Day: Dekabr 20, 2023

  • “Mən ən çox cavanlara kömək edirəm” – Xalq yazıçısı Anarla müsahibə

    Bildiyiniz kimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyində, bir neçə gün bundan əvvəl bir sıra yazıçılara və Yazıçılar Birliyinin işçilərinə evlər verilib. Sosial şəbəkələrdə, xəbər portallarında, xəbər saytlarında bununla bağlı müzakirələr aparılır, mülahizələr irəli sürülür. “Manşet.az” xəbər portalının məhz bu məsələ ilə bağlı Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri Anarla müsahibəsinin qəzet variantını oxuculara təqdim edirik.

    – Anar müəllim, xoş gördük.

    – Xoş gördük. Mən, təəssüf ki, saytları oxumuram, amma mənə məlumat verirlər. Və mən bilirdim ki, bu ev məsələsiylə bağlı qalmaqal olacaq. Ona görə də saytlardan zəng olan telefonlara cavab vermirdim. Gözləyirdim ki, bütün narazılar ürəyini boşaltsınlar, ondan sonra hamıya birdəfəlik cavab verim. Ona görə sizə təşəkkür edirəm ki, belə bir imkan yaratmısınız. Bu hadisələr haqqında müfəssəl danışmaq istəyirəm. Çünki bu, vacibdir. Görürəm, bəzi verilişlərdə deyirlər ki, yazıçılara niyə ev verilməlidir? Bunun bir cavabı var: ancaq ona görə ki, yazıçının iş yeri onun evidir. Başqa adamlar başqa yerdə işləyir, amma yazıçı evində işləyir, əsərini evində yazır. Və əgər böyük ailəsi olan, kiçik və böyük ailəsi olan yazıçının, heç olmasa, birotaq kabineti, iş yeri olmasa, o necə yazacaq? Ona görə yazıçıların ev almağı çox təbii bir şeydi. Mən 36 ildi Yazıçılar Birliyinin rəhbəriyəm və bu 36 ildə yüzə qədər yazıçıya mənzil vermişik. Bu qəribə görünə bilər ki, necə yəni, 100-ə qədər? Mən sizə izah eləyim: sovet vaxtında 40 nəfər Yazıçılar Birliyindən ev alıb, mənim vaxtımda. Mən Birliyin rəhbəri seçilən elə ilk ayda Məmməd İsmayıla dördotaqlı, İsi Məlikzadəyə üçotaqlı mənzil verdik. Daha sonra on yazıçıya rəhbərlikdən ev aldım. Müstəqillik dövründə isə, 60-a qədər ev alınıb. Mən hörmətli prezidentimiz Heydər Əliyevə müraciət elədim, Ramiz Rövşənə mənzil verdi. Sonra Yazıçılar Birliyinin təklifi ilə Mədəniyyət Nazirliyindən Elçin Hüseynbəyli mənzil aldı. Ondan sonra mən yenə də xahiş elədim, Mehriban xanımdan, məni qəbul elədi və mənim xahişimlə 7 mənzil verilməsi ilə bağlı tapşırıq verdi. Ondan başqa, biz Zərgərpalanda bir ev başladıq tikməyə, düzdü, o bitmədi, amma o evdən 34 adama mənzil pulu verildi. Prezidentə müraciət etdim, onun tapşırığıyla Bakının İcra başçısı Eldar Əzizov bizə torpaq sahəsi ayırdı. Bakı İcra Hakimiyyətinin təklifi ilə bir firmaya verdilər ki, bunlar tiksinlər. Bu evi tikdilər və həmin evdən müqaviləyə əsasən, müəyyən faiz, yəni bizə 21 mənzil verdilər – 6 birotaqlı və 15 ikiotaqlı. Evə görə isə Yazıçılar Birliyində 230 ərizə var. İndi bu döşünə döyənlər desin, 230 ərizəni 21 yerə necə bölmək olar ki, hamı razı qalsın? Bəziləri vay-şüvən qaldırır ki, niyə mən almadım, o aldı? Və ən çirkin üsullara əl atırlar ki, guya burda alver olub. Nə alver? Kimdi, alver edən? Mən heç kəsin dalında gizlənmək istəmirəm. Mən katiblərlə məsləhətləşirdim, deyirdim ki, təkliflərinizi verin. Amma son qərarı mən təkbaşına qəbul elədim və bunun məsuliyyətini də daşıyıram. Heç kəsdən də qorxmuram, çəkinmirəm və bunu izah edə bilərəm ki, nə cür verilib və kimə verilib. İndi yenə də imkan var ki, bir sahə ayrılsın bizə. Ancaq mən düşünürəm, əgər mənim başım bu qədər qalmaqal çəkəcək, üstümə bu qədər çirkab atılacaqsa Yazıçılar Birliyinə, özü də Yazıçılar Birliyinin öz içindən olan adamlar, işin içində olan adamlar, hətta ev alan adamlar tərəfindən. Bunlar da bunu alver kimi qələmə verirsə, belə adamlar üçün təzədən çalışmağa, vuruşmağa, əlləşməyə, bu qədər çətinliyə dözməyə dəyərmi?

    2600 yazıçı var. Bu ev Yazıçılar Birliyinə verilib, bütün yazıçılara yox. Yazıçılar Birliyi, təbii ki, bizdən kənarda olan adamlara da ev verib, adbaad deyə bilərəm sizə. Görkəmli yazıçılardı, dramaturqdu, şairdi, tənqidçidi. Və eyni zamanda aparatda işləyən adamlara da ev verilib. Aparatda işləyən adam ayrı hardan ev ala bilər? Bu da vətəndaşdı da. Sürücü olsun, kadr şöbəsi olsun, ya müşavir olsun. Onu da deyim ki, televiziya ilə elan elədilər ki, Anarın müşaviri Rauf Aslanov yazıçı olmaya-olmaya Yazıçılar Birliyinin üzvüdür. Rauf Aslanov Yazıçılar Birliyinin üzvü deyil. Amma ərizəsi var, hər bir vətəndaş kimi, onun da ev almaq hüququ var. Yaxud başqa bizim işçimiz 21 il bundan əvvəl ev alıb. 21 il ərzində bunun ailəsi artıb, böyüyüb, əri müharibə iştirakçısı, veteranıdır. Yaxşı, onun haqqı yoxdur, ev almağa?

    – Anar müəllim, siyahıya toxunacağıq, az sonra. Mən bir məsələyə aydınlıq gətirmək istəyirəm ki, bu torpaq sahəsi verilmişdisə, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sərəncamına, orda bir az daha hündür və ya iki bina tikilməsi mümkün deyil?

    – Yox, iki bina mümkün deyil, daha hündür isə, bunu bilmirəm, mən inşaatçı deyiləm, bunu inşaatçılar təyin eləyir. Həm də, lap üçmərtəbə, hündür olsaydı belə, yenə 230 mənzil verə bilməzdik.

    – Bəs nəyin əsasında, 21 mənzil, Anar müəllim?

    – Çünki müqavilədə belədir ki, müəyyən faiz tikilən evlərdən bizə verilib və sahəni onlara verdiyimiz üçün, faizlə hesablayanda 21 mənzil olur.

    – Anar müəllim, indi o siyahıda katibiniz də müsahibə verəndə demişdi, mən baxdım ona. Anar müəllimin məsləhəti ilə olub və siz də təsdiq elədiniz onu.

    – Mən təsdiq edirəm, mən məsuliyyət daşıyıram, mən heç kəsin arxasında gizlənmək istəmirəm. Və bilirəm ki, Birliyin bəzi məsul işçiləri də bu günlərdə gizləniblər. Niyə gizlənirlər? Bizim gizli işimiz yoxdur ki…

    – Anar müəllim, burda siyahıda, mən göz gəzdirdim. Bir neçə şəxsin adları var. Burda həm sizin sürücünüzün, həm İlqar Fəhminin katibəsi və digər şəxslərin adları var. Yəni bunlara necə verilib ev, hansı əsaslarla bölünüb?

    – Bunlar doğrudur. Mənim sürücüm 16 ildi burda işləyir. Və burdan ev almayıb, hardan ala bilər? O da bir vətəndaşdı. Mən bayaq dedim, yenə təkrar edirəm: bu – bütün yazıçılara verilən ev deyil. Bu, Yazıçılar Birliyinə verilib ki, biz bölək. Biz də böləndə Yazıçılar Birliyindən kənarda olan görkəmli yazıçılarımıza, cavan yazıçılarımıza ev verməklə bərabər, işçilərimizə də ev vermişik. Əgər, mən bu 36 ildə 100 mənzil vermişəmsə, bir mənzil mənim özümə düşür, ya düşmür?

    – Düşür.

    – Əgər düşürsə, mən o mənzili sürücümə vermişəm. Kadr şöbəsinin müdiri Arifə xanım 21 il bundan qabaq ev almamışdı, evin pulun almışdı. O pulu da qaytarıb.

    – Bundan əvvəlki ev bölgüsündə?

    – Bəli, bundan əvvəlki.

    – Anar müəllim, siz özünüz ev almısınızmı, Yazıçılar Birliyindən?

    – Mən Yazıçılar Birliyindən 60 il bundan əvvəl iki otaq almışam, o vaxt Vaqif küçəsi 30-da düz on il yarızirzəmi evdə yaşamışıq.

    – Sonra, deyəsən, Heydər Əliyev sizə ev verib?

    – Heydər Əliyevə mən müraciət elədim, bəli, mənə ev verdi.

    – Bu çox nəcib bir təşəbbüsdü. Anar müəllim, bax, burda bu qalmaqalların, bu yazılanların səbəbləri bax, elə bu sürücünün ev alması və bir neçə şəxsin bir neçə dəfə ev alması ilə bağlıdır.

    – İki dəfə ev alması məsələsi belədir: kiminsə 20 il ərzində ikinci dəfə ev almağa ixtiyarı yoxdur? Əgər bunun ailəsi böyüyübsə, övladları ailə qurubsa, qızı ərə gedibsə, nəvələri olubsa, ev almamalıdır? Niyə?

    – Onda belə başa düşdüm ki, sizə 230 dənə mənzil lazımdı ki, bu söz-söhbətlər kəssin.

    – Əgər 230 mənzil alsan, 500 adam gələcək ki, bəs mən niyə almadım? Biri var, neçə il əvvəl ev alıb, evi alıb da, yaşayır da. İndi başqaları ev alanda gəlib vay-şüvən qaldırır ki, bəs mən evimi təmir edə bilmirəm. Bəs bütün bu illər necə yaşamısan? Əgər təmir edə bilməmisənsə, deməli, ancaq başqası alanda yadına düşür? Ancaq hikkədir ki, niyə başqası aldı, mən yenidən almadım. Niyə başqası alır?

    Yazıçılar gərək cəmiyyətə örnək olsun. Bir cavan oğlan var, ona da ev vermişik. Deyir ki, mən bundan sonra da Anarı tənqid edəcəyəm. Çünki tənqid eləməsəm, deyərlər ki, yaltaqlıq eləyir. Bu məntiqdi?

    – Bax, burda, Anar müəllim, siyahıda belə bir ad var; Şəmsiyyə Camalova… Yazırlar ki, İlqar Fəhminin katibəsidir.

    – Burda ayrı-ayrı katiblərin katibələri yoxdur. O,  İlqarın qəbul otağında oturur. Ona görə də elə yazırlar. O, Yazıçılar Birliyində kompüter operatoru işləyir.

    – Ümumiyyətlə, Anar müəllim, sizə bir şey deyim: sizin son vaxtlar təşəbbüs göstərdiyiniz, gördüyünüz işlər mediaya çıxan kimi, o saat təhdidlər başlayır. Bir çox insanlar yazırlar, mülahizələr irəli sürürlər, sizi tənqid edirlər. Hardan qaynaqlanır bu, Anar müəllim?

    – Bu qaynaqlanmanın çox sadə səbəbi var; mən indi yaşıma görə az-çox tanınan adamam də… Ona görə də məni tənqid edəndə o tənqid edən adamı da tanıyırlar. Bu, görünür, onun tanınmağının yeganə vasitəsidir. Yəni, mən Anardan yazım, məni də tanısınlar.

    – Yəni, sizin vasitənizlə özlərini tanıdırlar…

    – Bəli, bəli…

    – Konkret olaraq belə adamlardan bir neçəsinin adını çəkə bilərsinizmi?

    – Mən o qarafikirli adamların heç birinin adını çəkmək istəmirəm. Hesab edirəm ki, onların heç biri adlarını çəkməli adamlar deyillər. Əgər yüz dəfə təkzib olunsa da ki, Anarın katibəsi ev almayıb, yenə də kor və kar kimi bu iftiranı təkrar edirlərsə, bunları adam saymaq olarmı?

    – Müasir ədəbiyyatı necə qiymətləndirirsiniz?

    – Yüksək qiymətləndirirəm. Bəzən mənə deyirlər ki, sən cavanlara yol açmırsan. Əksinə, mən ən çox cavanlara kömək edirəm. Mən Yazıçılar Birliyinə rəhbər seçiləndən sonra “Ulduz” jurnalını bütünlüklə cavanların ixtiyarına verdik. Orda, əvvəlcə, yaşlı insanlar redaktor olmuşdular. Rəşad Məcidin rəhbərliyi ilə gənc ədiblər məktəbi yaratdıq. Yeri gəlmişkən, Rəşad Məcidi xüsusilə qeyd etmək istəyirəm ki, bu günlərdə mən onun arxalanmalı adam olduğunu bir daha gördüm. Heç kəsdən qaçmadan, gizlənmədən, obyektiv şəkildə açıq suallara açıq da cavab verdi. Ona görə də ona öz təşəkkürümü bildirirəm.

    Hər il iyirmi nəfərə təqaüd veririk. Kitablarını çap edirik. Təqdimatını keçiririk. Səfərlərə göndəririk. Biz sözdə yox, işdə cavanlara kömək edirik. Mən başa düşürəm ki, ədəbiyyatın gələcəyi gənclərdi. Bu, təbii bir prosesdir. Mən hətta mənim əleyhimə yazan gənci belə başa düşürəm. Çünki mən onun yaşında olmuşam. Amma o, məni başa düşmür. Çünki o, mənim yaşımda deyil. Və mənim yaşıma gələndə məlum deyil o, məni başa düşəcək, yoxsa, yox.

    – Siz də onların yaşında olanda o zaman yaşlıları tənqid etmisiniz?

    – Biz heç kəsi təhqir etməmişik. Siz bir yerdə görə bilərsinizmi mən, tutalım, Mirzə İbrahimovu, Süleyman Rüstəmi, İsmayıl Şıxlını, Bəxtiyar Vahabzadəni, yaxud Qabili, Nəbi Xəzrini və ya başqalarını tənqid eləyim? Hansını tənqid etmişəm? Əksinə, hamısının haqqında xoş sözlərim, məqalələrim var.

    – Belə demək olar ki, Anar müəllim, sizi indi ən çox gənclər tənqid eləyirlər…

    – O da düz deyil. Gənclərin bir qismi, az bir qismi…

    Əgər mən özüm haqqımda bir kitab çap etdirəsi olsam, orada haqqımda yer alan müsbət rəylərin doxsan faizi cavanların yazılarıdır.

    – Yəni onlar hesab edirlər ki, sizin yaşınız çoxdur, yeri gəlmişkən, bu mənim sözüm deyil…

    – Bəli…

    – Siz yerinizi verməlisiniz gənclərə…

    – Üç il də gözləsinlər də. Bu qədər gözləyiblər. Üç il də gözləsinlər… Onsuz da, mən demişəm ki, növbəti qurultayda öz namizədliyimi verməyəcəm. Mən sözümün ağasıyam. Və bunu da izah elədim ki, nəyə görə  bu Qurultayda namizədliyimə etiraz  etmədim, çünki dedim ki, mənim başladığım bəzi məsələlər var, onları bitirmək istəyirəm. Sovet vaxtında hər yerdə Yaradıcılıq evləri vardı. Əvvəllər Şüvəlanda da yazıçıların Yaradıcılıq evi vardı. Sonra onu qaçqınlara verdik. Axır vaxtlara qədər bir neçə qaçqın ailəsi yaşayırdı orda. İndi qaçqınlar üçün ayrıca evlər tikilib. Mən Prezidentə müraciət etdim. Və o bina təzədən tikildi. Çünki elə hala gəlmişdi ki, daha orada işləmək üçün heç bir şərait yox idi. Gələn ilin may-iyin ayına qədər o binanın yenidən tikilib təhvil veriləcəyinə boyun olublar. Deməli, yazıçıların bir yox, iki Yaradıcılıq evi olacaq. Biri Şüvəlanda, biri Şabranda. Şabrandakı artıq hazırdır və yazıçılar ondan istifadə edirlər. Nəhayət, yazıçılar üçün tikilən başıbəlalı ev. Mən bu üç işi görmək istəyirdim. İndi bu üç işi görüb qurtarandan sonra, ömür vəfa edərsə, qalıb XI Qurultaya qədər işləyərəm…

    – Deməli, istefa vermək fikriniz var, Anar müəllim?

    – Yox. Məni qurultay seçibsə, deməli, mən növbəti qurultaya da hesabat verməliyəm. Ona görə də mən gələn qurultayda hesabatımı da verəcəm, nə işlər görmüşük, onu da deyəcəm. Ondan sonra deyəcəm, xudahafiz! Bunlar demirdi, başqa adam gəlsin, gəlsin də. Mən çox böyük məmnuniyyətlə onlara kömək edərəm. Əgər mən eqoist adam olsaydım, deyərdim ki, mən gedəndən sonra bura lap dağılsın. Deyim ki, bax, gördünüz, mənim vaxtımda neçə il dağılmağa, parçalanmağa qoymadım, qorudum, jurnallarını saxladım, qəzetini saxladım, yazıçılara şərait yaratdım, mənim təkliflərimlə hörmətli Prezident onlara təqaüd verdi. Kitabları çap edildi. Amma məndən sonra dağıldı. Amma mən bunu istəmirəm. Əgər mən ömrümün 36 ilini bu Birliyə sərf etmişəmsə, onu qorumuşamsa, istəyirəm ki, məndən sonra da bu ocaq yaşasın. Əgər Yazıçılar Birliyi olmasa, o biri yaradıcılıq təşkilatları da olmayacaq. Və ədəbiyyatın yaşaması, ədəbiyyatın öz səviyyəsini saxlaması üçün Yazıçılar Birliyinin olması çox vacibdir.

    – Anar müəllim, belə bir məlumat da almışam ki, sizi tənqid edən bir çox adamlara – onların içində gənclər də var, digərləri də – siz öz cibinizdən pul verirsiniz.

    – Bəli… Olur o da. Özü də dəfələrlə. Hər ay.

    – Belələri çoxdurmu?

    – Çox deyil. Əvvəla, onu deyim ki, kirayədən mənə 500 manat pul verirlər, bu günə kimi mən o puldan bir qəpik olsun belə, özümə, ya kitabımın çapına xərcləməmişəm. Ancaq ehtiyacı olanlara verirəm. Bugünə qədər mən Yazıçılar Birliyinin hesabına bircə kitabımı çap etdirməmişəm. Yazıçılar Birliyinin hesabına heç bir səfərə getməmişəm. Yalnız xaricdən dəvət edib, yol paramızı verəndə gedirəm.

    – Anar müəllim, başqa bir məsələyə də toxunmaq istəyirəm… Bildiyimiz kimi, 44 günlük Vətən müharibəsi dövründə Azərbaycan Ordusu bütün dünyaya səs saldı. Amma nədənsə, bununla bağlı bir film çəkilmədi. Yəni normal bir film, normal bir ssenari ortaya qoyulmadı. Və Azərbaycanda bir çox önəmli filmlərin ssenarilərini yazan bir insan kimi, belə bir ssenari yazmısınızmı? Nə baş verib? Niyə biz belə bir filmi ortaya qoya bilmirik? 

    – Bir neçə məsələlər qaldırdınız. Çox vacib məsələlərdir. Ona görə mən hamısına bir-bir cavab vermək istəyirəm: Qarabağ məsələsi başlananda birinci reaksiya verən Yazıçılar Birliyi oldu. Qara Yanvar haqqında Moskvaya birinci biz yazdıq. Xocalı hadisəsi haqqında da elə. İndi də bu Qarabağ zəfəri haqqında biz böyük bir kitab çap etdirdik – “30 ilin həsrəti, 44 günün zəfəri”. Burda bizim görkəmli yazıçılarımızın Qarabağ haqqında məqalələri yer alıb. Kinoya gələndə isə, o sualınıza da cavab vermək istəyirəm. Mənim iki kino təhsilim var; həm rejissor kimi, həm də ssenarist kimi. 15 bədii filmim var. Bir neçə sənədli filmim var. Amma on ildir ki, kinostudiyanın qapıları mənim üzümə bağlıdır. 3 ssenari yazmışam – ikisini Mədəniyyət Nazirliyi qəbul edib. Heç biri çəkilmir. Prezidentin Sərəncamı var ki, Dədə Qorqud haqqında serial filmlər çəkilsin. Onu da mənə tapşırmışdılar. Yazmışam. O da çəkilmir. Başqa bir ssenarim də var – Cəfər Cabbarlı haqqında. Bunlar çəkilməyə-çəkilməyə mən indi təzədən neyləməliyəm? Birincisi, gərək, təklif olunsun ki, mən yazım. Təklif olunmaya-olunmaya mən yazım, onu da aparıb qoysunlar o rəfə ki, orda çəkilməyən filmlərin ssenariləri saxlanır…

    – Anar müəllim, kim bağlayıb “Azərbaycanfilm”in qapılarını sizin üzünüzə?

    – Dəfələrlə Mədəniyyət Nazirliyinə demişəm, dəfələrlə məktub yazmışam. Çox böyük hörmətlə yanaşırlar, çox böyük nəzakətlə yanaşırlar mənə. Çox sağ olsunlar. Amma çox böyük hörmətlə, çox böyük nəzakətlə mənim bir filmimi də çəkmirlər.

    – Anar müəllim, mənim üçün çox maraqlıdı, siz Vətən müharibəsi ilə bağlı ssenari vermisiniz?

    – Yox, Vətən müharibəsi haqqında mənim daha çox publisistik yazılarım var. Publisistika da bədii ədəbiyyat qədər əhəmiyyətli bir janrdı…

    – Yəni siz mənimlə razısınız ki, belə bir yaxşı ssenari olmalıdır, yaxşı bir film çəkilməlidir…

    – Əlbəttə, olmalıdır. Bəs demirlər, istedadlı cavanlar var? Kim cavanların əlindən tutub ki, yazmayın? Yazsınlar də!

    – Çox önəmli bir nöqtəyə gəldiniz… Siz yeni Azərbaycanın tarixinin bir neçə filmlərinin ssenari müəllifisiniz. İndi də gənclərdən gözləyirsiniz?

    – Əlbəttə, gənclərdən gözləyirəm! Deyirlər ki, bizi çap olunmağa qoymursunuz. Necə qoymuram mən? Çap olunursunuz. Saytlar sizin əlinizdə, bizə döşəyirsiniz, istədiyiniz qədər. Yaxşı əsər yazın, çıxın dünyaya də! Deyirlər, niyə bizim Nobel mükafatı alan yazıçımız yoxdur? Mən sual eləyirəm… Bizim 10 milyon əhalimiz var. Çinin əhalisi bir milyard yarımdı gərək ki. İki nəfər Çin yazıçısının adını çəksinlər ki, dünyaya çıxıb. İkicə nəfər. Çox demirəm. Çəkə bilərlər? Yox! Bir milyard insan yaşayır Hindistanda. Taqordan başqa, bir adamın adını çəkə bilərlər ki, dünyaya çıxıb? Yox! Yaxşı, bizdən nə istəyirlər? Çingiz Abdullayev dünyaya çıxıb, Allah ömür versin. Mənim dörd qitədə kitablarım çıxıb: Amerikada, Afrikada, Asiyada, Avropada. Sovet respublikalarının hər birində mənim kitablarım çıxıb. Amma mən bir dəfə də deməmişəm ki, mən dünya şöhrətli yazıçıyam. Ətim tökülür, belə söz eşidəndə.

    – Çingiz Abdullayevin adına toxundunuz. Bu yaxınlarda televiziya kanallarının birində Çingiz Abdullayevin yazılarını çox pis formada tənqid etmişdilər.

    – Tənqid sözünü işlətməyin. O, tənqid deyil, söyüşdü. Tənqid başqa şeydi… Tənqid o deməkdir ki, yazasan, Çingiz Abdullayevin filan əsəri zəifdir. Amma söyüş söyəndə, o, təhqirdi. Tənqidlə təhqir ayrı-ayrı şeylərdir.

    – Necə görürsünüz, onda?..

    – Görürəm ki, o təhqir eləyən adam cavab verməlidir. Ya sayt olsun, ya  da hər hansı televiziya kanalı… Dərəbəylik deyil ki, sən durub yaşlı bir adamın, məşhur bir yazıçının, dəyərli bir ziyalının əsərləri haqqında götürüb, ağzına gələni deyəsən, ya yazasan, sonra da deyəsən ki, bu tənqiddi. İndi, mən o sözləri təkrar eləmək istəmirəm…  Tənqiddi bu? Tənqiddisə, özünə aid olsun, o sözlər.

     Amma bundan əvvəl də Çingiz Abdullayev jurnalisti təhqir etmişdi, yadınızdadırsa, sizin qurultay zamanı… Bunu “bir-bir” hesab eləyə bilərik, Anar müəllim?

    – Çingiz də düz eləməyib. Mən özüm də Çingizə dedim ki, təhqir eləmək lazım deyil. Amma sonra məlum oldu ki, o da Çingizə çox kəskin, pis cavab verib. O da var, yəni. Çingiz deyib, düz eləməyib. O da cavab verib, düz eləməyib. Amma sonra məsələ qaldırılanda ki, o adamı Yazıçılar Birliyinin üzvlüyündən çıxaraq, mən onu qorudum. Dedim, lazım deyil.

    – Məhkəmə müstəvisinə gəlib də, o məsələ, mənim bildiyimə görə…

    – Bir dəfə dərs olsun də! Bir dəfə dərs olsun ki, dərəbəylik deyil bu ölkə. Burda qanun var, qayda var. Burda  insanın ləyaqəti var. Bir adamın yaradıcılığı haqqında sən zir-zibil deyirsənsə, onda gərək, məhkəmədə cavab verəsən.

    – Yəni məhkəməyə versə, siz Yazıçılar Birliyinin sədri kimi məsələyə necə baxardınız?

    – Mən deyirəm ki, hər kəs cavabdeh olmalıdı, dediyi sözlərə, söyüşlərə.

    – Siz həm işləyir, həm də çox tənqid olunursunuz…

    – İşləyən adam tənqid olunar də!

    – Yazıçılar Birliyi ətrafında bütün qalmaqallar, bütün söz-söhbətlər sizin və Çingiz Abdullayevin üzərindədi. Yəni, bu aqressiyanın səbəbi nədi, sizə və Çingiz Abdullayevə qarşı? Məsələn, digər şəxslər də var, digər yazıçılar da var Yazıçılar Birliyinin tərkibində…

    – İndi, onlar yaxşıdı, biz pisik, yəqin də! Ayrı nə deyə bilərəm? Ancaq faktları dedim mən. Heç kəsin əleyhinə danışmadım. Özləri bilər. Mən Allaha inanıram. Həmişə də inanmışam. Bilirəm ki, Allah görür. Allah görür və Allah hərəyə də layiq olduğunu verir.

    – Təşəkkür edirəm.

    – Sağ ol!

    – Minnətdaram ki, siz işinizin çox olduğu bir vaxtda bizə müsahibə verməyə razı oldunuz.

    – Sağ olun.

    – Siz də çox sağ olun.          

    Söhbətləşdi: Əli Vəliyev 

    Manset.az xəbər portalının təsisçisi və  baş redaktoru 

    Hazırladı: Sərvaz Hüseynoğlu 

    Mənbə: https://edebiyyatqazeti.az/

  • Nəriman Həsənzadəyə rəy – Mir CƏLAL

    Xalq şairi Nəriman Həsənzadənin görkəmli dövlət xadimi Nəriman Nərimanova həsr etdiyi “Nəriman” poemasına vaxtilə unudulmaz Mir Cəlal Paşayev olduqca maraqlı rəy yazıb. Şairin arxivində dərin sayğılarla qorunan bu rəy ötən illərin ab-havasını və Mir Cəlal Paşayev qayğıkeşliyini simvolizə edir. Bu baxımdan, görkəmli ədibin “Nəriman Həsənzadəyə rəy” yazısını oxuculara təqdim edirik.

    Görkəmli şair Nəriman Həsənzadənin yeni əsərində böyük inqilabçı və ədib, sovet dövlətinin ilk və məşhur xadimlərindən biri, Azərbaycan xalqının ləyaqətli oğlu, Nəriman Nərimanovun həyat fəaliyyətindən bəhs edən parlaq bədii səhnələr yaratmışdır.

    25-dən çox sərlövhə altında “Qori”, “İki kimsəsiz”, “Qərib”, “Bakı”, “Cavab”, “Pəncərədə səs”, “Səriyyə”, “Qarışıq illər”, “Kəllə”, “Xatirə” adlı, 194 səhifədə verilən bu poema demək olar janrın ən iri həcmli əsəri, həm də onun yaradıcılığındakı ümumən müasir sovet poeziyasında diqqəti cəlb edən bir əsərdir.

    Adətən, məşhur inqilabçılar və dövlət xadimləri, eləcə də siyasi hadisələr yaradılan bədii əsərdə diqqəti cəlb edir.

    Həsənzadənin qəhrəmanı hər şeydən əvvəl canlı bir insan kimi, siyasətdə, döyüşdə, təhsildə, dövlət partiya işində, məişətdə, xalq içində, kütlələr arasında fəaliyyət göstərir. Onun əsərlərində görünən hər bir sözün təsiredici mənası var:

    …Sonra Həştərxana yola saldılar.

    Ürəyi Bakıdan uzaq olmadı.

    O, cəbhəçi oldu,

    dustaq olmadı!

    Səngərə səslədi qarışıq illər,

    Kimi tərlan oldu, kim sar oldu,

    Döyüşlər vaxtında –

    Siyasi rəhbər,

    Kommuna vaxtında Komissar oldu!

    Nərimanovun gənclik, sevgi, məhəbbət duyğularını lirik bir dil ilə, intim şəkildə tərənnüm edən şair qəhrəmanını  siyasi düşüncələr ilə qarşı-qarşıya təsvir edəndə kəsgin, qəti görülü siyasi xadim, əsl məslək adamı kimi təsvir edir. Belə səhnələrdə şair Nərimanovun  düşmənə qarşı necə amansız, barışmaz olduğunu, bir şəxsin dililə yox, qəhrəman bir xalqın, milyon-milyon zəhmətkeşlərik dililə danışdığını, qələbəyə möhkəm inam, etiqadla  danışdığını göstərir!

    Sinif düşmənləri ingilis, alman imperialistləri önündə nökərçilik edərək Vətəni  satanda, kapitalist nümayəndələrinə “mədəniyyət” donu geyindirmək, xalqı aldatmaq istəyəndə Nəriman zəhmətkeşləri ayıq salırdı.

    Poemanın fəsillərində qəhrəmanın tərcümeyi-halı ölkənin, xalqın tarixi, mübarizəsi, taleyi ilə bağlı bir şəkildə həm də bədii sənət şeir dililə təsvir edilir.

    Məlum olduğu kimi, Nəriman Nərimanovun həyatı mübarizəsi keçən əsrin son rübündən başlayaraq, XX əsrin birinci rübünə, ən böyük mübarizələr, inqlablar dövrünə təsadüf etmişdir. Təbiidir ki, poema qəhrəmanını siyasi sima kimi, mətin bir kommunist kimi şəxsiyyəti də bu ctimai hadisələr, çarpışmalar, ziddiyyətlər içərisində müəyyənləşmiş, bərkimişdir. Şair bu hadisələrin hamısını yox, Nərimanovun inkişafilə ən çox bağlı olan səhnələrini qələmə almış, inqilab dövrü xadimləri, Qafqaz kommunistlərinin ən görkəmliləri üçün xas olan cəhətləri seçib işıqlandırmağa çalışmışdır. Buna görə də poema müəllifindən dövrün bütün siyasi hadisələrini, inqilabi inkişafın bütün mərhələlərini  təfərrüatlı təsvirini tələb etmək doğru olmazdı.

    Qarşımızdakı bədii əsərdir. Burada bizi qənaətləndirən ya təmin etməyən cəhətləri sənət əsərinin ləyaqət və kəsirlərini nəzərə almalıyıq.

    Güman edirəm ki, Nəriman Həsənzadə götürdüyü temaya malik bir kommunist şair  məsuliyyətilə  yanaşmış qəhrəmanının həyatını, mübarizəsinə aid materialları  diqqətlə tədqiq etmiş, arxiv sənədlərini mətbuat  xatirələrdən səliqəli bir tədqiqatçı kimi istifadə etmişdir.

    Poemanın ideya-məzmunu kimi bədii  keyfiyyəti də yaxşıdır.  Həmin tarixi hadisələri, Nərimanovun mübarisəzini gözəl bilən bir oxucuya da bu əsər xoş və sevindiricidir. Çünki şair bu dövr hadisələrini quru tarixi faktlar, rəqəmlərdə yox, məhz canlı, bədii surətlərdə işıqlandırır.  Bir sıra dialoqlarda (Nəriman – rektor, Nəriman – Qələndər…) münaqişələr, fikri deyimlər olduqca inandırıcı, əyani verilmişdir.

    Əsərin dili, stili və bədii kəsəri, müxtəsərliyilə seçilir. Şeir texnikasındakı sərbəstlik, ənənəvi ölçü, qafiyələrə sərbəst  münasibətdə təbii görünür.

    Xırda və təshihi tez mümkün olan nöqsanlarına baxmayaraq, görkəmli şairimizin bu yeni əsəri tərifə layiqdir. Poemanı avtorun qələminə, səviyyəsinə layiq bir tərcümədə  rus oxucusuna təqdim etmək çox faydalı bir iş olardı.

    05.11.1972

    ənbə: https://edebiyyatqazeti.az/

  • Göy üzünə ulduz səp, Naxış olsun, İlahi… – Əkbər Qoşalının şeirləri

    İlahi

    Göy üzünə ulduz səp,

    Naxış olsun, İlahi.

    Arxamca bir cam su səp,

    Yağış olsun, İlahi…

    “Qaranlıqlar yarılsın”,

    Nə sorğun var sorulsun;

    Axırımız durulsun,

    Alxış olsun, İlahi.

    Xatirəmi ağ saxla,

    Gözlərimi sağ saxla,

    Qoy keçmişdən sabaha

    Baxış olsun, İlahi.

    2023

    Gəl

    Torpağı sərinəm, gəl,

    Kədəri dərinəm, gəl;

    Yüz ildən anrıdasan,

    Min ildən bərinəm, gəl…

    Gəl, quş qonan budağıq,

    İlk iz düşən yolağıq;

    Sabahlardan sorağıq,

    Sən mənsən, mən sənəm, gəl…

    Dənizəm – gəmin üçün,

    Bütöv ol – kəmim üçün;

    Sən bayraq ol, səninçün

    Yel olub əsənəm, gəl!..

    2023

    ***

    Qarışıq texnikalı ağ şeir

    Dağ başına yağdı qar,

    Yamacda gül üşüdü…

    Bu dünyada hər nə var,

    Qar işi, gül işidi…

    Deyirlər, bütün ilklər –

    Həm sevincdi həm kədər…

    Sizə, ey, ilk çiçəklər,

    Qar çiçəyi demişdik…

    Özgə kimi var qışın?

    O Günəşi batmışın…

    Hər qış ilk qış sayılsın,

    Ocaqları yandırın,

    Yandırın, kül üşüdü…

    Dağ başına düşdü qar,

    Ətəkdə gül üşüdü…

    Bu dünyada hər nə var,

    Qar işidi, gül işi…

    Qar qışın gülüşüdü…

    2023

    ***

    Qarışıq texnikalı şeir

    Gecələrə Günəş,

    gündüzlərə Ay…

    Say, zalım əfəndim,

    ömrümü gəl say…

    Eşq dolu – sevdaya ac,

    bir körpə nazlı turac,

    Ömrümü etdi tarac,

    Nə “uf” derim, nə də “oy”…

    Yağış yağmaz Günəşə…

    Kimdi gələ gənəşə?..

    Ətimi çəkməz şişə,

    Tənimi eyləyər zay…

    Yağış, Günəş və hava,

    Hər dərdə olsa dəva;

    Ollam daşa dost, valla,

    Demə, olduq nəyə tay…

    Eşq dolu – sevdaya ac,

    o körpə nazlı turac,

    Ömrümü aldı xərac,

    Nə “uf” deməm, nə də “oy”…

    Gecələrə Günəş,

    gündüzlərə Ay…

    Say, zalım əfəndim,

    ömrümü gəl say…

    2023

    Şuşa alqışı

    Şuşada açmışam sabahı bu gün,

    Şuşamıza şükür, sabaha şükür.

    Dolaşdım, toxundum, gördüm-götürdüm,

    Özümə tapdığım cavaba şükür.

    Ucada görmüşəm bayrağımızı,

    Ondan öyrənmişəm növrağımızı,

    Gündüzü cilvəli qutsalımızı,

    sığala yetişən axşama şükür.

    Yaddaşım oyandı, tərpəndi lay-lay,

    Gah aypara oldum, gah da dolunay…

    Xankəndi tərəfə boylandım bir az,

    Orda çatacağmız tonqala şükür.

    Əkbər, hər şəhərin öz gözəlliyi,

    Burdakı gözəllik döz gözəlliyi…

    Daha aramadım söz gözəlliyi,

    İdraka, iqbala, amala şükür!..

    İyul-2023, Şuşa

    ***

    “Yüz ev tikən cənnətini

                bu dünyada qazanar” –

    Eşitdim ki, mən yaşayan şəhərdə

    nə zamanmış belə inanc varıymış.

    O inancla evlər tikib adamlar –

    səksən olub, doxsan olub,

                yüzü görən olmayıb…

    Kainatın cilvəsidir elə bil:

    Olmur, cənnət sınaşıqla olmayır… –

    Amma yenə o inancın işığı

    ev tikdirib adamlara,

    ev tikdirir bu gün də… –

    Əgər kimsə bilə-bilə yalan danışıbsa da,

    Yenə kimsə o yalanı bu şəhərdə yayıbsa,

    cənnət olsun məqamı!

    Mənim gözəl şəhərimdə ayrı bir inanc da var –

    Deyərlər ki,

                “Bir ev yıxan

                cəhənnəmi bu dünyada satın alıb

                elə bil”…

    Gəl görəlim, yenə evlər yıxılır…

                Cəhənnəmi satın alır

                            gözgörəsi

                            tanıdığmız adamlar…

    O qaranlıq niyə çəkir adamları? – bilmirəm…

    Görən, onlar özlərini aldadırlar nə ilə?..

    Yenə evlər tikilir,

    Yenə yıxılır evlər…

    Tikin, qardaşlar, tikin,

    Bəlkə, yüzə çatmadınız,

    cənnət görmədiz, bəlkə…

    Amma         

    evyıxanın yeri bəlli                

    cəhənnəmsə,

    demək,

                evtikənləri         

    unutmayıb Yaradan…

    Eviniz yıxılmasın…

    2023

    ***

    Nə zamansa işim qalıb çətinlərdən çətində,

    Gözgörəsi qəm qarışıb ən sonuncu ümidə,

    Təvəkkül eyləmişəm…

    Olmadığım ürəklərin boylanmadım gözünə…

    Güzgüyə də baxmadım heç –

                baxdım dostun sözünə…

    Təvafüq eyləmişəm.

    Qırıq cama su tökmürəm,

                yaş keçəndən qırxları,

    “Bu dünyaya ağır gələr,

                bir qırıx qəlb hesabı” –

    Tərənnüm eyləmişəm…

    Coşan dəniz, yatan sahil…

                qarışqaynan balığı

    bir-birinə ruzi qılıb… – nədi başa saldığı?.. –

    Təfəkkür eyləmişəm.

    Bir köklücə yaşıl ağac

                budaq-budaq quruyub,

    Kölgəsində böyüyənlər

                çıxıb gedib, unudub…

    Təəssüf eyləmişəm.

    Əzəl başdan bir sevdiyi olmalıdı insanın…

    Sevib yetə bilmədiyim gələn ömrümə qalsın…

    Tərəddüd eyləmişəm…

    İnsanoğlu, çiyinlərin iki günə yarayar:

    Dərdli başa yastıq olar, bir də tabut daşıyar…

    Təsadüf eyləmişəm…

    Nə ki yaxşılıq etmişəm

                – unutmuşam, çox şükür,

    Nə yaxşılıq görmüşəmsə

                – yaddaşımda görünür…

    Tədarük eyləmişəm…            

    2020

    Həsrətin hekayəti

    İl yarım olmuşdu biz ayrılalı,

    İl yarım deyirəm, zarafat deyil.

    Şeytanın qıçını sındırdıq axır,

    İkimiz də kövrək, ikimiz dəli…

    Bilmirəm, həsrəti necə keçirib,

    Bilmirəm, o zalım nə yeyib-içib?

    Özümə çəkilib o aylar boyu,

    İçimi yemişdim mən gizlin-gizlin.

    Bilirəm, daha çox həsrət çəkən var,

    Bilirəm, tez küsüb-barışıb kimsə.

    Söz var: od düşdüyü yeri yandırar,

    Bizim ilyarımmız bəs edər bizə…

    Deyirdim, nə geyər bugün üçün o,

    Qırmızımı geyər, qaramı, ağmı?

    Qapqara geymişdi günü ağ olmuş,

    Kəməri, çantası qıpqırmızıydı.

    Deyirdim, ilk sözü nə olacaq, nə?

    Sinəmə sığmırdı yarımcan ürək.

    O gəldi,

                mən baxdım,

                            ikimiz susduq…

    unutduq ilk sözü…

                Nə deyəcəkdik?..

    Sonrası…

                Sonrası “itotu, bağayarpağı”… –

    Elə bil dünəncə sağollaşmışıq…

    Ah, mənim ilyarım yaşadıqlarım,

    Ah, mənim hələ də yaşamadığım…

    ***

    Sən necə soyundun ayaqlarını?..  –

    Ah,

                elə soyundun ayaqlarını,

    Sanki soyunmayır, əzizləyirdin!

    Ayaqların isə ərkələnirdi…

    Qoy mən təşəkkürlər edim onlara,

    səni mənə,               

                səni mənə gətirib…

    Var olsun, var olsun ayaqlarını!

    Gözlərim ayrılmır ayaqlarından:

    Yeriyən, “düşünən”, “döyünən” ayaq…

    Ağ ayaq, gül ayaq, ətirli ayaq…

    Ha yana baxsam da, görünən ayaq…

    “Gümüş topuğunda xal, sənə qurban”  –

    hələ yüz il öncələr Müşfiq belə yazırdı.

    Əlbət, Müşfiqdən öncə,

    əlbət, öncədən öncə,

    qadın ayaqlarından vəcdə gələnlər olub.

    Düşünə bilirsənmi, dünyanın ilk qadını  

    ilk dəfə ayaq açır,   

                yeriyir bu Yer üstə –

    Qadın ayaqlarıyla tanış olur torpaqlar…

    Bax, bəlkə də o vaxtdan         

    işvə, naz qarışıbdı torpağın canına da,

    yəqin, ona görə də

    qapqara torpaqlardan ağappaq güllər çıxıb,

    çiçəkləyib Yer üzü…

                ilk qadın addımı   

    ilk kişiyə doğruydu…  –

    İnsanlıq doğulurdu…

    Budur,

                min illər sonra

                            sənsən ayaq yiyəsi,

    qalxıb mənə gəlmisən.

    Gəlmisən, xoş gəlmisən!..

    Qoy      

    bircə doyunca baxım onlara –

    Qoy   

    bir də, qoy bir də baxım onlara…

    “Ayaq” dediyimiz başabəlaya.

    Ah, hələ barmaqların,

    Ah, rəngli dırnaqların,

    Ah, bir də topuqların!..  –

    “Xallı, gümüş topuqlar”…

    Bu gün sən səbrsizsən,

    qayğılıyam bu gün mən;

    Ta Adəmdən-Həvvadan       

    dönüb gələn fikirlər

    ayaqda tutur məni…

    Söylə,   

    yeni söz söylə   

    ayaq verək keçidə…

    ***

    Dostum və qardaşım

    Yolçu üçün

    Bir gün, əlbət, bir gün

    olanlar olmayacaq,

    olmayanlar olacaq.

    Nə qurşun atdıq bir kəsə,

    nə qurşun atdılar, ölək;

    Ömür deməm ömürə,

    yol yoxsa, cavan ölümə…

    Onsuz da olanlar olmayacaq,

    olmayanlar olacaq…

    Nə qurşun atdılar, ölək,

    nə qurşun atdıq bir kəsə;

    Ömür dedim ölümə,

    özüm dedim özümə:

    bütün ömürlər        

    ölümə aparır…

    Baxma, hər ölünü bir qoşun aparır,

    kim dünyadan nə götürür?

    Qoy desinlər,

                bir şair

                            dünyadan qurşun aparır…     

    Mənbə: https://edebiyyatqazeti.az/