley­man Rə­hi­mo­vun döv­rün ən yük­sək mü­ka­fa­tı olan Sosialist Əmə­yi Qəh­rə­ma­nı fəx­ri adı­na la­yiq gö­rül­mə­lə­ri gör­kəm­li döv­lət xa­di­mi Hey­dər Əli­ye­vin si­ya­si ha­ki­miy­yə­ti­nin bi­rin­ci mər­hə­lə­si­nin ən mü­hüm hadisələridir. 1972-ci il­də bö­yük döv­lət xa­di­mi və gör­kəm­li ya­zı­çı Nə­ri­man Nərima­no­vun ana­dan ol­ma­sı­nın 100 il­lik yu­bi­le­yi­nin ke­çi­ril­mə­si və Ba­kı şəhərində ona əzə­mət­li hey­kəl ucal­dıl­ma­sı döv­rün ta­ri­xi ha­di­sə­si­nə çev­ril­miş­dir. Mə­lum ol­du­ğu ki­mi, so­vet re­ji­mi qey­ri-rəs­mi şə­kil­də mil­liy­yət­çi he­sab edə­rək onu ic­ti­mai-ədə­bi mü­hi­ti­n ar­xa pla­nı­na ke­çir­di­yi­nə gö­rə Hey­dər Əli­yev bu bö­yük şəxsiy­yə­tin yu­bi­le­yi­ni ke­çir­mək və hey­kə­li­ni qoy­maq üçün Mosk­va-Kreml səviyyə­sin­də iş apar­ma­lı ol­muş və mühüm əhəmiyyətə malik olan hə­min təd­bir­lə­ri hə­ya­ta ke­çir­mə­yə na­il ola bil­miş­dir. Be­lə­lik­lə, Nə­ri­man Nə­ri­ma­nov ye­ni­dən Azərbay­can xal­qı­na qay­ta­rıl­mışdır.

    Hey­­dər Əli­­ye­­vin so­­vet ha­­ki­­miy­­yə­­ti il­­lə­­rin­­də hə­­ya­­ta ke­­çir­­di­­yi məq­­səd­­yön­­lü Ümummilli si­­ya­­sət Azər­­bay­­ca­­nın döv­­lət müs­­tə­­qil­­li­­yi döv­­rün­­də döv­­lət­­çi­­lik işi­­nin möh­­kəm bü­­növ­­rə­­si­­ni təş­­kil edir. Ulu öndər müs­tə­qil Azər­bay­can döv­lə­ti­nin qurulub möh­kəm­lən­di­ril­mə­sin­də, mil­li ideo­lo­gi­ya­nın for­ma­laş­dı­rıl­ma­sın­da ədəbiyyat fak­to­run­dan ge­niş is­ti­fa­də et­miş­dir. Bu mə­na­da Hey­dər Əli­ye­vin dövlətçi­lik tə­li­min­də müx­tə­lif dövr­lər­də hə­ya­ta ke­çi­ril­miş ədə­biy­yat si­ya­sə­ti bir-biri­ni ta­mam­la­yır.

    ***

    Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın Pre­zi­den­ti İl­ham Əli­ye­vin əsas­lan­dı­ğı Azərbaycan­çı­lıq si­ya­sə­ti­nin ideo­lo­ji özü­lü gör­kəm­li döv­lət xa­di­mi Hey­dər Əliyevin ədə­biy­yat və mə­də­niy­yət tə­li­min­dən yoğ­rul­muş­dur. Pre­zi­dent İl­ham Əliyev bu əbə­di­ya­şar tə­li­mi ye­ni epo­xa­nın prin­sip­lə­ri­nə uy­ğun ola­raq əla­və müddəa­lar­la da­ha da zən­gin­ləş­di­rə­rək müa­sir döv­rün ədə­biy­yat si­ya­sə­ti­ni mü­əy­yən et­miş­dir. Azər­bay­can­çı­lıq və müs­tə­qil döv­lət­çi­lik öl­kə­mi­zin ədə­biy­yat si­ya­sə­tin­də Hey­dər Əli­yev – İl­ham Əli­yev epo­xa­sı­nın or­taq ana prin­si­pi­dir. Bu ba­xım­dan yanaş­dıq­da, gör­kəm­li döv­lət xa­di­mi Hey­dər Əli­ye­vin “Də­də Qor­qud” das­tan­la­rı­na mü­na­si­bə­ti ilə Pre­zi­dent İl­ham Əli­ye­vin bu möh­tə­şəm ədə­bi abi­də­ni qiymətləndirmə­si bi­ri di­gə­ri­ni ta­mam­la­yan va­hid tə­lim­dir. Mə­lum ol­du­ğu ki­mi, Vax­ti­lə “Də­də Qor­qud” das­tan­la­rı­nın 1300 il­li­yi­nin qeyd olun­ma­sı haq­qın­da fərman im­za­la­mış və möh­tə­şəm yu­bi­ley təd­bir­lə­ri ke­çir­miş Hey­dər Əli­yev bu dasta­na mü­hüm azər­bay­can­çı­lıq ha­di­sə­si ki­mi bax­mış­dır: “Ki­ta­bi-Də­də Qor­qud” das­tan­la­rı­nın föv­qə­la­də əhə­miy­yə­ti on­da­dır ki, o, bi­zim ta­ri­xi­mi­zin 1300 il­lik dövrü­nü həm əks et­di­rir, həm də bir da­ha təs­diq edir. O, ta­ri­xi kök­lə­ri­mi­zi dün­ya­ya gös­tə­rir, oğuz, türk mən­şə­yi­mi­zi və zən­gin ta­ri­xi­mi­zi sü­but edir. Bun­lar bi­zim hamı­mız üçün, xal­qı­mı­zın bu gü­nü, gə­lə­cə­yi üçün əhə­miy­yət­li­dir”.

    Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın Pre­zi­den­ti İl­ham Əli­ye­v 13 de­kabr 2013-cü il­də Ba­kı şə­hə­rin­də Də­də Qor­qud par­kı­nın və Də­də Qor­qud hey­kə­li­nin açı­lı­şı mərasimin­də­ki çı­xı­şın­da da das­ta­na mü­na­si­bət­də azər­bay­can­çı­lıq ön möv­qe­də dayan­mış­dır: “Ki­ta­bi-Də­də Qor­qud” Azər­bay­can xal­qı­nın mil­li sər­və­ti­dir. Bu əsərdə Azər­bay­can xal­qı­nın keç­miş hə­yat tər­zi, məi­şə­ti, psi­xo­lo­gi­ya­sı əks olunmuş­dur. Das­ta­nın qəh­rə­man­la­rı­nın ad­la­rı­nı Azər­bay­ca­nın çox­say­lı ya­şa­yış mən­tə­qə­lə­rin­də gör­mək olar… Əsər­də Oğuz eli ki­mi coğ­ra­fi məf­hum bü­tün Azərbay­can oğuz­na­mə­lə­ri­ni əha­tə edir.”

    Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın Pre­zi­den­ti İl­ham Əli­ye­vin “Də­də Qor­qud” dastan­la­rı əsa­sın­da çox­se­ri­ya­lı bə­dii te­le­vi­zi­ya fil­mi­nin çə­kil­mə­si haq­qın­da 28 dekabr 2013-cü il və “Ki­ta­bi-Də­də Qor­qud”un al­man di­li­nə ilk tər­cü­mə­si və nəşrinin 200 il­li­yi­nin qeyd edil­mə­si haq­qın­da” ve­ril­miş 20 fev­ral 2015-ci il ta­rix­li sə­rən­cam­ların ru­hun­da, ma­hiy­yə­tin­də mü­asir dövr­də azər­bay­can­çı­lıq fak­to­ru­nun əhə­miy­yə­ti mə­sə­lə­si üs­tün­lük təş­kil edir. Ye­ni döv­rün ədə­biy­yat si­ya­sə­ti öl­kə­miz­də uğur­la hə­ya­ta ke­çi­ri­lən mul­ti­kul­tu­ra­lizm və to­le­rant­lıq si­ya­sə­ti ilə da­ha da zənginləş­di­ril­miş­dir.

    Azər­bay­ca­nın bir çox gör­kəm­li sə­nət­kar­la­rı ilə əla­qə­dar döv­lət təd­bir­lə­rin­də, o cüm­lə­dən Xalq şai­ri Bəx­ti­yar Va­hab­za­də­nin ana­dan ol­ma­sı­nın 90 il­li­yi haqqındakı 14 yan­var 2015-ci il ta­rix­li sə­rən­ca­mın­da da Ümummilli ide­al­la­rın diqqət mər­kə­zi­nə çə­kil­mə­si Pre­zi­dent İl­ham Əli­ye­vin ədə­biy­yat si­ya­sə­tin­də azərbay­can­çı­lı­ğın da­vam­lı xətt təş­kil et­di­yi­ni gös­tə­rir: “Bəx­ti­yar Va­hab­za­də Azərbay­can ədə­biy­ya­tı ta­ri­xi­nin xü­su­si möv­qe­yə ma­lik gör­kəm­li si­ma­la­rın­dan­dır. Sə­nət­ka­rın in­sa­nı da­im mə­nə­vi uca­lı­ğa səs­lə­yən poe­tik-fəl­sə­fi məz­mun­lu yaradıcılı­ğı mil­li poe­zi­ya­da və­tən­daş ru­hu­nun qüv­vət­lən­mə­sin­də və ədə­bi-ic­ti­mai fik­rin is­tiq­lal ide­ya­la­rı ilə zən­gin­ləş­mə­sin­də bö­yük rol oy­na­mış­dır.”

    Ye­ni ta­ri­xi epo­xa­da gör­kəm­li döv­lət xa­di­mi Hey­dər Əli­ye­vin ədə­biy­yat siyasə­tinə dair for­ma­laş­mış ənə­nə­ləri ar­dı­cıl ola­raq ya­ra­dı­cı şə­kil­də da­vam etdirilmək­də­dir. Öl­kə­miz­də ha­zır­kı şə­ra­it­də ad­lı-san­lı sə­nət­kar­la­rın döv­lət səviyyəsin­də yu­bi­ley­lə­ri­nin ke­çi­­ril­­mə­si, on­la­rın əsər­lə­ri­nin, san­bal­lı yu­bi­ley nəşrləri­nin ha­zır­la­na­raq ge­niş oxu­cu audi­to­ri­ya­sı­na təq­dim edil­mə­si bə­dii yaradıcılıq fəa­liy­yə­ti­nin da­ha da in­ki­şaf et­di­ril­mə­si­nə tə­kan ve­rir. Həm­çi­nin bö­yük xid­mət­lə­ri nə­zə­rə alın­maq­la ta­nın­mış ya­zı­çı­la­ra fəx­ri ad­la­rın, fər­di tə­qa­üd­lə­rin və ya­ra­dı­cı gənc­li­yin is­te­­dad­­lı nü­ma­yən­­də­­lə­ri­nə Pre­zi­dent mü­ka­fat­la­rı­nın ve­ril­mə­si də ulu öndər tə­rə­fin­dən əsası qoyulmuş yazıçı zəhmətinin və ədə­bi pro­­­se­sin stimullaş­­dı­rıl­ma­sı si­ya­sə­ti­nin konk­ret da­va­mın­dan iba­rət­dir. Bun­dan baş­qa, uzun il­lik fa­si­lə­dən son­ra pre­zi­dent İl­ham Əli­yev tə­rə­fin­dən Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı Döv­lət Mü­ka­fa­­tı­­nın verilməsinin ye­ni­dən bər­pa edil­­mə­si də ədə­biy­yat si­ya­sə­ti sahə­sin­də­ki va­ris­li­yin əmə­li ifa­­­də­si­dir.

    ***

    Ən ye­ni dövr Azər­bay­can ədə­biy­ya­tı­nın in­ki­şa­fın­da Ümummilli li­der Heydər Əli­ye­vin ədə­biy­yat si­ya­sə­ti­nin bö­yük ro­lu və tə­si­ri ol­muş­­dur. Gör­kəm­li döv­lət xa­di­mi Hey­dər Əli­yev Azər­bay­can döv­lə­ti­nin ədə­biy­yat si­ya­sə­ti­nin ba­ni­si və ya­ra­dı­cı­sı­dır. Əs­lin­də, Azər­bay­can xal­qı­nın son əl­li il­də­ki ədə­biy­ya­tı Hey­dər Əli­yev epo­xa­sı­nın ədə­biy­ya­tı­dır. Azər­bay­can Res­pub­li­ka­sı­nın Pre­zi­den­ti İl­ham Əli­yev müs­tə­qil­lik döv­rü­nün ədə­biy­yatı haq­qın­da Hey­dər Əli­yev tə­li­mi­ni ye­ni müd­dəa­lar­la zən­gin­ləş­di­rə­rək ya­ra­dı­cı şə­kil­də in­ki­şaf et­di­rir. He­sab edi­rik ki, ən ye­ni dövr Azər­bay­can ədə­biy­ya­tı­nın qar­şı­sın­da du­ran bir mə­sul və­zi­fə də ye­­ni tarixi epo­xa­nın fo­nun­da gör­kəm­li döv­lət xa­di­mi Hey­dər Əli­ye­vin mü­­kəm­­məl, hərtə­rəf­li şə­kil­də iş­lən­miş, cid­di ədə­bi-ta­ri­xi me­yar­la­ra ca­vab ve­rən ümu­mi­ləş­miş par­laq bə­dii ob­ra­zı­nı ya­rat­maq­dan iba­rət­dir.

  • Xalq yazıçısı, Akademik Kamal ABDULLA.”ÜMUMMİLLİ LİDER HEYDƏR ƏLİYEV AZƏRBAYCAN”

    MULTİKULTURALİZMİNİN SİYASİ BANİSİ KİMİ

    Azərbaycançılıq ideyası – Azərbaycan xalqının siyasi, iqtisadi, sosial və mədəni yüksəlməsinə yönələn bir ideyadır. Bu ideyanın əsasında Azərbaycan xalqının milli azadlıq uğrunda mübarizəsi durur. Azərbaycan xalqının milli azadlıq uğrunda mübarizəsi tarixi azərbaycançılıq ideyasının formalaşması prosesi ilə bağlıdır. Bu proses XIX əsrin ikinci yarısında başlamışdır. Məlum olduğu kimi, o vaxt Azərbaycan Çar Rusiyasının bir əyaləti idi. Çar Rusiyasının millətlərarası münasibətlər siyasəti milli azlıqların ruslaşdırılması diskriminasiyası və istimarına əsaslanırdı. Qeyd olunan vaxt Azərbaycan xalqının milli azadlıq uğrunda mübarizəsi azərbaycançılıq ideyasının formalaşmasının əsas hərəkətverici qüvvəsi idi.

    ***

    Ümummilli lider Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışı ilə azərbaycançılıq ideyası tarixində tamamilə yeni bir mərhələ başlandı. Bu mərhələ azərbaycançılıq ideyasının bütün tarixi inkişafının zirvəsini təşkil edir. Bununla bağlı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev deyir: “1993-2003-cü illər inkişaf, sabitlik illəri oldu. Məhz o illlərdə dövlətçiliyimizin əsasları qoyuldu, milli ideologiya – azərbaycançılıq ideologiyası xalq tərəfindən dəstəkləndi”. Azərbaycançılıq məfkurəsinin parlaq daşıyıcısı kimi Heydər Əliyev öz müdrik siyasəti, dönməz əqidəsi və tarixi uzaqgörənliyi sayəsində milli dövlətçilik ideyasının gerçəkləşdirilməsinə, müasir Azərbaycan dövlətinin qurulmasına və xalqımızın müstəqillik arzusuna çatmasına nail olmuşdur.

    Ümummilli lider Heydər Əliyevin yenidən siyasi hakimiyyətə qayıdışı Azərbaycançılıq ideyasının inkişafına, Azərbaycan xalqının milli azadlıq uğrunda mübarizəsinə güclü təsir göstərdi. Belə ki, Ümummmilli lider Heydər Əliyev Azərbaycançılıq ideyasını əsas tutaraq onun bütün sahələrdə inkişafını təmin etdi. O, ilk dəfə olaraq multikulturalizmi Azərbaycançılıq ideyasının tərkib hissəsi kimi təqdim etdi.

    Hər bir mərhələnin başlanğıcını mühüm bir tarixi hadisə təşkil edir. azərbaycanın milli ideyasının formalaşması tarixinin yeddinci mərhələsi 1993-2003-cü illəri – ümummilli lider Heydər Əliyevin hakimiyyəti illərini – əhatə edir.

    Multikulturalizm siyasəti azərbaycançılığın tərkib hissəsi kimi onun cəmiyyətdə geniş yayılmasını təmin edir, daha da möhkəmlədir. Sözün dar mənasında multikulturalizm məfhumu cəmiyyətdə mövcud olan etnik, irqi, dini və mədəni müxtəlifliklərə münasibətdə dövlətin apardığı konkret siyasəti bu müxtəlifliklərin və onların əsasını təşkil edən etnik-mədəni dəyərlərin qorunmasını əks etdirir. Cəmiyyətdə məskunlaşmış milli azlıqların nümayəndələrinin etnik-mədəni dəyərlərini qorumaqla multikulturalizm siyasəti azərbaycançılığın sosial bazasını daha da möhkəmlədir, bu ideologiyanı ölkədə yaşayan bütün xalqların və etnik qrupların ideologiyasına çevirir. Azərbaycan xalqının siyasi, iqtisadi, sosial və mədəni yüksəlişini təmin etməkdə azərbaycançılıq ideologiyası multikulturalizm siyasətindən mühüm bir vasitə kimi geniş istifadə edir.

    Ulu öndər Heydər Əliyev multikulturalizmi azərbaycançılıq ideologiyasının tərkib hissəsi kimi təqdim etdi. O, siyasi və hüquqi sahələrdə multikulturalizmin dil və milli xüsusiyyətlərini sənədlərlə təsdiq etdi. Buna görə də o, Azərbaycan multikulturalizminin siyasi banisi hesab olunur.

    ***

    Multikulturalizm Azərbaycanda əsrlərdən bəri formalaşan, eyni zamanda ictimai-bədii, psixoloji-mənəvi müstəvidən kənara çıxmayan dəyərlər toplusu kimi, xüsusilə sovet ideologiyasının hökmranlıq etdiyi illərdə kifayət qədər sistemsiz və spontan mahiyyətə malik idi. Onun sanki bütün vacib özəllikləri mövcud idi. Tolerantlıq və mənəvi potensial, dini loyallıq və milli özünəməxsusluq, psixoloji səbat və bəşəri dəyərlərə açıqlıq Azərbaycan insanını multikultural bir rejimin içinə daxil etməyə hazır idi. Bu və buna bənzər xüsusiyyətlər Azərbaycan ədəbi-bədii düşüncə müstəvisində həm tarixən, həm də bu gün kifayət qədər görümlü və təsiredicidir.

    “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanından, şifahi və yazılı ədəbiyyatımızdan keçən bariz nümunələr uzaq keçmişdən bugünümüzədək multikultural ənənələrin mövcudluğunu aşkar şəkildə sübut edir. Bunun fonunda müasir dövrdə həllini tapası yalnız bir əsas məsələ qalırdı: hüquqi və siyasi müstəvidə multikulturalizmin yerini müəyyən etmək. Və bunu ulu öndər Heydər Əliyev etdi. O, Azərbaycanın gələcək uğurlu inkişafı üçün dəqiq ideoloji hədəf seçdi və öz uzaqgörən, müdrik siyasəti ilə əsrlər boyu formalaşmış çoxmədəniyyətlilik ənənəsini inkişaf etdirərək onu keyfiyyətcə yeni mərhələyə qaldırdı. Bu mərhələ siyasi mərhələ idi.

    Ulu öndər Heydər Əliyev bununla ilk növbədə multikulturalizm siyasi modelinin assimilyasiya və izolyasiya kimi digər mümkün siyasi modellərdən üstün olduğunu bütün dünyaya nümayiş etdirdi. Ümummilli lider Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında etnik və dini mənsubiyyətindən asılı olmayaraq bütün vətəndaşlara vahid Azərbaycan dövlətinə mənsub olmalarının əsasında birlik hissi aşılanmağa başladı. “Azərbaycan əhalisinin çoxmilli tərkibi bizim sərvətimizdir, üstünlüyümüzdür. Biz bunu qiymətləndiririk və qoruyub saxlayacağıq” deyən ulu öndər bütün sonrakı siyasi fəaliyyətini bu sərvətin əbədi olması istiqamətinə yönəltdi.

    ***

    Ulu öndər haqlı olaraq multikulturalizm siyasətini ölkənin demokratik inkişafının tərkib hissəsi hesab edirdi. O, Azərbaycan ərazisində yaşayan milli azlıqların hüquq və azadlıqlarının, o cümlədən etnik-mədəni, dini dəyərlərinin qorunmasını demokratiyanın mühüm prinsipi olan əsas insan hüquq və azadlıqları kontekstində görürdü. Ulu öndərin rəhbərliyi ilə, nəhayət ki, dönüşü olmayan demokratik inkişaf yoluna çıxmış Azərbaycan Respublikası, onun qeyd etdiyi kimi, “dinindən, dilindən, irqindən asılı olmayaraq Azərbaycanın bütün vətəndaşlarının eyni hüquqlara malik” olmalarını təmin etməli idi.

    Təbii olaraq, ulu öndər etnik millətçiliyə alternativ kimi bütövlükdə Azərbaycan xalqının və cəmiyyətinin, eyni zamanda Azərbaycan dövlətçiliyinin yüksəlişini şərtləndirən və multikulturalizmin əsas mənəvi bazası olan azərbaycançılıq prinsipini milli ideologiya kimi irəli sürdü. O qeyd etdi ki, etnik millətçilik, nəhayət etibarilə, etnik separatizmə, xalqlar arasında münaqişəyə gətirib çıxarır. Azərbaycançılıq ideologiyası isə dinindən, dilindən, irqindən asılı olmadan ölkədə yaşayan bütün vətəndaşları birləşdirir. Ulu öndərin dediyi kimi, həqiqətən də, “Azərbaycan onun ərazisində yaşayan bütün millət və xalqların ümumi vətənidir. Ərazimizdə yaşayan azərbaycanlı da, ləzgi də, avar da, kürd də, talış da, udin də, kumık da, başqası da – bütünlükdə hamısı azərbaycanlıdır”. Bu sözlər bu gün də son dərəcə əhəmiyyətlidir və belə bir aydın siyasi həqiqəti aktuallaşdırır: biz, yəni Azərbaycanda yaşayan bütün xalqlar məhz bir yerdə, məhz azərbaycanlı olaraq dünya üçün maraq kəsb edə bilərik. Biz ayrı-ayrılıqda heç kim üçün maraqlı deyilik!

    Azərbaycan multikulturalizminin siyasi banisi kimi ümummillli lider Heydər Əliyev multikulturalizm siyasətinin həyata keçirilməsində BMT, ATƏT, Avropa İttifaqı, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı və digər nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığa xüsusi əhəmiyyət verirdi. Ulu öndər daima Azərbaycanın yuxarıda adları sadalanan təşkilatlar tərəfindən qəbul edilən milli azlıqların hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi ilə bağlı konvensiyalara qoşulmasının vacibliyini qeyd edirdi. Onun rəhbərliyi altında Azərbaycan hökuməti insan haqları, o cümlədən milli azlıqların müdafiəsi sahəsində bu təşkilatlarla işgüzar əməkdaşlıq əlaqələrinin yaradılmasına müvəffəq olmuşdur. Ölkəmiz insan haqları və milli azlıqların müdafiəsi ilə bağlı bir çox beynəlxalq konvensiyalara qoşulmuşdur. Belə konvensiyalardan Avropa Şurasının “Milli azlıqların müdafiəsi haqqında Çərçivə Konvensiyası” nı göstərmək olar. Bu konvensiya Azərbaycan hökuməti tərəfindən 1995-ci il fevralın 1-də imzalanmış və 2000-ci il 16 iyun tarixli Qanunla ratifikasiya edilmişdir. Azərbaycan Respublikası hər beş ildən bir “Millli azlıqların müdafiəsi haqqında Çərçivə Konvensiyası” üzrə üzərinə götürdüyü öhdəliklərin yerinə yetirilməsi ilə bağlı Avropa Şurasına hesabat təqdim edir.

    Beləliklə, ulu öndər Heydər Əliyev multikulturalizmi azərbaycançılıq ideologiyasının tərkib hissəsi kimi təqdim etməklə ölkəmizdə multikulturalizm siyasətinin əsasını qoymuş və Azərbaycan multikulturalizminin siyasi banisi olmuşdur. Ulu öndərin multikulturalizm sahəsində həyata keçirdiyi bu böyük iş müasir dövrdə onun layiqli davamçısı prezident İlham Əliyevin adı ilə bağlıdır.

  • Türkiyədə zəlzələdən zərər çəkən tarixi abidələrin bərpasına başlanılıb

    Türkiyədə fevralın 6-da baş verən zəlzələ nəticəsində qeydiyyatda olan 678 tarixi abidə zərər görüb.

    AZƏRTAC Anadolu Agentliyinə istinadla xəbər verir ki, Kahramanmaraşda zəlzələ nəticəsində zərər görən tarixi əsərlər arasında böyük məscidlərin də olduğu bildirilir.

    Malatyada 7,7 və 7,6 bal gücündə baş verən zəlzələlər tikililərin bünövrəsinə böyük ziyan vurub.

    Vakıflar Genel Müdirliyi tərəfindən artıq zəlzələdən zərər çəkən muzeylərin bərpasına start verib.

    Mənbə: https://azertag.az/

  • Onun lentə aldığı sənədli filmlər tariximizin əsl kino salnaməsidir

    Kino tariximizdə layiqli iz qoyan, dərin məzmunlu yaradıcılığı ilə yaddaşlarda əbədiləşən sənətkarlarımızdan biri də tanınmış rejissor, Xalq artisti Muxtar Dadaşovdur. Muxtar Dadaşov ustad operator olmaqla yanaşı, həm də kinorejissor kimi fəaliyyət göstərib. Onun lentə aldığı sənədli filmlər tariximizin əsl kino salnaməsidir.

    AZƏRTAC xəbər verir ki, bu gün Xalq artisti, kinorejissor, ssenarist, aktyor və operator Muxtar Dadaşovun vəfatından 25 il ötür.

    O, 1913-cü il sentyabrın 11-də Bakıda anadan olub. Hələ erkən yaşlarından tale onun yolunu böyük sənət məbədindən salır. Belə ki, Akademik Milli Dram Teatrının səhnəsində görkəmli dramaturq Cəfər Cabbarlının “Sevil” tamaşasında Gündüz rolunu oynayır. Bu, onun həyatında yeni səhifələr açır. Qəlbində görkəmli sənət ustaları ilə bir yerdə çalışmaq arzuları baş qaldırır. 1929-cu ildə Gənc Tamaşaçılar Teatrında rejissor assistenti kimi fəaliyyətə başlayır. Eyni zamanda, tamaşalarda kiçik rollar oynayır. 1931-ci ildə kinostudiyada operator assistenti vəzifəsinə düzəlir. Bir sıra sənədli və bədii filmlərin lentə alınmasında iştirak edir. 1933-cü ildə ali operator təhsili almaq məqsədilə Moskvaya gedir. Orada da bir sıra filmlərin çəkilişində iştirak edir. Təhsilini başa vurduqdan sonra böyük ümidlərlə vətənə dönür, kinostudiyada operator işinə qayıdır. 1935-ci ildə “Rəqs edən bağalar” bədii filminin (Abdulla Şaiqin “Oyunçu bağa” hekayəsi əsasında) quruluşçu operatoru olur.

    Dövrün mühüm ictimai-siyasi hadisələri onun lentə aldığı sənədli filmlərin əsas mövzusunu təşkil edib. “Ana yurdum, Azərbaycan”, “Arazın o tayında”, “Sabir”, “Kür”, “Səadət yolu ilə” və s. filmlərində vətənin əsrarəngiz təbiəti, tarixi şəxsiyyətləri kino dili ilə tərənnüm olunub.

    O, kino haqqında danışanda deyərmiş: “Kino həyatın aynasıdır. Sabir demişkən, “düzü-düz, əyrini-əyri” əks etdirməyə qadir olan möcüzədir. O, mənən saf, canını sənətə fəda edən istedadlı və professional şəxslərin əlində olmalıdır”. Doğrudan da, o, kinoya qəlbən bağlı olub. Ekran əsərlərində fərdilik qabarıq şəkildə görünüb. 1953-cü ildə lentə aldığı “Arazın o tayında” filmində qaldırdığı problem bütöv Azərbaycan ideyasından güc alıb.

    Muxtar Dadaşov 1945-ci ildə çəkilən “Arşın mal alan” filmində operator köməkçisi olub. Xalq artisti Leyla Bədirbəyli bu filmin çəkilişlərindən söz düşəndə, Muxtar Dadaşovu aktyorun daxili aləminə nüfuz etməyi bacaran sənətkar kimi xarakterizə etmişdi. “Kəndlilər”, “Yeni horizont”, “Vətən oğlu”, “Sualtı qayıq T-9” bədii filmləri də onun operator kamerası vasitəsilə həyata vəsiqə alıb.

    Quruluşçu rejissor kimi isə debütü “Qanun naminə” bədii filmi olur. Xalq yazıçısı Süleyman Rəhimovun “Mehman“ povesti əsasında çəkdiyi filmin ssenarisini də özü yazır. Filmdə baş rola kənardan aktyor (Şimali Osetiyadan Bimbulat Vatayev) dəvət olunsa da, ekran əsərində bir çox görkəmli sənətkarlarımız rol alıb: Adil İsgəndərov, Rza Təhmasib, Mustafa Mərdanov, Nəcibə Məlikova, Nəsibə Zeynalova, Hacıbaba Bağırov…

    Muxtar Dadaşovun “Bakıda küləklər əsir” filmi müharibə mövzusunda çəkilən dəyərli ekran əsərlərindəndir. O, müharibə mövzusunda hələ 1943-cü ildə “Bakı döyüşür” adlı sənədli film çəkmişdi. Maraqlıdır ki, o, müharibənin gedişi vaxtı S.Vurğunu, Ü.Hacıbəylini, kimyaçı alim Y.Məmmədəliyevi, neftçilərdən G.Əliyevi, A.Nematullanı, R.Rüstəmovu və başqalarını bu filmə çəkir. Sonra bu filmi genişləndirərək “Bakı-42” adı ilə lentə alır. Ancaq istedadlı rejissor fantaziyasını bu filmdə də yekunlaşdırmır. Nəhayət 1974-cü ildə “Bakıda küləklər əsir” bədii filmini çəkərək istədiyinə nail olur. Filmdə xalqımızın müharibə illərində arxa və ön cəbhədə göstərdiyi hünəri, casusların ifşa edilməsində qəhrəman kəşfiyyatçıların ayıq-sayıqlığını, onların çox cəsarətli əməliyyatları nəticəsində Bakının neft mədənlərinin partladılmasının qarşısının alınmasını ustalıqla əks etdirir.

    O, həm də araşdırıcı rejissor olub. Çəkdiyi tarixi filmlər üçün zəngin material toplayar, sonra onları lentə alardı. “Nəriman Nərimanov” sənədli filminin (1966) çəkilişi zamanı da belə olub. N.Nərimanovun Genuya konfransındakı çıxışını əks etdirən kadrları Moskva arxivlərinin birindən tapır. Sonra həmin kadrları filmdə canlandırır.

    Muxtar Dadaşovun yaradıcılığı Azərbaycan kinosunun 50 ildən artıq bir dövrünü əhatə edir. Ekran əsərləri dünyanın bir çox ölkələrində göstərilib. Onun “Səadət yolu ilə” filmi Moskvada Ümumittifaq festivalında qızıl medala, “Nəriman Nərimanov” filmi Tiflis festivalında xüsusi mükafata layiq görülüb. Sənətkarın gərgin və yaradıcı əməyi dövlətimiz tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. O, Əməkdar incəsənət xadimi, Xalq artisti fəxri adlarına və “Şöhrət” ordeninə layiq görülüb. Dövlət mükafatı laureatı olub.

    1998-ci il mayın 7-də vəfat edən sənətkar bu gün də sənətsevərlər tərəfindən hörmət və məhəbbətlə yad edilir. Çəkdiyi ekran əsərləri xalqımızın milli-mənəvi dəyəri kimi qorunub saxlanılır.

    Mənbə: https://azertag.az/

  • Gülən-güldürən, düşündürən Arif Quliyev

    Tufanlar, qaranlıqlar, çətinliklər içində Allah mənə bu sənəti verdi. Həyatıma əks olan obrazı seçdim – güldürmək. Mənim heç bir sənədim yox idi. Məni uşaq evinə qoyub gediblər. Orada mənə Arif deyiblər, doğum ilimi də orada yazdılar…

    AZƏRTAC xəbər verir ki, bu gün ölümünün 2 ili tamam olan Xalq artisti Arif Quliyevin vaxtı ilə dediyi bu sözlər əslində onun alın yazısı, bəlkə də tərcümeyi-halı idi.

    Tanınmış teatr və kino aktyoru, Xalq artisti Arif Quliyev 2021-ci il mayın 7-də, ömrünün 71-ci ilində vəfat edib.

    Arif Əli oğlu Quliyev 1950-ci il mayın 16-da indiki Şirvan şəhərində anadan olub. 1965-1968-ci illərdə Bakı Mədəni-Maarif Texnikumunun Dram və kino aktyorluğu fakültəsində, 1973-1975-ci illərdə Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunun (indiki ADMİU) Musiqili komediya aktyorluğu fakültəsində təhsil alıb.

    Əmək fəaliyyətinə 1965-ci ildə Mingəçevir Dövlət Dram Teatrında aktyor kimi başlayan Arif Quliyev 1975-ci ildə Musiqili Komediya Teatrına dəvət edilib. Bu teatrın səhnəsində müxtəlif xarakterli obrazlar yaradıb. Onun “Təzə gəlin”də (S.Dağlı, C.Cahangirov) Şərbətəli, “Gözün aydın”da (F.Əmirov, M.Əlizadə) Salyanski, “Durna”da (S.Rüstəmov, S.Rüstəmov) Dursun, “Gurultulu məhəbbət”də (S.Ələsgərov, S.Qədirzadə) Mürsəl, “Özümüz bilərik”də (Ş.Qurbanov, S.Ələsgərov) İbişov, “Hicran”da (S.Rəhman, E.Sabitoğlu) Dursunov, “Ev bizim, sirr bizim”də (Ş.Axundova, N.Gəncəli) Tofiq, “Məşədi İbad”da (Ü.Hacıbəyli) Hambal, “Durnalar qayıdanda” tamaşasında (Hidayət) Mirzəqulu, “Məhəbbət, şeytan və ağ ölüm”də (M.Haqverdiyev) Səbzəli və s. canlandırdığı obrazlar tamaşaçılar tərəfindən maraqla qarşılanıb.

    Aktyorun “Şans”, “Bığ əhvalatı”, “Qayınana”, “Lift əhvalatı”, “Yarım ştat”, “Evləri köndələn yar” və digər teletamaşalarda yaratdığı rollar da sənətkara böyük tamaşaçı rəğbəti qazandırıb.

    Arif Quliyevin “Bəyin oğurlanması”, “Yaramaz”, “Bəxt üzüyü”, “O dünyadan salam”, “Qəm pəncərəsi”, “Mənim ağ şəhərim”, “Alma almaya bənzər”, “Ağ gəmi” bədii filmlərindəki obrazları onun yaradıcılıq potensialının zənginliyini ifadə edir.

    Müxtəlif teatrlarda çalışan sənətkarın yaradıcılığı qiymətləndirilib, 1989-cu ildə Əməkdar artist, 1993-cü ildə Xalq artisti fəxri adlarına layiq görülüb. “Humay”, “Qızıl dərviş” mükafatları və “Sənətkar” medalı ilə təltif olunan aktyor Prezidentin fərdi təqaüdçüsü idi.

    Tanınmış aktyor, səmimi insan Arif Quliyevin əziz xatirəsi doğmalarının, sənət dostları və tamaşaçıların yaddaşında əbədi yaşayacaq.

    Mənbə: https://azertag.az/

  • Bu gün Xalq rəssamı Əzim Əzimzadənin doğum günüdür

    Azərbaycan karikatura sənətinin banisi, Xalq rəssamı Əzim Əzimzadə Azərbaycan rəssamlıq sənətində yeni bir cığır açıb. Bu gün onun adına hər kəs hörmətlə yanaşır. Yeni rəssamlar nəsli onun ənənələrindən bəhrələnirlər.

    AZƏRTAC xəbər verir ki, bu gün Xalq rəssamı Əzim Əzimzadənin anadan olmasında 143 il ötür.

    Əzim Əzimzadə 1880-ci il mayın 7-də Novxanı kəndində anadan olub. Atasının etirazına baxmayaraq, ibtidai təhsilini rus-tatar məktəbində alıb.

    Yaradıcılığı boyu əsrlərdən bəri formalaşan Təbriz Azərbaycan miniatür məktəbinin və rus rəssamlıq məktəbinin ənənələrindən bəhrələnib. Rəssamlığa məşhur “Molla Nəsrəddin” jurnalında öz əsərlərini dərc etdirməklə başlayıb. 1906-cı ildən “Molla Nəsrəddin”, “Baraban”, “Zənbur”, “Tuti”, “Kəlniyyət” və sair jurnalların səhifələrində satirik qrafik karikaturalarını nəşr etdirməklə Azərbaycan satirik qrafikasının əsasını qoyub.

    Ə.Əzimzadənin əsərlərinin əsas mövzusunu sosial təzadlar, adətlər və xalqın məişəti təşkil edirdi. O, öz əsərlərində mənfi surətləri gah kəsərli yumor, gah yumşaq kinayə ilə kəskin satira atəşinə tutub. Çəkdiyi “İt boğuşdurma”, “Kişi arvadını döyür”, “Varlı evində toy”, “Su üstündə dava”, “Köhnə bakılılar” kimi əsərlərində müxtəlif sosial təbəqələrə məxsus tiplərin iç üzünü açaraq qadın hüquqsuzluğuna, ədalətsizliyə qarşı çıxış edib.

    Rəssam satirik şair Mirzə Ələkbər Sabirin “Hophopnamə”sinə çəkdiyi illüstrasiyalarla (1914) kitab qrafikası sənətinin də əsasını qoyub. Onun teatrlara çəkdiyi geyim eskizləri və dekorasiyalar Azərbaycan rəssamlığının bu sahədəki inkişafına xüsusi təkan verib.

    Əsərləri dünyanın bir sıra muzeylərində nümayiş etdirilən rəssamın ilk fərdi sərgisi 1940-cı ildə təşkil olunub. Bakıda keçirilən birinci sərgidə tamaşaçılar rəssamın 1200-dən çox əsərinə tamaşa edib. 1920-1943-cü illərdə Ə.Əzimzadə Azərbaycan Rəssamlıq Texnikumunda müəllim, 1932-1937-ci illərdə isə direktor olub.

    Əzim Əzimzadə 1943-cü il mayın 15-də Bakıda vəfat edib.

    Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbi və Bakı küçələrindən biri onun adını daşıyır. Yaşadığı evdə rəssamın ev-muzeyi açılıb.

    Mənbə: https://azertag.az/

  • Azərbaycanlı yazıçı Nazlı Çələbinin “Təhlükəli cazibə” adlı yeni kitabı işıq üzü görüb

    “Mücrü” Nəşriyyatı tərəfindən “Roman” seriyasından Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, “Azərbaycanın fəxri”, “Qızıl qələm”, “Əsrin ziyalısı” fəxri adlarının sahibi, Azərbaycanlı yazıçı Nazlı Çələbinin “Təhlükəli cazibə” (Roman) kitabı işıq üzü görüb.

    Kitabın redaktoru “Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru Gənc xanım yazar Şəfa Vəlidir.Ədəbiyyatsevərlər və ədəbiyyatşünaslar tərəfindən rəğbətlə qarşılanacağına ümid edirik.

    Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti
    və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi.

  • Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri, Xalq yazıçısı Anar RZAYEV.”QALİB GƏLDİ, QALİB GETDİ”

    Neçə aydır ürəyimiz səksəkədə idi. Vaxtaşırı səhhətinin yaxşılaşdığını, tezliklə geri dönəcəyini eşitsək də, nigarançılığımız səngimirdi. Onun xəstə çağının görüntülərinin – kino-video kadrlarının, adicə fotolarının meydana çıxmamasını başa düşürdüm, çünki xasiyyətinə az-çox bələd idim. Xəstə, həm də ağır xəstə, həm də yaşı 80-ni ötmüş bir insanın vücudunda da, sifətində də, təbii ki, bir üzgünlük, zəiflik seziləcəkdi. Heydər Əliyev dostlarına da, düşmənlərinə də, doğma xalqına da bu şəkildə, bu halda görünməyə heç cür razı olmazdı. O, yaddaşlarda həmişəki kimi şax yerişli, məğrur duruşlu, xoş sifətli, gülərüzlü, bəzən də sərt, iti baxışlı bir insan kimi qalmaq istəyirdi. Və elə beləcə də qaldı. Bu günlərdə müxtəlif telekanallarda nümayiş etdirilən kadrlarda onun yalnız rəsmi surətini yox, çox təbii, çox səmimi, çox insani cəhətlərini də gördük, şux zarafatlarını da eşitdik, dalğınlıq anlarının, qəmli-qüssəli məqamlarının, musiqidən təsirlənib gözlərinin yaşardığının da şahidi olduq. Əvvəllər gördüyümüz kadrlara da indi ayrı gözlə baxırıq. Neçə ayın həyəcanları, təlaşları içində bir an da ümidimi itirmirdim. İnanırdım ki, bir gün Bakı hava limanında uçaqdan enib üstünə yüyürən jurnalistlərə təbəssümlə baxaraq: – mətbuat səhifələrində məni neçə dəfə dəfn etmisiniz? – deyəcəkdi – görürsünüz ki, sağ-salamatam – deyəcəkdi.
    Dekabrın 12-dən 13-nə keçən məşum gecə ümidlərimiz puç oldu. ANS televiziyası qara xəbəri bütün Azərbaycana yaydı, xalqımız yetim qaldı. İlham Əliyev və Sevil xanım atalarını, Azərbaycan böyük oğlunu, mən isə çox doğma, çox yaxın, çox əziz adamımı itirdim.
    Bu sözləri tam səmimiyyətlə deyirəm. Heydər Əliyevə nə qohumluğum çatırdı, nə də yaş fərqi, ictimai mövqe etibarı ilə dost ola bilərdik. Amma ömrüm boyu onun diqqətini və qayğısını, isti münasibətini duymuşdum. Bilirdim ki, istər sovet dönəmində, istərsə də müstəqillik dövründə məndən ona pis niyyətlə deyənlər də az olmayıb. Yazıçıların XX qurultayında çıxış edərkən özü bu barədə danışdı. Amma onu da bilirəm ki, bütün bu donoslar mənə olan münasibətinə zərrə qədər də təsir etmirdi və edə də bilməzdi. Çünki insan sərrafı idi. Və kimin kim olduğunu da yaxşı bilirdi. Boğazdan yuxarı təmənnalı sözləri də gerçək əməllərdən seçib ayırırdı. Elə adamlar var ki, özləri lakey xislətli ola-ola, özgəsinin səmimi hisslərinə heç cür inana bilmir. İnana bilmirlər ki, sevgi təmənnasız da ola bilər, hörmət qarşılıqlı da ola bilər. Mənim heç bir vəzifə sahibindən heç vaxt şəxsi umacağım olmayıb. Və Heydər Əliyev iş başında olanda da, olmayanda da ona eyni hörmət və rəğbət hissləri bəsləmişəm. Amma hisslərimi sağlığında ürək dolusu deyə bilməmişəm, təmtəraqlı, gurultulu sözlərlə ifadə etməmişəm. Düşünmüşəm ki, bunu ayrı cür yozacaqlar. Halbuki, Heydər Əliyevin mənim haqqımda, ayrı-ayrı əsərlərim haqqında, 60 illiyimlə bağlı dediyi xoş sözlər mənim onun haqqında dediklərimdən və yazdıqlarımdan az deyil. Yalnız bir dəfə 75 illiyində “Oqonyok” jurnalının sifarişi ilə onun barəsində “Şəxsiyyətin miqyası” adlı ayrıca bir məqalə yazmışdım.
    İndi bu böyük şəxsiyyətin miqyasının o vaxt mənim yazdığımdan da böyük olduğunu etiraf edirəm. Və şübhə etmirəm ki, illər ötdükcə bu miqyasların çox-çox daha böyük olduğunu da dərk edəcəyik.
    Heydər Əliyevi tanıyanda çox gənc idim. Sonrakı illərdə Azərbaycan rayonlarına səfərlər zamanı, müxtəlif vaxtlarda Gəncədə, Naxçıvanda, Şuşada, habelə İstanbulda və Ankarada, Moskvada, Romada, Pekində və Şanxayda, Alma-atıda, Bişkəkdə, dövlət başçılarıyla söhbətlərində, sənətçilərlə ünsiyyətində, tarlalarda, ya küçələrdə adi adamlarla görüşlərində onu yaxından müşahidə etmək imkanım olub. Saysız-hesabsız toplantılarda, yubileylərdə onu dinləmişəm, yazıçılarla, sənət adamlarıyla görüşlərində iştirak etmişəm, iki-üç dəfə isə təkbətək çox ətraflı, məhrəm söhbətlərimiz olub. 1997-ci ilin payızında İtaliyadan qayıdarkən təyyarədə ta Romadan Bakıyacan üç saatdan artıq ikilikdə danışmışıq. Bu söhbətləri gündəliyimdə bütün ayrıntılarıyla və tam dəqiqliklə isti-isti qeyd etmişəm.
    İndi mənim bu böyük insanın xatirəsi qarşısında borcum – hafizəmdə və kağız üzərində qalmış bütün təfərrüatları, uzun illər müşahidə etdiklərimi və məhrəm söhbətlərimizin tam mətnini, eləcə də Heydər Əliyev fenomeni haqqında düşündüklərimi iri bir yazı şəklində qələmə almaqdır və mən mütləq bunu edəcəm.
    Ağır itkimizin təsiri altında yazdığım bu kiçik qeydlərdə isə Heydər Əliyev taleyinin yalnız bir əsas cəhəti üstündə durmaq istəyirəm. Zənnimcə, Heydər Əliyev bu dünyaya həmişə qələbə çalmaq üçün gəlmişdi.
    O heç bir vaxt qarşısına çıxan heç bir çətinliyin qabağından qaçmazdı. Ən qorxulu vəziyyətlərdən belə zəfər çalaraq çıxardı. Xalq Cəbhəsi hakimiyyətdə olan vaxt rus qoşunlarının Azərbaycandan çıxarılmasını böyük tarixi uğur hesab edirlər. Razıyam. Amma çıxarılan ordunun yerini tutacaq milli zabitlər korpusunun əsasını axı Heydər Əliyev çox-çox qabaqlar Sovet dönəmində Naxçıvanski hərbi məktəbini yaratmaqla, neçə-neçə gənci SSRİ-nin ali hərbi məktəblərinə göndərməklə qoymuşdu.
    Sirr deyil ki, sovet dövründə Azərbaycanın hərbi çağırışçıları orduda ya tikinti batalyonunda, ya mətbəxdə işlədilirdilər. Böyük əhəmiyyətini yalnız 15-20 il sonra Qarabağ davası başlananda tam dərk etdiyimiz bu iş – milli hərbi kadrların yetişdirilməsi – sovet ehkamları üzərində qələbə idi. Azərbaycanı yalnız xammal ərazisi kimi görmək istəyənlərə qarşı – ən yeni sənaye ocaqlarının qurulması – SSRİ-nin iqtisadi ətalət siyasətinə qalib gəlməkdi. 37-ci ilin milyonlarla repressiya qurbanlarından yalnız birinin – böyük Hüseyn Cavidin nəşinin tapılıb vətənə gətirilməsi hələ də zehinlərdə hökm sürən Stalin buzlaqlarının əridilməsi deməkdi. Azərbaycanın görkəmli sənətkarlarının yüksək ümumittifaq mükafatlarına, təltiflərinə nail olması yalnız o konkret şəxslərin deyil, ümumən ədəbiyyatımızın, sənətimizin və deməli, Azərbaycanın nüfuzunu ucaltmaqdı. Bütün bunlar – Heydər Əliyev vətənsevərliyinin, Heydər Əliyev zəkasının, iradəsinin, uzaqgörənliyinin qələbəsi idi.
    Və bütün bunlar bədnam qonşularımızı qıcıqlandırır, qızışdırır, qəzəbləndirir, yuxularını qaçırırdı.
    Moskvaya, mərkəzi dairələrə donos donos dalınca gedirdi. – “Heydər Əliyev Naxçıvanı ermənilərdən təmizlədi, indi də Qarabağı təmizləmək niyyətindədir” – donosların əsas mövzusu bu idi.
    Heydər Əliyev bunu bilirdi. Və bunu bilə-bilə məhəl qoymurdu. Brejnevlə xoş münasibətlərinin bir səbəbi də özünü və xalqını, respublikasını mikoyanlardan, baqramyanlardan və onların tör-töküntülərindən sığorta etmək idi.
    Şuşada əzəmətli Vaqif məqbərəsini, Natəvan heykəlini ucaltmaqla, Üzeyir Hacıbəyli, Bülbül muzeylərini açmaqla, Şuşada təntənəli beynəlxalq sənət tədbirləri keçirməklə Heydər Əliyev bu qədim Azərbaycan şəhərinin milli simasını müəyyənləşdirirdi. Axı 50-ci illərdə Şuşada yeganə iki heykəlin – Nelson Stepanyanın və Tevosyanın büstləri olduğunu mən yaxşı xatırlayıram. Heydər Əliyev Azərbaycan KP MK-nın Birinci katibi olduğu illərdə Dağlıq Qarabağda erməni millətçiliyi meyillərinə qarşı çıxarılmış partiya qərarı da yadımdadır. Nə bundan əvvəl, nə sonra erməni millətçiliyi meyillərinə qarşı bu kəskinlikdə partiya qərarı qəbul olunub.
    Bütün bunlara rəğmən, Heydər Əliyev iki dəfə Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adına da layiq görülür, Siyasi Büronun tərkibinə düşür. Ermənilər yanıb-yaxılmasın, neyləsin? Məni isə yandırıb-yaxan odur ki, Heydər Əliyev haqqında Moskvaya gedən donosların böyük bir qismi elə onun öz vətənindən, Azərbaycandan gedirdi. Onun öz soydaşları, azərbaycanlılar verirdilər bu donosları.
    Səd heyif ki, yalnız ermənilərin deyil, bəzi “özümüzünkülərin” də Heydər Əliyevə bu bədxah münasibəti bizim günlərdə, müstəqillik dövründə də davam edir. Heydər Əliyev ermənilərlə mübarizə aparırdı, “özümüzünkülər” isə onun özüylə. Bu nə milli şakərimizdir belə, anlaya bilmirəm. Azərbaycanın hər hansı bir görkəmli övladı – istər siyasət sahəsində olsun, istər elm, sənət, ədəbiyyat – xalqına şöhrət gətirirsə, ölkəmizin sərhədlərindən kənarda ad qazanırsa, millətin beynəlxalq aləmdə layiqincə təmsil edirsə – həmin elə bu xalqın, bu millətin bir para insanları ona qənim kəsilir.
    1987-ci ildə ermənilərin, erməni dairələrinin güclü təsiri altında olan Qorbaçovun birgə səyləri ilə Heydər Əliyev SSRİ-nin siyasi Olimpindən uzaqlaşdırıldı. Düz bir həftə sonra isə adıbədnam akademik Aqanbekyan Parisdə Qarabağ kompaniyasına start verdi.
    H.Əliyev istefaya göndərildi, ailə üzvləri basqılara məruz qaldı, Moskva qəzetlərində böhtanlar, iftiralar dərc olundu, barəsində cinayət işi açmaq üçün qurdalanmağa başladılar. Təkləndiyi, yaxşılıq etdiyi adamların çoxunun dönük çıxdığı (bu da milli şakərimizdi?) bir məqamda Heydər Əliyev heç nədən və heç kəsdən qorxub-çəkinmədən Moskvadakı Azərbaycan nümayəndəliyinə gəlir, 90-cı ilin qara Yanvarını lənətlə damğalayır, bütün dünya mətbuatı qarşısında Qorbaçovu ittiham edirdi. Bu da onun qələbəsi idi.
    O vaxt Moskvada Heydər Əliyevə telefon etmişdim. Moskva mətbuatındakı iftira dolu yazılardan ürək ağrısıyla danışırdı. – Belə yazılara fikir verməyin, – dedim – Siz tarixi şəxsiyyətsiniz və bunu hamı bilir.
    Bu telefon söhbətinin bir başqa vacib məqamı və nəticələri haqqında gələcəkdə ətraflı yazacam. İndi isə ancaq onu deyim ki, bu söhbətdən Heydər Əliyevin daha Moskvada qalmaq, orada yaşamaq istəmədiyini başa düşdüm.
    Əfsuslar olsun ki, Heydər Əliyevə nəinki Moskvada, heç Bakıda da yaşamağa imkan vermədilər. Tikilib qurulmasında bu qədər böyük zəhməti olan adama Bakıda bir mənzil də tapılmadı, doğulduğu yerə – Naxçıvana getməli oldu. Soyuq, şaxtalı, yanacaqsız Naxçıvan qışında ətrafındakı etibarlı insanlara – “ölsək də, bir yerdə öləcəyik, qalsaq da, bir yerdə qalacayıq” – dedi. İlk baxışda belə görünə bilərdi ki, siyasi karyerası bitmiş Heydər Əliyev, axır ki, məğlub edilib. Belə amansızlıqlarla üzləşmiş, belə dözülməz şəraitə düşmüş başqa birisi, bəlkə də, məğlub olardı. Hər hansı başqa birisi. Heydər Əliyev yox.
    Cəmisi bir-iki il keçdi, Qorbaçovun özü də, ölkəsi də yerlə-yeksan oldu, indi SSRİ-nin ilk və son prezidenti vaxtını öldürmək üçün radioda uşaq nağıllarını səsləndirir və cibini doldurmaq üçün Makdonaldsı reklam edir. Heydər Əliyev isə XX əsrdə müstəqilliyini ikinci dəfə qazanmış milli dövlətinin düz on il ərzində prezidenti oldu. Özü də elə bir prezident ki, ərazisi və əhalisi baxımından kiçik ölkənin dövlət başçısıyla ən böyük məmləkətlərin rəhbərləri hesablaşırdı. Kim qalib çıxdı? Nəinki öz hakimiyyətini qoruya bilən, başçılıq etdiyi dövləti belə bada verən Qorbaçovmu, ya parçalanmaqda olan ölkəsini xilas edən, sonrakı çevriliş cəhdlərinin qarşısını alan, bir gecə yarısı televiziya çıxışı ilə prezident sarayı ətrafına minlərlə insanı toplaya bilən Heydər Əliyevmi?
    Bəziləri Heydər Əliyevi atəşkəs sazişinə görə suçlayır, Qarabağ problemini həll etməməkdə təqsirləndirirlər.
    Azərbaycanın hələ güclü ordusu olmadığı bir vaxtda Bişkək protokolu imzalanmasaydı, rus ordusunun açıq və gizli dəstəyilə ermənilər gəlib Yevlaxa çatsaydılar, Azərbaycan və Gürcüstan arasında yeni bir işğal zonası yaransaydı və neft boru kəməri əbədi olaraq gündəmdən çıxsaydı, bu ittihamçılar, görən, onda nə deyəcəkdi?
    Qarabağ probleminin gec-tez həll olunacağına, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpasına, işğal edilmiş torpaqlarımızın qaytarılacağına qəti inamım var, amma bu problemin nə qədər çətin olduğunu da aydın dərk edirəm. Postsovet məkanının bu səpkili hansı problemi həll olunub – Moldova-Dnestrbasar problemi? Gürcüstanın Abxaziya, Cənubi Osetiya, indi də Acarıstan problemi? Və nəhayət, Rusiyanın Çeçenistan problemi? Hələ yarım əsrdən artıq sürən İsrail-Fələstin qarşıdurmasını demirəm. – Siyasət – mümkün olana əsaslanmaq sənətidir – deyiblər. Hər halda, Qarabağla bağlı danışıqlarda, hər yöndən güclü təzyiqlər altında Heydər Əliyev Azərbaycanın mənafeyinə zidd olan heç bir güzəştə getmədi. Və siyasətin mümkün olan əsasları baxımından bu da qələbə idi.
    2003-cü ili – ömrünün son ilini də Heydər Əliyev qalib kimi başa vurur. Geniş infakt keçirmiş, gecəsi-gündüzü olmayan, nə şənbə, nə bazar, nə məzuniyyət, nə istirahət bilən, yaşı səksənə çatmış insan çıxış edərkən qəlb böhranı keçirir, yıxılır, yeddi qabırğası sınır və dözülməz ağrılara tab gətirərək yenidən səhnəyə qayıdır, sözünə davam edir. Bir də yıxılır və yenə görünməmiş, inanılmaz bir iradə ilə səhnəyə dönür, xalqı ilə vidalaşmağa özündə güc tapır. Bu da onun yıxılması haqqında hərzə-hərzə danışan və yazan mənəviyyatsız düşüklər üzərində qələbə idi.
    Şayiələr, dedi-qodular, ara söhbətlərinə əsaslanaraq insanı diri-diri basdıranlar, görəsən, öz yazdıqlarına inanırdımı? Türkiyə və Amerika kimi açıq ölkələrdə məşhur siyasi xadimin, ölkə başçısının ölümünün aylarla gizlin saxlanmasına kim inanar? Və əgər bunu yazanların özləri inanmırsa, oxucularını niyə ağılsız sayırlar?
    Heydər Əliyev, həqiqətən, dünyasını dəyişən gün “biz bunu hələ dörd ay bundan qabaq xəbər vermişdik” deyə yazanlar özlərini nə qədər gülünc vəziyyətə saldıqlarını dərk edirlərmi?
    Ucuz mətbuat şoularına Heydər Əliyev bu mənhus xəbərlərin bazara çıxarılmasından sonra neçə ay yaşamasıyla, xəstə-xəstə belə Azərbaycanı idarə etməsiylə, prezident seçkilərində iştirakı və vaxtlı-vaxtında namizədlikdən imtina etməsiylə, seçkiləri izləməsi və nəticələrindən arxayın olmasıyla qələbə çaldı. Bəlkə də, bu gün yeganə təsəllimiz odur ki, prezidentimiz dövlətinin taleyindən arxayın getdi.
    Dünyaya qalib kimi gəldi, dünyadan qalib kimi getdi.
    Heç kəsin xidmətini danmadan müstəqil Azərbaycanın qorunmasında, qurulmasında və yaşamasında Heydər Əliyevin müstəsna rolu insafı olanların hamısına açıq-aşkardır. Bir jurnalist doğru yazıb ki, Heydər Əliyev Qulliver, ona çirkab atanlar isə liliputlardır.
    Bütün keçəri, ötücü narazılıqlar, umu-küsülər, giley-güzar unudulub gedəcək, Heydər Əliyevin möhkəmləndirdiyi, inkişaf etdirdiyi ölkə-sabit, istiqrarlı, söz, mətbuat azadlığı təmin olunmuş, müxtəlif siyasi qurumların, o cümlədən müxalifət partiyalarının fəaliyyət göstərdiyi, senzurasız, ölüm hökmsüz, sivil dünya ailəsində layiqli yer tutan demokratik Azərbaycan qalacaq. Əlbəttə, Azərbaycan, yaxın gələcəyin Azərbaycanı daha da gözəl, firavan, daha əzəmətli və daha ədalətli ola bilər və olacaq. Amma bu xoşbəxt gələcəyin təməlini bütün şər qüvvələriylə mübarizədə qalib çıxan Heydər Əliyev qurdu, əl-ayağa dolaşanlara rəğmən, çətin doğulan əsər kimi yaratdı. Çağdaş Azərbaycan, doğrudan da, Heydər Əliyevin əsəridir. Bizim borcumuz bu əsəri yaşatmaq, qorumaq, cilalamaq və gələcək nəsillərə yetirməkdir. Bütün siyasi çəkişmələr, dartışmalar, toqquşmalar xalqın taleyi qarşısında çox cılız görünür, bunlar böyük tarix önündə çox kiçik həvəslər, hərisliklər, hikkələrdir.
    Heydər Əliyev hər xalqa, bəlkə də, əsrdə bir dəfə qismət olan nadir şəxsiyyət idi. Həyata qalib kimi gəlmişdi. Xalqı ölümüylə sarsıdan, sarsıdaraq birləşdirən, kədərləndirərək bütövləşdirən Heydər Əliyev ölümüylə də zəfər çaldı. Kim nə deyir-desin, nə yazır-yazsın, qalib gəldi, qalib getdi.
    “Ədəbiyyat qəzeti”
    16 dekabr 2003

  • Xalq yazıçısı ELÇİN.”DÜNYA AXİRƏT ƏKİNİ…”

    (Heydər Əliyev haqqında söz)

    1987-ci ildə Heydər Əliyev xəstələndi, Mixail Qorbaçovun ətrafında get-gedə tamam dekorasiyaya çevrilən rəhbərliyin arasında görünmədi və Bakıda obıvatel şayiələrindən tutmuş, səriştəli və səriştəsiz siyasi proqnozlaracan cürbəcür fikirlər, gümanlar, yozmalar tüğyan eləməyə başladı.

    Həmin ilin payızında mən Moskvada növbəti Beynəlxalq Kitab Yarmarkasının işində iştirak edirdim və Heydər Əliyev xəstəlikdən sonra ilk dəfə o yarmarkanın açılışına gəldi. Azərbaycan pavilyonunda başqa iştirakçılarla bərabər, onunla görüşdük. Arıqlamışdı, aşkar hiss olunurdu ki, ağır xəstəlikdən qalxıb və mən ona baxa-baxa 70-ci illəri, 80-ci illərin əvvəllərini yadıma salırdım. Bakıda, rayonlardakı cürbəcür aktivlərdə, görüşlərdə, iclaslarda saatlarla sinədəftər və ehtirasla danışıqları gözümün qabağından keçirdi, Şuşada Vaqifin məqbərəsinin ziyarəti zamanı qarın-çovğunun içində başıaçıq, iri və möhkəm addımlarla getməyini xatırlayırdım (elə bil ki, Leonid Brejnevin dediyi və indi hamının lağa qoyduğu “Şiroko şaqayet Azerbaydjan!” sözləri məcazi yox, fiziki mənada elə bu adamın özü haqqında deyilmişdi) və fikirləşdim ki, elə bil qorxunc sistem bu dəfə təbiətlə də əlbir olub və qopardığını ondan qoparıb…

    Yarmarkadan sonra mən Almaniya Demokratik Respublikası Yazıçılar İttifaqının dəvətilə “Drujba narodov” jurnalının baş redaktoru, ədəbiyyatımızın ozamankı İttifaq səviyyəsində tanınmasında müəyyən xidmətləri olan Serqey Baruzdinlə birlikdə Şərqi Berlinə getdim və orada eşitdim ki, Heydər Əliyev Siyasi Büro üzvlüyündən və SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini vəzifəsindən azad olunub.

    Təkcə elə S. Baruzdinin simasında “sovet cəmiyyəti” deyilən o ictimai əxlaq pozğunluğunun bu hadisəyə necə münasibət bəsləyəcəyi mənim üçün tamam aydın idi: bütün səfər boyu yeri düşdü-düşmədi, mənə və mən iştirak edən məclislərdə başqalarına Heydər Əliyevi şit-şit tərifləyən yazıq Sergey Alckseyeviç birdən-birə 180 dərəcə dəyişdi, onu tənqid etməyə, haqqında şovinist bir istehza ilə danışmağa başladı. Təbii ki, cavabını verirdim və Baruzdin də artıq dünyasını dəyişdiyi üçün bu barədə təfərrüata varmaq istəmirəm, amma məsələ burasındadır ki, onun o gözlənilməz dəyişikliyi küləyin səmt göstəricisi idi.

    Berlindən qayıdanda gecə Moskvada “Moskva” mehmanxanasına ayaq basarkən ilk gördüyüm dost adam Elmlər Akademiyamızın prezidenti Eldar Salayev oldu və salamsız-kəlamsız ona dediyim sözlər indiyə kimi mənim də yadımdadı, Eldar Salayevin də. Dedim: “– Görəcəksən, birinci ermənilər başlayacaq!..”

    Təəssüf ki, belə də oldu.

    Heydər Əliyev nüfuz sahibi idi və o nüfuz, hətta erməni daşnak irqçiliyinin belə qarşısında bir səddə çevrilmişdi.

    Bu yaxınlardakı müsahibələrdən birində mənə belə bir sual verdilər ki, 70-ci illərdə, 80-ci illərin əvvəllərində Azərbaycanda “dalğalanan” Qırmızı Bayraqlar haqqında nə deyə bilərsiniz? Belə cavab verdim ki, o Qırmızı Bayraqlar tarixin faktıdır, onları danmaq olmaz və lazım da deyil. Doğrudan da, belədir. Bu günün nəzərləri ilə yaxın (eyni zamanda çox uzaq!) keçmişimizə nəzər salanda, o “təntənəli” iclasları xatırlayanda, indi onlar adama fantosmoqrafik, əcaib, hətta sürrealist təsir bağışlayır. Ancaq bu, məsələnin bir tərəfidir: görünən və yekdilliklə pislənən, tənə gətirən tərəfi. İkinci tərəf isə görünmür, dərindədir və mürəkkəbdir. O da bundan ibarətdir ki, həmin “təntənə”lərin arxasında konsperativ şəkildə, xəlvətcə, bəlkə də, təhtəlşüur, sövq-təbii olaraq xalqın nüfuzunun artması, uzun illərin sarsıntısından sonra akvarellə nəzərə çarpacaq milliyyətçi dirçəliş prosesi başlamışdı. Yüksək bürokratiya xalqın lideri ilə necə hesablaşırdısa, yavaş-yavaş onlarda xalqın özünə də münasibətdə, bəlkə də, daxilən istənilməyən, arzu olunmayan bir ehtiram yaranırdı.

    Bu sətirləri yazıram, xəyal isə məni bu dəfə 1985-ci ilə apa¬rır: onda da Moskvada Beynəlxalq Kitab Yarmarkası idi (iki ildən bir keçirilirdi) və “təntənəli” açılış mərasimini keçirmək üçün yüksək rəhbərlik, görkəmli ictimai xadimlər, yazıçılar yarmarka pavilyonunun qarşısına toplaşmışdı.

    Mən o zaman da yarmarkada Azərbaycan nümayəndəliyinin üzvü idim. Yavaş-yayaş yağış yağırdı, mərasim isə başlamırdı. Məlum oldu ki, hamı, o cümlədən, Sov.İKP MK-nın yüksək vəzifəli çinovnikləri, nazirlər Heydər Əliyevin gəlişini gözləyir, o isə gəlib çıxmır. Yağış get-gedə bərkiməyə başladı. Nazirlər, MK-nın şöbə müdirləri xaricdən gəlmiş qonaqların istehzalı nəzərləri altında başlarının üstünə qəzet tutub eləcə yağışın altında dayanmışdılar və mərasimi başlamağa cürət etmirdilər. Nəhayət, Heydər Əliyevin maşını gəldi və indiki kimi mənim gözlərimin qabağındadır ki, Aleksandr Nikolayeviç Yakovlev – gələcək Siyasi Büro üzvü və bu gün köhnə üsul-idarəni ifşa eləyən adam, o zaman isə Sov. İKP MK-nın yeni təyin olunmuş şöbə müdiri o yağışın altında axsaya-axsaya necə maşının qabağına yüyürdü, Heydər Əliyevi necə yaltaqcasına qarşıladı…

    Sistemin bir xüsusiyyəti var idi: qorxanda yaltaqlanırdı və sənə yaltaqlanırdısa, mənsub olduğun xalqa da ehtiyatlı yanaşmaq məcburiyyəti qarşısında qalırdı. Stalin zamanı gürcülərə münasibəti xatırlayaq və bu cür misalları çox gətirmək olar.

    O Qırmızı Bayraqlarla bərabər, xüsusən 80-ci illərin əvvəllərində Azərbaycanda milli təfəkkürün, özünəqayıdışın ayrı-ayrı fərdlər arasında yox, bir küll halında oyanma dövrü idi. Yalnız elə Hüseyn Cavidin cənazəsinin Sibirdən gətirilib doğma yurdda torpağa tapşırılması faktını xatırlayaq. Yaxud 1981-ci ildə Azərbaycan Yazıçılarının VII qurultayındakı sözün yaxşı, sağlam mənasında millətçilik əhvali-ruhiyyəsi, “İran Azərbaycanı” ifadəsinin “Cənubi Azərbaycan” ifadəsi ilə əvəz olunmasının rəsmiləşdirilməsi…

    Əlbəttə, bütün dövrlərdə olduğu kimi, o dövrdə də haqlı işdən çıxarılanlarla bərabər, haqsız işdən çıxarılanlar da olub, haqsız incidilənlər də olub, amma onilliklər boyu insani hisslərə yad olan ictimai əxlaqı (daha doğrusu, əxlaqsızlığı!) zorla həyata tətbiq edən, insanı mənən əzən və lazım gəldikdə cismən də məhv edən Sistemi də yəqin ki, yaddan çıxarmaq olmaz və mənim dediyim odur ki, həmin Sistem daxilində şəxsiyyətə və onun fəaliyyətinə hərtərəfli, obyektiv, düşünə-düşünə qiymət verməyə, fikir söyləməyə çalışmaq lazımdır. Başa düşürəm ki, bəzən bu, çətin olur, şəxsi inciklikləri, şəxsi narazılığı boğmaq bir o qədər də asan deyil, ancaq mənim təsəvvürümə görə, həqiqi yol budur. Onsuz da dünyanın hər üzünü görmüş qoca tarix belə də edəcək.

    Yadıma gəlir, Heydər Əliyevin həyat yoldaşı vəfat edəndə bu gün onun üzünə duranlar, kölgəsini qılınclayanlar, həm də yalnız nomenklatura yox, bəzi ziyalılar, ictimai xadimlər necə bir cidd-cəhdlə, canfəşanlıq göstərə-göstərə Moskvaya getməyə, kişiyə şəxsən başsağlığı verməyə çalışırdılar. Bunlar hamısı mənim (və yəqin ki, yalnız mənim yox!) gözlərimin qabağındadır… O zaman mən də Heydər Əliyevə başsağlığı məktubu yazdım. O məktubdakı sözlər, təbii ki, indi olduğu kimi yadımda deyil, amma fikirlər, əhvali-ruhiyyə yaxşı yadımdadır. Əlbəttə, o şəxsi məktubdakıları təkrar etmək düzgün olmaz, yalnız onu deyə bilərəm ki, mən yenə də həmin fikirdəyəm və məni tanıyanlar yaxşı bilir ki, heç bir konyukturada da bunu gizlətməmişəm.

    Artıq çox uzaqlarda qalmış aspirantlıq illərində haradasa oxumuşdum ki (deyəsən, akademik Tarlenin fikridir), sarsıdıcı inqilablardan, yakobinçilikdən və cəmiyyətin lyumpenləşməsindən sonra XVIII əsrin sonlarında, XIX əsrin əvvəllərində Fransada Napoleon hadisəsi zərurət idi, amma bu adamın məhz Korsikalı Bonapart olması təsadüfdür.

    Bu fikri şəxsiyyətlərin müqayisəsi üçün yox, iqtibas etmək üçün xatırladıram. Fikirləşirəm ki, görünür, Azərbaycanda da 28 apreldən, “bəysizləşdirmə”dən, kollektivləşdirmədən, 37-dən sonra, o dövr üçün Əliyev hadisəsi zərurətin ifadəsi idi. Bəlkə də, fatalizmə qapılıram, amma dediyim odur ki, Azərbaycanın öz tam müstəqilliyi uğrundakı mübarizəsindən əvvəl imkan daxilində özünütanıtma və özünütəsdiq mənasında, yəqin ki, “Əliyev dövrü”ndə bir zərurət var idi.

    Bu yaxınlarda hardasa belə bir məlumata rast gəldim ki, Todor Jivkov on cildlərlə “Seçilmiş əsərləri”nə toplanmış məqalələrini nəinki özü yazmayıb, ümumiyyətlə, heç onları oxumurdu da! “Sosializm komediyası, farsı” üçün bundan gözəl bir illüstrasiya tapmaq, güman ki, çətindir… Leonid Brejnevi yaxından tanıyanların dediyinə və yazdığına görə, bu rəhbər də öz adına çap olunan, nəşr edilən yazıları oxumurdu.

    Və həmin kontekstdə Heydər Əliyev şəxsiyyətinin “inkişaf etmiş sosializm” çərçivələrinə sığışmayan bir cəhəti də mənim üçün əlamətdardır: mətbuatı şəxsən izləmək. Onun çıxışlarında, söhbətlərində (mən həmin çıxışların sıravi dinləyicilərindən, o söhbətlərin təsadüfdən-təsadüfə sıravi iştirakçılarından biri kimi fikir yürüdürəm) dərhal hiss olunurdu ki, qələm əhlindən kimin kim olduğunu, hansı məzhəbə qulluq elədiyini yaxşı bilir və bu, köməkçilərin hazırladığı (eləcə də xeyirxahların, daha artıq dərəcədə isə bədxahların verdiyi) məlumatların nəticəsi deyil, öz müşahidəsi, öz biliyidir.

    Səksəninci illərin lap əvvəllərində mənim “Literaturnaya qazeta”da bir məqaləm çap olunmuşdu. O vaxt “Litqazeta” bir ədəbi problem, yaxud əsər haqqında müxtəlif fikirlər verirdi. Mənim məqaləm də Yuri Boldırevin məqaləsi ilə yanaşı verilmişdi və onunla kəskin ədəbi mübahisə edirdim. Onda Həsən Həsənov Mərkəzi Komitənin ideoloji katibi işləyirdi və birdən-birə gecə mənə evə zəng elədi. Məlum oldu ki, Heydər Əliyev Soçidə (əgər səhv etmirəmsə) istirahət edir, məqaləni oxuyub və zəng eləyib bu barədə Həsən Həsənova ətraflı fikrini bildirib. Burada, yəqin ki, fəxr eləməli bir şey yoxdur, amma o var ki, cavan bir yazıçının, özü də sırf ədəbiyyat problemlərinə həsr olunmuş yazısı da diqqətdən (və maraqdan!) kənarda qalmırdı və bu diqqət “rəhbər diqqəti” yox, oxucu diqqəti idi. Məsələnin maraqlı bir cəhəti də o idi ki, ətrafındakıların xeyli qismi mətbuatla, ümumiyyətlə, mədəniyyətlə maraqlanan adamlar olmasa da, rəhbərdən çəkindikləri üçün özləri də mətbuatı izləmək, ədəbi ictimaiyyətin problemlərinə məhdud qabiliyyətləri daxilində diqqətlə yanaşmaq məcburiyyətində qalırdı.

    Dəfələrlə bunun şahidi olmuşam ki, Heydər Əliyev teatr tamaşalarına baxıb və qurtardıqdan sonra səhnə arxasında yaradıcı kollektivlə görüş keçirib və heç bir mübaliğəyə yol vermədən deyim ki, yüksək səviyyəli professional sənətşünas kimi tamaşanın təhlilini verib. Orasının da şahidiyəm ki, həmin görüşlərdən sonra yaradıcı kollektivin həvəsi birə-on artırdı. Əsl sənət adamına, sənət kollektivinə nə lazımdır? İlk növbədə xalqın onun sənətinə qiymət verməsi, onu başa düşməsi. Xalqa rəhbərlik edən adam da qiymət verməyi bacarırsa, bu, əlbəttə, çox təqdir ediləsi cəhətdir.

    Bu cür görüşlər Moskvada da keçirilirdi: görkəmli arxitektorlarla, yazıçılarla, teatr kollektivləri ilə və deməliyəm ki, onların əks-sədası Azərbaycan mədəniyyətinin inkişafı üçün münbit şərait yaranması baxımından çox xeyirli olurdu.

    Həmişə öz-özümə fikirləşəndə təəccüb, bəzən hətta heyrət etmişəm ki, Heydər Əliyev kimi, ucqar bir yerdə boya-başa çatıb təhsil alasan, uzun illər boyu DTK kimi sənətdən, yaradıcılıq mühitindən uzaq bir yerdə işləyəsən və bu dərəcədə də ədəbi-estetik təfəkkür tərzinə malik olasan. Yadıma gəlir, 1976-cı il idi, onda lap cavan bir yazıçı idim və Yazıçılar İttifaqına yenicə katib seçilmişdim. Moskvada Səməd Vurğunun anadan olmasının 70 illiyini keçirdik və sonra Daimi Nümayəndəliyimizdə yubiley iştirakçıları üçün kiçik bir qəbul düzəltdik. Adamların sayı az idi – 30-35 nəfər, amma kimlər idi: Leonid Leonov kimi “canlı klassik”dən tutmuş, o zamanın böyük “ədəbiyyat generalları” – Georgey Markov, Aleksandr Çaykovski, Nikolay Qribacovacan rus ədəbi ictimaiyyətinin “rəsmi” və qeyri-rəsmi ən irəlidə gedənləri. Heydər Əliyev də orada idi və söhbətləri, çıxışları ilə miz arxasında əyləşənlərin, xüsusən də “ədəbiyyat generalları”nın çoxundakı “böyük qardaş” təkəbbürünü sözün əsl mənasında məhv etdi və o danışdıqca həmin “ədəbi generallar” gözgörəti kiçilirdi…

    Bu – şəxsiyyətin miqyasıdır.

    O məclisdə yalançı məlumatfuruşluqla, əvvəlcədən hazırlaşma ilə, gözə, lap ustalıqla da olsa, kül üfürməklə, hətta Siyasi Büro üzvlüyünə namizədliyin hipnozu ilə iştirakçıları ovsunlamaq mümkün deyildi, çünki onların özləri sovet “hakimiyyət mətbəxi”nin aparıcı fiqurları, funksionerləri idi. Yalnız şəxsiyyətin təbii özünüifadəsi, fitri qabiliyyət onları o cürə gözgörəti kiçildə və hərəni öz yerində oturda bilərdi.

    Bir vacib məsələni qeyd eləmək istəyirəm: şəxsiyyəti, əlbəttə, cəmiyyət yetişdirir və bu mənada Heydər Əliyev də sovet cəmiyyətinin yetişdirməsi idi və özünün də son çıxışlarından birində dediyi kimi, həmin cəmiyyətə xidmət etmişdi, bunun məsuliyyətini də dərk edir. Lakin şəxsiyyətin miqyası cəmiyyətin ideoloji-inzibati sərhədləri, çərçivələri ilə məhdudlaşdırıla bilməz. Bu baxımdan mən Heydər Əliyevin son dövr fəaliyyətindəki (və ümumiyyətlə, həyatındakı!) ideoloji dəyişikliyi təbii hesab edirəm.

    Ales Adamovic yazır ki, sosializmdən pis yalnız onun xarabalıqları ola bilər. Burada, yəqin ki, “sovet sosializmi” demək daha dəqiq olar. Xalqımızın “sovet sosializmi”nin həmin real xarabalıq təhlükəsi ilə üzbəüz durduğu vaxtlarda Heydər Əliyevin bir az qəmli-kədərli, olsun ki, bir az da “heyhat…” əhvali-ruhiyyəli, amma təhlükəsiz, acılı-şirinli xatirələrlə dolu, rahat öz-özünə dərdləşmək üçün vaxt verən, heç kimdə və heç nədə işi olmayan (onda onunla da heç kimin, xüsusən Kreml mafiyasının işi olmayacaqdı!) “fərdi təqaüdçü” həyatından imtina edib yenidən mürəkkəbliyin, çətinliklərin, xislət naqisliklərinin, min bir xarici və daxili fitnə-fəsadın içinə daxil olmasına, öz xalqının arasına qayıtmasına da mən məhz şəxsiyyətin Əvvəldən Axıra, Başlanğıcdan Sona gedən yoldakı təbii addımları, təbii yolçuluğu kimi baxıram.

    Mən Heydər Əliyevi idealizə etmək fikrində deyiləm və heç bu mümkün də deyil, ən azı ona görə ki, ideal xisləti təbiət yox, romantik ədəbiyyat yaradır. Heydər Əliyev bir rəhbər kimi onu (əslində isə bizim hamımızı!) yetişdirən cəmiyyətin bir hissəsiydisə, deməli, cəmiyyətin səhvləri, eyni zamanda onun da səhvləri idi. Yetmişinci illər, səksəninci illərin əvvəlləri artıq tarixin səhifələrinə çevrildiyi bir vaxtda, o dövrə nəzər saldıqda bir rəhbər kimi onun özündən asılı olan səhvləri də indi gün işığı kimi aydın görmək mümkündür. Misal üçün, ətrafına yığışmış və özü Moskvaya getdikdən sonra respublikada qalan “kiçik rəhbərlər” kolleksiyası…

    Mən fikirləşirəm ki, yəni Heydər Əliyev kimi iti zehnə, fəhmə malik bir adam ətrafındakıların bir çoxunun miskinliyini, riyakarlığını, konformistliyini görmürdü? Ola bilməzdi ki, görməsin…

    Bu yerdə biz, görünür, cəmiyyətin şəxsiyyəti üstələməsi hadisəsi ilə qarşılaşırıq. Və görünür, bu da bir Allah işidir ki, bunun ən böyük acısını Heydər Əliyev özü daddı. Əlindən tutub çörək verdiyi və rəyasət heyətlərində barmağının kiçicik bir işarəsi ilə minlərlə, hətta milyonlarla adamın gözü qabağında (televiziyanın sayəsində) top kimi yerindən atılıb onun qabağına yüyürən (və bununla özlərini xoşbəxt hiss edən, qürurlanan!) adamların, o, iqtidardan düşdükdən sonra, necə bəd üz göstərmələri hamıdan əvvəl Heydər Əliyevin özünə təsir etməli idi və emosional adam olduğu üçün, yəqin ki də, etdi.

    Bu barədə çox danışmağa, xırdalamağa, elə bilirəm ki, ehtiyac yoxdur. Yunus İmrənin dediyi kimi: “Dünya axirət əkini, əkib götürən bilər”, amma etiraf etmək istəyirəm (ümumiyyətlə, mənim bu ekspromt yazım, bir növ, etirafnamədir) ki, o zamanlar – Heydər Əliyevin Bakıya qayıdışı və ona qarşı hücumlar vaxtı beynimdə bir obraz məni xeyli müddət rahat buraxmadı: Kral Lir. Şekspir ona görə əlçatmaz bədii-fəlsəfi zirvədir ki, öz yaradıcılığında insan xisləti kimi dəhşətli bir labirintin bələdçisi olub. Bu xislət nələrə qadirdir! Həmin vaxtlar mənim aləmimdə Heydər Əliyev o cürə xislət dəyişmələri ilə üz-üzə gələrkən, hərgah belə demək mümkünsə, Kral Lir dərəcəli bir pərişanlıq içində idi. Bəlkə də, bu fikir, bu bənzətmə mənim fantaziyamın nəticəsidir? Bilmirəm… Amma mən belə hiss edirdim, belə görürdüm.

    İndi, gecə saat üçün sakit qaranlığında bu sətirləri yazarkən orasını da fikirləşirəm ki, Kral Lir dərəcəli bir pərişanlığı yaşayan şəxsiyyəti heç vaxt kin-küdurət, intiqam ehtirası ələ ala bilməz, əksinə, kiçikliyi, miskinliyi gördüyü üçün o, bağışlamağı üstün tutar.

    Əlbəttə, vaxt gələcək, bizim bu günlərimiz (çətin, özünü axtarışlarla dolu, ziddiyyətli, qanlı-qadalı, amma şübhəsiz ki, tarixi günlərimiz!) də Azərbaycan yazıçılarının, şairlərinin, dramaturqlarının qələminin zəngin, Şekspir ehtirasları ilə dolu materialına çevriləcək, əsərlər yaranacaq, o əsərlərin real tarixi qəhrəmanları olacaq, ancaq o həqiqəti ki Heydər Əliyev özü yaza bilər, onu heç kim yazmayacaq. Bilmirəm, Heydər Əliyev gündəlik tutub, bilavasitə iştirakçısı olduğu epoxal əhəmiyyətli hadisələrlə bağlı heç olmasa qeydlər aparıb, yoxsa yox? Mən çox istərdim ki, gələcək nəsillər o gündəlikləri, qeydləri, fikirləri oxumaq imkanına malik olsun. Və eyni zamanda o yazılar da tamam obyektiv yazılsın, yaxşıya yaxşı, pisə pis deyilsin. O yazılar yazılarkən daxili “qlavlit” – şəxsi təəssübkeşlik bir tərəfə atılsın və “cəmi məxluqatın əşrəfi” olan insan müəllifin simasında o tarixi sənəddə bütün vüsəti ilə təsvir olunsun – yaxşısı da pisi ilə bərabər, müdrikliyi və pərişanlığı, Xeyir ilə Şər arasındakı ədəbi mübarizədə qadirliyi və səhvləri, aldanışları ilə birlikdə.

    Bu yaxınlarda yaxın adamlarla xudmani bir söhbət zamanı dostlardan biri məndən soruşdu: “– Heydər Əliyevi bir sözlə necə səciy-yələndirərdin?” Özüm üçün də gözlənilməz bir cavab verdim: “– Tənha adam.” Bilmirəm nə üçün belə dedim? Nəyə görə? Hansı əsasla? Bəlkə, ona görə ki, istedadlı şəxsiyyət həmişə tənha olur? Bilmirəm… Amma belə dedim və indi də belə düşünürəm.

    28 iyul 1992.

    (“Aydınlıq” qəzeti, 16 oktyabr 1992.)

    PS. Yaxşı xatirimdədir ki, mən bu yazını indi çox uzaqlarda qalmış o iyul gecəsi birnəfəsə yazdım və burada açıq-aşkar hiss olunan pərişanlıq ab-havası da, əslində, o zaman Azərbaycan rəhbərliyinin, dönük insanların, ovcuna alıb qaldırdığı vəzifə sahiblərinin – bir sözlə, nankorların, cahillərin və tərbiyəsizlərin Heydər Əliyevə qarşı etibarsızlığı, hörmətsizliyi, kəmfürsətliyi nəticəsində mənim daxilimdə yaranmış pərişanlığın ifadəsi idi.

    O zaman xalqın çağırışı və təkidi ilə Heydər Əliyevin yenidən hakimiyyətə gəlişi hələ irəlidə idi və mən bu yazını ovaxtkı əsas qəzetlərdə heç cürə çap etdirə bilmədim, sonralar ona yaltaqlanan bir sıra mətbuat “rəhbərləri” və qeyri-“rəhbərləri” bu yazını yaxına buraxmırdı (vəfat etdikləri üçün onların adlarını çəkmirəm, hələ sağları da mənim üçün elə vəfat etmişlər kimidir).

    Nəhayət, bu yazı “Aydınlıq” qəzetində dəc olundu və 31 ildən (!) sonra Heydər Əliyevin 100 illiyi münasibətilə bir sözünə də toxunmadan onu yenidən oxuculara təqdim edirəm.

    12 fevral 2023.

    Bakı.

  • Yaşar QARAYEV.”MÜSTƏQİLLİK DÖVRÜNÜN MİLLİ ÖNDƏRİ”

    tənqidçi, ədəbiyyatşünas

    Yalnız etibarlı və sabit dövlətin sənətə, elmə, ədəbiyyata, müqəddəs mənəvi və əxlaqi dəyərə ehtiyacı var. Millətin monolit milli dövlətdən, əbədi-əzəli saflığı və halallığı həmişə müqəddəs, həmişə zədəsiz saxlanan milli mentalitetdən uca sərvəti yoxdur. Belə sərvət istehsalı ilə isə sənət və dövlət həmişə bir yerdə, həmişə yanaşı məşğul olur və torpağın da, yaddaşın da sərhədləri yalnız belə bir sərvətin olduğu yerdə – vahid, bölünməz, əbədi mənəvi məkanda parçalanmır. İstisnasız, bütün digər sahələrdə və hallarda da uğur və qələbələr hamısı yenə də məhz bu bünövrənin – güclü, müstəqil, suveren dövlətin və dövlətçilik şüurunun mövcudluğu, möhkəmliyi zəminində mümkün olur.
    Məhz milli dəyərlər nəticə etibarı ilə milli dövlətin (və dövlətçiliyin!) mənəvi-əxlaqi baxımdan təminatı, ideya qarantı rolunu oynamaq üçün lazım olur. Neçə yüz il, neçə min il tarixi olan ən qədim ölkələrdə sabitliyin əsas səbəbi elə o olub ki, burada milli-mənəvi dəyərlər həmişə dövlətin və dövlət də öz növbəsində milli-mənəvi dəyərlərin keşiyində ayıq-sayıq dayanıb. Mentalitet tərbiyəsinə, milli “mən” yaddaşına və şüuruna biganə qalmamaq cəmiyyətdə əbədi, sabit müstəqilliyin, suverenliyin taleyinə və gələcəyinə də biganə qalmamağın şərti və zəmini olub…
    Yeni yüzilin və yeni minilliyin astanasında Azərbaycanda məhz belə miqyasda sabitlik və əmin-amanlıq üçün xalqın müdriklik göstərib vaxtında seçdiyi prezidentin – Heydər Əlirza oğlu Əliyev adlı tarixi şəxsiyyətin müstəsna milli xidmətləri vardır.
    Əlbəttə, doxsanıncı illərdən əvvəllər də Heydər Əliyev ozamankı İttifaq miqyasında tanınmış rəhbər-ideoloq və ictimai xadim idi; Sov.İKP MK Siyasi Bürosunun üzvü və SSRİ Nazirlər Soveti Sədrinin birinci müavini idi. Azərbaycanın dövlətçilik təcrübəsini bütün sovet məkanında yaymaq üçün Y.V.Andropov şəxsən H.Ə.Əliyevi Moskvaya, Kremlə dəvət etmişdi. Bu akt özü milli mentalitetin (idarəçilikdə türk etnik geninin) beynəlmiləl dövlətçilik və imperiya lideri səviyyəsində etirafı və təsdiqi idi. Lakin həmin möhtəşəm, miqyaslı on ili yox, böhranlı, ağır və çətin, lokal son beş ili bir rəhbər kimi H.Əliyev öz tərcümeyi-halının və öndərlik fəaliyyətinin zirvə məqamı hesab edir. Tbilisidə, öz tərcümeyi-hal dostu və yaxın həmkarı, Gürcüstan Prezidenti E.A.Şevardnadzenin 70 illiyinə həsr olunan təntənəli yığıncaqda yubilyarın şərəfinə söylədiyi təbrik nitqində o, özü bunu açıq-aşkar etiraf edir: “Eduard Şevardnadzenin tərcümeyi-halının ən mühüm hissəsi, mən bunu özümə də aid edirəm, ona görə belə deyirəm, Eduard Şevardnadzenin həyat və fəaliyyətinin ən parlaq hissəsi, ən mühüm hissəsi Gürcüstanın son dərəcə çətin şəraitində öz xalqını bu şəraitdən çıxarmağı öz üzərinə götürdüyü dövrdür”.
    Öz səmimi və hərarətli nitqində H.Ə.Əliyev nə üçün məhz son illəri E.A.Şevardnadzenin çoxmiqyaslı bir zaman və məkan kəsiyində keçən böyük tərcümeyi-halının zirvə qatı hesab etməsinin səbəbini də açır və bu açımı da bütün pafosu, həm hərfi, həm də mahiyyəti ilə birlikdə H.Əliyevin özünün bioqrafiyasına aid edib, eynilə təkrar etmək olar.
    Ümumiyyətlə, Tbilisidə (vaxtilə Mirzə Şəfinin, Mirzə Fətəlinin və Mirzə Cəlilin tale, zaman və xalq haqda düşündüyü bu məhrəm, doğma, sehrli coğrafi məkanda) natiqin Şevardnadzeyə xitabla söylədiyi sözlərdə bu dəfə Heydər Əliyevin də “mən”i barədə öz monoloqunu görməmək, onun öz “daxili nitqi”ni, etiraf səsini, ucadan düşüncələrini eşitməmək qeyri-mümkündür: “Mən hesab edirəm ki, Gürcüstana qayıtdıqdan sonra Eduard Şevardnadzenin etdikləri, Gürcüstanı bu ağır vəziyyətdən çıxarmağı öz üzərinə götürməsi əsl qəhrəmanlıqdır. O, burada hərc-mərclik vəziyyəti və vətəndaş müharibəsi vəziyyəti yaratmış qüvvələrin hamısını zərərsizləşdirmək və Gürcüstanı və gürcü xalqını bu ağır şəraitdən tədricən çıxarmaq üçün öz xalqının milli qəhrəmanı kimi (kursiv bizimdir – Y.Q.) döyüşə girdi, mübarizəyə başladı… Bu tarixi missiyanı öz üzərinə götürmək asan deyildi. Bu missiyanı həyata keçirmək də asan deyildi… Edurad Şevardnadze bu tarixi vəzifənin öhdəsindən çox gözəl gəlmişdir”.
    Mətndəki “əsl qəhrəmanlıq” və “öz xalqının milli qəhrəmanı” sözləri bu sözlərin müəllifinin özünün son beş ildə Azərbaycanın tarixində və taleyində gördüyü “HEYDƏR ƏLİYEV İŞİ”nin məzmun və mahiyyətini çox dəqiq ifadə edir. Çünki Heydər Əliyev də əlindən nə gəlirsə, onu axıra qədər ona görə icra edib, ona görə həyata keçirdib ki, “xalqlarımız, ölkələrimiz keçmişdə bizim başımıza gələnlərə bir daha məruz qalmasınlar, əldə etdiyimiz müstəqillik əbədi, dönməz olsun” və E.Şevardnadze kimi, o da nə vaxt, nə iş görübsə, “bunlar belə şəraitdə görülə biləcək maksimum işlərdir” (yenə həmin çıxışın mətnindən).
    Əslində, son beş il Azərbaycanda Gürcüstanda olduğundan daha mürəkkəb, çətin, taleyüklü illər olmuşdur və həmin illərin çətinliyindən, sınağından vətəni və xalqı çıxarmaq da Gürcüstanda olduğundan daha böyük vətəndaşlıq əzmi, enerji və müdriklik (“milli qəhrəmanlıq işi”) tələb etmişdir. Üstəlik, bu beş ildən görünən indiki on ilin və ondan əvvəlki yetmiş ilin də çətin, dramatik, miqyaslı konteksti bu beş ili və həmin beş ilə gətirib çıxaran tarixi qanunauyğunluğu bir bütövdə, vahid tarixi məkanda dərk etməyə kömək göstərir.
    Keçid dövrünün “milli lider” problemi həll olunana qədər Azərbaycanda sosial-siyasi xaos davam etdi. Xalq əvvəl öz dövlətçiliyini, yalnız sonra ərazisini itirdi. Qeyri-peşəkar hakimiyyət strukturları, əməldə, işdə təşkilati (inzibati) utopiya və siyasi romantizm, bir-birini əməldə, işdə əvəz edən və ənənədə davam etdirən populist, fərari, marionet öndərlərin əxlaq və strategiyası yalnız üç il davam gətirə bildi. Sona qədər parçalanma perspektivi yalnız prezident Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlməsi ilə aradan qalxdı, milli dövlətçilik xilas edildi və beləliklə, ərazinin də bərpa olunması üçün ilkin şərait, obyektiv-tarixi imkan yarandı və bu istiqamətdə miqyaslı, strateji diplomatiya başladı.
    Heydər Əliyev üçün rəyasət heç vaxt fövqəlməqsəd olmayıb; o heç vaxt hakimiyyətə tankda gəlməyib və hakimiyyətdən təyyarədə qaçmayıb, arxaik, populist iqtidar davası və belə davaların çevriliş, qəsd, piket, terror, bazar, küçə, vağzal… kimi üsulları əvvəldən bu bioqrafiyaya yaddır. Müasir demokratik dəyərlər, parlament yolu, siyasi intellekt və unikal iradə, ümumiyyətlə, mübarizədə ibtidai, kustar, primitiv “cəbbəxana”ya ehtiyacı aradan qaldırıb. Elə bütün bu keyfiyyətlərə görə də məhz Heydər Əliyev millətin coşub-daşan enerjisinə dəqiq məcra, uğurlu axar təmin edə bildi. Onun arxasınca getmədi, onu öz arxasınca apardı. Ümummilli öndər, vahid lider statusunun bundan qabarıq dəlilini, əyani atributunu nişan vermək, təsəvvürə gətirmək çətindir.
    Taleyin ən çətin anında, tarixi intixab və sınaq məqamında dotələb, cəngavər, müdrik öndəri əməldə, işdə hamı etiraf və təsdiq etdi: opponent də, həmfikir və həmkar da! Təsəvvür edin: indiki müxalifət könüllü şəkildə hakimiyyətdən əl çəkdi, əvvəl spiker kürsüsünü, sonra prezident masasını tərk etdi ki, vakansiyanı yeni lider tutsun. Bu – Heydər Əliyev şəxsiyyətinə və intellektinə inamın, etibar və ehtiramın ifadəsi idi. O nəyə nail olubsa, belə sivil açarda və üslubda nail olub, Orta əsrlər, Asiya və rus yolu, üsulu, piket, çevriliş, qəsd… yalnız ona qarşı müqabil, müxalif tərəfin bioqrafiyasında olub və belə arsenala qarşı da o heç vaxt güzəşt göstərməyib. Ömründə tək bir dəfə diz çöküb: bir prezident kimi əyilib milli bayrağı öpəndə…
    Lakin Heydər Əliyevə bir ideoloq və ictimai xadim kimi ömrün, güzəranın həm şirinini, həm də acısını dadmaq nəsib olub, həm xoşbəxt, həm də tragik şəxsiyyətin həyatını və taleyini yaşamaq qismət olub.
    Ümumiyyətlə, bu tərcümeyi-hal çox ziqzaqlıdır: o, imperiya lideri də olub, fərdi təqaüdçü də; istiqlal lideri də olub, DTK generalı da. Ən böyük təqdirin də hədəfi olub, ən kəskin tənqidin də; ləyaqətinə şər atmaq üçün də, şəninə mədhiyyə demək üçün də mikrofonda növbəyə düzülənlər həmişə tapılıb. Amma bu dəyişən mərhələlərin də hamısında təkcə bir şey dəyişməyib: eyni bir daxili, fitri ideala xidmət əzmi, milli Azərbaycan ideyası! Ən böyük, əbədi sabitliyi o, məhz milliliyə, müstəqilliyə, suverenliyə sədaqətdə göstərib.
    Bunun səbəbi bir də odur ki, həm ən adi, həm də ən ali (müqəddəs!) bir həqiqəti Heydər Əliyev xalq üçün, millət üçün tarixi məsuliyyəti çiyninə aldığı ilk gündən dərk etmiş və istisnasız, həmişə, hər yerdə uca tutmuşdur. Dövlət, cəmiyyət miqyasında sabit, qlobal ictimai əxlaq, təfəkkür və ideologiya yalnız onda sabitləşir və etibarlı olur ki, milli-mənəvi dəyərlərə güvənir. Yerüstü sərvətə (mənəvi dəyərlərə!) güvənməyəndə isə hətta yeraltı sərvətlər də istiqlala yox, istiqlalla da alverə, ehtikarlıq vasitəsinə çevrilir. Bunsuz həm suverenliyin, həm də torpağın ərazisi gec-tez itkiyə məruz qalır, həm coğrafi, həm də milli-mənəvi məkan öz bütövlüyünü (və bütövlüyün sabitliyini!) itirir.
    Məhz bu mənada Heydər Əliyev Azərbaycanın dövlətçilik tarixində ən böyük öndərlərin vəsiyyət və ənənəsinə sadiq qalır.
    Bu bir də ona görə mümkün olur ki, Heydər Əliyevin ifasında və icrasında həmişə siyasət də sənət, siyasətçi də sənətkar səviyyəsinə qalxa bilir. Daha doğrusu, məhz “siyasət əməldə, hərəkətdə fəlsəfəyə çevriləndə” (yalnız bu zaman!) siyasətçi də sənətkara çevrilir, filosof təcəssümü, mütəfəkkir obrazı, alim statusu ala bilir. Bütün bunlar “Heydər Əliyev” fenomenindən həm də bir sənət və sənətkarlıq hadisəsi kimi danışmağa bizə əsas verir. Belə bir söhbətin təkcə siyasi ideya əsası yox, həm də konkret ədəbi predmeti var: son iki ildə Heydər Əliyevin beş fundamental kitabı çapdan çıxıb və elmi ictimaiyyətə çatdırılıb.
    Həmin kitabların ən yüksək səviyyədə ixtisaslı, professional auditoriyaya təntənəli təqdimi mərasimindəki çıxışında Azərbaycan Yazarlar Birliyinin Sədri Anar bu qalın cildlərin meydana çıxması faktını həm də “ədəbiyyat, publisistika, nəsr hadisəsi” hesab etdiyini açıqladı. (Heydər Əliyev. Müstəqilliyimiz əbədidir, I-IV kitablar. Bakı, 1997-1998: “Qayıdış”. Bakı, 1997). Odur ki, Heydər Əliyevin də son beş ildə Azərbaycanda sənət, ədəbiyyat və mədəniyyət quruculuğu sahəsində fəaliyyətinin şərhinə elə bu kitablardan başlamaq məqsədəuyğun olardı.
    Doğrudan da, bu beş kitabın hər səhifəsində elm, sənət və ədəbiyyat siyasətlə, ədəbi üslub və fikir dövlət təfəkkürü ilə həmişə bir yerdə, bir bütövdədir. Müəllif Mustafa bəy Topçubaşovdan danışanda mütəxəssis həkimdən, Yusif Məmmədəliyevdən danışanda peşəkar kimyaçıdan, Hüseyn Caviddən danışanda filoloqdan və sənətşünasdan daha miqyaslı və ixtisaslı qiymətlər verir. Çünki böyük fərdlər, çeşidcə müxtəlif, lakin miqyasca eyni olan, istedadda və intellektdə bir-birinə yaxın fərdlər bərabər səviyyədən bir-birini daha yaxşı (yaxından!) görür və bir-birinə daha dəqiq təhlillər verirlər.
    Elitar peşəkarlığın bütün sahələrdə, ən çox isə tibbdə və siyasətdə müstəsna rolu və mənası var: həkimin səhvi fərdin, siyasi rəhbərin, öndərin səhvi vətənin, millətin taleyi (səhhəti və sağlamlığı) bahasına başa gəlir. Kitablardan hər birində bu həqiqətin canlı gerçəkliyini çox aydın şəkildə göstərən nümunələr var; Azərbaycanın taleyinə və torpağına münasibətdə həm Bakıda, həm də Moskvada yol verilən əyintilərə düz üç il Naxçıvanda təshihlər verilib. Bu təshihlər vaxtında nəzərə alınsa idi, faciə və fəlakətlər indikindən nə qədər az ola bilərdi…
    Beş fundamental kitabda, hər şeydən əvvəl, məhz elitar peşəkarlığın və qeyri-adi, unikal təhtəlşüurun intuisiyanın stixiyası cismləşir və sənədləşir. Müstəqillikdə dönməzliyin nəzəri təlimi, elmi-strateji əsası, intizam və icra kodeksi və bütün bunların canlı təfərrüatı, həyat təcrübəsi, gündəlik dərsləri verilir. Müstəqillikdən və onun təminatından bu haqda danışmağa mənəvi haqqı və hüququ olan bir adam danışır. Bu haqqın arxasında – Azərbaycanda və keçmiş sovet məkanında yarım əsrə yaxın rəhbərliyin sınaqdan çıxan tarixi təcrübəsi durur. Heydər Əliyev şəxsiyyətinin qlobal miqyası və epoxal vüsəti vəhdətdə ifadə və təsdiq edilir. Hətta o qədər ki, beş kitabda əhatə olunan dörd ildən əvvəlki dörd-beş onilliyin də, ondan sonrakı üç ilin də alt qatı və arxa planı görünür, yaxınlaşan üçüncü eranın astanasında həm ən qədim türk və islam dəyərlərini, həm də Avropa mentalitetinin ən modern siyasi dəyərlərini içinə alan miqyaslı fon, məcra və məkan müəyyənləşir.
    Öz şifahi nitq üslubu, improvizasiya təbiiliyi ilə də müəllifin dil-ifadə tərzi ənənəvi rəsmi ədadan (konselyariya və protokopsiya) əsaslı şəkildə fərqlənir, fikrin dinamizmi, sözün enerjisi, kəlmənin bədii zərbə gücü – bunlar hamısı tribunadan gəlir, auditoriya ilə birbaşa ünsiyyətdən gəlir. Uçuşqabağı verilən müsahibələr, səfərbərlik anında xalqa xitablar, əcnəbi opponentlə təkbətək dialoqlar, dünya liderləri ilə müsahibələr məqamında mikrofona deyilmiş improvizasiyalar… Onlarda fitriliyin təbiiliyi, sözdə, tələffüzdə, ahəngdə və ritmdə etnik ilkinliyin, ozan-əcdad stixiyasının duruluğu və diriliyi var.
    “Daha susa bilmirəm”, “Son damla qanıma qədər xalqımla birəm”, “Mən öz taleyimi xalqa tapşırmışam”, “Ömrümün bundan sonrakı hissəsini yalnız və yalnız Azərbaycan respublikasının müstəqil dövlət kimi inkişaf etməsinə sərf edəcəyəm” – bu andlar və bəyanatlar romantik-tarixi dramda bədii fəlsəfi monoloqdan fraqmentlərə bənzəyir. Lakin onlardan hər birinin arxasında real, canlı prototip – müasir, bugünkü qəhrəman dayanır!
    Heydər Əliyevin milli öndərlik tərcümeyi-halında “müstəqillik mərhələsi” onun Naxçıvana tarixi qayıdışı ilə başlayır. Təsadüfi deyil ki, bu dövrlə bağlı sosioloji və publisist çıxışların toplandığı kitab da “Qayıdış” adlanır.
    Adətən, əsaslı intibah həmişə qayıdış aktından sonrakı hadisə kimi baş verir (orta əsrlərdə yenidən tərəqqinin və mədəniyyətin qədim (ellinist) yunan məcrasına və axarına (təməlinə) qayıdan Avropa intibahının modelində olduğu kimi). Naxçıvanda başlayan “qayıdış” Bakıda davam etdi və Azərbaycanda sosial-mədəni tərəqqi tarixində doxsanıncı illər təzədən yetmişinci illərin təbii, məntiqi davamına çevrildi. Ənənədə tarixi estafet, dövlətçilikdə irsilik probleminin həlli aradakı “böhran” və “parçalanma” mərhələsindən çıxa bilməyin yeganə mümkün və məqbul yol kimi özünü doğrultdu. Yetmişinci və doxsanıncı illər bir-birinin davamına, Heydər Əliyev isə hər iki on ilin müştərək, ortaq liderinə çevrildi. Genetik kökə, milli “mən”ə, tarixi yaddaşa, dünya ilə inteqrasiyaya daha miqyaslı şəkildə qayıtdı.
    Bütün bunların da məntiqi yekunu və nəticəsi o olacaq ki, Qarabağ Azərbaycana və Şuşa Qarabağa qayıdacaqdır. İnanırıq ki, “Qayıdış” dastanının, “Qayıdış” epopeyasının bu yeni cildlərini (“Qarabağ” və “Şuşa” cildlərini!) də millət və xalq, öz əməli ilə həyatda və öz qələmi ilə kağızda yenə eyni öndər və müəlliflə – Heydər Əliyevlə birlikdə yazacaqdır…
    Bir prezident kimi bu cildlər Heydər Əliyevin ilk kitablarıdır. Və bu ilk kitablar dövlətçilik sahəsində bizim minilliyin əvvəlinin (1069) ilk böyük kitabını mənim yadıma salır: “Xoşbəxtlik haqqında elm” kitabını – “Qutadqu bilik”i. Türk dövlətçiliyi haqda informasiya dünyaya ilk dəfə bu kitabdan yayılıb. “Müstəqillik haqqında elm” kitabı! – qarşımızdakı bu beş cildin birlikdə adına da belə bir açıqlama və təfsir vermək olar.
    Sonralar türk dövlət ərləri və öndərləri tarixi işlə və əməllə həyatın özündə yazmağa daha çox üstünlük verir, nəinki onu qələmlə kağızda yazmağa. Məhz bu ənənələr də prezident Heydər Əliyevin simasında yenidən birləşib vəhdət təşkil edir: o, tarixi həm əməllə həyatda, həm də… qələmlə kitabda yaradır.
    Mən bu sözləri deyirəm və dərhal da onlara təshih vermək istəyirəm: tarixi də, tarix kitabını da yaradarkən filosof, mütəfəkkir və yazıçı Heydər Əliyev qələmə və kağıza ehtiyac hiss eləmir. Unikal hadisədir ki, bu kitablar, əslində, əlyazması olmayan kitablardır.
    Bioenerji ürəkdə, beyində cərəyan edir, informasiya sinədən, bədahətən tərəfi-müqabilə ötürülür və bu prosesdə yazı, hərf, əlifba iştirak etmir. Vəhydən yaranan, əlyazması olmayan kitablar əvvəllər də olub. Dörd səma kitabı var, onların heç birinin müəllif əlyazması yoxdur. Əflatundan ta Hegelə qədər böyük fikir ərlərinin də kitabları onların bədahətən auditoriyaya dediyi improvizasiyadan əmələ gəlib. Şərqdə ərənlər, şamanlar, ozanlar… yazmağa yox, söyləməyə üstünlük veriblər.
    “Avesta”nın da, “Qorqud”un da avtoqrafları – əlyazmaları yoxdur. Əvəzində “gen yazmaları” var, damarda, qanda yazılan “qan yazmaları” var, hafizədə, huşda, ruhda qorunan “yaddaş yazmaları” var. Və mən burada sehrli və ibrətli bir tipologiya görürəm.
    Standartdan fərqlənən və tipologiyaya çağıran növbəti, üçüncü assosiasiyanı da hörmətli oxucularla bölüşmək istəyirəm. Üzərində “sinif”, “inqilab”, “dövlət”, “proletar” yazılmış kitablar var. Siniflə, proletarla, inqilabla birlikdə də ölürlər. Amma üzərində “İntibah”, “Ana vətən”, “Azadlıq”, “Millət”, “Xalq” yazılmış kitablar da var. Üstündə “QAYIDIŞ”, “MÜSTƏQİLLİK”, “ƏBƏDİYYƏT” sözləri yazılmış kitabları da mən onların sırasına daxil etmək istəyirəm. Onlar ötəri tarix, lokal dünyagörüşü yaratmır, şüur və yaddaş yaradır. Yaddaşın milli-etnik kodları, genləri onlarda yaşayır. Vətənçilik, türklük məfkurəsi və onlara sahiblik şüuru belə kitablarla tərbiyə edilir.
    Hər kitabda bir baş mübtəda və bir fövqəlideya olur. Bu beş kitabda da, əslində, iki suala cavab verilir: HEYDƏR ƏLİYEV KİMDİR?” və “ƏLİYEVLİK NƏDİR”? Özü də “ƏLİYEV KİMDİR”? – sualına bu kitabda Əliyev özü cavab verir!..
    (“Əliyevlik nədir” sualına isə onun “Əliyevçilik nədir” redaksiyasında, bir vaxt imperiya mətbuatı cavab vermək istəmişdi. Həmin cavaba tarixi təkzibi zaman özü, haqq özü, ədalət özü verdi).
    “Əliyevlik nədir” sualına cavab bu kitabların bütün səhifələrindədir. Bu cavabda iki məqamı da ayrıca vurğulamaq olar: “Əliyevliyin” ən böyük qələbəsi bir onun xalqla, bir də zamanla münasibətlərində oldu. Xalq-fərd-öndər münasibətlərini biz artıq qeyd etdik. Zamanla münasibətə gəldikdə isə, demək lazımdır ki, sintez işini o, burada da gördü. Hasarı, səddi tarixi-milli arxetiplə ən çağdaş dünya, Avropa dövlətçilik mentaliteti arasından götürdü, onları da vahid axara yönəltdi.
    Beş kitab Heydər Əliyevin bir prezident kimi ilk böyük kitabıdır. Lakin mən onu həm də bizim yüzilin və bizim minilliyin sonunun son böyük dövlətçilik kitabı hesab edirəm. Bizim milli dövlət təfəkkürü sahəsində minilliyin sonunun son kitabı həmin min ilin əvvəlinin ilk böyük dövlət kitabını mənim yadıma salır…
    Nəhayət, Heydər Əliyev – Zaman, Heydər Əliyev – Tarix münasibətlərində bir məqam da diqqəti cəlb edir: Heydər Əliyevin ideya rəqibləri həmişə və hər yerdə olub, amma ən böyük qələbəni o, Zamanla əlbəyaxada qazanıb. 75 il – zamandan fəth olunan – nəhəng zirvə deməkdir. Və bu zirvədə hər şey – birinci növbədə yaddaş toxunulmaz, suveren və bütöv qalıb: bu 75 ildə zaman bu yaddaşdan bir sm. də olsa, ərazi işğal edə bilməyib!..
    Heydər Əliyev olmaq, ümumiyyətlə, çətin şeydir. 75 il fasiləsiz, hər ay, hər gün sərasər Heydər Əliyev olub qalmaq isə xüsusilə çətindir. Cildlərdən hər biri bir daha göstərir ki, Heydər Əliyev bu sabitliyə müstəsna ardıcıllıqla nail olur. İndi qırmızı xətlə təqvimə həkk olunan tarixlər – “Milli dirçəliş günü” (17 noyabr, 1988). “Dövlət müstəqilliyi günü” (18 oktyabr, 1991) “Qurtuluş günü” (15 iyun, 1993) hamısı çətin, real gerçəklik kimi, xalqı məhz müstəqilliyə gətirib çıxaran qanunauyğunluq kimi baş verdi. Və bu mərhələlərdən hər birində Heydər Əliyevin milli vətəndaşlıq və sosial ideya mövqeyi eyni cür oldu: “Bu gün mənim xalqımın ağır günüdür. Ağır, çətin günlərdə xalqımla olmalıyam”.
    Azərbaycanda Mir Cəfər Bağırovdan sonra milli rəhbərin siyasi müstəqilliyi az qala sıfıra bərabər idi (keçid dövründə isə (1988-1993) bu qeyri-müstəqillik həm “yuxarılardan” (Moskva, Kreml), həm də “aşağıdakılardan” ikiqat asılılıq şəklini almışdı). Bu ölçünü sıfırdan sonsuza gətirib çıxaran H.Əliyev oldu. Hətta sovet dövründə də Heydər Əlirza oğlu öz müstəqillik (milli mənafeyə sədaqət) fəaliyyətini dondurmadı. Onun türk ağlı Siyasi Büronun vahid rus-slavyan düşüncəsində aydınca seçildi və o bu ali rəhbər strukturda da türk-islam lideri kimi təkcə sovet məkanında yox, bütöv dünyada türklüyün mənafeyini cəsarətlə müdafiə etdi. Azərbaycanın milli mənafeyi naminə Baş katibin (Y.İ.Brejnevin) özünü düz üç dəfə Bakıya gətirdi…
    Adətən, “Əsrin müqaviləsi”ndən dövrün ən böyük hadisəsi kimi danışırlar. Məncə, bu beş kitabdakı “dövlətçilik traktatı” neft müqaviləsindən daha mühüm hadisədir. Neft izdivacları və diplomatik nikahlar, Asiya və Qərb kəmərləri – hamısı milli dövlətçilik konsepsiyasının icrası məqsədinə xidmət edir.
    Əvvəlcə milli diplomatik fikrin enerjisi axmasa, neft də borulardan axmaz! Bakının ən böyük sərvəti heç vaxt neft olmayıb, neft intellekti olub. Yeraltı sərvətlər olmayıb, yerüstü sərvətləri olub. Faciə o vaxt olar ki, neft kəməri olsun, amma neft intellekti olmasın. Neft elmi də neftin özü kimi, eyni borularla Xəzərdən Qara dənizə və buradan da Aralıq dənizinə tökülsün. “Neft renessansı” onda olur ki, bütün xətlər və borular – mədəniyyət və elm kəmərləri də – hamısı Bakıdan keçsin.
    Qlobal landşaftdan baxanda belə bir qanunauyğunluq dərhal görünür ki, bütün itkilər, torpaq və yaddaş, elm və mədəniyyət, demokratiya və hüquq itkiləri də, hamısı dövlətçilikdə itkilərdən başlayır. Qədim Manna və Atropatena, yaxın Cümhuriyyət və sovet dövrü dövlətləri də əvvəl dövlətçilik, yalnız sonra ərazi itkilərinə məruz qalmışlar. Dövlətsiz xalq – valideynsiz yetim kimi bir şeydir. Min illər boyu ermənilər qürbətdə, qərib kimi yaşamışlar. Müstəqil milli qurum – Ermənistan dövləti yaradıldıqdan sonra isə bütün Qafqaza meydan oxumağa başlamışlar.
    Millət üçün dövlətdən və peşəkar dövlət öndərindən qiymətli heç nə yoxdur. Odur ki, məhz dövlətçilik, dövlət dili və mədəniyyəti konsepsiyası Heydər Əliyevin bədii-estetik və humanitar-fəlsəfi görüşlərində aparıcı, prioritet mövqeyi təşkil edir. Dövlətdən, milli dövlət mənafeyindən uca heç nə yoxdur. Odur ki, “kim müxalifətdə durursa-dursun, ancaq vətəninə, xalqına, mənəviyyatına müxalifətdə durmasın”.
    Yaxud: “XX əsr sona çatır. Bu əsrdə xalqımız bir çox mərhələlərdən, sınaqlardan, imtahanlardan keçib və nəhayət, öz milli azadlığına, dövlət müstəqilliyinə nail olubdur. Bütün bu mərhələlərdə Azərbaycan xalqını yaşadan, irəliyə aparan, xalqımıza güc, ruh verən Azərbaycan xalqının görkəmli şəxsiyyətləri, böyük alimləri və dahi insanları olmuşlar”.
    Xalqın və millətin əbədiliyini təmin edən, onun dövlət quruculuğunun memarı olan görkəmli şəxsiyyətlər və “dahi insanlar” tərkibinə sənət və dövlət öndərləri həmişə eyni vaxtda, yanaşı daxil olmuşlar.
    Belə bir konsepsiya, həqiqətən, tarixi qanunauyğunluğu ifadə edir və Şərqin, Azərbaycanın tarixinin yüz və min illərilə təsdiq və təsbit olunur.
    (“Heydər Əliyev və Azərbaycan ədəbiyyatı” kitabında. Bakı, Elm, 1998, səh.125-177)

  • “Heydər Əliyev. Həyatının 100 anı” kitabının təqdimatı keçirilib

    Mayın 5-də Azərbaycanda Atatürk Mərkəzində “Ulu Öndər Heydər Əliyevin irsinin təbliği” beynəlxalq layihəsi çərçivəsində nəşr olunmuş “Heydər Əliyev. Həyatının 100 anı” kitabının təqdimat mərasimi keçirilib.

    AZƏRTAC xəbər verir ki, tədbirdə Dövlət Himni səsləndirilib, Ulu Öndər Heydər Əliyevin və şəhidlərimizin əziz xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edilib.

    Təqdimat mərasimində çıxış edən Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, “Heydər Əliyev. Həyatının 100 anı” kitabının Redaksiya Heyətinin sədri, müəllif Emil Nəsirli qeyd edib ki, Heydər Əliyev mənalı bir ömür yaşayıb. Onun istər sovet dövründə, istərsə də müstəqillik illərində Azərbaycan xalqı qarşısında misilsiz xidmətləri olub. Azərbaycanın müstəqil və qüdrətli bir ölkəyə çevrilməsinin bünövrəsini məhz Heydər Əliyev qoyub. O, daim Vətənini, onun gələcəyini düşünürdü. Onu da qeyd edək ki, Prezident, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan Ordusunun xalqımıza qazandırdığı tarixi qələbə də Ulu Öndərin ideyalarının təntənəsi, onun arzularının həyata keçməsi deməkdir. Ölkəmizin Qələbə qazanmasında, işğal altında olan torpaqlarımızın azad olunmasında vaxtilə Heydər Əliyevin böyük uzaqgörənliklə yaratdığı C.Naxçıvanski adına Hərbi Məktəbin yetirmələrinin xüsusi rolu olub.

    Emil Nəsirli vurğulayıb ki, Ulu Öndər Heydər Əliyevin siyasi kursu Prezident İlham Əliyev tərəfindən qətiyyətlə davam etdirilir. Yaxın 20 illik tariximiz bir daha sübut edir ki, Prezident İlham Əliyev atasının başladığı işləri çox böyük uğurla davam etdirərək ona da başucalığı gətirib. Ulu Öndərin ən böyük arzusu torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi idi. 2020-ci ildə torpaqlarımız işğaldan azad edildi. Biz qalib xalq olaraq Ulu Öndərin 100 illik yubileyini qeyd edirik. Heydər Əliyevin Azərbaycan dövləti, xalqı qarşısında olan xidmətləri haqqında nə qədər danışsaq azdır. Məhz onun hakimiyyəti illərində Azərbaycan dövləti öz sosial-iqtisadi inkişafını əldə edib.

    Bildirilib ki, müasir müstəqil Azərbaycan dövlətinin qurucusu Heydər Əliyev Azərbaycan xalqının yetişdirdiyi ən böyük şəxsiyyətlərdən biridir. Ümummilli Liderə həsr olunmuş bu kitabda Ulu Öndərin həyatımızın bütün sahələrini əhatə edən zəngin elmi-nəzəri irsinin araşdırılmasına geniş yer ayrılıb və bu məsələlər ardıcıllıqla təhlil olunub. Respublikamızda və dünyada görkəmli ictimai-siyasi, dövlət və elm xadimlərinin Heydər Əliyevə və onun zəngin irsinə həsr etdikləri fundamental nəşrlərin və elmi əsərlərin gənc nəsillərə çatdırılması məsələləri də burada ümumiləşdirilib.

    Tədbirdə təqdimatı keçirilən kitabın videoslaydı təqdim olunub.

    Sonra Əməkdar incəsənət xadimi, dosent Fəxriyyə Xələfova, Bakı Dövlət Universitetinin kafedra müdiri professor Sevinc Haciyeva Ulu Öndərlə bağlı xatirələrini bölüşüblər. Onlar qəlbi daim Vətən eşqi ilə döyünən, bütün varlığı ilə xalqına bağlı olan, istiqlal yolumuzu və istiqbalımızı nurlandıran, xalqını zamanın sərt sınaqlarından yüksək məharətlə çıxararaq hər bir çətin vəziyyətdən ən düzgün çıxış yolu tapan müdrik lider Heydər Əliyevin Azərbaycan tarixində rolundan, demokratik, hüquqi dövlət quruculuğundan, ölkəmizin qüdrətlənməsində, xalqımızın rifahının yüksəldilməsində misilsiz xidmətlərindən danışıblar.

    Tədbirdə Türkiyənin Mərmərə Qrupu Strateji və Sosial Araşdırmalar Vəqfinin sədri professor Akkan Suver, TASS xəbər agentliyinin Baş direktorunun birinci müavini Mixail Qusman, Avrasiya Təşəbbüsləri Beynəlxalq Fondunun Direktoru Əsgər Aytmatov, Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının vitse-prezidenti professor Məhbubə Vəliyeva və digər şəxslər dünyaşöhrətli siyasətçinin tarixdəki rolu, eləcə də Vətəni və xalqı qarşısındakı misilsiz xidmətləri barədə danışıblar.

    Çıxışçılar əsasən Ümummilli Lider Heydər Əliyevin Həmkarlar İttifaqlarının inkişafında rolundan, müəyyənləşdirdiyi daxili və xarici siyasətindən, əsasını qoyduğu siyasi kursun mahiyyətindən, təhsil və idman sahəsinə olan xüsusi diqqətindən, gənclərə qayğısından, Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi sayəsində ölkəmizin əldə etdiyi nailiyyətlərdən, bütün sferalarda uğurlu göstəricilərindən, habelə Şərqi Zəngəzurun və Qarabağın Ermənistan işğalından azad edilməsindən, bu gün həmin ərazilərdə aparılan abadlıq-quruculuq işlərindən bəhs ediblər.

    Mənbə: https://azertag.az/

  • “Mən dəyərəm min cavana” tamaşası 85-ci dəfə oynanılacaq

    Mayın 7-də Azərbaycan Dövlət Akademik Musiqili Teatrında tanınmış bəstəkar, Xalq artisti Faiq Sücəddinov və yazıçı-dramaturq Tamara Vəliyevanın “Mən dəyərəm min cavana” ikihissəli musiqili komediyası 85-ci dəfə oynanılacaq.

    Bu barədə AZƏRTAC-a teatrdan məlumat verilib.

    Yaranma tarixçəsi qəribə olan bu tamaşa illər öncə görkəmli teatr və kino aktyoru, Xalq artisti Hacıbaba Bağırovun sağlığında onun 75 illik yubileyi münasibətilə hazırlanırdı. Lakin tamaşanın premyerasından 1 il öncə – 2006-cı ildə aktyorun 74 yaşında qəfil dünyasını dəyişməsi bütün planları dəyişir və 2007-ci ildə “Mən dəyərəm min cavana” onu sevənlərə təskinlik olaraq nümayiş olunur.

    Gözlənilməz və maraqlı situasiyalarla zəngin səhnə əsərinin ilk təqdimatından 16 il keçməsinə baxmayaraq, yenə də öz aktuallığını itirməyib və çox böyük maraqla baxılır.

    Quruluşçu rejissoru Yusif Əkbərov olan tamaşada rolları Xalq artisti İlham Namiq Kamal, Əməkdar artistlər Nadir Xasiyev, Əkbər Əlizadə, Səidə Şərifəliyeva, aktyorlar Rəsmiyyə Nurməmmədova, Elxan İsmayılov, Eleonora Mustafayeva, Ülviyyə Əliyeva, Gülçöhrə Abdullayeva, Eleonora Abbasova, Murad Əliyev, Əli Kərimov ifa edəcəklər.

    Biletləri şəhərin bütün mərkəzləşdirilmiş kassalarından, “ASAN Xidmət” mərkəzlərindən, eləcə də “iticket.az” saytından əldə etmək olar.

    Mənbə: https://azertag.az/

  • “ANIMAFILM School” kinematoqrafçılar üçün mentorluq və maliyyələşdirmə imkanı təklif edir

    “ANIMAFILM School” sentyabbrın 6-10-da Bakıda kinematoqrafçılar və animasiya müəllifləri üçün “Animasiya filmləri vasitəsilə qadın haqları” adlı vörkşop və maliyyə proqramı təşkil edəcək.

    AZƏRTAC xəbər verir ki, layihəni İsveçrənin Azərbaycandakı İnkişaf və Əməkdaşlıq Agentliyi maliyyələşdirir.

    Peşəkar treninqi üç animasiya mütəxəssisi aparacaq: İsveçrəli rejissor Isabelle Favez, fransalı prodüser Olivier Catherin və azərbaycanlı rejissor Nəzrin Ağamalıyeva.

    Mütəxəssislər iştirakçılara qısametrajlı animasiya filmləri layihələrini necə işləyib hazırlamağı, təqdim etməyi (pitching) və istehsal etməyi öyrədəcəklər.

    Vörkşop Bakıda – Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqının “Kino məktəbi”ində keçiriləcək. Layihə iştirakçıları, həmçinin, “Gender Hub Azerbaijan”ın təşkil edəcəyi qadın haqları və inklüzivliyə yönəlmiş müvafiq təlimlərdən keçəcəklər.

    Vörkşopun nəticəsi olaraq müəlliflər öz layihələrini 6-cı “ANİMAFİLM” Beynəlxalq Animasiya Festivalında ictimaiyyətə təqdim (pitç) edəcəklər.

    Ən yaxşı layihələr festivalın bağlanış mərasimində pul mükafatı ilə təltif olunacaq. Mükafat fondu festivalın bilet satışından əldə etdiyi gəlirdən formalaşacaq.

    Vörkşop və maliyyələşdirmə proqramı gənc kinematoqrafçılara (həm qadınlara, həm də kişilərə) öz karyeralarına başlamaq üçün unikal imkan yaradacaq və onlara öz animasiya filmlərini işləyib hazırlamağa və maliyyələşdirməyə kömək edəcək.

    Animasiya vasitəsilə qadın haqları barədə məlumatlandırma və maarifləndirmə ilə layihə həm də Azərbaycanda qadın haqlarının inkişafına töhfə vermək məqsədi daşıyır.

    “Animasiya filmləri vasitəsilə qadın haqları” layihəsinin tərəfdaşları Azərbaycan Animasiya Assosiasiyası, “PERİ FİLM” şirkəti, İsveçrənin Azərbaycandakı İnkişaf və Əməkdaşlıq Agentliyi, Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqı və “Gender Hub Azerbaijan”dır.

    Vörkşopda iştirak üçün fiziki şəxslər və ya studiyalar layihələrlə müraciət edə bilərlər. Layihələr “google anket” forması vasitəsilə iyulun 1-dək təqdim edilməlidir. Bütün sənədlər ingilis dilində təqdim olunmalıdır. Yalnız qısametrajlı filmlər üçün layihələr qəbul olunur. Layihələrin mövzuları qadın haqları ilə bağlı olmalıdır. Vörkşop ingilis dilində keçiriləcək. Vörkşop üçün 6 nəfərədək iştirakçı seçiləcək. Hər müəllif və studiya yalnız bir layihə təqdim edə bilər. Seçilmiş layihələr iyulun 15-də Azərbaycan Animasiya Assosiasiyasının saytında elan olunacaq.

    Mənbə: https://azertag.az/

  • Muzey Mərkəzində rəssamların “Şuşa” adlı qrup sərgisi açılacaq

    Mədəniyyət Nazirliyi, Azərbaycan Dövlət Rəsm Qalereyasının təşkilatçılığı və Muzey Mərkəzinin dəstəyi İlə mayın 19-da Muzey Mərkəzinin sərgi salonunda mədəniyyətimizin beşiyi Şuşa şəhərinə həsr olunmuş “Şuşa” adlı rəssamların qrup sərgisi təşkil olunacaq.

    Muzeydən AZƏRTAC-a bildirilib ki, sərgi qədim Qarabağın, Şuşa şəhərinin illər öncəki və bugünkü vəziyyətini geniş tamaşaçı kütləsinə təqdim etmək, doğma yurdun gözəlliklərinə korifey və müasir rəssamların gözü ilə nəzər yetirmək imkanı yaratmaq məqsədilə açılacaq.

    Sərginin ekspozisiyasında 30-a yaxın rəssam və heykəltaraşın müxtəlif üslub və texnikalarda işlənmiş 40-a yaxın rəngkarlıq, heykəltaraşlıq nümunələri, o cümlədən Azərbaycan Dövlət Rəsm Qalereyasının fondundan seçilmiş əsərlər də nümayiş olunacaq.

    Dillərdə dastan Şuşanın təbiəti, qədim memarlıq abidələri, dahi şəxsiyyətləri nəinki musiqi və ədəbiyyatımızda, eləcə də təsviri sənətin müxtəlif sahələrində rəssamların diqqət mərkəzində olub və daim vəsf edilib. Uzun illər bu sənətkarlar işğal altında qalan şəhəri tərənnüm etməkdən əsla vaz keçməyiblər və nəticədə Azərbaycan incəsənətinə çoxsaylı sənət inciləri bəxş ediblər.

    Mənbə: https://azertag.az/

  • Azərbaycanda Turizm Reyestri istifadəyə verilib

    Mayın 5-də Azərbaycanda Turizm İnformasiya Sistemi (Turizm Reyestri) istifadəyə verilib.

    AZƏRTAC xəbər verir ki, bununla bağlı Dövlət Turizm Agentliyi reyestrin ictimai təqdimatını keçirib.

    Turizm İnformasiya Sistemi turizm sahəsi üzrə ölkənin vahid dövlət informasiya sistemi olmaqla “dövlət-biznes” və “biznes-biznes” platformasıdır. Sistem daxilində Turizm Reyestri və xüsusi keyfiyyət proqramı aparılır, məlumat anbarı yaradılır və elektron xidmətlərin göstərilməsi nəzərdə tutulur.

    Turizm Reyestri turizm ehtiyatları, turizm məhsulları və turizm sənayesi subyektləri haqqında məlumatların vahid mənbədə toplanılması, emalı, axtarışı, təhlili və ötürülməsi, həmin məlumatların monitorinqi, turizm məhsullarının və xidmətlərinin keyfiyyətinin yüksəldilməsi məqsədilə aparılır.

    Sistemin əsas məqsədi turizm sektorunun rəqabət qabiliyyətlilik səviyyəsinin artırılması, dəqiq və etibarlı məlumatların ötürülməsi, ölkə ərazisində təqdim edilən turizm xidmətlərinin keyfiyyətinin təşviqi, biznes subyektlərinin brendinq prosesinin və korporativ inkişafının dəstəklənməsidir.

    Mənbə: https://azertag.az/

  • Şuşada “Xarıbülbül” Beynəlxalq Musiqi Festivalı keçiriləcək

    Mayın 9-11-də Heydər Əliyev Fondu və Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı Şuşa şəhərində “Xarıbülbül” Beynəlxalq Musiqi Festivalı keçiriləcək.

    AZƏRTAC xəbər verir ki, 3 gün davam edəcək festival çərçivəsində konsert proqramları, sərgilər və müxtəlif təqdimatlar olacaq.

    Qeyd edək ki, Şuşa şəhəri 2023-cü ildə həm də Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti Təşkilatı (TÜRKSOY) tərəfindən “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” elan edilib. Budəfəki “Xarıbülbül” Beynəlxalq Musiqi Festivalında da TÜRKSOY-a daxil olan ölkələr, regionun türkdilli ölkələri və xalqlarının yaradıcı kollektivləri iştirak edəcəklər.

    Mayın 12-də isə “Şuşa- Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı 2023” tədbirinin rəsmi açılışı olacaq.

    Mənbə: https://azertag.az/

  • Milli Kitabxana növbəti virtual sərgini istifadəçilərin ixtiyarına verib

    Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyasının qərarı ilə 1992-ci ildən etibarən hər il 5 may bütün dünyada Əlillərin Hüquqlarının Beynəlxalq Müdafiəsi Günü kimi qeyd olunur. Bu günün qeyd olunmasında məqsəd əlillərin və sağlamlıq imkanları məhdud şəxslərin hüquqlarının qorunmasını beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətinə çatdırmaq, bu kateqoriyadan olan insanların cəmiyyətə inteqrasiyasını gücləndirməkdir. Ölkəmizdə əlillərin sosial müdafiəsi ilə bağlı dövlət proqramları mövcuddur. Həmin proqramlarda əlilliyin qarşısının alınması, reabilitasiyası və sosial müdafiəsi haqqında qanunun bütün müddəaları öz əksini tapıb

    AZƏRTAC xəbər verir ki, bu gün münasibətilə M.F.Axundzadə adına Azərbaycan Milli Kitabxanasının əməkdaşları tərəfindən “5 May – Əlillərin Hüquqlarının Beynəlxalq Müdafiəsi Günüdür” adlı virtual sərgi hazırlanıb. Virtual sərgidə fotolar, mövzu ilə əlaqəli kitablar və dövri mətbuat səhifələrində dərc olunan materiallar nümayiş olunur.

    Virtual sərgi ilə tanış olmaq istəyənlər bu linkdən istifadə edə bilərlər.

    Mənbə: https://azertag.az/

  • Ölkəmizdə 5 may – “Xalçaçı Günü”dür

    Xalqımızın mənəvi dünyasını, gözəllik duyumunu, fitri istedadını, dünyaya fəlsəfi baxışlarını sirli naxışlarda yaşadan Azərbaycan xalça sənətinin qədim tarixi var. Ölkəmizdə yüz illərdir xalça toxunsa da, xalçaçıların heç vaxt öz peşə bayramlarını qeyd etdiyi gün olmayıb. Artıq beş ildir ki, “Azərxalça” Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin yaradıldığı gün – mayın 5-i “Xalçaçı günü” kimi qeyd olunur.

    AZƏRTAC xəbər verir ki, xalçaçılar öz peşə bayramlarını əlamətdar bir dövrdə – milli dəyərlərimizin hamisi, Ulu Öndər Heydər Əliyevin anadan olmasının 100 illiyi ərəfəsində qeyd edirlər. Belə bir tarixi günün təsis edilməsi Ümummilli Liderimizin bizə bəxş etdiyi müstəqilliyimizin bəhrəsidir. Əgər müstəqil Azərbaycan olmasa idi, nə milli sənət növümüz olan xalçaçılıq belə geniş yayılardı, nə də Xalçaçı Günü qeyd olunardı.

    Ulu Öndərin yolunu uğurla davam etdirən Prezident İlham Əliyev xalçaçılığın inkişafına da böyük diqqət və qayğı göstərir. Ölkə rəhbərinin müvafiq sərəncamları ilə “Azərxalça” Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin yaradılması, “Xalçaçı Günü” peşə bayramının təsis edilməsi, respublikamızın şəhər və rayonlarında xalça istehsalı emalatxanalarının tikilib istifadəyə verilməsi bu sənəti yaşadanlara göstərilən böyük dövlət qayğısının parlaq təzahürüdür.

    Azərbaycanda xalçaçılıq sənətinin ölkə iqtisadiyyatındakı rolunu yüksək dəyərləndirən Prezident İlham Əliyevin diqqət və qayğısı ilə 2016-2020-ci illərdə “Azərxalça” Açıq Səhmdar Cəmiyyətinin 20-dən çox filialı yaradılaraq fəaliyyətə başlayıb.

    Milli mədəniyyətimizin inkişafında böyük rolu olan Birinci vitse-prezident Mehriban xanım Əliyeva da xalçaçılığın yaşadılmasına öz dəyərli töhfələrini verir. Xalçaçıların problemlərinin aradan qaldırılmasında, onların fəaliyyət imkanlarının genişləndirilməsində, nailiyyətlərinin beynəlxalq miqyasda təbliğində Mehriban xanımın xidmətləri misilsizdir. Onun təşəbbüsü ilə Keniyanın Nayrobi şəhərində keçirilən UNESCO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrs üzrə Hökumətlərarası Komitəsinin V sessiyasında Azərbaycan xalçaçılıq sənəti UNESCO-nun Bəşəriyyətin Qeyri-Maddi İrsin nümunələri siyahısına daxil edilib.

    Bu, bir reallıqdır ki, dünyanın heç bir ölkəsində xalçaçılığa belə diqqət göstərilmir. Azərbaycanda xalçaçılığın inkişafı böyük bir tarixi dövrə hesablanıb. Bu dövrdə isə bizim yaxşı xalça mütəxəssislərimiz yetişəcək, insanlar xalçaçılığın sirlərinə yiyələnəcək, beləliklə, xalçaçılıq yaşadılacaq. Onunla birlikdə Azərbaycanın tarixi, mədəniyyəti də yaşadılaraq gələcək nəsillərə ötürüləcək.

    Mənbə: https://azertag.az/

  • İstiqlal şairi Əhməd Cavad

    O, Azərbaycan ədəbi-bədii fikri tarixində istiqlal şairi kimi özünəməxsus dəst-xəti ilə seçilən, müstəsna mövqeyə malik söz ustalarındandır. Bütün qəlbi ilə bağlı olduğu doğma xalqının müstəqillik ideallarına həyatı boyu sadiq qalmış onun azadlıq motivləri ilə zəngin yaradıcılığı milli məfkurədən yoğurulmuşdur. Azərbaycanın dövlət rəmzlərini yüksək şeiriyyətlə alovlu tərənnüm edən görkəmli şair Əhməd Cavadın müstəqil dövlətçiliyə sevgi aşılayan əsərləri dərin vətənpərvərlik duyğularının heyrətamiz poetik ifadəsidir.

    AZƏRTAC xəbər verir ki, bu gün XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrindən biri, görkəmli şair, öz ölməz misraları ilə bütövlükdə türk dünyasının ünlü sənətkarına çevrilmiş Əhməd Cavadın anadan olmasından 131 il ötür.

    Qeyd edək ki, 2022-ci ildə Prezident İlham Əliyev müvafiq Sərəncamı ilə Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, böyük şair, tanınmış maarifçi və ictimai xadim Əhməd Cavadın (Cavad Məhəmmədəli oğlu Axundzadənin) anadan olmasının 130 illiyi ölkəmizdə silsilə tədbirlərlə qeyd olunub.

    Ə.Cavad 1892-ci il mayın 5-də Gəncə qəzasının Şəmkir dairəsi, Seyfəli kəndinin Mehrəli tirəsində ruhani ailəsində dünyaya gəlmişdir. Atası Məmmədəli axund olub. Azərbaycanın görkəmli tarixi simalarından biri kimi tanıdığımız Cavadxan axund Məmmədəlinin atası ilə yaxın idi və ailədə həmişə onun haqqında xoş söhbətlər gedərdi; mərdliyi, igidliyi, xalq yolunda qəhrəmanlıqla həlak olması dönə-dönə xatırlanırdı. Elə bu hörmət və ehtiramın əlaməti kimi axund Məmmədəli oğlunun adını Cavad qoymuşdu. Cavad beş yaşına çatmamış atası dünyasını dəyişdi. O, anası Yaxşı xanımın ümidinə qaldı. İlk təhsilini molla məktəbində almış, üç il orada oxumuşdur. Sonrakı təhsilini Gəncədə Müsəlman Ruhani Seminariyasında almış (1906-1912-ci illər) və oranı müvəffəqiyyətlə bitirmişdir. 1913-cü ildə Zaqafqaziya şeyxülislamı Pişnamazzadənin imzası ilə ona müəllimlik şəhadətnaməsi verilib. Həmin ildə Şəmkir, Gədəbəy, Zaqatala və Gəncədə fasilələrlə dərs demişdir. Birinci Cahan müharibəsi başlayanda müharibəyə getmiş, dörd il cəbhədə müxbir, xeyriyyə cəmiyyətinin üzvü, katibi, bəzən də sədr müavini kimi fəaliyyət göstərmişdir. O, Şimali Qafqazda, Dağıstanda, Batumda, Qarsda, Ərdəhanda, Gürcüstan və Türkiyədə olmuşdur. Ən çox türk xalqları yaşayan bölgələrə gedərək onlara maddi və mənəvi yardım göstərmişdir.

    Müharibədən sonra müəllim işləməklə yanaşı, həm yaradıcılıqla məşğul olmuş, həm Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyətinin yaradılmasında yaxından iştirak etmiş, həm də onun fəal üzvlərindən olmuşdur.

    Əhməd Cavad 1920-ci ildə Quba qəzasının Xuluq kəndində müəllim təyin olunur. 1922-ci ilin yayına kimi burada türk və rus dillərindən dərs deyir.

    O, 1922-ci ildə ali məktəbə daxil olmaq məqsədi ilə Bakıya gəlir. Azərbaycan Ali Pedaqoji İnstitutuna daxil olub, 1926-cı ildə oranı bitirib. Nərimanov adına Texnikumda, Pambıqçılıq İnstitutunda (indiki Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti) müəllim, dosent, professor və kafedra müdiri vəzifələrində çalışır.

    Göründüyü kimi Ə.Cavad həyatının 29 ilini müəllimlik kimi müqəddəs peşəyə bağlamışdır. İbtidai sinif müəllimliyindən ali məktəbin kafedra müdirliyinə qədər mürəkkəb bir inkişaf yolu keçmişdir. Azərbaycan Demokratik Respublikası dövründə “Azərbaycan dilinin sərfi və nəhvi” adlı ilk dərsliyin müəllifi olmuşdur. O, rus dili üzrə professor rütbəsi alan ilk azərbaycanlı alim idi, səkkiz-on dildə sərbəst oxumaq, danışmaq və yazmağı bacarırdı. Gəncə mədrəsəsində H.Cavid kimi filosof-şairdən, Abdulla Sur kimi tənqidçi-ədəbiyyatşünasdan dərs alan Cavad öz təxəllüsünü türkiyəli şair Əhməd Cavadın adından götürmüşdür. Beləliklə, eyni tarixi dövrdə türk dünyasında iki Əhməd Cavad yazıb-yaradırdı.

    Əhməd Cavad Azərbaycan Xeyriyyə Cəmiyyətinin məsul katibi və ən fəal üzvlərindən biri idi. Hacı Zeynalabdin Tağıyevin köməyi ilə Seyfəlidə məktəb və uşaq bağçaları açılması Könüllünün tikilməsi Ə.Cavadın adı ilə bağlıdır. Təsadüfi deyil ki, M.Müşfiq Könüllü kəndinə şeir qoşmuş, oranı “Cavadkənd” kimi təsvir etmişdir.

    1920-ci ilin aprel hadisələrindən sonra Ə.Cavadın hüquqları daim pozulmuş, orijinal yaradıcılığının inkişafına imkan verilməmişdir. 1923-cü ildə Müsavat Partiyasının liderlərindən Mirzəbala Məmmədzadənin Türkiyəyə qaçırılmasında Cavadı günahlandırıb həbs edirlər. Xuluq kəndində işləyərkən dostluq etdiyi müəllim yoldaşı H.Musayev M.C.Bağırovun yanına gəlir və şairin azad olunmasını xahiş edir. Bağırov onu eşidir.

    Ə.Cavad ikinci dəfə haqqında danışacağımız “Göygöl” şeirinə görə həbs edilir. Bu şeiri oxuyan o zamankı rəhbərlərdən S.Ağamalıoğlu demişdi: “Kim deyər ki, Azərbaycanın Puşkini yoxdur? Cavad Azərbaycan ədəbiyyatının Puşkinidir. “Göygöl” doğrudan doğruya Azərbaycan ədəbiyyatının incisidir”. Lakin şairin bədxahlarından üç nəfər bildirir ki, şeir antisovet ruhludur. Dərhal Ə.Cavadın həbs olunması əmri verilir.

    Beş-altı ay çəkən sorğu-sualdan sonra “Göygöl”ə heç bir siyasi rəng verə bilmirlər və şairi həbsdən buraxırlar.

    Ə.Cavad 1920-1937-ci illərdə dəfələrlə həbs edilmiş, təqiblərə məruz qalmışdır.

    Nəhayət 1937-ci il martın 21-də şairi Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının üzvlüyündən azad edirlər. Həmin il iyun ayının 4-də onu H.Cavid, M.Müşfiq və V.Xuluflu ilə eyni vaxtda həbsə alırlar. Oktyabrın 12-dən 13-nə keçən gecə 15 dəqiqəlik məhkəmənin qərarı ilə ona güllələnmə kəsilir.

    Bəzi mənbələrdə şairin ölümü ilə bağlı fərqli versiyalar mövcuddur. Məsələn, Məhəmməd Əmin Rəsulzadə “Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatı” əsərində Ə.Cavadın da H.Cavid kimi Sibirdə öldüyünü ehtimal etmişdi. Mühacir tədqiqatçı Hüseyn Baykara da Sibir versiyasını əsas götürmüşdü.

    Mətbuat səhifələrində Əhməd Cavada qarşı mənhus iftira kampaniyası gedərək genişlənir. 1937-ci ilin 3 iyununda Əhməd Cavadı Yazıçılar İttifaqının üzvlüyündən çıxarırlar. Beş gün sonra isə həbs edirlər. Azərbaycan xalqının azadlığı və istiqlaliyyəti uğrunda mübarizə aparan çox qüdrətli bir insana “xalq düşməni” damğası vurulur. Şairin evində aparılan axtarış zamanı mənzilindən əmlakını, hətta həyat yoldaşı Şükriyyə xanımın daş-qaşını, bəzək əşyalarını da müsadirə edirlər.

    Azərbaycanı müstəqil, doğma xalqını xoşbəxt görmək istəyən Əhməd Cavad 1937-ci il oktyabrın 13-də güllələnir. Şairin sağ qalan ailə üzvlərinin taleyi isə daha ağır və faciəli olur. Şükriyyə xanım həyat yoldaşının ölümündən sonra “vətən xaininin arvadı” kimi uşaqları ilə birlikdə həbs edilir. Yeddi ildən sonra sürgündən azad edilsə də, ona Bakıda yaşamaq qadağan olunur. Yalnız 1955-ci ilin dekabrında ailə bəraət alır.

    Tarix insan səhvlərini düzəldir. 1958-ci ildə Əhməd Cavadın “Şeirlər”, 1961-ci ildə “Sən ağlama, mən ağlaram” kitabları çap olunur. Şairliklə yanaşı, həm də istedadlı tərcüməçi olan Əhməd Cavadın dilimizə çevirdiyi əsərlər – 1961-ci ildə Fransua Rablenin “Qarqantua və Pantaqruel”, 1962-ci ildə Vilyam Şekspirin “Otello”, “Romeo və Cülyetta”, 1978-ci ildə Şota Rustavelinin “Pələng dərisi geymiş pəhləvan” əsərləri işıq üzü görür.

    Nazirlər Kabinetinin müvafiq Qərarı ilə Dövlət Himnimizin müəllifi Əhməd Cavad Azərbaycan Respublikasında əsərləri dövlət varidatı elan olunan müəlliflərin siyahısına daxil edilib.

    Mənbə: https://azertag.az/

  • İlk qadın kinorejissorumuz -Qəmər Salamzadə

    Bu gün Azərbaycanın ilk qadın kinorejissoru Qəmər Salamzadənin doğum günüdür.

    AZƏRTAC xəbər verir ki, anadan olmasının 115-ci ildönümü tamam olan Qəmər Salamzadənin əsas yaradıcılıq fəaliyyəti Azərbaycan kinostudiyasından başlayıb.

    Mehdi Hüseynin “Səhər” romanının motivləri əsasında çəkilən filmdə, nəhayət ki, azərbaycanlı qadın Q.Salamzadə milli kinomuza öz töhfəsini verə bilib.

    Qəmər Əliqulu qızı Salamzadə 1908-ci il mayın 5-də Culfada dünyaya göz açmışdı. Ailəsi 1912-ci ildə maarifçi mədəni mühiti ilə dövrün aydınlarını özünə cəlb edən Tiflis şəhərinə köçmüşdü; lakin burada “Otaylı”, “Cüvəllağı”, “Cüvəllağı bəy”, “Sarsaqqulu bəy”, “Qəmküsar” imzaları ilə kəskin tənqidi məqalələr, felyeton və satirik şeirlər yazan atasının aydın dostları nə qədər çox idisə, fanatik, dindar, köhnəliyin tərəfdarı olan qaraguruhun içindəki düşmənləri də bir o qədər çox idi. – Atası Əliqulu Qəmküsarı 38 yaşında, 1919-cu ilin baharında Tiflisdə menşeviklər qətlə yetirmişdi. Cavan ailə başçısının itkisindən sonra Qəməri əmisi Rzaqulu Nəcəfov tərbiyə edərək böyütmüşdü.

    Dövrünün qabaqcıl aydınlarından olan əmisinin himayəsində böyüməsi Qəmər xanımın təhsilində və dünyagörüşünün formalaşmasında önəmli rol oynamışdır. O, atasının sağlığında Naxçıvanda qız məktəbində təhsilə başlamış, daha sonra, Tiflisdə rus məktəbində oxumuşdu; lakin Əliqulu Qəmküsarın vəfatından sonra ailə yenidən Naxçıvana qayıtdığından Qəmər xanım da qız məktəbində təhsilinə davam etmişdi.

    Naxçıvanda qız məktəbində təhsil aldığı vaxtdan ictimai fəallığı ilə fərqlənən Qəmər məktəbin tamaşaya hazırladığı “Arşın mal alan” musiqili komediyasında dəfələrlə Telli rolunu oynamışdı. Naxçıvan teatrının rejissoru olan Kazım Ziyanın dəvəti ilə tamaşalarda və geniş söhbətlərdə davamlı olaraq iştirak etmişdi. Naxçıvan və Tiflis ədəbi-mədəni mühitinin yetirməsi olan gənc Qəmər xanım özünə kinorejissorluq sənəti seçəndə bir çox Azərbaycan qadını hələ də mövhumat və fanatizmin, köhnə həyat qanunlarının pəncəsində əziyyət çəkirdi.

    O, Moskvada Sergey Gerasimov adına Ümumrusiya Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutunu bitirib. Qəmər xanım Moskvada XX yüzilin əvvəllərində dünyada ünlü olan bir çox rejissorla görüşüb, Kulişоv və Eyzenşteyn kimi sənətkarlardan kino sənətinin sirlərini öyrənib. Təhsilini bitirdikdən sоnra Bakıya qayıdan Qəmər Salamzadə 1931-32-ci illərdə burada rejissor Rza Təhmasib, rəssamlar Salam Salamzadə və Rüstəm Mustafayevlə eyni vaxtda aspiranturada охuyub. Elə həmin illərdə o, “Qızıl kol” bədii filmində (1930) rejissor köməkçisi, “Əlsiz adamlar” filmində (1932) rejissor assistenti, “Rəqs edən bağalar”da (1935) ikinci rejissor, “Dəcəl dəstə”də (1937) quruluşçu rejissor (A.Popovla birgə) kimi kino sənətinə öz töhfələrini verib. Qəmər Salamzadənin “Azərbaycanfilm” kinostudiyasındakı əsas fəaliyyəti isə Mehdi Hüseynin bu quruma rəhbərlik etdiyi dövrdən başlayıb. Nəhayət ki, Qəmər xanımın rejissorluq məharətini göstərmək imkanı yaranıb. 1944-cü ildə həkim Hüsniyyə Diyarova haqqında “Şəfa nəğməsi” sənədli filminin ssenari müəllifi və rejissoru kimi isə o, sənətə ilk müstəqil rejissor işini bəxş edə bilib.

    Xalq rəssamı Salam Salamzadə ilə xoşbəxt bir ailə həyatı quran, birgə mənalı ömür yaşayan Qəmər Salamzadə eyni zamanda, dövrün ziddiyyətləri ilə mübarizədə keçən bir ömür yaşayıb.

    Qəmər Salamzadənin rejissor zəhmətinin bəhrəsi olan onlarla film bu gün də kino salnaməmizin dəyərli inciləri sayılır.

    Sənətkar 1994-cü ildə 86 yaşında bu dünya ilə vidalaşaraq əbədiyyətə qovuşub. Bu gün fəxrlə demək olar ki, bütün müsəlman Şərq aləmində ilk qadın kinorejissor olan Qəmər Salamzadənin adı Azərbaycan kino tarixinə qızıl hərflərlə yazılıb.

    Mənbə: https://azertag.az/

  • Bu gün tanınmış şair Ağa Laçınlının doğum günüdür

    Bu gün tanınmış şairi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, filologiya elmləri namizədi Ağa Laçınlının (Əliyev) doğum günüdür.

    AZƏRTAC xəbər verir ki, anadan olmasının 83-cü ildönümü tamam olan Ağa Laçınlı bənzərsiz yaradıcılığı ilə daim seçilib-fərqlənib.

    Ağa Laçınlı 1940-cı il mayın 5-də Laçın rayonunun Oğuldərə kəndində anadan olub. 1963-1966-cı illərdə Maksim Qorki adına Moskva Ədəbiyyat İnstitutunun Poeziya fakültəsində təhsil alıb. 1966-1969-cu illərdə “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetinin Şeir şöbəsində ədəbi işçi vəzifəsində çalışıb, 1969-1971-ci illərdə Yazıçılar İttifaqının Natəvan klubunun müdiri olub.

    Ədəbi fəaliyyətə 1958-ci ildə Ağdam rayon qəzetində çap olunan “Çoban” şeiri ilə başlayıb. 1966-cı ildə “Ümid” adlı ilk kitabı işıq üzü görüb. Sonralar “Sakitlik”, “Sirli-soraqlı dağlar”, “Aşırımlar qarşısında”, “Vaxt yetişəndə”, “Sevgimizlə sevindirək”, “Meşə nəğməsi”, “Gecə yuxusu”, “Alın yazımız” və s. kitabları çapdan çıxıb.

    Ağa Laçınlı 1970-ci ildən Bakı Dövlət Universitetində çalışıb, “Dünya ədəbiyyatı” kafedrasının dosenti olub. 1980-ci ildə “Azərbaycan bayatılarının bədii xüsusiyyətləri” adlı namizədlik dissertasiyasını müdafiə edib. “Homer dastanlarında türkçülük” adlı doktorluq dissertasiyasını yekunlaşdırıb. Antik Yunan ədəbiyyatı üzrə mütəxəssis olan Ağa Laçınlı qədim şumer, antik yunan, qədim Roma, Çin, hind, eləcə də polyak, rus, Vyetnam, slovak, yapon, Koreya, Argentina və başqa ölkə və xalqların klassik poeziyasından seçmələri dilimizə çevirib.

    Türkiyə, Rusiya, Latviya, Litva, Estoniya, Gürcüstan və başqa ölkələrdə Azərbaycan mədəniyyətinə, ədəbiyyatına, elminə dair mühazirələr oxuyub.

    Əsərləri Rusiya, Fransa, Türkiyədə, ABŞ, Çin, Hindistan, Polşa, Ukrayna, Belarus, Gürcüstan, Bolqarıstan, İraq və s. ölkələrdə çap edilib.

    Xalq şairi, Milli Məclisin deputatı Sabir Rüstəmxanlının “Ağa Laçınlı saflığı” yazısında oxuyuruq: “Onunla bağlı xatirələrimin ən parlaq səhifələrindən biri başqa bir görkəmli şairimiz olan Hüseyn Kürdoğluyla birlikdə üçümüzün Laçın, Qubadlı və Zəngilanı gəzdiyimiz günlərlə bağlıdır. Gənclik, ürəyimizin çağlar çağıydı, dünyanın dərdi-qəmi də xoşbəxtlik kimi görünürdü, hər şeydə sevinc, ümid, təskinlik tapmağı bacarırdıq… Laçın bulaqlarının üstündə sazlı-sözlü məclislər uc-uca calanmışdı. Həkəridə çimdik, Zəngilanın çinar meşələrində balıq tutduq, kəndlərdə camaatla görüşlər keçirdik. Həmin günlərdə mən Hüseyni də, Ağanı da, bir növ, yenidən kəşf etdim; onların həm sözlərinə, həm özlərinə sayğım artdı. Sonralar elə bir görüşümüz olmurdu ki, həmin səfərimizin bir-birindən maraqlı epizodları xatırlanmasın. O üç rayonu gəzərkən mən Hüseyn Kürdoğlunun da, Ağa Laçınlının da poetik istedadları, gözəl şeirləriylə yanaşı, həm də yüksək insani keyfiyyətlərinə heyran qaldım.

    Ağa Laçınlı klassik şeirimizin və folklorumuzun, aşıq poeziyasının böyük ənənələri ilə çağdaş insanın yaşantılarını vəhdətdə görüb, vəhdətdə əks etdirirdi.

    El deyimləriylə dolu olan canlı, şirəli, zəngin, poetik dildə yazırdı. Öz yolunu və ruhunu davam etdirən gözəl övladlarının timsalında Ağanın bu gün də yaşaması isə bütün dostlarının həm sevinc, həm də təsəlli yeridir…”

    İstedadlı şair Ağa Laçınlının hər misrasından doğma ocağa, dədə-baba yurduna məhəbbət və sevgi özünü göstərir. Ağa Laçınlı hər misrası yurd sevgisi ilə yoğurulub. Şair, – “Elə gedəndə, obaya qovuşanda oradan ayrıla bilmirəm”, – deyir. Doğma ocaqlar şairi ahənrüba kimi özünə çəkir. Oxuduqca hiss edirsən ki, bu misralar şairin qəlbindən bulaq kimi süzülüb vərəqlərin üstünə tökülür. Əgər bu sözlər qəlbdən süzülməsəydi, yəqin ki, misralar bizi bu qədər sehirləməzdi.

    Ağa Laçınlı 2007-ci il noyabrın 25-də Bakı şəhərində vəfat edib.

    Mənbə: https://azertag.az/

  • “ULDUZ” JURNALININ ÜMUMMİLLİ LİDER HEYDƏR ƏLİYEVƏ HƏSR OLUNMUŞ XÜSUSİ NÖMRƏSİ İŞIQ ÜZÜ GÖRDÜ

    Xalqımızın incəsənət, mədəniyyət sahəsindəki nailiyyətləri Vətənini, millətini sevən hər bir azərbaycanlı üçün iftixar mənbəyidir. Mən bununla daim fəxr etmişəm.

    Heydər ƏLİYEV

    “Ulduz” jurnalının aprel sayı işıq üzü görüb. “Ulduz” jurnalı, “Ədəbiyyat qəzeti” və “Təhsil Nəşriyyat-Poliqrafiya” MMC-nin ortaq layihəsi çərçivəsində dərc olunmuş dərginin özəl sayı Ümummil lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunub. Dərgidə ilk olaraq yer alan Xalq yazıçısı Anarın ” Qalib gəldi, qalib getdi” sərlövhəli məqaləsi müəllifin Ulu öndərlə bağlı düşüncələrini, xatirələrini və unudulmaz ədəbi görüşləri ehtiva edən mülahizələrini əhatə edir. Xalq yazıçısı Elçinin “Dünya axirət əkini”, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Aygün Bağırlının “Ədəbiyyata həyatdan gələn qəhrəman”, eləcə də professor Mahirə Nağıqızının “Ulu öndər Heydər Əliyev və natiqlik sənəti” yazılarında Heydər Əliyev şəxsiyyətinin ali məqamlarına nəzər yetirilir. Ədəbiyyatşünas Yaşar Qarayevin “Müstəqillik dövrünün milli öndəri”, akademiklər İsa Həbibbəylinin “Heydər Əliyevin böyük ədəbiyyat siyasəti”, Nizami Cəfərovun “Azərbaycanda milli dövlətçilik təfəkkürünün formalaşmasında Heydər Əliyev fenomeni”, Xalq yazıçısı Kamal Abdullanın “Ümummilli lider Heydər Əliyev Azərbaycan multikulturalizminin siyasi banisi kimi”, şair-publisist, “Ulduz” jurnalının baş redaktoru Qulu Ağsəsin “Heydər Əliyev və müasir ədəbiyyat”, filologiya üzrə elmlər doktoru Pərvanə Bəkirqızının “Heydər Əliyev və Azərbaycan ədəbiyyatı”, professor Qəzənfər Paşayevin “Heydər Əliyev və Milli mənəvi dəyərlərimiz” məqalələrində Umummilli lider Heydər Əliyevin ədəbiyyatımızın, incəsənətimizin tərəqqisinə bəxş etdiyi əvəzsiz töhfələrdən söz açılır, milli – mənəvi dəyərlərimizin qorunması yolunda yorulmaz fəaliyyətinə nəzər salınır. “Ədəbiyyat qəzeti”nin baş redaktoru, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Azər Turanın “Heydər Əliyev barədə yazılmış ilk poetik mətn” məqaləsi Cənubi Azərbaycanın böyük şairi Bulud Qaraçorlu Səhəndin “Elimin dayağı, yurdumun fəxri” şeiri ətrafında qeyd və mülahizələri özündə ehtiva edir. YAP-ın idarə heyətinin üzvü, filologiya elmləri doktoru Elnarə Akimovanın “Ədəbi yaddaşımızın Heydər Əliyev məqamı” müsahibəsinin əsasını Xalq şairi Nəriman Həsənzadənin Heydər Əliyevlə bağlı xatirə və düşüncələri təşkil edirsə, “Heydər Əliyevin gücü, yaxud özünəqayıdışın Cavid intibahı” yazısında, adından da göründüyü kimi, Hüseyn Cavid ədəbi irsinə, eləcə də ədibin ailəsinə Heydər Əliyevin diqqət və qayğısından söhbət açılır. “Təhsil Nəşriyyat-Poliqrafiya” MMC-nin baş direktoru Tural Axundovun “Ulu öndərin xeyir-duası” yazısı Heydər Əliyevin nəşriyyat və poliqrafiya sahəsinin inkişafı yolunda göstərdiyi fəaliyyətə işıq tutur. Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Aslan Salmansoyun “Heydər Əliyev və Səməd Vurğun ocağı” məqaləsi Heydər Əliyevin Xalq şairi Səməd Vurğunun ailəsinə göstərdiyi dərin ehtiramın tarixçəsidir. Dərgidə son olaraq yazıçı Xeyrəddin Qocanın “Heydər Əliyevlə görüşlər, söhbətlər” xatirə yazısı təqdim edilib. Qeyd edək ki, dərginin sözügedən sayında Ulu öndərin kəlamları və ona həsr edilmiş şeirlərlə yanaşı, dahi şəxsiyyət haqqında ölkə xaricində çap edilmiş kitablardan seçmə fikirlər də yer alıb.

  • NAXÇIVANDA VÜQAR ƏHMƏDİN 60 İLLİK YUBİLEYİ QEYD OLUNUB

    Naxçıvan Dövlət Universitetində keçirilən “Poeziya günləri” çərçivəsində professor, AMEA-nın Nizami  Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun şöbə müdiri, Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü, Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Turanın xalq şairi Vüqar Əhmədlə görüş keçirilib. Görüş Naxçıvan Dövlət Universitetində ümummilli lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyi münasibətilə keçirilən silsilə tədbirlər sırasında baş tutub.

    Görüşdə çıxış edən NDU-nun rektoru Elbrus İsayev bildirib ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 2022-ci il 29 sentyabr tarixli sərəncamı ilə ölkəmizdə “Heydər Əliyev İli” elan edilib və bu istiqamətdə universitetimizdə silsilə tədbirlər keçirilir. Rektor qeyd edib ki, görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyev respublikamızda elm və təhsilin inikişafına böyük qayğı ilə yanaşaraq, onun inkişafına töhfələr verib. Elbrus İsayev vurğulayıb ki, Ümumilli Lider 1967, 1992-ci ildə iki dəfə və 1999-cu illərdə universitetdə olub və ali təhsilin inkişafı istiqamətində əvəzsiz xidmətlər göstərib. Rektor qonağı salamlayaraq, onun elmi, bədii yaradıcılığının əhəmiyyətindən, dünya miqyasında xalqımızı layiqincə tanıtmasından da söz açıb.

    Tarix-filologiya fakültəsinin dekanı, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Arif Ağalarov Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunan poeziya günləri çərçivəsində universitetdə görkəmli söz və qələm sahibləri ilə keçirilən görüşlərin əhəmiyyətindən söz açıb. Azərbaycan ədəbiyyatında Vüqar Əhməd yaradıcılığının rolu və əhəmiyyəti haqqında danışan Arif Ağalarov qeyd edib ki, Vüqar Əhməd elmi, şeiri, musiqini bir arada birləşdirməyi bacaran görkəmli şəxsiyyətdir. Çox xoşdur ki, dəyərli şairimiz, ədəbiyyatşünas Vüqar Əhməd bizim müasirimizdir və bizimlə canlı ünsiyyətdədir.

    Naxçıvan Muxtar Respublikası Yazıçılar Birliyinin sədri, yazıçı-şair, dramaturq, publisist Asim Yadigar Azərbaycan ədəbiyyatında öz dəsti-xətti ilə seçilən şairlərdən olan Vüqar Əhmədin Azərbaycan ədəbiyyatındakı rolundan, ictimai-ədəbi fəaliyyətindən, elmi yaradıcılığından və şeirlərinə bəstələnən musiqilərdən bəhs edib. Qeyd edilib ki, çağdaş Azərbaycanın elmi-ədəbi mühitinə öz tükənməz potensialı ilə məxsusi rəng qatan Vüqar Əhməd həm də bir şəxsiyyət olaraq gənc nəslə milli-mənəvi dəyərlərin aşılanması prosesində fəallığı ilə seçilir.

    Tədbirdə tələbələr şair, ədəbiyyatşünas Vüqar Əhmədin şeirlərindən səsləndirib, konservatoriyanın müəllim və tələbələri əsərlərinə yazılan bəstələri ifa ediblər.

    Şair Vüqar Əhməd görüş iştirakçılarına özünün zəngin yaradıcılığından, elm sahəsində əldə etdiyi nailiyyətlərindən danışıb. Nəğməkar şair, professor Vüqar Əhməd Naxçıvan Dövlət Universitetində olmaqdan məmnunluğunu dilə gətirib. 60 illik yubileyi ərəfəsində keçirilən görüşü ömrünün ən xoşbəxt saatları kimi qələmə verib.

    Sonda universitetin rektoru Elbrus İsayev Vüqar Əhmədə 60 illik yubileyi ilə bağlı keçirilən görüşdən xatirə plaketi və universitetin rəssamı, əməkdar mədəniyyət işçisi Elman Cəfərlinin çəkdiyi portreti təqdim edib.

  • Yazıçı Məmməd Orucun”Naməlum Fikrət Qoca” adlı kitabının təqdimat mərasimi keçirildi

    Mayın 4 də Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin “Natəvan” klubunda yazıçı Məmməd Orucun xalq şairi Fikrət Qoca haqqında yazdığı “Naməlum Fikrət Qoca” adlı kitabının təqdimat mərasimi keçirildi. Tədbirin aparıcısı Seyran Səxavət dəyərli qələm ustası haqqında yazılan kitabın işığına yığışanları salamladı və sözü AYB -nin sədri, xalq yazıçısı Anara verdi. Anar mərhum şairlə dostluğundan, onun nəcib xüsusiyyətlərindən söz açaraq xatirəsini ehtiramla yad etdi və kitab üçün Məmməd Oruca təşəkkürünü bildirdi. Daha sonra Vaqif Əlixanlı, Qəşəm Nəcəfzadə, Elçin Hüseynbəyli, Maarif Soltan, Təranə Vahid və digər qələm adamları Fikrət Qoca və kitabın müəllifi haqqında ürək sözlərini bölüşdülər, illərin yaddaşından süzülüb gələn xatirələri çözələndi. Şairi yaxından tanıyanlar onun çoxuna məlum olmayan balıq tutmaq kimi məşğuliyyət və hobbisi barədə maraqlı xatirələri dilə gətirdilər. Qeyd edək ki, “Naməlum Fikrət Qoca” Xalq şairi Fikrət Qocanın geniş oxucu kütləsinə bəlli olmayan bir sıra xüsusiyyətləri haqqında yığcam xatirələr toplusudur. Tədbirin sonunda Məmməd Orucun qızı Aysel xanım, Fikrət Qocanın qardaşı oğlu Babək Qoca ailələri adından tədbirə yığışanlara minnətdarlıqlarını bildirdilər. Məmməd Oruc deyilən xoş sözlər, yada salınan xatirələrə görə hamıya təşəkkür etdi və sonda xatirə şəkilləri çəkildi. Kəmalə Müslümqızı

  • Gənclər arasında I Ümumrespublika Hekayə Müsabiqəsi

    📖 Gənclər arasında I Ümumrespublika Hekayə Müsabiqəsi🔴 Müsabiqədə məktəblilər, tələbələr və gənc yazarlar iştirak edə bilər🔴 İlk 20 yerin qalibi mükafatlandırılacaq🔴 Hekayələrin həcmi 2-4 səhifə ola bilər🔴 Müsabiqəyə göndərilmiş əsərlər “Mücrü” proza jurnalının xüsusi sayında kitab şəklində çap ediləcək🔴 Hekayələr üçün mövzu məhdudiyyəti yoxdur🔴 Əsərlər Azərbaycan və Rus dillərində göndərilə bilər✏ Əsərlər hekayemusabiqesi@mucrunesriyyati.az e-mail ünvanına Microsoft Word (.docx) formatında ad, soyad və əlaqə nömrələri qeyd edilməklə göndərilməlidir📜 Müsabiqədə iştirak ödənişlidir (8 AZN)Qaynar xətt: 📱+994555028932 #hekayəmüsabiqəsi #mücrünəşriyyatı #mücrüprozadərgisi #gəncyazarlar #1cihekayəmüsabiqəsi #hekayəyarışması

  • Arzu Hüseyn Fərqanə Mehdinin xatirə gecəsi və xatirəsinə həsr olunmuş gənclər arasında ənənəvi şeir müsabiqəsinin qalibi olub

    Tanınmış şair, “Ulduz” jurnalınının poeziya şöbəsinə rəhbərlik etmiş Fərqanə Mehdinin xatirə gecəsi və xatirəsinə həsr olunmuş gənclər arasında ənənəvi şeir müsabiqəsinin qalibi Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Gənclər üçün Prezident mükafatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının BAKI Bürosunun Rəhbəri Arzu Hüseyn olub.

    Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi. 

  • Gənc yazar Nemət Tahir “Fəxrin Fərman” ilə təltif olunub

    Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin başqanı İntiqam Yaşar tərəfindən Tanınmış şair, Ulduz jurnalınının poeziya şöbəsinə rəhbərlik etmiş Fərqanə Mehdinin xatirə gecəsi və xatirəsinə həsr olunmuş gənclər arasında ənənəvi şeir müsabiqəsində fəal iştirakına görə  Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Qarabağ bürosunun rəhbəri, gənc yazar Nemət Tahir “Fəxrin Fərman” ilə təltif olunub.

    Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi. 

  • Azərbaycan Yazıçılar Birliyində “Əbədi ömrün yüz ili” kitabının təqdimatı olub – FOTOLAR

    Mayın 3-də Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) Natəvan klubunda, Ulu Öndər Heydər Əliyevin yüz illiyinə həsr olunmuş “Əbədi ömrün yüz ili” kitabının təqdimatı olub.

    Kitab AYB-nin təşkilatçılığı, Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə işıq üzü görüb.

    Əvvəlcə nəşrin layihə rəhbəri, tərtibçi və “Ön söz” müəllifi AYB-nin katibi, Əməkdar incəsənət xadimi Elçin Hüseynbəyli kitab haqqında məlumat verib. Bildirib ki, “Əbədi ömrün yüz ili” bədii-publisistik məqalələr toplusu baxımından çox dəyərli nəşrdir: “Müstəqil Azərbaycan dövlətinin qurucusu, Ümummilli Lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 100 illiyi münasibətilə hazırladığımız bu kitab haqqında fikir söyləmək çox çətindir. Çünki bu kitaba Azərbaycan Yaziçılar Birliyinin üzvü olan dəyərli söz və bilim adamlarının bədii-publisistik məqalələri, esse və xatirələri daxildir. Yazı müəlliflərinin böyük əksəriyyəti Ulu Öndəri şəxsən tanıdıqlarından onların düşüncələri, xatirələri, bu böyük şəxsiyyət haqqında mülahizə və müşahidələri maraqlı və zəngindir. Ona görə də mən yalnız nəşrə bələdçilik etməyi öz üzərimə götürdüm, düşünürəm ki, gözəl bir kitab ərsəyə gətirə bildik. Kitabın ərsəyə gətirilməsinin əsas təşəbbüskarlarından biri də Anar müəllimdir. Ona görə də həm Anar müəllimə, həm Mədəniyyət Nazirliyinə, həm də bütün zəhməti keçənlərə təşəkkür edirəm. Müəlliflərə xüsusən minnətdarlığımı bildirirəm ki, mövzuya xüsusi həssaslıqla yanaşdılar, çox dəqiqəliklə işləyib bu gözəl kitabı hazırladıq. İlkin olaraq kitab 1000 nüsxə tirajla nəşr olunsa da, bunu artırmağı düşünürük. Bir çox bölgələrdə də bu kitabının təqdimatının keçirilməsi nəzərdə tutulur”.

    Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri, Xalq yazıçısı Anar çıxış edərək Ulu Öndər Heydər Əliyevi yaxından tanımaq və onun ölkəmiz qarşısındakı misilsiz xidmətlərini daha dərindən anlamaq baxımından kitabın çapını yüksək qiymətləndirib: “Heydər Əliyev incəsənət adamları ilə çox ünsiyyətdə olurdu, o yazıçılara da xüsusi həssaslıqla yanaşırdı. Kitab çox maraqlıdır. Heydər Əliyevlə ünsiyyətdə olan adamların xatirələri xüsusən diqqət çəkir. Ölkədə ədəbi nəslin həyatında, inkişafında Ulu Öndər Heydər Əliyevin rolu danılmazdır. Kitabın yaradılmasında töhfələrini əsirgəməyən, əməyi keçən müəllifləri təbrik edirəm. Mədəniyyət Nazirliyinə xüsusi minnətdarlığımı bildirirəm. Düşünürəm ki, bu, bizim “Heydər Əliyev İli”nə kiçik töhfəmizdir”.

    AYB-nin birinci katibi, Xalq yazıçısı Çingiz Abdullayev deyib: “Bu çox gözəl təşəbbüsdür və düşünürəm ki, bu kitabın bu cür incəlik və həssaslıqla ərsəyə gətirilməsi Ulu Öndərin əziz xatirəsinə olan dərin ehtiramın göstəricisidir. Ümummilli Lider Heydər Əliyevlə bağlı digər təqdimatlar da gözlənilir”.

    Xalq yazıçısı Elçin Ümummilli Lider Heydər Əliyevin əziz xatirəsinə böyük ehtiramını bildirərək, kitabın əhəmiyyətindən danışıb: “Ulu Öndər Heydər Əliyevin incəsənət, ədəbiyyat adamlarına olan qayğısı danılmazdır. Yaradıcılığı həmin dövrlərə düşən sənət adamlarından elə biri yox idi ki, Heydər Əliyev onun sənəti ilə maraqlanmasın və şəxsən onunla ünsiyyətdə olmasın. Onun şəxsiyyətinin miqyası çox böyükdür. O, bir tərəfdən Mstislav Rostropoviç ilə dostluq edirdi, eyni zamanda aşıq sənətinin inkişafına xidmət edənləri də unutmurdu. Bu da onun daxili aləminin zənginliyinin göstəricisi idi. O, incəsənətin bütün sahələrini duyurdu və qiymətləndirməyi bacarırdı. Ulu Öndər deyirdi ki, gənclik dövründə Naxçıvanda elə tamaşa olmurdu ki, o tamaşaya gedib baxmasın. Heydər Əliyev daxilən sənət eşqi olan zəngin şəxsiyyət idi. O, hətta müxtəlif pyeslərdə, əsərlərdə olan bir çox monoloqları əzbər bilirdi. 10 il mənim onu müşahidə etmək imkanım olub və Ümummilli Lider özü böyük məktəb idi”.

    Xalq şairi Nəriman Həsənzadə bu kitabın hazırlanmasının gözəl bir hadisə olduğunu dilə gətirərək, bu təşəbbüsün kitab həvəskarları, oxucular üçün böyük hədiyyə olduğunu vurğulayıb.

    Tədbirdə Mədəniyyət Nazirliyinin kitab sənayesi şöbəsinin müdiri Akif Marifli, Milli Məclisin deputatı Jalə Əliyeva, Xalq yazıçısı Elmira Axundova və digər natiqlər Ümummilli Lider Heydər Əliyevin Azərbaycanı dövləti qarşısındakı böyük xidmətlərindən danışıb və yeni çap olunan kitab haqqında fikirlərini bölüşüblər.

    Mənbə: https://edebiyyatqazeti.az/