Yetirin dərdimi naşı təbibə,
Deyin ki, dərmanım düz verilmədi.
Sərraflar əlindən düşməyən zərə
Misgər bazarında üz verilmədi.
İstəsən qəlbinə nur ələsin dağ.
Zirvəyə qartalın gözləriylə bax.
Günəşin nurunu sevməz yapalax.
Əzəldən bayquşa göz verilmədi.
Rasim, tək olanda hünər də laldı,
Yalqızın talehi gümana qaldı.
Qarğa qarıldadı, mükafat aldı.
Biçarə bülbülə söz verilmədi
Mənbə: https://manera.az/
Hər incə mətləbi anlamaz naşı,
Tez düşər, tez düşər kaman əlindən.
Könlüm zirvələrlə görüşmək istər,
Yol tapa bilmirəm duman əlindən.
Ziyarət etdirən bağı bar imiş,
Ən uca dağların başı qar imiş.
Nə yaxşı, dünyada yaxşı var imiş,
Yoxsa tərk olardıq yaman əlindən.
Rasim, bu dünyanın nurudur insan,
Kim bilməz qədrini yaratsan, yansan.
Sən elin, Vətənin haqqını dansan,
Yıxılsan tutarmı zaman əlindən?
Mənbə: https://manera.az/
Məftunu olmayıb könlüm heç kəsin,
Ay xumar baxışlım səndən savayı.
Sığındım eşqinə bir pay görmədim,
Dumandan savayı, çəndən savayı.
Qaytar eşq havası çalan günləri,
Ağlımı başımdan alan günləri.
Ömürdən saymıram qalan günləri
Oduna yandığım gündən savayı.
Hanı sədasına uçduğum o səs,
Dərdə düşməyənlər dərdimi bilməz.
Tərk etdin Rasimi, demədinmi bəs
Yoxdur bir kimsəsi məndən savayı.
Mənbə: https://manera.az/
Vətən sənin torpağının
Qüdrətinə qurban olum
Koroğlunun, Babəkinin
Qeyrətinə qurban olum
Nurlu yolu, haqqın yolu,
Bir sahilsiz çayın qolu
Dünya dolu, tarix dolu
Şöhrətinə qurban olum
Dəfinə var dənizində,
Hər dağında, hər düzündə
Nəyin yoxdur yer üzündə
Sərvətinə qurban olum
Aşıb-daşan illərinin,
Nəğmə qoşan dillərinin
Nur çeşməli göllərinin
Hikmətinə qurban olum
Yaz arzulu, yaz diləkli,
Duz-çörəkli, düz çörəkli
Rasim deyər, dağ ürəkli
Millətinə qurban olum
Mənbə: https://manera.az/
Dünya mərdlər dünyasıdır,
Ərənləri min yaşasın.
Sinəsini tufanlara
Gərənləri min yaşasın.
Nə gözəldir dağ qüruru,
Bulaq kimi gözlər duru.
İnsanlara həyat nuru
Verənləri min yaşasın.
Öz adı var el yanında,
Yaxşının da, yamanın da.
Hər bir kəsi öz donunda
Görənləri min yaşasın.
El tanınar çörəyiylə,
Torpaq gülü, çiçəyiylə.
Nəbzi xalqın ürəyiylə
Vuranları min yaşasın.
Könül gülər beşiyində,
Öz evində, eşiyində.
Həqiqətin keşiyində
Duranları min yaşasın.
Mənbə: https://manera.az/
Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi İdarə Heytənin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, Azərbaycanda ATATÜRK Mərkəzinin Baş redaktoru,şair Dəyanət Osmanlının “Anlar… Və… Anılar…” adlı yeni kitabı işıq üzü görüb.
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti
və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi.
Yeni nəsil Azərbaycan gəncliyinin istedadlı nümayəndəsi, Sumqayıt Dövlət Universitetinin Filologiya (Azərbaycan dili və ədəbiyyatı) fakültəsinin məzunu, Azərbaycan Dillər Universitetinin magistrantı, gənc xanım yazar Zəhra Həşimova “Türkay” aylıq ədəbiyyat dərgisinin rəsmi elektron orqanı-Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Sumqayıt Bürosunun Rəhbəri Zəhra HƏŞİMOVAnın məqaləsi INTERNATIONAL SCIENTIFIC SYMPOSIUM KARABAKH IS AZERBAIJAN beynəlxalq simpoziumda dərc olunub
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti
və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi.
Yeni nəsil Azərbaycan gəncliyinin istedadlı nümayəndəsi, Sumqayıt Dövlət Universitetinin Filologiya (Azərbaycan dili və ədəbiyyatı) fakültəsinin məzunu, Azərbaycan Dillər Universitetinin magistrantı, gənc xanım yazar Zəhra Həşimova “Türkay” aylıq ədəbiyyat dərgisinin rəsmi elektron orqanı-Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Sumqayıt Bürosunun Rəhbəri Zəhra HƏŞİMOVA INTERNATIONAL SCIENTIFICSYMPOSIUM KARABAKH IS AZERBAIJAN simpoziumunda beynəlxalq sertifikata layiq görülüb.
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti
və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi.
“Heydər Əliyev İli”nə töhfə olaraq Tbilisidə nəşr olunmuş “Heydər Əliyev və Gürcüstan” kitabının təqdimat mərasimi keçirilib.
Bu barədə AZƏRTAC-a Dövlət Tərcümə Mərkəzindən bildirilib.
Gürcüstan Parlamentinin böyük akt zalında baş tutan tədbiri giriş sözü ilə Gürcüstan Yazıçılar Birliyinin sədri, Rustaveli Dövlət Mükafatı laureatı Makvala Qonaşvili açaraq tarixin çətin dönəmlərində Heydər Əliyevin Gürcüstanın siyasi-iqtisadi, sosial həyatında oynadığı həlledici rolundan, həyata keçirdiyi enerji layihələri sayəsində bölgədə siyasi və iqtisadi gerçəkliyin kökündən dəyişilməsindən danışıb.
Tədbirdə çıxış edən Azərbaycan Dövlət Tərcümə Mərkəzinin İdarə Heyətinin sədri, Xalq yazıçısı Afaq Məsuda deyib: “Bu gün təqdimat mərasiminə yığışdığımız kitab müasir Azərbaycanın qurucusu, Azərbaycan dilinin və ədəbiyyatının himayədarı Heydər Əliyevin böyük insan sevgisindən, dost Gürcüstana, gürcü xalqına doğma münasibətindən bəhs edir. Gürcüstanın iqtisadi, sosial, mənəvi dirçəlişi naminə atılan tarixi addımları, ölkələrarası ictimai-siyasi, mənəvi və mədəni əlaqələri əks etdirən bu nəşrin hər iki xalqın tarixi yaddaşında dostluq və qardaşlıq rəmzi kimi saxlanılacağını düşünürük. Bu il, bildiyiniz kimi, Azərbaycanda, eləcə də dünyanın bir çox ölkələrində Heydər Əliyevin 100 illiyi qeyd olunur. Ayrı-ayrı insanlar, cəmiyyət və təşkilatlar yubiley ilinə öz töhfələrini verməyə çalışır, müxtəlif formatlı tədbirlər həyata keçirilir, sərgilər, fotostendlər, konfrans və toplantılar təşkil olunur, nəşrlər ərsəyə gətirilir. Ulu Öndərin ruhuna əbədi hüzur, xatirəsinə yeni əbədiyyət bəxş edən ən böyük töhfəni isə oğlu – şanlı ordumuzun Müzəffər Ali Baş Komandanı İlham Əliyev verdi. 30 il düşmən tapdağı altında xarabalıqlara çevrilən qədim torpaqlarımız öz sahiblərinə qaytarıldı, Azərbaycanın üçrəngli bayrağı 2020-ci ildə doğma Şuşamızda, bu il isə doğma Xankəndimizdə dalğalandı”.
Gürcüstan Parlamentinin Diaspor və Qafqaz Məsələləri komitəsinin sədri, deputat Beka Odişariaya çıxışında ilk əvvəl yaxın keçmişimizə ötəri də olsa, nəzər salıb: “İki-üç onillik ərzində insanların düşüncəsindən tutmuş adi həyat tərzinə qədər çox şeyləri dəyişdi. Dövlətlərin taleyi və gələcəyi məhz belə dönəmlərdə həll olunur. Həmin dövrlər Heydər Əliyev fenomeni olmasaydı, kim bilir, ölkəmizin aqibəti, iqtisadi durumu necə olardı. Məhz bu dahi şəxsiyyətin uzaqgörənliyi və polad iradəsi həm müstəqil Gürcüstanın iqtisadi həyatının dirçəlməsində, həm də bölgənin dünyanın maraq dairəsinə çevrilməsində misilsiz rol oynadı. Sovet İttifaqı dağıldıqdan sonra ölkələrimizin müstəqil dövlətlər kimi mövcud olmasını istəməyən qüvvələr Heydər Əliyevə nə qədər təzyiq göstərsələr də, o, sarsılmaz qətiyyəti və müdrikliyi ilə həmin qüvvələrin bəd niyyətlərini dəf edə bildi və xalqının əbədi atasına çevrildi. Onun siyasəti tək öz ölkəsinə deyil, qonşu dövlətlərə də öz töhfəsini verdi. Bir daha vurğulamaq istəyirəm ki, Heydər Əliyev fenomeni olmasaydı, Gürcüstanın vəziyyəti çox ağır ola bilərdi. Qədim Tbilisi məhəlləsi paytaxtımızın ürəyidir. Şadam ki, Tbilisinin məhz həmin qədim guşəsində, şəhərimizin ürəyində Heydər Əliyevin adını daşıyan bağda bu dahi dövlət xadiminin heykəli ucaldılıb. Biz çox vaxt bayramlarımızı da azərbaycanlı qardaşlarımızla birlikdə həmin bağda qeyd edirik”.
Gürcüstanın Xalq yazıçısı Revaz Mişveladze Ulu Öndərlə bağlı xatirələrini bölüşüb: “Afaq xanım Heydər Əliyev haqqında o qədər ətraflı danışdı ki, bizə söz qalmadı. Lakin mənim də ürəyim doludur. Heydər Əliyev kimi böyük siyasətçi barədə və bu tarixi kitab haqqında mənim də ürək sözlərim var. İlk növbədə deməliyəm ki, Heydər Əliyev ölkəsini elə istiqamətə yönəltdi ki, bu gün Azərbaycan regionun aparıcı ölkəsinə, dünya üçün isə mühüm strateji əhəmiyyətli bir dövlətə çevrilib. Yaxşı xatırlayıram, 2001-ci ildə biz – Gürcüstanın beş nəfərdən ibarət hökumət və parlament nümayəndə heyəti Heydər Əliyevin dəvəti ilə Bakıda olduq. Bu gün təqdimatına toplaşdığımız kitabda yer alan xatirəm həmin o görüşdən bəhs edir. O tarixi görüşü xatırlayanda ürəyim bu gün də sanki nurlanır. Yadımdadır, o, Gürcüstanın keçmişindən, bugünündən, gələcəyindən, iqtisadi potensialından danışır, biz heyranlıqla dinləyirdik, ölkəmiz barədə bu qədər geniş məlumata malik olması bizi valeh edirdi. Ərsəyə gətirilmiş bu dəyərli kitab Gürcüstan və Azərbaycan dostluğunu, qarşılıqlı sevgimizi, bir-birimizə nə qədər zəruri və gərəkli olduğumuzu sərgiləyir, birliyimizi bir daha möhkəmləndirir və sarsılmaz edir”.
Daha sonra Gürcüstan Rustaveli Cəmiyyətinin Prezidenti David Şemokmedeli, Gürcüstan Rəssamlar İttifaqının sədri Quram Sersvadze, tanınmış gürcü şairi Bağater Arabuli, Abxaziya Yaradıcılıq Birliyinin prezidenti Naira Marşania, Xalq şairi Erekle Sağliani, “Zğvauri” jurnalının baş redaktoru Bela Keburia, kitabın ərsəyə gəldiyi “Merani” nəşriyyatının direktoru Manana Qorqişvili, tanınmış gürcü şairi Badri Kutateladze, kitabın həmtərtibçisi, Eduard Şevardnadzenin mətbuat məsələləri üzrə müşaviri olmuş yazıçı İmir Məmmədli çıxış edərək Ulu Öndərin Gürcüstana, gürcü xalqına münasibətindən, ölkənin gələcəyi və çiçəklənməsi uğrunda həyata keçirdiyi işlərdən danışıblar.
Tədbirin sonunda Azərbaycan-Gürcüstan ədəbi əlaqələrinə verdiyi töhfələrə və “Heydər Əliyev və Gürcüstan” kitabının ərsəyə gəlməsində xidmətlərinə görə nəşrin həmtərtibçisi, Gürcüstan Yazıçılar Birliyinin sədri Makvala Qonaşviliyə Azərbaycan Dövlət Tərcümə Mərkəzinin təsis etdiyi “Dövlət Tərcümə (Mərkəzi) Mükafatı” təqdim olunub.
Mənbə: https://azertag.az/
18-20 dekabr 2023-cü il tarixlərində Heydər Əliyev Fondu və Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə ölkəmizdə ilk dəfə “Mədəni irs” forumu keçiriləcək. Forum Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunan tədbirlər çərçivəsində baş tutacaq.
Tanınmış tarixçi, arxeoloq, rəssam, memar, heykəltəraş, sənətkar və sahə üzrə digər mütəxəssislərin iştirakı ilə geniş müzakirələrin aparılacağı forumda mədəniyyətimizin və milli irsimizin yaşadılması, inkişafı və təbliği, mövcud vəziyyət, maddi və qeyri-maddi irsimizə, təsviri və tətbiqi sənətə, tarixi abidələrə dövlət dəstəyi və digər istiqamətlərdə diskussiyalar olacaq.
Forumda “Azərbaycanın daşınmaz tarixi – mədəni irsinin tədqiqi və mühafizəsi problemləri”, Postkonflikt dövründə Azərbaycanın tarixi – mədəni və təbii irsinin qorunması məsələləri, Azərbaycanda daşınar mədəni irs: muzey işi və müasir çağırışlar, Qeyri-maddi mədəni irsin mühafizəsi və müasir çağırışlar, “Təsviri sənət və müasir çağırışlar” “Mədəni irs və müasir memarlıq- Şəhəralma prinipləri” mövzuları üzrə panellər təşkil olunacaq. Panellerdə müvafiq sahələrin mövcud vəziyyəti və gələcək perspektivlər barədə fikir mübadiləsi aparılacaq.
Forumda iştirak etmək istəyən şəxslər 10 dekabr 2023-cü il tarixinədək onlayn müraciət forması (https://culture.az/medeniirsforumu) ilə qeydiyyatdan keçə bilərlər.
Mənbə: https://culture.gov.az/
23-24 noyabr tarixində Azərbaycan Respublikasının Kino Agentliyinin elan etdiyi film layihələri müsabiqəsinin layihələrin müdafiəsi (pitçinq) mərhələsi baş tutub. Bu mərhələdə layihələr Seçim Komissiyasının üzvləri və Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən yaradılmış kinematoqrafiya, rəqəmsal və digər audiovizual əsərlərin məzmununun qiymətləndirilməsi üzrə Ekspert şurasının nümayəndələri tərəfindən qiymətləndirilib.
Dövlət sifarişi, kommersiya, sənət filmi istiqamətində 1 qısametrajlı, 3 tammetrajlı sənədli, 2 qısametrajlı, 4 tammetrajlı bədii, 1 qısametrajlı animasiya film layihəsi olmaqla ümumilikdə 11 layihənin, tələbə alt istiqaməti üzrə isə 16 tələbə filminin istehsalına dəstək göstərilməsi məqbul hesab edilib.
Seçim Komissiyası və Ekspert şurasının yekun iclası 28 noyabr tarixində keçiriləcək.
Mənbə: https://culture.gov.az/
Türk sevdalısı, aşıq-ozan törənli, milli dəyərlərimizin yorulmaz təbliğatçısı, Azərbaycan folklorunun bilicisi ustad şair Məmməd Aslanın bu kitabına müəllifin müxtəlif illərdə qələmə aldığı seçmə şeirləri daxil edilib. “Qanun” nəşriyyatının yeni layihəsi “Azərbaycan poeziyasından seçmə şeirlər” adlanır. Ümid edirik ki, kitabda toplanmış şeirlər poetik ovqatınıza işıq tutacaq, Məmməd Aslan yaradıcılığı ilə yaxından tanış olmağınız üçün sizə yol yoldaşı olacaq. Kitabdakı şeirlər “Dəlidağ” ədəbi məclisinin sədri, şair Namiq Dəlidağlının təqdim etdiyi nümunələr arasından seçilib.
Mənbə: https://www.qanun.az/
Azərbaycan satirik şerinin ən sevilən simalarından biri olan Baba Pünhan (1948‒2004) öz yaradıcılığı ilə Q.B.Zakir, S.Ə.Şirvani, M.Ə.Sabir və “Molla Nəsrəddin” ədəbi məktəbinin layiqli davamçısı idi. Yaradıcılığı həm xalq, həm də oxucular tərəfindən rəğbətlə qarşılanan Baba Pünhanın şeirləri dillər əzbəri olmaqla yanaşı, bütün dövrlərin insanlarına xas çirkinliklərinə, eybəcərliklərinə, haqsızlıqlarına ayna tuturdu. Şeirlərini əruz və heca vəznlərində yazan şair xalqın səsi kimi çıxış edirdi. Baba Pünhanın bu kitabında toplanmış şeirlər sizə onun zəngin yaradıcılığı ilə yaxından tanış olmağınız üçün gözəl imkan yaradacaq. Şeirlər şairin ailə üzvləri tərəfindən toplanaraq təqdim edilib.
Mənbə: https://www.qanun.az/
Məhəmməd Hadi XX əsr romantizminin ən məşhur simalarından biridir. O, Vətən və hürriyyət mövzusundakı şeirləri ilə daha çox tanınır. “Qanun” nəşriyyatının yeni layihəsi olan “Azərbaycan poeziyası seçmə şeirlər” silsiləsində sizə təqdim etdiyimiz bu kitab oxucularımızın Məhəmməd Hadi yaradıcılığı ilə yaxından tanış olması üçün yeni fürsətdir. Kitaba 1906-1919-cu illərdə qələmə alınmış seçmə şeirlər daxil edilib. Şairin poetik dili oxuculara tam aydın olsun deyə, ərəb-fars sözlərinin izahı son səhifələrdə verilib.
Bilirsinizmi nədir, məncə, nüxbeyi-amal?
Könüldəki əməlim millətin səadətidir…
Ey Vətən! Ey pəriyi-vicdanım!
…Səni sevmək deyilmi imanım?
Mənbə: https://www.qanun.az/
O, Azərbaycan klassik şeirinin zirvəsidir. Yaradıcılığı ilə həm Şərq, həm də dünya ədəbiyyatında sönməyən ulduz kimi daima parlayır. Adı Homer, Nizami, Dante və Şekspirlə yanaşı çəkilir. Beş əsrdən artıqdır ki, söz mülkündəki sultanlığını qoruyub saxlayır. Aşiqanə-lirik qəzəlləri ilə yanaşı, ictimai-siyasi mövzuda qələmə aldığı müxtəlif janrlı əsərlər dövrünün ictimai mənzərəsinə ayna tutur.
Əlbəttə, söhbət dahi Məhəmməd Füzulidən gedir. “Qanun” nəşriyyatı “Azərbaycan poeziyasından seçmə şeirlər” layihəsindən bu dəfə böyük Füzulinin seçmə qəzəllərini təqdim edir.
Mənbə: https://www.qanun.az/
Azərbaycanlı şair Abbas İlhamın “Sevənlərin məskəni” adlı şeirlər kitabı işıq üzü görüb. Kitabın redaktoru Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru Nəcibə İlkindir.
Azərbaycanın Xalq şairi, həm əruz, həm heca vəznində gözəl şeirlər yazan, lirikasında vətən, torpaq, övlad, sevgi kimi əbədi mövzulara ilhamla söz çələngi hörən Süleyman Rüstəmin bu kitabına şairin seçmə şeirləri daxil edilib. İkiyə bölünmüş Azərbaycanın yenidən qovuşub hürr olacağı günə qətiyyətlə inanan S.Rüstəmin Cənub mövzusuna həsr etdiyi şeirlərin bir qismi ilə bu kitabda da tanış olacaqsınız. “Qanun” nəşriyyatının yeni layihəsi olan “Azərbaycan şairlərinin seçmə şeirləri” seriyasından təqdim etdiyimiz növbəti kitabla siz Azərbaycan dilinin zənginliyi, gözəlliyi və məna çalarları ilə yenidən baş-başa qalacaqsınız.
Mənbə: https://www.qanun.az/
“Qanun” nəşriyyatının “Azərbaycan poeziyası seçmə şeirlər” adlı yeni layihəsində bu dəfə Xalq şairi Nəbi Xəzri yaradıcılığından incilər təqdim edirik. Kitab şairin oğlu Arzu Babayevin seçdiyi şeirlər əsasında tərtib olunub.
Şeir mənim üçün bir kainatdır,
Onun ulduzları, günəşləri var.
Şeir mənim üçün sirli həyatdır,
Onun öz sevinci, öz kədəri var.
Mənbə: https://www.qanun.az/
Şah İsmayıl Xətayi klassik Azərbaycan şeirinin ən parlaq simalarından biridir. Onun qəzəlləri, qoşmaları, gəraylıları, bayatıları və varsağıları milli söz xəzinəmizi daha da zənginləşdirir. Xətayinin adı beş yüz ildən artıqdır ki, sevilərək və ehtiramla anılır. I Şah İsmayıl (Xətayi) həm də Azərbaycan Səfəvilər dövlətinin qurucusudur. Görkəmli siyasi xadimdir. “Qanun” nəşriyyatının “Azərbaycan poeziyasından seçmə şeirlər” adlı layihəsində Xətayinin seçmə qəzəllərini təqdim edirik.
Xətayiyəm, bir halam,
Əlif üstündə dalam.
Sufiyəm təriqətdə,
Həqiqətdə abdalam
Mənbə: https://www.qanun.az/
Molla Vəli Vidadinin 18-ci əsr Azərbaycan poeziyasında xüsusi yeri vardır. Onun qoşmaları, qəzəlləri, müxəmməsləri öz bədii dəyəri ilə seçilir. Şairin yaradıcılığı üç əsrdən artıqdır ki, milli ədəbiyyatımızın klassikası səviyyəsinə yüksələrək yaşayır. Vidadi öz savadı, dünyagörüşü və nümunəvi həyat tərzi ilə dövrünün ziyalılarına örnək olub. Başqa bir klassik şairimizin – Molla Pənah Vaqifin yaxın dostu olan Vidadi həm də onunla yazışmış, deyişmişdir. “Qanun” nəşriyyatı “Azərbaycan poeziyasından seçmə şeirlər” layihəsində Vidadinin şeirlərini təqdim edir. Kitabın oxucu ruhunu oxşayacağına inanırıq.
Mənbə: https://www.qanun.az/
Milli poeziyamızın görkəmli simalarından olan Molla Pənah Vaqif həm lirik şair, həm də tarixi şəxsiyyət kimi dəyərlidir. Yaradıcılığı üç əsrdən artıqdır ki, Azərbaycanla yanaşı Asiya ölkələrində, qardaş türk dövlətlərində maraqla qarşılanır. Qarabağ hakimi İbrahimxəlil xanın vəziri və dostu olan Vaqif maraqlı, həm də təzadlı bir ömür yolu keçib. O, İbrahimxəlil xandan sonra hakimiyyətə gələn Məhəmməd bəy tərəfindən edam olunub. Əlyazmalarının çoxu məhv edilib. Buna baxmayaraq, Azərbaycan xalqı Vaqifi də, onun irsini də qoruyub saxlayaraq nəsildən-nəslə ötürüb. “Qanun” nəşriyyatının “Azərbaycan poeziyası seçmə şeirlər” adlı yeni layihəsində Vaqifin şeirlərini təqdim edirik. Kitabın maraqla qarşılanacağına inanırıq.
Mənbə: https://www.qanun.az/
Mən bu ağlamalı, mən bu gülməli
Dünyaya ağlayıb-gülməyə gəldim.
Bir dünya tapılmaz bundan ölməli,
Mən də tamahlanıb ölməyə gəldim.
Hələ bu dünyada izim yoxuydu,
Hər şeyi görürdüm, gözüm yoxuydu,
Hələ ruhum vardı, özüm yoxuydum,
Mən bura özümü görməyə gəldim.
Mənə də yer çatar, dünya dar deyil,
Biz balıq deyilik, dünya tor deyil,
“Allah göydən baxır, Allah kor deyil!..” –
Sizə bunu xəbər verməyə gəldim.
Bakı şəhərində doğulmuş, ADNSU-nun məzunu, Qarabağın azad edilməsi uğrunda Vətən müharibəsində qəhrəmanlıqla şəhid olmuş Cavid Mikayıl oğlu Həsənovun ölməz xatirəsinə ithaf edirəm.
Qarabağ savaşında şanlı zəfər çalmışıq,
Göydən düşən pay deyil, yüz yol istə, qələbə.
Müqəddəs torpaqları yağılardan almışıq,
Asan başa gəlməyib düşmən üstə, qələbə.
Şirin canından keçdi, saysız qəhrəman igid,
Vətənə qurban olmaq, bu da bir səadətdi.
Küləklər şəhərində açmışdı gözün Cavid,
Hələ balacalıqdan şirin dil, xoş ülfətdi.
Qarabağ döyüşçüsü Mikayılın oğluydu,
Halal, dürüst ailənin balası, övladıydı.
Doğma elə-obaya, yurda qəlbən bağlıydı,
Adı da ölməzlərin, ucaların adıydı.
Anası Mirvarinin təkcə oğlu deyildi,
Yamanı kim xoşlayar, xeirxahı sevərlər.
Gözlərinin işığı, bəli, hər şeyi idi,
Məktəbə getdi Cavid, gətirdi şad xəbərlər.
“Əla”larla qurtardı təmayüllü məktəbi,
Neftçi-mühəndis olmaq, məqsədi, niyyətiydi.
Fizika, riyaziyyat həm həvəsi, həm təbi.
ADNSU-da təhsil almaq onun qətiyyətiydi.
Şanlı ali məktəbə qəbul oldu, sevindi…
Oxudu, imtahanlar verdi yüksək qiymətlə,
Anasına deyirmiş, “Ora da öz evimdi”,
Vaxt gəldi, bu ünvanla vidalaşdı hörmətlə.
Hərbi xidmətə getdi, afərin, əsgər oldu,
Bakıtək doğmalaşdı ona Gəncə şəhəri.
Əsgər yoldaşlarının dilində əzbər oldu,
Başa vurub xidmətin döndü Bakıya geri.
Qazma mühəndisitək göstərdi fəaliyyət,
Hamı sevirdi onu, halal idi, düz idi.
İşə can yandıranlar qazanır nailiyyət.
Zəkalı, biliklərə sahib mühəndis idi.
Vətən torpaqlarının xilasının məqamı,
Cavid də sevinc ilə ordumuza yazıldı.
Vaxtdır dayanmaq olmaz, alağın intiqamı…
Həmin o payız günü sanki bahar-yaz oldu.
Sevimli anasının üz-gözündən öpərək:
-Məndən nigaran olma, nurlu səhər bizimdir.
Düşməndən Qarabağı azad eyləyək gərək,
Zülmət xain düşmənin, şanlı zəfər bizimdir.
Cavid hərb meydanında qorxu nədi bilmədi,
Vuruşdu qəhrəmantək, düşmənə uddurdu qan.
Gündüz-gecə bilmədi, yuxu nədi bilmədi,
Xocavənd döyüşündə Vətənçin keçdi candan.
Həmişə qəlblərdədir unudulmaz heç zaman,
Müqəddəs ucalıqda canlı, yaşayır Cavid.
Üzündən, çöhrəsindən gülüş yağan qəhrəman,
Bu gündən gələcəyə müjdə daşıyır Cavid.
09.11.2023.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Qaradağ Bürosunun Rəhbəri
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru
Canımda qalmayıb dözüm,
Dodağımda donub sözüm,
Yollarına baxan gözüm,
Tutulaydı görməyəydi.
Qəm şələsi çəkdi ilim,
Daha dinmir şirin dilim,
Qırılaydı iki əlim,
Sevda gülün dərməyəydi.
Yoxmu sonu bu həsrətin,
Vüsal dada yetə, çətin,
Ürəyim bu məhəbbəti,
Açıb düzə sərməyəydi.
Taleyimiz nə qəribə,
Salıbdı bizi qəlibə,
Yox olaydı kaş Nəcibə,
Sənə könül verməyəydi.
1998….
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru
Nağıllamaq istəyirəm bu gün…
Bir az içəridən çıxmaq lazımdır hərdən, içərinin həmişə daha içəriyə açılan bir qapısı olduğunu bilənlər yazıq olur yoxsa. Yadınıza düşənin “Nisbilik nəzəriyyəsi” olduğunu bilirəm. Yazıq Albert… Saat-filan boş şeydi, o, yaşananların ruhundan keçdiyini, amma o ruhun ilmələnə-ilmələnə sökülsə də, olduğu yerdə dayandığını kəşf etmişdi, əslində… Yox, kəşf etməmişdi; mövcud olan bir şeyi görə bilmişdi. Gördüyünə peşman elədi insanlar onu. Özü də, sağlığında…
Bir az içəridən çıxmaq lazımdır hərdən, içərinin heç vaxt pəncərəsi olmur, olsa-olsa bir əlçimlik nəfəsliyi olur, o da daim “qonşu divarı”na açılır. Çırpılırıq “qonşu divarı”na, qırılırıq, tökülürük, özümüzdən çıxırıq… Nə? “Özümüz haradır?” – deyə soruşursunuz? Çıxdığımız, anbaan uzaqlaşdığımız, yad hiss etdiyimiz hər yerdə/hər anda darıxdığımız yerdi ora… Xəritəsi hisslərimizdədir; əgər şifrələri oxuya bilsək, mənzil başına gecikməyəcəyik…
Bir az içəridən çıxmaq lazımdır hərdən, bir az uzaqlara getməliyik. Nağıllardakı məsafələri geridə qoya biləcəyimiz qədər bir uzaqlıq gözləyir hamımızı xəyallarımızda. Aldanmışıq, bilirəm, “nağıl dili yüyrək olmur”, nağıl uyduranın təxəyyülündə “məsafə” anlayışı elastikdir; istədiyi şəklə sala bilir. İllər heç vaxt “yel qanadlı” olmur, qanadı biz tikirik yaşadıqlarımızla, ölçmədən-biçmədən geyindiririk illərin əyninə. “Yüz ölç, bir biç” deyənləri də, beləcə, haqsız çıxardırıq. Və ayrıca, tikdiyimiz qanadlara dərddən naxış vuranda daha əziz olurlar… Mən “altıncı barmaq” nümunəsini dilə gətirə bilərəm; “bədəsil övlad” məsəli mənə yaddır..
Bir az içəridən çıxmaq lazımdır hərdən, içərilərin yeganə işıq mənbəyi düşüncələrimizdir. “İşıqlı duyğular” ifadəsini kim deyibsə, özünü də aldadıb. Bütün yalanları insan birinci özünə danışır; özünə inana bilirsə, başqasını da inandıra biləcəyi ehtimalı çoxalır zənnində… “Düşünə bilənlər limanı” adlı bir hekayəm min ildir ki, yarımçıqdı. Çünki düşündükcə, həmin hekayənin qəhrəmanları özümü də qorxudur… Yol çantalarını elə qəşəng, rəngbərəng təsvir etmişəm ki!
Bir az içəridən çıxmaq lazımdır hərdən… Hə, hərdən… Eşiklər də “həmişəlik” deyil. Elə bilirsiniz ki, nağılçı “bağlı qapını aç, açıq qapını bağla” deyəndə, sadəcə, söz oyunu oynayırdı? Məncə, yox…
Bir az içəridən çıxmaq lazımdır hərdən; qapıları dəyişik salmaq haqqınız da var. Etiraf edim, qapıları səhv salanda adamı yaman danlayır dörd yanındakılar… (etiraf edim, o qapını bilə-bilə səhv salmışdım!)
Bir az içəridən çıxmaq lazımdır hərdən…
…Qapılara toxunmayın…
…Məni də unudun, nağılları unutduğunuz kimi…
…Ən asanını seçin; öz üzərinizdə sınaqdan çıxararaq öyrənəcəksiniz ki, unutmaq ən çətiniymiş…
Mənbə: https://525.az/
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktor müavini
Sən gedəndən pəncərəm
işıq üzü görməyib.
Bayırda nə baş verir
Yadıma da düşməyib.
Günəşi gözüm görmür,
Kədər ovcuma dolur.
Mənim sənli gicgahım
Xatirələr yoğurur.
Niyə getdin, bilmədim,
Mən ki kiçik deyildim.
Səndən böyük sevgimlə
Mən nəyinə yetmədim?!
Məni atmağa nə var?
İki cümlə tabında.
Səndən böyük qürur var
Gördüyün bu qadında.
İşdi, birdən qayıtsan
O biz gedən yollara,
Bir qucaq peşmanlıqla
Dön, qaçdığın qollara.
Saxla suallarını,
Boğ bağrının başında,
Bəsdir daha, əskilmə,
Yerin sevgi dışında.
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti təqaüd fondunun təqaüdçüsü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının GƏNCƏ Bürosunun Rəhbəri
Gözümdən itən kimi
Xəyalın canlandısa,
Yarım qalan hər şeyim
Tək səninlə tamdısa.
Gülü solan güldanın
Təkliyidi mənimki.
Dərd yığılıb üst-üstə,
Bu nə birdi, nə iki.
Bu payız bir başqadı,
Bu yağış kəsən deyil…
Məni ki sevənlərin
Hamısı bir sən deyil.
O əvvəlki, o məsum
Yaşımdan ayrılmadım.
Məni nəylə qınadın?
Xoşumdan ayrılmadım.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Prezident mükafatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının BAKI Bürosunun Rəhbəri
* * *
Bu şəhərdə payız tənbəl, sarışın,
Bu şəhərin küçələri yuxulu.
Səsin gəlmir, başın kimə qarışıb?
Gülüşlərim sevinclərim yox olub.
Qulağını şəkləyibdir qorxular,
Yuxularım tədirgindi, qırıqdı.
Otağımın hər küncündə qoxun var,
Ciyərimə çəkə-çəkə darıxdım.
Darıxdıqca dalğalandım, kükrədim,
Darıxdıqca leysan oldum, yel oldum.
Yenə səni ürəyimdən sökmədim,
Yenə səni sevə-sevə duruldum.
Bu şəhərdə payız tənbəl, sarışın,
Bu şəhərin gözlərində qəhər var.
Unutma ki, mən cəhənnəm bu qışı,
Sənsiz ev ev üşüyəcək şəhər var.
Pəncərədən boylanıram hər səsə,
Addımınla qulağımda gülsənə.
Eybi yoxdur bu bayram da gəlməsən,
Bahar çağı durnalarla gəlsənə.
Qulağını şəkləyibdir qorxular,
Yuxularım tədirgindi, qırıqdı.
Otağımın hər küncündə qoxun var,
Ciyərimə çəkə-çəkə darıxdım.
Sənsiz yaman darıxdım…
* * *
Yoxluğun qəramət yuxudur Gülüm,
Eləcə uzanır sabaha qədər.
Gəl sənin bir ömür başına dönüm,
Sən mənə bir kiçik ümüd ol yetər.
Demirəm bu sevda daşı əridər,
Bəlkə də bir kibrit ömrüdür odu.
Yenə də ruhumu çətin kiridə,
Öpüşü, sığalı, qucağı yadın.
Çox böyük deyildir gözləntilərim,
Çətin varlığından təmənna güdəm.
Bircə əllərimi bərk tutsun əlin,
Zaman acımasız qatardı gedən.
Bircə oyananda yanımda görüm,
Sabahım gül açsın, şehli, təzə-tər.
Mən sənin bir ömür başına dönüm,
Sən mənə azacıq gülümsə yetər.
Azərbaycan ədəbiyyatında romantizm ədəbi cərəyanın əsas nümayəndəsi, milli romantik şeir və mənzum faciənin banisi böyük mütəfəkkir Hüseyn Cavid yaradıcılığında 1932-ci ildə-Firdovsinin 1000 illik yubileyi ərəfəsində yazdığı beş pərdəli faciəsi olan “Səyavuş “ əsəri mühüm yer tutur. Müəllif istər şeir, istərsə də dram əsərlərində ideyalarını obrazlar arasındakı dialoqlarda və onların daxili aləmində açıq şəkildə göstərmişdir.
Əsərdə əsas ideya xeyirlə şərin mübarizəsidir. Bu mübarizə atəşpərəstliyin təməli olan Zərdüştün “Avesta” sını xatırladır. Bu kitabdakı mübarizə çalarlarını “Səyavuş” əsərində də görmək mümkündür. Avestada xeyir və şərin üç dövrünü əhatə edən hadisələri Səyavuşun həyat mübarizəsi konteksində təhlil etsək, , onun hələ saraya gəlməmişdən əvvəlki gözəl həyatını sadəcə xeyirin hökm sürdüyü , sarayda gördüyü ikiüzlülük, yalan , zalım və yaltaqlıqları, Səyavuşun onlara olan münasibətini bu iki dilemma arasındakı mübarizə dövrü kimi səciyyələndirmək olar Bu zaman bir sual meydana çıxır. “Avesta” nın sonundakı xeyirin qələbə çaldığı mərhələni Səyavuşun faciəli sonu ilə necə əlaqələndirmək olar ? . Bu faciə ilk öncə Keykavus kimi cəlladlarım , şər niyyətli insanların qələbəsi kimi görünsə də , xeyirin mənəvi qələbəsi kimi qiymətləndirilir. Səyavuş nə qədər hökmdar oğlu da olsa , gördüyü pisliklərin onu əqidəsindən çevirməyinə icazə vermir, hətta bunlara qarşı dimdik durur. Şərqin Avestasından doğaraq qərb fəlsəfəsinin mərkəzi hissəsini təşkil edən bu motiv əsər boyu müqayisəli şəkildə özünü əks etdirir.
“Səyavuş” əsərini digərlərindən fərqləndirən cəhət proloqa bənzər “Başlanğıc” hissənin olmasıdır. Bu hissə bir növ xeyrin rəqibsiz olduğu zamanı əks etdirir – Səyavuş dostu, təlimçisi Zal Rüstəmlə bərabər əhalisi ədalətli, xeyirxah olan Zabilistanda təlimlər keçir, xoşbəxt həyat sürürlər. Xeyirlə şərin mübarizəsi atası Keykavusun onu saraya çağırması ilə başlayır. Xeyir ideyasını daşıyan Səyavuşun birdən-birə şər qaynağı olan saray mühitinə düşməsi və burada gördükləri konfiliktin əsasını təşkil edir. Cavidin əsərdə qoyduğu digər ideya qəhrəmanın faciəsidir. Bu iki ideya müəllif tərəfindən əlaqəli şəkildə verilmişdir. Belə ki, Səyavuş saraydakı əxlaqsızlıq, yaltaqlıq və buna göz yumanları gördükdən sonra onun bu aləmə aid olmadığını, mənən tək olduğunu görürük. Qəhrəmanın faciəsi və yeni ideya – müharibə və sülh məsələsi də elə burada başlayır. Kənddən çıxarkən yaşlı bir qadının ona dediyi
… Şən saraylar məğrur etməsin səni,
Düşün daim yoxsulların dərdini. (1.122)
misraları hər zaman Səyavuşu düşündürür. Səyavuş, həmçinin sülh elçisidir. O, Turan-Iran müharibəsində döyüşlərin əbəs olduğunu düşünür və dayısı Əfrasiyabın vəziri Piranla sülh bağlayır.
Bunca xalqı əzib bitirmək neçin?
Hər tərəfdən çəlik qollar seçilsin. (1.167)
Onun bu aləmə yadlığını ilk dəfə atası tərəfindən satqın adlandırıldığı zaman görürük. Bütün gördükləri, analığı olan Südabənin ona atdığı şər və s. onu məvəvi cəhətdən yorur, yeni bir cəmiyyət axtarışına sövq edir. Bu axtarışın nəticəsi isə onu dayısı Əfrasiyabın yanına gətirib çıxarır. Burada gördüyü xoş rəftar, dayısı qızı Firəngizlə evlənməsi Səyavuşa axtardığı xoşbəxtliyi tapdığını zənn etdirsə də, tezliklə gerçəkləri görür. Cavid burada Iranın türklərin düşməni olan Çin dövləti ilə birləşməsini böyük ustalıqla təsvir etmişdir. Səyavuşun Çin valisi ilə söhbəti bunu açıq şəkildə göstərir. Səyavuşun faciəsinin əsasını onu əhatə edən mühit qoyur. Çünki o, dünyadakı bütün eybəcərlikləri gördükləri halda qəbul edənlərə qarşı çıxır. Səyavuş əsərdə çoxlu insanlarla əhatə olunmuş yalqızdır. Elə faciəsinin səbəbi də yalqızlığıdır. Iran dövlətini-atasının sarayını tərk etməklə, şərdən yaxa qurtardığını düşünən Səyavuş yanılır. Südabənin intiqam hissi Səyavuşa-şər xeyrə qalib gəlir. Adından atasına yazılan məktub Səyavuşun sonu olur.
Keykavus bir cəllad, sən də bir cəllad. (1.253)
Bu misra ilə Səyavuş ilk hərəkəti ilə anlamadan onu satqın elan edən atasını və dayısını eyniləşdirir, cəllad adlandırır, həmçinin bu sözləri Kərşivəz onu arxadan vurduqdan sonra son sözləri kimi deyir. Son sözlərində belə cəlladlara baş əyməyən Səyavuş cismən ölsə də, mənən qalibdir, çünki o, öz əqidəsi yolunda ölmüşdür.
Düşünmək olar ki, Cavid “nə qədər ki, dünyada belə eybəcərliklər və bu eybəcərliklərə boyun əyənlər var, xeyrin də şərə qalib gəlməsi mümkün deyil” (2.216) -ideyası ilə insanlara dərs vermək, onları pisliklərdən çəkindirməyə çalışmışdır. Səyavuş öldükdən sonra Iran-Turan müharibəsinin yenidən kəskinləşməsi isə şərin artıq qalib gəldiyini açıq olaraq göstərir.
Cavid dühası bizə, sadəcə bir əsər ilə bir neçə ideyanın necə məna kəsb etdiyini öyrədir.
Ədəbiyyat
Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə “Yaradıcı Həftə” çərçivəsində “Musiqi Sənayesi Platforması” (MİP) təşkil olunacaq, Azərbaycanın musiqi sənayesinin imkanları və çağırışları bu sahəyə öz töhfəsini verən şəxslərin iştirakı ilə noyabrın 30-da Heydər Əliyev Mərkəzində platforma çərçivəsində müzakirə ediləcək.
Əsas məqsəd son illərdə bu sənayedə mövcud olan trendləri, hadisələri müzakirə etmək, musiqi sənayesinin inkişafı üçün potensial addımları müəyyən etmək, həmçinin bu istiqamətdə beynəlxalq təcrübəni araşdıraraq Azərbaycan musiqi sənayesinə tətbiq etməyin yollarını öyrənməkdir.
Panel sessiyalarda Azərbaycan musiqi sənayesinin inkişafı və Azərbaycan musiqisinin təbliği mövzularında fikir mübadiləsi aparılacaq.
Tədbirə xarici ekspertlər, beynəlxalq layihələrdə təcrübəsi olan mütəxəssislər, ölkədə musiqi sənayesinə töhfə verən və tanınan şəxslər, o cümlədən prodüserlər və musiqiçilər dəvət olunub.
Panel sessiyaların davamı olaraq dekabrın 1-də Beynəlxalq Muğam Mərkəzində Avroviziya Mahnı Müsabiqəsi ilə bağlı müzakirələr (“Eurovision Talks”) təşkil olunacaq. Tədbirdə bu yarışmada əldə olunan uğurlar, gələcək planlar və ümumiyyətlə bu kimi beynəlxalq musiqi müsabiqələrinin Azərbaycanın musiqi sənayesinə təsirindən danışılacaq.
Qeydiyyat üçün week.creative.az səhifəsinə keçid edə bilərsiniz.
Mənbə: https://culture.gov.az/
“Yaradıcı Həftə” çərçivəsində Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə 1-3 dekabr tarixlərində YARAT Müasir İncəsənət Məkanında “GƏL, YARAT” Yaradıcılıq üzrə Marafon təşkil olunacaq.
Marafon müxtəlif yaradıcı klasterlərdə birgə məhsul yaratmağa yönəlmiş kollektiv tədbirdir. Üç gün davam edəcək marafonda beş fərqli istiqamət (animasiya, kino, qrafik dizayn, teatr və 3D çap) müəyyən edilib. Hər istiqamət üzrə təcrübəli mentorların dəstəyi ilə komandalar öz məhsullarını hazırlayıb səhnədə təqdim edəcəklər.
Dekabrın 3-də hazırlanan məhsulların dəyərləndirilməsi münsiflər heyəti tərəfindən həyata keçiriləcək və hər bir istiqamət üzrə qalib komanda mükafata layiq görüləcək.
Qeydiyyat üçün week.creative.az səhifəsinə keçid edə bilərsiniz.
Mənbə: https://culture.gov.az/
Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə keçiriləcək “Yaradıcı Həftə” çərçivəsində Azərbaycan Respublikası Kino Agentliyinin dəstəyi ilə “CINEMO” Mobil Film Festivalının açılış mərasimi baş tutacaq.
Layihənin məqsədi Azərbaycanda gənclərin yaradıcı fəallığının dəstəklənməsi, onlar arasında mobil telefon vasitəsi ilə film istehsalının daha geniş tanıdılması, mobil çəkiliş sahəsində biliklərinin artırılması, istedadlı mobiloqraf və kinematoqrafların üzə çıxarılması, mobil filmin geniş imkanları vasitəsilə sosial dəyərlərin təbliği və istedadlı gənclər arasında yaradıcı əlaqələrin qurulmasıdır.
Tədbir dekabrın 1-də Nizami Kino Mərkəzində (saat 19:00) baş tutacaq.
Festivala təqdim ediləcək mobil telefon vasitəsi ilə çəkilən filmlər münsiflər heyəti tərəfindən dəyərləndiriləcək və sonda qaliblər müəyyən olunacaq.
Festivalda iştirak şərtləri, filmlərə dair tələblər, mükafatlar və digər zəruri məlumatlar açılış mərasimində elan ediləcək, həmçinin festivalın rəsmi internet saytında (cinemoff.com) yayımlanacaq.
Mənbə: https://culture.gov.az/
“Yaradıcı Həftə” çərçivəsində Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə 1-3 dekabr tarixlərində Nizami Kino Mərkəzində “Cultech” (mədəniyyət sahəsində startaplar) və “GameTech” (oyun texnologiyaları) hakatonları keçiriləcək.
“CulTech” hakatonu kreativ sektorda olan məsələlərə innovativ həll yolları tapmağa çalışan komandaları bir araya gətirən intensiv proqramdır. Müsabiqədə 48 saat müddətində komandalar mentor dəstəyi alacaq və öz yaradıcı və innovativ məhsullarının prototiplərini hazırlayacaqlar. Sonda hər bir komanda üç dəqiqə ərzində prototipi münsiflər heyətinə təqdim etmək imkanı əldə edəcək.
“CulTech” hakatonunda iştirak etmək üçün komanda şəklində müraciət olunmalıdır.
“GameTech” hakatonu zamanı iştirakçılar mentor dəstəyi alaraq öz yaradıcı və innovativ oyun layihələrini yaratmaq və nümayiş etdirmək üçün bir araya gələcəklər. 48 saat müddətində davam edəcək hakatonda oyun yaradıcılığı sahəsində fəaliyyət göstərən proqramçılar, dizaynerlər, rəssamlar, habelə bu sahədə həm təhsil alan tələbələr, həm də uzun illər fəaliyyət göstərən şirkətlərdə çalışan mütəxəssislər iştirak edəcək.
Dekabrın 3-də münsiflər heyətinin dəyərləndirməsinə əsasən qaliblər müəyyən ediləcək və onlara mükafatlar təqdim ediləcək.
Qeydiyyat üçün week.creative.az səhifəsinə keçid edə bilərsiniz.
Mənbə: https://culture.gov.az/
“Yaradıcı Həftə” çərçivəsində Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə 28-30 noyabr tarixlərində Heydər Əliyev Mərkəzində kreativ məhsulların və yaradıcı sənaye nümayəndələrinin fəaliyyətinin tanıdılması məqsədilə “Mədəniyyət və Yaradıcı Sənayelər Sərgisi” (MY EXPO 2023) keçiriləcək.
Sərgi kino, animasiya, musiqi, cultech (mədəniyyət sahəsində startaplar), gametech (oyun texnologiyaları), dəb, dizayn kimi yaradıcı klasterləri, eləcə də yaradıcı məkan və regionları bir araya gətirəcək.
Qeyd edək ki, həmin tarixlərdə Heydər Əliyev Mərkəzində “Mədəniyyət və Yaradıcı Sənayelər Forumu” təşkil olunacaq.
Mənbə: https://culture.gov.az/
Şuşa şəhərinin 2024-cü il üçün “İslam dünyasının mədəniyyət paytaxtı” elan edilməsi ilə bağlı tədbirlər haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı
2023-cü il sentyabrın 25-də Qətər Dövlətinin paytaxtı Doha şəhərində keçirilən İslam Dünyası Mədəniyyət Nazirlərinin 12-ci Konfransında Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı Şuşa şəhəri 2024-cü il üçün “İslam dünyasının mədəniyyət paytaxtı” elan edilmişdir. Bu qərar Azərbaycanın tarixi-mədəni, ictimai-siyasi həyatının mühüm mərkəzlərindən biri olub İslam mədəniyyətinin zənginliklərini dolğun təzahür etdirən Şuşaya xüsusi ehtiramın ifadəsidir və İslam dünyasının həmrəyliyinin yeni rəmzinə çevrilməklə qarşılıqlı əməkdaşlıq münasibətlərinin daha da genişləndirilməsində özünəməxsus rol oynayacaqdır.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsinin 32-ci bəndini rəhbər tutaraq qərara alıram:
1. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti:
1.1. Şuşa şəhərinin 2024-cü il üçün “İslam dünyasının mədəniyyət paytaxtı” elan edilməsi ilə bağlı tədbirlər planı hazırlayıb həyata keçirsin;
1.2. bu Sərəncamdan irəli gələn digər məsələləri həll etsin.
İlham Əliyev
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
Bakı şəhəri, 21 noyabr 2023-cü il
Mənbə: https://president.az/
Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının üzvü
Göy üzü buludlu, hava isti, sular bumbuz idi. Uzaqdan bir atlı aramla göy çəməndə çiçək toplayan qızlara doğru gəlirdi. Yaxınlaşanda qızlar onun İbad olduğunu gördülər. O kəndin ən yaraşıqlı oğlanı idi. Qızlar onu görüb pıçıldaşaraq Bircəbəyimə qaş-göz eləyib gülüşməyə başladılar. İbad atın belində Bircəbəyimə yaxınlaşdı. Qoynundan bir neçə alma çıxardıb ona uzatdı.
– Al, Bircəciyim-dedi. Qız almaları alıb birini dişlədi. Sonra İbada baxıb gülümsədi. İbad həmin almanı ondan alıb daha iri bir dişdəm götürdü:
– Almanı bax belə dişləyərlər e, day elə yox – deyib güldü. İbadın üzü günəşdən qaralmış, at çapdığı üçün yanaqları pörtüb qızarmışdı. Güləndə ağappaq dişləri ona bir az da yaraşıq verirdi.
Bircəbəyim gün altında qalmış qar kimi əridi. Utana-utana gülümsəyib qımışdı.
Qızlar bir kənara çəkilib öz aralarında pıçıldaşırdılar:
– Az, Bircəbəyim öldü ki…
Bir başqası :
– Hə, Bircə ölür ondan ötəri. Ancaq bu qızı ona verməzlər.
Bir başqası isə: – Niyə vermirlər ki, qara qaş-qara göz oğlandır da… – deyirdi.
İbad: – Bircəbəyim, gəl otur tərkimə səni at belində bir az gəzdirim – deyib əlini qıza uzatdı.
Elə İbad əlini Bircəbəyimə uzatmışdı ki, elə Bircəbəyim əlini onun ovcuna qoymuşdu ki, şimşək çaxdı. At diksinib qabaq ayaqlarını yerə çırpdı. Sonra yerindən götürülüb çapdı. İbadın gözü arxada, Bircəbəyimdə qaldığından müvazinətini saxlaya bilməyib atdan yıxıldı. Bircəbəyim əllərini irəli uzadıb var gücü ilə qışqırdı:
– İbad…!
Sonra sanki öz səsindən diksindi. Döyüküb ətrafına baxdı. Gənc, yeniyetmə qızların ona baxıb gülüşdüyünü gördü. Əlləri hələ də havada önə doğru uzalı qalmışdı. Qızlardan biri şaqraq səslə dedi:
– Ay nənə, niyə elə baxırsan, yenə də bizi tanımadın, hə? Mən Qətibəyəm, bu Qənirədir, bu Göyçəkdir, bu da Fatmadır. Sənin nəticələrinik! Gözəlliyimizi də səndən almışıq! Deyirlər gəncliyində sənin gözəlliyin dillərdə dastan imiş.
Bircəbəyim səbirsizləndi:
– Ay bala, İbad atdan yıxıldı ey, atdan!
– Ay nənə, narahat olma yuxu görürdün. Sən harda otursan elə orda da yuxuya gedirsən. Yuxuya gedən kimi də ya İbadı görürsən, ya atını, ya da onun sənə verdiyi almaları. Ya da elə hamısını birdən!
– Ay bala, sən bilmirsən ey, İbad…
– Bilirik, ay nənə. Bütün kənd bilir İbad məsələsini. Sənin bəy atan qızını kəndli balasına verməyib zorla, sürüyə-sürüyə bəy oğluna ərə verib. İbadın da atından başqa heç kimi yox idi. Elə o atını da götürüb çıxıb getdi bu kənddən. Gah deyirdilər Tiflisə gedib, gah deyirdilər İrana keçib. Sovet höküməti qurulandan sonra da nə öldüsünü, nə qaldısını bilən olmadı. Sənin də artıq yüz beş yaşın var. Bu vaxta daha nə İbad qalar, nə də onun atı. Odur ki, onu fikirləşib özünə əziyyət eləmə.
Qızlar yenə gülüşdülər. Bircəbəyim çarəsiz-çarəsiz baxdı:
– Nakam məhəbbətə gülməyin, bala, başınıza gələr.
Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının üzvü
Səhv
Hamının səhvini bağışlayıram,
Mən özüm çox şeyi məhv etdiyimçün.
Əgər bu dünyaya bir də gəlseydim
Yenə səhv edərdim, səhv etdiyimçün.
Çoxunun üzünə tüpürdü dünya,
Mənə tüpürcəyi çata bilmədi.
İffəti, namusu süpürdü dünya,
Mənə dişləriylə bata bilmədi.
Hər bir şirin meyvə, gül həyatını
Kökündə iylənən peyindən alır.
İnsan ağılsızdır, çünki ağlını
Hər sözə inanan gedən beyindən alır.
Bəlkə yeni qitə kəşf etməmişəm,
Bəlkə də bilirsiz dediklərimi.
Məni öldürməyə çalışsanız da,
Siz Allah, qoruyun sevdiklərimi.
23.09.2023
Saqqız
Saqqız qurtaranda qır işə gəlir,
Yenə də bir şeydir, bir dişə gəlir.
Yeni bir iş çıxıb, bir peşə gəlir
Məni kürəyimdən vuranlar üçün.
Məndən danışırlar, bir də padşahdan,
Nağıldan başlayan keçir dastandan.
Hər gün mövzu çıxır mən qəribandan,
Məni kürəyimdən vuranlar üçün.
Guya ki, vicdanı paslatmışam mən,
Yeni gündəmləri partlaşmışam mən.
Bir sözlə, əhv etmə başlatmışam mən,
Məni kürəyimdən vuranlar üçün.
Ağ hərflər
Hansı məkanda yaşayırsan sən,
Hansı şəhərdə?
Hansı yolda, hansı döngədə,
Hansı küçədə?
Kim hördü ki bu divarı aramızda,
Kim suvadı, kim boyadı
Qara rənglə?
Üstünə kim yazdı ki əlvida sözünü
Ağ hərflərlə?
Kim batdı ki bu günaha,
Kim qaldırdı
Dünyanın ən ağır yükünü?
Kim dinlədi ürəyimi
Kim bildi ki dərdi nədi?
Kim tutdu ki əllərimi
Dərd gələndə?
Kim sildi ki göz yaşımı
Mən güləndə?
Hansı zamanda yaşayırsan sən,
Hansı ildə,
Hansı ayda, hansı gündə,
Saat neçədə?
Kim hördü ki bu divarı aramızda,
Kim suvadı, kim boyadı
Qara rənglə?
Üstünə kim yazdı ki əlvida sözünü
Ağ hərflərlə?
Mənim ol
Güllü çəmənləri toxusun xalı,
Daşsın bulaqları, şan tutsun balı.
Qoy ellərin olsun dünyanın malı,
Təki sən mənim ol.
Qılmanlar, rizvanlar cənnətdən gəlsə,
Səndən göyçək olmaz al-ziba geysə.
Ölmərəm əllərim əlinə dəysə,
Təki sən mənim ol.
Gecələr uyğumsan, günüdüz xəyalım,
Qaşında ilişib qalıbdır ağlım.
Üzü mələk kimi, ürəyi zalım,
Təki sən mənim ol.
İnanma kimsənin fitnə-felinə,
Ölərəm dən düşsə bircə telinə.
Çevirrəm dünyanı atəş yerinə,
Təki sən mənim ol.
Giriş
Ekzistensializm fəlsəfi ədəbi cərəyanının Martin Haidiggerdən sonra ən böyük qələm sahibi olmuş nümayəndəsi olan Jan Pol Sartr öz əsərlərində Nitşe fəlsəfəsinin yarım qalmış nihilizmini varoluşculuk ilə tamamlayaraq, absurdizmin “yabancılaşma “ fikri ilə mükəmməl bir həddə çatdırmışdır. Bu mövzuda “Varlıq və Heçlik”, “Varoluşculuk”, “Bulantı“ kimi romanları, “Azadlığın yolları “ başlığı ilə yazılmış üç əsərlik ( “Yaşanmayan zaman”, “Ağıl çağı “, “Tükəniş “ )trilogiya yazan Sartr əsərlərini, insan, onun taleyi, daxili hiss, duyğu və düşüncələrini, yanlızlığını qərb fəlsəfəsinin üç təməl daşı ilə (Ekzistensializm—Nihilizm—Absurdizm) taclandırmağı əvəzolunmaz qələmi ilə uğurlu şəkildə bacarmışdır. Yazıçı, özünün də yaradıcılarından olduğu Varoluşculuğun “azadlıq”, “izdirab”, “varlıq”, “köhnə inanc” ; nihilizmin “heçlik” , “boşluq” və absurdizmin “yadlaşmaq”, “hissisləşmək” , “robotlaşmaq” kimi tezislərini istər roman, istərsə də hekayələrində ustalıqla mənalandırmışdır.
Filosofun fəlsəfi fikirlərini yansıtdığı əsərlər içərisində təkcə böyük həcmli romanlar deyil, həm də cəmi bir neçə səhifədən ibarət olan hekayələri yer alır. İçərisində “Otaq”, “Herostrat “, “İntim” , “Madrid markası” kimi hekayələrin də yer aldığı silsilənin ilk hekayəsi olan “Divar” əsəri yazıçının az söz ilə yaşamın tragikomik səhnələrinin geniş təsvirini özündə əks etdirir. Ekzistensializm—absurdizm—nihilizm yolunun cəmi 12 saat çərçivəsində tamamlandığı hekayədə obrazın keçirdiyi böyük dəyişim, insanın qorxu və qayğı vəziyyətində xəyal, plan, ümid və ən əsası da keçən zamanın sanki dayanaraq əslində heç yaşana bilməməsi kimi anlar ustalıqla qələmə alınmışdır.
“Divar” hekayəsi
Jan Pol Sartrın “Divar” əsərində ekzistensializm və bu cərəyanın təməlində duran absurdizm idealarını Pablo, Tom, Xuan, Belçikalı və başqa obrazlarla ifadə etdiyini görmək mümkündür. Hekayədə hadisələrə fərqli statuslardan baxış maraqlı olsa da, bunun eyni obraz tərəfindən icra olunması daha da diqqəti cəlb edir. Bu zaman isə belə bir fikrə sahib oluruq:əsərin əvvəlində məhkum olunmuş obraz ilə sonda ölümə doğru irəliləyən obraz arasında qalın bir divar vardır. Edama məhkum olunmuş Pablo daha bir müddət əvvəl ağlına belə gətirmədiyi ölümü artıq təsəvvür edir, gözündə canlandırır. Əsərdə Pablonun ölüm haqqında fikirləri, əslində insan varlığının mahiyyət etibarilə bir “HEÇLİK”dən ibarət olduğunu göstərir. Ekzistensializmin üçün səciyyəvi olan “anlaşılmazlıq” ideyası məhkumları ölümə aparan son on iki saatda gizlidir. Bu fikrə, Pablonun özünü ifadə edərkən hisslərinin qorxu olmadığını və bunun adsız olduğunu deməsi ilə gəlmək mümkündür. İnsanlığın təməlini təşkil edən əxlaqi dəyərlərin “ölüm” və “Varoluş sancısı” çizgisində sərgiləndiyi hekayədə Pablo tərəfindən anlaşılmayan bu hissin də varoluş sancısı olduğunu söyləyə bilərik.
Obrazın keçmişini süzgəcdən keçirdikdən sonra həyatının əvvəlcədən məhkum olduğunu söyləməsi ilə ekzistensializmin digər bir ideyası olan “azadlıq” məsələsinə toxunulduğu hekayə absurdizmin nəticələndirdiyi hissislik və robotlaşmanın verdiyi özgürlük məsələsi öz əksini tapır. Nitşe yaradıcılığında dəfələrlə şahid olduğumuz “düşüncə məhbusluğu” məhz bu duyğularla yoxa çıxdıqdan sonra obrazın düşüncələrdən, qayğı və hisslərdən arınaraq məhbusluğa bir növ vida etdiyini görürük. Əsərin tam da bu nöqtəsində Nitşenin “hələ sən azadlıq axtaran məhbussan”(1 .Səh.48) və “Özgür mü diyorsun kendine? Sana hükmeden düşünceni duymak isterim” (1. Səh.73) cümlələrinin ruhu duyulur. Pablonu da öz fikirlərinin məhbusu kimi qiymətləndirmək olar. Əsərdəki “MƏN” ideasını absurdizm ilə bağlaşdırmaq təbii səciyyə daşıyır , çünki Pablo “edam olunan da , baxan da MƏNƏM” deyirdi. O özünün gözündə canlandırdığı edamına baxır, lakin gördüyü MƏN ə yaddır. Fikrimizcə, əsərin əvvəlində adlandıra bilmədiyi hiss “ləyaqətsizcə ölmək” qorxusudur. Çünki R.Qrisi qoruduğu zaman özü də anlamasa da satqın kimi ölmək istəmir. Bu zaman ölümdən qorxan bir obrazın komissarı səhv yönləndirib sonda ölümü gözə almayacağını da düşünmədən keçmək olmaz. “Köhnə inanc” məsələsinə irihəcmli əsərlərində olduğu kimi, hekayələrində də yer verən yazıçı azadlıq problemi ilə onu tamamlamağı bacarmışdır. Belə ki, əsərin bir neçə nöqtəsində keçmişini xatırladığını gördüyümüz Pablonun bu iki zaman çərçivəsində məhbus olana qədərki sabit və dogmatik inanclarından da arındığını söyləyə bilərik. Sartr köhnə inanclara “mauvaise foi” adlandıraraq bu keçmişin qəflət içində yaşamaqdan başqa bir şey olmadığını fəlsəfi ağırlıqlarla sübut etməyə çalışmışdır. Determinizmin “ “şüursuzluq” anlayışına özünün “azadlıq” anlayışı ilə qarşı çıxan filosof varoluşu üç istiqamətdə dəyərləndirir: özündə varlıq ; özü üçün varlıq və başqası (cəmiyyət) üçün varlıq. Sartr da Pablonun simasında cəmiyyət içərisində bir mövqe tutan obrazın həyatında baş verən absurdluqlar nəticəsində öz seçimi olan, yəni özü üçün olan bir varlığa çevrilməsini təsvir edir.
Simvolizmin müxtəlif çalarlarının hakim olduğu hekayəyə diqqət yetirdikdə “həbs” anlayışının fikizi və zehni cəmiyyəti təmsil etdiyi qənaətinə gəlmək mümkündür. Pablo və digərlərini əhatə edən həbsin dörd divarını əslində cəmiyyətin öz düşüncəsinə uyğunlaşdırmaqla bir növ məhbusa çevirdiyi əhatə kimi də qiymətləndirə bilərik. Bu əsər ölüm, təsadüf, həyatın absurdluğu düşüncələrinə və “Seçimlərimizin nəticələri nədir? kimi suala yönəlmişdir. Hekayədə divar birinin ölümünün qaçılmazlığını simvollaşdırır və məhkumları edam edəcək atəş qrupunun “divarına” da işarə edir . Oxuduğumuz zaman adının insanın daxili dünyası ilə cəmiyyət arasındakı qalın DİVARLARDAN alındığını düşünüldüyü əsərdə diqqət çəkən əsas məsələrdən biri də “həyat” və “ölüm” məsələsidir. Sartr fəlsəfəsində bu “Heçlik içində varoluş” adlandırılır. Hekayədə Pablo və digərlər obrazların həbs otağı kimi bəd bir məkanda öz “mən” lərinin arayıcısına çevrilmələrini də bu heçliyin simvolikası olaraq dəyərləndirə bilərik. Əsərin əvvəlində güllələrin bədəninə girdiyini , ölümün ağrısını təsəvvür edən Pablonun sonda bütün bunlara qarşı robotlaşması və sonda bu hissin məzxərəyə çevrilərək bir insan həyatını yox etməsi əslində bu iki məfhum (həyat və ölüm) arasındakı çizginin incəliyini bir daha göstərir. Aldığımız qərarlar, etdiyimiz bütün hər şey və edə biləcəklərimiz döngüsündə olan varoluş sancıları obrazın hiss etdiyi “boşluq” duyğularını dolduraraq adlandırılmayacaq bir hala çevirir. “Insan nə deyilsə odur, nədirsə o deyil ” deyən Sartr xasiyyətcə bir-birinə yad olan Tom və Pablonu eyni zirzəmidə ölümə məhkum edərək onların bir-birlərində özlərini görmələrinə nail olur. Pablonun dili ilə desək sanki onlar artıq “əkiz” idilər. Sartrın “insan tənhalığı”nı və onun “izdirab”ını hansı yollarla əks etdirməsi isə insanı daha çox düşündürür. Sartre fəlsəfəsinin mərkəzində bir-biri ilə əlaqəli dörd hadisə durur : şüur, azadlıq, zərərli niyyət və həqiqət. Zaman məhfumunun şüur nəzəriyyəsi üçün önəmi vardır. Hekayənin qəhrəmanı duyduğu boşluq hissi ilə keçmişini müqayisə edərək öz həqiqətini tapır .
Sartr yaradıcılığında sadəcə mənəvi aləmin deyil, səthi, gözlə gördüyümüz adi əşyalar belə bir anlam daşıyır. Biz bunu “Bulantı” əsərində də “divan” və bu hekayədə olduğu kimi, “oturacaq” kimi əşyalarla təsvirdə görürük. Əsərdə qəhrəmanların həbs olunduğu təkadamlıq kamera, toxunduğu oturacaq, aldığı qoxu belə bir məna ifadə edir. Təkadamlıq kameranın soyuqluğundan bəhs edən Pablonu əldən salanın təklik olduğunu görürük. Komçanı sevməsinə rəğmən onunla görüşmək istəməsinin səbəbini qızın, onun qoxusundan iyrənmə ehtimalında göstərən Pablo, fikrimizcə, Konçanın onun gözlərində yaranmış hissizləşməni görməsini istəməməsidir. “Ürəkbulanma” əsərində “əşyalar adlarından azad olublar” deyən Sartr Rokantenin “oturacaq” üzərindəki təsəvvürlərini bu dəfə Tom ilə davam etdirir. Əlini oturacağa vuran Tom tez əlini çəkir. Lakin onu qorxudan Rokantenin gördüyü “ölü eşşək”yox , öz ölümünün təsviridir. Bütün duyğuları özünəməxsus yollarla ifadə etmiş Sartr, həmçinin əsərdə varlıq və heçlik arasındakı divarın da mövcudluğunu göstərməyə nail olmuşdur. Hekayənin son səhnəsini isə absurdizmin ən pik həddi də adlandırmaq olar. Satqın kimi ölmək istəməyən Pablonun həyatla zarafat etdiyi anda, həyatın “təsadüf” ilə əslində onunla məzxərəsini təsvir edən Sartr, düşüncə və həyat tərzinə görə bir-birinə bənzəyən, ruhları adiləşmiş insanlarlara qarşı, özünün absurdluq yolunda öz “Mən” ini, daha dəqiq desək, öz varlığına dönən obrazını qoyur.
Nəticə etibarilə Sartr əsərində ,insanın öz “MƏN” ində yaşadıqlarının cəmiyyət içərisində yanaşmasını istər obrazlarla, istərsə də əşyalarla dərin şəkildə ifadə etmişdir. Həyat və ölüm mövzusundakı düşüncələri ilə insan, yaşam , yaşam qayəsi kimi dəyərləri sorğuladan Sartre həm Fransada, həm də öz ölkəsindən kənarda geniş yayılmış bir nüfuza sahib idi, yazıçı-intellektual şəxsiyyəti nəzəri və hərəkət insan keyfiyyətlərini özündə birləşdirir.
Ədəbiyyat
Zəhra HƏŞİMOVA (Həşimova Zəhra Elman qızı) 22 iyun 1999-cu il tarixində Sumqayıt şəhərində anadan olub. 2005-ci ildə Qubadlı rayon Süleyman Rəhimov adına Mahruzlu kənd tam orta məktəbində təhsil almağa başlayıb. 2015-ci ildə rayonun ümumtəhsil məktəblərinin IX-XI sinif şagirdləri arasında “Heydər Əliyev və Azərbaycan gəncliyi “ mövzusunda keçirilmiş inşa yazı müsabiqəsində Qubadlı rayon Gənclər və İdman idarəsi tərəfindən 3-cü yeri tutduğuma görə təltif edilib. 2016-cı ildə həmin məktəbdən məzun olmuş və elə həmin il Sumqayıt Dövlət Universitetində Filologiya fakültəsinin Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimliyi ixtisası üzrə təhsil almağa başlayıb. 2018-ci ildə Hüseyn Cavidin 135 illik yubileyi ilə bağlı “Hüseyn Cavid və çağdaş Azərbaycan filologiyası” mövzusundakı elmi konfransda “Səyavuş əsərində müəllif ideyaları” adlı məqalə ilə fəal iştirakıma görə fakültə dekanı tərəfindən təltif edilib. 2019-cu ildə Türkiyədə dərc olunan “Üççizgi” jurnalında “Nəsimi yaradıcılığında “Cami-cəm” ifadəsi” , 2020-ci ildə isə “Jan Pol Satrın “Divar” hekayəsində fəlsəfi ideyalar” adlı məqalələri işıq üzü görmüşdür. 2021-ci ildə Sumqayıt Dövlət Universitetindən məzun olmuş, 2022-ci ildə Azərbaycan Dillər Universitetinin magistratura pilləsinə — Azərbaycan ədəbiyyatı ixtisasına daxil olmub. 2023-cü il noyabr ayında Azərbaycan Elm Mərkəzi ( https://aem.az ) tərəfindən beynəlxalq konfransa dəvət almış və ”Millətlərarası əlaqə ideyalarının Şarl Lui Monteskyönün “Qanunların ruhu haqqında” əsərindəki təzahürü” adlı məqaləsi beynəlxalq sertifikata layiq görülmüşdür.
20 noyabr 2023-cü il tarixində “Türkay” aylıq ədəbiyyat dərgisinin rəsmi elektron orqanı-Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Sumqayıt Bürosunun Rəhbəri təyin olunub. Həmin ayın 25-i Türkiyədə keçirilən “Qarabağ Azərbaycandır!” beynəlxalq konfransda “Afaq Məsud yaradıcılığında ekzistensializm” adlı məqaləm beynəlxalq sertifikat ilə mükafatlandırılmışdır.
Cəfər Cabbarlı adına Respublika Gənclər Kitabxanasında şair Eldar Hüseynovun “Ruhumun çağırışları” kitabının təqdimat mərasimi keçirilib.
Kitabxanadan AZƏRTAC-a bildirilib ki, əvvəlcə Azərbaycanın ərazi bütövlüyü uğrunda canlarını fəda etmiş şəhidlərimizin əziz xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edilib.
Tədbiri giriş sözü ilə açan kitabxananın Elmi işlər üzrə direktor müavini Günay Həsənova bu səpkili tədbirlərin, kitab təqdimatlarının, müəllif görüşlərinin kitabxanalarda keçirilməsinin əhəmiyyətindən və gələcəkdə geniş auditoriyada təbliğ olunması imkanından danışıb. Bu gün təqdimatı keçirilən kitabın müəllifinin yaradıcılığında əsasən lirik şeirlərə və sonetlərə üstünlük verdiyini bildirib. Poeziyanın, ədəbiyyatın çox mühüm, eyni zamanda, çox kövrək, həssas bir janrı olduğunu vurğulayaraq, bu əsərlərin yazılması əhəmiyyətindən danışıb. Gələcəkdə müəllifin kitablarının elektron variantının hazırlanaraq Respublika Gənclər Kitabxanasının elektron kitabxanasına verilməsini də təklif edib.
“Azad Qələm” qəzetinin baş redaktoru Nəcibə Babakişiyeva “Ruhumun çağırışları” kitabı haqqında məlumat verərək bildirib ki, Eldar müəllim özünün poetik duyğuları ilə şeir dünyasının gözəlliyini bizə çatdırır.
Azərbaycan Texniki Universitetin müəllimi Yusif Hüseynov atasının yaradıcılığından bəhs edərək onun 400 sonetin müəllifi olduğunu bildirib.
Tədbirdə iştirak edən digər natiqlər kitab haqqında fikirlərini bölüşərək, müəllifə yaradıcılıq uğurları arzulayıblar.
Təqdimatda Eldar Hüseynovun “Azərbaycan”, “Ruhumun çağırışları”, “Şərq necə də gözəldir!” şeirləri Azərbaycan və rus dillərində səsləndirilib.
Müəllif Eldar Hüseynov 10 il ərzində çap olunmuş “Gəlmə”, “El Bakuvinin yüz soneti” kitabları, “Prometey”, “Ən birinci və əsli” poemaları haqqında məlumat verərək, 3-cü kitabına daxil olan 100 sonetin Şərq xanımlarının gözəlliyinə, zərifliyinə, insani keyfiyyətlərinə həsr etdiyini söyləyib.
Sonda müəllif tədbir iştirakçılarının suallarını cavablandırıb, kitablarını kitabxanaya hədiyyə edib.
Mənbə: https://azertag.az/
Bu günlərdə yazıçı Vaqif Sultanlının “İnsan dənizi” və “Ölüm yuxusu” (The Human Sea &The Dream of Death) romanlarından ibarət kitabı Londonda nəşr edilib.
AZƏRTAC xəbər verir ki, tanınmış ingilis yazıçısı və ədəbiyyat araşdırıcısı Maykl Brannokun redaktəsi ilə yayımlanmış kitab Böyük Britaniyanın “Rossendale Books” nəşriyyatı tərəfindən “Modern dünya nəsri” seriyası ilə oxuculara təqdim olunub.
Qeyd edək ki, “İnsan dənizi” və “Ölüm yuxusu” romanları müəllifin dünya oxucularına təqdim olunan ilk kitabı deyil. Belə ki, yazıçının hər iki romanı, həmçinin hekayələr toplusu müxtəlif dövrlərdə dünyanın bir sıra dillərinə çevrilərək, İngiltərə, Amerika, Almaniya, Danimarka, Türkiyə, Rusiya, Ukrayna, Misir, İran, Özbəkistan və başqa ölkələrdə nəşr olunub.
Vaqif Sultanlının yeni kitabına daxil edilmiş “İnsan dənizi” və “Ölüm yuxusu” romanlarını birləşdirən ümumi cəhət onların mənəvi-əxlaqi ovqata köklənərək yazılması, mövzu-problem və ideya baxımından aktuallığı, çağdaş dünyaya hakim olan ədalətsizliyə, insan taleyinə münasibətdə müşahidə edilən və getdikcə dərinləşməkdə olan özgələşmə, yaddaşsızlaşma, biganələşmə, gərəksizləşmə problemin
Mənbə: https://azertag.az/
Bakı Kitab Mərkəzində məşhur özbək yazıçısı, publisisti və şairi İsmət Kuçiyevin “Триумф Азербайджана” (“Azərbaycanın zəfəri”) kitabının və “Триумф Гейдара Алиева” (“Heydər Əliyevin zəfəri”) poemasının təqdimatı keçirilib.
AZƏRTAC xəbər verir ki, əvvəlcə Ulu Öndər Heydər Əliyevə həsr olunan videoçarx nümayiş etdirilib.
Özbəkistan və Azərbaycan xalqlarının qardaş olduğunu qeyd edən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) sədri, Xalq yazıçısı Anar görkəmli şair İsmət Kuçiyevin yazdığı kitabı Ulu Öndər Heydər Əliyevin adına layiq bir əsər kimi dəyərləndirib.
Milli Məclisin deputatı Elman Nəsirov Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illiyi çərçivəsində tanınmış özbək yazıçısı İsmət Kuçiyevin belə mühüm, çox dəyərli, qiymətli əsərlər yazmasını olduqca əlamətdar bir hadisə hesab edib: “İsmət Kuçiyev Heydər Əliyev kimi nəhəng şəxsiyyətin fəaliyyətini qələmə alarkən və onun zəfərindən bəhs edərkən üzərinə böyük bir məsuliyyət götürərək dəyərli bir əsər ərsəyə gətirib”.
Xalq yazıçısı Elmira Axundova İsmət Kuçiyevin Ulu Öndərə yazdığı kitabı diqqətlə oxuduğunu və ən əsası əsərin poema janrında yazıldığını söyləyib: “Bu poemalar çox peşəkar dildə yazılıb, Heydər Əliyevin həyatı hərtərəfli araşdırılıb. Əsər çox dərin fəlsəfədir və hakimiyyətə gələn insanın yolundan bəhs edir”.
Tarixçi-publisist Şuxrat Barlas, yazıçı-publisist Şərəf Cəlili, Azərbaycanın Özbəkistandakı səfiri Hüseyn Quliyev öz çıxışlarında kitab haqqında təəssüratlarını bölüşüblər.
Qeyd edək ki, İsmət Kuçiyev – məşhur özbək publisisti, yazıçısı, şairi, bir sıra kitabların müəllifidir. Onun 2022-2023-cü illərdə rus dilində yazılmış “Heydər Əliyevin zəfəri” adlı poeması Azərbaycan xalqının Ümummilli Lideri Heydər Əliyevin anadan olmasının 100-cü ildönümünə həsr olunub. Bu əsərdə özbək yazar müstəqil Azərbaycanın qurucusu, güclü siyasi iradəyə və müstəsna liderlik keyfiyyətlərinə malik Heydər Əliyevin portretini yaradır. Müəllif “Heydər Əliyevin zəfəri” adlı poemasına ön sözündə yazır: “… Erkən uşaqlıqdan valideynlərim mənə başqaları üçün çox şey edən insanlara hörmət aşılayıblar. Bu baxımdan Heydər Əliyevin keçdiyi həyat yolu Vətənə, xalqa xidmətin misilsiz nümunəsidir. Mən bu əsərimdə Heydər Əliyevin həyat yolunu mümkün qədər ətraflı və canlı təsvir etməyə çalışmışam”.
2023-cü ildə İsmət Kuçiyevin “Azərbaycanın zəfəri” adlı daha bir kitabı nəşr olunub. Bu kitabda yazıçı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin keçdiyi həyat yolunu və fəaliyyətini oxuculara təqdim edir. Müəllif qeyd edir ki, İlham Əliyevin şəxsiyyətinin formalaşmasında onun atası, böyük zəka və ləyaqət sahibi Heydər Əliyevin rolu danılmazdır.
Kitablar Minsk şəhərində “Альфа-книга” nəşriyyatı tərəfindən çap olunub.
Mənbə: https://azertag.az/
“Türkay” aylıq ədəbiyyat dərgisinin rəsmi elektron orqanı-Azərbaycanın Mədəniyyət vəƏdəbiyyat Portalının Sumqayıt Bürosunun Rəhbəri
Müəllif ilə əlaqə: zehrahesimovah@gmail.com
Açar sözlər: Şarl Lui Monteskyö, “Qanunların ruhu haqqında”, dini düşüncələr, millətlərarası əlaqə, qanunvericilik
Keywords: Charles Louis Montesquieu, “On the Spirit of Laws”, religious thoughts, international relations, legislation
Maarifçilik dövründə Monteskyö görkəmli siyasi filosof idi. O, hökumətin bir çox növlərinin və onları formalaşdıran amillərin təbii izahını yaratdı və onların doymaq bilməyən maraq və tükənməz yumor hissi ilə təkamülünü asanlaşdırdı və ya əngəllədi. O, hökumətlərin bu hesabdan istifadə edərək korrupsiyadan necə qorunacağını izah etdi.
Monteskyönün son fəlsəfi traktatı “Qanunların ruhu haqqında” (1748) olmuşdur. O, tarixi, fəlsəfi, sosial, hüquqi və iqtisadi inanclarının xülasəsindən bir sistem yaratdı. Bütün digər növlər kimi insan da Monteskyöyə görə qaydalara tabedir, lakin o, həm də qeyd edir ki, insan düşünən varlıq olduğu üçün “o, daima Allahın qoyduğu qanunları pozur və müəyyən etdiyi qanunları dəyişir”. Monteskyö iddia edirdi ki, qanunvericilər, filosoflar və Tanrı tərəfindən qəbul edilən qanunların hamısının bəşəriyyət üzərində daimi təsiri var. Monteskyö Hobbsun “hamının hamıya qarşı müharibəsi”ndən fərqli olaraq insan varlığını idarə edən dörd əsas prinsip təklif edir:
İnsanın cəmiyyətdə mövcud olmaq istəyi nəhayət, Monteskyö tərəfindən dördüncü təbii qanun kimi qeyd edilir. Dövlət idarəetmə formaları cəmiyyətdə yaşamağın nəticəsidir. Filosof bu kontekstdə hökumətin üç növünü vurğulayır: respublika, monarxiya və istibdad.
Qanunlar Ruhunda din yalnız kiçik bir rol oynayır. Allah 1-ci kitabda təbiəti və onun qanunlarını yaradan kimi təsvir edilir; Bunu etdikdən sonra O yox olur və başqa izahedici rol oynamır. Xüsusilə Monteskyö hər hansı bir xalqın qaydalarını izah etmək üçün fövqəltəbii təqdirdən, işıqlandırmadan və ya istiqamətləndirmədən istifadə etmir. Monteskyö dinləri “Qanunların Ruhu haqqında” əsərində doğruluğuna və ya yalanına görə qiymətləndirmir, əksinə “yalnız vətəndaş cəmiyyətində istehsal etdikləri yaxşılığa görə” qiymətləndirir. Onun fikrincə, bir çox dinlər müxtəlif quruluş və idarəetmə sistemləri üçün uyğundur. Donuzların az olduğu və xəstəliyə səbəb olduğu Ərəbistanda donuz ətinin yemək qadağası uyğundur, mal-qaranın çox ehtiyac duyulduğu, lakin inkişaf etmədiyi Hindistanda mal əti yemək qadağası uyğundur. Protestantlıq respublikalar üçün, katoliklik monarxiyalar üçün, islam isə despotizmlər üçün ən uyğunudur. Beləliklə, “Montezuma bu qədər inadkarlıqla ispanların dininin öz ölkələri üçün, onun isə Meksika üçün yaxşı olduğunu israr edəndə, o, absurd iddia etmədi”
Din, avtokratik hakimiyyət üzərində yoxlama rolunu oynaya bilən yeganə qurum olmaqla, səhv qanunların və qurumların mənfi təsirlərini azaltmağa xidmət edə bilər. Bununla belə, Monteskye hesab edirdi ki, mülki qanunvericiliyin dini göstərişlərə əsaslanması adətən səhvdir. Mülki qanunlar cəmiyyətin faydasını təmin etməyə çalışdığı halda, din fərdin kamilləşməsinə çalışır. Bu səbəbdən din “hər zaman mülki qanunların birinci prinsipi kimi xidmət etməməlidir”. Bu fərqli məqsədləri nəzərə alsaq, bu iki qanun dəstinin tələb etmələri çox vaxt fərqli olacaq. Dini davranış normaları mülki qanunlarla tətbiq edilməməlidir, çünki Allahın öz qaydaları var və insanların müdaxiləsi olmadan onları qorumaq üçün mükəmməl təchiz edilmişdir. Biz Allahın qanunlarını Onun üçün tətbiq etməyə və ya özümüzü Onun himayədarı kimi göstərməyə cəhd etdikdə dinimizi fanatizm və zülm alətinə çevirmiş oluruq; bu nə Allaha, nə də ölkəmizə xidmətdir.
Bir neçə inancın populyarlaşdığı bir xalqda həm hökumət, həm də əhali bütün inancları qəbul etməli və qeyd etməlidir. Qanunvericilik “bir neçə dindən nəinki dövləti qarışdırmalarını, hətta öz aralarında iğtişaşlar törətməmələrini tələb etməlidir”. Başqasını zorla dinə çevirmək qəddar və təsirsizdir, lakin buna baxmayaraq, kimisə təşviq etməklə dinini dəyişməyə inandırmaq olar. Monteskyö də onların xristianlığa layiq olmadığına dair qeyri-adi sərt iddia ilə çıxış edərək yazır: “Əgər kimsə gələcəkdə bizim yaşadığımız dövrdə Avropa xalqlarının mədəni olduğunu iddia etməyə cəsarət edərsə, siz İnkvizisiya) onların barbar olduqlarını sübut etmək üçün istinad ediləcək və onların sizinlə bağlı düşüncələri yaşınızı ləkələyəcək və bütün müasirləriniz üzərində nifrət yayacaq”.
O hesab edir ki, qanunlara tabe olan, sabit, qeyri-despotik hökumət altında yaşamaq onun sakinlərinə həyatlarını istədikləri kimi aparmağa imkan verir və belə bir hökumət ehtiyatsızlıqdan dəyişdirilməməlidir. Siyasi sistemimizi hərtərəfli başa düşmək və onun həm xalqın, həm də millətin ehtiyaclarına necə uyğunlaşdırıldığını başa düşmək onun məntiqsiz görünən bir çox tərəflərinin məna kəsb etdiyini və onları “islah etmək” cəhdinin əslində sistemi daha da zəiflədəcəyini aşkar edirdi.
Qanunlarımızı bilmək həm də bizə həqiqətən islahat tələb edən sahələri və onları həyata keçirməyin ən yaxşı yollarını müəyyən etməyə imkan verəcək. Məsələn, bir çox millətlərdə qanunlar daha liberal və humanist oluna bilər, həmçinin Monteskyönün fikrincə, onlar dövlət hakimiyyətinin özbaşına və repressiv şəkildə həyata keçirilməsinə daha az yer buraxaraq, daha az özbaşına tətbiq oluna bilər. Köləlik və dini ayrı-seçkilik də qanundan kənarlaşdırıla bilər və ticarət təşviq edilə bilər.
“Türkay” aylıq ədəbiyyat dərgisinin rəsmi elektron orqanı-Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Sumqayıt Bürosunun Rəhbəri
Bir çox dünya ölkələri ədəbiyyatınım müxtəlif mərhələlərində rast gəlinən və haqqında ədəbiyyatşünaslar tərəfindən çeşidli fikirlər səsləndirilmiş dedektiv janrı Türk adəbiyyatında özünə lazım olan yeri daha gec almışdır. Türk ədəbiyyatının keçdıyi mərhələlərdəki əsas əsərlərdə detektiv janr mövzusuna demək olar ki, heç toxunulmamış, hətta inanılmaz dərəcədə bu mövzudan yan keçilmışdır .
12 sentyabr 1980-ci il darbesindən sonra üzvü olduğu Türkiyə Kominist Partiyası tərəfindən Moskvaya ideoloji eğitim üçün göndərilən Ahmet Ümit, Türkiyənin dedektiv janri sahəsindəki ən yetkin isimlerinden olmuş, istər üslub, istərsə də mövzunu təsvir etmək baxımindan özünəməxsusluğu ilə seçilən əsərləriylə ölkəsində çox da yaygın olmayan janrın gözəl nümunələri yaratmışdır.
“Bab-ı esrar “, *Kırlangıç Çığlığı”, “Sis ve Gece”, *”Sultanı öldürmek” və s. kimi dedektiv romanların müəllifi olan yazıçının Sovetlər Birliyinin hələ mövcud olduğu illərdə bizzat yaşamış olduğu təcrübələrinə və gəncliyində təhsil aldığı Rusiyadakı təhsil mərkəzində gördüyü, hiss etdiklərinə əsaslanaraq qələmə aldığı “Kar Kokusu romanında ilk diqqət çəkən məsələ məkan seçimidir. Hadisələr qar, qış, qiyamət üçlemesinin vəhdət təşkil etdiyi bir ölkədə-Rusiyada baş verir. Əsərdəki intriqa bir yanda ortaq idealları uğruna canını qoymuş gənc TKP üzvləri, digərnda isə “yoldaş” dediklərinə işgəncə edə biləcək və ya buna göz yumacaq qədər makam sevdalısı olan insanlar araşındadır . Karakter anlatımı və xüsusilə də kommunizm fəlsəfəsini devrimci romantizm üslubu ilə təsvirinin daha dominant olduğu əsərdə hadisələr düslərinin ölkəsinə ideolojik təhsil almaq üçün gəlmiş partiya üzvü olan Mehmetin oldürülməsi ilə başlayır. Son nəfəsini verərkən belə tək məyusluğu ölkəsindən minlərlə kilometr uzaqda talihsizce oldurulməsi olan Metmet obrazı ilə Ahmet Umit sanki ölüm haqqındakı düşüncələrini əsərdə ilk və son dəfə təsvir edərək , ölüm ilə vətənpərvərlik anlayışlarının bütünləşmiş ahəngini oxucuya hiss elətdirməyə nail olmuşdur. Demək olar ki, əsərdə yaratdığı bütün obrazların aksioloji xüsusiyyətlərini incə detallarla işləyən müəllif, bir-birinə zidd olan xarakterləri yaratmaqla əslində oxucunu bir dilemma qarşısında qoyaraq düşünməyə vadar edir. Istər Türk, istərsə də rus obrazlarının çoxluq təşkil etdiyi əsərdə Leonid, Cəmil, Kərəm, Hikmət , Nikolay, Viktor, Asaf, Ilya, Durmuş, Ildırım, Şerif, Turgut və başqa obrazların həm iç dünyası həm də dış yaşantıları yazıçı tərəfindən daha incə şəkildə işlənmişdir . Yazıçının cinayət, qatil, soruşdurma, şübhəli kimi dedektiv janra xas olan xüsusiyyətləri tümüyle kendisinde bulundurduğu romanını elə aid olduğu bu janr baxımından təhlil etdikdə sanki əsərdəki məqsədin cinayəti çözmekden çox , cinayətə səbəb olan mühiti və həmin ortamdakı insanları anlamaq və ya anlatmaqdan ibarət olduğunu görürük. Müəllif tərəfindən əsərin əvvəlindən etibarən incə-incə işlənmiş detallar ilk baxışdan ağır görünsə də , əsərdəki cinayətin hipotez şəklində həllində böyük rol oynayaraq sonrakı səhifələrdə onun estetik zövqünü artırır. Əsərin əvvəlindəki hadisələri üç istiqamətdə təhlil etmək olar : Kurkinodakı oyuncaq mağazasında tapılan şifrəli mesaj, Mehmetin qətli və Kərəmin intiharı. Əsərin sonrakı bölümlərindəki hadisələr məhz bu iki mövzu ətrafında cərəyan edir. Süjet xəttində çözülmeyen bir sıra düyümlərin olduğunu gördüyümüz əsərdə, xüsusilə, gizli təşkilat üzvlərinin bir-birləri ilə əlaqə saxlamaq üçün istifadə etdikləri semiotik işarələrin K.Marks və F.Engelsin ortaq qələm təcrübəsi olan “Manifesto” əsərində təsvir edilməsi, hər kəsin düşüncəsində “Məhz nə üçün bu kitab?” sualını meydana gətirməsinə baxmayaraq, əsərdə bu sual cavabsız qalır. Hadisələrə İntuisional (enstüisyonalist) tərzdə yanaşdıqda isə bunun səbəbinin, kommunizmlə mübarizə içərisində olan MİT təşkilatının aralarına yerləşdirdiyi gözcü ilə xəbərləşməsi üçün, marksizm ideologiyasını öyrənmək məqsədilə ölkəsindən kilometrlərlə uzaq bir ölkəyə gəlmiş partiya üzvlərinin dərindən bağlı olduqları ideaları özündə barındıran və həmçinin, həmin ideyaların yaradıcılarının qələmə aldığı bir kitabdan istifadə edəcəyinin ilk başda heç kimin ağlına gəlməməsi olduğunu, elə bu səbəbdən də adı çəkilən kitabın da əsərin sonlarında yaxın aşkarlandığını görürük.
Illərdir kommunist partiyası üzvlərinə müəllimlik edən Leonidin, bir vaxtlar partiyanın qurucularından olan Asafın yanına getməyə tələsərkən qətl edilən tələbəsi Mehmetin cansız bədənini tapması və bir-birlərinə zidd xarakterə sahib iki rus polisinin soruşdurmaları ilə cinayətin kim tərəfindən, hansı şəraitdə işləndiyi haqqında məlumat sahibi oluruq. Soruşdurmanı aparan Viktor və Nikolay fərqli xüsusiyyətlərə sahib olsalar da ,hər ikisi hadisələrə reduksional şəkildə yanaşaraq ilk əvvəl göz önündəki faktlara əsasən, Şerif, Kərəm, Nejat və Cəmildən şübhələnirlər. Lakin biz bu sorğuda polislərin “Suçu ıspatlanana kadar herkes masumdur” yox, “Suçsuzluğu ıspatlanana kadar herkes zanlıdır.” inamı ilə davrandığına şahid oluruq. Xüsusilə də , Cəmilin sorğusu zamanı Viktorun öz fikrini həqiqət olub-olmadığına əhəmiyyət verməyərək (vəhmlə) , hadisənin relativistik cəhətlərini nəzərə almadan qərarlar verməsi və bunun qarşılığında , bütün məsələlərin, Leonidin telefon sırasında təsadüf əsəri rast gəldiyi sərxoş Aleksey sayəsində çözülməsi , əslində yazıçı tərəfindən əsərinin mövzusunu həsr etdiyi kommunizmin həm də tənqidi cəhətlərini göstərməsinin bir yolu kimi təsvir oluna bilər. Əsərin bir sıra bölmələrində kommunizmin əsas atributlarından sayılan və “eyni istiqamətdə birləşmək” mənasını bildirən “yoldaş” sözünün absurdluğunu da görmək mümkündür. Yazıçı, romanında “yoldaş” anlayışının tənqidi simvolikasını təsvir etməklə , “üslub ağırlığı” adlandırılan və özünün tez-tez işlətdiyi detalların əslində “düşüncə ağırlığı” olduğunu göstərir. Əsərdəki ziddiyyətlər bir növ aparılan sorğular zamanı özünü büruzə verir. Belə ki, milliyətindən asılı olmayaraq eyni ideologiya ətrafında birləşmiş insanların bir-birlərinə çətin anlardakı mənfi davranışlar, məsələn , rus polislərinin , hətta öz milliyyətindən olan Asafın cinayətdən sonra ilk olaraq Türk qrupundan şübhələnməsi , Cəmilin sorğusunda işgəncəyə göz yumması və büten bunların “yoldaş” sözü ilə gözardı edilməsi əsərdə yazıçı tərəfindən uğurla işlənmişdir. Bütün bunlar baş verərkən şübhəlilərdən biri olan Kərəm məktub buraxaraq intihar edir. Hər zaman onları hadisələrin həllinə doğru aparacaq bəsit faktlara yönələn rus polisləri, bu dəfə Kərəmin bir tələbə olduğunu unudaraq əl yazısının doğruluğunu araşdırmaq əvəzinə yenidən bir qatil axtarışına çıxırlar. Əsəri oxuduğumuz zaman cinayətin işlənmə məqamından qatilinin və görcünün kimliyinin müəyyənləşdirildiyi ana qədər bir sıra cavabı olmayan suallarla qarşılaşırıq . Məsələn, polislərin gözcü və qatil olaraq düşündüyü Cəmilin şübhələrə son qoyulması üçün göndərildiyi və qarşısında MİT polisinin olduğu metro stansiyasında gülərkən Boris tərəfindən çəkilmiş şəkli aşkarlandıqdan sonra biz bu “sinsi” gülüşün kimə və ya nəyə doğru yönəldiyinin izahını görmədən Kərəmin qatil, Mehmetin isə gözcü olduğunu öyrənirik. Bundan başqa , romanın sonunda MİT tərəfindən partiya üzvlərinin arasına sızdırılmış polis olduğunu öyrəndiyimiz Mehmetin məhz Asafın yanına tələsərək vacib bir məsələ ilə bağlı gedərkən öldürülməsi də diqqəti cəlb edir ki, bu məsələ də əsərdə öz gizliliyini qoruyaraq qalır. Bir sözlə, sonda qurban bildiyimizin əslində elə olmadığını , qatil bildiyimizin isə qurban olduğu gerçəyi ilə qarşılaşırıq.
Bir dövrün və onun devrimcilərinin yaşantılarının belgesel tadında sunulduğu romanda, bir-birlərinə istər zidd, istərsə də identik olan obrazların daxili duyğularını və bunun xarici mühitə yansımasını əks etdirən özünəməxsus xüsusiyyətləri dialoq və monoloqlar şəklində əks etdirilmişdir. Əsərin ilk səhifələrindən etibarən yazıçı tərəfindən ən yaxşı ifadə edilmiş olaraq gözə çarpan obraz, Beynəlxalq Leninizm Institutunda TKP üzvlərinə dərs deyən Leoniddir. Öz düşüncələrini hər zaman önəmsəyərək , digərlərinin onun haqqındakı fikirlərini aldırmaması və bunları açıq şəkildə deməkdən çəkinməməsi Leonidin romandakı obrazlardan aksioloji xüsusiyyətləri ilə fərqlənir. Leonid yazıçının prototipi kimi də düşünülə bilər . Ahmet Ümit təcrübəsi ilə dərslərinin əsas mövzularından birinin müstəqil düşüncə olduğu Leonidin Sovetlər Birliyi haqqındakı tənqidi fikirləri arasındakı paralelliklər, yazıçının prototipinin məhz bu obraz olduğunu bizlərə bir daha hiss elətdirir . Hətta əsərdəki sözüylə siması eyni, bütün duyğuları üzünə yansıyan tək obraz olmasını da Ahmet Ümitin roman içərisindəki reaksiyası ilə də əlaqələndirmək bilərik. 10 il öncə həyat yoldaşı Larissanı itirdikdən sonra alkol tedavisi görmüş , zamanla böyük dəyişimlər yaşamış bu obrazın köhnə dostu Andrey Alegoviç ilə dialoqlarında Nitşe, Şopenhauer kimi ekzistensializm nümayəndələrinin əsərlərini oxuması ilə bərabər, illərin onda yaratdığı düşüncə tərzi və həyat fəlsəfəsini də öyrənə biirik . Onu bir növ həyata yenidən bağlayan müəllimlik peşəsini deontoloji qaydalara sadiq şəkildə tətbiq edən Leonid , Şopenhauer fəlsəfəsinin təməlini təşkil edən idrak qaramsarlığını inkar edərək, intuisional nisbiyiliyi qaramsar gerçəklikdən üstün tuturdu. Kommunizmin vətəni sayılan bir ölkənin vətəndaşı olaraq yaradılmış obrazın gözündən təsvir edilmiş “Türk” anlayışı dünyada hələ də mübarizə aparmağa dəyəcək “nikbin ümidlər” in bir simvoludur. Ölkəsində bir zamanlar hökm sürmüş devrimci ateşinin hal-hazırda Türkiyədə alev almasını sanki bu ölkənin gənclərində görən müəllim türk və rus düşünə, inanc bənzərliyinə könüldən inanır. Cinayətin həllində böyük rol sahibi olan bu obrazı yaradaraq ,yazıçı sanki varoluşcu marksizm ideyalarını əks etdirməklə, həmçinin yaşadığı tarixi dönəmin “azad düşüncə “ prinsipi ilə oxucunu baş-başa qoyur . Şopenhauerin rasional fəlsəfəsinin doğurduğu gerçəkliklərinə qarşı həyatını mərhələsiz, rəngləriylə yaşaşayan, sorğuda belə irrasional düşüncələrinə sadiq qalan və bununla da hadisələrin həllində baş rol oynayaraq haqlı çıxan bu obrazın xarakterik və həmçinin ziddiyyətli xüsusiyyətləri özünü sorğu zamanı göstərir . Əsərdəki cinayət və intiharın septik cəhətlərini təhlil etdiyimiz zaman da tələbələrinin ən böyük əskikliyini tənqidçi və şübhəçi olmamaq kimi dəyərləndirən bir müəllimin rus polislərini paranoyak adlandırmasını əslində onun daxili ziddiyətləri ilə əlaqələndirmək mümkündür. Nikolay və Viktorun bəsit faktları birləşdirmələri sayəsində gəldikləri nəticəyə inanmayaraq öz septik düşüncələrinin arxasınca gedən Leonidin, fikrimizcə, bu yolun sonunda uğurlu olmasının səbəbi, həmçinin onun empati sahibi olması və relavistik düşüncə tərzidir. Hər nöqteyi-nəzərin öz həqiqətinin olduğuna inanan Leonid, qəhrəman olaraq tanımladığı tələbələrinə qarşı olan şübhələrini sadəcə faktlarla deyil, həmçinin onların yaşantılarını göz önündə canlandırmaqla doğrulayır. Yazıçının bu obrazın istər öz xüsusiyyətləri, istərsə də digərləri haqqındakı fikirləri ilə toxunmaq istədiyi məsələrdən biri də, fikrimizcə, “INSAN” problemidir. Leonid ,bir ekzistensialist oxucusu olaraq insan təbiətinin mürəkkəbliyini və bu mürəkkəblikdən doğan dəyişkənliyini qavrayır . Lakin əsərdəki əsas məsələ bu dəyişikliklərin cəmiyyət qanunları ilə ahəngidir. Belə bir cəmiyyətin olmadığı ölkədə özünü bəsit biri zənn edən bir müəllimin düşüncələrini “tuhaflıq” adlandırılır . Həm də səmimiyyətsiz davranışları, göstərişli cümlələri və bacarıqlı aktyorluğu olan Ilya kimi müəllimlərin olduğu bir əhatədə…. . Bəlkə də ətrafındakılar tərəfindən normal adlandırılmaq özünə yadlaşmaq olardı ki, Yuriy Konstantinlə söhbətində biz Leonidin bu vəziyyətdən narahatçılığını görə bilirik. Saxta davranışları özünə gündəlik həyat tərzi edinmiş insanların əhatəsində kiçik bir səmimiyyətsiz yalan əslində öz “mən” inə yadlaşmağın ilk addımı kimi də qiymətləndirilirə bilər . Bu absurdluğu əsərdə tam olaraq yaşayan obraz isə İldırımdır ki, bir MİT zamanı kimi müxtəlif kimliklərin onda yaratdığı yadlıq hissi onun sadəcə zahiri görünüşünə deyil, həm də iç dünyasına təsir edib öz “mən” indən uzaqlaşdırır. Bu robotlaşmış kimliklərin içərisində isə İldırım, sadəcə ailəsinin yanına getdikdə “mən” inə dönürdü. Əsərdə Türk tələbələrinin tərəfini tutması ilə günahlandırılan Leonidin vətənpərvərlik hissi yazıçı tərəfindən şəkildə işlənərək , əslində onu düşüncələrini sorğulayanlarınkından daha üstün olduğu gerçəyi əks olunmuşdur . Zatən ən başından etibarən onun türkləri, türk tələbələrini sevməsinin səbəbi kimi , onlara baxarkən öz ölkəsinin coşğun dövrünü xatırlanması göstərilmişdir. Həyata olan onca ironik baxışları içərisində ,yazıçının öz dili ilə desək “ölkə insanın düşüncəsinə, davranışlarına hopurdu”.
Leonidin ətrafındakı robotlaşmış kimliyə sahib olanlardan biri də Asafdır. Dogmatik xüsusiyyətləri ilə özünü hər zaman vacib biri kimi göstərməyə çalışan Asaf obrazı ilə , insan ziddiyyətlərini onların iç dünyası ilə yanaşı, həm də təcrübələrinin yaratdığı düşüncələri ilə təsvir etməyi bacaran yazıçı “yoldaş” sözünün bir simvolikadan başqa bir şey olmadığı fikrini oxucuya bir daha izah edir. “Yoldaş” dediyi Mehmetin cinayətindən mənfəət güdərək əvvəlki gücünü geri gətirməyə çalışan Asaf dogmatizmə xas olan itaətçilik prinsipini belə öz xeyrinə istifadə etmək niyyətində olan bir obrazdır. Leonidin əksinə üzündəki mimikaların duyğularını yansıtmaması yazıçı tərəfindən illərin təcrübəsi kimi dəyərləndirilsə də, qəlbi ilə siması bir olan Leonidin onunla eyni dərəcədə təcrübə sahibi olmasını da nəzərə alsaq, bunu bir sinsilik əlaməti adlandırmaq daha gerçəkci olardı. Siniflərin, təbəqələşmənin olmadığı bir ideologiya olan kommunizm dönəmindəki ziddiyyətləri məhz bu obraz sayəsində özünü büruzə verir. Leonidin özünü də daxil etdiyi soruşdurmadan özünü partiyanın qurucularından olması kimi bir səbəblə uzaq tutmağa çalışması Asafın əslində iç dünyasındakı rəhbərlik, üst sınıf ruhunu ortaya çıxarır. Bu obrazı tradisional və sosializm cəhətdən təhlil etsək , qarşımıza ilk səhifələrdə gözümüzə çatdığı kimi yaşlı olduğunu var sayaraq ənənələrinə ifrat dərəcədə bağlı , digər tərəfdə isə bir zamanlar partiyanın qurucularından olmasının yaşlı vaxtında verdiyi özgüvənlə “mən” i qabarmış bencil birini görürük . Lakin sevilmədiyi TKP üzvlərinin işlərinə zorla qarışması və soruşdurmaya daxil olma çabası onun sahib olduğu bencilliyini və ya “mən” ini tatmin etmək üçün yox, hadisələri öz mənafeyinə görə istifadə etmək istəyini təmsil edir.
Əsərdə zidd xarakterlərlə bərabər, Asaf kimilərinin təbliğ etdiyi dogmatik və komforist ideyaları mənimsəyərək onunla eyni düşüncələri paylaşan Hikmət kimi obrazlar da vardır. İlk baxışda Asafla bərabər şəkildə düşündüyünü nəzərə alaraq onu da tradisional bir obraz kimi düşünmək mümkün olsa da əsərin sonrakı səhifələrindəki bir sıra davranışlarından bağımsız düşünə bilməyən komforist adlandırmağı doğru qəbul edirik. Romanda yeniliklərə qapalı bir obraz kimi təsvir olunsa da, fikrimizcə, onu narahat edən yeniliklər deyil, onların yarada biləcəyi nəticələridir. Leonid obrazı ilə başdan-sona tanış olarkən əsərdəki bütün xarakterləri onun tam əksi adlandırmış olsaq da Hikməti onun ekzistensialist düşüncələrinə ən zidd obraz kimi düşünsək , səhv etmiş olmarıq. Daha dəqiq desək, Hikmətin içindəki boşluğun adı elə məhz ekzistensializm, zəifliyi bununla üzləşə bilməməsidir . Çünki Asaf onların qrup şəklində toplantı etmələri fikrinə etiraz etməsi Hikməti də narahat etməsinə baxmayaraq bəzən sorumluluğu öz üzərindən atmaq, bəzən isə döyüşə girmədən gələn məğlubiyyətin gətirdiyi ruh düşkünlüyü nəticəsində ona aid olmayan və ya Asaf kimilərin təbliğləri ilə aid etdirilən qərarları qəbul edir, bir sıra hallarda isə sanki buna məcburmuş kimi bir təsir bağışlayır.
Romanda iki rus polisi var ki, bir-birlərinə düşüncə tərzi olaraq Leonid və Hikmət qədər zidd düşüncə tərzinə sahibdirlər. Əslində yazıçının kommunizmin tənqidi cəhətlərini təsvir etmək üçün mahir şəkildə işlədiyini düşündüyümüz bu obrazlar yaş cəhətdən də ziddiyyət təşkil edirlər. Onlardan yaşca böyüyü olan Viktor , əsərin ilk səhifələrindən etibarən öz dogmatik xüsusiyyətləri ilə seçilir. Əsərdə Asafın xarakterində rast gəldiyimiz “mən” bencilliyini bu dəfə biz Viktorun öz işinə onunla eyni formanı geyinən məsləkdaşını və digərlərinin müdaxiləsini istəməyərək onlara tez-tez patronun kim olduğunu xatırladan kiçimsəyici davranışlarla redaksiyasında görürük . Bir polis kimi reduksional düşüncələrlə qəti bir vəhm içərisində olan obraz, digər tərəfdən iç dünyasında ziddiyyətlərlə qarışmışdır. Nikolaya olan münasibətindəki soyuqluğu ilk baxışdan onu özünə ciddi rəqib görməsilə əlaqələndirsək də, daha sonra onu həyat yoldaşının qaçdığı gimnastika müəllimi ilə müqayisə etdiyini gördükdə daşlar yerinə oturur. Bir tərəfdən öz otoritesini yeridərək özünü Nikolaydan üstün tutan Viktorun az sonra suyunun ısındığlnı qəbul edərək yeni nəslin düşüncə tərzini öyrənməli olduğunu qəbul etməsi və bu kimi xüsusiyyətləri onun aksioloji cəhətlərini ortaya qoyur. Məsləyinə sadiq olmasına baxmayaraq, onu icra edərkən praktiki təcrübə, faktlara əsaslanaraq deontoloji dəyərləri çox zaman unutması ilə nəticələnir. Hadisələrin sezgi yolu ilə həllinə inanmayan Viktorun hər fürsətdə sezgilərinin qurbanı olaraq öz fikirlərinin həqiqət olub-olmadığına əhəmiyyət vermədən müdafiə etməsi əslində onun Asafdan fərqli olaraq, dəyişimlərə qapalı olan “mən”ini inandırmağından başqa bir şey deyildir. Bütün bu ziddiyyətli xüsusiyyətləri içərisində sabit olan bir hiss vardır -vətənpərvərlik hissi . Xəyalındakı ölkəni Nazım Hikmətin şeirləri ilə təsəvvürünə gətirən polis o günə qədər heç yaygınlaşmamış dəyişim rüzgarlarını ölkəsində duyduqca bir narahatlıq keçirir. Lakin bu onun vəzifə xəyallarını zədələyəcək bir narahatlıq yox, ölkəsinin fəlakətlərə sürükləndiyini düşündüyü narahatlıqdır.
Əsərdəki polis obrazlarından digəri olan Nikolay , Viktorun açıq fikirli, sadə düşünən, ciddi , konkret xüsusiyyətlərinin tam əksi olaraq, kurnaz, alaycı tavırlı, istədiyi zaman pinpirikli, çətinə düşdükdə isə bəsitə qaçan bir obrazdır. Leoniddə olduğu kimi instiutiv cəhəti ilə dəfələrlə uğur qazanmış bu polis, yazıçının “yoldaş” anlayışının sadəcə bir atribut olduğunu sübut etmək məqsədilə yaratmış olduğu bir obraz kimi düşünülə bilər. Sırf yüksəlmək üçün partiya üzvü olması və insanlara alaycı davranışlarının arxasında sadəcə kurnazca səlahiyyətləri öz əlinə almaq istəyi durur. Əvvəlcə də qeyd etdiyimiz , mənliklərindən uzaq olan səmimiyyətsiz insanlardan biri kimi, Viktor və digərlərinin fəlakət kimi gördüyü yenilikləri öz mənafeyinə görə istifadə edir. Elə bu səbəbdən əsərdə yeniliyə açıq şəkildə təsvir edilən bu obrazın timsalında verilmiş “yenilik şüuru” , fikrimizcə, “mənfəət” şüuru adlandırılarsa heç də səhv sayılmaz.
Siyasətin insan üzərindəki baskısını siyasətə geniş yer vermədən bu qədər uğurlu bir tərzdə təsvir etməsi, müəllifin insan psixikasına bələd olması və təcrübələrini də nəzərə almaqla onun ziddiyyətli təbiəti haqqında fikir yürütməsinin nəticəsi olaraq Ahmet Ümitin ustalığını bir daha sübut edir. Biz bunu əsərdə çox zaman psixolojik problemləri olduğu düşünülən Kərəm obrazının təsviri ilə daha yaxşı başa düşürük. Kommunizm qaydalarının sadəcə nəzəri olduğu bir mühitdə vaxt aparan idman növləri ilə məşğul olmağın yerinə zəka işləri görən, insanların üzünə səmimiyyətsizcə baxmaqdansa otağına çəkilib kitab oxuyan və hələ də məsumluğunu itirməmiş uşaqlarla oynamağı üstün tutan birini dəli adlandırmalarını, Leonidə tuhaf demələrindən seçmək qeyri-mümkündür. Əslində isə Kərəmin dəli adlandırılmasının səbəbini , onun hər kəsin maska altında gizlətdiyi əsil niyyətini bilməsi ilə izah etmək olar . Onu dinləməmələrinin səbəbi də elə budur. Nitşenin deyimi ilə : “Kərəm, bu qulaqlara görə ağız deyildi”. ( 2. Səh 13 ) Bəlkə də intihar məktubundakı şeirini də bütün insanların oxuyub da bir çoxunun anlaya bilməyəcəyi bir ustanın -Nazım Hikmətin qələmindən seçmişdi . İntihar və cinayətlə baş tutan hər iki ölüm sanki dönəmin ideologiyasına olan güvənsizliyin böyük bir tablosunu göz önündə canlandırır. “Yoldaş” deyərək keçirən partiya üzvlərinin hər ölümdən sonra bir-birlərindən şübhə etməsi və ölən yoldaşlarına kədərlənməkdən daha çox ölümün qoxusunu yaxınlarında hiss edərək təşvişə düşmələri dövrün siyasi ideologiyasına olan inancsızlığı bir daha sübut edir.
Rusiyadakı dəyişim rüzgarlarlarını uğurlun şəkildə təsvir etməyə nail olan Ahmet Umit bu adeta detal ağırlığını düşüncə ağırlığına çevirmiş, hər bir cümləsində bir məna duyacağımız bir əsər ərsəyə gətirmişdir. Öncəliklə, əsas məsələ hadisələrin baş verdiyi bir ölkənin buz kimi havasını hiss elətdirməkdir ki, yazıçı bu məsələdə mərafətini göstərərək o dövr üçün mümkün olan bütün məziyyətlərini oxucuya təqdim etməyi bacarmışdır. Dedektiv roman olmasına rəğmən içərisində bir çox bədii təsvir və ifadə vasitələrinin olması ilə yazıçı əsərə başqa bir estetik yön vermiş, sanki sezgi və duyğuların da bir cinayətin həllindəki böyük rolunu sübuta yetirmişdir.
Ilk öncə bir ölkənin kar qoxan havasını içimizə çəkdirən təsvirlərə diqqət yetirsək türk ədəbiyyatında betinleyici anlatım olaraq adlandırılan cümlələri asanlıqla seçə bilirik.
“Ayazın yüzünü kavurduğunu hissetti: gür bıyıklan sanki teker teker donyp dikiliyorlardı.” (1.səh 16)
Biz burada Moskvanın güclü soyuğu ilə bərabər onun insan üzərində yarada biləcəyi təsiri də mübağilə şəklində görürük. Bu mübağilələrin əslində ayrıntıları çoxaldaraq əsəri bədiiləşdirmək üçün deyil, hadisələrin həllində vasitə rolu oynamaq üçün verildiyini açıq şəkildə düşünmək olar.
Əsərin bu kimi cümlələrində məqsəd yazıçı tərəfindən yaradılmış mühitin oxucunun gözləri önündə canlanması və o ayazın ortasında hiss etməsidir. Bunun üçün o. epitet təşbeh , metafora və s kimi vasitələrdən istifadə edilmişdir. Mavi ayaz, Sert rüzgâr, ince kar və bu kimi təsvirlərlə Ahmet Ümit peyzaj epitetləri ilə uğurlu şəkildə oxucuya çatdır. Lakin əsərdə uğurlu peyzaj nümunələri ilə yanaşı, bir sıra məna ifadə etməsi nəzərdə tutulan epitetlərlə də rast gəlirik. Yaşlı kənd , yaşlı kayın ağacı, ince düsünce və s epitetlər ilə yazıçı müxtəlif mənaları ifadə etməyə nail olmuşdur. Məsələn, birinci və ikinci epitet kəndin va kayın ağacının qədim yaşını ifadə etməklə yanaşı, təsvir edildiyi şəhərin də çoxillik tarixini özündə əks etdirirsə, üçüncüdə insan təbiətinə xas müsbət məziyyətlərdən biri olan və insan düşüncəsinə yansıyan incəlik öz əksini tapır.
Insan ruhunu, xarakterini hərtərəfli şəkildə təsvir edən yazıçı obrazlarını ziddiyyətli xüsusiyyətlərlə əhatələməyi də unutmamısdu ki, bunlar da obrazların bir- birinə olan münasibətindəki bənzətmələrlə bəlli olur.
“Av köpeği gibi işin kokusunu hemen alır” (1. Səh 13)
Cümlədə Nikolaya xas mənfi xüsusiyyətlərdən biri olan sinsiliyin müxtəlif bənzətmələrlə göstərməsini yazıçının bunları xalq dilinə uyğunluğunu nəzərə alaraq, dedektiv əsərlə belə oxucu ilə arasında körpü yaratmaq üçün vasitəsi kimi qiymətləndirmək mümkündür. Bu bənzətmələr oxucunu hadisələrin baş verdiyi şəhər soyuq olan anlatımından uzaqlaşdıraraq daha anlaşıqlı bir dillə olanları qavramağa sövq edir. Eyni ideologiya sahiblərinin müxtəlif düşüncələrinin uğurlu təsvirini yaradan müəllif əsərdə istər bir sıra obrazların, istərsə də müəllifin öz anlatımında əşya , heyvan, təbiət hadisələri və s ilə qarşılaşdırılan təşbehlərdən istifadə etməklə obrazların daxili və zahiri xüsusiyyətlərini açıq şəkildə ifadə etmişdir . Buz gibi bakışlar, fal taşı gibi açılmış gözler, yılan gibi kıvrılan kavisli bir yol, sütun gibi uzanan iki bacak, bir
sülük gibi bedenine yapışmış, kara bir nokta gibi duran abanoz, bir deniz gibi içedönük mavi gözler, çelik gibi eller və s bu kimi ayrıntılı bənzətmələrlə, Ahmet Ümit, hadisələrin böyük bir tarixi dönəmi yaşayan, dövrünün mərkəzi sayılmış olan SSRİ də keçdiyini nəzərə aldığı əsərinin beynəlxalq arenada özünə oxucu qazanacağı düşüncəsini ön görərək tənbehin qısaldılmış, pekinleştirilmiş və yalın kimi növlərinə müraciət etməmişdir.
Müəyyən bir tarixi dönəmi əhatə edən əsərdə hadisələrin kar qoxan bir ölkədə , yəni Rusiyada keçməsini nəzərə alsaq, müxtəlif obrazların dilindən bu ölkənin mənsub olduğu dildə söz və ya cümlələrə rast gəlmək mümkündür ki, belə sözlər də ədəbiyyatımızda varvarizmlərə adlanır. Sovetlər Birliyinə ideoloji təhsil almaq məqsədilə gəlmiş bir çox ölkə vətəndaşının olması bu varvar sözlərin sayını hə
r səhifədə daha çox artırır. Biz əsərdə bunlara obrazlar arasındakı dialoqlarda rast gəlirik:
Romanın, beynəlxalq mövzuda sınaqdan keçirilmiş bir qələm təcrübəsi olması burada sözü keçən ölkənin dilindən əlavə , yunan, ingilis və s bu kimi başqa dillərdə də söz və ya cümlələri görmək mümkündür
Bu sözlər içərisində diqqət çəkən məqam isə kommunizmin bütün simvolikasını özündə daşıyan “yoldaş” sözünün Türk dilindən başqa bir neçə dildə işlədilməsidir. Bunu həmin anlayışın bir çok ölkənin tarixini əks etdirməsi ilə də əlaqələndirmək olar.
Əvvəl də qeyd etdiyimiz kimi, yazıçı əsərində müxtəlif ziddiyyətlərə sahib olan bir çox obrazlar yaratmışdır ki, onlardan heç birinin həyata , insanlara olan reaksiyasının tamamilə eyni olmadığını görürük. Elə bunun nəticəsidir ki, bəzi hallarda xarakterlərin sahib olduğu reaksiyalar daha irəli keçərək vulqarizmə çevrilir. Əsərdə təsvir edilmiş vulqarizmlər bəzi hallarda bəsit , bəzən isə söyüş xarakterli sözlər kimi qələmə alınmışdır:
Əsərin, yazıldığı ildən təxminən 10 il əvvəl baş verən hadisələri mövzu alması və aradakı tarixi dönəmin az olması buradakı vulqar sözləri arxaikləşdirməsə də , bu illər ərzində SSRİ nin dağılması nəticəsində kommunizm, Sovetlər birliyi, yoldaş və s sözlərin öz aktivliyini itirməsin səbəb olmuşdur.
Adında belə Moskvanın buz kimi ayazını oxucusuna hiss elətdirməyə çalışan Ahmet Ümit karın ciyərlərə dolan qoxusu ilə bərabər, hər zaman obrazların yanı başında olan ölümün “qan qoxusu” və qorxusunu da onlara yaşatmağı uğurla bacarır. Yazıçının, sadəcə Türk torpaqlarının deyil, həm də beynəlxalq mövzularda usta olduğunu göstərdiyi əsərində , ayrıca eyni ideologiya ətrafında birləşmiş insanların hekayəsini ,hər hansı bir ideologiya ısrarında olmadan , ölkəsinin ədəbiyyatına tamamilə xas olmayan dedevtikliyə odaklanaraq təsvir etməsi , fikrimizcə , istər Türk , istərsə də bir zamanlar Sovetlər Birliyinin tərkibində olmuş ölkələrin oxucuları tərəfindən təqdirəlayiq qarşılanmalıdır.
Ədəbiyyat
Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə “Yaradıcı Həftə” çərçivəsində dekabrın 3-də dünyanın ən böyük animasiya studiyası olan “The Walt Disney Studio”nun yaradılmasının 100 illiyi münasibətilə yubiley tədbiri keçiriləcək.
Nizami Kino Mərkəzində baş tutacaq tədbir Azərbaycan Animasiya Assosiasiyasının dəstəyi ilə reallaşacaq. Tədbir çərçivəsində saat 18:00-da “Mulan” (1998) filminin nümayişi nəzərdə tutulub.
1923-cü ildə Uolt Disney və Roy O.Disney tərəfindən qurulan “The Walt Disney Company” qısa müddətdə Amerika animasiyasında liderə çevrildi. İlk böyük uğuru 1928-ci ildə bu günə kimi də aktuallığını itirməyən “Mickey Mouse”la gəldi.
“Disney” 1937-ci ildə ilk tammetrajlı animasiya filmi olan “Ağca və yeddi cırtdan”la animasiyada inqilab etdi. Bugünkü gündə “Disney” filmləri, personajları və əyləncə parkları ilə tanınan multimedia nəhəngidir.
Tədbirdə iştirak etmək üçün biletləri buradan əldə edə bilərsiniz: shorturl.at/rGUX9
Mənbə: https://culture.gov.az/
Noyabrın 29-da “Yaradıcı Həftə” çərçivəsində Heydər Əliyev Mərkəzində “A-Hub Akselerasiya Proqramı”nın milli final mərhələsi baş tutacaq.
Mədəniyyət Nazirliyi və İslam Dünyası Təhsil, Elm və Mədəniyyət Təşkilatı dəstəyi ilə reallaşan layihə ICESCO-nun üzvü olan ölkələrdə 2021-ci ildən etibarən innovativ inkişaf sahəsində təşəbbüslərin dəstəklənməsi, biznes subyektlərinin və gənclərin bu sahəyə marağının artırılması, mədəniyyət sahəsi ilə özəl yaradıcı sahibkarlıq subyektlərinin əlaqələndirilməsi məqsədilə həyata keçirilib.
Bu il proqrama Bakı, Sumqayıt və Gəncədən daxil olan müraciətlər əsasında seçilən 13 komanda altı həftəlik akselerasiya keçib və milli finalda komandalar artıq öz startaplarını təqdim edəcəklər.
Milli finalda qalib gələn komandalar böyük finalda iştirak etmək imkanı qazanacaqlar.
Mənbə: https://culture.gov.az/
Noyabrın 22-də Azərbaycan kino sənətinin görkəmli nümayəndəsi, rejissor, operator, SSRİ və Azərbaycanın Dövlət mükafatları laureatı, Xalq artisti Rasim Ocaqovun (1933-2006) anadan olmasının 90-cı ildönümü tamam oldu.
Bu münasibətlə Azərbaycan Respublikası Birinci vitse-prezidentinin Katibliyinin rəisi Altay Həsənov, Mədəniyyət Nazirliyinin məsul şəxsləri, kino xadimləri və sənətkarın ailə üzvləri II Fəxri xiyabanda Rasim Ocaqovun məzarını ziyarət edib, üzərinə tər çiçəklər düzüblər.
Mərasimdə çıxış edən mədəniyyət nazirinin müavini Murad Hüseynov Rasim Ocaqovu adını Azərbaycanın mədəniyyət salnaməsində qızıl hərflərlə yazdıran sənətkar kimi səciyyələndirib. Bildirilib ki, onun filmləri ölkəmizdən kənarda da rəğbətlə qarşılanır. .
Azərbaycan Respublikası Kinematoqrafçılar İttifaqının sədri Xalq artisti Şəfiqə Məmmədova deyib ki, Rasim Ocaqov həm operator, həm də rejissor kimi çəkdiyi filmlər bu gün də xalqımızın maraqla izlənilir.
Xalq artisti Fəxrəddin Manafov rejissorun çəkdiyi altı filmdə rol aldığını diqqətə çatdırıb və bundan fərəh hissi duyduğunu dilə gətirib.
Xalq artistləri Hacı İsmayılov, Oqtay Mirqasımov, Vaqif Mustafayev, Xalidə Quliyeva və Əməkdar artist Gülzar Qurbanova çıxış edərək sənətkarın yaradıcılıq yolundan danışıb, xatirələrini bölüşüblər.
Rasim Ocaqovun yaradıcılıq yolu milli kino mədəniyyəti tarixində ayrıca bir mərhələdir. Ölkəmizdə kinooperator sənətinin zəngin imkanlarının üzə çıxarılması və təkmilləşdirilməsində onun mühüm xidmətləri olub. Rejissorun lentə aldığı “Tütək səsi”, “İstintaq”, “Ad günü”, “Ölsəm, bağışla”, “Otel otağı”, “Həm ziyarət, həm ticarət” və s. filmlər Azərbaycan kinematoqrafiyasının “qızıl fond”una daxildir. Məzmun rəngarəngliyi, fəal vətəndaşlıq mövqeyi və müasirlik duyğusu ilə yanaşı, obrazların incə psixologizmi və hadisələrin həyatiliyi R.Ocaqov sənətinin əsas cəhətlərini təşkil edir.
Qeyd edək ki, mərasim iştirakçıları bu gün anadan olmasının 85 illiyi tamam olan görkəmli aktyor, SSRİ və Azərbaycan Dövlət mükafatları laureatı, Xalq artisti Həsən Məmmədovun (1938-2003) da məzarını ziyarət edib, xatirəsini ehtiramla anıblar.
Həsən Məmmədov “Böyük dayaq” (Qaraş), “Arşın mal alan” (Əsgər), “Gün keçdi” (Oqtay), “Arxadan vurulan zərbə” (Qəmərlinski), “İstintaq” (Murad), “Dədə Qorqud” (Dədə Qorqud), “Axırıncı aşırım” (Abbasqulu bəy), “Sevil” (Balaş), “Yeddi oğul istərəm” (Bəxtiyar), “Bir cənub şəhərində” (Murad), “Bakıda küləklər əsir” (General), “Alma almaya bənzər” (Qurban), “Qəm pəncərəsi” (Məmmədhəsən əmi) və digər ekran əsərlərində yaddaqalan obrazlar qalereyası yaradıb.
Mənbə: https://culture.gov.az/
Dekabrın 1-də “Yaradıcı Həftə” çərçivəsində Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə gənc nəslin milli-mədəni ruhda formalaşmasına töhfə vermək, habelə dövlət dəstəyi ilə istehsal olunmuş filmləri tamaşaçılara daha yaxından tanıtmaq məqsədilə ali məktəblərdə film nümayişləri keçiriləcək.
Son illərdə Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin dəstəyi ilə çəkilmiş “Qırmızı bağ”, “Qisas almadan ölmə”, “Daxildəki ada” və “Olimpia” tammetrajlı bədii filmləri, “Sarılar – Qarabağ atının izi ilə”, “Biz”, “Dağ kəndinin qış günü” və “Qafqaza qayıdış” sənədli filmləri ölkəmizin aparıcı tədris ocaqlarından olan ADA Universiteti, Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti, Bakı Dövlət Universiteti, Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti, Azərbaycan Dillər Universiteti və Azərbaycan Texniki Universitetində tələbələrə nümayiş etdiriləcək.
Mənbə: https://culture.gov.az/
“Yaradıcı Həftə” çərçivəsində Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə “Yaradıcı müzakirələr” (“Creative Talks”) layihəsi həyata keçiriləcək.
“Creative Talks” layihəsi paytaxtda və regionlarda mədəniyyət və yaradıcılıq sahələrində bacarıqların inkişafını təşviq edən maarifləndirici təşəbbüsdür və yaradıcı subyektlərin formalaşmasının dəstəklənməsinə yönəlib.
Layihə çərçivəsində Ümummilli Lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 100 illik yubileyi münasibətilə 2023-cü ilin noyabr – dekabr aylarında 10 yaradıcı klaster üzrə 10 bölgədə (Quba, Bakı, Sumqayıt, Lənkəran, Naxçıvan, Gəncə, Mingəçevir, Şəki, Şamaxı, Şuşa) ümumilikdə 100 tədbir keçiriləcək. Tədbirlər seminar, ustad dərsləri, tanınmış şəxslərlə görüşlər və təlimlərdən ibarət olacaq.
“Yaradıcı Həftə” çərçivəsində müzakirələr Bakıda Yarat Müasir İncəsənət Məkanında (27-28 noyabr), Sumqayıtda isə Heydər Əliyev Mərkəzində (29-30 noyabr) təşkil ediləcək.
Qeydiyyat üçün talks.creative.az səhifəsinə keçid edə bilərsiniz.
Mənbə: https://culture.gov.az/
Bir günün içində eyni yerdə, eyni tor…
Dünən sökülən, bu gün qurduğu yeni “evciyi” ilə dünyanı təəccübləndirəcək fitrətə malik dünyadan xəbərsiz adi hörümçək…
Əməyindən bezməyən, tutduğunu buraxmayan varlıq sökülən tələsindən qurtulan qurbanlarının arxasınca boylanmışdı.
Biri yarıac, o biri yarıcan…
Gördüm. Güldüm. Utandım.
Gülməyim gördüklərimdən, utanmağım etdiklərimdən idi. Dünən sökdüyüm, yenə də bir gecəyə sanki əsəb telləri ilə tələm-tələsik və kortəbii tarıma çəkib qurduğu torunun tən ortasında oturmuş qorxulu nağıllardakı vahiməli hörümçək…
Söküləcəyindən qorxaraq alayarımçıq hördüyü torun bir neçə tellərindən bərk-bərk yapışıb qalan ayaqlarını toruna dirəmişdi.
Şehli səhər və aydın səma.
Xırda parçalara bölünüb torun üzərinə səpələnmiş günəşin şəfəqlərində almaz daşlara bənzərşeh damcıları…
Xüsusi incəliklə səbrlə toxunmuş tor “bəyaz küpürdən” gəlinlik duvağına bənzəyirdi. Günəş şüaları altındakı göz qamaşdıran gözəlliyi dağıtmağa əlim qalxmadı, çünki hörümçəyin yaratdığı əsrarəngiz incə “sənəti” ilə artıq mən onun torundaydım.
Qarışqalar islanır…
Tanrı tək məni vurub
Deyəsən bu havada.
Sən evcik ürəyimdə,
Quşlar isti yuvada.
Hər gecə şimşək çaxır,
Hər gün yağışlar yağır.
Göyün tavanı yoxmuş
Bəs göyü kim saxlayır?
Küçələrdə dolaşır,
Çətir-çətir adamlar.
Güzgü gölməçələrə,
Tərs əkilir ağaclar.
Bu yağışda, əzizim,
Düşürəmmi yadına?
Ömür quş kimi uçur
İp bağla qanadına.
Dünya yağışla dolu
Bir quyuya sallanır.
Yağır yağsın, cəhənnəm
Qarışqalar islanır…
Bakıya yağış yağır
Göy qəzəbli qarı tək
Çadrasını bağlayır.
Küçə reklamındakı
Çılpaq gözəl ağlayır.
Bakıya yağış yağır.
Köhnə çəkmə tayını
Sular alıb aparır.
Əyripapaq damların
Örtüyü qaval çalır.
Bakıya yağış yağır.
Bədəni islaq qadın
Sanki bir ikonadır.
Tindəki şorgöz kişi
Boylanır fağır-fağır.
Bakıya yağış yağır.
Ayaqyalın dilənçi
Suları şappıldadır.
Tənha qalmış küçədə
Yeriyir ağır-ağır.
Bakıya yağış yağır.
Ucuz, isti kafelər
Qazan kimi qaynayır.
İslaq pişik qapıda.
Şansını cırmaqlayır.
Bakıya yağış yağır.
Bir qadın suya girən
Uşağını danlayır.
Əvvəl qadın qışqırır
Sonra uşaq ağlayır.
Bakıya yağış yağır.
Uzunqıç göydələnlər
Hamıdan tez islanır.
Şəhər qüsul verəcək
Yuyunur hamamlanır.
Bakıya yağış yağır.
Bu qadın yenə təkdi…
Masada külqadıda siqaret kötükləri
Bağlayıb pəncərəni, bərk çəkib örtükləri
Toplayır bir az əvvəl öpüşmüş qədəhləri
Əl vursanız bu saat sınıb töküləcəkdi
Bu qadın yenə təkdi.
Xəyanətin hər üzü ona yaxşı tanışdı,
İndi bütün kişilər gözündə aldanışdı,
Hər təzə eşq tapanda sanır ki, başlanğıcdı,
Bütün sevgilərinin ömrü bir gecəlikdi
Bu qadın yenə təkdi.
Gözlərini tor tutub, kimsə tora salıbdı,
Sonra sakit ömründə macəra başlanıbdı,
Bir vaxt fağır qız idi bəlkə qarğışlanıbdı,
Hər gün bir yerə qonan bəzəkli kəpənəkdi
Bu qadın yenə təkdi.
Özü də baş açammır bu yola necə düşdü,
Yolmu təkərdən çıxdı, ya ayağı sürüşdü,
Daha bütün olanlar əyləncədi, vərdişdi,
İndi bir pəncərədə susuz qalan çiçəkdi
Bu qadın yenə təkdi.
Guya ömrünə bir gün ağ atlı gələckdi,
Hər gecə yuxusunda bir körpə rəsmi çəkdi,
Kaş ki, görəydi bir gün xəyalları gerçəkdi,
Sonda gözəlliyi də yox olub gedəcəkdi
Bu qadın yenə təkdi.
Şəhər darıxır…
Yatıb vitrinində maniken gözəl,
Bir kimsə tapılmır gəlib oyatsın.
Bir gün bu şəhər də çıxıb gedəcək,
Kimsə bu şəhərin başını qatsın.
Səssizlik bürüyüb dar küçələri,
Başını bulayır küçə lampası,
Dəniz də çəkilib özünə sarı
Dənizin başında balıq sevdası.
Şəhər dərdləşməyə bir adam tapmır,
Bir adam tapılmır qonaq aparsın.
Asın bu şəhəri tənhalığından,
Sonra kimsə gəlib ipini qırsın.
Barı yağış yağsın, ildırım çaxsın,
Küçəsində yatan sərxoş oyansın,
Pişiyi boğuşsun, iti ulaşsın,
Qoymayaq bu şəhər belə darıxsın.
Dartın səsizliyi çəkin əynindən,
Axıb küçəsinə dolsun adamlar,
Tutsun ətəyindən heç ayrılmasın,
Qarışqa adamlar, yosun adamlar.
Şəhidim
Yoluna su səpim, göz yaşı sıxım?
Çəkməndə torpaq var, torpaq, bir sıxım…
Ver, əsgər çəkməni köksümə sıxım,
Çəkməsində çiçək bitən şəhidim.
Bədənin yerdədi, ruhun göylədi,
Göydən ulduz uçdu, yaram göynədi.
Xəbərin oldumu o qız neylədi?
Dönüb üfüqlərdə itən şəhidim.
İgid Poladımla hər an qoşasan,
Sən elə Ağdamsan, elə Şuşasan.
Can fəda etdin ki, vətən yaşasın
Bayrağa bürünüb ötən şəhidim.
Torpağa qan səpdin, torpaq oyandı,
Qanın çiçəklədi, bu necə qandı?
Yazdın ki, Qarabağ Azərbaycandı!
Sən elə vətənsən, vətən, şəhidim!
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü
Bəxtinə düşən deyiləm
Kirpiklərin şehli çəmən,
Baxışların bulanıq çay.
Mən- üfüqdə batan günəş,
Sən- təzəcə doğulan Ay.
Ömrümə vaxtsız gələnim,
Vaxtına düşən deyiləm.
Mən özgənin qismətiyəm,
Bəxtinə düşən deyiləm.
Əlimdən mədət ummasın,
Yanağından axan yaşlar.
Durma yolumun üstündə,
Yolumun öz yoldaşı var.
Yaxın günlərdə Türkiyədə gənc yazıçı Aysel Nəsirzadənin “Günüm Geceyle Başlar” adlı yeni kitabı işıq üzü görüb.
525.az xəbər verir ki, kitabın baş redaktoru türkiyəli yazar İmdat Avşardır.
Müasir dövrdə özünə məxsus dəst xətti ilə yazıb yaradan yazarlardan olan Aysel Nəsirzadə əsasən şair kimi fəaliyyət göstərsə də, onun yazılarında ənənəvi şeir üslübundan kənara çıxaraq, hekayə və məqlələlərə də rast gəlmək olar. Müəllifin yazıları, ölkəmizdən əlavə bir çox ölkələrin qəzet və jurnallarında dərc olunub. Fəsillərlərı bir neçə dəfə dərc olunan, ən istedadlı qadın yazarlarını bir araya gətirən “Zərif Kölgələr” layihəsinin təşkilatçılardan biri də məhz A. Nəsirzadədir.
Qeyd edək ki, A. Nəsirzadə 1986 cı-il dekabrın 20-si Zəngilan rayonunda doğulub. Bakı Dövlət Universtetinin Sosial elmlər və psixologiya fakültəsinin Fəlsəfə ixtisası məzunudur. AYB-nin üzvü olan gənc yazar eyni zamanda “Sükutdan Asılmış Ruh” ,”Qəfəs Darlığı”, “Bir Sərbəst Şeir, İki Qafiyə Kədər” şeir kitablarının müəllifi, həmçinin “Vətən Mücahidləri ” kitabının həmmüəllifidir.
Mənbə: https://525.az/
Taksi Fəxri Xiyabanın qarşısında dayandı. Qabaqda oturmuş Fuad, arxada əyləşmiş Rumiyyə maşından düşdülər. Fuad iri gül dəstəsini götürüb sürücüyə: – Gözlə, indi gəlirik, – dedi.
Sürücü:
– Burda çox dayana bilmərəm, – dedi, – cərimələyərlər.
– Tez qayıdacayıq.
Xiyabana girdilər, qara mərmərdən sinə daşının üstündə ŞÖVQÜ ŞƏFİZADƏ (1911-1987) yazılmış məzara yanaşdılar, gül qoydular.
Şövqü Şəfizadənin boyaboy heykəli onlara zəhmlə, bir az da məzəmmətlə baxırdı sanki.
Rumiyyə yanındakı məzara narazı nəzər atdı: – Elə bil ayrı yer qəhətdi, burda da yanaşı olmalıydılar, – dedi.
Sağ tərəfdəki məzarın üstündə:
FUAD SALAHLI (1918-1976) yazılmışdı.
Ağ mərmər başdaşının üstündə mərhumun arvadı, heykəltaraş Solmaz tərəfindən yaradılmış qabartma-portret vardı. Fuad Salahlıdan fərqləndirmək üçün hamının “balaca Fuad” adlandırdıqları Fuad Mehdiyev daxilən gülümsündü. Təsadüfənmi, ya bilərəkdənmi, Şövqünün heykəli və Fuad Salahlının qabartma-portreti əks istiqamətdə baxırdılar, elə bil bir-birindən üz çevirmişdilər. Rumiyyə bəyaz dəsmalını çıxarıb gözlərinin yaşını sildi. Fuad: – Gedək, – dedi – sürücünü cərimə edərlər. – Sən get, indi gəlirəm. Fuad çıxışa tərəf addımladı. Rumiyyə atasının heykəlinə bir az da yaxınlaşdı. Əlini heykəlin başına, üzünə çəkdi, sığalladı, sonra çönüb iti addımlarla ərinə çatdı. Taksiyə mindilər, Fuad sürücüyə ünvanı dedi, Rumiyyə açıq sezilən istehzayla:
– Oqtay bəyin hüzuruna gedirsən? – dedi.
– Qasım deyib ona xahişimi.
Rumiyyə köksünü ötürdü:
– Gör, nə günə qalmışıq, Qasımın minnətçiliyinə ehtiyacımız var.
Fuad dinmədi.
Qasım haçansa, – Nuh əyyamında – Şövqünün, ondan sonra da Fuadın sürücüsü olub. Rumiyyə onun gözləri qarşısında böyüyüb. İndi də bu yaşı ötmüş, amma peşəsindən əl çəkməyən kişi Oqtayın sürücüsüydü. Bütün səylərinə baxmayaraq, heç cür Oqtayla rabitə yaradı bilməyən Fuad, axır, Qasımın vasitəsiylə xahişini ona çatdırdı.
Evlərinin yanında Rumiyyə taksidən endi, Fuad yoluna davam etdi.
***
Qasımın sürdüyü maşın İdarələrinin qabağında dayandı, Qasım:
– Oqtay qədeş, unutmamısan ki, bu gün Fuad qədeş yanına gələcək?
Oqtay: – Unutmamışam, – dedi, maşından düşdü. Qarşısına çıxa biləcək növbənöv xahişçilərdən yayınmaq üçün ətrafa baxmadan iri addımlarla idarənin qapısına tərəf yeridi. İçəri keçmək istədiyi an qadın səsi eşitdi: – Oqtay!
Oqtay qanrılıb baxdı. Onu çağıran dümağ saçlı qadın idi. Ondan başqa səkidə heç kəs yoxdu. Səs Oqtaya tanış gəldi, həm də məhrəm adam kimi onu adıyla çağırırdı. Oqtay diqqətlə baxdı və diksindi:
– Əsmər? Sənsən?
Əsmər yanaşıb əlini uzatdı, – mənəm, – dedi – yaxşı ki tanıdın. Çox dəyişmişəm?
Oqtayın etiraz eləməyə dili gəlmədi, amma həm də Əsməri incitmək istəmədi, odur ki, sadəcə: – sən hara, bura hara? – dedi. – Haçan gəlmisən?
– Bir həftə olar. Telefonun cavab vermir, odur ki, səni burda gözləməli oldum. Bilirəm, başın çox qarışıqdır. Məni beş dəqiqə qəbul edə bilərsən?
– Əlbəttə, bu nə sözdür? Keç.
İkinci mərtəbəyə qalxdılar. Qəbul otağında hələ Fuad Mehdiyevin vaxtından katibə işləyən Nelli onlara salam verdi. Oqtay otağının qapısını açdı, Əsməri içəri buraxdı, sonra özü keçdi, indicə verdiyi sualı təkrar etdi: – Haçan gəlmisən?
Əsmər də təkrarən: – Bir həftə olar, – dedi.
– Xeyir ola?
– Xeyir deyil. Eşitməmisən? Camal rəhmətə getdi.
Oqtay təəssüf hissiylə: – yox, bilmirdim, – dedi, – Allah rəhmət eləsin.
Əsmər:
– Camalın vəfatından sonra Moskvada yaşamaq çox çətin oldu bizə, – dedi. – Xumarı da götürüb – qızımı deyirəm, – Bakıya gəlməli olduq.
Oqtay bu gözlənilməz görüşdən, Əsmərin belə dəyişməsindən, Camalın ölüm xəbərindən çaşıb qalmışdı, qarışıq hisslər keçirirdi, adda-budda, dağınıq fikirlər içindən sıyrılıb çıxmaq istəyirdi, hər şeyi ayıq başla dərk etməyə çalışırdı.
Əsmər Oqtayın iş otağına göz gəzdirirdi. Divarda şəhərin ayrı-ayrı binaları, meydanları, küçələri, çeşidli layihələr, Məmməd Əmin Rəsulzadənin iri şəkli.
– Nə yaxşı, məni o saat tanıdın. Bir daha soruşdu: – Çox dəyişmişəm?
Oqtay nəzakət naminə:
– Yox, – dedi. – Əlbəttə, illər keçib, ikimizin də başı ağarıb. Rəhmətlik haçan vəfat edib?
– İki ay bundan qabaq. İnfarkt.
Son illər həyatlarından danışmağa başladı. – Camalı xaricdən, diplomatik işindən geri çağırdılar. Perestroyka dövründə təzə nazir bütün köhnə kadrları bir-bir dəyişməyə başladı. Qatı rus şovinisti idi, Azərbaycan müstəqilliyini elan edəndən sonra: qayıdın, öz müstəqil ölkənizə, – demişdi Camala. Müavinlərindən biri erməni idi. Camalı görməyə gözü yoxdu. Bir sözlə, Camalı ən aşağı təqaüdlə işdən çıxardılar. Altı ay sonra elə evdəcə…
Əsmərin səsi əsdi:
– Elə gözümüzün qabağında, beş dəqiqənin içində keçindi. Heç təcili yardıma zəng edə də bilmədik.
Oqtay stəkana su süzüb Əsmərə uzatdı, Əsmər bir qurtum aldı.
– Bağışla, – dedi.
Araya üzücü sükut çökdü.
***
Fuad taksinin hesabını ödəyib idarənin qabağında maşından düşdü. Ömrünün neçə ilini verdiyi idarənin qapısının üstündə Azərbaycanın üçrəngli bayrağı dalğalanırdı.
Qapıda əsgər qiyafəli, saqqallı gənc Fuadın pasportunu uzun zaman o tərəf-bu tərəfə çevirdi. Sonra qarşısındakı siyahıya bir də nəzər atıb nəhayət:
– Keçin – dedi, – ikinci mərtəbə, 5-ci otaq.
Fuad qeyri-ixtiyari:
– Bilirəm, – dedi, tanış pilləkanlarla ikinci mərtəbəyə qalxdı. 5-ci otağın qapısını açıb içəri girdi. Qəbul otağı bir qədər dəyişmişdi. Amma katibə masasının arxasında onun, Fuadın vaxtındakı kimi Nelli əyləşmişdi. Bir qədər yaşlanmış və tosqunlaşmış Nelli Fuadı görüb dərhal ayağa qalxdı: – Ooo, Fuad Qurbanoviç, salam, necəsiz?
– Sağ ol, yaxşıyam. Sən necəsən, Nelli?
Nellinin cavabını gözləmədən əlavə etdi: – Oqtayın… Oqtay bəyin qəbuluna gəlmişəm. Özü bilir.
Nelli:
– Bəli, bilirəm, – dedi, – burda qeyd eləmişəm. Amma bir az gözləyin, yanında adam var. Çay?
– Yox, sağ ol. Gözləyərəm.
Keçib qarşıdakı stulda əyləşdi. Bu qədər tanış qəbul otağına göz gəzdirdi. Bir elə dəyişiklik yoxdu. Onun keçmiş kabinetinin qapısında Oqtayın ad-famili, qarşı-qənşər otağın qapısında müdirin ad-famili yazılmışdı: QAFUR ƏHMƏDLİ.
Fuad gözlərinə inanmadı. Bir vaxt Fuadın atasını – Qurban kişini işdən çıxarmış məsul raykom işçisi, indi dəbdə olan sözlə qart partokrat Qafur Əhmədov? Xalq cəbhəsi iqtidarında belə mühüm vəzifədə? Ağlasığmazdır.
– İndi burda müdir Qafur Əhmədovdur? – deyə Nelliyə mənasız sual verdi.
Nelli başıyla təsdiq etdi.
– Otağındadır? – daha bir mənasız sual. Guya yanına girəsiydi.
Nelli:
– Yox, – dedi. – Bir azdan gələcək. Qonşu otaqda namaz qılır.
Fuad: “Nə yaxşı ki, o vaxt qəribə bir şıltaqlıqla o mühüm tədbirə getmədim, – deyə düşündü. – Elə bil məni şeytan yoldan çıxardı ki, ora gedib çıxış etmə. Demə, bu şeytanın əməli deyilmiş, mələyin işiymiş. Ora gedib uğurlu çıxış etsəydim, mütləq məni müdirin yerinə təyin edəcəkdilər. Çünki Əhməd Nəzərovun məsələsi artıq doxsan faiz həll olunmuşdu. Mənim üzrsüz çıxışa gəlməməyimi: – bu nə məsuliyyətsizlik, nə saymazlıqdır, – deyə pis yozmuşdular. Şövqü işə qarışmasaydı, hələ, yəqin müavin vəzifəsindən də atacaqdılar. Əl-qərəz, beləliklə, Əhməd Nəzərovun müdirlik vəzifəsi bir qədər də uzadıldı. Ta o günə qədər ki…”
O gün Fuadın yaxşı yadındaydı. Bəylər hakimiyyətə gələndən on gün sonra avtomatlı cavanlar Nəzərovun kabinetinə girib onu birdəfəlik işdən atdılar. O gün Fuad bir balaca soyuqlamışdı, işə çıxmamışdı. Bu xəbəri ona telefonla Nelli çatdırdı.
Səhərisi Fuad istefa ərizəsini yazıb göndərdi.
Yaxşı deyiblər ki, şər deməsən, xeyir gəlməz. O həlledici tədbirdə çıxış etməməsi – Fuadın xeyrinə imiş. Yoxsa, onu da Əhməd Nəzərov kimi müdir kabinetindən avtomatla çıxaracaqdılar.
***
– Bəs harda qalırsız?
Əsmər: – Bir rəfiqəmgildə – dedi və ani tərəddüddən sonra əlavə etdi: – Elə sənin yanına da bu xahişlə gəlmişəm. Səndən başqa burda ərk edəcəyim kimsə yoxdu. Deyirlər, bu sənin əlindədi. Birotaqlı mənzil istəyirəm səndən. Harda olur-olsun, şəhərin lap ucqar yerində. Düzdü, rəfiqəm deyir, “nə qədər istəyirsiz, qalın”. Amma mən başa düşürəm axı, sıxılırlar. Üç otaqda invalid əri, özü, iki uşağı. Lap kiçik otağa da razıyıq, təki başımızın üstündə bir dam olsun.
***
Qafur Əhmədli, ardınca da çiyni avtomatlı yekəpər bir kişi qəbul otağına daxil oldular. Qafur Əhmədli Fuada gözucu baxdı, tanısa da, tanımamış kimi, ağızucu salam verib tələsik otağına keçdi. Amma onunla gələn saqqallı kişi – guman ki, Əhmədlinin cangüdəni idi – Fuadı tanıdı:
– Yallah, Fuad müəllim, – dedi, – Nə əcəb səndən belə? Xeyir ola…
Fuad: “Görəsən bu namərbud adam məni hardan tanıyır?” – deyə düşündü.
– Məni tanımadın? Zeydullayam da. Axır dəfə səninlə aeroportda görüşmüşdük.
“Aeroportda?” Fuad yadına salmağa çalışırdı ki, avtomatlı kişi: – Mən onda nosilşik işləyirdim də, – dedi.
An içində Fuad xeyli ixtiyarlaşmış bu yekəpər adamı, ibtidai məktəbdən tanıdığı, unutmaq istədiyi pis bir vaqeyəylə bağlı olan şəxsi, çox illər sonra aeroportda nosilişk kimi rastlaşdığı Zeydullanı və onun işlətdiyi “oxartana” sözünü xatırladı. – Zeydulla – dedi.
– Həri, Zeydullayam da…
– Görürsən də, Fuad yoldaş, – yoldaş sözünü açıq istehzayla dedi, – kiminin əvvəli, kiminin axırı.
Fuad – Bəli, elədir, – dedi, Əhmədovun cangüdənisən?
– Həri, qardaşım oğluyla qonşudu Qafur bəy, məni işə götürdü, canı-başı sağ olsun, partiyasına da üzv elədi.
– Partiyasına? Əhmədovun partiyası var?
– Bə nə bilmisən? “İrşad” partiyasın qurub da, Qafur bəy. Dindarlar partiyasıdır, halallıqla işləyirik.
***
Oqtay siqaretini odladı. Çətin vəziyyətə düşmüşdü. Bir neçə an içində Əsmərlə ta məktəb illərindən başlanan və məktəb boyu davam edən, yuxarı siniflərdə az qala sevgiyə çevrilə biləcək və əfsus ki, çevrilməmiş münasibətləri gözlərinin qarşısından keçdi. Bəlkə də bu saf dostluq münasibətləri mehriban ailəyə dönə bilərdi. Amma heç kəsin gözləmədiyi halda, Əsmər ingilis dili müəllimləri, yaşca hamısından çox böyük olan Camala ərə getdi. Oqtay da, sinif yoldaşları – oğlanlar və qızlar da – bu nikahdan şoka düşmüşdülər. Dedi-qodular, gümanlar, fərziyyələr, xoş ya bəd niyyətlə deyilmiş sözlər baş alıb gedirdi. Bir müddət sonra Camalı Moskvaya apardılar, oradan da müxtəlif xarici ölkələrdə diplomatik işə keçdi. Təbii ki, Əsmər də əriylə birgə Bakıdan, anasından, İçərişəhərdəki köhnə evlərindən, məktəb yoldaşlarından tamamilə ayrılıb uzaqlaşdı, başqa bir aləmə düşdü. Və yalnız bir gün – Oqtayın ad günü ərəfəsində qəfildən uçub Bakıya gəldi – Oqtayı təbrik etməkçün. Bütün günü bir yerdə olsalar da, aralarındakı bu qeyri-müəyyən münasibət, zamanın, ictimai mövqelərin, həyat tərzinin yaratdığı sədlər aşılmadı. Əsmər növbəti dəfə ərinin kübar həyat sürməsindən danışanda Oqtay nə isə cod bir söz işlətdi və aeroportda çox soyuq vidalaşdılar. Oqtaya elə gəldi ki, bu səfər həmişəlik ayrılırlar, bir daha heç vaxt, heç yerdə görüşməyəcəklər. Yalnız səhərisi gün Əsmərdən qəribə bir imzayla – Kamikadze imzasıyla gələn teleqramı alanda Oqtay dərk etdi ki, Əsmərin zahirən firavan görünən həyatı o qədər də qayğısız deyilmiş, ağrı-acısını, nisgilini büruzə vermədən içində daşıyırmış. Və budur, bax, artıq bir ömür keçib gedəndən sonra, yalnız ərini deyil, illər uzunu vərdiş etdiyi həyat tərzini də itirəndən sonra, indi Oqtayın qarşısında yaşa dolmuş, solmuş, aciz və köməksiz bir qadın əyləşmişdi. Oqtaydan yardım umurdu və nə yazıq ki, Oqtay onun xahişinə heç cür əməl edə bilməyəcəkdi. Səbəbini Əsmərə izah etmək də asan iş deyildi. Səbəb isə ondaydı ki, Oqtaya təklif olunan bu vəzifəni istəməyərək qəbul edəndə özünə söz vermişdi ki, heç vaxt qanunazidd heç bir iş görməyəcək, heç bir şəxsi dostluq, tanışlıq hisslərinə məhəl qoymayacaq, dürüst işləyəcəkdir. Bütün bunları ayrı bir dünyadan gəlmiş Əsmərə necə izah edəydi? Həm də axı Oqtay bu yöndə müəyyən addım atsaydı belə, Qafur Əhmədli kimi bir vaxt sital kommunisti, indi qatı dinçini necə inandıra, razı sala bilərdi? “Necə, kiminçün ev istəyirsən, mənfur sovet diplomatının dul qadını üçün? – deyəcəkdi. – Hələ də cibində rus pasportu gəzdirən adamçün? Bəs minlərlə ev növbəsi gözləyən vətəndaşlarımıza nə cavab verəcəyik? Hələ mətbuatın nə şəbədə çıxaracağı bir yana dursun”.
Məsələ ondaydı ki, Qafur Əhmədov Qafur Əhmədov olsa da, bu söylənməmiş, amma söylənə biləcək iradlarında haqlıydı.
Əsmər Oqtayın tərəddüdlərini gözlərindən oxuyurmuş kimi, yorğun və üzgün bir səslə:
– Səni çətinə salmışam, həmi? – deyə xəbər aldı.
Oqtay sözləri sanki kəlbətinlə içindən dartıb çıxarırdı:
– Bilirsən, Əsmər, – sözünü davam edə bilmədi. Necə deyəydi ki, mümkünsüz bir şey xahiş edirsən. – Həyatda ilk, son və yeganə xahişinə nə qədər istəsəm də, əməl edə bilməyəcəm.
Əsmər heç nə demədən ayağa durdu. Əsmər həmin Əsmər idi – məğrur, sözü bir himdən anlayan, heç bir vəziyyətdə yalvar-yaxarla heç kəsin qarşısında əyilməyən qadın.
Oqtay: – Dur, – dedi və hardansa, vəhylə ağlına gələn qəfil fikirlə, az qala qol qaldırıb oynayacaqdı. Çıxış yolu tapmışdı. Sevincək:
– Mənim mənzilimdə qalarsız, – dedi.
Əsmər təəccüblə:
– Sənin mənzilində? Necə yəni…
– Çox sadə. Mənim ikiotaqlı mənzilimdə.
– Bəs sən, ailən?
– Mənim ailəm yoxdur. Təkəm. Bilmirdin?
Əsmər, əlbəttə, bilirdi bunu, bilirdi ki, Oqtay tək yaşayır. Sırf qadın marağıyla Oqtayın evlənmədiyini də öyrənmişdi. Rəfiqəsiylə hər telefon söhbətində bu barədə müfəssəl məlumat alırdı. Amma bununla məsələ çözülmürdü axı.
– Bəs sən?
– Mənim vəzifəmə görə Zuğulbada Hökumət bağında iki otağım var, – bunu düz deyirdi. – Onsuz da ilboyu orda qalıram, – bu isə yalan idi. Olsa-olsa, ayda bir, ya iki gün orda qalmaq imkanı olurdu.
– Yox, axı. – Əsmər hələ də özünə gələ bilmirdi, – bilmirdi ki, nəyə, nədən və nə üçün etiraz etsin…
Oqtay cibindən açarları çıxarıb Əsmərə uzatdı: – Sürücüm sizi aparar, şeylərinizi daşımağa da kömək edər, – dedi.
Əsmərin üzü sanki işıqlandı, elə bil son vaxtların bütün ağırlıqları, qeyri-müəyyənliyi, qayğıları sifətindən silinib getdi, əvvəlki bir az şıltaq, bir az işvəli, amma mülayim və mehriban Əsmər oldu.
Boynunu uzadıb Oqtayın yanağından öpdü. Oqtayın bütün vücudu gizildədi. Əlli illik tarixi olan münasibətlərində Əsmər ilk dəfə öpürdü onu.
***
Fuad saatına baxdı, yarım saatdı burdaydı, “görəsən, mən də o vaxtlar qəbuluma gələnləri bu qədər gözlətmişəm?” Xoş bir hisslə xatırladı ki, haçansa həmin bu Oqtay ömründə ilk və yeganə dəfə Fuadın qəbuluna gələndə, onu bir dəqiqə belə gözlətməmişdi. Elə bu an Oqtayın kabinetinin qapısı açıldı, əvvəlcə, ağ başlı bir qadın, ardınca Oqtay çıxdılar.
Oqtay:
– Salam, Fuad, – dedi, – bağışla, səni bir az gözlətdim, üzürlü səbəbim var, Əsməri tanımadın?
Aman Allah, bu ağsaçlı qadın Əsmər imiş. Məktəblərində oğlanların hamısının, o cümlədən də Fuadın özünün hayıl-mayıl olduqları Əsmər. Əsmər də Fuadı tanımadı, yadına salmalı oldu, sonra::
– Xoş gördük, Fuad, – dedi.
– Xoş gördük. Necəsən…eee… necəsiz Əsmər… xanım?.
– Sağ ol… sağ olun…
Aydın olmadı, – Əsmər Fuada “sizlə” müraciət edir, ya buradakıların hamısıyla sağollaşır. Oqtay Əsməri qapıyacan ötürüb Fuadı içəri çağırdı:
– Buyur…
Fuad tanış kabinetə girdi, istər-istəməz otağa nəzər saldı. Divarlardakı layihələri göstərib:
– Sənin proyektlərindir? – deyə xəbər aldı.
Oqtay:
– Heç biri mənim deyil – dedi.
– ???
Oqtay səssiz suala:
– Hamısı rəhmətlik Fuad Salahlınındır, – dedi, – çalışırıq, heç olmasa, bir neçəsini həyata keçirək.
– Hə, indi Fuad Salahlı zəmanənin qəhrəmanıdır.
Bu sözlərdə xəfif bir istehza hiss elədi Oqtay, odur ki, qəti şəkildə:
– Fuad Salahlı elə o zəmanənin də qəhrəmanı idi, – dedi.
Sanki danışmağa söz tapmırdılar. Halbuki Fuad, şübhəsiz, hansısa, bir iş üçün gəlmişdi. Nəhayət, gərginliyi aradan qaldırmaqçün Oqtay:
– Görürsən də, Fuad, bir vaxt bu otaqda sən məni qəbul edirdin, indi mən səni qəbul edirəm. “Oxartana”nın sözləri Fuadın yadına düşdü:
– Kiminin əvvəli, kiminin axırı…
Oqtay:
– Boşla görək, – dedi, – nə əvvəl-axır, canım? İnan ki, yatsam, yuxuma girməzdi ki, haçansa bu vəzifəni tutacam.
– Sən tutmayıb, kim tutacaqdı bu vəzifəni?! Bu bəylərin içində yeganə professional elə sənsən də…
Oqtay bu sözlərə qarşılıq vermədən:
– Bəy təkid elədi, – dedi.
– Kim?
– Böyük bəy, Elçibəy, Prezident. Haçansa, bizi Fuad Salahlı tanış etmişdi. Fuad müəllimlə dost idilər. Görünür, o vaxtdan yadında qalmışammış. Məni çağırdı. Dedi, dinçilərin dəstəyinə ehtiyacımız var, odur ki, hələlik, Qafur Əhmədlini müdir təyin etmişik. Amma belə mühüm yerdə bizim inandığımız dürüst, etibarlı adamımız da olmalıdır. Həm də yadımdadı, rəhmətlik Fuad Salahlı səndən ağızdolusu danışardı. İndi sən bu vəzifəni tutsan, onun da ruhu şad olar.
Nə isə, razılaşmalı oldum.
– Düz eləmisən. Əbülfəz bəy doğru seçim edib. Fuad Salahlının o vaxt həyata keçməmiş işlərini dirçəltməyiniz də doğrudur. Amma…
Oqtay:
– Amma nə? – deyə soruşdu.
– Amma birini qaldırmaqçün başqasını yıxmaq vacib deyil.
– Kimi yıxmışıq ki?
Fuad siqaret çıxartdı:
– Olar?
– Əlbəttə.
Siqaretini odladı, bir qüllab vurub:
– Elə Şövqü Şəfizadəni… Yanına da bu məsələyçün gəlmişəm.
– Nə olub ki, Şövqü Şəfizadəyə?
– Guya bilmirsən? Tikdiyi binaları bir-bir sökürlər.
– Şəhərin siması müasirləşməlidir də. Mikayıl Hüseynovun da bir neçə binası sökülüb.
– Çox nahaq yerə, sən memarsan, bilirsən ki, binalar, həm də dövrün, epoxanın rəmzidir.
– Elə ona görə sökürlər də, deyirlər ki, Sovet dövrünü xatırladan heç nə qalmamalıdır. Doğrusu, mən də bu ifrat yanaşmanın əleyhinəyəm. Amma çox vaxt fikrimi isbat edə bilmirəm. Ən çox da bu sahədə canfəşanlıq edən bilirsən, kimdi? Həmin elə mənim bu müdirim.
– Yaxşı, binalar tutalım, sovet rejiminin timsalıdır, bəs küçələrin nə təqsiri var?
– Küçələrin?
– Bəli, küçələrin. Rima… Rumiyyə… yoldaşımı deyirəm.
– Bilirəm. Şövqü Şəfizadənin qızı.
Fuad bir qədər kəskin şəkildə:
– Bəli, Şövqü Şəfizadənin qızıdır. Gecə-gündüz ağlayır ki, elə bil atam bunlara düşmən kəsilib. Binalarını bir-bir sökmələri bəs eləmir, hələ küçənin də adını dəyişdiriblər. Özü də elə bil qəsdən o küçəyə Fuad Salahlının adını veriblər. Guya ayrı küçə tapılmırdı…
– Fuad Salahlı o küçədə yaşayırdı axı…
– Şövqü Şəfizadə də o küçədə yaşayırdı.
– Düz deyirsən. Bunu kimsə qəsdən eləyib. Axı sağlıqlarında yola getmədiklərini hamı bilir. Doğrusu, mənim bundan xəbərim olmayıb. Kimsə, kinlinin biri – Şövqü Şəfizadənin vaxtilə Fuad Salahlıya etdiklərinin heyfini çıxmaq istəyib. İncimə Fuad, axı çoxları Fuad Salahlının başına gələnlərdə, yəni sağlığında heç bir layihəsinin tikilməməsində Şövqünün barmağı olduğunu düşünür.
Fuad Şövqü Şəfizadə-Fuad Salahlı qarşıdurmasının təfərrüatına varmaq istəmədi, bununçün gəlməmişdi bura. Xahişi başqaydı.
– Sənin yanına ömrümdə ilk və son xahişlə gəlmişəm, – dedi, – heç olmasa, yaşadığı evin divarından Şövqünün xatirə lövhəsini çıxarmasınlar. Yoxsa, Rumiyyə buna dözməz. Ürək xəstəsidir. Qəzetdə Şövqü haqqında yazılanları ondan gizlədirəm.
Oqtay başını buladı:
– Təəssüf ki, belə şeylər o vaxt da vardı, indi də var. Fuad, bilirsən, yalandan söz vermək istəmirəm. Amma var gücümlə çalışacam ki, o lövhəni çıxarmasınlar. Hər halda Şövqü Şəfizadənin də, – kim nə deyir-desin, müəyyən xidmətləri olub.
Fuad ayağa durub əl uzatdı:
– Çox sağ ol, Oqtay – dedi.
Oqtayın otağından qarışıq hisslərlə çıxırdı. Bir yandan, Oqtay sözünü yerə salmamışdı, hətta Şövqünün xidmətlərini qeyd etmişdi. O biri tərəfdən, tam əminlik də yoxdu ki, Oqtay istəsə belə bunun qarşısını ala biləcək; “hər halda Rumiyyəni bir az sakitləşdirə bilərəm”.
Küçəyə çıxdı. Adəti üzrə köşkdən bir neçə qəzet aldı. Sabir bağında skamyaya əyləşib qəzetlərə baxmağa başladı.
“Azadlıq” qəzetinin birinci səhifəsində Şövqü Şəfizadənin və onun, Fuadın iri şəkilləri verilmişdi.
Şəkillərin altında “Dağılan tifaqlar” başlıqlı yazını oxumağa başladı.
“Sovet memarı Şövqü Şəfizadənin eybəcər kommunist üslubunda layihələşdirdiyi binalar bir-bir sökülür. Şükür ki, onun adını daşıyan küçənin də adı dəyişdirilmiş, həmin küçəyə sovet rejiminin amansız repressiyalarına uğramış, məhz elə deputat və laureat Şövqü Şəfizadə tərəfindən amansızcasına təqib olunmuş həqiqi millətpərvər, dahi memar Fuad Salahlının adı verilmişdir. Mənbə onu da nəzərə çatdırır ki, Fuad Salahlıdan fərqləndirmək üçün “balaca Fuad” ayamasıyla tanınan Fuad Qurbanoviç Mehdiyev sovet vaxtı qayınatası həmin o Şövqü Şəfizadənin vasitəçiliyilə yüksək vəzifələr tutmuşdur. Hazırda təqaüdçüdür”.
Küçədən keçən avtomobil bağın qarşısında dayandı. Qapısı açıldı, qıvrım saçlı cavan oğlan maşından düşdü. Maşının açıq qapısından mahnı eşidildi:
Yar gəlir görüşə
sürüşə sürüşə…
Fuad qəzeti bir kənara atıb bərkdən güldü.
“Sürüşə-sürüşə ha…nədi, yar görüşə xizəklə gəlir?”
Uzun zaman gülür, toxtaya bilmirdi. Maşından düşən cavan oğlan əlindəki qəzeti kənara atıb gülən adama baxır, təəccüblənirdi, “görəsən, qəzetdə nə belə məzəli əhvalat yazılıb ki, bu yaşlı kişi belə qəhqəhə çəkir, uğunub gedir?”
5-8 oktyabr 2023
Ankara, İstanbul
Mənbə: https://edebiyyatqazeti.az/
Vətən himnimiz
Səfər yoldaşımız
Aygün xanım Zeynalovaya hörmətlə
Bakıdan Gəncəyə gedən o yollar
mənim könlüm kimi pakdı, təmizdi.
O şəkil oğullar, şəhid oğullar
torpağa yazılmış
tariximizdi.
Bir cavan, əlində silahı, gülür,
o biri səngərdən qalxır ayağa.
Cəbhədə dan yeri təzə sökülür,
biri də,
durbinlə baxır uzağa.
Orda, şəkillərdə Vətən havası,
orda yazılmamış bir and var – Qisas!
Şəhid anasının xeyir-duası,
Vətən himnimizdi,
şair, qulaq as.
Qədim arxivləri açın, oxuyun,
hünərlə qoruyub, o, saflığını.
Ya başqa xalqlarla yanaşı qoyun,
paklıqla qoruyub,
qoçaqlığını.
Hünər sərgisidi bu doğma yollar,
paklıq sərgisidi, gətirin yada.
O şəkil oğullar, şəhid oğullar
burdan səs verəcək,
yüz il sonra da.
Bir ana əyləşib indi yanımda,
Tanrım!
Gedənlərin əvəzi nəydi?!
Gördüm, bir ah çəkib, gəldi fəryada,
bilmədim, sükutun o səsi nəydi?!
O Dəmir Yumruğa sığınsın gərək,
bir mənzil başına rahat yol gedən.
Gəncə yollarına biz salam verək,
gələcək illərə
salam, indidən!
…And içənlər
Cənab Prezident İlham Əliyev Xankəndindəki tarixi çıxışında yetişən yeni ruhlu
gənclərdən də danışdı.
Sinifdə əyləşibdi
dediyiniz o gənclər.
Vətənin taleyini
öz taleyi bilənlər.
Bir şəhid tabutuna
çiyin verib gələnlər.
O, atasız, anasız,
bunlar – qardaşəvəzi,
Taleyin son töhfəsi!
Milli Akademiyam,
Dünyada yeni Dünyam!
Mənim tələbələrim!
Yeni bir şah əsərim!
Yeni açılan səhər!
İçində and içənlər!
Milyondan
doqquz nəfər:
Barış,
Murad və
Ayxan;
Fərid,
Nicat və
Haqan;
Amil,
Tale və
Elmar!
Fədakar,
Təvazökar…
O qız bir nəğməydi
Qənirə xanımın xatirəsinə
Dünyadan qazancı bir qələm-kağız,
bir qəlbin oduna o yana bildi.
Ana laylasına uyuyan o qız
bəşər naləsinə
oyana bildi.
Gördük, bəxtimizə doğan səhəri,
əsrin,
Ulu Öndər şah əsəriydi.
Jurnalist bir qızla o görüşləri
onun, ata-bala töhfələriydi.
Türkiyə səfəri… o da bir roman,
oxu, sətirlərin oduna qızın.
Sən kimi itirdin,
can, Azərbaycan,
deputat qızıydı Türk dünyamızın!
O qız bir nəğməydi, biz oxuyurduq,
qalır kürsülərdə səsi, sözü də.
Biz onu tac kimi başa qoyurduq,
biz də görünürdük,
onun özü də.
Sevib insanları, o, qiymət verib,
görüblər arxadı, o bir dayaqdı.
Qənirə bir gəncə zəmanət verib,
bu, üzv seçilib,
o, özü yoxdu.
Yüz canda çırpınan o, bir ürəkdi,
hökmü əvəzsizdi andın, niyyətin.
Ömrü-ömürlərə həsr eləməkdi,
bəlkə,
bir sirri də
Əbədiyyətin?!
Qəzənfər müəllim, əmisisiniz,
həmi doğmasınız, həmi Sizsiniz!
Bu ağır gedişə ağırdı dözmək,
göynəyir Vətənin qızı, oğlu da.
Əkbər Qoşalıya təsəlli vermək,
şair ürəyinə
dərd olar bu da.
Burda nə təsəlli, nə ümid yeri,
burda o pak ruhun öz surəti var.
Onun ürəklərdə nitqi və şeri,
Azərbaycan adlı –
əmanəti var.
Ayağa qaldırdı o, hamımızı,
qoymazdı,
bilsəydi, bir ağlayan var.
O, sevdi, sevdirdi torpağımızı,
Tomrisin qanından – qanında qan var.
Qoymazdı,
bilsəydi, bir ağlayan var.
O bizi hər yaşda eşidəcəkdi
Qələm dostlarıma
Bir səs harayladı Müşfiqi haqdan,
narahat eləyən şairi nəydi?!
“Şairəm”, söyləyir yerindən duran,
adamın üzündə həya gərəkdi”.
Çaxan şimşək idi, əsən bir külək,
bir dedi,
ta bir də o deməyəcək.
O, dünən doğulan bir Gələcəkdi,
o bizi hər yaşda eşidəcəkdi.
Rəqs eləyə-eləyə
O qız məni rəqsə dəvət elədi,
rəqs eləyə-eləyə.
Bu dəvəti bir az xəlvət elədi,
rəqs eləyə-eləyə.
Bu xəlvətdə gördüm xiffət elədi,
rəqs eləyə-eləyə.
Pakizənin qızıyam mən, – deyirdi,
rəqs eləyə-eləyə.
Saçlarının ətri mənə dəyirdi,
rəqs eləyə-eləyə.
Bir gözəli xatırladım o dəmdə,
rəqs eləyə-eləyə.
İlk görüşün son həsrəti sinəmdə,
rəqs eləyə-eləyə…
Möcüzə
İnsanlar gör, necə heyif olurlar,
Bilmirsən, haraya “qeyb” olurlar.
Sağına baxırsan, sağında yoxdu,
Soluna baxırsan, solunda yoxdu.
Olub, ya olmayıb? –
ağlında yoxdu.
Qoluna girdiyin qolunda yoxdu,
Ayılıb görürsən, yanın boş qalıb,
Qulaq həsrət qalıb, göz çaş-baş qalıb.
Dünyanın sirri
– Şair, yenə yazırsanmı? –
sual verdi biri, mənə.
Tanıtmaq istədi yəqin
məndəki şairi, mənə.
Axşam olur, sabah olur,
mən yazmasam, günah olur.
Yazan zaman agah olur
bu dünyanın sirri mənə.
Soyumasın od nəfəsin,
əvəzi yoxdu heç kəsin.
Ulu Tanrım çox görməsin,
öz verdiyi şeri mənə.
Məhəbbət
Hörmətli Xalq artisti
Murad Dadaşova
O görüş, tarixi bir tamaşaydı,
yerişi başqaydı Murad bəyin də.
Deyirəm, həyatda kaş sağ olaydı,
özü əl çalaydı,
yüzilliyində.
Zaman dayanmışdı, anlar ötürdü,
Murad səhnədəydi, hikmət səhnəsi!
Heydəri
Heydərə təqdim edirdi,
Əhsən Dadaşovun
oğul nəvəsi.
Addımı təmkinli, baxışı həssas,
səsində bir ovsun, salonda sükut!
Elə ki, o dindi, danışdı az-az,
əl verib görüşdü…
dəyişdi mühit.
Biz onda gördük ki, ağzı dualı,
Murad hər sözünün təsirindədir.
Bir “Heydər” səhnədə –
dərin,
mənalı! –
Bir Heydər salonda uğunub gedir.
Sənin ürəyinə eşqi, ülfəti
verən o qüvvəyə, o gücə əhsən!
O dahi insana, bu məhəbbəti,
özü də,
səhnədən elan edirsən!
Mən də salondaydım, onda yüzü də,
millət heyran idi o böyük ada.
Şanlı sərkərdəmiz İlham özü də,
sənə əl çalıbdı,
şərəfdi bu da.
O görüş, tarixi bir tamaşaydı,
yerişi başqaydı Murad bəyin də.
Deyirəm, nə ola, kaş sağ olaydı,
özü əl çalaydı,
yüzilliyində.
Tarix o məktubun oxucusuydu
Lenin Atatürkə yardım elədi,
dedilər, türk azdı, Antanta böyük.
– Rusdan aldığımız borcdu bu, – dedi,
türkün xilaskarı
dahi Atatürk.
Qızıl pul göndərdi Doktor Nəriman,
ölkədən neft getdi sisternlərlə.
Türkiyə mərd çıxdı son imtahandan,
səngərdən-səngərə,
yalnız Zəfərlə.
“Nə qədər borcumuz var indi bizim?” –
Atatürk deyirdi Azərbaycana.
“Qardaşım, əbədi sındı bu tilsim!” –
məktub da göndərdi, o,
Nərimana.
Məktub gəzdi əl-əl, dolaşdı əl-əl,
söykədi əlini Doktor, başına.
Borc üstə gələndə,
hər şeydən əvvəl,
fikrini bildirdi türk qardaşına.
“Yox, qardaş-qardaşa borc vermir heç vaxt”,
cavab məktubunun ilk sözü buydu.
Dünən o məktuba səs verdi bir xalq,
tarix
o məktubun oxucusuydu.
Yayırdı nurunu açılan səhər,
millət oyanmışdı
bir nəfər kimi.
Görənlər deyirdi, görməmişdilər,
nə Türkiyə kimi,
nə türklər kimi,
belə bir əvəzsiz vətənpərvəri.
Sən bir abidəsən, ey türk əsgəri!
Cənublu
bəstəkar-müğənni
Arif Mehmandosta
Arazdan o tayda düşüb saça dən,
bu tayda səbrinmi azalıb, Arif?!
Başında açılır səhər, deyəsən,
günorta üstünə,
az qalıb,
Arif!
Bu tayda səbrinmi azalıb, Arif?!
Nə yaxşı
Qələm dostum
Yasif Nəsirlinin 85 illiyinə
Hardan düşdü yadıma,
eşitdim mən o səsi,
istədim ki, çağıram,
deyəm, nə yaxşı varsan!
Hərəmiz bir sahənin
Moskva tələbəsi,
bax, o gülüşlərindən
sən mənə yadigarsan.
İstədim ki, çağıram,
deyəm, nə yaxşı varsan!
Yasif, qoy sənin olsun,
açılan yeni səhər,
qalmırsan yenə yəqin,
sən öz zarafatından.
Biz nə vaxt yaşadıq ki,
belə keçdi bu illər? –
85-in mübarək!
Nə vaxt gəldi, bu, hardan?
Qalmırsan yenə yəqin,
sən öz zarafatından.
Həyat – biz yazdığımız,
tərcümeyi-hal deyil,
nədir bizi ayıran,
bizi görüşdürən də?
Getdi sənin xanımın,
dünyan itdi elə bil,
uçdu, getdi əlimdən,
gördüm təkliyi mən də.
Nədir bizi ayıran,
bizi görüşdürən də?
Xatirə gözəl qızım,
Könül də gözəl qızın
əvəzsiz bir töhfəsi
deyilmi dünyamızın?
“Dünya – yalan dünyadı”, –
dedilər,
birər-birər,
guya kəşf elədilər.
Qoymadılar yaşayaq,
təsadüf də var ancaq,
“yalan dünyada” Yasif,
deyirəm, yaşa, Həyat!
Qızlar rəfiqədilər,
bacıdılar, şadam-şad,
deyirəm, yaşa, Həyat.
Adət
Bu gün, bu tədbirdən qaça bilərdim,
şeirimin üstündə əl gəzdirərdim.
Nəvəm gözləyirdi, gedib dəyərdim,
işdən axtarıblar, zəng eləyərdim.
Bir qazi deyirdi şeir yazmışam,
dəvət eləmişdim evə, bu axşam.
İndi görürəm ki, tamam əksinə, –
tədbirə qaçmışam,
iş əvəzinə…
Dərdiş
Səndən nigaran qalmışam,
insafın hardadı, dərdiş?
Sən hardasan, mən ordayam,
canım da ordadı, dərdiş.
Sən əzizim, mehribanım,
necə susum, necə danım?
Sənsiz günüm-güzəranım,
gözə bir pərdədi, dərdiş.
Sözümü saxla yadında,
ovsun var sənin adında.
Kölgəm ayağın altında,
yanında – yerdədi, dərdiş.
Hərdən mənə baxaydın
Nəğmə mətni
Mən yeniyetmə bir cavan,
sən bir az uşaq olaydın.
Mən ayıq, təmkinli-filan,
sən yenə şıltaq olaydın.
O şəlalə gülüşlərə
qataydın bu “can!” səsini.
Açaydın sən o gözləri, –
o Tanrı pəncərəsini.
Hərdən mənə baxaydın,
yandıraydın-yaxaydın.
“Yuxum gəlir” deyəydin,
məni sehrləyəydin.
Budaqları əyəydim,
gündən kölgələyəydim.
Gözdən-nəzərdən uzaq,
sən yuxulu, mən oyaq.
Oxumayın, durnalar,
o, yuxudan oyanar.
Üç qardaş nağılı
Uşaqlar üçün
Onlar üç qardaşıydı,
böyük qardaş – başıydı.
Ortancıl – ortadaydı,
kiçiyinə – ataydı,
sağ və salamatıydı.
Kiçiyi – sadə, həssas,
yoldaşı – darda qoymaz…
Hansı alicənabdı?
Hansı sadədi, safdı?
Varmı bir xeyirxahı?
Bu dünyadan agahı?
Seçin, deyin özünüz,
nə desəniz, yüzə-yüz!
Şərikəm mən də sizə,
Gələn söhbətimizə,
gələn dəfə başlayaq,
Qalibi alqışlayaq.
Mənbə: https://edebiyyatqazeti.az/
Qaia artıq hər şeyin dəyişdiyinin fərqində idi, getdikcə ağlını qaçırırdı.
Mahiyyət nə idi. Sol kim idi. Tanıyırdı onu, əmin idi. Bütün bu paralel dünyaları beyninin içində daşımaq ondan nə alırdı. Onu nəyə, hara hazırlayırdı bu burulğan? O harasa hazırlanmaq istəyirdimi? Beyninin içi bumbuz idi. Getdikcə bu soyuqluq Qainanın vücudunu da keyləşdirirdi. Əlləri, qolları, gözləri, ruhu sözünə baxmırdı. Bunun sonu nə idi? Ruhu getdikcə buzlaşırdı.
Ruhun buzlaşması nədir, xəbərin varmı, əziz oxucu? Ağrılar boğazına dolur. Ağrı getdikcə zoğ atır bədənində. Qarşısıalınmaz bir əzab ruhunu somurmağa başlayır həyasızcasına, dözə bilmirsən. Başını itirirsən az qala. Bu son Qainanın söndürülməsi (yeni texnoloji çağda artıq yaşayan, nəfəs alanlar söndürülürdü) ilə nəticələnəcəkdimi? Yox, Qaia bunu istəmirdi, o söndürülmək istəmirdi axı, o onlar kimi deyildi. İnsanlığını itirmək istəmirdi. İnsanlığına dəyər verirdi. İnsanlığı ilə xoşbəxt idi. Ruhun soyuması nədir, İlahi? Bədən ölmədən ruhun soyuması. Bu necə bir əzabdır, İlahi… Çağın şansı kimi görünən yarı robotlaşaraq ölümsüzlüyün pillələri ilə yüksəlmək onun tərzi, arzuladığı son deyildi.
Uşaqlıqda “Vampir gündəlikləri” adlı serialı həvəslə izləyirdi. O zaman ən böyük arzusu ölümsüz olmaq idi. Bunu eqoistcəsinə istəmirdi, ha! O arzu edirdi ki, bu ona bütün xəyallarını gerçəkləşdirmək imkanı verəcək.
Sonra həyatda bir çox şeylər yaşadı. Ən sevdiyi nənəsini, atasını, spagetti saçlı qızı və anasını itirdi. Hər itirişlə elə möhkəm ölmək istədi ki… Elə möhkəm, həm də…
Ölüm hissi səngidikcə yerini ağlasığmaz dərinlikdə konyonvari uzanan, tənha bir darıxmaq hissi əvəzlədi. Zəncirvari darıxdı. O qədər darıxdı ki, hər şeyi xərclədi həyatında… Bircə özü qaldı xərclənməyən əlində…. Və nəhayət, bir gün özünü də xərcləmək istəyəndə çıxdı gümüşlər onun qarşısına…
Bax, belə, əziz oxucu! İndi sən bütün hər şeyi bilirsən, lap yaxından tanıyırsan Qaianı. İstəmirəm bu romanda sən hansısa, maddi və mənəvi məsələni gündəminə daşıyasan. Sənə nə danışıramsa, ona yönəl. Cinsiyyət amili axtarma bu mətndə. Bu heç sənə lazım da deyil. Əsrlərə calayıb axtardığın hər şeyi kənara burax. Kifayət qədər danışmadınmı, bu mövzulardan? Nəyi həll etdin? Nə düzəldi, zehnində? Bilirəm, indi sən deyəcəksən: “axı ay yazar, axı sənə nə, mən nə düşünürəm? Öz mətnin, süjetini idarə etmək sənə kifayət etmirmi?
Mən isə gülümsəyərək cavablamayacağam sualını. Bilirsən, niyə? Ona görə ki, Baccanalenin pəncərəsindən şütüyən qələbəliyi izləyərək yazıram bu sətirləri, arada Marlboronu da tüstülədirəm. Bildiyin lüks həyat… Ona görə sənin bu axmaq suallarını düşünməyə vaxtım yoxdur. Get, işinlə məşğul ol, əziz oxucu. Bir gün, bəlkə də bir gün sənin sualların mənim düşüncələrimdən və Gümüşlandiya adlı nəhəng dərdimdən daha vacib olar…
Ayağa qalxdı, divarlardan tuta-tuta özünü küçəyə atdı… Qarşısında Bakının köhnə, ancaq bir o qədər də doğma tikililəri var idi. Kürəyini söykədi bu divarlardan birinə. Nə səbəblə tikilmişdi bunlar? Kimlərin səsi hopmuşdu bu barılara, görəsən? Neçə sevinc, kədər görmüşdü, kim bilir… Belində divarın cırmaq izlərini hiss etdi. Çoxdandır heç kimlə sevişmirdi. Sevişməyi çox ciddiyə alırdı Qaia. Sevişmək cəhdlərini adiləşdirsə belə, çox vaxt, daxilindəki gizli reallıq bu idi əslində. Beyninin və ruhunun dərinliklərində, əslində o çox təlatümlü təklik yaşayırdı.
Danışa bilmirdi. Dinə bilmirdi. Nə danışacaqdı ki? İnsanlar da, robotlar da, titanlar da onun söyləyəcəkləri ilə maraqlanmırdılar. Hər kəsi, bəli, bəli, hər kəsi güldürə bilərdi özünə. Necə əzabdır, İlahi, boğuluram. Nə edim mən? Yuxularım qaçır. Ətimi dişimə keçirib didib-tökmək istəyirəm. İstəyirəm, kimsə tişəni əlinə alıb vücudumu doğrasın, cızsın bütün son qalan insanlıq işartılarını.
Siqareti yenidən damağına qoyub əvvəlki yerinə qayıtdı. Yenə əyləşdi kafenin şüşəyə yaxın hissəsində. Arxasında çoxlu içki şüşələri var idi. Ancaq heç içmək istəmirdi. İçki bütün bədənini yumşaldıb səssizliyinə səssizlik əlavə edirdi. Bu isə kifayət qədər bezdirici idi. Səslər, səslər eşidirdi. Budur, kafenin kənarında oturan lupasifət, soyuq bənizli bir varlıq fincanda nəsə içir. Bütün ağzı qapqaradır. Of, necə də ürəkbulandırıcıdır bu. Budur, onun qarşısında portağal saçlı biri də oturub. O, mavi, yupyumuru dərmanları sapsarı dişlərinin düzüldüyü ağzına təpişdirir. Dodaqaltı necə də nazikdir, İlahi… Gözəl qəmzələri ilə tərs mütənasiblik içindədir dodaqları… Yolka rəngində geyinib. Özünü ətrafa laqeyd göstərir. Ya da elə hamı laqeyddir. Bircə mən, darıxan, nə istədiyini bilməyən şüksüz mənəm, hamı ilə maraqlanan… Sonra, bəs sonra? Sonra bu marağa sahib çıxırmı ürəyim, ağlım? Yox! Yox! Yox! Başım fırlanır. Qulaqlarımın giziltisi qarışır çəngəl-bıçaq səsinə…
Qaia bilirdi ki, nə vaxtsa, o da buna məcbur qalacaq. O labüd sonla, arzuları arasında qalıb başını itirəcək. Axı dünya gözəldir? Düşünmək, hiss etmək , nəfəs almaq, nəfəs dərmək. Bu gözəl dünyadan getmək istəmirdi. Çəkilmək istəyirdi bir kənara. Bütün bu inkişafdan kənarlaşmaq istəyirdi. Bu acgöz insanlıqdan, titanlıqdan, tanrılıqdan tamam kənarda qalmaq istəyirdi. Başqa bir şeyə çevrilmək istəyirdi Qaia… Qıraqda, hardasa, uzaqlardakı bir yerdə qalsaydı, görəsən, necə olardı, inkişaf üçün darıxardımı?
Fransız mahnısının sədaları getdikcə çoxalan iç səsinə qarışır:
Ma femme, la la la la la la…
Ma femme, la la la la la la…
Daxilində fransız…
Kafedə isə italyan mahnısı səsləndirilir.
“Va bene…” söyləyən gənc italyan bakılı ofisiantdan Amerikano istəyir.
Səslənən “Love story” Qaianı 2015-ci ilə aparır – Romadakı günlərinə. O vaxt ayağı ilişmişdi küçənin tam ortasındakı bir sütuna. Bu, qədimdən qalan balaca bir abidə idi.
Xırdavari sütunu belə çox böyük ustalıqla qoruyurdu italyanlar. Yadıma Naxçıvanda yaşadığım illərdə “qorumaq” başlığı altında savadsız memarların güdazına gedən bəzi abidələr düşür…
Onları Batabatın məğrur təbiəti xatirinə əfv edirəm…
Əməlli-başlı səs-küy başlayır daxilində. Yox, başına düşür bu səs-küy…
Burda rol oynayaraq yaşamağa çalışsaydı…
Onu robotlar tək, yalnız, rahat buraxardılarmı? Yoxsa, məcbur edilərdi onlar kimi olmağa. Bəs Gümüşlandiyaya köçsəydi… Axı ora, sadəcə, yuxudaykən köçə bilirdi. Əbədi olaraq yatmalı idi onda. Əbədi uyqu, bəli…
Ancaq mənim “Uyqum çəkilmiş, gönlümü qəm almış”
Bəs gümüşlər, onlar buna necə baxardı? Axı gümüşlər insanları sevmirdilər. Qaianın düşüncəsinə görə, gümüşlər, sadəcə, keçmişə məhkum zorba, kobud varlıqlar idi. Eyni zamanda maraqlı varlıqlar.
Bütün bunlar hara qədər davam edəcəkdi? Ruhu, bəli, ruhu ciddi təlatümlər yaşayırdı.
Bunu heç kim bilməməli idi. Beyni yarıinsan, yarı robotlar tərəfindən tədqiq obyektinə çevrilə bilərdi.
Elanlar verilirdi. Artıq onlar bir yol seçməli idilər. Ya zavallı insan olaraq yaşamalı, ya da texnologiya tanrısına təslim olmalı idilər.
Tanrıyla yarışan insanoğlu hər daim onunla eyni olmağı arzulamırdımı? Hər zaman əbədi yaşam, ölümsüzlük üçün çabalamırdımı?
Ölümsüzlük axtarışına çıxan Şumer qəhrəmanı Gılgamış da yarı tanrıydı…
Ən qədim və ən yaxşı dastanlardan sayılan Gılqamış bizə nə deyirdi, belə?..
Manyetik sahə dəyişirdimi?
Bu gün xəbərlərdə okeanda üzən insanlara balıqların hücumunu oxudum… Nə idi, balıqları belə dəli edən?
Bilirdim ki, yenə hər şey dəyişir. Hiss edirdim bunu. Axına qoşulub yaşamaqmı gözəl idi? Bəs xilas yolu nə idi, Nuhun əfsanəsi də təkrarlanacaqdımı? Nuh gəmisinə dəqiq məni mindirəcəkdimi? Yoxsa, şans da seçilmişlərə veriləcəkdi?
Deyilənə görə, bir gün Tanrı yerə əsəbiləşir. Alın yazısında insanın bütün həyat yolu yazılır, “Tanrı bilmədən tək yarpaq tərpənməz” deyilən bütün müqəddəs kitablarda yazılan bu bəndin əksinə, guya insanoğlu yerdə öz bildiyini edibmiş fəlsəfəsi ilə yeri dağıtmaq üçün bəhanə axtaran Yaradan aşağı baxanda əsəbiləşib yerə tufan göndərir.
Yerdə Tanrı öz adamı olan Nuha tapşırır ki, özünlə xilasını layiq bildiyin canlılardan bir cüt götür:
“Nəhayət, əmrimiz gəldikdə və təndir qaynadıqda (işlər ciddiləşdikdə və su qaynamağa başlayanda) Nuha dedik: “Əleyhinə hökm verdiklərimizdən başqa, hər şeydən iki cütü, ailəni və möminləri gəmiyə mindir”. Onsuz da, onunla birlikdə inanan çox az idi. Nuh dedi: Gəlin, gəmiyə minin. Onun axması da, dayanması da Allahın adı ilə bağlıdır. Həqiqətən, Rəbbim Bağışlayandır, Rəhmlidir!”
Bundan əlavə, Seyyid Feyzullah Fındıki, “Levamiul-Cəvahir bi İsna Aşere Fennen Yücahir” də bu barədə o qədər danışıb ki, başqa söz danışmaq, sadəcə, vaxt itkisi və əməlli-başlı yorğunçuluq olar.
Bu şans idi insana ki, daha çox yaşasın. Babaları kimi, ölümsüzlüyü tapmadan tərk etmək məcburiyyətində qalmasın bu dünyanı. Bəs çatılan ölümsüzlük buna dəyəcəkdimi?
Bəs insan bu ölümsüzlüklə nə edəcəkdi? Ya bir gün dünya fırlanmaqdan bezsə?
Ya anidən günəş sönsə? Zil qaranlıq dünyada necə yaşayacaqdı insan oğlu. Qaranlığı sevirdi Qaia, dünyanı da, yaşamağı da… Bəs ölümü?
Onu sevirdimi?
Ölüm nə idi, necə idi… Ölümü dərk edə bilmirdi tam olaraq. Anlamırdı ölümü. Bilmirdi, bəlkə də başqa dünyalara açılan qapı idi ölüm? Yox, o istəmirdi o qapını açmaq, bilirdi, əmin idi yaşamaq istədiyindən. Həyat gözəldir. Yaşamaq, nəfəs almaq, sevmək, qaçmaq, kəpənəyin ardınca elə məqsədsizcə, həm də…
Qaia dağlarda gəzməkdən, bütün o təbiət gözəlliklərinin ətrini duymaqdan bezmirdi. O qoxu hərisi idi. Kitabı, adamları, havanı, özünü və yasəmənləri qoxlamaqdan bezmirdi… İnsanları nə səsindən, nə də addımlarından tanıyırdı. Sadəcə, qoxular, o qoxularla ayırd edirdi insanları.
Ancaq insanların qoxu əlindən alınırdı. Hamı eyni idi, hamı bomboz. Boz daim darıxdırıcı idi. Qaia bomboz olmaq istəmirdi… Robotlaşmaq istəmirdi. İnsan qalmaq istəyirdi.
Mənbə: https://edebiyyatqazeti.az/
Tarix üzrə fəlsəfə doktoru, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Fərdi Prezident təqaüdçüsü
Şuşa
Musiqi beşiyim, səssiz qalmışdın,
Dumanlı dağların bizsiz qalmışdı,
Əsir yaşayırdın, susuz qalmışdın,
Mən əsgər andımı içdim səninçün.
Sən azad olmalı, hürr olmalıydın,
Bir gecə içində sirr olmalıydın,
Qara sevdamıza yar olmalıydın,
Yar bağrım başını, açdım səninçün.
Sıldırım qayandan od ələdilər,
Qoynunu tənimə yurd elədilər.
Ayağın altına “cənnət” dedilər,
Mən ayağı yalın qaçdım səninçün…
Dan yeri sökülür yaralı yerdən,
Götür şəhid olmuş balanı yerdən!
Keçilməz yollardan, dolama yerdən
yol tapıb canımdan keçdim səninçün,
Yol bulub canımdan keçdim səninçün.
Xarı bülbül
Bir tweetle gəldi xəbərin –
Çiçəyim, quşum!
On deyil,
On beş deyil,
İyirmi də,
Tam iyirmi səkkiz il sonra
Döndün, Şuşam.
Kəlmələrə tökəmmirəm,
Sadəcə,
Gözümdən tökülür deyəcəklərim:
Tökülməsin ləçəklərin,
Gülüm,
Çiçəyim, quşum…
misra-misra,
yaşam-yaşam,
azad olmuşum,
Şuşam!
İstanbul vaxtı ilə
Eyni işləməz
Gedənlə qalanın saatı…
Getdim,
Bir saat geri çəkdim həyatı.
Mənbə: https://edebiyyatqazeti.az/
Yeni nəsil Azərbaycan gəncliyinin istedadlı nümayəndəsi, Sumqayıt Dövlət Universitetinin Filologiya (Azərbaycan dili və ədəbiyyatı) fakültəsinin məzunu, Azərbaycan Dillər Universitetinin magistrantı, gənc xanım yazar Zəhra Həşimova “Türkay” aylıq ədəbiyyat dərgisinin rəsmi elektron orqanı-Azərbaycanın Mədəniyyət vəƏdəbiyyat Portalının Sumqayıt Bürosunun Rəhbəri Zəhra HƏŞİMOVA beynəlxalq sertifikata layiq görülüb.
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti
və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi.
