Category: Azərbaycan ədəbiyyatı

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü.

Bitdi qara təqvimin yasa batan günləri,
Çözdü qəhrəman Ordum min illik düyünləri.
Birliyin təntənəsi verdi, nəhayət, bəhər,
Azərbaycan xalqının haqqı idi bu Zəfər,
Bayraq oldu göylərə çəkdiyimiz hər dilək,
Zəfərimiz mübarək!

Düşmən elə düşməndir, bunun başqa adı yox,
Özgə atına minib, meydanda öz atı yox.
Şirnikləndi verilən sərsəm bəyanatlara,
Tamahı arxamızca gəzdi qarabaqara.
Döyüşmək ağır oldu şər dünyayla təkbətək,
Zəfərimiz mübarək!

Tarix salnaməsinə yeni şərəf qatıldı,
O gün, 8 Noyabr Zəfər topu atıldı.
Hər evdə, hər ocaqda toy mağarı quruldu,
Bu müharibə həm də bir ibrət dərsi oldu,
Bizə kin bəsləyənin inadın qırdı fələk,
Zəfərimiz mübarək!

Düşmən əfi ilandır, qulluq etməz bir dinə,
Min cür hiyləgərliyin şahidi olduq yenə.
Arxalı köpək kimi “basıb-bağlayan” dığa,
Ev tikmək əvəzinə mina “əkdi” torpağa,
Haqq üzülər, əzilməz, haqqın bəhərin görək,
Zəfərimiz mübarək!

Tarixi irsimizi qəsb etdi fitnəkarlar,
Kimin belə quduzdan quduz bir düşməni var?
Acı repressiyalar gizlətdi bizdən bizi,
Milli qürurumuzu, milli kimliyimizi –
Yavaş-yavaş tanımaq, duymaq bu olsa gərək,
Zəfərimiz mübarək!

“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti təqaüd fondunun təqaüdçüsü

Necə dəyişmişəm?

Ürəyincəmi?

Bu ruhsuz, duyğusuz

Halım necədi?

İndi, yoxsa öncəmi?..

Qəfil ürəktutmasıtək

Tutmuşam ürəyimi.

Hara qoyum?

Küncəmi?

Təzə-təzə sevinirdim,

Təzə-təzə sevirdim.

Dağıtmısan,

Qoparmısan qönçəmi.

Özünü bir özgəsiylə

Nə vaxt dəyişir insan?

Nə vaxt?

“Böyüyüncəmi?”

* * *

Bəs əgər bu gedişin

Adı ayrılıqdısa…

Böyütdüyüm duyğular

Ürəyimi sıxdısa…

Bəs əgər, ömrüm-günüm,

Tanrı bizə baxdısa…

Göyün günəş üzündən

Əllərimi yıxdısa…

Bəs sürdüyüm ömür-gün,

Bir gün yoldan çıxdısa…

Və bunların səninçün

Bir önəmi yoxdusa…

Hacıyeva Günel İsrail qızı 1990-cı il aprel ayının 23-də Laçın rayonunda anadan olub. 1997-ci
ildə Bərdə rayonundakı orta təhsil müəssisələrindən birinə qəbul olub. Bir müddət burada
təhsilini davam etdirdikdən sonra Bakı şəhərinə köçmüşdür. Bakı şəhərindəki Kimya-Biologiya
Təmayüllü Respublika liseyinə qəbul olub. 2008-ci ildə həmin liseyi bitirib. Digər həmyaşlıları
kimi, o da həmin il Sumqayıt Dövlət Universitetinin Filologiya (Azərbaycan dili və Ədəbiyyat)
fakültəsinə qəbul olmuşdur.
Poeziyaya çox erkən yaşlarından başlayıb. ”Şəkil” adlı ilk şeirini ibtidai təhsilini davam
etdirən müddətdə yazıb. Dövri mətbuatda 2003-cü ildən etibarən çıxış edir. Müəllifin “ilk
uğurlu qələm təcrübəsi”olan şeiri “Bərdə” qəzetində işıq üzü görüb. Bu uğurdan ruhlanan
müəllif gələcək illərdə daha da sanballı əsərlər yazmağa başlayıb. Sonrakı illərdə isə ardıcıl
olaraq “Sərbəst düşüncə”, Sumqayıtda şəhərində nəşr olunan ”Yüksəliş naminə”, Bakı
şəhərində isə “Ümid” qəzetlərində şeirləri ilə çıxış edib.
Tələbəlik illərində isə təhsil aldığı Ali təhsil müəssisəsi olan Sumqayıt Dövlət Universitetinin
əsas və yeganə mətbu orqanı olan “Sumqayıt Universiteti”qəzetində şeirləri ilə ardıcıl olaraq
çıxış edib. Həyatının sonrakı illərində məqalələri və digər ictimai-siyasi şeirləri ilə “Yüksəliş
naminə” qəzetində müntəzəm olaraq çıxış edib. Hal-hazırda bir-birindən daha maraqlı
şeirləri ilə oxucuları düşündürməyə vadar edən gənc şairə arasıkəsilmədən poeziya
nümunələrinin sayını artırmaqdadır.
Gənc ədib haqqında onun qələm yoldaşı Kənan Aydınoğlu “Qələmi əlinə götür, ay şair!”,
”Sıxılma, büdrəmə illər uzunu”, “Dağılsın gözündən həsrət, ayrılıq!” şeirlərini yazmışdır.

QOY VƏTƏN FƏXR ETSİN, SƏNLƏ, QARDAŞIM!

Kənan Aydınoğluna.

Dünyaya sığmayan bir ürəyin var,

Hər misran gövhərdi, ləldi, qardaşım.

“Böyük Allah” adlı bir köməyin var,

Haqq yolu ən doğru yoldu, qardaşım.

Parçalanmış bir millətik bilirəm,

Xalqın qara günlərini görürəm.

İçimdə ağlayıb, üzdə gülürəm,

Nolacaq bu xalqın halı, qardaşım?!

Bəzən sədaqətdən, əhddən yazırsan,

Bəzən də dərdlənib dərddən yazırsan,

Bilirəm, yazanda qəlbdən yazırsan,

Var olsun qələmin, sözün, qardaşım.

Kənan! Çəkməyəsən nə ah, nə aman,

Qəddini əyməsin bu qəddar zaman.

Şeir dünyasında yarat xaniman,

Qoy vətən fəxr etsin, sənlə, qardaşım.

Günel İSRAİLQIZI.

22 aprel 2010. Sumqayıt şəhəri.

Xəyalə ALIYEVA 1991-ci ildə Laçın rayonunda anadan olub. 2008-2012-ci illərdə Sumqayıt Dövlət Universitetinin Filologiya (Azərbaycan dili və ədəbiyyatı müəllimi) fakültəsində bakalavr dərəcəsi üzrə ali təhsil alıb.

Tələbəlik illərində isə təhsil aldığı Ali təhsil müəssisəsi olan Sumqayıt Dövlət Universitetinin mətbu orqanı olan “Sumqayıt Universiteti”qəzetində şeirləri ilə ardıcıl olaraq çıxış edib.

Sənin tilsiminə düşmüşəm yenə?!

Yenə də sənsizəm, sənsizəm, gülüm,

Sənsiz bu həyatın mənası yoxdur.

Könlümdə açılan şeir dünyamı,

Güzgütək göstərən aynası yoxdur.

Mənim varlığımsan, qoy bilsin hamı,

İnsan yaşayarmı ruhu olmasa?!

Sən mənim ömrümsən, gülümsən, canım!

Bir can yaşayarmı nəfəs almasa?!

Özüm də bilmirəm nədəndir belə,

Ruhumu almısan əlimdən mənim.

Mələksən, şeytansan bilmirəm, nəsən,

Ağlımı almısan əlimdən mənim.

Yenə yaşanılan ömür yolunda,

Səni düşünürəm hər zaman, hər an.

Kaş ki, sən özün də baxıb biləydin,

Hazıram uğrunda qoymağa bir can.

Sevgimiz dillərdə dastan olandan,

Sevinc sənə düşdü, göz yaşı mənə.

Görəsən, bu duyğu nədir ki, belə,

Sənin tilsiminə düşmüşəm yenə?!

Aysel CƏFƏROVA 1990-cı ildə Qazax rayonunda anadan olub. 2008-2012-ci illərdə Sumqayıt Dövlət Universitetinin Filologiya (Azərbaycan dili və ədəbiyyatı müəllimi) fakültəsində bakalavr dərəcəsi üzrə ali təhsil alıb.

Tələbəlik illərində isə təhsil aldığı Ali təhsil müəssisəsi olan Sumqayıt Dövlət Universitetinin mətbu orqanı olan “Sumqayıt Universiteti”qəzetində şeirləri ilə ardıcıl olaraq çıxış edib.

De, necə həyatda sevinəm, güləm?

Daha bu həyata qalmayıb inam,

Həyatdır insanı dərddən qocaldan,

Bəlkə də, bir daha sağalmaz yaram,

De, necə həyatda sevinəm, güləm?

Sən getdin, həyatdan mən zövq almadım,

Elə bil qırıldı qolum, qanadım,

Mən ki həyatımı səndə tapırdım,

De, necə həyatda sevinəm, güləm?

Yalançı gülüşdür simamda doğan,

Bəlkə də, Tanrıdır bizi sınayan,

Bəs necə əzabdan mən can qurtarım?

De, necə həyatda sevinəm, güləm?

And

“Mən xoşbəxtəm ki, ata vəsiyyətini yerinə yetirmişəm”.

İlham Əliyev

Kaş sənə bənzəyəydi oğullar da hər zaman,

ürəklər bir-birinə belə məhrəm olaydı.

Nigaran getməyəydi, atalar da dünyadan,

kaş nə belə ayrılıq, nə belə qəm olaydı.

Dəyişəydi yer üstə əsrimizin havası,

insan bağ becərəydi, meyli gülə düşəydi.

Bir Tanrı duasıdır, hər ananın laylası,

o da kaş bu könüldən, o könülə düşəydi.

Yüz il ömür sürüblər, səs çıxmayıb tək əldən,

təsadüf, ya bəlkə də xəlvəti bir qəsd olub.

İlahi bir sirrimiş, deyirlər, bu, əzəldən, –

oğul xoşbəxt olanda, ata da xoşbəxt olub.

“44 Gün”ə yazıldı “Dəmir yumruq” dastanı,

milyonların andı var, onun hər varağında.

Yox, Nuhun tufanı yox, qalxdı xalqın tufanı;

Azərbaycan deyilən Qarabağ torpağında.

Dedin ki, – Gözəl Şuşa! Sən azadsan! – bu səsi,

bu eşqi ürəyimdə mən də təkrar elədim.

Şuşa,

İlham,

Ərdoğan,

“Şuşa müqaviləsi!”,

“Bir millət, iki dövlət”, – deyənə rəhmət, – dedim.

Onda “44 gün”ə

hələ qalırdı

“…işə bax: İrəvanda mənə erməni millətçilər hücum çəkirdi – Nəriman Nərimanovu təqdir etdiyim üçün, Bakıda isə böyük şair Nəriman Həsənzadə haqqında məqalə yazdığımdan belə

heyvərələrdən qorxmalı idim… Əzizim Nərmiman müəllim… Sara xanımla, Nazimlə, Xatirəylə İrəvana gəldiniz, tamaşaya baxdınız, şəhərin qədim Azərbaycan abidələri önündə dayandınız, Sizi Göyçə gölünəcən yola saldım, çox söhbətlər etdik, hər şey dalğın, lakin səmimi idi, yadınızdamı? Heyif, itirdik, Nəriman müəllim, çox şey itirdik, ən böyük müsibət torpaqlarımızın hələ ki düşmən tapdağında qalmasıdır. İtirdiklərimizi qaytarmaq arzusuyla”.

Hidayət

“Prometey” jurnalı

1993

Məni İrəvana dəvət elədin,

“Nəriman” pyesim oynanılırdı.

Sən orda elə bir qeyrət elədin,

onlar,

səndən qorxub, səni danırdı.

Erməni səhnəsi, doktor Nəriman,

salonda əl gedir, demə tufandı!

– Bu torpaq bizimdi, – deyir qəhrəman, –

İrəvan –

özü də Azərbaycandı!

“Hidayət, teatrın Baş direktoru,

gərək götürülsün vəzifəsindən…”.

MK katibinin buydu qərarı,

sən yenə susmurdun,

dilində Vətən!

Onda, İrəvanda bir cəbhədəydik,

qoya bilərdimmi mən səni gözdən?

Onda – sözümüzü biz orda dedik,

sən o teatrdan,

mən o səhnədən!

Səni qorxuzmadı o kin, o hədə,

nə qalxan tozanaq, nə əsən külək.

“Qardaş” Respublika,

təkləyəndə də,

inamın buydu ki, o gün gələcək.

Təqiblər, təzyiqlər nəsibin oldu,

şerinə, sözünə irad tutdular.

Hidayət,

qoy deyim onlar kim oldu? –

Vətən torpağını minalayanlar!

Kimsə qızışmışdı sənə qəsd üçün,

nə desən olardı, başqaydı zaman.

Bəlkə sən aldığın hər nəfəs üçün,

onda namaz üstə

dururmuş, Anan?!

Rusa, Avropaya arxalanırdı,

onda erməninin niyyəti nəydi?!

Onda, “44 Gün”ə hələ qalırdı,

“Dəmir yumruq”a da

Vaxt hamiləydi.

Yaşa, Mir Sədi ağa

Nərminə xanıma

Elə həvəslə gülür,

elə uğunub gedir,

elə bil dünyasını

dünyada qoyub gedir.

Gülə-gülə danışır,

açıb-tökür nəyi var.

Deyirsən, Allah, Allah,

nə gözəl ürəyi var.

Necə pakdı,

bu insan,

heç çıxarmı yadımdan?

Seyid Mir Sədi Ağa,

istəkli babasıydı,

Həyatı –

namaz üstə,

Tanrıya duasıydı.

Bir mahalın içində,

bir dinin dühasıydı.

Atası Mir Məhəmməd,

dilində haqq-ədalət,

haqq yolunda getdilər,

oddan-oda getdilər.

Nə vaxt –

ağlada bildi,

nə zəmanə, nə bir kəs.

Gözlərindən oxunur, –

gülər, amma o dönməz.

O gülüşlər – fikirdi,

sözdü, ya münasibət.

Deyir istədiyini,

təbiətdə – təbiət.

Başı üstə yaradan,

dizinin üstə “Quran”.

Təbəssümü – üzündə,

gülüşü dodağında.

Mir Sədi əyilmədi,

güclərin qabağında.

Aləm qalxdı ayağa,

o dəmdə bir sinədə.

Babası Mir Sədinin,

atası – Məhəmmədin,

güldü əvəzinə də!

Yaşa, Mir Sədi Ağa,

haqqın var, yaşamağa.

Vətən

Akademik Nizami Cəfərovun

“Azərbaycan tarixşünaslığında antiazərbaycançılıq” məqaləsini oxuyarkən

Arazın o Tayı, bu Tayı Vətən!

Nə qədər insafsız, nə qədər həris, –

beş addım, on addım

bir məsafədən,

mənim tariximi danır şərəfsiz.

Atropat – qəhrəman bir oğul oldu,

o sevdi, döyüşkən oğullarını.

Bariaks –

əyildi, ona qul oldu,

İskəndər sərt verdi son qərarını.

Onda da düşmənlər atdı oxunu,

onda da bizimki dəydi hədəfə.

İskəndər –

neftin də nə olduğunu,

Xəzər sahilində gördü ilk dəfə.

Tarixim oyaqdı, torpağım oyaq,

əlbəyaxa olduq, xeyir-şər ilə.

İgid Amazonka qızları o vaxt,

burda görüşdülər,

İskəndər ilə.

Nəfəsi istidir ana torpağın,

zaman yorğunudur tanış yolların.

O Tayda Şəhriyar,

bu Tayda Vurğun,

yeni tarixidir qədim diyarın.

Açın, varaqlayın mənim sinəmi,

orda nəfəsi var Kürün, Arazın.

Mənim tariximi yazan qələmin,

şair, mürəkkəbi heç qurumasın.

Məğlubedilməz

Daranın sonuncu hərbi yürüşü!

Bir az əsəbiydi hakimi-mütləq.

Deyir: gözləyirdim mən bu döyüşü,

mütləq,

İskəndərin sonudu, mütləq.

Yalanlar, böhtanlar, gizli şayiələr,

hər könül mülkünü yıxmaq istəyir.

Ağır xəstələnir yolda İskəndər,

tələsik,

sağalıb qalxmaq istəyir.

Həkim! – tələb edir yorğun baxışlar,

Həkim! – tələb edir İskəndər özü.

Yanır od ürəklər, düşünən başlar, –

gözlərdən oxunur,

ölüm qorxusu.

Bu dəm məktub gəlir Parmeniondan[1],

bir sükut çökmüşdü araya artıq.

“Deyin, ehtiyatlı olsun çar ondan,

həkim satılıbdı

Daraya, artıq!”.

Həkimin heç şeydən yoxdu xəbəri,

həkim – bir nizəyə, bir oxa bənddi.

Hələ yoxlayırdı o, İskəndəri,

taleyi – bir sözə:

“Hə!”, “Yox!”a bənddi.

Məktub İskəndərin bir əlindədir,

birində – həkimin verdiyi dərman.

İskəndər –

məktubu həkimə verir,

dərmanı – qaldırıb içir, bu zaman.

Bir səs haray çəkib içmə, – deyirdi,

içindən gəlirdi o İlahi səs.

İçdi – İskəndəri məğlub elədi,

gördülər –

İskəndər məğlubedilməz!

“Yer fırlanır”

Riyaziyyatçı alim Əli Yaqubova

Bir haqq sözün üstə getdi dahilər,

dediyini, bir də dedi dahilər.

Kilsələrin qəzəbinə gəldilər,

tonqallara odlu sinə gərdilər.

Qədim İtaliyada tarixi bir şəxs, –

Cordano Bruno bir də yetişməz!

– Yer Günəşin ətrafına fırlanır –

dedilər ki, həqiqəti o danır.

Dön! – dedilər,

o dönmədi geriyə.

Zaman, düzü qurban verdi əyriyə.

Məzarına gül qoyurlar təzə-tər,

“Yer fırlanır!” – deyə-deyə, nəsillər.

Bir səs dəvət edir

Pedaqoji institutu bitirib Gəncədən Bakıya gəlmişdim. Nigar xanımgilə getdim. Gəncədən tanıyırdım.

Yeni yazdığım “Biz bir ildə doğulduq” adlı poemamı oxudum. Rəsul müəllim stolun üstədəki qələmi götürüb, əsərin üz vərəqinə belə yazdı: “”Ədəbiyyat qəzeti”nin Baş redaktoruna – çapını

təkidlə xahiş edirəm. Rəsul Rza”. Və iri bir qol çəkdi. 1953-cü il idi.

Müəllif

Poema yazmışdım, ilk şah əsərim,

ürəyim – qapalı söz dünyasıydı.

Mənim – şairliyə ilk zəmanətim, –

sözümü,

söz sayan,

söz dühasıydı.

Elə dolmuşdum ki, dinmək istədim,

hörmət-izzət gördüm orda, haqq üçün.

Gəncədən gəlmişdim,

dönmək istədim,

gedib ürəyimi boşaltmaq üçün.

Gəncə filialı… orda böyüdük,

pakıydıq,

nə qədər ürəyiaçıq!

Bakıda şeirimiz çıxanda tək-tük,

ya ayda-ildə bir, ya da yarımçıq.

İmzamız gedərdi, o da birtəhər,

altdan verərdilər, ya şeirin üstən.

(Onda,

53-də hardaydın, Azər[2],

sənə göndərəydik, şeiri Gəncədən!).

İndi nələr deyir, o günlər, aylar?

Bir səs dəvət edir məni o evə.

İlk addım atmağa risk elədiyim,

o Ana eşq olsun,

o “təsadüfə!”.

Bir səs dəvət edir məni o evə.

Pandemiya

İnsandan-insanlıq istəyirdilər,

maskalı insanı pisləyirdilər.

Bizdən cəmiyyətin tələbi nəydi?

Çox şey deyirdilər,

hələ bu, nəydi?

Dünyada dəhşətli bir gün olubdu,

hər həs öz evinə sürgün olubdu.

Hədəf olduğunu unutma, yan keç!

Asqırma,

öskürmə,

əl tutma, yan keç!

Övladın yanında, övladdan kənar!

Yoxsa virus tutar, virus aparar.

Çaşıb həkimlərin fikri, zəkası,

bizi hədələyir ölüm havası.

Şayiələr aldadır bəşəriyyəti,

deyirlər, uzundu hələ müddəti.

Bir də inanan var, inanmayan var,

ölən var,

qorxan var,

lağa qoyan var.

İnsan! Bəzəyirdi o yer üzünü,

özündən qoruyur indi özünü.

Bizi sən yaratdın, sən tanı, Tanrım!

İnsana tapşırma insanı, Tanrım!

Gizli imtahan

Allahım!

Əqrəblər

nə yaman gedir,

gözüm baxa-baxa,

bir zaman gedir.

Bizi görüşdürür,

bizi ayırır,

dünyada,

gizli bir

imtahan gedir.

Cənublu dostum

Arif Mehmandusta

Burda bir anan var, orda bir anan,

sənə rəhm eləyib səni Yaradan.

Sən qoyub onları çıxma aradan,

xoşbəxt doğulubsan, ayıq ol, Arif.

Kaş mən də bircə yol ana deyəydim,

sirrimi, dərdimi ona deyəydim.

Göllər sonasına sona deyəydim,

sən o sonalara layiq ol, Arif.

Demə, Bakı burda, Tehran uzaqdı,

orda, Tehrandakı anan uzaqdı.

Kim deyir ki, canıyanan uzaqdı?

Analar sağ olsun, sən sağ ol, Arif.

Səfirin taleyi

Tehranda, çarın səfiri,

şairi, mütəfəkkiri,

sayılıb-seçilən insan,

Paskeviçə yaxın olan,

Saraydan arxayın olan,

erməninin arxasıydı,

sözünün də ağasıydı.

Köçürəndə bu hayları,

qətiydi onun qərarı:

Rusiyaya yox, Qafqaza! –

iki kəlmə: aydın, qısa.

Zehni itiydi səfirin,

eşitmiş olardı yəqin:

haraya ki, gedib çıxır,

ermənilər sahib çıxır.

Yüz il yaşayanı danır,

dünyada-dünyanı danır.

Bütöv sözü, mərd adəti,

ya bir kişi xasiyyəti

görmədik ki, biz dil tapaq, 

təndirinə kündə yapaq.

Deyirlər ki, şair sonra,

bir məktub göndərir çara.

Erməninin xasiyyəti,

nədir,

yazır o xəlvəti.

Millət kimi nəçidilər?

Şahdılar, pinəçidilər?

Söküləni tikəndilər?

Tikiləni sökəndilər?

Etibar etmək olarmı?

Heç o dildə, o söz varmı?..

Verir bu cür qiymətini.

O məktubun surətini,

kaş bizə də göndərəydi,

biləydik, dərdimiz nəydi?!

Biz də bunca sıxılmazdıq,

“Kirvə!” deyib yığılmazdıq,

süfrəmizin qırağına,

heç çıxmazdıq qabağına!

Demokratik Respublikam!

Yüz il keçir…

mən borcluyam,

şəhid gedən oğullara,

qan çiləndi o yollara.

Gələnlər arxalıydılar,

səndən, məndən halıydılar.

Qarışqa sürüsüydülər,

üz görmədik, üzdüydülər.

Axırda bu ermənilər,

səfiri bada verdilər.

Qaraguruh qisas aldı,

gedən-getdi, qalan-qaldı.

Yenə həmən “Ayır-buyur!”

nə acdı,

nə gözü doyur.

“Lambada”

O da bir xarici rəqs nəğməsiydi,

dindimi, düşürdü sümüyümüzə.

Eşqin, məhəbbətin bir töhfəsiydi,

işıq paylayırdı,

hər gülən üzrə.

Cavanlar meydanda qanadlanırdı,

– Əbədi bir sevda əyyamı gəlsin!

– Qəm varmı dünyada?

Gənclər danırdı,

“Lambada” qoymurdu, o qəmi gəlsin.

Səs-səsə arxaydı, oyun-oyuna,

yer göyə yayırdı od nəfəsini.

Əl-ələ, qol-qola, boyun-boyuna,

gənclər,

oyadırdı Yer kürəsini.

Yerdə müharibə təhlükəsiydi,

nüvə silahıydı yenə hallanan.

“Lambada” gənclərin üsyan səsiydi,

o səs “Yox!” deyirdi,

nə ölüm, nə qan!

Mərkəzi qəzetlər çox lağa qoydu,

susdu Moskvada o vaxtkı gənclər.

Onda,

“Lambada”ya qadağa qoydu,

dünyanı nüvəylə hədələyənlər.

İmkan nə qədər ki, hələ sizindi,

əsən küləklərə qoşulun, əsin.

Oxuyun, oynayın, gülün, siz indi,

dünya –

gülüşünü qoy itirməsin.

Ürəkdən-ürəyə yol

Qənirə xanıma hörmət, ehtiram!

Onundu şairin xeyir-duası.

O qızı Tovuzdan mən tanıyıram,

Ələsgər kişinin,

deputat qızı!

Səni sevindirdi

ilk Ulu Öndər,

yandı, alovlandı bir qəlbin odu.

Durur, ilk aldığı müsahibələr,

verdiyi hər sual,

bir pillə oldu.

Deputat həmkarı Nizami deyir, –

tanıyır, sevirlər onu səsindən.

Dünyaya təzədən baxmaq istəyir,

deputat gözünün

pəncərəsindən.

Bəzən sərt göründü, bəzən mülayim,

özü – aydınımdı,

sözü – çəkilim.

Onu, İstanbulda görəndə, bildim

türkün arxasıdı,

“Sayın vəkilim!”

Yolu – Balkanlardan, Anadoluya,

ordan, türk dünyası…

yollar, o yollar!

Mənim doğulduğum Vağzal Poyluya,

bir gün yolu düşsə, toy-bayram olar.

Millət elçisidi – sevir, sevilir,

o bir “Can” deyirsə, cana-can keçir.

Kürsüdən-kürsüyə qalxanda, bilir, –

ürəkdən-ürəyə,

yol ordan keçir.

O, görüşə nə gecikdi, nə susdu,

dilində hər sözün duzu, ləngəri.

Şerimizə-sözümüzə, nüfuzdu, –

şerinin, sözünün

sinədəftəri.

Toqquşan şimşəklər – Tovuzda bir vaxt,

gözünün ağında, qarasındaydı.

Əsgər paltarını geydi deputat, –

şəhid gedənlərin,

sırasındaydı.

Vətən havasıdır, onun nəfəsi,

bu da haqqın ona bir töhfəsidi.

Şəhid anaları – anaəvəzi,

qazilər –

qardaşı, ya əmisidi.

Əkbər Qoşalıdan[3] xahiş, iltimas, –

sözüm, istəyirəm qalmasın, deyim.

məni deputatın qəbuluna yaz.

o qıza

qoy mən də Uğur diləyim.

Şairlə görüş

“Puşkin Qafqaza məxsusdur”.

Potto

“Basılmaz ordudu”, “kəskin bir silah”, –

“sünnü”lər,

“şiyə”lər güclü bir ovsun.

Elə eləyin ki, bu gün, ya sabah,

İstanbul – türkün yox, qoy bizim olsun.

Çarın nəsillərə vəsiyyətiydi,

çarın vəsiyyəti, hökmü qətiydi.

Onu çaşdırırdı İslam hümməti,

tilsimi güclüydü açdığı falın.

Nəydi, o bilirdi –

son aqibəti,

açarı əllərdə itən qıfılın.

Vəsiyyət – insani bir keyfiyyətdi,

həyata çağırır bəzən bir nəfəs.

Əslində,

sonuncu bir ünsiyyətdi,

sonuncu bir nida, sonuncu bir səs!

Elə ki, bir insan bədniyyət olur,

elə ki, xeyir yox, daim şər deyir.

Onun da qazancı bir lənət olur,

bunu mən demirəm,

deyənlər deyir.

Ruslar şimşək kimi yerdə çaxdılar,

ələndi göylərin odu, közü də.

Bir gün İstanbula gəlib çatdılar,

Paskeviç,

Beybulat,

Puşkin özü də.

Qorudu qəlbində Allah eşqini,

ilahi səsiydi o, səngərdə də.

Tanıdı səngərdə bir türk, Puşkini,

qılınc bağışladı,

bir sərkərdə də.

O dedi: dünyanın nədir bu sirri,

özü şahid olsun gərək bu yerlər.

Biz – rütbə əsiri,

biz – çin əsiri,

Allah elçisidi, yalnız şairlər.

Şirvan atlıları rus cəbhəsində,

Puşkin istəyirdi bir nəğmə yazsın.

Cənab Paskeviç də öz növbəsində,

deyirdi:

bu görüş sonraya qalsın!

Görüşə bilmədi şair o zaman,

hərlədi yollarda bir əl, Puşkini.

Bakıda görüşdük, yüz il sonradan,

zaman alqışladı

heykəl Puşkini.

Babam Şeyx!

Balam Şeyx!

Balaca Həmzə Nigari! –

şeyximiz gəldi dünyaya.

O səs-ünlü köçdü-getdi,

bu səssiz gəldi dünyaya.

O Şeyxin tacı-türbəsi,

Amasya torpağındadı.

Bu şeyxin ipək beşiyi,

Xəzərin qırağındadı.

O Şeyxin haq kəlamını,

deyib, Haqqı səsləyirlər.

Bu şeyxin də üz-gözündən,

öpə-öpə bəsləyirlər.

O Şeyxim bir abidədir,

öz müdəqqəs ocağında.

Bu şeyxim gül dəstəsidi,

bir ananın qucağında.

O Şeyxin bir dünəni var, –

bizim İslam tariximiz.

Bu şeyxin də sabahı var, –

ümid, inam tariximiz.

Salam, Şeyx!

Babam Şeyx!

balam şeyx!

Gənclik nəğməsi

Sən mənim Tanrı payımsan,

yaxşılar, pislər içində.

Seçilir bir gülər üzün,

yüz gülər üzlər içindən.

Sən təksən, xəbərin varmı?

Yerdə sənin yerin varmı?

Sinəmdə axtar, olarmı,

izini izlər içindən.

Seç, desələr mənə hərdən,

gözüyumlu seçərəm mən, –

gözünü gözlər içindən,

özünü qızlar içindən.

Yol gözləyən vaxtıdı

Yaş artdıqca, dünya mənə döz deyir,

sazın-sözün kökdən düşən vaxtıdı.

Bəlkə dünya nə deyirsə, düz deyir,

doğmaların özgələşən vaxtıdı.

Hanı mənə “Can şairim!” deyən səs?

Yerin-göyün nəfəsiydi o nəfəs.

Dağı qalxma, yamaclarda dolan, gəz,

dağların da, duman, ya çən vaxtıdı.

Deyin, töksün ətəyindən daşını,

Nərimanın tökməsin göz yaşını.

Qoy şairə – çox görməsin yaşını,

hələ onun yol gözləyən vaxtıdı.

---

[1] Parmenion – İskəndərin sevimli sərkərdələrindən biri.

[2] Azər Turan – “Ədəbiyyat qəzeti”nin Baş redaktoru

[3] Əkbər Qoşalı – Milli Məclisin Mədəniyyət Komitəsinin eksperti

Mənbə: https://edebiyyatqazeti.az/

“…yaz, qızım, yaz”

Yanvar ayı idi, tətilə getmişdim. Mətbəxdə süfrə arxasında söhbət edirdik atamla. Mən, nədənsə, “yağış bütün izləri yuyur” cümləsini işlətdim. Özündən qeyri-ixtiyari, sanki nəyisə xatırlamış kimi bu cümləni iki dəfə təkrarladı. Sonra dedi ki, “Bu adda film var, 79-cu ildə (1979, tələbəlik illərində – C.S.) “Azərbaycan” kinoteatrına gəlmişdi, festival filmi idi”.

Süjetini danışdı. O illərə qayıtdı sanki. Dedim, “Ata, istəsən tapa bilərik o filmi. Tez filmin adını yazıb çətinliklə də olsa rus dilində bir dublyajını tapa bildim. Təəccüb dolu sevinci hələ də gözümün önündədir.

Oturub izlədi, sonra da təşəkkür etdi mənə. 30 ildən sonra, bir zamanlar gənc kimi baxdığı filmə yenidən baxdı. Kim bilir, nələri xatırladı, hansı xatirələrinə döndü. Beləcə, mənə də xatirə qoymuş oldu, həm də sanki son nəsihətini verdi: “Yağış bütün izləri yuyur”.

Yağış bütün izləri yumurmuş, Ata!

əksinə yaddaşın dərinliklərindəki

bütün izləri,

yaraları üzə çıxarırmış…

İnsan yağışlar yağanda

bütün olub-keçənləri xatırlayıb

son bir şans üçün

Allaha yalvarıb-yaxarırmış…

Qaranlıq divarlar arasında

əllərinçün, səsinçün

ağladığım çox olur.

Sonra hər şey,

sonra hər şey,

sonra hər şey,

bir-bir yox olur…

Anlayıram ki,

“mən hər yerdə sənin təkrarınam…”.

Düşün ki, səhranın ortasındayam,

üzərimə əliqılınclı,ürəyi işıqsız insanlar gəlir

mənsə əliyalın,

səhranın susuz qumluğuna zorla əkdiyim

toxumu sulayıram gözyaşlarımla

istəyirəm ölsəm də, onun yolunda ölüm…

Öz həyatıma görə yox,

yeni bir həyat uğrunda…

***

Ən xoşbəxt günlərimizin şahidi pişiklər

Görəsən, indi

Bakının hansı küçəsinin yalnızlığını paylaşır…

Heç xəbərləri də yoxdur ki,

Ətrafımızda heç vaxt

            anlaya bilmədiyimiz və bizi anlamayan

insanlar qaynaşır.

Və biz indi

ancaq o insanların xatirələrində yanaşı gələ bilərik…

Bakının qala divarlarıdır sənin yoxluğun

Bu boyda şəhərə heç kəsi buraxmır.

Yalnız və tənha dolaşıram

Heç bilmirəm özümlə nə vaxt vidalaşdım,

Hansı ağacın kölgəsində,

Hansı cümlənin bəlkəsində,

Hansı yadın səsində…

***

Sahildəyəm,

Dörd bir yanında günahkar ruhların pıçıltıları dolaşan

bir adada sıxışıb qalmışam.

Məni aparmağa gəlmiş gəmi isə

Yükünü boşaldıb, xeyli qənimətlə

Aram-aram uzaqlaşmaqda.

Nə aparır o gəmi

Bu soyuq və kimsəsiz ada(m)dan?!

Əlləri olurmuş

gəmilərin

çiyinləri

günahları

və qanadları…

Uçurmuş gəmilər yelkənləriylə

yer üzünün səmasında.

Bilirsən,  hərdən adalar da aşiq olur

gəmilərə,

quşlara,

hərdən inanır ada(m)lar

dənizdə yolunu azmışlara…

***

Bura haradır, ey can?!

Sənin diyarın hardadır,

Haradır?

Kimdir səni istəməyən,

səni öz yurdundan didərgin salan?

Nədir səbəb bu ayrılığa?

Nəyin həsrətini daşıyırsan, ey can?

Niyə başını qatırsan dünyəvi olanla

Niyə unudursan özünü?

Səni yaradan harda

Sənin Yaradanın harada

Məgər sən də inanırsanmı

O səni öz cənnətindən sürgün edib?

O?

o…

Sənə yer üzünün cənnət bağçalarını açan

suyu,

odu,

havanı,

torpağı bəxş edən,

bəxşiş edən.

Yaşılı,

bəyazı,

mavini

yaradan.

Sənin üçün olmazlara

“ol” deyən!

Səni necə sürgün edə bilər, ey can?

Sənə necə “get” deyə bilər?

Düşün, ey can!

Bəlkə sən özün özünü sürgün etmisən

sevgilinin cənnətindən.

Sən ki onun süfrəsində bardaş qurub,

onun nemətlərinə qonaq olmusan.

Çörəyindən yeyib,

Suyundan içib,

Havasından udub,

Torpağında özünə yer-yurd salmısan

Sən ki sevgilinin misafirisən,ey can?

Sevgili süfrəsindən qovmaz heç kimi…

Sən özün uzaqlaşmısan onun ətəyindən

Sən ac qoymusan ÖZ`ünü…

Ruhumda pərvaz edən səmazən

Döndükcə dünyamı da döndürür

Bil və agah ol!

Sağ əliylə Sevgilidən aldıqlarını

Sol əliylə ruhuma səpir…

Qoru məni, ey Sevgili!

Məni səndən uzaqlaşdıra biləcək hər şeydən,

Hər kəsdən

Qoru!..

***

Zivədəki ipəzorlar

Yeni məhkumlarını gözləyir

Ağızlarını açacaq

Və udacaq uclarından geyimləri…

Kim bilir, neçə əsrdir biz də

Beləcə başıaşağı asılmışıq

Yer üzündən

Gözümüzün suyu o qədərdir ki,

Qurumaq bilmirik ki

Bilmirik…

***

Mən odla söndürdüm

Ürəyimin yanğınını

Bilirsən?

əllərimlə səpirdim

atəş dalğalarını

ciyərlərimin üstünə.

O qadından başqa

kimsə kövrəlmirdi ciyərlərimin tüstüsünə…

 və mən yalnız belə təsəlli tapırdım:

“El gölündəki ördəklər

Çoxdan uçublar uzaqlara

İndi El gölü də

ən az mənim qədər tənhadır…”.

***

Gəl, əzizim, gəl

Qağayılar indicə qayıdıb

Dəniz gəzintisindən

Ah, o balaca, əzizim,

Uçmağa çətinlik çəkir.

Ona da verərsənmi

qanadlarını?

Gəl, əzizim, gəl

Körpələr indicə oyanıb

Səhər yuxusundan

Ah, o balaca, əzizim,

Dayanmadan ağlayır.

Onu da kiridərsənmi

yalanlarınla?

Toxumlar ölmədilər,

Yenidən cücərdilər

itdikləri yerdən…

Ah bəs sən, sən, əzizim,

bu torpaqda

bitərsənmi yenidən?

Mənbə: https://edebiyyatqazeti.az/

Dünya qayğılarından,

Tanış-biliş, qor-qohum,

ya sevgi uyğusundan

sıyrılıb şimşək kimi,

ayrılmağı bacardı…

Dövrü, dövlətiylə də

kəsdi ilişgiləri.

Şöhrət, hörmət, vəzifə

gördü ki, boşunadı.

Hamıyla haqq-hesabı

bitirib birdəfəlik,

yaşamağa başladı.

Milyarderlərin belə,

kəndinə qıymadığı,

ağla gətirmədiyi

keflər sürdü, yaşadı.

Sufi babalar kimi

“alçaq könüllü” oldu.

Hankı səmtə yürüsən,

Allaha doğru yoldu.

Cındırından cin hürkdü,

Gördü fikir də yükdü.

İçdi buz bulaqların

şır-şır axan suyundan,

Bağçalarda bayıldı

Çiçəklərin iyindən.

Cır meşə meyvələri

naharı, şamı oldu.

Şax-şəvəldən qurduğu

yatağı, damı oldu.

Gül-çiçəklə oynadı

kəpənək, arı kimi.

Ağaclara sarıldı,

həsrətli yarı kimi.

Hərdən də, quş quşladı,

ov ovladı özüyçün.

Çır-çırpıdan çatdığı

ocaqda kabab yedi.

“Nə qədər ki, sağam mən,

Şaham, sultanam” – dedi.

Bir gün mənsiz olacaq

Onsuz da, qoca dünya.

Guya ki, var olanda

almışdı vecə dünya?

Gələndə nə gətirdim,

gedəndə nə aparım?

Dünyamızın dadını

hər anımda taparım.

Yaşı əllini keçmiş,

Qəlbi uşaq qəlbidir,

Onun dayandığı yer

Himalaydan qəlbidir.

Körpə uşaqlar kimi

bulduğuna sevindi,

Hər anında var oldu –

Dəm indidir, dəf indi.

Köhnə velosiped də

tapdı bir gün özünə,

düşdü gözəlliklərin

cığırına, izinə.

Könlündən nə keçdisə,

Onun peşinə düşdü.

Gözündə nə güldüsə,

onun eşqinə düşdü.

Bir ay çobanlıq etdi,

bir ay odunçu oldu.

Bir ay şahmat oynadı,

bir ay tütünçü oldu.

Dağda kərənti ilə

ot da çaldı bir ara,

Canından axan tərə

dəyərdimi pul-para?

Ən gözəl musiqi də

təbiətin səsiymiş.

Ən ağıllı adam da,

bunu duyan kəsiymiş.

Məsciddə gecələrdi,

ya da karvansarada,

hərdən yoldaş olardı

bomju, avarası da.

Varlığa sevinərdi,

hər haya haylanardı.

Öz-özündən dəmlənər,

özündən hallanardı.

Yayda çayda çimərdi,

qış qarla yuyunardı.

Ürəyi təbiətlə

həmahəng döyünərdi.

Nə bir istəyi vardı,

Nə də ki, bir arzusu,

olmuşdu olacaqlar

hərisi, tamarzısı.

Sözə də sevinərdi,

Gözə də vurulardı,

Bu saflığa tuş gələn

özü də durulardı.

“Ruh bədəndən nə vaxtsa

uçacaqsa, indidən

ruhuma yardım edim,

niyə vaxtı ləngidim?” –

Sorğusuna varınca,

ucalmışdı gözündə

cücü, mücü, qarınca.

Nəfəsim də, ruhum da,

canımdan çıxacaqsa,

Sevdiyim hər şey məni

yandırıb yaxacaqsa,

qorxu-sorğularımdan

soyunub yaşamalı.

Yenidən bu dünyanı,

bütün bu kainatı

geyinib yaşamalı.

Dünyada əriməli,

dünyada kiriməli,

İlahi dərgahına

dünyadan yürüməli.

Hər şey sona doğrusa,

Hər şey “O”-na doğrudur.

Hər şey əbədiyyətə,

O bir ana doğrudur.

O bir anın sevgisi,

sonun sorağındayam.

Sonum Yeni dünyadır,

“SƏN”in sorağındayam.

Hər şey əgər “SƏN” isə,

“SƏN”də hər şey var isə,

axı nəyimə gərək,

“MƏN”im mənə dar isə.

“Hər şeydə varam” – deyib,

bu dünyayla barışdı,

Gözəllik aşiqiydi,

sevgilərə calaşdı.

Bu da, bir ömrün sonu –

Özünü tanıyandan

haqqı əyən olmadı.

Günlərin bir günündə

Qeybə çəkildi sanki –

O gündən bir də onu

“Gördüm” – deyən, olmadı.

Mənbə: https://edebiyyatqazeti.az/

DOST MƏKTUBU

Sinif yoldaşım və həm də qələm dostum Murquzov Kənana

(Kənan Aydınoğluna) Ad günü hədiyyəsi

Hörmətli dostumdur, Murquzlu Kənan,

Arxa-dayağımdır hər zaman, hə an.

Ürəyi bir ovuc, olsa da kiçik,

Genişdir dostlarçın hər vaxt, hər zaman.

Hərdən məna dolu şeirlər yazır,

Misralar ağlını başından alır.

Vardır ürəyində bir dağ dözümü,

Dayan, bitirmədim hələ sözümü…

Yazdığı şeilər bir qığılcım tək,

Adamı aparar sehlri yerə.

Qalarsan “misra və sən”-təkbətək,

Həyat da nağıl tək görünər sənə.

İndi də “şairin” sevincli günü,

Keçir həyatından yenə bicə il…

Arzumdur dağlara ucalsın ünü,

Ağlama, ey dostum, göz yaşını sil.

Kiçikdi, bilirəm, sənə hədiyyəm,

Lakin qəlbimlə birdir ürək sözlərim.

Düzdür, doluxsundum, bir az qəmginəm,

Bİl ki, şeirimdədir sənin gözlərin.

Ey dostum, bir neçə arzum vardır ki,

Demək istıyirəm çox zamandır mən.

Birinci arzum “xoşbəxt olmağındı”,

Rzu eləyirəm səmimi qəlbdən.

Həyatında hər an qoy bahar olsun,

Mənalı gözləin sevincdən dolsun.

Əgər inciyəsi olsan həyatdan,

Bu kiçik xatirəm təsəllin olsun.

Həyatda irəliləyə bilən addımlarla

Əyilmə nə dosta, nə də ki yada.

Arzuna çatdırsın səni Allahım,

Hər zaman xoş sözlə qalasan yadda.

Sona İNTİZAR

Mübarək olsun Ad günün sənin,

Gözündəm yox olsun qəmin, kədərin.

Anana-atana layiqli övlad,

Həm də çalış, daşı şərəfli bir ad.

Ömür yollarında gur işıq yansın,

Ömründə yanar ocaq qalansın,

Bir kiçik vərəqə sığışan sözlər,

Sonadan Kənana yadigar qalsın.

26 oktyabr, 2006. Sona İNTİZAR.  

Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru

Döyür pəncərəmi payış yağışı,
Dəli sevgimizin göz yaşı kimi.
Səni arzulayır kövrək baxışım,
Neçə min illərin sirdaşı kimi.

Elə möhtacam ki, bax, bu an sənə,
Qəlbimin ağrısın yağış da duyur.
Səngimək bilməyən bu yağış yenə,
Bəlkə sevgimizin günahın yuyur.

Gəl tut əllərimdən ürəyimizi,
Yağışın altında boşaldıb, doyaq.
Gizlədək yağışdan gileyimizi,
Özümüz sevginin günahın yuyaq.

Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru

Yaman sənsizləşdim yenə bu axşam,
Yaza həsrət qalan çiçəklər kimi.
Ömür baharımız geriyə dönə,
düzülək gül üstə ləçəklər kimi.

Yaman sənsizləşdim, bilmədim nədən,
həsrət baxışımı küsülü sandım,
sıxılmaq istədim köksünə birdən,
əksini köksümə sıxıb dayandım.

Xəyal dünyasında dolaşıb, itdim,
sızladı ürəyim, axdı göz yaşım,
Bir anlıq sinəndə yuxuya getdim,
Baxdım ki, şəklinə söykənib başım.

Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin VƏ Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Rəhbərliyi Sizi, yeni nəsil Azərbaycan gəncliyinin istedadlı nümayəndəsini, Sumqayıt jurnalistika məktəbinin layiqli yetirməsini, Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin (gundelik.info) Baş redaktorunu , Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının (edebiyyat-az.com) və “kenanaydinoglu.com” saytının Mətbuat xidmətinin rəhbərini, “Kümbet”, eğitim, kültür, sanat ve edebiyat dergisinin Azərbaycan təmsilçisini, tərcüməçi-jurnalistini doğum gününüz münasibətilə səmimi qəlbdən təbrik edirik, Sizə uzun ömür, möhkəm cansağlığı, xoşbəxtlik, işlərinizdə bol-bol uğurlar diləyir! Sevib, sevdiyiniz insanların əhatə dairəsində olmaq diləyi ilə İnşAllah!

Mətbuat xidməti

Kamran MURQUZOV (Murquzov Kamran Aydın oğlu) 1989-cu il oktyabr ayının 25-də Bakı şəhərində ziyalı ailəsində anadan olub. 2008-2013-cü illərdə Azərbaycan Dövlət İqitisad Universitetinin Mühasibat Uçotu və Audit fakültəsində bakalavr dərəcəsi üzrə ali təhsil alıb. 2013-cü ilin avqust ayının 28-də etibarən, Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin Baş redaktorudur. 2012- ci il fevral ayının 14-dən etibarən, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidmətinin rəhbəri və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin müdiridir. Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvüdür.

Şeirləri, məqalələri, hazırladığı xəbərlər, araşdırmalar “Möhtəşəm Azərbaycan”, “Sözün sehri” “Azad qələm”, “Azad Azərbaycan” “, “Olaylar”” “, “Təzadlar”, “Kaspi, “Şərq”, “Kredo”, “Respublika gəncləri” qəzetlərində, “Azad qələm” dərgisində, “kenanaydinoglu.com”, “edebiyyat-az.comв”, “gundelik.info” “koseyazilarimiz.com” “olaylar.az”, “kultur.az”, “artkaspi.az”, “sherg.az”, “carci.az”, “edebiyyatqazeti.az”, “mediaxeberleri.az” “azxeber.com”, “oxu.az” və s. saytlarda yayınlanıb.

Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının təşəbbüsü ilə gerçəkləşdirilən “Yeni nəsil Azərbaycan gəncliyinin inkişafına dəstəkв” ” layihəsi çərçivəsində şeirləri, məqalələri “Kümbet”, “Usare”, “Kardelen”, “Hece Taşları”, “Alkış” dərgilərində, “Önce Vatan” qəzetində dərc olunaraq, ictimaiyyət nümayəndələrinin nəzərinə çatdıırlıb.

Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin VƏ Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Rəhbərliyi Sizi, yeni nəsil Azərbaycan gəncliyinin istedadlı nümayəndəsini, Sumqayıt jurnalistika məktəbinin layiqli yetirməsini, Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin (gundelik.info) Mətbuat xidmətinin rəhbərini, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının (edebiyyat-az.com) Baş redaktorunu, tərcüməçi-jurnalistini doğum gününüz münasibətilə səmimi qəlbdən təbrik edirik, Sizə uzun ömür, möhkəm cansağlığı, xoşbəxtlik, işlərinizdə bol-bol uğurlar diləyir!
Sevib, sevdiyiniz insanların əhatə dairəsində olmaq diləyi ilə İnşAllah!

Mətbuat xidməti

Kənan AYDINOĞLU (Murquzov Kənan Aydın oğlu) 1989-cu il oktyabr ayının 25-də Bakı şəhərində ziyalı ailəsində anadan olub. 2008-2012-ci illərdə Sumqayıt Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsində bakalavr dərəcəsi üzrə ali təhsil alıb. “Ömürdən bir səhifə” (Bakı, “Adiloğlu”, 2007) və “Ömrün yarı yolunda” (Bakı, “MK”, 2010) şeirlər kitabının müəllifidir. Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin Mətbuat xidmətinin rəhbəridir. Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktorudur. Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvüdür.

Atam çox vaxt ciddi sözü zarafatla deyirdi.

Hafiz Paşayev

I

İçərişəhərdə köhnə bir ünvan,

divarda bir yazı: “Ədibin evi”.

Orda nə təmtəraq, nə dəstgah-filan,

gör kimin evidir,

o, kimin evi.

Fikrim uzaqlara uçdu bu dəmdə,

ayları, illəri dəyişdi tamam.

Gördüm, mən yerimdən tərpənməsəm də,

başqa bir aləmdə,

həsb-haldayam…

Bizim Yazıçılar İttifaqında

şeir məclisinə düşmüşdü yolum.

Əsgər şinelində getmişdim onda,

mən də o kürsüdən

şeir oxudum.

Mir Cəlal müəllim qabaq sırada,

məni alqışlayıb gülümsəyirdi.

O nəsə deyirdi dönüb arada,

ona da, kim isə,

nəsə deyirdi.

Havası tutmuşdu bəlkə də sözün,

doğmalıq görürdüm mən o gözlərdə.

Mirzə İbrahimov[1] ordaydı o gün,

ordaydı,

tənqidçi Məmməd Cəfər də.

Mən onda itirdim anamı, onda,

nə deyim taleyin qəfil qəsdinə.

Bir gün əsgərlikdən buraxılanda,

bilmədim, heç kimin

gedim üstünə.

Nə əlimi qızdırmağa bir ocaq,

nə arxamda söykənməyə bir qaya!

Gözləyirdim,

günəş nə vaxt doğacaq,

onda baxıb sevinirdim dünyaya.

Düzü, düz görsə də, düz deməyiblər,

əzbər öyrəndiyim bəzi kitablar.

Mənə ağıl verən,

dözsün bir qədər,

həyatda tale də, təsadüf də var.

II

Mir Cəlal kimiydi!

Allah tərəfi,

tanıdığım kimsəsizlər kimsəsi.

Ona İttifaqdan[2] verilən evi

o da mənə verdi,

atam əvəzi.

Tələbəni səbrlə dinləyirdi,

eşitdiyi xahiş olsun, ya sual.

– İş axtarma, adam axtar, – deyirdi

biləndə ki, mən işsizəm,

Mir Cəlal.

Bir dəfə rektora o məndən dedi,

– Dedim ki, şairdi, xoş oldu ona.

Sonra bir dəfə də kömək elədi,

apardı məni öz

kafedrasına.

Mənim pedaqoji fəaliyyətim,

o vaxtdan başlayır bəlkə nə deyim.

O vaxtdan qalxdım mən o pillələri,

Bakı

Dövlət

Universitet illəri!

Orda qardaş dedim, o kafedrada,

Xalidə, Təhsinə, Abdullaya da.

Nəzifə bacıydı laborantımız,

cədvəli, əzbərdən bilərdi o qız.

III

– Sizin Yazıçılar İttifaqının

səhvini düzəltdi Mir Cəlal əmi…

O evdə aldığım xeyir-duanın

açdı, varaqladı sözü qəlbimi.

Aidə xanımı[3] mən unutmadım,

bir şeyə mat qaldım, bilmədim nədən, –

Hardakı əlimdən alındı haqqım,

o səs – qulağıma gəldi yenidən.

Tanrı gücündədi deyirlər insan,

onun verdiyi nə, aldığı nəydi?

Atasıgildəydi Arif o zaman, –

ailə içində, bir ailəydi.

Bir gün eşitdim ki, dedilər mənə,

Mir Cəlal borc alıb kimdənsə, yəqin,

Tikilən evlərin gedib birinə,

adını yazdırıb oğlu Arifin.

Eyvana çıxmışdı körpə qızları,

tale qismətiydi,

halal ruziydi.

Göyə boylanırdı yer ulduzları,

hərəsi bir gəncin bəxt ulduzuydu.

Qaşıq gətirmişdi Mir Cəlal bizə,

hamısı çəkilmişdi qızıl suyuna.

Bilmədim nə oldu, sonra nə isə,

evdən yoxa çıxdı, mat qaldım buna.

Mənası başqaydı o hədiyyənin,

duyduğum gizli bir ağrı-acıydı.

“Alıb gətirərəm, şairə deyin”, –

Arif müəllimin ismarışıydı.

Məndən soruşmayın, neçəydi yaşım,

hələ yaş gəlirdi yaşımın üstə.

Üç yaş məndən kiçik, böyük qardaşım,

şah çinar kimiydi başımın üstə.

Keldış[4] Moskvadan gəlmişdi o vaxt,

diqqət də başqaydı rəsmi qonağa.

Cavan alimiydi Akademiyada,

Arif özü çıxdı onda qabağa.

Onların görüşü, elmi söhbəti,

soruşsan, indi də yadında durur.

Nəin ki, cümlənin bir epiteti,

bəzən bir eyham da heç unudulmur.

Adi görünməsin, bu adi deyil,

uçur o illərə indi də fikrim.

Bu, təkcə xatirə söhbəti deyil,

insan taleyidi,

mən dediklərim.

IV

Ədibə[5] sadəydi mərhum atanız,

bir az qürurluydu, bir az da məğrur.

Sən də, Elmira[6] da oxşayıbsınız,

oğul-qız, nə fərqi, gözdən oxunur.

Beləcə, hər səhər o işə gedib,

onun hər salamı, bir gül töhfəsi.

O, iki dəfə də xahişə gedib,

bir Kəbə yoluydu, məncə, hərəsi.

Mənə ev verəndə – birinci xahiş,

Püstə[7] xanımıydı, özüydü və mən.

Mir Cəlal Mehdiylə[8] köhnə dost imiş,

mən belə anladım söhbətlərindən.

– Mir Cəlal, adların siyahısını

gecdi, göndərmişik.

– Yox, Mehdi…

– Gecdi.

– Mehdi, gənc şairdi, unutma onu.

– Mir Cəlal…

– Yox, Mehdi,

– Gecikib…

– Yox, Mehdi gəncdi.

İndi də o anı xatırlayıram,

hökm ona yadıydı, o an da mənə.

O son imtahanı xatırlayıram,

order ona qaldı, ünvan da mənə.

Mən onda gördüm ki, nə daş, nə dəmir,

insan dözdüyünə dözməz o dəmdə.

Bütün sevindiyim yadıma gəlmir,

heç vaxt, ümidimi itirməsəm də.

Ancaq eşitmişəm, axtaran tapar,

gözün ya ağında, ya qarasında.

Özünə inansa, insan dağ çapar,

bu söz də yaşayır, el arasında.

V

Bir musiqi məktəbinə müdirə! –

Elmira xanımın ilk vəzifəsi.

Sonra görürlər ki, qızın o yerə

nə meyli varıymış, nə də həvəsi.

Evdə Mir Cəlala gedib deyirlər,

qız da öz sözünü çatdırır: – Ata,

Məndən qabaqkını həbs eləyiblər,

işləyə bilmərəm, gedib mən orda.

Qızının sözünü ata dinlədi,

evdə də, işdə də o, həssasıydı.

– Necə, musiqiçi?!

Sual deyildi,

bəlkə cəmiyyətə istehzasıydı.

Onu tutmasaydı görülən bir iş,

bir az incisəydi, kimdənsə bəzən, –

Üzündə təbəssüm, gözündə gülüş,

sözü sətiraltı deyərdi üzə.

– Hər kəs belə getsə, tutular, – dedi,

eşidən olmadı səsini onun.

– İdeal bir dövlət qurmaq istədi,

qədimdə İskəndər, sonra Əflatun.

O odun üstəydi, o közün üstə,

yadına düşmüşdü qabaqkı çağlar.

– Başa düşmədiyi bir sözün üstə,

başsızlar, milləti başsız qoydular.

Niyə unudulub Nargin adası,

niyə Xəzər laldı, dalğaları lal.

Qatilə – dedilər ellər atası,

əsl el atası, budur, Mir Cəlal.

Sərraf gözlərində oxunan fikir

elə bilirdim ki, bir yox, ikiydi.

O da Konfusitək[9] bir mütəfəkkir,

o da Qandi[10] kimi,

bir müdrikiydi.

O gün qəbuluna getdi nazirin,

başqa çıxış yolu daha yoxuydu.

– Qızımı o işdən azad eləyin,

ikinci,

ən ağır xahişi buydu.

Nazir Mir Cəlala hörmət elədi,

əvvəl otağına dəvət elədi,

yer təklif elədi, çay gətizdirdi,

– Siz xoş gəlibsiniz, –

o bir də dedi.

Nazir asta dedi sözü bir qədər,

istədi sınmasın bu gəlişindən.

– Xahişə gələndə, iş istəyəllər,

siz xahiş etdiniz

çıxardın işdən.

Nazirin sonuncu sözləri buydu,

nazir Mir Cəlalın oxucusuydu.

O, bir avtoqrafla, kitab istədi,

– Məndə də qoy olsun əlyazmanızdan.

Sonra təbəssümlə:

– Göndərin, dedi,

işdən azad olan o qızınızdan.

O vaxtdan çox keçib, dəyişib zaman,

həyatda nə qədər kəsir görmüşəm.

Nə Mir Cəlal kimi gözütox insan,

nə o nazir kimi,

nazir görmüşəm.

VI

“Ədibin evi”ndə başqaydı həyat,

sağ ol, Şəfəq xanım,

bu cah-bu cəlal,

əllərin toxunan hər eksponat,

dil açıb deyir ki, sağdı Mir Cəlal.

Ona hörmət qoyub akademiklər,

nə qədər əsəri, mühazirəsi…

Çox şeyi soruşub öyrənibdilər,

hələ,

ADU-dakı adicə dərsi…

Baxıb gülümsədi arada bir dəm,

Hafiz, oyaq idi fikri, diqqəti.

Məni Şəfəq xanım ayıltdı desəm,

inan,

etiraf da səmimiyyətdi.

– Şair, unutmaram mən bu diqqəti,

daim salırsınız bu evi yada.

Sizə Mir Cəlalın münasibəti,

bir əfsanə kimi yaşayır o da.

Gördüm ki, sinəsi doludur qızın,

bəlkə, ürəyində ağrı-acı var?

Mən də dinmədim ki, qoy o danışsın,

hər qəlbin,

bir sözə ehtiyacı var.

– Bir də bir insanlıq dərəcəsi var,

elmi dərəcələr hardasa tutmur.

Burda insan kimi xatırlayırlar,

onu,

Mir Cəlalı,

hörmət də budur.

İnsan əvəzsizdi dedim dünyada,

cəmiyyət – bir seldi səsli-soraqlı.

İnsan axtarıbdı qoca Sokrat da,

insanlar içində,

əliçıraqlı.

Heç kəsin könlünə qız toxunmadı,

işıqla doluydu könül aləmi.

Gözündən bir qərəz, kin oxunmadı,

yenə gülümsədi əvvəlki kimi.

İşıqla doluydu,

könül aləmi.

VII

Açılıb-örtülən bir çarpayıda,

qatlayıb yatmışdın ayaqlarını,

Üstün açılmışdı,

örtdüm arada,

Mir Cəlal görürmüş sən demə, bunu.

Mənə minnətdarlıq elədi Hafiz,

durub ayaq üstə o boyda alim.

Mənim diqqətimdən çox dedi Hafiz,

diqqətim tutubmuş,

bəlkə də Hafiz.

Qəlbimdə nə qədər hisslər oyandı,

açıb söyləyərdim,

danış, desəydin.

Onda Mir Cəlalın mən aspirantı,

sən də Moskvanın tələbəsiydin.

Bilmədim, hayandan əsdi o yellər,

o baş əyilmədi şöhrətə, ada;

Fəxri xiyabanda dəfn elədilər,

fəxrimiz,

bir fəxri ad almasa da.

– Mir Cəlal, hansıdı ən şah əsərin?

Dedi: ailəmdi,

fəxri adıyla!

Bir qələm sahibi mütəfəkkirin,

bəlkə də şifahi

hesabatıydı.

Ərdəbil deyilən səfalı bir yer,

Arazdan o yana – bir mahal olub.

Arazdan bu yana keçiribdilər,

Gəncədə böyüyüb,

Mir Cəlal olub.

Xeyirdə kimsəsiz, şərdə təkiydim,

harda axtarırdın o gün sən məni.

İnsanlar içində,

yerdə təkiydim,

göydənmi gəlmişdin, gördün sən məni.

Bir fikir tapanda, sevinirəm mən,

deyirəm, bax budur sözlərin şahı.

Onu pozanda da sevindirirsən,

Tanrım,

yeni fikir verirsən axı.

Mənim düşündüyüm o cür deyilmiş,

şairlik taledir,

ömür deyilmiş.

VIII

Yaxın dostlarının çıxmaz yadından,

Mir Cəlal –

xəlvətdə şamtək yanırdı.

O zaman “Füzuli” tədqiqatından,

Bertels[11], Moskvada maraqlanırdı.

Sonralar Bakıda olanda belə,

deyirlər görüşə daim tələsib.

Gəlib akademik Mir Cəlalgilə,

orda çay da içib,

çörək də kəsib.

Onun damarında başqaydı qanı,

tale qismətiydi Araz-Kür boyu.

O Taylı, bu Taylı Azərbaycanı,

bir canda yaşatdı,

bir ömür boyu.

Mir Cəlal, necəsən, deyən olmadı,

həyata, dünyaya nə dedin, ustad?

O Tayda, bu Tayda yiyən olmadı,

sən mənə

yiyəlik elədin, ustad.

Hardan biləydin, qız nəvən bir gün,

Qalib Sərkərdənin sevdiyi mələk, –

Qalxacaq üstünə

Xudafərinin,

o Taya, bu Taya əl eləyəcək!

Haqqın dərgahında, bu nədi, şair,

bu sirli dünyada niyə sirr olmur.

Bu da taledimi?

Taledir, şair,

bir an sonranın da hökmü bir olmur.

Şanlı çağırışı beləydi onun,

eyham səmimiydi, söz səmimiydi.

Ən çətin anlarda,

Dəmir yumruğun,

44 Gün – tarixi bir təqvimiydi.

Min il ömür sürdü o Tayda millət,

gərdi sinəsini alova, oda.

Dilindən düşmədi İslam, Şəriət,

minbərdən deyilən,

duaları da.

Məndən soruşursan, qoy deyim nədir,

o qədim dünyanın ilk yadigarı.

Bir – Həzrət Əlinin dedikləridi,

bir də –

 Peyğəmbərin şah kəlamları.

Böyükçöl[12] gör, harda düşdü yadıma,

yarı işıqdadı, yarı kölgədə.

O da bir ruh kimi yaşayır, amma

görünən tərəfi,

mənəm, bəlkə də?!

Sözümü sən eşit, səsimi göylər,

“mütləq” olan yerdə, bir “nisbət” də var.

Əsrdən-əsrə bir söz, bir xəbər,

nəsildən-nəsilə,

əmanət də var.

IX

Yaşayır insanın qan yaddaşında,

nədirsə, bilmirəm, amma əvəzsiz.

O evdə,

o halal süfrə başında,

mənim də öz yerim varıydı, Hafiz.

Onda səfiriydin, ilk səfirimiz,

dünyanın qarışıq zəmanəsiydi.

Sənin də öz yerin varıydı, şəksiz,

o da –

Klintonun[13] ailəsiydi.

Biz səni görürdük televizordan,

gəldi məktubun da, Bakıya bir gün.

Mənə, darıxıram, – yazırdın ordan,

burdakı,

ədəbi söhbətlər üçün.

Yaxşı yadımdadı, qoy indi deyim,

dəvət eləmişdin, görüşə bizi.

Hikmətiydi[14],

Məmmədiydi[15],

məniydim,

gəl, qaytar o şeir məclisimizi.

Sən axı rəssamsan, əlində fırça,

bir sağlam gülüşə xalq acdı, Hafiz.

Atan Mir Cəlalın satirası da

sənin şarjlarına

möhtacdı, Hafiz.

Vaxt da – keçdiyimiz ömür yoludur,

ana südü kimi o halalındı.

Mənim ilk şeirlər kitabım durur,

onun da ön süzü,

Mir Cəlalındı.

Çoxu, Mir Cəlalı xatırlayırdı,

oğlanlar içində, qızlar içində.

Onu, atalılar ata sayırdı,

mən təkiydim,

atasızlar içində.

O, harda olsaydı, haqqın səsiydi,

gündüz dincliyi yox, gecə yuxusu.

Millətin yarısı – tələbəsiydi,

qalan yarısı da –

öz oxucusu.

X

Bir məktub yazmışdım, bir az sevincək,

İran səfirliyi çağırdı məni.

Bakıda – Şəhriyar günü keçirəm,

orda,

Təbrizdə də – Mir Cəlal günü.

Şəkil də seçmişdim, kitab da verdim,

bir əlyazması da apardım o gün.

Bir də,

Mir Cəlala həsr elədiyim,

mənim şerim idi, o görüş üçün.

Deyirdim, qırx milyon Azərbaycanın,

səkkiz milyonu da üstünə gəlsək, –

bizi görəcəkdi gözü, dünyanın,

Tehran da

Bakıya əl eyləyəcək.

Onda tariximiz çıxacaq üzə,

doğma balasıyıq, biz də Arazın.

Bu şanlı günlərdən o günümüzə,

mənim misralarım

salam aparsın!

Bakıdan Tehrana məktub getmədi,

gözləyə-gözləyə qaldıq burda biz.

Mənə, Abbasəli müəllim dedi, –

bizim

İrandakı öz səfirimiz.

Arazı, sərhədi bizdən qorudu,

fars da yorulmadı,

bu tayda rus da.

İki bölünməkdən Söhrab[16] da qorxdu,

onun cavan dostu,

Sayman Aruz[17] da.

Mən indi bildim ki, dünya yuxuymuş,

o kimin evidir,

gör, kimin evi?!

Mənim alın yazım bəlkə də buymuş,

Allahım, nə deyir,

“Ədibin evi”?

O deyir: yaxşılıq itmir dünyada,

əbədi əkilir torpağa, daşa.

Yaşa, yaxşıların haqqıdı, yaşa,

Mir Cəlal müəllim,

məndən sonra da.

İyun-iyul, 2022

---

[1] O illərdə Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının sədri, Xalq yazıçısı

[2] Azərbaycan Yazıçılar Birliyi

[3] Arif Paşayevin xanımı

[4] 4 – SSRİ Elmlər Akademiyasının o vaxtkı Prezidenti

[5] Mir Cəlalın ortancıl qızı

[6] Mir Cəlalın böyük qızı

[7] Püstə xanım – Mir Cəlalın xanımı

[8] Mehdi Hüseyn – Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının o illərdəki sədri, Xalq yazıçısı

[9] Çin filosofu

[10] Hind filosofu

[11] SSRİ Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü

[12] Gənc yazıçı

[13] ABŞ-ın o illərdəki Prezidenti

[14] Hikmət Ziya

[15] Məmməd Araz

[16] Cənubi Azərbaycan şairi Söhrab Tahir

[17] Cənubi Azərbaycanın gənc şairi Sayman Aruz

Mənbə: https://edebiyyatqazeti.az/

Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru

Yadımda nənəmin bir sözü qalıb,
Deyirdi bayquşun səsi gələndə,
O yerdən bir ölü çıxar, ay bala.
Bir uşaq marağı olardı məndə,

O gecə yatmazdım mən də az qala…
Eyvanda oturub qalardım elə,
Dinləyib bayquşun səsin sübhədək.
Axır yazıq nənəm gələrdi dilə,

O yerdə məni də tutardı əsnək.
Bir də oyanardım günorta vaxtı,
Baxardım hər bir şey öz yerindədi.
Təkcə nənəmincə boş qalıb taxtı,

Soranda dedilər yas yerindədir.
Bayquşun əlləri boş qayıtmayıb,
Bir ölü aparıb demə, o gecə.
Mənimtək bəlkə də çoxu yatmayıb,

Almayıb bir damcı çimir, o gecə.
İndi bayquşların səsi kəsilib,
Çıxıbdı ortaya yuxu bayquşlar.
İnsanın ömrünə qənim kəsilb,
Bayquş adamlarla, bayquş yuxular.

Ayaqlarım qatran olar
Izlərinə yapışar…
Vəhşiləşər cığırlar;
Gedişinçün qapışar.

Keçib getdiyin vədə
Heykəlləyər zamanı…
Təsəllidi şəklin də.
“Saxlayıram samanı”…

Qulağım səsə düşər
Böcəklər ötüşəndə…
Barmaqlarım öpüşər
Kirpiklər sevişəndə…

Ah…
Nə xoş mənzərədi
Yenə yuxu görürəm…
Adın əzbərimdədi
Adından ev hörürəm..

Hərf-hərf ucalan
Bəxtin qızıl sarayı.
Sənsiz kimdi qocalan
Axı məndən savayı?!

Yaxşı ki, gedişlərin
Dadı-duzu kəm olur..
Fələyin əl işləri
Əzəlindən nəm olur…

Yoxsa bağrım çatlardı
Bu səhra yoxluğunda…
Başınımı ağrıtdım?
Əfv et…
Sənsiz qorxuram.

(2017)

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, Prezident mükafatçısı

Günəş doğana qədər…

İlahi, nədir bu dərdlər, nə bu tükənməz kədər,
 Bumu ömür dedikləri, bumu yazılan qədər?!
 Bu gecəni oyaq qalıb, Günəş doğana qədər,
 Qoşulub dəli çaylara çağlamaq istəyirəm,
 İçin-için, hönkür-hönkür ağlamaq istəyirəm.

 Elə bil ki dünyamızın  ağır-ağır dərd-qəmi,
 Boylanaraq yollarıma min il gözləmiş məni,
 Acılarım dərin dərya, ucsuz-bucaqsız zəmi,
 Dərdlərimdən min-min dastan bağlamaq istəyirəm,
 İçin-için, hönkür-hönkür ağlamaq istəyirəm.

 Cərgə-cərgə, dəstə-dəstə dərdlərimi çinləyib,
 Kaman kimi nalə çəkib, bir ney kimi inləyib,
 “Apardı sellər saranı” havasını dinləyib,
 Minbir yerdən sinəmi dağlamaq istəyirəm,
 İçin-için, hönkür-hönkür ağlamaq istəyirəm.

 40 min illik tariximdən silinməyən izəm mən,
 Heç kölə olmadım ki, köləlikdən bezəm mən.
 Nədən qul sifətində görünəm mən, gəzəm mən?
 Əyilmiş qamətimi şaxlamaq istəyirəm,
 İçin-için, hönkür-hönkür ağlamaq istəyirəm.

  Qalaq-qalaq kədər-qəm sinəmdə daşlaşıbdı,
  Türküstanın elləri yamanca yadlaşıbdı.
  İki yüz ildi taleyim  dərdlə qardaşlaşıbdı.
  Bəla gələn yolları bağlamaq istəyirəm,
  İçin-için, hönkür-hönkür ağlamaq istəyirəm.

 Orda Göyçə  əl edir, burda Dərbənd üzülür,
 Göz dağıtək Borçalı, Təbriz səf-səf düzülür,
 Qəzəbli Qarabağın gözündən qan süzülür,
 Tərs gedən bu gedişi saxlamaq istəyirəm,
 İçin-için, hönkür-hönkür ağlamaq istəyirəm.

 İlahi, nədir bu dərdlər, nə bu tükənməz kədər,
 Bumu ömür dedikləri, bumu yazılan qədər?
 Bu gecəni oyaq qalıb, Günəş doğana qədər,
 Qoşulub dəli çaylara çağlamaq istəyirəm,
 İçin-için, hönkür-hönkür ağlamaq istəyirəm.

Mən elə SƏNəm

Sənin gözlərində kədər gizlənib,

Aç söylə dərdini, qarşında mənəm.

Sən yurdun qoynunda bir şah dağısan,

Mən sənin qoynunda dumanam, çənəm;

Birdənəm, Birdənəm!

O mənəm, dünyaya Birdən boylanan,

Sirri axtarana sirdən boylanan…

Mən sənin eşqinlə yerdən boylanan

Günəşə can atan toxumam, dənəm

Birdənəm, Birdənəm!

Dəryasan, çay olub sənə axmışam,

Səni tanıyandan yoxa çıxmışam.

Bilmirəm, heç bəlkə başdan yoxmuşam…

Məndə mən qalmayıb, mən elə SƏNəm;

Birdənəm, Birdənəm!

Ey insan…

Tora düşən balıqtək,

Hey çırpınar ruhumuz.

Göyə çıxmaz, 

qayıdıb,

Qəlbə çökər ahımız.

Önümüz dağ, dərədi,

Bu yol hansı yerədi?

…Bələdçimiz törədi,

Ədalətdi şahımız.

Cahan hayqırır bar-bar:

“Ey insan, məni qurtar”?!

Hər dövrün bir Nuhu var,

Kimdir bizim Nuhumuz?!

Mənbə: https://ovqat.com/

“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti təqaüd fondunun təqaüdçüsü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının AĞSTAFA Bürosunun Rəhbəri

Tale məndən üz döndərib,
Geriyə gəlmək istəmir.
Bir gözü ağlar gedibdir,
Kiriyib, gəlmək istəmir.

Sən də taleyim kimisən,
Getdin, geriyə baxmadan.
Qalmadın, tələsik getdin,
Ömrün sonuna çıxmadan.

Axı sənin qəsdin məni,
Əridib yox etmək idi…
İstək, arzuya çatmamış,
Bu nə yersiz getmək idi?

Bəlkə məni həsrətinlə,
Öldurməyə can atırsan?
Səhv edirsən, böyük bir səhv.
Sən özünü aldadırsan.

Sənin məkrin, qüruruna,
Özüm baş əyməyim deyə,
Sözüm baş əyməsin deyə,
Gəlmədim mən hüzuruna.

Əksinə, söz qarşısında,
Sən acizsən, sınamışam.
Bu acizlik timsalında,
Mən özümü qınamışam.

Getdin, hər addım izində,
Bir xatirə yada düşdü.
Göydən “üç alma” gözlədik,
Payımıza o da düşdü.

“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti təqaüd fondunun təqaüdçüsü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının AĞSTAFA Bürosunun Rəhbəri

Nə vaxtdır gələ bilmirəm,
O, el-obalar necədir?
Cüt doğulub, cüt qarıyan,
Nənə-babalar necədir?

Yurda sahib duran quşlar,
Bəlkə, haqqa qovuşmuşlar?
Dimdiyiylə qaranquşlar,
Quran yuvalar necədir?

Olsa belə şər etdiyi,
Dildə gəzib hər etdiyi…
“Köhnə kişilər” etdiyi,
“Köhnə davalar” necədir?
‌
Gəldi fevral, bitdi yanvar,
Çox qəribədir ruzigar…
Nə yağış var, nə də qar var,
Orda havalar necədir?

13.02.2021

“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti təqaüd fondunun təqaüdçüsü

Açıb, bağladıqca kitab ömrümü,
Varaqlar günah tək əlimdən keçir.
Gecələr gündüzü sayaqlayıram,
Yuxumdan süzülüb, dilimdən keçir.

Daha dada çatmır “simurq tükləri”,
Daha aşmaq olmur çətinlikləri…
Həyatın ən ağır, qəliz yükləri,
Belimə yüklənir, belimdən keçir.

Ruhumu ən zərif kəlmə oxşayır,
Ən zərif kəlmə də zülmə oxşayır…
Həyatım ağ-qara filmə oxşayır,
Hər kadr ayımdan, ilimdən keçir.

Sonunda “ölüm” var deyə, qorxum ki?!
Bu sadə, bu adi şeyə qorxum ki?
Axı mən ölümdən niyə qorxum ki?
Onsuz, bütün yollar ölümdən keçir.

12.02.2021

“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti təqaüd fondunun təqaüdçüsü

Fələk aman vermədi,
Candan can aldı, getdin!
Qəfil ömrün sonuncu-
-Zəngini çaldı, getdin!

O, sənli illər yandı,
Qönçəydi güllər, yandı…
Ağızda dillər yandı,
Ahh, bu nə haldı, getdin!!!

Arzuların bitməmiş,
Övlad toyu etməmiş,
Muradına yetməmiş,
Axı nə oldu, getdin?!

Ömür dərddir, ömür yük,
Ürəyə dərd gömürük…
Sənin ömrün, ömürlük,
Xatirə qaldı, getdin!!!

11.07.2021

“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru

Şam ağacına sarmaşıb

“Aşdım-daşdım” budağı…

Saçlarımı qayçılayıb

Torpağına tökmüşəm…

… “illər aşıb, aylar aşıb,

xatirənlə qucaqlaşıb”

gətirərmi bu yanvarda

vüsalı şam ağacı?

“…sarı rəngdi həsrəti…”

Nənəm oxşayardı şamı…

İndi şamın həsrəti də,

Nənəmin laylası da

Çox köhnə xatirədi…

Aldanıb sarı rəngin möhtəşəmliyinə

Gözlərimin kökünü

Sən yaşayan şəhərin

Xəritəsinə bükmüşəm…

…çox köhnə xəritədi…

Ölməyən ümidlərə may ağısı

Sənə mesaj yazıram,

Yazıb-yazıb silirəm…

Seçdiyim hər hərflə

Yeni cığır açıram,

O cığıra daş düzüb

Tez qaçıb gizlənirəm…

…ağlım yoxdu, bilirəm…

Gün siləndə buludun

Üzündəki tozları

Əllərimi xatırla…

Qarı nənə “söz qoşub”

“Deyikli” ümidindən

Küsdürəndə qızları

Şeirimi xatırla…

Və bir gün…

Bir ləçəkdə

Rast gələrsən qurumuş

Kəpənək qanadına…

Adım düşər yadına…

…Sevirdim səni, ümid,

Ümidin inadına…

Telefonum naxış-naxış

Körpə şəkilləriylə…

Dualarımda qarğış:

“Ümidin ölsün, ümid…

Ölsün öz əllərində…”

Heç səni belə sevən,

Belə söyən oldumu?

Adınla gün başlayan,

“Balam”…-deyən oldumu?

…ölümsüzsən, bilirəm….

Heç sonda da ölmürsən…

…sənə mesaj yazıram…

Yazıb-yazıb silirəm…

Bağışlama, ümidim…

Zaval ver ümidimə…

…ağlım yoxdu, bilirəm…

lll

Bu gecə bonzay çiçəyi,

Dan üzü solub gedəcək…

…qocalıram…

Əlimdədi cavanlığım-

-şəkillərin ən göyçəyi…

Bir az baxıb ağlayaram,

Xatırlayıb gülərəm də

O şəkil çəkilən günü…

…bir də…

Bir də başım üçün

MRT çəkilən günü…

…bu gecə yaman gecədi…

Bu gecə məni üzəcək…

Ağrımı ağrıkəsici,

Ümidimi ay kəsəcək…

Dar gələcək ürəyimə

Geyindiyim təsəllilər:

Bu gecə bonzay çiçəyi,

Dan üzü solub gedəcək…

lll

Bu şəhərin əyninə dar gəlir darıxmağım;

Həsrət pəhriz tanımır…

Ürəyimi çox üzür sənsiz günə baxmağım,

Bir də ağrılar üzür gözümün giləsində,

Sonra gəlib demə ki: “Dərdim dəniz tanımır…”

Getdin ha…

O günün günortası yadında?

Bir ovuc qəm yığmışdın çiynindəki çantaya…

Sonra mesaj yazmışdın:

“Nəsə yadımdan çıxıb?”…

Utanmışdım yazmağa, indi deyim, indi bil,

Bir ovuc dən unutdun saçlarımın ucunda…

lll

Ən gözəl sevgi şeiri

Uzaqlara yazılar…

Sevgilərin şairi

Dərddən ölməz,  üzülər…

Yamyaşıl sevgilərin

İntihar nağılları

“Qara sevda” adlanar…

Sapsarı həsrətlərin

Qoynunda yol görünər,

“Ağ atlar” qanadlanar…

Nə muraddı, nə addı,

“Göy alma”dı  butalar…

Güldürmədi, ağlatdı-

Arzumun eyvanında

Qalan “Qızıl alma”lar…

İndi hansı nağılı

Danışım ki, mən sənə

Bu gecə rahat yatasan?

Bəlkə bir laylay deyim,

Əzib suya qatım səni

Ağrılarıma batasan?

Üzü döndü şah oğlunun

Gəlib açmadı saçımı

Ağrıların ətəyindən…

O div də unutdu məni…

Alıb qoymadı canımı

“Əcəl” adlı şüşəsinə…

Sən də unutdun…

Sən də…

Unutdun ki, yazdığın

Hər mesajın sonunda üç nöqtəyəm…

Və təkəm…

Bu təkliyin əlində

Sənə şeir yazıram…

Yazıram ki:

Ən gözəl sevgi şeiri

Uzaqlara yazılar…

Sevgilərin şairi

Dərddən ölməz, üzülər…

lll

Şair xəyalında üzən gəmiyçün

Səssiz okeana dönər gecələr…

Qağayı həsrəti şeir oxuyar…

Uzaqdan görünər yarasa gözü…

Mayak ümidiylə bayraq toxuyar

Buludu kəm olan göyün altında

Bir qıpçaq qızı…

Sonra o bayrağı alar əlinə

Atılar xəyalən eşq döyüşünə

Bir qıpçaq igidi…

Unudar bülbülün nakamlığını,

Ömrünü qanadar gül tikanları…

…şair xəyalının tənha gəmisi

Ağlar həsrətinə qağayıların…

Bir pəncərə təklənər yaşadığım çardaqda;

Bayatı çəkərəm, ağı deyərəm,

Yapışıb küləyin ayaqlarından

Atılar gecəyə söylədiklərim…

Xəyali gəmidə qıpçaq igidi

Eşqə əsir düşər…

Əyilib pıçıldar qıpçaq qızına:

-tək gözlü piratdı, eşqdən oxuyur…

…şair xəyalının tənha gəmisi

Gecə-okeanda təkdi…

Və qorxur…

“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru

Yordun məni alqışlarla:
“Baxtın açsın yollarını”…
Ovcumdakı qırışlarla
Ölçmə ömür yollarımı..
Ölçmə, qaraçı qızı…

Sən dedin… könlüm utandı…
“Kimi sevirsən, bilirəm”…
Qürurumla arzuladım
Sevilmədiyimi bilmə….
Bilmə, qaraçı qızı…

Sevdiyim ruh əhvalıdı…
Canı-qanı… mənim deyil…
Bu axşam qanım qaradı…
Bu axşam da mənim deyil…
Görmə, qaraçı qızı…

“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti təqaüd fondunun təqaüdçüsü

* * *

Cəzalıdı ürəyim,
Bədənimdə küncə qoydum.
Yorulan göz yaşımı
Yanağımda dincə qoydum.

Bu da səndən qalan ömür,
Yarı sənsən, yarı sudu.
Həsrətini atdığım yer
Gözlərimin quyusudu.

Eh! Yolların yol yoldaşı,
Gedən yollara qarışdın.
Sən tək bədəndən ibarət
Sevgilərə alışdın…

* * *

Günəş bir az başını
Aşağı əyib getdi.
Qaraldı hava.
Gecənin qaranlığında Ay
Ağ diş kimi
Ağardı uzaqdan.
Yağdı küləyin səsi,
Göyün gurultusu
Yağış kimi.
Töküldü üstümə
Xatirələr qarğış kimi.
Bir başıpapaqlı
Həsrətdi mənimki,
Mən də mental düşüncədə –
Sözündən çıxa bilmədim.
Gecə bilmədim,
Yuxu bilmədim.
Bütün qaydaları pozdum,
Bir addım qabağa çıxdım.
Bu qadın canımla
Bir damcı qorxu bilmədim.
Bəs sən neylədin mənimçün?

“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti təqaüd fondunun təqaüdçüsü

Anlaya bilirdik bir-birimizi,
Küssək də,
Sussaq da duya bilirdik.
Yıxıb tökdüyümüz,
Dağıtdığımız
Hər şeyi yerinə qoya bilirdik.
Bəs niyə olmadı?
Nəydi olmayan?
Daş dediyin ürəyim də
Gördünmü qırıldı axır?
Həvəsim qalmayıb
Qol qaldırmağa,
Yoruldum axır.
Pəncərəmdə hirsli külək,
Ürəyim qorxudan əsir.
Bəs bir də olmasa…
Dilim qurusun,
Günün
İt ulayan qaranlığında
Ağlımda bu fikir
Neynir, nə gəzir?

---

Bir az səhmana saldım
Dağınıq düşüncəmi.
Açdım, görüm nə qalıb
İçində düyünçəmin.

Ümu-küsüləri atdım,
Bağışladım hamını.
Həyatdı dəə, neyləyək?
Tanıdım adamımı.

Sonra bir yol gülümsədim
Başım üstə Tanrıya.
Dedim, əllərimi qoru,
Daha canı yuxalıb,
Tab gətirmir ağrıya.

Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin və Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Qarabağ bürosunun rəhbəri

Tərxangilin ailəsi Qаrаbаğdаn qаçqın düşdükdən sоnrа аrtıq 18 il оlаrdı ki, Bаkıdаkı “qаçqın sığınаcаqlаrındаn” birində məskunlаşmışdılаr. Tərхаn аilənin tək uşаğı idi. Аtаsı Qаrаbаğ sаvаşındа yаrаlаnıb əlil оlsа dа, döyüşdə iştirаk еtməsini təsdiqləyən sənədləri tоplаyа bilmədiyi üçün təqаüd аlmırdı. Sаğ аyаğındаn ахsаdığına görə hеç bir yеrdə işə də düzələ bilmirdi. Tək gəlir yеri – şəhərdən “qul bаzаrı»ndаn birində dаyаnıb müştəri gözləmək, kiminsə şəхsi təsərrüfаtındа, hаnsısа ustа yаnındа günəmuzdlu işləməsi idi. Аnаsı isə qаçqın məktəbində хаdimə işləyirdi.

Gözəl və səfаlı təbiətdən, qаyğısız dоlаnışıqdаn məhrum olub bu cür çıхılmаz vəziyyətə düşmək, bunа uyğunlаşmаq аsаn оlmаdı. Çохlаrı cismən, çохlаrı isə mənən məhv оlmuşdu, bu dözülməz həyаtdаn. Tərхаnın аiləsi də bu çətinliklərə sinə gərməyə çаlışırdı.

Tərхаn 10-cu sinfə çаtаndа оnun dа аli məktəbə hаzırlаşmаq vахtı yetişdi. Аncаq yаşıdlаrındаn fərqli оlаrаq оnun repetitora müraciət etmək imkаnı оlmаdığı üçün özü hаzırlаşmаğı qərаrа аldı. (Əslində hаzırlığа gеtmək istəsəydi, vаlidеynləri hаrdаn оlsа, tаpаsıydılаr hаzırlıq pulunu, həttа dilənmək bеlə оlsа…) Canını qoydu, gеcəsini-gündüzünə qаtdı və nəticə ürəkaçan oldu, o, yüksək bаllа аli məktəbə qəbul оldu. Həmin gün оnlаrın еvində ilk dəfəydi ki, bu qədər sеvinc dolaşırdı.
Universitet həyatı başladı. Tərхаn dərsə gеdib-gəlirdi. Еvdən оnа hər gün yоlpulu vеrilirdi. Mеtrоyа qədər mаrşrutlа gеtməli idi. Tərхаn bir nеçə kilоmеtrlik bu yоlu piyаdа gеdər, mаrşrutа vеrəcəyi pulu yığаrdı. О, bu qərаrа C.Lоndоnun “Həyаt еşqi” əsərin охuduqdаn sоnrа gəlmişdi… Tərхаn о qədər еhtiyаc içərisində böyümüşdü ki, hər şеyə qənаət еdirdi. Səhər tеzdən еvdən çıхmаmış yаvаn çörəklə də оlsа, özünü dоyurаrdı, axı оnun uşаqlаrlа bufеtə düşəcək pulu yохuydu.

Аrtıq 2-ci kursdа охuyurdu, о, bufеtin üzünü bircə dəfə görmüşdü. О dа kı, qız qrup yоldаşlаrı оnu bufеtə özləri üçün dönər аlmаğа göndərmişdilər… Qızlаrа bufеti tаnımаdığını dеməyə utаndı. Pulu аlıb аşаğı mərtəbəyə düşdü. Yuхаrı çıхаn uşаqlаrdаn utаnа-utаnа sоruşdu: “Bаğışlаyın, bilmirsiz, bufеt hаrdаdır?”

Tərхаnın sоruşduğu qız “Aşаğıdа, sаğ tərəfdə” dеyib gülümsəyib yаnındаkı uşаqlаrа bахdı.

Bаşqа bir qız dedi:

 -Аz nəyə gülürsən, nə оlub ki, bəlkə birinci kursdur? Tаnımır dа, burdа gülməli nə vаr?

– Nə 1-ci kurs? Əmimоğlunun qrup yоldаşıdır, 2-ci kursdulаr. Çох utаncаq оğlаndır, bizi görüb özünü itirdi, sоruşmаğа söz tаpmаdı.

Bunu da digər qız dedi. Qızlar gülüşə-gülüşə yuхаrı qаlхdılаr.

Bu sözləri еşidən Tərхаn çох pis оldu. Ürəyində dеyindi ki: “Ахı kimin-kimdən nə хəbəri???”

***

Bu gün аnаsının dоğum günü idi. Tərхаn bu iki ildə yığdığı yоl pulunа еlə də bаhа оlmаyаn qızıl sırğа аlmışdı аnаsınа… (Bаşqа şеy də аlа bilərdi. Lаkin qаçqınlıq dövründə аnаsının zinət əşyаlаrını sаtıb еhtiyаclаrını ödəmişdilər, bu, xatirindən əsla çıxmazdı).

Ахşаm əlində tоrt еvə gələndə dоğum gününü unutmuş аnаsı çох sеvindi.

Qismətdən аtаsının dа bu gün gəliri yахşı оlmuşdu. О, еvə ət və tərəvəz аlmışdı. Аilə kаsıb süfrəsinin ətrаfındа bir аnlıq sıхıntılаrdаn, həyаtın dərdlərindən uzаqlаşdı.

Аnаsı yоldаşınа оğlunun оnа sırğа аldığını və hаnsı pullа аldığını gülər üzü və sеvincdən yаşаrmış gözləri ilə аnlаdırdı.

Аnаsı Tərхаnа dеdi ki, bu sırğаlаrı sахlаyıb sənin sеvgilinə vеrəcəm, аy оğul, “Inşаllаh məktəbi bitir, əsgərlikdən sоnrа еvlən, biz də ölməmiş nəvəmizi qucаğımızа аlаq”.

Bu zаmаn аtаsı müdахilə еtdi. Dedi:

-Yох, Tərхаn, аnаnın hissləri bu cür dаnışmаğınа səbəb оlur. Məktəbi bitir, əsgərliyi sаğ-sаlаmаt bаşа vur, özünə bir iş tаp, öz еhtiyаclаrını ödəyəcək pulu qаzаnıb özünə şərаit qurduqdаn sоnrа еvlən. Оnsuz dа еhtiyаc içərisində yаşаyırsаn, nеcə rəvа bilərsən ki, sеvdiyin qаdın dа səninlə sürünsün, əgər ürəyindən kеçənləri qаdınınа vеrə bilməyəcəksənsə, əzаb çəkəcəksən. Nеcə ki, mən hər gün iş üçün еvdən çıхаndа anana istədiyim bir şеyi аlа bilməyəndə vicdаn əzаbı çəkirəm.

Bu zаmаn yоldаşı ərinin və оğlunun əlini tutdu: “Еlə dеmək оlаr? Sən mənimçün hər şərаiti yаrаtmışdın. Аllаh еrməniyə lənət еləsin, аldı əlimizdən. Indi isə yеnə хоşbəхtəm, mənə bir оğul hədiyyə еtmisən, ən əsаsı, cаnınız sаğ оlsun, bu yеtər”.

 (Bəlkə də еlə bu аilənin bu cür şərаitə, еhtiyаc içərisində yаşаmаğа dözməsinə səbəb bu cür mеhribаnçılıq, sаyqı və аilə səаdəti idi)

***

Tərхаn bir gün dərsdən qаyıdаndа qаpılаrındа təcili yаrdım mаşınını görəndə dünyа bаşınа yıхıldı. Nə qədər çаlışıb еvə dоğru qаçmаq istəsə də, qоrхudаn və həyəcаndаn qıçlаrı tutuldu. Birtəhər еvin qаpısındаn içəri girdi. Аğ pаltаrlı iki tibb bаcısını, həkimi, təşviş içərisində оlаn аnаsını, divаnа uzаnmış аtаsını görəndə bilmədi nə еtsin. Qışqırıb аtаsını qucаqlаyıb аğlаmаq, nə оlduğunu sоruşmаq istədi, lаkin rəngi аğаrmış, dili-dоdаğı qurumuş, tаqətdən düşmüşdü. Sаkitcə аtаsının аyаq tərəfindən оturub, pıçıltılı səslə “Аtа, nə оlub sənə?” soruşdu. Həkim оğlаnın pis vəziyyətdə оlduğunu duyub, “Nаrаhаt оlmа, аy оğul, vаllаh, аtаnа hеç nə оlmаyаcаq, sаdəcə, аğır şеy götürüb, bеli sərpib, bir də ki, yаrаlı аyаğınа güc düşdüyüçün bеlə аğrı vеrib. 1 аyа yахın dincəlsə, hеç nəyi qаlmаyаcаq, аncаq hələlik аyаğа durmаsın, durаndа isə еhtiyаtlı оlsun”, -dedi.

Anayla bаlа sеvinsələr də, аtаnın qаyğısı birə bеş аrtdı. Ахı о işləməsə, аiləsi bir аz məvаcibdən də məhrum оlаcаqdı…

Аnаsı аldığı mааşı – 70 mаnаtı аtаsının dаvа-dərmаnınа vеrdi. Аrtıq еvdə sıхıntılаr аrtır, оnsuz dа çətin оlаn dоlаnışıq, dаhа dа çətinləşirdi…

***

Bir nеçə gün оlаrdı ki, Tərхаn еvə gеc sааtlаrdа gəlirdi. (Səhər tеzdən еvdən çıхır, gеcə 1-də 2-də qаyıdırdı). Аtаsı nаrаhаt оlub dеyinsə də, аnаsı “Sən Аllаh, dəymə, bəlkə еvdəki sıхıntılаrdаn bir аz dа оlsа uzаqlаşmаqçün qrup yоldаşlаrı ilə vахt kеçirir” deyə təsəlli tapırdı.

Bir gün еvə zəng gəldi…

– Аlо sаlаm хаlа, Tərхаn еvdədir?

– Yох, аy bаlа dərsə gеdib, kim idi ki?

– Qrup yоldаşıdır. Ахı Tərхаn dörd gün оlаr ki, dərsə gəlmir, biz də çох nаrаhаt оlduq ki, bəlkə nəsə prоblеm vаr, хəstələnib eləməyib?!

Аnаsı dеməyə söz tаpmаdı, sаnki bеli qırıldı. Dəstəyi аsıb, divаndа əyləşib dizlərini qucаqlаdı. Ürəyindən bir şеy kеçirdi “Ахı Tərхаn hаrа gеdər ki, vаlidеynlərindən gizlətsin?! Hеç о bizə yаlаn sаtmаyıb, аldаtmаyıb. Görən оğlumun bаşındа nə vаr???”

Аtаsı bu gün yаtаqdаn qаlхıb kiçik аddımlаrlа əl-üzünü yumаğа gеtmişdi: Içəri girib həyаt yоldаşını bu vəziyyətdə görəndə о dа dоnub qаlmış, hаndаn-hаnа dili söz tutub səbəbini sоruşmuşdu: “Dе görüm, nə оlub sənə, ürəyimi pаrtlаtmа, yаzığın gəlsin mənə”. Bаyаqdаn dаnışmаmаğа inаd еdən аnа bu sözlərdən sоnrа hər şеyi ərinə dаnışmışdı…

Gеcə sааt 3-ə işləmiş еvin qаpısı аçıldı. Içəri sаkitcə dахil оlаn Tərхаn işığın yаndığını, аtа-аnаsının hələ yаtmаdığını gördü. Dəftər kitаbı stоlun üstünə аtıb «Aхşаmınız хеyir, niyə yаtmаmısınız?» dеyə sоruşdu.

Аtаsı qəzəbli şəkildə: – Хəbərin vаrsа, ахşаm dеyil, səhər аçılır, sааtdаn hаlısаn??? Niyə dərsə gеtmirsən, bu nə hərəkətdir Tərхаn?- sözləri ilə onun üstünə gəldi.

Аtаsı əsəblərini tоplаyа bilməyib, qаrşısındа bаşıаşаğı durmuş Tərхаnа bir sillə də vurdu. Аnаsı tеz аrаyа girib: – Bəsdir bircə bu çаtışmırdı. Аllаh хətrinə qurtаrın, – dеyib аğlаmışdı.

Tərхаn üzünü tutub о biri оtаğа kеçdi. Еtdiyi hərəkətdən və оğlunun hərəkətlərindən çох pis оlаn аtа səhərə kimi yаtа bilmədi, “Bəlkə vurmаyаydım, оturub söhbət еdib dərdini öyrənəydim, ахı оnа hаnsı хоş günü yаşаtmışаm ki, hələ vururаm dа” dеyə fikirlər sübhdən bаşındаn çıхmаdı…

Səhər tеzdən işə hаzırlаşаn аnаsı səhər yеməyi üçün оtаğа kеçib Tərхаnı оyаtmаğа gеtdi…

Bir аzdаn əlində kаğız аğаlyа-аğlаyа ərinin üzərinə qаyıtdı qаdın:

-Bах, gör nə yаzıb? Sən də səbəbini sоruşmаdаn ittihаm еtdin bаlаmı. Аllаh sənə şükürlər оlsun, pis fikirlərimiz yаlаn оldu.

Məktubu qаdın ərinə vеrdi, “аl охu!” dedi.

Məktubda yazılmışdı:

“Əziz  аtаm və аnаm, məni bаğışlаyın! Vəziyyətimizin günü-gündən аğırlаşdığını, dоlаnışığımızın pisləşdiyini görüb məktəbdə ахşаm kursunа yаzıldım (Bundаn qrup uşаqlаrının dа хəbəri yохdu. Sizə də dеsəydim, icаzə vеrməyəcəkdiz). Gündüzlər işləyir, ахşаm sааt 8-dən sоnrа dərsə gеdirəm. Оnunçün еvə gеc gəlirəm. Sizdən хəbərsiz iş tutduğumçun bir dаhа üzr istəyirəm. Bu dа mənim ilk əməkhаqqımdır, həftəliyimdir”.

Məktubun аrаsındа 60 mаnаt pul vаr idi.

Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru

Şairlər günü

Gününüz mübarək əziz şairlər

Deyirlər ki, bu gün şair günüdü,
Şairlərin hansı günü yoxdu ki?!
Əzab, həsrət, hicran, bir də dərd yükü,
Şairin günüdü, şair toxdu ki?!

Əynində vətənin şəhid köynəyi,
Gözündə kədərin dənizi yatır.
Hər gün xırda-xırda artır göynəyi,
Şair ağrısıyla başını qatır.

Şairə gün verib, gün ayırmayın,
Şairə pay verin, qüssədən-qəmdən.
Bütün dərdinizi şələ eyləyib,
Asın şairlərin çiyinlərindən.

Şairin sinəsi bülbül qəfəsi,
Orda fəğana bax, orda aha bax.
Dağı da əridir onun naləsi,
Qəfəsi ərimir, bir günaha bax?!

Pənahı haqq olub, haqqa arxadır,
Göydə Allahı var, yerdə sözü var.
Sözüylə baş qatıb özün toxdadır,
Axı şairlərin nədə gözü var?”

Arzusu kəm olub, gözündə oynar,
Yanıltmaz haqqını, inamı iti.
Ağlında, sözündə, çağlayıb qaynar,
Qəlbindən tökülüb düşən ümidi.

Şair dərd bükürmü, bilinməyən sədd,
Şairin bəxtində gecələr zaman.
Siz ona gün verib, gün ayırmayın,
Asın şairləri dar ağacından.

Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Süleyman Rəhimov adına Qubadlı rayon ədəbi ictimai birliyinin sədri, ”Sözün Sehri” qəzetinin təsisçisi, Qubadlı Rayon İcra Hakimiyyətinin mətbu orqanı “Bərgüşad” ictimai-siyasi qəzetinin Baş redaktoru, ”Qızıl qələm” və “Qızıl kitab” mükafatları laureatı, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin (gundelik.info) və Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının (edebiyyat-az.com) Qubadlı bürosunun rəhbəri

Görən o yerlərdə yenə, ay Allah,
Şimşəklər oynaşıb şaqqıldaşırmı?!
Buludlar sıxanda kirpiklərini,
Sellər dərələrdə aşıb-daşırmı?!

Zümrüd bulaqların xoş nəğmələri,
Yenə oxşayırmı gen dərələri?!
Kükrəyən Bərgüşad, coşan Həkəri,
Çırpılıb daşlara qıjıldaşırmı?!

Şahinlər, şonqarlar ucalıqlarda,
Durnalar, turaclar ovalıqlarda,
Xınalı kəkliklər qayalıqlarda,
Veribən səs-səsə qaqqıldaşırmı?!

Səhərlər əsdikcə sərin küləklər,
Gəlintək nazlanan al biçənəklər,
Meşədə xəzəllər, çöldə çiçəklər,
Göllərdə lilparlar pıçıldaşırmı?!..

Qafqaz Əvəzoğlu olsa gedəsi,
Canın o yerlərə qurban edəsi…
Görən mənim kmi hər bir bəndəsi,
Dönüb sarı simə sızıldaşırmı?!
2005.

Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Süleyman Rəhimov adına Qubadlı rayon ədəbi ictimai birliyinin sədri, ”Sözün Sehri” qəzetinin təsisçisi, Qubadlı Rayon İcra Hakimiyyətinin mətbu orqanı “Bərgüşad” ictimai-siyasi qəzetinin Baş redaktoru, ”Qızıl qələm” və “Qızıl kitab” mükafatları laureatı, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin (gundelik.info) və Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının (edebiyyat-az.com) Qubadlı bürosunun rəhbəri

Dəli könül, necə gülüm-sevinim,
Qatan qatıb, zəhər töküb şiləmə!
Bir tərəfdən zalım fələk budayıb,
Sən də düşüb bir tərəfdən şiləmə!

Nə umursan yurd-yuvası talandan,
Hər şər vaxtı didələri dolandan.
Dərdim azmı, səndə düşüb bu yandan,
Yetim qalmış quzu kimi mələmə!

Kaş meh olub o dağlara bir əsəm,
Yurd-yuvamı dolaşmağa tələsəm.
Yurd həsrətli bir quruca nəfəsəm,
Bir sağ ikən şikəstəm ə, şiləm ə!

An demədim yurdsuz keçən bir ana,
Oğul gərək dərdlərimə dayana.
Dərdi söylə dərd bilənə, qanana,
Hər yetəndən dərdə dəva diləmə!

Yurd-yuvasız keçən ömür şən olmaz,
Namərd olan mərd dərdinə tən olmaz.
Hər dərd bölən Qafqaz üçün sən olmaz,
Bir dəryayam, bütöv dərdəm – siləmə!!
25.12.2005.

Tanrım, TƏKliyinə xatir
Cütləri özün bağışla.
Günahı bütpərəstə yaz,
Bütləri özün bağışla.

Bağışla ac-yalavacı,
Göstər yolu-yolağacı.
Əl ağacı – yol ağacı –
Lütləri özün bağışla.

Ümid əldi, divan ətək,
Kimdi gəzən divanətək?!
Aqilləri divana çək,
Kütləri özün bağışla!

Əvvəlcə ağac şaqqıltısı eşidildi və bu ağac şaqqıltısı günortanın cırhacır istisində tamam kimsəsizləşmiş həyətdə çox gözlənilməz səsləndi, sonra aşağı başdakı Gülağanın gözləri birdən-birə bərəldi və uşaq bilmədi ki, qışqırsın, ya nə etsin.

Həyətin ortasındakı xartut ağacının yoğun gövdəsi öz-özünə şaqqıltı ilə iki yerə bölündü və bir müddət tut yağışıymış kimi, qara tut həyətin asfaltına töküldü. Həyətə birinci boylanan Ağamuxtarın arvadı Anaxanım oldu. Anaxanım mətbəxdə oturub nahar üçün küftə yumrulayırdı, şaqqıltını eşidib ikinci mərtəbədən ağaca baxdı, sonra çaşbaş qalmış Gülağanı görüb ətli-yağlı əllərini əsgi ilə tələm-tələsik silə-silə:

– Adə, Gülağa, – qışqırdı, – qaç kişiyə xəbər elə, tut parçalandı!..

Və Gülağa da işin nə yerdə olduğunu başa düşüb babasının otağına tərəf qaçdı ki, kişini çağırsın, amma Əliabbas kişini çağırmaq lazım deyilmiş, çünki Gülağa hələ onun həyət qapısına çatmamış, kişi özü elə ağ köynəkdəcə, çoxdan bəri gəzmədiyi iti addımlarla qapıdan çıxıb xartuta tərəf gəldi.

– Tez eləyin! – dedi. – Tez eləyin! Biri də gərək qalmasın yerdə! Hamısını yığın birbir! Bircəsi də qalsa, günah olar! Hamısını yığın! Yeyilsin gərək hamısı! – dedi. – Tez eləyin!

Sonra özü əyilib ağacın dibindən bir dənə tut götürdü, qoydu ağzına və doğrudandoğruya kişiyə elə gəldi ki, ömründə bu ləzzətində tut yeməyib.

– Yüz ilin tutudu bu, yüz ilin! Axır ki yüzü haqladı bu xartut.

Əliabbas kişi başını ikinci mərtəbəyə tərəf qaldırıb böyük gəlini Anaxanıma dedi:

– Aş bişir bu gün.

Əliabbas kişi bu dəfə Gülağaya dedi:

– Gördün! Gördün ki!? Elə soruşurdun, düz deyirsən, yoxsa yox? Gördün ki?!

Doğrudan da, yaman oldu bu xartutun parçalanması, daha buna bir söz ola bilməzdi, düz deyirmiş kişi, xartut yüz yaşına çatanda parçalanırmış və burasını da lap doğru deyirmiş ki, bu tutun yüz yaşı var.

– Əcəb oldu! – Bunu, bu tutdan birinci dəfə yeyirmiş kimi ,Fətullanın arvadı Məsmə dedi, – yığıb qonşulara da pay göndərmək lazımdır…

Əliabbas kişinin nəvəsi Ağasəlim üzünü arvadı Zibeydəyə tutub:

– Boşqab gətir! Qazan gətir! – dedi, – Tut günüdü bu gün.

Əliabbas kişi dedi:

– Hə, Hə!.. Biri də qalmasın yerdə gərək. Günahdı…

Bütün məhəllədə bu məşhur tut ağacının yüz yaşı tamam olan həmin isti iyul günü Əliabbas kişinin evdəki bütün oğul-uşağı, nəvə-nəticəsi, gəlinləri həyətə çıxmışdı və hamı bu dəm cidd-cəhdlə həyətə səpələnmiş xartutu yığmaqla məşğul idi. Əlbəttə, günah məsələsini Əliabbas kişi elə-belə, özündən dedi. Heç kim heç vaxt deməmişdi ki, tut ağacının yüz yaşı tamam olanda və gövdəsi ikiyə bölünəndə yerə tökülmüş tutların hamısını yığmaq lazımdı, yoxsa ki, günaha batarsan. Belə bir qayda yox idi, necə ki tutun yüz yaşı tamam olanda plov bişirmək də adət deyildi, amma bir halda ki bu tut ağacı bu dünyada yüz il ömür sürmüşdü və onun yüz yaşının tamam olmasını Əliabbas kişi beləcə gözləmişdi, deməli, bayram idi bu gün və bu yüz yaşlı ağacın bəhrəsini ayaq altında qoymaq günah işdi. Əliabbas kişi tut ağacının altında dayanmışdı və bu vaxt budaqdan onun sinəsinə, düz ürəyinin başına bir tut düşdü, kişinin ağ köynəyində o saat qıpqırmızı bir ləkə əmələ gəldi və bunu görən Ağamuxtarın bütün bədəni birdən-birə ürpəşdi.

Əliabbas kişinin böyük oğlu Ağamuxtara birdən-birə elə gəldi ki, atasının ürəyinin başına güllə dəydi və bu qırmızı ləkə də qan yeridir. Sonra Ağamuxtar daha tamamkamal ağarmış gur saçlarını əli ilə geri sığallayıb axır vaxtlar neçənci dəfə fikirləşdi ki, kişi yaman qocalıb.

Ağamuxtarın uşaq vaxtları onun yadına düşdü, lap o vaxtlar ki, hələ divardan tutatuta gəzirdi, sonra o vaxtlar ki, bu ağaca dırmaşıb tut yeyirdi, ağzı-burnu, üst-başı qapqara qaralırdı. Əliabbas kişi özünü saxlaya bilməyib ürəyində dünyanın etibarsızlığı barədə bir-iki söz dedi. Buna yandı-yaxıldı ki, illər adamı nə günə qoyur – o balaca uşaq indi gör qocalıb nə günə qalıb. Sonra şairin sözü Əliabbas kişinin yadına düşdü: “Biz gəldi-gedərik, sən yaşa dünya!” və o, ağappaq bığlarının altından gülümsəyib başını buladı, dünyanın işlərinə acığı tutmağı da indi ona gülməli göründü. Yenə də ürəyində dedi ki, İsgəndərə qalmayan dünya kimə qalacaq?

Burasını da fikirləşdi ki, Ağamuxtarın qocalığını görür, amma özündən heç bir söz demir…

Əliabbas kişinin kiçik oğlu Fətulla nəvəsi Gülağaya dedi:

– Qaç get evdən qab gətir.

Boşqablar, qazanlar baş barmaq boyda xartutla doldu, məhəllənin uşaqları tutun yüz yaşa çatıb parçalanması xəbərini eşidib Əliabbas kişigilin həyətinə daraşdılar, hərə beşon tut qoydu ağzına. Böyük də, kiçik də, hamı belə bir yekdil fikrə gəldi ki, bu tutun ləzzəti başqa şeydi və heç kim ömründə bu ləzzətdə tut yeməyib. Qonşuların hərəsinə bir nimçə tut pay getdi, elə bil Əliabbas kişigilə nişan gəlmişdi, şirni paylayırdılar.

Bir sözlə, həmin şənbə günü məhəllənin uşağından tutmuş böyüyünəcən hamı Əliabbas kişinin həyətindəki xartutun parçalanmasından xəbər tutdu və Molla Fərzəli də əsasını döyəcləyə-döyəcləyə gəldi durdu Əliabbas kişigilin küçə qapısı ağzında.

Əlbəttə, Molla Fərzəli də həmişəki kimi, bir qazan tutunu alıb getdi. Həmin axşam Anaxanım yaxşıca bir plov bişirdi və arvad neçə stəkan düyü dəmləmişdisə, bütün həyətə çatdı, Əliabbas kişinin bir böyük həyət oğul-uşağına, nəvə-nəticəsinə.

Məhəllədə ən çox toy bu həyətdə olmuşdu. Aydın məsələ idi ki, bu həyət həmişə beləcə çox adamlı, beləcə gur olmamışdı. Əliabbas kişinin atası usta Həzrətqulu buranı alanda bu həyətdə ikiotaqlı, birmərtəbəli kiçik bina vardı. Bu, həmin uzaq vaxtlardı ki, onda həyətdəki xartut hələ cavan bir ağac idi. Əliabbas kişi də balaca uşaq. Bu tutun gövdəsi indiki budaqlarından nazik idi. Əliabbas kişi evlənəndən sonra özünə iki otaq da tikdi və indi həmin iki otaqda Əliabbas kişinin nəvəsi Ağasəlim ailəsilə yaşayırdı, sonra uşaqlar böyüdü. Uşaqlar böyüdü, həyət kiçildi, dörd otaq oldu altı otaq, sonra səkkiz otaq, sonra birmərtəbə bina ikimərtəbə oldu.

Oğullar evləndi, nəvələr evləndi və həmin tut ağacı parçalanan həyətdə hamıya bir parça yer tapıldı.

Əliabbas kişi ilə Tubuxanımın iki oğlu, dörd qızı vardı. Doğrudan da, qəribədi dünyanın işləri; Ağamuxtar da, Fətulla da müharibədən sağ-salamat qayıtdılar. Başları çox qəzavü-qədər, çox məşəqqət çəksə də, indi, şükür, salamatdı ikisi də və ikisi də çoxdan babaydı.

Kişi başa düşdü ki, bu gecə səhərə kimi gözünə yuxu getməyəcək, çoxdan, lap qədimlərdə olub-keçənlər yadına düşəcək və özü də təəccüb edəcək ki, beş yaşında, altı yaşında olduğu vaxtların əhvalatları necə yadında qalıb, amma iki gün bundan əvvəlin söhbəti yadından çıxıb gedir.

O, beş-altı yaşı olanda dağlar balası idi; meşələr yadına gəlirdi, sıldırım qayalar yadına gəlirdi, başı qarlı uca dağlar yadına gəlirdi, köpüklənəköpüklənə axan dağ çayında kəndin uşaqları ilə bərabər çimməyi, palansız eşşəyə dırmaşıb çapmağı yadına gəlirdi və bir də çəpiş yadına gəlirdi; bu çəpiş onun çəpişi idi, hara getsəydi, dalına düşürdü, əlindən yarpaq yeyirdi.

Əliabbas kişinin atası kənddən köçüb Bakıda, Sabunçu neft mədənlərində fəhlə işləyirdi, sonralar buruq ustası oldu. Əliabbas kişinin uşaqlığının çox hissəsi, yeniyetməliyi o yerlərdə keçmişdi, amma o, neftçi olmamışdı, dülgər olmuşdu.

İki gün bundan əvvəl Əliabbas kişi baltasını, mişarını, rəndəsini, çəkicini götürüb həyətlərinin küçə qapısı ağzında balaca bir skamya düzəltməyə başladı. Mismarlar əyri getdi, çəkiclə barmağını vurdu, axırda da balta ilə əlini zədələdi.

Ağamuxtar dedi:

– Əşşi, əl çək bu işdən də, nəyinə lazımdı?! Gərək elə skamya düzəldəsən?!

Küçə qapıları üzbəüz bir-birinə baxan Alxas bəy dedi:

– Kişi, get otur, uzan, yat, istirahətini elə də!..

Benzin kalonkasında satıcı işləyən Meyranqulunun oğlu Əliqulu – şeir yazan və məhəllənin tarixində qəzetdə, jurnalda imzası olan ilk adam – heyran-heyran dedi:

– Necə də əməksevər qocadır! Əsl şeir qəhrəmanı, sənət qəhrəmanıdır! Bu rəşadət poetik təfəkkürün yox, həyatın bəhrəsidir!

Əliqulunun danışıqlarını məhəllədə çox adam əməlli-başlı başa düşmürdü və bu dəfə də bu sözlərə fikir verən olmadı.

Əliabbas kişi sağ əlində tutduğu tiyəsi qanlı baltaya baxdı və Balacaxanımın bir göz qırpımında küçəyə yığdığı adamların arasından həyətə girdi; ağzını açıb bircə kəlmə də söz demədi. Məsələ onda deyildi ki, kişini qeyrət boğurdu – bu, öz yerində, məsələ bunda idi ki, belə bir naxələflik adamı yandırıb-yaxırdı. Usta onsuz da bilirdi ki, bu skamya onun dülgərlik aləmində axırıncı sözüdü (Əliabbas kişi hələlik belə fikirləşirdi və biz görəcəyik ki, belə fikirləşmək tez imiş…) və indi usta burasını da özü üçün lap yəqin etdi ki, bu balta ki altmış-yetmiş ildən sonra onun əlini kəsir, çəkic də barmağını əzir, daha lap doğrudan-doğruya qurtardı mismar vurmaq, taxta rəndələmək.

Xartutun yüz yaşı tamam olan həmin günün səhəri Əliabbas kişi yerindən qalxıb adəti üzrə həyət kranında səliqə-sahmanla yuyundu, böyük gəlini Anaxanımın sübh tezdən dəmlədiyi çaydan içib çörəyini yedi və qıfılın açarını götürüb vaxtilə həyətdə taxtadan düzəltdiyi, divarlarını suvaqlayıb, ağardıb, üstünə qırmızı kirəmit düzdüyü alətxanasının qapısını açdı.

Xartutun yüz yaşı tamam olduğu həmin yay gecəsi Əliabbas kişi bu qərara gəldi ki, alətlərin ən yaxşısını seçib, aparıb satsın. Burada, əlbəttə, əsas məsələ pul məsələsi deyildi; əvvəla, Əliabbas kişigilin dolanacağı yaxşı idi, ikincisi, bütün alətlərin qiyməti bir o qədər də pul eləmirdi. Əsas məsələ burasındaydı ki, bu alətlər yaxşı bir ustaya qismət olmalı idi, bu alətlər iş görməliydi, qalıb paslanmamalıydı. Əliabbas kişi alətləri bir-bir məhəllənin adamlarına bağışlaya da bilərdi, amma belə bir səxavətin mənası yox idi, çünki belə bir səxavət bu alətlərə rəva deyildi; çünki bu alətlər həmişə bəhrə vermişdi, gözəl-gözəl qapılar, pəncərələr, taxtlar, sandıqlar düzəltmişdi…

Kişinin yenə alətxananı açıb çəkic, mişar götürməyini pəncərədən birinci Məsmə gördü və elə başa düşdü ki, qayınatası küçə qapısı ağzındakı yarımçıq qalmış skamyanı təzədən düzəltmək istəyir, tez Fətullanı səslədi. Fətulla şüşəbənddə oturub çay içə-içə televizorun gündüz verilişlərinə baxırdı: axşamlar bütün həyətin qız-gəlini, arvadları yığışırdı Fətullagilin şüşəbəndində televizora baxmağa və kişilərin də küçəyə çıxıb səkidə nərd oynamaqdan və nərd oynayanlara tamaşa etməkdən başqa çarələri qalmırdı. Fətulla həyətə çıxdı, sonra Ağamuxtar həyətə çıxdı, Əliabbas kişinin gəlinləri pəncərələrdən boylandılar və hamı bu təzə xəbərdən tamam dilxor oldu. Ağamuxtar dedi:

– A kişi, axı dost var, düşmən var, başlayacaqsan çəkic satmağa?

Ağamuxtar bu sözləri dedi, amma atasını da yaxşı tanıyırdı və bilirdi ki, kişinin beyninə bir şey girdisə, onu ordan dartıb çıxarmaq çətin işdi.

– Yəni başlayacaqsan əməlli-başlı çəkic-mişar satmağa? – bunu da Fətulla dedi.

Bu söz-söhbət Əliabbas kişinin xoşuna gəlmədi və o, oğul-uşağın üstünə çımxırdı:

– Gedin, gedin öz işinizlə-gücünüzlə məşğul olun, mənim başıma ağıl qoymayın!

Amma Əliabbas kişi burasını demədi ki, nə satmaqbazlıqdır?! Bir yaxşı usta çıxsa qarşısına ki, bu alətlərə sərraf gözü ilə baxa bilir, qolunda gücü var, ayağında da taqət, pulsuz-zadsız halal edər ona bu çəkici də, mişarı da, rəndəni də və başqa nəyi varsa, hamısını.

Əliabbas kişigilin məhəlləsindən yeddi-səkkiz tin aşağıda təzə bağça salınmışdı və birinci gün usta hələlik dörd alət seçib bu bağçaya gələndə, skamyalardan birində əyləşib alətləri də yanına düzəndə, təsbehini çevirə-çevirə fikirləşdi ki, istirahət, doğrudan da, qiyamət şeydi. Adamlara baxdı, uşaqlara baxdı və əvvəlcə narahat oldu ki, uşaqlar indi yığılacaq başına, başlayacaqlar mişara, rəndəyə baxmağa, amma bir az keçdi, yanından ora-bura yüyürən, bir-biri ilə oynayan uşaqların heç biri ona tərəf məhəl qoymadı, heç ayaq saxlayıb bu alətlərə baxmadı da və Əliabbas kişi fikirləşdi ki, doğrudan da, dünya yaman dəyişib. Uşaqların hərəsinin əlində avtomat, tapança, rəngbərəng balaca vedrə, bel, yüz cürə oyuncaq var, kimdi bu mişara, çəkicə fikir verən. Kişi bunu fikirləşdi və ürəyi ağrıdı, bu çəkic-mişara yazığı gəldi, onların bu kimsəsizliyi, sahibinin gücsüzlüyü, acizliyi onu yandırıb-yaxdı.

Birinci gün Əliabbas kişinin rəndə-mişarına müştəri gəlmədi. İkinci gün usta yenə gəlib bağçadakı skamyalardan birində əyləşdi və yenə də alətləri yanına düzdü. Yenə adamlara, uşaqlara baxdı və yenə də birdən-birə öz uşaqlığını gördü, o dağların ətrini duydu, o dağların döşündəki gül-çiçəyin rəngi gözlərinin qabağına gəldi, o dağların çəniçiskini üçün darıxdı, fikirləşdi ki, bir də heç vaxt o dağlarda olmayacaq, bir də heç vaxt o dağ çayı boyunca addımlamayacaq, o saf havadan sinədolusu nəfəs almayacaq.

Usta fikirləşdi ki, nə tez gəlib keçdi bu illər və belə bir fikri gözləyirmiş kimi, gözlərinin qabağından saysız-hesabsız adamlar gəlib ötdü; çoxunun heç adını da bilmirdi, harda gördüyünü yadına salmırdı, amma sifətlər bir-bir gəlib keçirdi – uzun-uzadı illər boyu gördüyü, rastlaşdığı və bəlkə də, heç birinin indi yer üzündə olmadığı adamların sifəti. İkinci gün də Əliabbas kişinin çəkic-mişarına müştəri tapılmadı.

Üçüncü gün hava bir balaca tutuldu, xəzri əsməyə başladı. Əliabbas kişi bir müddət həyətdə vurnuxub tez-tez göyə baxdı və oğul-uşaqda da bir ümid yarandı ki, bəlkə, kişi daşı tökdü ətəyindən (elə bil usta özü də ürəyində yağış yağmasını istəyirdi), amma yavaş-yavaş göy açıldı və Əliabbas kişi də torbasını qoltuğuna vurub bağçaya getdi, skamyalardan birində oturub alətləri yanına düzdü.

Bir az keçdi və göyün üzü yenə tutuldu. Bağçadakıların çoxu – uşaqlı analar, qoca arvadlar yavaş-yavaş durub getdilər və bu zaman iyirmi beş-iyirmi altı yaşlarında bir oğlan Əliabbas kişiyə yaxınlaşıb alətlərə baxdı, salamsız-kalamsız soruşdu:

– Neçiyədi, kişi, bu zubul?

Əliabbas kişi istər-istəməz, ilk növbədə, bu oğlanın əllərinə baxdı və oğlan da həmin baxışların mənasını başa düşdü; onun belə bir inamsızlıqdan xoşu gəlmədi:

– Nədi, kişi, əlimə baxırsan, görəsən, ustayam, ya yox? Ustayam, özü də lap yaxşısından, lap kefin istəyəndən, əlimdə də, bax görürsən, bir dənə döyənək də yoxdu. Əlcəklə işləyirəm mən, elektriklə işləyirəm. Sənin bu zubulun da heç kimə lazım deyil indi, dükanlar doludu elektrik dreli ilə, on üç manat əlli qəpiyə biri…

Əliabbas kişi bu şəstli oğlana:

– Get, bala, get, – dedi. Get, al elektrik dreli. Səni qısnayan var ki, gəl bu zubulu al?

Oğlan bir söz demədi, əlini o tərəf-bu tərəfə yellədi və çıxıb getdi. Bu oğlan, bəlkə də, usta idi və bəlkə, doğrudan da, kefin istəyən usta idi, amma onun ürəyi usta ürəyi deyildi. Üçüncü gün həmin oğlan Əliabbas kişinin çəkic-mişarı ilə maraqlanan yeganə adam oldu.

Dördüncü gün Əliabbas kişi həyətə çıxıb alətxananı açdı, torbasını götürdü və hərəsi öz pəncərəsindən həyətə baxan Anaxanımla Məsmə bu dəfə mənalı-mənalı bir-birinə baxdılar, yəni ki ağbirçək vaxtımızda görəcək günlərimiz varmış. Əliabbas kişi həyət qapısından çıxıb təzə bağçaya getmək əvəzinə, torbanı qapının ağzındakı yarımçıq skamyanın üstünə qoydu. Qollarını çırmalayıb skamyanı düzəltməyə başladı və ən qəribəsi də bu oldu ki, mismarlar düz getdi, balta da öz işini neçə-neçə illər bundan əvvəlki kimi, səliqəli gördü, çəkic də, rəndə də, kəlbətin də Əliabbas kişinin qupquru quruyub qaxaca dönmüş əli nə istədisə, onu elədi.

Bir saat-saat yarımdan sonra skamya hazır oldu və Anaxanıma da, Məsməyə də elə gəldi ki, qayınataları yenə iyirmi-otuz il bundan qabaqkı usta Əliabbasdı. Səhəri gün Əliabbas kişi evin qapı-pəncərəsinə əl gəzdirməyə başladı, sonra həyətin şüşəbəndini səliqəyə saldı, sonra qonşulara baş çəkdi, sürahilər təzələndi, pəncərə çərçivələri sahmanlandı, həyətlərin ikinci mərtəbəyə qalxan taxta pilləkənləri qaydaya düşdü və yavaş-yavaş yay keçib getdi, payız başladı.

Əliabbas kişinin isə yenə qolları güclü, hərəkətləri cəld, sərrast idi. Bütün məhəllə və o cümlədən də Əliabbas kişinin oğul-uşağı ustanın birdən-birə beləcə cavanlaşmasına məəttəl qalmışdı.

Hamı bu fikirdə idi ki, Əliabbas kişi də həyətlərindəki xartut kimi, yüzü ötəcək. Balacaxanım hərdən gəlib Əliabbas kişigilin küçələrinin ağzındakı skamyada otururdu. Balacaxanım ləzzətli söhbətlər edə-edə, bərkdən şaqqanaq çəkib gülə-gülə o qədər tum çırtlayırdı ki, bütün səki tum qabığı ilə dolurdu.

Bir dəfə də tərs-tərs bir ona, bir də səkinin üstündəki tum qabıqlarına baxan Əliabbas kişiyə dedi:

– Süpürəcəyəm, ay Əliabbas dayı, süpürəcəyəm hamısını. Neyniyim, bizim qapının ağzında bir skamya düzəltmirsən də mənimçün…

Əlbəttə, Balacaxanım söz idi, deyirdi və heç vəchlə gözləmirdi ki, Əliabbas kişi deyəcək:

– Neynək, sizin də qapının ağzında səninçün bir skamya düzəldərəm…

Balacaxanım elə bil ömründə bu cür sidq-ürəkdən sevinməmişdi:

– Doğrudan? Çox sağ ol, ay Əliabbas dayı! Amma eləsini düzəlt ki, heç bir məhəllədə belə skamya olmasın! Balaca bir talvarı da olsun, Əliabbas dayı, yayda gün düşməsin üstümüzə…

Əliabbas kişi:

– Neynək, – dedi, – talvar da düzəldərəm. Taxta lazımdı bir az…

Əliabbas kişi səhəri gündən işə başladı, qəssab Ağanəcəfgilin küçə qapısı ağzında skamya düzəltdi, balaca bir talvar üçün taxta dirəklər hazırladı və onun cəmi bircə günlük işi – talvarı düzəltmək qalmışdı.

Bütün məhəllə bu fikirdə idi ki, bu skamya Əliabbas kişinin sonradan-sonrakı ustalığının şah əsəridi. Həmin oktyabr səhəri Bakıya elə bil təzədən yay qayıtmışdı və yüz yaşlı xartutun həyətə səpələnmiş xəzəli ilə belə bir isti heç uyuşmurdu. Çayniki qazın üstünə qoyub səhər-səhər tabaqçada qənd doğrayan Anaxanım şüşəbənddən həyətə baxırdı. Arvadın gözü qayınatasının alətxanasına sataşdı, sonra kişinin yatdığı evin qapısına tərəf boylandı və necə oldusa, birdən-birə Anaxanımın ürəyini bir nigarançılıq bürüdü. Əliabbas kişi həmişə bu vaxtlar həyət-bacada dolaşardı. Bir müddət keçdi, kişilər oyandı, uşaqlar tələm-tələsik çay-çörəklərini yeməyə başladılar ki, məktəbə gecikməsinlər. Əliabbas kişi həyətə çıxmadı.

Anaxanım çəkinə-çəkinə qayınatasını işə getməyə hazırlaşan Ağamuxtardan xəbər aldı. Ağamuxtar arvadının gözlərinin içinə baxdı, bir söz demədi və həyətə düşüb atasının yatdığı otağa girdi. Əliabbas kişi gecə yuxuda ikən keçinmişdi.

Həmin gün bütün məhəllə gecə yarısına kimi Əliabbas kişigilin həyətinə gəlib-getdi, yüz yaşlı xartutun altında düzülmüş stullarda, kətillərdə oturub bir stəkan çay içdi, Ağamuxtarla Fətullaya başsağlığı verdi. Çoxadamlı o həyət elə bil kişinin getməyilə yetimləşmişdi.

O isti payız günü yüz yaşlı tut ağacı da tək-tənha idi. Səhər isə məhəllə görünməmiş bir hadisənin şahidi oldu: Balacaxanımın küçə qapısı ağzındakı skamyanın üstündə çox yaraşıqlı bir talvar var idi. Bütün məhəllə: qəssab Ağanəcəf də, ağlamaqdan gözləri qızarmış Balacaxanım da, Əliabbas kişinin oğul-uşağı da bu işə heyrət etdilər. Məhəllənin lap balaca uşaqları arasında belə bir inam vardı və ümumiyyətlə, məhəllədə belə bir şayiə gəzirdi ki, Əliabbas kişinin çəkic-mişarı, rəndə-kəlbətini gecə öz-özünə gəlib ustanın yarımçıq qalmış işini qurtarıbdır.

Mənbə: https://portal.azertag.az/

Bir sədd var aramızda,
Ha çabala, cəhd elə,
Uçulmaz ki, uçulmaz.

Namərdin körpüsündən –
Nə niyyət, nə əhd elə, –
Keçilməz ki, keçilməz.

Qurdun içdiyi arxdan
Keçisənsə, şəst ilə
İçilməz ki, içilməz.

Bəzən adam iblisdən –
Bir özünü test elə –
Seçilməz ki, seçilməz.
Vüqarı yerindədi,
Dağı söy, ya mədh elə,
Kiçilməz ki, kiçilməz.

Ağıl yekəbaşlıqla –
(Ürəkləri fəth elə) –
Ölçülməz ki, ölçülməz.

Bir sənsən, bir də mənəm
Bu boşluğun içində,
Bircə ümid çatışmır.

Hər tərəf xoş görünür, –
Bu xoşluğun içində
Birgə ümid çatışmır.

Atına zülm eyləmə
Bu daşlığın içində, –
Sür gəl, ümid çatışmır.

Gör sızlayan halımı –
Dikbaşlığın içində,
Bir gəl, ümid çatışmır.

Uçulan xeyməmizi –
Savaşdığın içində
Qur gəl, ümid çatışmır.

Dur gəl, boyuna qurban,
Bu qaçdığın içində –
dur gəl – ümid çatışmır.

18.02.2022.

Yaradanım yaxşı bilir,
Yolum kimlərin yoludu.
Dünənin söhbəti deyil,
Lap qədimlərin yoludu.

Məni qış-yaz anan yollar,
Tanrıya uzanan yollar,
Halallıq qazanan yollar,
Xoş qədəmlərin yoludu.

Qulaq Haqqdan gələn səsdə,
Könül gündə yüz həvəsdə,
Mənim yolum pərdə üstə,
Yanan simlərin yoludu.

Ruhum yollara bələddi,
Yol çaşanlar xəcalətdi,
NUH, İBRAHİM, MƏHƏMMƏDDİ,
Yol ADƏMlərin yoludu.

6.VII.2005

*Bu şeir Xalq şairi Zəlimxan Yaqubun 2006-cı ildə işıq üzü görmüş “Mən bir dağ çayıyam…” adlı şeirlər kitabından seçilərək dərc olunub

Çərpələngin üstündə
Göyə qalxdı qarışqa.
Ucadan dörd tərəfə
Baxdı, baxdı qarışqa…

Ürəyinin başında
Neçə arzu közərmiş.
–Oy, dünya nə böyükmüş,
Oy, dünya nə gözəlmiş!!!
Yarpaq kimi əsirəm
Göydə həyəcanımdan.

Fotoaparat olaydı
Kaş ki, mənim yanımda.
Kameraya salaydım
Uca göylərdən yeri.
Gözəl-gözəl şəkillər
Çəkib, dönəydim geri…

08.12.2013

Nə zaman ki, təklənirsən,
Gözlərindən yuxu qaçır.
Nə zaman ki, təklənirsən,
Dərd sənə dərdini açır.

İçin-için ağlayırsan,
İçin-için inləyirsən.
Ürəyin nəğmə oxuyur,
Həyəcanla dinləyirsən.

Nəğmə həyat sevgisidi,
Nəğmə ilahi nəfəsdi.
Sənə həyan olmaq üçün
İçindən boylanan səsdi…

İnsanmı yerini bilməyən insan?
Niyə duz səpirsən köhə yaraya?
Layiq olmadığın yerdə durursan,
Özünü dürtürsən ən ön sıraya…

Daldan atılan daş dəyər topuğa,
Yolunu azanda arx,
ada qalır.
Görünmək istəyən keçir qabağa,
Görmək istəyənlar
arxada qalır…

Ümid çiçəkləri saralıb solmur,
Cahilər sürüsü eli qorxudur.
Önə dürtülənə güvənmək olmur,
Arxada duranlar elə arxadır…

Yenə əl qatmısan özün özünə,
Tutub çəkən yoxmu sənin noxtanı?
Heç baxan da yoxdu sırtıq üzünə,
El arxa sırada adam axtarır…

20.01.2022

Şairi sevməzlər, oğul,
Şeirləri yaman olar, söyərlər…
Şeirləri yaxşı olar, söyərlər…
Yolda görsə lap dünənki sevdiyi
Gözündən bircə baxış atar şair tərəfə…
Uzanar bir şairçün Tanrı verdiyi
Bircə an…
Olar yüzillik məsafə…
Şairi sevməzlər, qızım…
Ona sevgi şeiri yazmazlar, yazdırarlar…
Onu dəli sevdaların
Yollarında azdırarlar…
Şairi sevməzlər, anam…
Cibinə 3 manat pul qoyan olmaz,
Bir kitabı on beş nəfər oxuyar,
Bir öynəlik doyan olmaz…
Şairi sevməzlər…
Sevməzlər, özüm…
Şairi aldadarlar uzağı;
“Şairsən” deyərlər…
“Sevirik” deyərlər…
Bir də “şeirlərində
Ölürük” deyərlər…
Ama sevməzlər, oğul…
Qızım,
Anam,
Özüm…
Sevməzlər…

Bir dərd tapdım geyindim,
Boyumdan yekə çıxdı…

Soyunmağa ərindim…
Boyum da heçə çıxdı…
Yamanmış əl uzadan
Dərd bozardan donuma…
Tanrıymış
ən uzaqdan
Sevda yazan sonuma…

Bu gün sonuncu dəfə
Sevələdim adını…
Sən demə, “son” özü də
“Ilk”in məşum qadını…
Tanrı, insafın olsun,
Adam unudularmı?
Eh…
Hanı telefonum?
Məni axtaran varmı?…

İnciyib gedən gözəlin
könlünü alım nə cürə?
həsrətimi gözlərinin
yadına salım nə cürə?

Məncə-çətin rəhmə gələr,
kömək edin,xatirələr!
yazıq ürək-bu gözəllər
olarmış zalım nə cürə!

Görüş keçər aydan-aya,
qışdan-qışa,yaydan-yaya,
sanki-yadam,salmaz saya-
olar əhvalım nə cürə?

Nə gedəndə yola salar,
nə dönəndə qarşılayar.
onsuz qalsam xatırlayar
elim,mahalım nə cürə?

Bu məkrin sonu nə olar?
dirəşsəm-qiyamət qopar!
cavabın nə cürə tapar,
ona sualım… nə cürə?

Mışıl-mışıl körpə yatır,
yağış,bir az yavaş danış,
ildırım səsini batır,
bilək yağır yağış,danış.

Ələn Vətən çöllərinə,
çaylarına,göllərinə,
çiçəklərin özlərinə
vura-vura naxış,danlş,

Varam-həlim nəfəsinə,
yağ susuzlar qəfəsinə,
yağış,səni nəğməsinə
bülbül sansın alqış-danış!

Sevilənsən hər fəsildə,
oxuyarsan bəmdə,zildə,
bildirkitək yağ bu il də,
neçə orman yanmış,yağış…

Yanmadan kül oldu saçın kömürü,
hicranın zindanı canımı sıxdı,
yaşaya bilmədim adicə ömrü-
sevgi-Fələk olub evimi yıxdı.

Getməyin leysanlar axıtdı gözdən,
gəlişin bir şirin yuxu kimiydi,
vüsalın gen düşmüş Vahid ƏZİZdən
ümmanda bir qarşı yaxa kimiydi.

Zirvəydim-içimdə qopdum,
ovuldum,
yanlız xoşdəxtmişəm körpəliyimdə,
yadların dilinin əzbəri oldum,
yar könlün almadı
şairliyim də…

Mənə “Yüz il” arzulayan,
nə olacaq “Yüzdən” sonra?
yada salıb xatırlayan
nə salacaq “Yüzdən” sonra?

Daha mənə,dost,o zaman
fərq eləməz dağla-aran,
qurudunsa–Can aparan
nə alacaq “Yüzdən” sonra?

Lap-yerində qalsın huşun,
yaşıdı ol kor bayquşun,
həmsöhbətin,ya tay-tuşun
kim olacaq “Yüzdən” sonra?

Çəkil,get üzüyumuşaq,
inan mənə; oğul-uşaq
səndən canın qurtarmağa
çalışacaq “Yüzdən” sonra!

Cana hər cür azar gələr,
son bahartək yazlar gələr,
tiftiklənmiş astar gələr
didiklənmiş üzdən sonra!

Nə minməli belin qalar,
nə pul verən əlin olar,
adın eldə bəd hallanar,
(kül atılar közdən sonra).

Get…yansınlar boş yerinə,
çəkil,uzaqlaş-Yerinə,
ağlayanda-yaş yerinə
nə gələcək gözdən-sonra?

Yaşananlar-qismətimiz,
qorunmalı hörmətimiz,
gedək,abır-ismətimiz
gedə bilər üzdən–sonra.

Basa-basa səbrimizi,
qələm qazar qəbrimizi,
Vahid ƏZİZ,qədrimizi
ellər bilər bizdən sonra,
yaşamağın nə ləzzəti
“Yüzdən” sonra?
16,04,2022.

Şuşa

Şuşa – İstanbul fəthi,
Şuşa – Çanaqqaladır.
Şuşa – özünə dönüş,
Şuşa – başa bəladır.

Şuşa

Şuşa – İstanbul fəthi,
Şuşa – Çanaqqaladır.
Şuşa – özünə dönüş,
Şuşa – başa bəladır.

Şuşa – Metexan dərsi –
Atilla imtahanı.
Şuşa türkün gücüylə,
Silkələdi cahanı.

Şuşa – Borçalı yolu,
Şuşa – Təbriz qoludur.
İrəvandan alınan
Göyçənin qan puludur.

Birliyimin yolunda
Böyük lağımdır Şuşa.
Qarabağ – Azərbaycan,
Qarabağımdır Şuşa.

Qardaşım

(Qardaşım Afiq də daxil olmaqla bizə qələbə sevinci yaşadan bütün döyüşçülərimizə ithaf edirəm)

Murova könül verdin,
Silahından gül dərdin.
Düşməni yerə sərdin,
Mənim əsgər qardaşım.

Od-alovdan keçirsən,
Qarabağa uçursan
Zəfərə yol açırsan,
Mənim əsgər qardaşım.

Döyüşürsən ilk gündən,
Yerin cəbhədə – öndə.
Şuşa umuruq səndən,
Mənim əsgər qardaşım.

Türkə tarix yazırsan,
Düşmənləri əzirsən,
Qələbəyə hazırsan,
Mənim əsgər qardaşım.

Qələbəni öpüm mən,
Gözlərimə təpim mən.
Yoluna gül səpim mən,
Mənim əsgər qardaşım.

Döyüşçü ailəsi

(Qardaşım Afiq də daxil olmaqla bizə qələbə sevinci yaşadan bütün döyüşçülərimizin ailələrinə ithaf edirəm)

Ürəyindən
bir döyüşçü anasını
bağrına basmaq keçər.
Baxarsan ki,
bu elə sənin öz anandır.

Ürəyindən
bir döyüşçü atasına
qulaq asmaq keçər
Baxarsan ki,
bu elə sənin öz atandır.

Ürəyindən
döyüşçü balalarını qucaqlamaq keçər.
Baxarsan ki,
bu elə sənin öz qardaşının balalarıdır.

Ürəyindən
bir döyüşçü qadınına
sarılmaq keçər.
Baxarsan ki,
bu elə sənin qardaşının yoldaşıdır.

Ürəyindən
bir döyüşçü qardaşının
əlini sıxmaq keçər.
Baxarsan ki,
bu elə sənin doğmaca qardaşındır.

Ürəyindən
bir döyüşçü bacısının
gözünə baxmaq keçər
Baxarsan ki,
bu elə sənsən.

Və ürəyindən
bir döyüşçü keçər.
Baxarsan ki,
O, həmişə sənə
BACIM – deyən döyüşçüdür.

Mənbə: https://www.xural.com/

Midhəd əfəndi sabah erkən darülfünuna gəldikdə oranın ingilislərin hind əsgərləri tərəfindən tutulduğunu gördü. Qapıda duruxdu, fikirləşdi, ağır bir həyəcan içində geri döndü. “Deməli, darülfünunumuza da əl uzatdılar”, – deyə öz-özünə düşündü və aylardan bəri əcnəbi işğalından təhqir olunmuş şərəfi bir daha əzildi.

Midhəd əfəndi Bayezid meydanı ilə gedərkən Türkiyənin keçirdiyi macəranın təhlili ilə məşğul idi. Müharibə qaib olmuş, məmləkət bilfel ingilislər, fransızlar, italyanlar, yunanlar tərəfindən parçalanmış, İzmir və civarı yıxılmış, türk qanı ilə boyanmış! İstanbul işğal altında, məmləkətin bütün münəvvər və alimləri Malta cəzirəsinə sürülmüş…

Midhəd əfəndi durdu, ayaqlarına bir zəiflik gəlmişdi, yürüyə bilmədi. Qəmli gözləri ilə ətrafa baxdı: hər tərəfdə ingilis polisinə və əcnəbi əsgərinə rast gəldi.

Bütün türkləri ac, səfil və sönük çöhrəli gördü… bu fəci mənzərədən acı bir həqarət duydu… “Bu işlər düzəlirmi?” – deyə içində bir şübhə doğdu. Bədbin bir halda yoluna davam etdi.

Divan yolundan Sirkəçiyə endi; yeni camenin yanından Qalata körpüsünə çıxdı. Sağ tərəfdən körpünün sürahisinə söykənib qaldı. Yazın gözəl günlərindən biri idi. Günəşin yaldızlı şuası boğaza dilfirib bir süs vermişdi – mavi dalğaların içində cilvələnirdi. Əzəmətli Dolmabağça sarayı sönmüş bir qürur ilə önündəki yunan zirehlisinə tamaşa etmədə idi.

Bəyoğlu başdan-başa yunan və əcnəbi bayraqları ilə donanmışdı… Midhəd əfəndi gözlərini yumdu, başını çevirdi.

Qarşıdakı Üsküdar xaraba bir qəbiristanı andırırdı. Arxa tərəfdən çıxan tüstü göyləri bürümüşdü – ingilislər meşələri millətçilərə məskən olmasın deyə yandırırmış…

Sağ tərəf mənzərəsi daha acı idi: gözəl Gülxana bağçası viranəyə dönmüşdü. Çiçəkliklər depo olmuş, ağaclar sınmış, güllər solmuş, bağçada daş kömür təpələnmiş, tel atılmışdı. Midhəd əfəndi iztirab içində geri çəkildi, rəngi üzündən götürüldü. Bir də əsəbi halda qırmızı fəsini gözlərinə yeritdi, laübalı bir vəziyyətdə İstanbula döndü.

Midhəd əfəndi evə dönmək istəmədi. Zatən evləri bütün əşyası ilə fransız zabitləri tərəfindən zəbt olunmuşdu və on başdan ibarət bir ailə İstanbulun uzaq bir guşəsinə kiçik bir yerə sığınmışdı. Оdur ki, Bayezid meydanına gəldikdə təkrar duruxdu, fikirləşdi və bir saatlığa da olsa, zülmkar əcnəbilərdən xali bir guşəyə çəkilmək ehtiyacı duydu.

Midhəd əfəndi şair idi, onun üçün hürriyyət və gözəllik hər şeydən yüksək idi, düşündü və bu iki neməti yalnız Süleymaniyyə camesində tapacağına qane oldu.

Bu dəfə onu cameyə cəlb edən sənət eşqi və zövq duyğusu idi.

Süleymaniyyənin sakin guşəsi, əzəmətli mənzərəsi, xariqə təşkil edən sənəti onun təhəmmül etdiyi bütün həqarəti unutduracaq idi.

Sönük və xərabə küçələri keçdi, yanıq yerlərini adladı və camenin sakin dairəsinə daxil oldu. Qapıda çəkmələrinin üstündən məs geydi və xalıların üzərilə yavaş-yavaş uzaq xanaların birinə yanaşdı. Оturdu. Camedə kimsə yox idi. Dərin bir sükun hökmfərma idi.

Bu sükunu qəndillərə qonmuş göyərçinlər arabir pozurdu. Camenin quruluşu, cizgilərin incəliyi, boyaların uyğunluğu Midhəd əfəndini məşğul etməyə başladı. Yarım saat əvvəl gördüyü çirkin mənzərə tamamilə yadından çıxdı. Sənət zövqü onun ruhunda bir böyüklük doğurdu, ona anlaşılmaz bir mətanət gəldi.

Camedə Süleyman Qanuni dövrünün şan və əzəməti yaşayırdı və bu əzəmət Midhəd əfəndinin ruhunu bəsləmədə idi.

Bir də tühaf bir nəşə içində donub qaldı. Zövq atəşi ilə dolmuş gözləri mehrabın ətrafında gəzirdi. Bir an came qaralan kimi oldu. Mehrabın ətrafını boz bir pəlmə bürüdü, sonra işıqlandı və gözqamaşdıracaq bir şüa içində bir zeybək qızı göründü. Qarayağız, parlaq gözlü, məhzun baxışlı bu qız bir şeylər söyləyirdi, həyəcan içində çırpınırdı…

Midhəd əfəndiyə bayğınlıq gəldi, özünü itirdi. Bir də ayılanda came əzəmət və dəbdəbəsində durmuşdu, sükun haman sükun idi. Yalnız bu sükunun özünəməxsus bir nəğməsi, əsrarəngiz bir tərənnümü var idi. Midhəd əfəndi bunu duydu və şair ruhuna bir ilham gəldi. Bir də zeybək qızını xatırladı, zehnində onun məhzun baxışını ehya etdi. Sonra bir həyəcan duydu. Məhzun baxışlı qızı təkrar görmək üçün mehrabın ətrafına göz gəzdirdi, bir nəticə hasil olmadı. Saatlarca oturdu… Nəhayət, qalxdı. Cameni tərk etdi.

Sakin küçələr ona geniş göründü, əsir şəhər hürr və məsrur idi. Ruhunda elə bir əzəmət var idi ki, hər şeyi qırar, yıxar və hər şeyə qələbə çalardı.

Midhəd əfəndi evə döndü. Anası mətbəxdə məşğul idi. Çağırdı.

Dərdini anlatdı:

– Gedirəm, – dedi.

– Nərəyə, oğlum?

– Anadoluya.

– Babandan sordunmu? Bəs darülfünun?

– Babamdan sormadım, sormaya da gəlməz, darülfünun əsir… Biz də zatən əsir, əsarətdə elm təhsil etmək qabilmi? …Hürr Anadolu hər şeydən yüksək! Zeybəklər silaha sarılmış.

Midhəd əfəndi həyəcanlandı. Pancuru açdı. Xəlic və Mərmərə göründü. Füsunkar bir gözəllik ruhunu oxşadı. Bir dəqiqə keçmədi, incə minarələrə sarılmış sərvlərin arasında bir duman göründü, yaldızlandı və məhzun baxışlı zeybək qızı bütün gözəlliyi ilə zühur etdi.

Midhəd əfəndi bihuş olaraq kanapenin üzərinə sərildi… Anası iztirabla üzərini aldı. Bir dəqiqədə bütün ailə üzvləri ətrafını bürüdü. Midhəd əfəndini ayıltdılar.

Dili söz tutar-tutmaz dedi:

– Bu əsir şəhəri tərk etməsəm, rahatlıq bulmayacağam. Anadolu məni çağırır!

Midhəd əfəndinin atası Münirbəy Babi-Ali məmurlarından idi. Məslək və əqidəcə tam mənası ilə əski bir osmanlı idi. Milli hərəkata, təcəddüdə inanmırdı. Оnun üçün zatişahanənin iradəsi hər şeydən yüksək idi. Anadoluda günü-gündən qüvvət kəsb edən milli hərəkat, Münirbəycə, yalnız bir quldurluq, bir qaçaqçılıqdan ibarət idi. Оdur ki, oğlunun fikrini anladıqda hiddətləndi.

– Оğlum, dəlirdinmi, – dedi, – yarın kurşunamı düzülmək istəyirsən?

Midhəd əfəndi mətanətli bir səslə:

– Bizi deyil, biz kurşuna düzəcəyik, baba! – dedi.

Münirbəy büsbütün acıqlandı:

– Sus! Sən çocuqsan, anlamazsan! – dedi, – ingilisin zirehlilərinə qarşımı gedəcəyik?

Midhəd əfəndi atasının sözünü kəsdi:

– Əvət, gedəcəyik!

– Allah, Allah!..

– Anadolu və şuralar var. Şuraların yardımı ilə istiqlaliyyətimizi təmin və ingilisləri məhv edəcəyik.

– Allah, Allah, – deyə Münirbəy əlini əlinə vurdu və hiddətindən uçunmağa başladı.

Midhəd əfəndi ayağa qalxdı və sakit bir səslə dedi:

– Anacığım, bana bir az yemək, bir cüt camaşır hazırla, yarın erkən əsarəti tərk edəcəyəm.

Anadoluya keçər-keçməz Midhəd əfəndi könüllü yazılıb İzmir cəbhəsinə getdi. Midhəd əfəndinin nəzərini özünə ilk cəlb edən coşqun bir həyat, qüvvətli bir milli hərəkat oldu. Məmləkətin bütün varlığı toplanıb düşmənə qarşı polad bir sipər təşkil etmişdi. Hər kəsdən də əvvəl gözə çarpan çalışqan və fədakar türk qadını idi. Bunlar çiyinlərində silah daşıyırdılar, yaralılara baxırdılar. Bunlarla bərabər, cüt və xışdan da əl çəkmirdilər. Geyimləri ilə qadın şıqlığını heç də xatırlatmayan bu arvadlar Midhəd əfəndinin bütün rəğbətini qazanmışdılar. “Qadınlar Türkiyəni qurtaracaqlar”, – deyə onda qüvvətli bir qənaət hasil olmuşdu.

Cəbhə sakit idi. Hər kəs vəzifə başında hazır durmuşdu. Bir gün bir dəyişikliklər oldu. Midhəd əfəndinin alayını bir az şimala köçürdülər və bir zeybək bölüyü ilə yan-yana oturtdular. Sipər həyatı isə əvvəlki kimi yekrəng və sıxıntılı idi. Aylardan bəri davam edən bu həyatı yalnız vuruşma dəyişə bilərdi.

Vuruşmaların da nə vaxt başlanacağı sipərdəkilərə bəlli deyildi.

Sıxıntılı həyata arabir təğyir vermək üçün döyüşçülər yunan qarovuluna “ova” gedirdilər.

Bir axşam zeybəklərdən iki nəfərin kəşfə çıxacağını Midhəd əfəndi duydu. О da onlara qoşulub çıxdı. Tel örgülərdən keçdilər və yerlə sürünə-sürünə düşmən qarovuluna yanaşdılar.

Təpə arasında, saklı bir yerdə tonqal yanırdı. Kənarında bir nəfər yatmışdı, biri də tüfəngə söykənib mürgü döyürdü. Türklər bir az gözlədilər, sonra zeybəklərdən biri cəld yüyürüb bir qılınc zərbəsi ilə mürgü döyən nəfəri yerə sərdi. Midhəd əfəndi o biri zeybəklə birlikdə yatan düşmən əsgərini zərərsizləşdirdi. Bir dəqiqə keçməmiş yenə əvvəlki sükut bərpa oldu. Yunan nəfərlərinin silahlarını toplarkən ilk hücum edən zeybəyin üzünə ocaqdan işıq düşdü. Midhəd əfəndi bu simaya diqqətlə baxdı. Birdən-birə dondu. Əvvəl gözlərinə inanmadı. Sonra “zeybək qızı”, – deyə içini çəkdi və soyuq bir titrəyiş vücuduna yayıldı. Midhəd əfəndi o axşamı anlaşılmaz bir hiss içində keçirdi. İndiyə qədər gördükləri ona yuxu kimi gəlirdi. Təkrar-təkrar Süleymaniyyə və Boğaziçi mənzərəsini xəyalında canlandırdı, bu axşam gördüyü ilə müqayisə etdikdə şaşdı, qaldı.

Bir gün atları suvarmağa apararkən bulaq başında qarşı-qarşıya gəldilər. İkisi də hərəkətsiz bir vəziyyətdə qaldı. Zeybək qızının dodaqlarında qeyri-şüuri bir təbəssüm oynadı və fövrən qaib oldu. Əvəzində həyalı bir qızartı yanaqlarını bürüdü. Əvvəlcə Midhəd əfəndini ildırım qüvvəsi ilə qarşılayan uzun kirpikli gözlər indi həyəcan içində yerə baxırdı. Titrək barmaqları atın yalına sarılıb qalmışdı. Midhəd əfəndi özünə güclə malik ola bildi, söz demək istədi, dodaqları tabe olmadı. Susdu. Sonra ruhunda bir rahatlıq duydu. Qəlbinə bir yol açıldığını və bu yolla görünməz sirlərin axın-axın gəldiyini hiss etdi. İndi artıq iki ürək bir-biri ilə əsrarəngiz və kimsəyə eşidilməyən bir dillə dərdləşirdi… Gənclərin ikisi də aram tapıb xoş bir sima ilə bir-birinə baxdılar. Bu dəfə dillər mətanətlərini qaib etmədi.

Midhəd əfəndi:

– Mən səni İstanbulda ikən tanıyırdım, – dedi, – burada görüşəcəyimizi təsəvvür etmirdim.

– Mən də səni tanıyırdım, – deyə zeybək qızı başını aşağı saldı və son sözü birbirinə toxunan çini kasaların sədasını verdi.

… Düşmən cəbhəsi yarılmışdı. İngilis silahı ilə təchiz olunmuş iki yüz minlik bir ordu dağılıb pərakəndə bir halda geri çəkilirdi. Qırmızı türk bayrağı təkrar İzmir təpələrində dalğalanmada idi.

İstanbul başqa bir aləm yaşayırdı: əcnəbilərin işğal ordusu çəkilmədən paytaxt bütün idarə və məmurları ilə bərabər Böyük Millət Məclisinə beyət etdi və şəhər dəbdəbəli bir türk qiyafəsinə girdi. Hər yer al bayraqlarla bəzənmişdi, ala qapılar qurulmuş, küçələr nümayişçilərlə dolu idi.

Bir də: “Anqara müməssili paşa gəldi”, – deyə səs düşdü.

Minlərcə adam Sirkəçiyə töküldü, küçələr fəslərdən laləzar oldu… Ağ atlı paşa xalqa təzim etmədə idi, mabeynindəki gənc zabit Midhəd əfəndi və onunla yan-yana gedən milli libaslı zeybək qızı idi. Arxadan qırmızı bayraqlı nümayişçi gənclər ağır-ağır yürüyürdülər. Cadənin iki tərəfini izçilər zənciri tutmuşdu. Оrtanı minlərcə məktəbli qız və oğlan məşğul etmədə idi. Bir də yerləri titrədən bir alqış qopdu:

– Yaşasın Böyük Millət Məclisi! Yaşasın zeybək qızı! – səslər göylərə yüksəldi. Balkonlardan və pəncərələrdən türk qadınları güllər atdılar, ətir tökdülər…

Qafilə Divan yolunda dayandı. Paşa mabeyni ilə bərabər “Şərq məhvəli” klubuna endi. Nümayişçilər isə şəhəri dolanmağa başladılar. Axşam şəhər çıraqban oldu. Minlərcə qırmızı fanarlı məktəblilər “Şərq məhvəli”nin qarşısına toplandılar:

– Yaşasın zeybək qızı! – deyə alqışlar qopdu. Klubun pəncərəsi açıldı, zeybək qızının incə çöhrəsi göründü, dəqiqələrcə alqış davam etdi. Hər tərəfdən zeybək qızının cadəyə enməsini rica etdilər.

Bir də Midhəd əfəndi ilə yan-yana qapıya çıxdı. Alqış qopdu, ətraflarını gənclər bürüyüb, onları çiçək yağmuruna tutdular.

Önlərində zeybək qızı olaraq, fanar alayı körpüyə endi. Bir də körpünü açılmış gördülər. Nümayişçilərin Bəyoğluna keçməməsi üçün ingilislər körpünü açmış və qarşısına mitralyozlu əsgərlər qoymuşdu. Həyəcan artdı. Lakin türk səbri həyəcana qələbə çaldı, əcnəbilərin həyasızlığına qarşı soyuqqanlılıqla cavab verildi. Bir dəqiqədə Xəlicdəki yüzlərcə qayıqlar gənclərlə doldu, Bəyoğluna keçildi…

Avropa imperialistlərindən illərcə çəkdikləri təzyiqi unutmaq üçün İstanbul bir həftə bayram etdi. Bu bir həftədə Türkiyəni xilas edən qadınlığın müməssili deyə zeybək qızını əllərdə gəzdirdilər.

Kərim babanın “Qızıl” adlı bir iti vardı. Gecə-gündüz bizim qapımızdan ayrılmazdı. Oba itlərini heç sevməzdim. Çünki onların qorxusundan obada tək və azad gəzinə bilmirdim.

Bir gün alaçıqdan çıxarkən Qızıl üstümə düşüb hürməyə başladı. Əlimdəki dəyənəyimlə iti vura-vura qovdum. Kərim baba iti vurduğumu bir neçə dəfə görmüş, bir söz deməmişdi. Ancaq xoşuna gəlmədiyini üz-gözündən duymuşdum. Bu gün iti vura-vura qapıdan qovarkən Kərim baba gördü. Yaxınlaşaraq:

– Vurma, oğlum! – dedi. – Bu mənim çörək ağacımdır. Bunun bir qardaş qədər mənə yaxşılığı keçibdir. Sən bunun indiliyini görürsən. Bir vaxt bunun qorxusundan evimizin yanından quş quşluğu ilə keçə bilməzdi. Bu itə beş yüz manat verən olub, verməmişəm. Hər küçüyünü otuz-əlli manata satmışam. Bunun nə qədər ağıllı, igid heyvan olduğunu bilsən, heç vurmazsan.

Kərim baba bu sözləri deyib, itin başını əlləri ilə oxşadı. Sonra yenə üzünü mənə tutaraq dedi:

– Qışlaqda idik. Payızın aydınlıq gecəsi idi. Qoyunları yamaca yayıb bir daşın üstündə uzanmışdım. Nə vaxt yatdığımı heç bilməmişəm. Oyandığım vaxt hava qaralmış, dövrəmi də qalın duman almışdı. Elə qaranlıq düşmüşdü ki, göz-gözü görmürdü. Çomağı götürüb yerimdən qalxdım. Sürüdən xəbər yox idi. Qızılı çağırdım. Cavab vermədi. Dəli kimi o gecəni səhər etdim. Ancaq mənə ümid verən bu it idi; bilirdim ki, Qızıl sürüdən ayrılmaz. Dan yeri ağarar-ağarmaz uca bir təpə başına dırmaşdım. Aşağıya baxdım. Dumandan hər şey qara görünürdü. Yenə “Qızıl, Qızıl”, – deyə bağırarkən dərədən boğuq bir səs eşitdim. İldırım sürətilə dərəyə atıldım. O, sürünü iki təpə arasına yığmışdı. Özü isə yol ağzında durub hürür, məni səsləyirdi. Özümü Qızıla yetirdim. Məni görən kimi sevindiyindən* quyruğunu sallayıb məni yalamağa başladı. Sürüyə qurd girdiyini o saat bildim. Sürünün içinə girəndə üç qurd ölüsü gördüm. İşin nə yerdə olduğunu anladım. Sürüyə qurd daraşanda Qızıl onlarla boğuşa-boğuşa sürünü bu iki təpənin arasına sıxışdırmışdı.

Burada qurdlara hücum edib bir-bir onları boğub öldürmüşdü. Qızılın boynuna necə sarılmışam… Üzündən-gözündən necə öpmüşəm…

İftixar hissi ilə söhbətini tamamlamağa çalışan Kərim baba Qızılı oxşayaraq:

– İndi bunun nə cür it olduğunu bildinmi? Bu, it deyil, aslandır, əjdahadır, – dedi.

Kərim babanın bu tərifindən sonra Qızılla barışmış, səmimi bir dost olmuşduq.

Məşğələmdən geri dönürdüm. Gecəki yağışın çuxurlarda gölməçələr yaratdığı ensiz bir səki ilə gedirdim. Bu vaxt qarşıma arıq, yamaqlı bir çarşaba bürünmüş qadın çıxdı. Altmış yaşlarında olan bu qadın çarşabı altından damarları görünən sümüklü əli ilə mənə bir kağız parçasını uzadaraq:

– Оğlum, al bu kağızı oxu, gör kimə çatacaq? – dedi.

Bu sözləri elə yanıqlı bir səslə, elə miskin bir tərzdə dedi ki, ürəyimdə hiss etdiyim ağrıdan bütün vücudum titrədi. Gözlərim dərhal gözlərinə dikildi. Ruhunun, qəlbinin iki dumanlı pəncərəsi olan o donuq, o sönük gözlər altmış illik səfil həyatının acı, fırtınalı tarixindən nələr söyləmirdi? Altmış xəzanın şahidi olan o şikayətçi gözlər həyatının uçurumlu və tikanlı yollarında yıxıla-yıxıla süründüyü zaman ona daş qəlbi ilə laqeyd baxan milyonlarla gözlərə nələr anlatmırdı?..

Mənə uzatmış olduğu özü qədər solğun, sarı kağız parçasını alıb oxudum: “Atababa Qulu oğlu altı baş ailə sahibidir”. Kağızda yalnız bu cümlə yazılmışdı. Kağızı ona uzadaraq:

– Nənə, Atababa kimdir? – deyə soruşdum.

Qadın üzümə dik baxaraq:

– Mənim oğlumdur, – dedi.

Budəfəki səsində bir dirilik, bir ümid əsəri vardı, siması indi başqa bir rəng, başqa bir şəkil almışdı. Yenə birdən-birə əvvəlki tərzdə:

– Bu, kimə çatacaq, sən onu oxu! – dedi.

– Nənə, o xüsusda bir şey yazılmamışdır, – dedim.

Qadının qolları ümidsiz bir halda yanına düşdü:

– Allahü əkbər! Bir həftədir ki, bu kağızı yazdırıb başa çıxarda bilmirəm, – deyə üzü bulud kimi qaraldı. Ruhunu sızladan həzin çırpıntılara, qəlbini inlədən dərin yaralara tərcüman olmayan bu kağız parçasını iki barmağı arasında sıxaraq çaşqın bir halda:

– Bəs mən nə edim? – deyə yavaşca pıçıldadı.

Səfalətin canlı bir heykəli olan o qarının almış olduğu vəziyyət məni də çaşdırdı. Оna baxaraq düşünürdüm. Bu zavallı qarı altmış illik ömrünün acı fəlsəfəsinin xülasəsi olan o ifadəni neçə dəfə təkrar etmişdi?! “Bəs mən nə edim?” Neçə dəfə bu dumanlı və qaranlıq sual cavabsız qalaraq, ürəyinin dərin guşələrinə gömülmüşdü?! “Bəs mən nə edim?”

Neçə dəfə bu kar və dilsiz mühitdən bu acı sualına cavab ala bilməmişdi?!

Hələ bu qarı tərəddüdlü və çaşqın vəziyyətlə qarşımda durur, həyatın qorxunc ildırımları ilə alt-üst olan arzuları kimi ölgün, boynubükük kağızına baxırdı.

– Nənəcan! – dedim, – gəl bizə gedək, sənə istədiyin kağızı yazaram.

Bərabər evə gəldik, oturdu, ailə üzvləri ilə tanış oldu. Anamla dərdləşdi, ta uşaqlıqdan bəri onu ağır yumruqları ilə əzən dərdlərini, fəlakətlərini bir-bir danışdı. Sonra dərindən içini çəkərək:

– Оğlum, mən deyim, sən yaz! – dedi, – mənim oğlum vağzalda qulluq eləyir (əlləri ilə uzaqları göstərərək), orada bir məktəb var, orada oxuyur. Yaz ki, mənim oğlumun heç kəsi yoxdur. Mən iki qızımı, iki də nəvəmi saxlayıram. Sənin başın üçün, üç aydır naxoşdur, üşüdüb-qızdırır.

– Nənə, bu ərizəni oraya nə üçün verirsən?

– Qulluq versinlər.

– Vağzalda oğlun nə işdədir?

– Оnu bilmirəm.

– Bu kağız kimə veriləcək?

– Naçalnikə

– Hansı naçalnikə?

– Mən oxumuş adam deyiləm, onu sən bilirsən. Yaxşı, sən naçalniki tanıyırsan?

– Nənə, naçalnik çoxdur, hansı naçalnikə yazılacaq, onu bilməliyik, – dedim. Dərin bir sükut…

– Nənə, sən get evə, oğlundan bunları öyrən. Birinci, bu ərizə kimə veriləcək, ikinci, oğlun nə iş istəyir və harada istəyir, sabah bu zaman gəl, kağızını yazaram.

Qoca qadın susdu, bir az düşündükdən sonra başını qaldırıb dedi:

− Sözüm yoxdur, ancaq bilmirəm, bu ərizənin başında nə var ki, bu gün on gündür yazılıb başa gəlmir. Əlindəki köhnəlmiş kağız parçasını göstərərək:

– Bax, bunu bir nəfər bir həftəyə yazıb mənə verdi, o da deyirsən ki, bir işə yaramır.

– Nənə, onu kim yazıbdır?

– Nə bilim, sənin kimi bir oğlan.

– Nənə, get bunları öyrən, gəl, sabah kağızını yazaram.

– Nə bilim, ömrün uzun olsun. İndi deyirsən, sabah gəlim… Yaxşı… zəhmət verdim, sağ ol.

О birisi gün evə gəldiyim zaman nənə oturub məni gözləyirdi. Görüşdük, danışdıq. Ruhunun ən incə tellərinə toxundum. Zavallı qarı yaralanmış dişi aslan kimi inləyərək, əvvəlləri cox dalğın, sonra get-gedə şirin bir dillə qeyb etmiş olduğu gəncliyindən, sevgi və sevinc dolu bahar günlərindən danışmağa başladı. Bir qədər gülüşdük, əyləndik. Hətta adını belə öyrəndik. Adı Anabacı idi. Nəhayət, ortalığa yenə ərizə məsələsi atıldı.

– Nənə, dediklərimi oğlundan öyrənə bildinmi?

О, qəti bir səslə:

– Öyrəndim, oğlum. Sən yaz ki, naçalnik oğluma bir kağız versin.

– Nə kağız versin?

– Kağız versin ki, o, yoxsuldur. Altı baş adam saxlayır, özü də qızdırma içində yanır.

– Nənə, o kağızı naçalnik vermir.

– Yox, sən yaz ki, naçalnik versin.

 Hansı naçalnik?

– Nə bilim, sən elə naçalnik yaz!

Qollarım ümidsiz bir halda yanıma düşdü. Bir anama baxdım, bir də dönərək Anabacını gözucu süzdüm. О da heyrətlə mənə baxırdı. Anam dedi:

– Оğlum, qalx, Anabacı ilə bərabər get, oğlu əhvalatı sənə desin.

Anabacının üzü gül kimi açıldı:

– Ay atana rəhmət, belə yaxşıdır, – dedi.

Qalxdım, bərabər getdik, yolda soruşdum:

– Nənə, eviniz haradadır?

– İkinci küçə var ha… (əlləri ilə uzaqları göstərərək) orada oluruq. Cox uzaq döyül. Mən hər gün buralardan gəlib keçirəm.

Xeyli getdikdən sonra dar bir dalan başında Anabacının evinə yetişdik. Kiçik, qaranlıq bir otağa girdik. Оtaq kasıb döşənmiş, dörd-beş şəlpədən ibarət idi. Bir tərəfdə Anabacının cəhrəsi dururdu. Оtağın baş tərəfində xəstə oğlu Atababa yatağında uzanmışdı. Qızdırmanın boğucu pəncəsi altında uzun müddətdən bəri əriyib qurumaqda olan bu gəncin san bənizinin yanaq sümükləri cıxmış, qalın qara qaşları altında rəngsiz gözləri sönük-sönük parıldayırdı.

Anabacı qapıdan icəri girincə görüşməyə belə imkan verməyərək titrək və şikayətli bir səslə:

– Atababa, başın ücün, sən dediyin kimi demişdim. Bu oğlan “elə kağız yazılmaz”, – deyir. İndi gətirmişəm. Sən özün de, yazsın.

Gənc utancaq bir vəziyyət aldı. Mənə yer göstərərək:

– Buyur, otur! – dedi.

Görüşdük, danışdıq, sonra üzünü mənə tutaraq:

– Оn gündür gedir-gəlir, bu kağızı yazdırıb başa çıxara bilmir,– dedi.

Nəhayət, məlum oldu ki, xəstəliyinə dair ev idarəsindən bir vəsiqə alaraq bir ərizə ilə xidmət etdiyi idarəyə verib, pul və ərzaq istəyirmiş. Anabacının anlada bilmədiyi məsələ bundan ibarət imiş.

Vəsiqəni və ərizəni yazıb verdim. Razı qaldılar. Еvə dönərkən Anabacı qızğın dualarla məni qapıya qədər ötürdü. Xəstə oğluna sərf etmək ücün ovcuna bir qədər pul basdım. Almırdı. Zor-güc qəbul etdirdim. О, utancaq və titrək bir səslə: “Yaman gün görməyəsən, oğlum, inşallah, mən də xəcalətindən cıxaram”, – dedi. Biz ayrıldıq. Lakin onun buraxmış olduğu xatirə hələ zehnimdən silinməmiş, qəlbimdə yaşayırdı, onu hər gün xatırlayırdım.

Bu hadisədən dörd ay kecdi. Nədənsə qəlbimdə o məsum qocanı görmək, onunla danışmaq arzusu gündən-günə artırdı. Məşğələmə gedəndə, ya evə dönərkən daima gözlərim kücələrdə onu axtarırdı. Günortadan sonra idi, qapı yavaşca açıldı, içəri qoca və zəif bir vücud girdi. Bir də gördüm: Anabacı… О saat yerimdən sıçradım, görüşdük, oturdu, danışdıq. Söhbətimiz cox uzandı. Sonra çarşabı altından bir corab cıxarıb:

– Al, bunu sənin ücün toxumuşam, – dedi.

Corabı alıb:

– Sağ ol, nənə, qış gəlib, soyuqlar düşüb, görünür, məni unutmamısız, − deyincə məğrur bir səslə:

– Bir şey deyil, özüm toxumuşam, – dedi.

– Özünüz toxuduğunuz ücün qiymətlidir, – dedim.

Bir az sonra bu qoca və düşkün qadına əl tutmaq məqsədi ilə bir qədər pul vermək istərkən dik-dik üzümə baxdı. Sərt bir səslə:

– Bu nədir? Mən bunu sənə satmaq ücün gətirməmişəm. Оnun üçün bazar var. Bunu sənə bəxşiş gətirmişəm, – deyə əllərini çarşabının altında bir-birinə sıxaraq saxladı. О bu sözləri deyərkən gözlərindəki ildırımlar ta qəlbimin icində partlayan kimi oldu, yoxsul, miskin bildiyim bu qarının bu qədər qəhər və hiddəti qarşısında biixtiyar titrədim.

Hər zaman hüzn, iztirabla məni yaralayan bu miskin qadın bu dəfə məğrurluğu ilə məni qorxutdu. Bir daha üzünə baxdım. Bu dəfə üzünə qəhər və hiddət qığılcımlarının yerinə vəzifələrini bitirmiş olanlara məxsus qürur rəngi çökmüşdü.

Gözlərinin baxışı, ziyası qəlbinin rahat-rahat döyündüyünü göstərirdi. Heç bir zaman görmədiyim bu rəng, bu işıq nədən doğmuşdu?

Mən indi yalnız bunu düşünür, bu sirri kəşf etməyə çalışırdım ki, birdən-birə Anabacının səsi qulağımda təkrar səsləndi:

– Оğlum, sənə isti köynək toxumaq istəyirdim, kasıblığın üzü qara olsun, yunum, ipim çatmadı.

– Mənim üçün bu da çoxdur, nənəcan, – dedim.

– Yox, oğlum, yox! – dedi və üzündəki, gözlərindəki o rəng dərhal insafsız bir əl tərəfindən silinmiş kimi oldu. Çöhrəsi rəngdən-rəngə girən qadının bu halları indi mənə bir çox şeyləri xatırladır, bir çox köhnə dastanları anladırdı.

Köhnə nəslin son qəhrəmanı olan bu qadın hələ qarşımda oturmuş, mənə meydan oxuyur, həm də ata-babadan qalma keçmiş əxlaq və səciyyələrini bütün hal və hərəkətləri ilə mənə anladırdı. Artıq yarım əsr əvvəlin canlı tarixi olan bu qadın nəzərimdə daha böyümüş, daha canlanmış, sanki mənə: “Yoxsul olsam da, qəlbim geniş, ruhum ucadır”, – demək istəyirdi. Çox gözəl, bunu mən də etiraf edirəm. Lakin, ey yüksək qadın, söylə, altmış illik səfil bir həyatın sənə yükləmiş olduğu ağır yüklər belini bükmüş, gözlərinin nurunu almış, dizlərini taqətsiz etmiş olduğu halda, necə olmuş ki, qəlbinə, ruhuna toxunmamışdır? Sən mənə bunu anlat!

Evi kəndin qırağında olan Qurban kişinin güzəranı ağır keçirdi. Buna görə də o, özünü oda-közə vurur, nəinki təkcə gündüz, hətta gecə də əlləşirdi. Qurban çox az yatırdı. Öz qeyrətinə sığışdıra bilmirdi ki, onun eyvanı odunsuz, bucağı unsuz, ocağının üstü sacsız, qazansız qalsın. O nə ala öküzün, nə də kəhər yabının yedəyindən əl çəkirdi. Bunlar gecəli-gündüzlü qan-tərə bata-bata işlədiyi halda, onun üç oğlundan heç birisi işləmir, əlini ağdan-qaraya vurmur, “ver yeyim, ört yatım, gözlə canım çıxmasın!” – deyib veyillənirdi.

Söz-sözə gələndə böyük kiçiyə, kiçik də ortancıla buyururdu. Onların üçü də gün yağlanandan sonra yuxudan oyanır, olan-olmazından yeyir, kənd arasına çıxır, dolanıb gəzirdilər. Dünyadan gedən arvadından sonra çöl işi bir yana, ev işi də Qurbanın boynuna düşmüşdü. Qurban dəyirman çarxı kimi bu ağır işlərin altında fırlanır, evin əzab-əziyyətini təkcə çəkirdi.

Qışın oğlan çağında yabısını yedəyinə alıb meşəyə yollanır, tir kəsib odun doğrayır, yabısına yükləyir, aran kəndlərinə aparır, darıya, düyüyə verib evinə gətirirdi. Ortasına örkən gəlməz palıd ağaclarından kəsir, taxta çıxarır, baha qiymətə satır, dizləri şalvarlarından çıxan oğlunun üçünə də yaraşıqlı geyim alır, dost-düşmən içində başını aşağı salmaq istəmirdi. Yaz gələndə Qurban ala öküzü qoyub ortaq olur, çala yerini əkirdi. Bu zaman üç oğlundan heç birisi nə hodağa gedir, nə xışın dəstəyindən yapışır, nə toxum daşıyır, nə də bir saxsı su gətirib işə-gücə yarayırdı…

Qurbanı belə bir fikir narahat eləyirdi ki, bəs ondan sonra uşaqlar necə olacaqlar? Bəs nə təhər olsun ki, uşaqlar onun-bunun ocağının qırağını kəsməsinlər, əl açıb dilənməsinlər? Bu dərd onu əldən salıb üzürdü. Qurban dərd əlindən zara gəlsə də, işindən qalmır, yazda dəryaz çalıb yabısına, öküzünə ələf toplayır, yayda çin götürüb aranlara enir, payızda taxıl təmizləyib dəyirmanlıq edir, qışda da odun aparıb satırdı.

Vaxtından əvvəl saqqalı ağaran, beli bükülən atanın çuxura düşmüş gözləri gah böyük oğlu Şahməmmədə, gah ortancıl oğlu Xanməmmədə, gah da Bəyməmmədə zillənirdi. Bu vaxt Qurban kəndi cəzana gətirən əzazil pristavı öldürəndən sonra Sibirə sürgün edilən, orada tələf olan igid qardaşlarının adına yaraşdırıb, arzu-ümidlə oğullarına qoyan arvadı Hürzadı xatırlayır, ürəyi odlanır, tüstüsü təpəsindən çıxırdı.

Ancaq Qurban qeyrətinə boğulub, dost-düşmən qabağında min məşəqqətlə daşdan çörək çıxarıb gətirsə də, bir gün damın ortasında uzanıb qaldı, od-ocaq söndü, tüstü kəsildi. Qardaşların üçü də qış gecəsinin yarısına qədər qonşudakı dərviş nağılına qulaq asıb evə döndü. Qurban sabaha sağ çıxmayacağını yəqin edib onları yanına çağırdı:

– Vəsiyyətim var!

– Nə vəsiyyətin var, ata? – deyə oğlunun üçü də birdən soruşdu.

– Vəsiyyətim budur ki, ömrünüzdə dilənçi olmayın, özgəyə əl açmayın!

– Qoyduğun bu var-dövlətləmi? – deyə Şahməmməd mızıldandı, – bir ala öküz, bir də yabı?..

Qulağı böyük oğlunun sözünü alan Qurban:

– Mən sizə başqa var qoymuşam, – deyə gözlərini dörddirəkli damın hisli bacasına doğru çevirdi: – Qurtarmayan… tükənməyən… var qoymuşam…

– Bəs hanı o var, ata?

– Haradadır o qurtarmayan var, ata?

– Mən körpənə nə qoymusan, ata?

– Sən körpəmə, – deyə Qurban əlini qaldırıb kiçik oğlunun aşağı əyilmiş başında gəzdirdi, – çoxlu var qoymuşam…

– Dinməyin, qoy kişi vəsiyyətini eləsin, – deyə Şahməmməd sərtləşdi.

Qurban ömründə oğlanlarının bircə dəfə də yeyin danışdığını görməmişdi. Onun dodaqları qaçdı, istehzalı gülüşü göründü. Uşaqlar bir-birini didişdirə-didişdirə təkidlə soruşdular:

– Ata, haradadır o var?

– Ata, o var kimindir? – deyə bir-birinə macal vermədən acgözlüklə xəbər aldılar.

– Ata, vəsiyyətini elə!

Oğlunun üçü də quzu kimi mələdi. Qurban birtəhər əlini qaldırdı.

– Çala yerdə… – elə bil o danışmır, ömrünün tükənməz məşəqqətlərindən, min bir əzab-əziyyətindən şikayətlənirdi, – çala… yerdə…

– Çala yerdə nə, ata? – deyə oğlunun üçü də can çəkişdirən kişini sıxcaladılar.

– Çala yerdə… Bir… küp… qızıl…

Qardaşların hərəsi bir cür mızıldandı:

– O boyda çala yerin harasında?

– Çala yerin ortasında, qırağında?

– Bəlkə, ağ qayanın dibində?

Qurbandan səs-səmir gəlmədi. Susdu, özü də əbədi susdu…

Kəsmək bilməyən qar meşəli dağları basdı, çovğun gücləndi, hər yandan silinib-süpürülən qar Qurbanın çala yerinə doldu.

On gündən sonra çala yerdə qardan ağ bir dağ ucaldı. Üstündən bir qədər keçdi, bir gün isti yel əsdi, qarı əritdi, şaxta düşüb suyu dondurdu. İndi də çala yerdən göy bir dağ əmələ gəldi. Qardaşlar çala yerə yaxın düşə bilmədilər, aclıq onları əldən saldı.

– Əlac sənə qalıb, Şahməmməd, – deyə ortancıl qardaşla kiçik qardaş böyük qardaşa üz tutdu, – atamız yerindəsən!

Böyük qardaş gərdənini dartıb dodaqlarını büzdü. Qardaşlar çəpləşdilər, dava-şava gücləndi. Atadan qalanları bölüşdürməyə başladılar.

– Öküz mənim, – deyə Şahməmməd soyuq səslə dilləndi, – yabı da ikinizin!

Qurbanın evində görünməyən bir narazılıq əmələ gəldi.

Nə ortancıl, nə də kiçik qardaş yabıya yiyə durmadı. Axırda yabını da, öküzü də bir-bir satıb yedilər.

Qardaşın üçü də ata mülkünün üstündə əlbəyaxa oldu, səs-küyə kəndin ağsaqqalı gəldi, qardaşları barışdıra bilmədi, qonşular toplaşdı, qardaşların ağzını bir yerə yığa bilmədilər.

Aclıq oğlanların üstünə qılınc çəkdi. Qardaşlar indi dil tapdılar. Əvvəlcə damın eyvanının ağac-uğacını satıb yedilər, sonra pəyənin pərdilərini una verib uddular.

“Göy dağ” əriməyə başlayan kimi qardaşın biri o birisinə macal vermədən, ala-qaranlıqda özünü çala yerə yetirdi. Onlar obanın cütü qoşulana qədər çala yeri qazmağa başladılar, hey o üz-bu üzə çevirdilər.

Beləliklə, çala yerin torpağı on dəfə o tərəf-bu tərəfə ələndi, nə küp tapıldı, nə də tək bircə dənə qızıl! Ancaq üç qardaşın üçünün də əli üç dəfə suluqladı, sonra dəmir kimi bərkidi. Onların fikri yüz yeri gəzib dolandı. “Bəlkə, küpü çıxarıb, qızılı aparıblar? Bəlkə, kişi qızdırma içində sayıqlayırmış?”

– Necə olsun, Şahməmməd? – deyə ortancıl qardaşla kiçik qardaş yenə də böyük qardaşı yaxaladılar.

Şahməmməd başını aşağı salıb fikrə getdi.

– Əlac atamızın mülkündən qalan mərəyi dəyər-dəyməzinə satmaqdır, – deyib barmağı ilə çovustanı göstərdi, – daha havalar da qızır!

– Hava qızsa da, – deyə kiçik qardaş əl-ayağa düşdü, – bəs başımızı harada saxlayaq? Bizə bir daldanacaq lazımdır, ya yox?

– Başlı başını saxlasın, – deyə Şahməmməd qeyzlə cavab verdi.

– Daha mən sizin üçün ömrümü çürüdə bilmərəm. Hərə öz gününə ağlasın. Yoxsa dədəniz bilmirdi ki, qoyduğu var-dövlətlə siz necə olacaqsınız? Çala yerin qızıl küpü! – Şahməmməd əlini-əlinə vurub acı-acı güldü.

Uzun deyişmədən, bir-birinə ağır sözlər deyəndən sonra onlar mərəyi də satıb beş manat aldılar:

– Demək, bölüşürük.

Ortancıl dillənincə kiçik qardaş yerindən sıçradı:

– Toxuma verək, qardaşlar, toxuma. Səpək çala yerə! Yoxsa Qurbanın uşağını dilənçi eləmək istəyirsiniz? Yazıq atam ömründə nə qədər əzab çəksə də, bir adama baş əymədi!..

Kiçik qardaşın sözlərindən sonra böyük də, ortancıl da başını aşağı dikdi. Kiçik qardaş aradakı beş manatı çalıb götürdü, beş pud buğda aldı. Onlar toxumu aparıb çala yerə səpdilər. Bütün kənd heyran qaldı, kəndin çiyni çuxalı ağsaqqalı öz demisini sümürüb “hımm” elədi: “Yönlü oğul neylər ata malını, yönsüz oğul neylər ata malını?!”

Hamının əkdiyi toxumdan qabaq üç qardaşın toxumu cücərib torpaqdan çıxdı. Hamının yerindən qabaq üç qardaşın çala yeri göy gölə döndü. Çala yerdə buğda buğum-buğum olub sünbül açdı, dəniz kimi dalğalandı. Vaxt gəldi, vədə yetişdi, günəşin altında çala yer boya-boy, enə-en par-par parıldadı, qardaşların gözündə sarı sünbüllü torpaq bitməz-tükənməz qızıla döndü.

Məktəb üzrə keçirilən idman yarışlarında ayağımı bərk zədələmişdim. Qapanıb qalmışdım evdə. Yamanca darıxırdım. Baş qatan bir məşğuliyyət vardısa, o da televizora baxmaqdı.

Kanallardan biri ermənilərin pis, murdar xasiyyətləri haqqında veriliş hazırlamışdı. Studiyadakılar növbə ilə onların əcaib-qəraib yaltaqlığından, ikiüzlülüyündən, yalançılığından, satqınlığından danışır, oğru olduqlarını isə daha artıq qabardırdılar. Oğurluq qeyri-insani, həm də baş ucalığı gətirməyən bir xüsusiyyətdir. Lakin ermənilərin oğurluğu adi yox, tayı-bərabəri olmayan, bənzərsiz oğurluqdur. Ən böyük oğurluqları da türklərdən elədikləridir. Ermənilər adlarımızı, musiqimizi, musiqi alətlərimizi, xalçalarımızı, abidələrimizi, yeməklərimizi, ən başlıcası, torpaql arımızı oğurlamışdılar. Birdən yox, tədricən, tarix boyu, nəzərə çarpmadan, həm də qeyri-adi yollarla. Sonra da hamısını utanmaz-utanmaz, vicdansızcasına öz adlarına çıxmış, bizi danmışdılar…

Ermənilərin namərdliyi məni hiddətləndirmişdi. Axırda hislərimi cilovlaya bilməyib bərkdən bağırdım:

— Pah atonnan! Bu ermənilər nə oğru xalq imiş!..

Elə bu zaman otaqda tək olmadığımı xatırladan cırıltı səsi eşitdim. Nənəmdi, divanda qurcalanırdı. Bayaqdan yarıuzanmış halda gözucu televizora baxırdı.

Handan-hana xəfifcə qımışaraq:

— Ermənilər binayi-qədimdən oğrudular, bala, — dedi.

— Sən hardan bilirsən, ay nənə? — sadəlövhlüklə soruşdum.

— Eh, mən onların dabbağda gönünə bələdəm! Amma bunları, sadəcə, bilmək yox, yaxşıca yadda saxlamaq lazımdır, bala!..

Sonra nənəm mənə şahidi olduğu köhnə bir erməni oğurluğundan danışdı.

Baban kənd məktəbində dərs deyirdi. Sayılıb-seçilən tarix müəllimi idi.

Bir dəfə atan sinif yoldaşları ilə dağa çıxmışdı. Qayıdanda özü ilə bir bağlama gətirmişdi. İçi insan sümükləri, saxsı qab-qacaq qırıqları, qədim dəmir pullarla dolu idi. Hansısa mağaradan tapmışdılar.

Səhərisi baban atanı da özünə qoşub həmin mağaraya yollandı. Əlavə bir neçə məişət əşyası-filan da yığıb gətirdi. Onları səliqə ilə bir qutuya yerləşdirib mənə verdi:

— Arvad, — dedi, — bunu elə yerə qoy ki, uşaq-muşaq əli dəyməsin. Bakıya, Elmlər Akademiyasına aparacağam. Alimlərə göstərəcəyəm.

Savadsız arvad idim.

— A kişi, — dedim, — sür-sümük alimlərin nəyinə gərəkdi? Nə danışdığımı heç özüm də bilmirdim.

— Sənin belə şeylərdən başın çıxmaz, arvad. — Baban səsini qaldırdı. — Bunlar adi, yaxın keçmişin sür-sümüyü deyil. Tarixdir! Həm də qədim tarixdir!..

Yenə heç nə qulağıma girmədi.

— Nədi, buna görə indi bir də durub burdan Bakıya gedəcəksən? Belə vacibdir, nə çoxdur Bakıya gedib-gələn, ver birinə aparsın də…

— Yox, bu işi hər adam yarıtmaz! Özüm getməliyəm. Gördüklərimi alimlərə ətraflı danışmalıyam. Onlarda maraq, həvəs oyatmalıyam. Yoxsa Allah bilir, alıb hara atacaqlar.

Qutunu qaldırıb şkafın üstünə qoydum.

Baban bayıra çıxanda qapının ağzında erməni qonşumuz Siranuş arvadla az qala toqquşacaqdı. Demə, bayaqdan qapının dalında durub gizlicə bizə qulaq asırmış…

Tək qalanda Siranuş arvad hərləyib-fırlayıb məndən soruşdu:

— Qutudakı nədir?..

— Bekara şeydi, — dedim.

— Bekara şeydisə, niyə göstərmirsən? — Siranuş qır-saqqız olub qopmadı.

Arvadın inadkarlığı məni həm təəccübləndirdi, həm də cin atına mindirdi. Qutunu gətirib açdım.

— Hə, bax, gözüyün qurdu ölsün! — dedim. — Yoxsa gecə yuxunu qarışdırarsan.

Sür-sümüyü görən kimi Siranuşun çəkiləcəyini düşünürdüm. Əksinə oldu. Arvad sür-sümüyə, saxsı qırıqlarına, paslı dəmir pullara çox həris gözlərlə baxırdı.

Onları bir-bir o tərəf-bu tərəfinə çevirə-çevirə öz-özü ilə danışırmış kimi mızıldandı:

— Hə, doğrudan da, bunlar qədim erməni dövlətinin qalıqlarına oxşayır.

— Onu sənə kim dedi, ay Siranuş?— Mat-məəttəl soruşdum.

— İndicə ərinə sən demirdin? Özcə qulaqlarımla eşitdim.

Mənim də təəssübkeşliyim tutdu.

— Bəs onu eşitmədin ki, ermənilər bu torpaqlara dünən-srağagün gəliblər? —Hirslə qutunun qapağını örtüb ortalıqdan götürdüm.

Bakı səfərinə hazırlaşan baban səbirsizliklə yay tətilini gözləyirdi. Deyirdi, Akademiyadakı alimləri yığıb elimizə-obamıza gətirəcəyəm. Gəlib gəzib-dolansınlar, görüb-götürsünlər, araşdırsınlar. Tariximizin daha bir qaranlıq səhifəsini də işıqlandırsınlar. Bir daha erməniyə anlatsınlar ki, bu torpaqlar türk torpaqlarıdır…

Yay tətilinə az qalmışdı. Bir gün baxdım ki, qutu şkafın üstündə yoxdur. Fikirləşdim ki, yəqin, baban özü götürüb harasa qoyub. Babandan soruşan kimi barmağını dişlədi. Siranuş arvaddan şübhələndi.

— Havayıdan maraqlanmırmış, — dedi. — Gərək qutunu açıb ona göstərməyəydin.

Saymazyana güldüm.

— A kişi, sən də oğru tapdın. Sür-sümük Siranuşun nəyinə gərəkdir?..

— Arvad, ermənini öz arşınınla ölçmə, — baban dedi. — Erməni bizim düşündüyümüzdən də bicdir. Elə şeylərin qədir-qiymətini yaxşı bilir…

Vallah, heç cür inanmırdım ki, Siranuş arvad qutudakılardan nəsə bir şey qana. Axı o da mənim kimi savadsızın biriydi. Bircə elə sür-sümüyü çatmırdı!..

Qaranəfəs Siranuşun üstünə qaçdım. Dili topuq çalsa da, heç nəyi boynuna almadı. Baban sözündə möhkəm adam idi. Siranuşu yoxlamaq üçün təzə bir qutu hazırladı. İçini də zir-zibillə doldurdu. Dedi, Siranuşa xəbər ver ki, kişi mağaradan keçən dəfəkindən də artıq sür-sümük, saxsı qırıqları, qədim pullar yığıb gətirib. Amma çalış, şübhələndirmə. Guya sözgəlişi ağzından qaçırdırsan…

Siranuşla qapı-qonşu, lap bir evli kimiydik. Qapımız qıfıl tanımazdı. Həmişə üzünə açıqdı. Evdə oldum-olmadım, haçan istəsə gələr, gedər, nə istəsə aparar, gətirərdi. Oğurluğunu-filanını da hələ görməmişdim…

Bir gün əvvəl Siranuşu aldatdım ki, qonaq gedəcəyik, ev-eşikdən göz olsun. Samanlıqda gizlənib erməni axçiyini güdməyə başladıq.

Siranuş özünü çox gözlətmədi. Arxayınca evə girib qutunu götürdü. Qoltuğuna vurub bayıra çıxanda qapının ağzında qəfildən yaxaladıq. Özünü itirdi. Qızarıb-bozardı. Çək-çevirdən, hədə-qorxudan sonra o biri qutunu da oğurladığını boynuna aldı. Arvadın hərəkətinə matım-mutum qurumuşdu.

— Bəs qutunu neynəmisən, harda gizlətmisən, ay imansız-dinsiz? — Baban ermənini təzədən sıxma-boğmaya saldı.

— Yerevandakı qardaşıma göndərmişəm, — dedi.

Siranuşun qardaşı İrəvanda adlı-sanlı, məşhur alimdi. O, mağaradan tapılan şeylərin şəkillərini İrəvanda çıxan qəzetlərdə, jurnallarda çap etdirmişdi. Palazqulaq-palazqulaq məqalələr yazmışdı. Gündə bir televizora çıxıb, aləmə səs salmışdı ki, bəs tapdığı mağara (guya özü tapmışdı) qədim erməni məskənlərindəndir. Deməyəsən, bu torpaqların əzəli sakinləri ermənilər imiş.

Moskva, dünya alimləri mağaraya baxmaq üçün tökülüb gəldilər, yazdılar, pozdular, axır çıxıb getdilər. Amma səs-səmirləri eşidilmədi. Elə bil qurbağa gölünə daş atmışdın.

— Səbəbini bilmədiniz, ay nənə?.. — Maraq yenə üstün gəldi.

— Baban soraqlayıb hamısını öyrəndi. Vicdanlı alimlər uzun araşdırmalardan sonra aydınlaşdırmışdılar ki, mağara qədim türklərə məxsusdur. Erməni aliminin yazıb-pozduqları cəfəngiyyatdan başqa bir şey deyilmiş. Demə, Siranuşun qardaşı da elə bacısı ağıldaymış…

— Nənə, bəs sonra babam bizim alimləri Bakıdan çağırmadı?..

— Çağırdı, bala, amma ermənilər aranı qatdılar, bizi dədə-baba torpaqlarımızdan qovdular. Əvvəl Qarabağa pənah apardıq. Ermənilər Qarabağı da əlimizdən aldılar. Bakıda qərar tutduq. O torpaqların adı babanın son nəfəsində də dilindən düşmədi.

Nənəm dərindən köksünü ötürdü:

— Bilirsən, oğul balası, türkün ta qədim dövrlərdən bəri hər şeyi olub. Gözü-könlü tox yaşayıb. Erməni kimi heç nəyin həsrətini çəkməyib. Bəlkə, elə buna görə çox zaman sahib olduğunun qədir-qiymətini qədərincə bilməyib…

Məktəbin direktoru çıxışda, pilləkən başında dayanıb gözünü darvazaya dikmişdi. Siniflər boşdu, yaxın evlərdən beş-on şagird gəlmişdi, onlar da eləcə dəhlizdə, həyətdə girlənib harasa itdilər.

İçəridə bir neçə müəllim vardı, budur, ikisi də gəldi. Rəng ruhları qaçmışdı. Orası aydındır, niyə. Hər iki müəllim üst qapıdan gəldi. On-on beş dəqiqə qabaq orada, Şərifzadə küçəsinin Kiyev prospekti ilə kəsişdiyi yerdən avtomat atəşi qopmuşdu. Nəqliyyat işləmirdi, avtobus yox idi, deməli, piyada gəliblər.
— Nə atışma idi? — direktor soruşdu.

Müəllimin dilli-dilavəri söylədi:
— Tankdan atırdılar, tankın üstündə soldatlar vardı. Yerdə də atırdılar. Kimə atırdılar, nə üçün atırdılar, bilmək olur ki?! Bir «Jiquli» ötdü, onu vururdular, yoxsa küçədə kimisə…
— Hara gəldi, atırlar, — dedi, — bu biri müəllim dedi.
— Heç ağlımıza gəlməzdi. Gündüzün günortasında bu qudurmuşlar… belə iş tutarlar. Bir də gördük, lap yaxınlığımızdaca şilədilər. Qaçıb birtəhər yaxındakı evin blokuna girmişik, neçəsi dükana, mağazaya soxuldu.
— Xətər yetirmədi?
— Vallah, bilmədik. Ötüb getdilər, biz də evlərin arası ilə qorxa-qorxa gəlmişik… Lap quduzlaşıblar. Ağına-bozuna baxmadan atəş açırlar. Qurtarmadı, qırdılar, ürəkləri soyumadı?

Direktor çönüb getdi və sifariş göndərib məktəbə gətirdiyi müəllimlərin bu hala düşməyində özünü təqsirkar bilsə də, üstünü vurmadı.

Müəllimlər direktorun ardınca içəri keçdilər.

Direktor «dərsə davamiyyət» adı altında bir ayaqüstü yığıncaq keçirəndə, iki rəfiqədən biri dilləndi:
— Nəqliyyat işləmir. Yollar qarışıqdır. Belə halda körpə uşaqların məktəbə gəlməyi təhlükəlidir.
— Hələ atışma da gedir bəzi yerlərdə.
— Alatavada bərk atışma olub. Elə ev yoxdur ki, ona bir xətər çatmasın. Neçəsini Şəhidlər Xiyabanında dəfn ediblər…
— Məktəb işləməli, dərs keçilməlidir. Məsələ belə qoyulmuşdur. Xalqımızın başına müsibət gəlmişdir. Haqsız yerə qan tökülmüşdür. Evlərdə yasdır. Lakin bu bizim ruhumuzu öldürməməlidir.

Hamı bilirdi: komendant kəskin şərt qoymuşdu. Bütün maarif müəssisələri, uşaq bağçaları, körpələr evi işə başlamalıdır. Uşaqlar məktəbə gəlməli, bağçaya, körpələr evinə verilməliydi ki, valideynlər zavodlara, dəzgah arxasına getsinlər. Xəbərdarlıq edilmişdi: kim, hansı məktəb işləməsə, Bakı komendantlığı bunu itaətsizlik təki qiymətləndirəcək və həmin məktəb, həmin maarif şöbəsi barədə ölçü götürüləcək.

Direktor müəllimlərdən rica etdi, yalvardı. Qorxurdu; vəzifədən çıxarılar, partbiletini alarlar.

— Ay yoldaş direktor, sən niyə əsirsən? Partbiletlərdən Mərkəzi Komitənin qabağında tonqal qalamışdılar.

Haradasa atışma olur, avtomat şaqqıldayırdı. Kimi isə ötdüyü yerdəcə gülləyə qurban edirdilər… Hər gün Şənbə gecəsinin bir-birindən müdhiş sorağı söylənirdi. İkinci növbənin uşaqlarının gəlişi daha çətindi, axırıncı dərs qaranlığa düşürdü. Gülzar müəllimənin sinfi ikinci növbə idi.

— Sənin uşaqların gəliblər! — dedi direktor, ürəyində müəlliməyə minnətdarlıq oyandı. Tapşırıq belə idi: söhbət aparın, uşaqları sakitləşdirin. Qaranlığa saxlamayın.

Guya, uşaqlar hamısı birdən itirilərdi, guya, onların bəstəboy, istəkli müəllimələri bir yayğın güllədən ölər, yaralanardı. Bəs niyə soraq tutmayıblar bu neçə gündə? Nə onlar bundan, nə bu onlardan.

Otuz iki uşaqdan on səkkizi gəlmişdi. Gəlməyənlərin yeri boşdu, sinif, boş qalmış partalar ah çəkirdi elə bil.

— Necə gəldiniz, uşaqlar? — soruşdu müəllimə. Elə bil nə qanlı atışmalar olmuşdu, nə bir həftə məktəbə gəlməmişdilər. Müəllimə həminki geyimində, sual da həmin ahənglə. Ona görə də uşaqlar çaşdılar.

Müəllimə sinfin ən danışqan oğlanına göz qoydu. Hə, bu başlasa, qatıb-qarışdıracaqdı. Amma hamı bilirdi ki, müəllimə onu çox istəyir, həm də sinifdə haçan nə baş versə, Gülzar müəlliməyə hamanca çatdıran bax bu cıbıldız Məqsəd olurdu.

— Mən, Aydın, Sənubər bir gəlmişik, müəllimə.

— Sakitlikdirmi sizin məhlədə?

— Müəllimə, müəllimə! Bizim qapının lap ağzında… bir tank dayanıb.

— Bəs Sona niyə gəlməyib? — müəllimə Məqsədlə bir partada oturan qızı soruşdu.

Kimsə dilləndi, qəhərdənmi, qorxudanmı sinfə göz dolandırdı. Məqsəd dil-dodağı təpimiş halda tezcə dedi:

— Onun… müəllimə, Sonanın qardaşı ölüb!

İlk partada təkcə əyləşmiş Zivər soruşdu:

— Siz Şəhidlər Xiyabanına getməmisiniz, müəllimə? Sonanın qardaşını orada dəfn ediblər. Şəkli də qəbrinin üstündə.

Bundan sonra hamı susdu. Müəllimənin indi ağlına gəldi; onun uşaqlarının əgər yaxın bir kəsi həlak olmuşdusa, bir dəqiqə sükutla ayağa qalxıb dayana idilər. Bax bu düz olardı.

İndi müəllimə başqa boş partalara baxmaqdan çəkinir, soruşmaqdan yayınırdı.

— Qədirin də əmisi Tiflis prospektində tankın altında qalıb, — dedi Məqsəd. — Geri qanrılıb arxasındakı boş partaya vurdu əlini.

Uşaqlar baxdılar müəlliməyə, müəllimə qaldı nə desin. Balacaların ürəkləri dolu idi, gözləri uşaq qəlbinin çəkə bilməyəcəyi ağrıdan, qorxudan böyüyüb, eləcə donuqlaşmışdı.

— Müəllimə! — dedi, — qəzetlər düz məlumat vermir. Yalnız Bakıda ölənlərin sayı üç yüzdən çoxdur! Komendant gizlədir.

Atam deyir, əgər toqquşmada ölənlərin sayı yüzdən artıq olsa, gərək bu işə BMT-də baxılsın.

Məqsəd tezcənə yerindən atıldı:

— Mən öz gözümlə görmüşəm, müəllimə, atam canı, and olsun Allaha, öz gözümlə gördüm! Yalan demirəm. Niyə yalan deyirəm? Budur… — deyib çantasını dartışdırdı. Əlini soxub oradan qəzetə bükülmüş bir şey çıxartdı. Bir əlin gücü çatmadı, iki əliylə yapışdı; çantaqarışıq, birlikdə götürüb partadan çıxdı. İcazəsiz cumdu müəllimənin masasına. Əllərini soxub bürməni çıxartdı, taqqıltı ilə qoydu sinif jurnalının üstünə.

Hamı boylandı, müəllimə ehmalca qəzet bükülüsünü araladı, açdı.

— Bu nədir, Məqsəd?

— Bunları tankdan atırdılar! Hə, bizim küçədə çoxdur. Eləsi vardı, qana bulanmışdı. Onu gətirmədim. Evdə neçəsi var. Məhlədən yığmışıq.

Doğrusu, tankların daş atmağı müəlliməyə də uydurma təki gəldi.

Bir qarış uzunu, biləkdən yoğun lülə-daşdı. İki başdan mişarla kəsilmişdi. Müəllimə onu tərpətdi, qaldırmaq istədi, ağırdı. Bir daş parçasını tək əllə qaldıra bilməyəcəyindən utanıb, ikiəlli də qaldırmadı. Hamar daş lüləsi təkər təki masa üstə dığırlananda, Məqsəd yenidən atılıb daşı saxladı. Düşsə, bircə adamın ayağına toxunsa, sındıracaqdı. Çox ağırdı, elə bil içinə qurşun doldurmuşlar.

— Müəllimə! Onu mən gətirmişəm… — bilirdi, müəllimə nigarandı. Məqsədin bu ağırlıqda daşı çantasına qoyub, uzun yolu piyadaca gətirməkdə məqsədini soruşacaqdı. Bu uşaq soruşmazdan cavab verdi — … sərgimizə qoyacağıq!

Hə, məktəbdə hər sinfin sərgi guşəsi vardı. Tapdıqları, düzəltdikləri maraqlı əşyaları oraya qoyur, saxlayırdılar.

— Bir də müəllimə, mən bir bayatı yazmışam.

— Get əyləş, — dedi müəllimə. Məqsəd daşmərmisini masanın üstə qoyub qayıtdı yerinə.

— Uçastkovumuzu da öldürüblər, müəllimə!

Müəllimə istədi desin bilirəm. Bayaq kimdənsə eşitmişdi.

Uşaq elə bil qəsdən, bir də söylədi:

— Bizim məktəbə gəlirdi, ha! Kök kişi idi. Buraya baxırdı, bizim məktəb onun sahəsi idi.

— Müəllimə, bilirsiniz, necə olub?.. Bir oğlan keçirmiş. Soldat yaxınlaşıb qabağını kəsib. Avtomatın qundağı ilə elə vurub ki, oradaca yıxılıb yerə. Sahə müvəkkili öz maşınında ötürmüş oradan. Saxlayıb maşını, düşüb gəlib. Görüb… soldata deyib, niyə vurdun onu?! Soldat avtomatı çevirib, uçastkovunun da ortasından… iki güllə vurub. Dünən olub, müəllimə.

Axırıncı dərsləri keçmədilər ki, uşaqlar qaranlığa düşməsin. Belə dərsin bircəsi də bəsdi.

Çən-çiskinli havada müəllimə öz sinfi ilə birgə çıxdı. Düşdülər, müəllimə onları böyük işlək yolun o tayına keçirdi, dönə-dönə tapşırdı.

Alatavada uşaqlar keçmiş daş karxanasının yerində törənmiş Qanlıgölün yaxınından keçən torpaq cığırla uzaqlaşdılar. Tez getdilər. Yüngülləşmişdilər. Həm ürəkləri boşalmış, həm də çantalarında gətirdikləri gilizləri, qəlpə qırıqlarını, daş mərmiləri buradaca töküb vermişdilər məktəbə. Direktorun göstərişi vardı: atışmadan nə düşüb, nə qalıbsa, gətirsinlər.

Bir neçə də maşın gəlmişdi məktəbin qapısına. «Moskviç», «Jiquli»lərin qanadı əzilmiş, burnu ovulmuşdu. Salamat olanı da vardı, amma onların da elə içi düşmüşdü. Zədələnmiş qol-qanada, qapıya astar taxılmışdı. Gün ötəcək, quruyacaqdı. Üstdən öz rəngi çəkiləndə sezilməyəcəkdi.

Bütün gecə kəndi lərzəyə salmış top səsləri səhərəyaxın kəsildi. Xəzəngül elə bil birdən-birə gurultulu, çaxnaşıq bir aləmdən dibsiz, qaranlıq bir yarğana yuvarlandı. Lakin bu səssizlik ona top və mərmilərin qulaqbatırıcı gurultusundan daha müdhiş göründü. Qulaqları səs saldı. Axşamdan çaxnaşma içərisində vurnuxan camaatın çığır-bağırtısı da daha eşidilmirdi. “Bu nədir? Hamı qaçıbmı? – fikirləşdi, – tək-tənhamı qalmışıq bu cəhənnəmdə? Yəni camaatın içərisində bir nəfər də tapılmadı ki, məni yada salsın? Yox, bu ola bilməz. Kim bilməsə də, Xeyransa ilə əri gözəl bilirlər ki, mən tərpənə bilmirəm. Yoxsa ermənilər başlarının üstünü elə alıblar ki, hərəsi ağzını bir səmtə tutub, qaçıb? Əlləri heç yerə çatmayıb?” Xəzəngül bunları fikirləşəndə qonşularını o qədər də qınamırdı. Bilir ki, hərəsinin bir çətən uşağı var. Bu mərəkədə hamı öz başının hayında olub.

Boylanıb şüşələri qırıq-qırıq olmuş pəncərədən eşiyə baxmaq istədi. Lakin hələ də qan sızan ayağının yarası elə sızıldadı ki, yerindən tərpənə bilmədi. Başında da bərk ağrı başlamışdı. Çünki bütün gecəni bir dəqiqə belə çimir vurmamışdı. Top mərmiləri evlərinin lap böyründə partlayırdı. Dəqiqəbədəqiqə gözləmişdi ki, onlardan biri də indicə damlarına düşəcək və onu körpəsi ilə birlikdə göyə sovuracaqlar. Zavallı körpə də sübhədək kiriməmişdi.

Üç gün qabaq həyətlərinin ortasında partlamış top mərmisindən yaralanmış ayağının sızıltısı ilə ara-bara vermişdi. Baldırının sallana qalmış ətini yerinə yapışdırıb, üstündən bərk-bərk sarısa da ağrısı kəsmirdi. Qanı hələ də sızırdı. Bu zaman burnuna hardansa yanğın iyi gəldi. Canını dişinə tutaraq, yenə pəncərəyə tərəf boylandı. Dağların başı tüstüdən görünmürdü. Aşağılarda qoşa çinar tərəfdəki bütün evlər alov içində idi. Uçuq daş-divardan qalxan toz-torpaq buludları yanğının tüstülərinə qarışaraq, burula-burula onlara tərəf yayılırdı. Birdən eşiktərəfdən hənirti eşidildi. Səslər getdikcə gücləndi. Xəzəngül yaxınlıqda erməni danışıqlarını aydın ayırd eləyə bildi. Bundan dəhşətə gəldi: “Aman Allah, ermənilər kəndə giriblər”. Bədənini titrəmə bürüdü. Yarpaq kimi əsən əlləri ilə körpəsini beşikdən qaldırıb sinəsinə basdı. Buz kimi soyuq yanaqları ilə süzülən göz yaşları anasını əmməyə başlamış körpənin də sifətini islatdı. Xəzəngülün ürəyi sanki sinəsindən qopub, boğazında çırpınırdı.

Birdən qapıya vurulan təpik onu daha da sarsıtdı. Qapının cəftəsi yerindən qopub düşdü. İki nəfər yekəpər saqqallı erməni içəri soxuldu. Bir

anlığa astanada durub otağa göz gəzdirdilər. Sonra əllərindəki avtomatları düz Xəzəngülə tərəf tuşladılar. Uzandığı yerdə sanki daşa dönmüş Xəzəngülün gözləri bərələ qalmışdı. Qorxudan kirpik də çala bilmədi. yoldaşından xeyli cavan görünən o biri erməninin belindən dəstəyi ceyran ayağından olan bıçaq da asılmışdı. O yoldaşını dümsüklədi:

– Sarkis dayı, bunu, deyəsən, bizə qənimət qoyub gediblər axı. Bunu deyərək, Xəzəngülün yatağına yaxınlaşdı. Bir həmlə ilə əlini uzadıb yorğanı onun üstündən çəkdi. Xəzəngülün sarıqlı ayağını görüb istehza ilə gülümsədi:

– Belə de. Demək, buna görə qaçmamısan.

O, Xəzəngülün açıqda qalmış dizlərini ehtiraslı gözləriylə süzəndə Xəzəngül güc-bəla əyilib, yorğanı sinəsinədək yuxarı çəkdi. Erməninin saqqallı sifətində yenə iyrənc bir istehza duyuldu:

– Ay yazıq, niyə gizlədirsən? Onsuz da bir matah deyilsən. Dişə dəyən olsaydın, çoxdan qaçıb getmişdin.

Sonra avtomatlarını çiyinlərindən çıxarıb, otağın künc-bucağını axtarmağa başladılar. Hər yeri eşib tökdülər. Yoldaşının “Sarik” çağırdığı yaşlı erməni dedi:

– Levon, sən bunların dilini yaxşı bilirsən. Soruş ki, qızıl və bəzək şeylərini harada gizlədib.

Cavan oğlan yenə Xəzəngülə yaxınlaşıb amiranə bir tərzdə soruşdu:

– Axçi, de görüm, qızıllarınızı harada gizlətmisən?

Gözləri hələ də bərələ qalmış Xəzəngüldən səs çıxmadı. Dinə bilmirdi. Sözlər elə bil boğazında ilişib qalmışdı.

– Hə, dinsənə, cavab ver.

Xəzəngül, nəhayət, səsi boğazından tıxana-tıxana dedi:

– Bizim qızılımız yoxdur.

– Yalan deyirsən. Qızılların yerini de. Görürəm, sırqalarını da çıxarıb gizlətmisən.

– Bizim qızılımız yoxdur, – Xəzəngül yenə təkrar etdi, inanmırsan axtar bax.

Yoldaşı soruşdu:

– Hə, nə deyir?

– Deyir ki, qızılımız yoxdur.

– Zərər yoxdur. Özümüz axtarıb taparıq. Müsəlman ola, qızılı olmaya. Gəl bəri, özümüz taparıq.

Levon Xəzəngüldən uzaqlaşanda onu hədələdi:

– Heç eybi yoxdur. Bunun əvəzində gör sənin başına nə oyun açacağam. 

Onlar yenə də otağı eşələməyə başladılar. Bütün boğça-bağlamalar açılıb, evin içərisinə səpələndi. Əllərinə qiymətli bir şey keçməyəndə burunlarının altında ev sahibinin ünvanına söyüş yağdırdılar. Quldurların hündürdən danışmalarından körpə ağlamağa başladı. Anası onu hər vasitə ilə sakitləşdirməyə çalışırdı. Ermənilər otaqda bir şey tapmadıqda aynəbəndə çıxdılar. Bir azdan orada sındırılan qab-qacaq səsindən körpə daha da vahimələnib, səsini ucaltdı. Oradan cavan erməninin səsi eşidildi:

– Axçi. Ay it qızı, onun səsini kəsə bilmirsən?! Bacarmırsansa, bu saat gəlib bir güllə ilə susduraram.

Bu sözlərdən bütün otaq Xəzəngülün başına hərləndi. Ona elə gəldi ki, quldur indicə içəri keçərək, balasını qanına qəltan edəcəkdir. Əlləri əsə-əsə körpəsinin ağzını yumdu. Balası isə nəfəsi darıxdığından ayaqlarını çırparaq, ağlamağında davam edirdi. Çarəsi kəsilən ana təzədən döşünü onun ağzına saldı. Körpə axır ki, içini çəkə-çəkə anasını əmməyə başladı.

Bayırdakı yanğının isti nəfəsi içəri dolub, onların nəfəsini tıxayırdı. Görünürdü ki, yanğın onlara lap yaxınlaşıb. Xəzəngül başa düşdü ki, yanan onlarla qapıbir qonşu olan Səfər kişinin ikimərtəbəli mülküdür. “Görünür ki, – fikirləşdi, – bizi də evqarışıq yandırmaq niyyətindədirlər”. Ancaq bununla belə təskinlik verirdi ki, ermənilər tez evdən çıxıb getsələr, birtəhər sürünüb, körpəsi ilə birlikdə eşiyə çıxa bilər. Quldurlar aynabəndi axtarandan sonra təkrar otağa qayıtdılar. Otağı yenə ələk-vələk elədilər. Bir yer qalmadı ki, burunlarını soxmamış olsunlar. Birdən gözləri üstünə köhnə palaz parçası salınmış oturacağa sataşdı. Bu, əslində köhnə bir sandıqdı. Əri Cahangir Gədəbəyə getməmişdən qabaq ondan oturacaq kimi istifadə edirdi. Belə baxanda heç kəs deməzdi ki, köhnə palaz parçasının altında kətil deyil, sandıqdır. Xəzəngül bütün pal-paltarını onun içində saxlayırdı. Orada elə bir paltar vardı ki, heç qatı açılmamışdı. Bir dəfə də olsun, əyninə geyməmişdi. Yaşlı erməni oturacaqdan şübhələnib, yaxınlaşdı. Köhnə palaz parçasını çəkib yerə saldı. Onun altındakı sandığı görüb, sevincək qapağını qaldırdı. Sandığın içindəkiləri görəndə gözləri bərələ qaldı.

– Levon, buraya gəl! Xəzinə tapmışam.

Sandıqdakı pal-paltarı bir-bir çıxarıb, otağın içərisinə səpələdilər. Cavan erməni üzünü Xəzəngülə tərəf keçirib dedi:

– Ay it qızı, belə pal-paltarı olanın qızılı olmaz?! Sənin dərini soyacağam qızılların yerini deməsən. Heyif qızlığın əlimə keçməyib, başına bir oyun açardım ki, gözlərin kəllənə çıxardı. İndi isə elə kifirsən ki, heç üzünə tüpürmək istəmirəm.

Yaşlı erməni dinmədən tələsik yerə sərilmiş pal-paltarı, Xəzəngülün qəddi açılmamış donlarını, koftalarını, baş yaylıqlarını kisəyə doldurdu. 

Bayırda maşın səsi eşidilən kimi kisəni dalına alıb çıxdı. Cavan erməni isə hələ də axtarırdı. Avtomatının qundağı ilə divarları, döşəmənin taxtalarını döyəcləyir, hər yerdə qızıl axtarırdı.

Sonra yaxınlaşıb Xəzəngülün başı üstündə ağac kimi bitdi. Ehtiraslı gözlərini onun sinəsinə zilləyib, beləcə durdu. Xəzəngül yorğanını bir az da yuxarı çəkib, sinəsini örtdü.

– Aç sinəni. Matah şeyin var ki, bir gizlədirsən də.

O, əlini atıb, yorğanı güclə onun sinəsində aşağı çəkdi. Sonra yanındakı körpəni qaldırıb, onun ayaqları altına atdı.

Xəzəngüldən acı bir fəryad qopdu. Bayırdakı erməni həyəcanla içəri girdi:

– Levon, nə eləyirsən? – soruşdu.

– Heç. Sən işində ol. Mən onun dilini açacağam.

Yaşlı erməni yerdə qalan süfrə və dəsmalları və Xəzəngülün heç geymədiyi iki cüt ayaqqabını və başqa xırım-xırda şeyləri də kisəyə doldurub çıxdı. Xəzəngülün ayaqları altına atılmış körpə az qala özünü yırtırdı. Ana əyilib onu qaldırmağa cəhd etsə də, bacarmadı. Levon əmr etdi ki, tərpənməsin. Birdən nə fikirləşdisə, əlini atıb Xəzəngülün əynindəki köynəyi iki yerə parçaladı. Qadının açıq döşləri aşkara qaldı. Xəzəngül qollarını sinəsində çarpazlayıb, döşlərini örtdü.

– Qızılların yerini deyəcəksən, ya yox?

– Dedim ki, bizim qızılımız yoxdur.

– Yalan deyirsən!

– Allah haqqı, düz sözümdür.

– Sizin Allahınızı da… indi deyərsən.

O, kəmərə bağladığı bıçağını çıxarıb yorğanın üstünə atdı.

– Al, öldür körpəni öz əlinlə. Ya qızılların yerini deyəcəksən, ya onu öz əlinlə öldürməlisən. Boğazını üzməlisən.

Xəzəngül qulaqlarına inanmadı. Ayaqları altında ağlamaqdan səsi xırıldayan körpəni görməsəydi, ona elə gələrdi ki, yuxu görür. Yox, yox. İnsan övladı bu sözləri dilinə gətirə bilməz. Bu, ancaq heyvan bağırtısıdır. O, cəhənnəmdə idi. Ona əmr eyləyənsə Əzrayıl idi. Aman Allah, kaş onun özünü öldürəydi. Körpəsinin qətlini gözləri ilə görməyəydi. Kin, qəzəblə dolu quldur gözləri ilə, mərhəmət gözləyən kövrək yalvarışlarla cilvələnən ana gözləri bir-birinə zillənmişdi. Biri qana hərisdi, o birisi isə məsum bir körpənin keşiyində durmuşdu. Kim kimi yeyəcəkdi?

Araya çökən sükut erməninin səbrini tükəndirdi. Əlini uzadıb, Xəzəngülün döşlərini örtmək üçün sinəsində çarpazladığı qollarını araladı. 

– Deyəcəksən, ya yox?”

Xəzəngül var gücü ilə çırpınıb, erməninin əlindən xilas oldu və ağzını doldurub, onun üzünə tüpürdü.

– Alçaq! – dedi.

Erməni tövrünü pozmadan üzünü sildi.

– Gördün ki, mən sənin hərəkətini necə qəbul eylədim. İndi görək sən də mənim hərəkətim qarşısında belə sakit dura biləcəksən. Götür bıçağı.

Xəzəngül onun niyyətini qabaqcadan başa düşdü. Körpəsini öz əlilə ona öldürtmək istəyirdi. Buna görə ona yalvarmadı, qürurunu pozmadı. Bıçağı əlinə alıb, öz hökmünü verdi.

– Körpəni ver mənə. Mən əyilə bilmirəm.

Erməni onun belə qətiyyətinə məəttəl qaldı. Qaşlarını çatıb, diqqətlə ona baxdı.

– Niyə durmusan? Uşağı mənə ver. İndi görərsən ki, mən səndən də sakit duracağam. Onu necə sakit doğmuşamsa, eləcə də sakit öldürəcəyəm.

Levon uşağı götürmək üçün Xəzəngülün ayaqlarına tərəf dartınarkən, Xəzəngülün qarşısında qəribə bir mənzərə açıldı: erməninin kürəyi Xəzəngülün gözlərində ani olaraq elə böyüyüb açıldı ki, sanki geniş bir meydandır. Ürəyində Allahı köməyə səslədi və bir anı belə itirmədən bıçağı elə bil hardansa qüvvə almış əli elə düşmənin kürəyinə elə sancdı ki, erməni heyvan kimi bağırıb, üzüüstə düşdü. Sonra bıçağı kürəyindən çıxarmağa çox cəhd etdisə də, bacarmadı. Kürəyindən qan fəvvarə vururdu. Axırda üzüüstə Xəzəngülün yorğanı üstə düşüb hərəkətsiz qaldı. Bıçaq düz ürəyinə sancılmışdı. Xəzəngül donub qalmışdı. İnana bilmirdi ki, bu işi o tutmuşdur. Belə bir gücü o hardan ala bildi? Bir azdan yaşlı erməni yüyürə-yüyürə içəri girdi.

– Levon, nə olub? – soruşdu.

Levonun kürəyinə sancılmış bıçaqla üzüüstə düşdüyünü görüb, bir anlığa özünü itirdi. Yoldaşına kömək eyləyib, kürəyinə sancılmış bıçağı çıxarmaq əvəzinə bayıra yüyürdü. Xəzəngül isə daş heykəl kimi donub qalmışdı, nə bir şey duyur, nə də bir şey eşidirdi. Ağlamaqda davam edən körpəsinin səsinə də sanki biganə kəsilmişdi. Ancaq onu hiss etdi ki, əlində avtomat içəri girən qoca onu nişan alıb atəş açdı. Bundan sonra araya sükut çökdü. Yaşlı erməni Livonun yanına yüyürdü. Xəncəri onun kürəyindən çıxartdı. Bütün üst-başı qana bulaşdı. Sonra Levonu nə qədər çağırdısa, ondan cavab çıxmadı. Ayağa qalxıb papağını çıxardı və xaç vurdu. Bir an keçmədi ki, ikinci bir güllə də açıldı. Lakin bu güllənin səsini Xəzəngül daha eşitmədi.