Day: Oktyabr 7, 2021

  • Ədəbiyyat İnstitutunda Abbas Zamanovun yubileyi keçirilib

    AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunda görkəmli ədəbiyyatşünas-alim, AMEA-nın müxbir üzvü, filologiya elmləri doktoru, professor Abbas Zamanovun anadan olmasının 110 illiyinə həsr edilmiş elmi sessiya keçirilib.

    Sessiyanı AMEA-nın vitse-prezidenti, Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun baş direktoru, akademik İsa Həbibbəyli açaraq bildirib ki,  “biz ustad müəllimlərimizi mütəmadi olaraq xatırlayırıq, yubileylərini keçirib, kitablarını çap edirik. Belə müəllimlərimizdən olan Abbas Zamanovun yubileyinin keçirilməsi ilə bağlı həm Humanitar Elmlər Bölməsinin, həm də institutunuzun Elmi Şurasının qərarı var. Abbas Zamanov böyük tədqiqatçı, mükəmməl ədəbiyyat tarixçisidir. Sabir, Mirzə Cəlil haqqında yazdığı elmi əsərlər bu gün də istinad mənbəyidir. Mənbəşünas alimdir, arxivlərdə işləyib, yazıçıların məzarını axtarıb tapıb. Namizədlik işinin yüksək səviyyədə olmasına görə birbaşa doktorluq dərəcəsi alıb. Onun yazılarında ideologiya yoxdur, sovet dövrünü təbliğ etməyib, vətəndaşlıq mövqeyi də çox güclüdür. Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ermənistana verilməsi təklifinə çox sərt reaksiya verib, onun belə sərt cavabından sonra məsələ gündəlikdən çıxarılıb.

    Abbas müəllim Naxçıvan Dövlət Universititetində mənə dərs deyib, onunla birlikdə teatra getmişik. Gənc alimlərə “Uğurlu yol” yazmaqdan zövq alırdı. Özü uşaq evində böyüməsinə baxmayaraq, çox iradəli, mövqeyindən dönməyən, məsuliyyətli və nikbin adam idi. Həmişə hal-əhval tutulanda “Şikayətlənməyə əsas yoxdur” – deyən Abbas müəllim vətəndaş alimliyin brendidir”.

    Akademik Rəfael Hüseynov “Azərbaycan diasporu quruculuğunda Abbas Zamanovun rolu” adlı məruzə edərək qeyd edib ki,  “Mən “Vaxtdan uca” kitabımda üç şəxsiyyətin “necəsən?” sualına cavabını xüsusi qeyd etmişəm. Ərtoğrul Cavid “Dünənkindən pis, sabahkından yaxşı”, Əkrəm Cəfər “Ürəyin istəyən kimi”, Abbas Zamanov “Şikayətlənməyə əsas yoxdur” cavabını verirmiş. Abbas müəllim çətin həyat yolu keçsə də, heç zaman şikayətlənmədi, gördüyü bütün işləri vicdanının hökmü ilə həyata keçirdi. 1968-ci ildən Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinə direktor təyin edildi və o illərdən, demək olar ki, diasporsayağı işlər görməyə başladı. Cənubi Azərbaycan yazarları haqqında bilgilər paylaşırdı. Dünyanın müxtəlif ölkələrində yaşayan azərbaycanlılar arasında əlaqələrin qurulmasında iştirak edirdi. Böyük azərbaycançılar dəstəsi formalaşdırmışdı. Onun yaratdığı “Vətən” cəmiyyəti sonralar Diaspor Komitəsinin yaranmasına səbəb oldu”.

    Professor Qəzənfər Paşayev “Abbas Zamanov və beynəlxalq əlaqələr” mövzusunda məruzəsində vurğulayıb ki, “doğrudan da, Abbas müəllim böyük şəxsiyyət olub. Ədəbi əlaqələr sərhəd bilmir, fədakar insanların sayəsində yaranır. Belə fədakarlardan biri də Abbas müəllimdir. O, təmənnasız təbliğatçı idi. Bir çox ədəbi əlaqələrin qurulmasında sistemli şəkildə məşğul olub. Mən xoşbəxtəm ki, onunla yaxşı münasibətim olub”.

    Sonra filologiya elmləri doktorları, professorlar Şirindil Alışanlı “Klassik ədəbi irs Abbas Zamanovun araşdırmalarında” və Tahirə Məmməd “Milli kimlik uğrunda ziyalı mübarizəsi” mövzularında məruzə ediblər.

    Abbas Zamanovun nəvəsi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Gülgün Əliyeva “Yaddaşlardan silinməyən alim” adlı məruzə edərək, ailəsi adından elmi sessiyanın təşkilatçılarına və iştirakçılarına təşəkkürünü çatdırıb.

    Gülnar Səma

    Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu,

    İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi

  • Ədalət RƏSULOVA.”NOVRUZ GƏNCƏLİ”

    NOVRUZ GƏNCƏLİ

    XX əsrin 80-ci illərində yazıb-yaratmağa başlamış ziyalılardan biri də Novruz Gəncəli olmuşdur.

         Sadıqov Novruz İsmayıl oğlu 1921-ci il sentyabr ayının 12-də Bakının Maştağa kəndində anadan olmuşdur. Səkkiz yaşında olarkən atasını vaxtsız itirən Novruz  böyük qardaşı Qulamhüseynin himayəsində yaşayır. O, 1934-cü ildə H.Z. Tağıyev adına Toxuculuq fabrikinin  nəznində olan 63 saylı orta məktəbdə ibtidai təhsil alır. Toxuculuq fabrikində işləyən qardaşı Qulamhüseyn Sadıqovun təcrübəsi nəzərə alınaraq  Gəncədəki Toxuculuq fabrikinə işləməyə gönədrilir. O, orada baş mühəndis vəzifəsini icra edir. Beləliklə, Sadıqovlar ailəsi 1929-cu ildə Gəncəyə köçür. Novruz Gəncə şəhər 3 saylı beynəlmiləl orta məktəbində təhsilini davam etdirir.  Lakin 1938-ci ildə qardaşı Qulamhüseyn Sadıqov vəfat edir. Ailənin bütün qayğıları Novruzun üzərinə düşür. Bütün  bu çətinliklərə  baxmayaraq, o məktəbi bitirdikdən sonra 1939-cu ildə Bakı Dövlət Universitetinin Filologiya fakültəsinə daxil olur. Universitetin ikinci kursunda oxuyarkən o əyani şöbədən qiyabiyə keçirilərək ehtiyaca görə  Lerik rayonuna ezam olunaraq bir neçə orta məktəblərdə müəllimlik etmiş, hətta məktəb direktoru kimi pedaqoji fəaliyyət göstərmişdir.  

             Gənc Novruz  yazmış olduğu ilk şerini şair  Əhməd Cəmilə oxumuş,  bu şairin çox xoşuna gəlmişdir. Şairin ona  ilk sözü bu olmuşdur:- “Mən bundan sonra sənə Gəncəli təxəllüsü verirəm. Mütləq bu imza ilə yazıb-yaratmalısan”! demişdir. O zamandan ömrünün sonuna kimi  Novruz  Sadıqov  “Novruz Gəncəli” kimi fəaliyyət göstərmişdir. Onun “Odlu ürəklər” adlanan  ilk  kitabı “Gəncəli” təxəllüsü ilə 22 yaşında olarkən çap edilmişdir.                                                                                                                 

         Çoxşaxəli yaradıcılıq yolu keçmiş Novruz Gəncəli 1943–1946-cı illərdə Bakıda Dövlət Təhlükəsizliyi orqanlarında məsul vəzifələrdə çalışmışdır. 1946–1949-cu illərdə Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının “Natəvan” klubunda da çalışıb. 1950–1960-cı illərdə müxtəlif  vaxtlarda “Ədəbiyyat qəzeti” redaksiyasında tənqid şöbəsinin müdiri, “Azərbaycan gəncləri” qəzeti redaksiyasında ədəbi işçi, Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin təbliğat və təşviqat şöbəsində isə təlimatçı kimi də fəaliyyət göstərib. Novruz Gəncəli həmçinin 1960–1976-cı illərdə “Azərbaycan” jurnalı redaksiyasında baş redaktorun müavini vəzifəsində çalışmışdır.

    Novruz  Gəncəli həm də bir dramaturq olaraq Azərbaycan teatrına maraqlı və orjinal səpgili dövrünün aktual problemlərini özündə əks etdirən pyeslər yazıb. Ədibin komediyalardan ibarət kitabı Moskvada “Sovetski pisatel” nəşriyyatında rus dilində nəşr olunub. Müəllifin pyesləri rus dramaturqları tərəfindən tərcümə edilib.

          Şair öz qələmini tərcümə sahəsində də ustalıqla sınamış, C.Bayronun “Kavur”,  A.Makayenokun  “Tribunal”,  C.Patrikin “Qəribə Missis Sevinc”,  B.Brextin “Kuraj ana və onun uşaqları”  Hötedən,  Bayrondan, Puşkindən, Brextdən, Patrindən, Abayın əsərlərini doğma Azərbaycan dilimizə tərcümə etmişdir.

           Novruz  Gəncəlinin  qələmə aldığı pyeslər  Gəncə Dövlət Dram Teatrı, Azərbaycan  Musiqili  Komediya Teatrı, Gənc Tamaşaçılar Teatrı, Naxçıvan Musiqili Dram Teatrı,  Ağdam  Dövlət  Dram Teatrı  tərəfindən səhnələşdirilib. O, Azərbaycan dramaturgiyasında “Şəlalə” adlı ilk elmi fantastik pyes sayılan əsərin müəllifidir. Novruz  Gəncəli bir dramaturq olaraq  Azərbaycan  teatrına  maraqlı və orijinal səpkili, o dövrün aktual problemlərini özündə əks etdirən pyeslər də yazmışdır.  1950-1951-ci illərdə “Qızıl Dərviş”, 1951-1952-ci illərdə “Düşmənlər içində”, “Şəlalə”, “Yanmış planetin sərvətləri”, “El bizim sirr bizim”, “Niyə dirilmisən” kimi pyesləri tanınmış quruluşçu rejisorlar tərəfindən səhnələşdirilmişdir. 1969-cu ildə Sumqayıt Dövlət  Dram teatrının səhnəsində quruluşçu rejisor Arif Ağayevin qurluşunda A.Makayenokun “Tribunal” və C.Patrikin “Qəribə Missis Sevinc” pyeslərinə  müraciət olunaraq, maraqlı səhnə əsərləri uğurla nümayiş edilmişdir.

           Onun “Məhəbbət körpüsü”, “Ev bizim, sirr bizim”, “Səadət yağış deyil”,  “Unudulmaz günlər”,  “Şerlər”, “Dalğalar”,  “Mənim mahnılarım”, “Könüllər açılanda”,  “Unuda bilmirəm”, “Ədəbi dost” kimi kitabları nəşr olunmuşdur.   

          Novruz Gəncəli şerlərinin mövzusuna və xüsusiyyətlərinə görə seçilən, yadda qalan, sevilən şairlərdən idi. Ömrünün çox hissəsini Azərbaycan ədəbiyyatına sərf edən, yorulmadan yazıb-yaradan şairin “Anamın səsi”, şerinə bəstələnmiş mahnını  bütün dünya tanımışdır. Dövrünə görə XX əsrin 80-ci illəri sülh və əminamanlıq illəri kimi xatırlanırdı. Məhs bu illərdə sözləri  Novruz Gəncəliyə musiqisi Ələkbər Tağıyevə məxsus olan “Anamın səsi” zamanın ən aktual mahnılarından biri hesab edilirdi. Heç təsadüfi deyildir ki, SSRİ xalq artisti Zeynəb Xanlarova,  Respublika  xalq artisti  Rübabə Muradova  və  əməkdar artist  Fatma  Mehrəliyeva  o illərdə  bu mahnını dünya ictimaiətinə bir mesaj olaraq tez-tez oxuyurdular. Novruz Gəncəlinin qələmə aldığı “Ananın səsi” şeri bu gün də öz aktuallığını saxlayır.

    Ana qəlbim odlanır,

    Söz düşəndə davadan.

    Bəs deyilmi ey insanlar,

    Töküldü qan, axdı qan?

    Bəs deyilmi, qara torpaq

    Su içdi göz yaşından.

    Yer üzündə dostun olsun,

    Gərək insan insanın,

    Qəlbimdəki bu arzular,

    Arzusudur zamanın.

    Mən anayam bu səsimdə

    Yerin, göyün, dərdi var.

    Sülhə gəlin, ey insanlar

    Yoxsa dünya məhv olar!

         Milli-mənəvi sərvətimiz sayılan muğamlarımızı, yurdumuzun əvəzolunmaz sərvəti  hesab edərək düşüncələrində  Arazı,  Kürü  Azərbaycanın bir cüt qiymətli incisinə bənzətmiş şair arzu kimi səsləndirdiyi, qələmə aldığı aşağıdakı misralar onun qəlbində yurd salan vətənpərvərliyidən xəbər verirdi:

    Oyanan Babəklər, Qoç Koroğlular,

    Çəkər qılıncını Murovla Qoşqar,

    Şahdağı hayqırar, Kəpəz hayqırar…

    Gözündə qalmasın xoş arzuların,

    Açılsın, Cənuba gedən yolların.

          Novruz Gəncəli 1971-ci ildə qələmə aldığı “Bizim sahildə” əsərinə film çəkilməsi üçün hazırladığı  ssenarisini rejisor Alla Axundovaya bildirir. Lakin bundan  xəbər tutan  kinorejissor  Hüseyn Seyidzadə  bu ssenariyə ikinci müəllif olaraq adının qeyd edilməsini Novruz Gəncəliyə təklif edir. Ancaq N.Gəncəli çox prinsipal adam olduğu üçün  Hüseyn  Seyidzadəyə  yox cavabını verir. Həmin vaxtdan əsər Kinostudianın arxivinə atılır. Bir müddət sonra əsər ondan xəbərsiz adı dəyişilərək  Alla Axundova və Hüseyn Seyidzadənin  iştirakı ilə “Var olun qızlar” adı altında film çəkilərək ekranlarda nümayiş etdirilir. Lakin film çox uğursuz alınır.  Bundan xəbər tutan Novruz Gəncəli 1973-1980-ci ilədək  bu məsələ ilə bağlı məhkəməyə müraciət edərək, müəlliflik hüququnu qorumağa çalışsa da heç bir nəticə əldə edə bilməyib. Ona edilən bu haqsızlıq yaradıcılığına mənfi təsir etmiş şair öz etirazını qələmə aldığı misralarda əks etdirmişdir.

    Mən qovdum vətəndən qara kabusu,

    Candan əziz tutdum arı namusu.

    Sən ey, qəm bilməyən gələcək nəsil!

    Üzümü görməyə eləsən arzu,

    Bax üfüqdən qalxan al səhər mənəm,

    Yurdumun istəyi o zəfər mənəm!

         Ona edilən haqsızlıqla barışmayan  şair  ömrünün  sonuna  kimi təkliyə qapanaraq həyatının son günlərini Bilgəh qəsəbəsindəki öz bağında keçirir. Şair Bilgəhdə olduğu zaman şerini misralara köçürərək sanki ömrünün son günlərini yaşadığını hiss edirmiş kimi, bu şeri qələmə alaraq oxucuları ilə vidalaşmışdır.

    Bəlkə sən deyəsən müqəddəs pəri,

    Tanrı məhv edərmi İblisi, şəri

    Məhv etmək istəmir, ya gücü çatmır

    Allah bəndəsiyəm, aç mənə sirri.

    Şairim dan yeri qızarır diyən,

    Xəstəsən, bu qədər düşünmək olmaz.

    Səni oxşamaq üçün yaranmışam mən

    Sualın könlümə gətirdi ayaz,

    Onun cavabını bu dünyada bir

    Allah özü bilir, ağır, çətindir.

    Nə qədər yüksəlsə insanın elmi,

    Alim ola bilməz tanrımız kimi.

    Yəqin İblisin də yaranmasında,

    Ali bir amalı düşünüb xuda

    Bəlkə də mübariz etməkçin sizi,

    Xaliqim yaratmış, bəzzad İblisi.

    Uzaq ol bu dərin düşüncələrdən,

    Allah amanında getməliyəm mən.

        Ömrünü, həyatını Azərbaycan ədəbiyyatına sərf edən, yorulmadan bənzərsiz sənət əsərləri yaradan Novruz Gəncəlinin Ədəbiyyat sahəsindəki xidmətləri o dövürdə nəzərə alınaraq Ali Sovetin (11.09.1981)-ci ildə fəxri fərmanları və SSRİ-nin müxtəlif medalları ilə təltif olunmuşdur.  Bu gün təssüf hissi ilə qeyd etmək lazımdır ki, sağlığında ona xalq şairi fəxri adı verilməyib. Ancaq Novruz Gəncəlinin yaradıcılığı bu fəxri ada layiq bir sənət nümunəsi olmuşdur.

       O, milyonlarla oxucusunun qəlbində özünə əbədi bir xalq şairi adını qazandıra bilmişdir.

           Şair dramaturq Novruz Gəncəli 1995-ci il oktyabrın 19-da Bakı şəhərində vəfat etmişdir. O, doğulduğu Maştağa qəsəbəsindəki Pirşəhid qəbirstanlığında dəfn olunmuşdur. Oxucuları bu gün də şairi rəhmətlə anırlar.

      Rəsulova Ədalət.

    AMEA Nizami  Gəncəvi  adına  Ədəbiyyat  İnstitutunun əməkdaşı.

  • Görkəmli Azərbaycan şairi Rafiq YUSİFOĞLUnun “Xiffət” adlı ilk romanı işıq üzü görüb

    Azərbaycan Respublikasının əməkdar mədəniyyət içisi, görkəmli şair, ədəbiyyatşünas, publisist, nasir, tərcüməçi, filoiogiya elmləri doktoru, professor Rafiq Yusifoğlu bu dəfə oxucuların görüşünə yeni janrlı bir əsərlə gəlmişdir. Qələmini ədəbiyyatın müxtəlif ədəbi növlərində sınayan və həmişə uğur qazanan Rafiq Yusifoğlunun yeni kitabı “Xiffət” adlanır. Bu əsər şairin ilk romanıdır.

    İlin əvvəlində oxucuların görüşünə qələbəmizin poetik salnaməsi sayılan sanballı “Zəfər dastanı” şeirlər kitabı ilə gələn Rafiq Yusifoğlunun ilk romanının da əsas mövzusu Qarabağ hadisələridir. Müəllif bir ailənin taleyi timsalında müharibənin insan həyatına vurduğu silinməz izlərdən söhbət açır. Əsərin mərkəzində qoyulan əsas hadisə həyatdan qaynaqlansa da, müəllif onu öz sənətkar təxəyyülü ilə daha da zənginləşdirmiş, ümumiləşdirmiş, çətinliklərdən, ağrılardan, əzablardan keçən zəfər yolumuzun dolğun mənzərəsini ustalıqla yarada bilmişdir.

    Müəllifin şairliyi və alimliyi romanın strukturuna, üslubuna əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərmişdir. Belə ki, əsərdə tarixi faktlardan, görkəmli şair və yazıçıların, filosofların, siyasət adamlarının fikir və mülahizələrindən yeri gəldikcə istifadə olunmuşdur. Bu, hadisələrin mahiyyətini daha dərindən anlamağa, onun tarixi köklərini açmağa, bu günün hadisələrinin məhz haradan qaynaqlandığını göstərməyə yardımçı olmuşdur. Müəllifin hadisələri, tarixi faktları poetik dillə mənalandırma ustalığı əsərin məziyyətlərini qat-qat artıran bir vasitəyə çevrilmişdir.

    “Xiffət” romanını oxuyanda Qarabağ hadislərinin başlanğıcından, Xocalı faciəsindən, torpaqlarımızın işğalından tutmuş müqəddəs yurd yerlərimizin

    müzəffər Azərbaycan ordusu tərəfindən azad etməsinə, zəfər günümüzə qədər olan hadisələrin mənzərələri göz önündə canlanır. Qlobal məsələlərin, xalqın keşməkeşli ömür yolunun qəhrəmanların fərdi taleyi ilə vəhdətdə təsviri pomanın əsas məziyyətlərindən biri hesab oluna bilər.

    Müəllif təxəyyülünün məhsulu olan Ümid, Şəlalə, İntiqam kimi obrazların həyatda yaşayan, qəhrəmanlıq göstərən konkret insanlarla, döyüşçülərlə ünsiyyəti, onların hərəkət və davranışlarına verdikləri qiymət haqq işi uğrunda mübarizə fonunda təsvir olunmuşdur.

    Əsər boyu xiffət-nastalgiya əsas fikrin, müəllif qayəsini açılması üçün maraqlı, səciyyəvi bir bədii vasitəyə çevrilir. Qəhrəmanların ağrılı-əzablı ötən günləri xatırlamaları fonunda həm keçmiş hadisələr xatırlanır, həm də bu düşüncələr vasitəsi ilə obrazların hiss və həyəcanları təsvir olunur, onların xarakteri açılır. Keçmiş, indi və gələcəyin vəhdəti haqqında düşüncələr hadisələrin mahiyyətini daha dərindən anlamağa yardımçı olur.

    ADPU nəşriyyatında nəfis şəkildə çap olunan “Xiffət” romanının redaktoru Əməkdar elm xadimi, professor Məhərrəm Qasımlı, rəssamları isə İlqar Tofiqoğlu və Kübra Əkbərovadır.

    Ümid edirik ki, Rafiq Yusifoğlunun digər əsərləri kimi onun “Xiffət” romanını da oxucular maraqla qarşılayacaqlar.

    Günel Hüseynova,
    Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru

    Mənbə: https://manevr.az/

  • Qubadlı Rayon İcra Hakimiyyətinin orqanı “Bərgüşad” ictimai-siyasi qəzetinin Sentyabr (2021) sayı işıq üzü görüb

    “Gənlər Şəhəri” Sumqayıtda fəaliyyət göstərən Qubadlı Rayon İcra Hakimiyyətinin orqanı “Bərgüşad” ictimai-siyasi qəzetinin aprel sayı işıq üzü görüb. Həmişə olduğu kimi, bu dəfə də “Bərgüşad” ictimai-siyasi qəzetinin səhifələrində bir-birindən maraqlı yazılar yer alıb.

    Qubadlı Rayon İcra Hakimiyyətinin basçısı İsaqov Malik Xizir oğlunun Qubadlılara göstərdiyi diqqət və qayğı adıçəkilən mətbu orqanın diqqət mərkəzində saxladığı və daimi olaraq, işıqlandırdığı məsələlərdən biridir.

  • “Sözün Sehri” ədəbi-bədii, ictimai qəzetinin Sentabr (2021) Xüsusi sayı işıq üzü görüb

    “Gənlər Şəhəri” Sumqayıtda fəaliyyət göstərən Süleyman Rəhimov adına Qubadlı rayon ədəbi ictimai birliyinin sədri, Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Qubadlı Rayon İcra Hakimiyyətinin mətbu orqanı “Bərgüşad” ictimai-siyasi qəzetinin Baş redaktoru, ”Qızıl qələm” və “Qızıl kitab” mükafatları laureatı, şair Qafqaz Əvəzoğlunun təsisçisi olduğu “Sözün Sehri” ədəbi-bədii, ictimai qəzeti ayda bir dəfə nəşr olunmaqla, ölkə ictimaiyyətinə hədiyyə olunur.

  • Rafiq ODAY.”Hər zalıma boyun əyməz, bilirsən”

    This image has an empty alt attribute; its file name is rafiqoday-300x300.jpg

    Hər qarışı bir cənnətdi bu yurdun,

    Gah dəvətli, gah dəvətsiz buyurdun.

    Hər təknəyə olan deyil bu yurd un,

    Hər zalıma boyun əyməz, bilirsən.

    Biz haqq oğlu, sən hələ də şər afət,

    Bizə neylər sən atdığın şər, afət.

    Mənlik, vüqar, qürur, qeyrət, şərafət,

    Bizə keçib babalardan bil, irsən.

    İmansızın əməli min, dili min,

    Şər at, sonra çıx altından – dili min.

    Bax, çırpınır söz ucunda dilimin,

    Deyərəm ha… düzü-dünya bilir, sən…

    06.10.2021

  • Rafiq ODAY.”Sızıldayıb, gəl çıxarma day ağın” (Təcnis)

    This image has an empty alt attribute; its file name is rafiqoday-300x300.jpg

    TƏCNİS

    Sıxsa belə gün-güzəran, dolanma (q),

    Kəmfürsətlər dövrəsində dolanma,

    Yaz yelinli bulud kimi dol, amma

    Sızıldayıb, gəl çıxarma day ağın.

    Yaraşarmı – minnət götür, ələ bax?!

    İbrət götür – qabar-qabar ələ bax.

    Dost-tanışı saf-çürük et, ələ, bax…

    Gör kim olar dar günündə dayağın.

    Kürəyini söykə yurda, elə, dur,

    Biraz insaf, biraz mürvət elə, dur.

    Elə davran, elə otur, elə dur, –

    Kəsilməsin eldən ümid ayağın.

    05.10.2021

  • Nizami CƏFƏROV.”Ədəbiyyatşünasın dünya meredianları”

    Əsgər Zeynalov-70

    Filologiya elmləri doktoru, professor Əsgər Zeynalov artıq neçə on illərin məhsuldar araşdırmaları ilə təsdiq etmişdir ki, o, həmkarlarının çoxu üçün səciyyəvi sayıla biləcək məhdud bir sahənin tədqiqatçısı deyil. Və onun nəşr edilmiş kitablarının adları da bunu göstərir: “Fransız ədəbiyyatında Şərq” (1996), “İrəvan ziyalıları” (1999), “Şərq Volter yaradıcılığında” (2001), “Azərbaycan bayatıları Qafqaz regionunda” (2001), “Viktor Hüqo” (2001), “Altaydan-Altaya” (2002), “İllərin yol yoldaşı” (2004), “Hara gedir bu qatar?” (2006), “Orda, bir yurd var, uzaqda” (2006), “Fransız dili” (Ali məktəb üçün dərslik, 2010, şərikli), “İrəvan ziyalıları” (Bakı, 2011, ingilis dilində), “İrəvan məktəbləri” (2012), “Viktor Hüqo və Lui Araqon şeirlərinin Azərbaycan dilinə tərcüməsi” (2012), “Hüqo” (Bakı, 2014), “İrəvan xanlığı… gerçəkliyin aydınlığı” (2016) və s. Adlarını çəkdiyimiz bu əsərlər ədəbiyyatşünas alimin yalnız respublikamızda nəşr olunmuş kitablarıdır.

    Ə.Zeynalovun “Fransız ədəbiyyatında Şərq” kitabına verdiyi rəydə dünya şöhrətli fransız şərqşünası, Osmanlı dövrünə qədər və Osmanlı dövrü üzrə Beynəlxalq Komitənin Prezidenti (Fransa-Paris) Jan Lui Bakke Qrammon vaxtilə yazmışdı: “Mən böyük maraqla cənab Əsgər Zeynalovun Bakıda azəri türkcəsində 1996-cı ildə nəşr olunmuş “Fransız ədəbiyyatında Şərq” əsərini oxudum. Lazımi şəraitin olmamasına baxmayaraq, heç vaxt Fransada olmayan fransızdilli bir müəllif belə dəyərli əsəri ərsəyə gətirə bilmişdir. 26 sentyabr, 1997-ci il”.

    Fransanın ən nüfuzlu orqanlarından olan “LEst Republicain” qəzetinin 2007-ci il 11 avqust tarixli nömrəsində ədəbiyyatşünas alim haqqında məqalə dərc olunmuşdur. “Hüqonun azərbaycanlı mütəxəssisi Tətbiqi Dilçilik Mərkəzində” adlanan məqalə, əslində, Ə.Zeynalovdan Fransada götürülmüş müsahibə əsasında hazırlanmışdır. Məqalənin başlığının altında müəllif Daniel Bordür izahat xarakterli bir cümlə vermişdi: “Bakıda XVII, XVIII və XIX əsrlər fransız ədəbiyyatını tədris edən Əsgər Zeynalov bir aylıq Bözansondadır”. Məqalədə deyilir ki, Ə.Zeynalov doktorluq dissertasiyasını Şərq ədəbiyyatının Volter yaradıcılığına təsirindən müdafiə etsə də, onun sevimli yazıçısı dahi Hüqodur”.

    Məqalədə tədqiqatçı alim haqqında deyilir: “Hüqo haqqında kitabın müəllifi onun poeziyasını tərcümə etmiş, “Səfillər”in Azərbaycan versiyasının ön sözünü yazmışdır. 15-ə qədər kitabın, 250 məqalənin (indi 40-a qədər kitabın, 400-dən artıq məqalənin – N.C.) müəllifi olan professor Zeynalov öz ölkəsinin Yazıçılar və Jurnalistlər Birliyinin üzvüdür. Onun fransız ədəbiyyatı ilə bağlı yazıları Moskvada və İranda nəşr olunmuşdur. O, Aleksandr Düma, Balzak, Jorj Sand, Qustav Flober, Gi de Mopassan yaradıcılığından söhbət edir, Ferney kəndində yaşamış Volterlə bağlı yumorlar danışır, ancaq həmişə Hüqonun üzərinə qayıdır, “Mən Bayronun, Hötenin, Şekspirin, yaradıcılığına yaxşı bələdəm, ancaq mənim üçün dünyada yalnız bir Hüqo var” deyir.

    2014-cü il iyulun 24-də yenə də “LEst Republicain” qəzetində Ə.Zeynalov haqqında “Qoca Hüqo, bəşəri Hüqo” adlı yazı dərc olunmuşdur. Professor Çəmən Babaxanova hadisənin şahidi kimi “Azərbaycan alimi Fransa elmi və ədəbi-ictimai fikrində” adlı məqaləsində yazır ki, Əsgər müəllimdən, bəlkə də, 40 dəqiqədən artıq müsahibə götürülsə də, ancaq kiçik bir yazı verilmişdir. Səbəbi isə erməni lobbisinin canfəşanlığı olmuşdur.

    Ədəbiyyatşünas alim haqqında 2013-cü il oktyabrın 6-da Parisdə fəaliyyət göstərən Viktor Hüqonun Dostları Cəmiyyətinin məcmuəsində geniş bir yazı təqdim olunmuşdur. Yazının müəllifi dünya şöhrətli hüqoşünas alim, eyni zamanda həmin cəmiyyətin prezidenti Arno Lasterdir. O, tədqiqatçı alim haqqında yazmışdı: “Azərbaycanın Universitet müəllimi Əsgər Zeynalov bizimlə ünsiyyət yartmışdır. Filologiya elmləri doktoru (doktorluğu Volter yaradıcılığı üzrədir), Azərbaycanın Yazıçılar və Jurnalistlər Birliyinin üzvü bir sıra kitab və məqalələrin müəllifidir. Onların bir çoxu Hüqoya həsr olunmuşdur”.

    2011-ci ildə Ə.Zeynalovun Sankt-Peterburq şəhərinin “Branko” nəşriyyatında “İrəvan ziyalıları” kitabı işıq üzü gördü. Xüsusi vurğulamaq lazım gəlir ki, “İrəvan ziyalıları” kitabının Sankt-Peterburq nəşrinə dünya şöhrətli rus alimi Boris Anatolyeviç Starkovun tutarlı, son dərəcə cəsarətli ön sözü əsərin dəyər və əhəmiyyətini əsaslı surətdə təsdiq edir.           

    B.R.Starkov ön sözdə yazır: “İlk baxışdan müasir rus oxucusu heç də elə düşünməsin ki, kitab Ermənistanın tarixindən bəhs edir. O, İrəvan və tarixinin müəyyən dövrlərində əhalinin əksəriyyətini təşkil etmiş azərbaycanlılara həsr olunmuşdur. Bundan başqa, müəllif praktiki olaraq kitabın hər səhifəsində qeyd edir ki, İrəvan qədim dövrlərdən azərbaycanlıların şəhəridir.

    O öz fikirlərini əsaslandırmaq üçün Ermənistan Sovet Ensiklopediyasının 3-cü cildinin 571-ci səhifəsindən sitat gətirir ki, burada XIV əsrin sonlarından XIX əsrin sonlarına, hətta 1920-ci ilə qədər İrəvanın azərbaycanlıların şəhəri olduğu yazılmışdır”.

    Tədqiqatçının 15 illik zəhmətinin bəhrəsi olan bu kitabla o, İrəvanda yetişmiş 180-200 illik ziyalı nəsilləri üzə çıxardı – İrəvanilər, Qazıyevlər, Muğanlinskilər, Mirbabayevlər, Topçubaşovlar, Erivanskilər və b.

    Təkcə XX əsrdə bu şəhər Azərbaycan elminə, mədəniyyətinə akademiklər Mustafa bəy Topçubaşov, Heydər Hüseynov, Əhməd Rəcəbli, Faiq Bağırzadə, Hüseyn Həsənov, ictimai xadimlər Əziz Əliyev, Həsən Seyidov, Bağır Seyidzadə, bəstəkar Səid Rüstəmov, kinorejissor Hüseyn Seyidzadə, rəssam Kamil Əliyev, şair Əhməd Cəmil, ədəbiyyatşünaslar Cəfər Xəndan, Mirəli Seyidovu bəxş etmişdi.

    2013-cü ildə Ə.Zeynalov “İrəvan ziyalıları” kitabını Moskvada nəşr etdirməyə nail oldu. Ön sözün müəllifi Rusiya Şərqşünaslıq İnstitutunun şöbə müdiri, professor R.İvanov kitabda təqdim olunan məscidlərin, məhəllələrin, bağların adlarını sadalayaraq belə bir ritorik sualla müraciət edir: “Şərhə ehtiyac varmı ki, bura azərbaycanlıların şəhəridir?”.

    Ə.Zeynalov kitabın Moskva nəşrinə geniş ön söz yazdığına görə həmkarına minnətdarlığını bildirdikdə R.İvanov cavab məktubunda ona yazmışdır: “Əziz Əsgər! Siz təşəkkürsüz möhtəşəm kitab yazmısınız. Çox əhəmiyyətli kitabınıza görə sağ olun!”.

    Ədəbiyyatşünas alim bir neçə il sonra “İrəvan ziyalıları” əsərini ABŞ-da ingilis dilində nəşr etdirməklə (2016) nə qədər vətənpərvər olduğunu, dünyaya göz açdığı torpağa nə qədər bağlı olduğunu bir daha təsdiq etdi. B.Starkov və R.İvanovun ön sözlərilə nəşr olunan bu sanballı əsər dünyanın bütün qitələrinə yayılmışdır.

    Erməni lobbisinin dünyada tüğyan elədiyi bir vaxtda “İrəvan ziyalıları” kimi milli təəssübkeşliklə yazılmış bir kitabı xarici ölkələrdə nəşr etdirmək o qədər də asan deyildi. Araşdırıcı bu işi cəsarətlə həyata keçirmişdi.

    Professor Ə.Zeynalovun “Hüqo – fransız ədəbiyyatının milyarderi” monoqrafiyası öncə Fransada fransız dilində (2015), sonra isə Almaniyada ingilis dilində (2016) nəşr olundu. “Hüqo” monoqrafiyası ABŞ-da (2016), “Hüqonun Şərq baxışı” monoqrafiyası Londonda (2016), “Volter və Hüqonun Şərq baxışı” (2016) Kanadada , “Şərq Volter yaradıcılığında” (2017) irihəcmli monoqrafiyası isə Hindistanda, İsveçdə (2018) ingilis dilində işıq üzü görmüşdür. Xatırlatmaq istərdik ki, Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığında Volter və Hüqo haqqındakı ilk monoqrafiyalar bu məhsuldar alimin adı ilə bağlıdır.

    Ə.Zeynalov Londonda nəşr etdirdiyi monoqrafiyada fransız qaynaqları əsasında sübut etməyə çalışmışdır ki, Hüqo islam dinini qəbul etmişdir. Tədqiqatçı fransız qaynağından əldə etdiyi bir faktı əsərdə belə təqdim edir: “Şairlərin ən parlağı” Hüqo müsəlman idi… Heç kəs bilmirdi ki, məşhur Hüqo müsəlman idi… Hüqo inam (cihad) yolunu təsdiq edərək bildirmişdir ki, “Allah təkdir, onun heç bir şəriki yoxdur. Məhəmməd onun elçisidir. 1881-ci il sentyabr ayının 6-da onun (şübhəsiz ki, Tanrı nəzərdə tutulur – Ə.Z.) göndərdiyi elçi Şeyx İbrahim dö Telemcen Əlcəzairli Parisdə onun otağında (Hüqonun otağında) olmuş və bunun nəticəsində fransız ədibi Əbu Bəkr Hüqo adını qəbul etmişdir. Şeyx İbrahim Parisə, Hüqonun yanına gələrkən ona bir canamaz (sayyada – Ə.Z.) gətirmişdi. O, bir müsəlman kimi dünyasını dəyişmişdi”.

    Müəllif göstərir ki, Hüqo Məhəmməd peyğəmbər haqqında 156 misradan ibarət “Hicrinin 9 ili” poemasını, eləcə də islam dini ilə bağlı “Məhəmməd” və “Sidr” ağacı əsərlərini yazmışdı.

    Nə qədər qəribə də olsa, 1902-ci ildə şairin anadan olmasının 100 illiyi tamam olarkən yuxarı dairələr bu əsərlərin bir əsr çap olunmaması barəsində əmr vermişdi.

    Tədqiqatçı alimin əsərindən bəlli olur ki, Hüqonun vəfatının ertəsi günü – 1885-ci il may ayının 23-də fransız katolik partiyasının orqanı olan “Xaç” qəzeti yazmışdı: “Otuz ildən bəridir ki, o dəlidir”… Müəllifin fikrincə, otuz il əvvəl, təxminən “Hicrinin doqquz ili” poemasını yazdığı vaxta düşür. Və o da məlum olur ki, Hüqo ömrünün son vaxtlarında bir gündə dəfələrlə “Qurani-Kərim”in “Əl-Fatihə” surəsindən “İhdinas – siratəl-müstəqim – Tanrı, bizə doğru yol göstər” kəlamını deyib ağlayırmış.

    Ə.Zeynalov “Hüqo islam dinini qəbul etmişdirmi?” yazısını Londonda nəşr olunan “Hüqonun Şərq baxışı”, Kanadanın Viktoriya şəhərində çap edilmiş “Volter və Hüqonun Şərq baxışı” və İsveçin Malmö şəhərində işıq üzü görmüş “Volter və Hüqonun Şərq dünyası” (2018) kitablarında oxuculara təqdim etmişdir.

    Və maraqlıdır ki, Bosniya-Hersoqovinalı alim, akademik Enes Kariç 2017-ci il iyulun 1-də nəşr etdirdiyi “Viktor Hüqo Məhəmməd peyğəmbər haqqında” məqaləsində bir neçə dəfə Azərbaycan aliminin Londonda nəşr olunmuş “Hüqonun Şərq baxışı” kitabındakı “Hüqo İslam dinini qəbul etmişdirmi?” yazısına istinad etmişdir.

    Ə.Zeynalovun beynəlxalq konfrans, qurultay və tədbirlərdəki iştirak və çıxışlarını ayrıca qeyd etmək lazım gəlir. Onun Rusiyada, İranda, Türkiyədə və Serbiyada ondan artıq məqaləsi işıq üzü görmüşdür.

    Professor Əsgər Zeynalov bu günlərdə özünün elmi araşdırmalarında keçən mənalı ömrünün yetmiş illiyini qeyd edir. Və göründüyü kimi, bu araşdırmalar dünya meridianlarında Azərbaycan elminə nüfuz, azərbaycançılıq məfkurəsinə hörmət gətirir.

    Mənbə: https://edebiyyatqazeti.az/

  • Xalq şairi Nəriman HƏSƏNZADƏ.Yeni şeirlər (2021)

    Tarixin yaddaşı

    “…Sən nə vaxt yalan-cəfəng

    uydurmağı tərgidəcəksən?!”

           A.S.Puşkinin ermənilər haqqında dediklərindən

    Qanlı döyüş səngərində

    “Su!”, “Su!” deyən

    yaralıya,

    su verməyib bir erməni,

    suqabı da

    dolu suymuş.

    Puşkin görüb o səhnəni,

    üsyan edir

    bu dünyaya,

    Hardan bilsin o sərsəri

    hansı yolun

    yolçusuymuş.

    Ünvanına nələr deyir,

    nələr deyir.

    İnsandısa – ermənidən

    bir az insanlıq

    istəyir.

    Bir az mərhəmət

    istəyir,

    bir az ədalət

    istəyir.

    İstəyir ki, güllələsin,

    şərəfsizi.

    Nə çiynində tüfəngi var,

    nə cibində

    bir gülləsi.

    Şair özü açılıbdı, –

    silah kimi,

    tüfəng kimi.

    Əl sinədə, ürək səsdə,

    qəfil qalxan

    külək kimi.

    Lənətləyir ermənini,

    haqdan gələn

    haqq sözüylə.

    Qurğuşunla, barıtla yox,

    şərəfiylə,

    nüfuzuyla.

    “Oğru!” deyir,

    “Qorxaq!” deyir,

    “Dovşan!” deyir,

    “Qaraçı!” deyir,

    “Qul!” deyir…

    Rus şeirinin günəşinə

    qoca tarix

    sağ ol! – deyir.

     Sülhməramlı elçi

    Birinci xanım,

    Birinci vitse-prezident

    Mehriban Əliyevaya

    Çaxdı şimşək kimi, doğdu gün kimi,

    Ali Baş Komandan yardı cəbhəni.

    Onun arxasıydın –

    sən özün kimi,

    zaman alqışladı səngərdə səni.

    Şəhid anasını qucaqlayanda,

    susdun, kəlağayı cəkib başına.

    Yanında kövrəlib o ağlayanda,

    sən təsəlli oldun

    o göz yaşına.

    Sən ayrı olmadın eldən-obadan,

    qəlbin sudan duru – Aydan arıydı.

    Məscidə gedəndə əlində “Quran”,

    dilində Tanrının dualarıydı.

    Sən – şair anası, əsgər anası,

    şahanə gəlini

    ulu öndərin.

    Həyatın mənası, ömrün mənası,

    tale kitabında yazılıb sənin.

    Bir arzu, bir istək yaşatdı bizi,

    sevindi Xalqımız, İqtidarımız.

    Muğamdan doğuldun,

    İlham Pərisi,

    “İstiqlal marşı”nı çaldı tarımız.

    Şərqdə – Şərq ürəkli bir inci oldun,

    Avropada – Sülhməramlı bir elçi.

    Ledilər yanında Birinci oldun,

    rəsmi görüşlərdə,

    yenə Birinci.

    Çəkdiyin qayğılar sona yetmədi,

    gündüzlər fikirli, gecələr oyaq.

    44 Gün gözünə yuxu getmədi,

    Şuşada qalxınca,

    üçrəngli bayraq.

    Gah nigaran gördüm, gah da mülayim,

    adi təbəssümün – bir ehtiramdı.

    (O sizin qızınız, Arif müəllim,

    anasız vaxtımda,

    mənim anamdı!).

    Salam, Xudafərin körpüsü, salam!

    Salam, O Taydakı Azərbaycana!

    Yüz il sonra keçdi üstündən İlham,

    bir də cəbhə dostu –

                            Mehriban Ana!

    Salam, O Taydakı Azərbaycana!

    Bağ qonşuları

    Ev alma, qonşu al.

                Atalar sözü

    Qohumdan əzizdi qonşu, deyiblər,

    Qalsın qulaqlarda bir tana kimi.

    Qonşu yaxındadı,

                            dadına yetər,

    qohumun bir əli çatana kimi.

    Bura bağ yeridi, birdən darıxsam,

    ürəyim istəsə, ya elə bir gün, –

    gərək mən uzun bir nərdivan qoyam,

    hasar qonşumuzu,

                            səsləmək üçün.

    Qonşu var, qonşuya dost-qardaş deyir,

    burda əsl sözü, dilsiz daş deyir.

    Xaricdə görmüşdüm, şirin yuxuydu,

    qonşunun-qonşuya nəydi töhfəsi, –

    bağlar arasında hasar yoxuydu,

    məftil çəkmişdilər,

                            hasarəvəzi.

    Otların içində itmişdi “çəpər”,

    ortaq eləmişdi o, bağları da.

    Qonşu budaqlara,

                            söykənmişdilər,

    qonşu ağacların budaqları da.

    Kimdi hasar çəkən o qaradinməz?

    O səni bəyənməz, məni bəyənməz.

    o da bir hasardı –

                            qürurlu, məğrur.

    hasar, o “hasar”a söykənib durur.

    Burda hasarlanır, vətən torpağı,

    biri o birinə söyləyir əhsən!

    Allahım, çətindi Səndən aşağı,

    bizi bizdən qoru,        

                            qoruya bilsən.

    “İlham cəngisi”

    Arazın o tayından qələm dostum

    Hüseyin Şərqi ustad aşığımız

    Çingiz Mehdinin saz ansamblının

    lent yazısını mənə göndərib

             Müəllif

    Deyin, mən heyranam Aşıq Çingizə,

    ürəyim soyumur təkcə “Sağol!”la.

    Apardı, gətirdi məni Təbrizə,

    o səslə –

                            o simlərarası yolla!

    Qaladan-qalaya yürüşmü gedir,

    İgid qıyyası var, at kişnərtisi.

    İstiqlal yolunda döyüşmü gedir? –

    şəhid sinəsiymiş –

                            sazın sinəsi.

    Sazda Araz axır, sazda Kür daşır,

    qoyma,

                            sel aparır Saramı, Aşıq.

    Yenə gözlərimdə şimşək oynaşır,

    qaytar bu dünyaya, dünyamı, Aşıq.

    Bir sarı siməmi əsirdi dünya? –

    can quşu uçdumu, qəfəsdə qalmır.

    Mən indi bildim ki, bir sirdi dünya, –

    heç kəsin qisası,

                            heç kəsdə qalmır.

    Arazdan bu yana – “İlham cəngisi”,

    sinəmə sıxdığım saz töhfəsiydi.

    44 Gün tarixin ilk salnaməsi,

    qədim dünyamızın,

                            möcüzəsiydi.

    Gəzir səngər-səngər şərəfli adı,

    orda Sərkərdədi, burda Diplomat.

    O da bir eşq ilə sevir həyatı, –

    “Paşinyan, nooldu?!”,

                            bu da zarafat!

    “İlham cəngisi”nə köklə havanı,

    oxuyaq, İlahi bir ehtirasla.

    Yeni Azərbaycan İntibahını, –

    mən burda qələmlə,

                            sən orda sazla.

    Oxuyaq, İlahi bir ehtirasla.

    ***

    44 gün səngərdə birinci Əsgər,

    qızğın müsahibə: dörd dildə,

    dörd gün!

    Oğlum, təbrik düşür sənə də, Bəylər,

    qaldır ağ başını qoy hamı görsün.

    Sənin sədaqətin pakdır, təmizdir,

    Ali Baş Komandan – Sərkərdəmizdir!

    Olaydım

    Sən ki, belə qəm çəkirsən,

    yanında loğman olaydım.

    Sən mənə heyrət edəndə,

    mən sənə heyran olaydım.

    Görəydim bu dünya nədir,

    xəyal nədir, röya nədir?!

    Dünyadakı məna nədir,

    yanında həyan olaydım.

    Dönəydi ömrün təkəri,

    qovuşaydı Kür, Həkəri.

    Sən on beş yaşında pəri,

    mən subay oğlan olaydım.

    Özünə inan

    Hələ bu dünyanın axırı deyil,

    sıxma ürəyini, qoyma darıxsın.

    Dostun, eloğlunun paxılı deyil,

    gərək qarşına da

    yaxşısı çıxsın.

    Ağıllı itirir ağlını bəzən,

    çeynənib pis dilə-ağıza düşür.

    Haqsız eləyirlər haqlını bəzən,

    tərif haqlıya yox,

    haqsıza düşür.

    Bir az səbrli ol, bir az da möhkəm,

    özgəsi dananda, özünə inan.

    Eşit sözlərimi, gör nə deyirəm, –

    günlərin içində

    bir Günə inan.

    Yandıran, söndürən bir əldi yəqin,

    yanan ocağı da, sönən şamı da.

    Dünyada Vaxt adlı bir münəccimin

    hökmü də qətidir,

    sərəncamı da.

     Həyatın özü

    Qadın gözəlliyi güclüdür, inan, –

    İnsandan, poladdan, oddan, Tanrıdan.

          P.Ronsar

    Hər kişi dalınca bir qadın ağlar,

    dənizlər yanında –

    çaylar, bulaqlar,

    az olar bəlkə də o göz yaşından,

    ağlayır, dünyanın yaranışından.

    Ağladan özüdür,

    ağlayan özü,

    dönüb ağlayana göz qoyan özü!

    Sevinci, kədəri göz yaşındadı,

    qadınlar –

    hər yaşda qız yaşındadı.

    Mən qadın görmüşəm, əsl uşaqdı,

    ən böyük istəyi bir oyuncaqdı.

    Mərhəmət gəzdirər dilinin altda,

    bitər qaratikan kolunun altda.

    Baxar,

    boynubükük bənövşə kimi,

    sınar,

    buz baxışdan bir şüşə kimi.

    Həyatın özündə əsl həyatdı,

    hələ yazılmamış bir külliyyatdı.

    Yarpaqdı,

    qönçədi,

    güldü,

    təzə-tər,

    nə açan iydələr, nə yasəmənlər,

    bir qadın ətrinə gördüm ki, dəyməz,

    nə elə ətir var,

    nə elə nəfəs.

    Qadınsız qaldığım illərə hayıf! –

    illər –

    o illər də yol göstərmədi.

    Dedim: şeir yazan əllərə hayıf,

    bu əllər, doyunca sığal görmədi.

    Avtoqraf – 1

    AzTV “Ovqat”a,

    Səyyarə Səyyada,

    hörmətlə

    Bir ölçü cihazı olsaydı əgər,

    deyərdi səndədir ağıl da, hiss də.

    Gözəllik yarışı keçirsəydilər,

    səniydin,

                            birinci gözəlimiz də.

    Sənin ovqatınla çox oynadılar,

    səndən “yuxarıydı”,

                            səndən adilər.

    Qızım, gümrah görüm həyatda səni,

    sən “Ovqat”ı yaşat,

                            “Ovqat” da səni.

     Avtoqraf – 2

    Qələm dostum,

    prof. Paşa Qəlbinura,

    hörmətlə

    Şair, alim Paşadı,

    O, mülayim Paşadı.

    Qəlbinurdu, işıqdı,

    göylərdən tapşırıqdı, –

    yerdə gözləri açmaq.

    Paşam, gözümü aç, bax!

    Qəlbindəki o nurdan,

    O işıqdan, bax, ordan,

    Paşam, qaytar həyatı,

    Dünya,

                            gözəl dünyadı.

     Aslan müəllim

    İsrafil Qurbanova,

    dərin hörmətlə

    Aslan, ay İsrafil, yadıma düşüb,

    neyləyim, vəfası bu imiş yerin.

    Dost üzü varıydı, sadə gülüşü,

    icra başçısıydı,

                            onda Şəmkirin.

    İstəyi, tələbi nəydi əsgərin,

    o gedib yerində araşdırardı.

    Telefon zəngini,

    ulu öndərin,

                poçt orda, səngərlə calaşdırardı.

    Aslan o cəbhənin komandanıydı, –

    gedən döyüşləri tənzim eləyən.

    Bizim hamımızdan o cavanıydı.

    ağsaqqal sözünü,

                            yerində deyən.

    Fikri təmkinliydi, çıxışı aydın,

    mən də əl çalmışam, qəlbimdə istək.

    Şanlı əsgəriydi bu Hərəkatın.

    səngərsiz döyüşdü,

                            son nəfəsədək.

    Qaldı o döngələr, o sualtılar,

    kim deyir, köhnənin təzəsi yoxdu.

    Şahini –

    qonanda nişan alırlar,

    şahin – şığıyanda, qəzası yoxdu.

    Tədbirə getmişdik, alqışlayırdı,

    bir-bir əl tuturdu o, başçı kimi.

    Gələn qonaqları qarşılayırdı, –

    köhnə dostu kimi,

                            tanışı kimi.

    Şair Söhrab Tahir sağıydı hələ,

    dilində o taylı, bu taylı Vətən.

    İmir Məmmədli də Tiflisdən gəlib,

    parçalar deyirdi,

                            Rmaravelidən.

    Qaynar ürəyində bir Allah eşqi,

    özü – hər sözünün məhək daşıydı.

    Aslanın yaşamaq, yaratmaq eşqi

    Şəmkirdə,

                kürsüdən

                            çağırışıydı.

    Nə yaxşı…

    Nə yaxşı, bacınız var, –

    bu ailə,

    nə yaxşı!

    Ay Nailə,

    nə yaxşı!

    Dindirəndə “can” deyir,

    gülə-gülə,

    nə yaxşı.

    Ay Nailə,

    nə yaxşı.

    Allah ona dəyməsin,

    şuxdu hələ,

    nə yaxşı!

    Ay Nailə,

    nə yaxşı!

    Mən də çəkdim köçümü

    bu sahilə,

    nə yaxşı!

    Ay Nailə,

    nə yaxşı!

    Sizi fikirləşirdim,

    gələ-gələ,

    nə yaxşı!

    Ay Nailə,

    nə yaxşı.

    Nə yaxşı, taleyimiz

    güldü belə,

    nə yaxşı!

    Ay Nailə,

    nə yaxşı.

    “Ədəbiyyat qəzeti”nin

    baş redaktoru Azər Turana!

    Arxivimi töküb-töküşdürürdüm, təsadüfən sizə təqdim etdiyim bu əlyazmamı tapdım. “Kimin sualı var” adlı poemamdandı. Əsər birinci dəfə ayrıca kitab halında 1984-cü ildə 7 min tirajla “Gənclik” nəşriyyatında nəşr olunub. İkinci dəfə “SBS” mətbəəsində 7 cildliyimin ikinci cildində 5 yüz tirajla 2010-cu ildə çıxıb.

    Nəşrlərin heç birində yoxdu. O vaxtkı senzura zamanı çıxarılmışdır. Əsər ulu öndərin hakimiyyəti illərində əzmlə yeritdiyi “Qoy ədalət zəfər çalsın!” siyasi-ictimai yaradıcılıq xəttinə həsr olunmuşdu.

    Yeri gəlmişkən deyim ki, bu poema üstə Yazıçılar İttifaqının o vaxtkı rəhbərliyi mənim “yoldaşlıq” məhkəməmi də qurmuşdu. Mərhum ulu öndər işə qarışdı. Mən onda yazmışdım ki, Heydər Əliyev şairi-şairdən, yazıçını-yazıçıdan qoruyur. Həqiqət beləydi.

    Amma bu başqa mövzunun söhbətidi.

    Sizə hörmətlə,

    Nəriman Həsənzadə,

    Xalq şairi

    Bakı, 01 avqust 2021

     “Kimin sualı var?!”

    Poemasından ixtisar edilmiş parça

    Professor,

    kaş hər kəsin bacarığı,

    kaş hər kəsin istedadı,

    şərt olaydı.

    Kaş bizi pərt eləyənin

    bir yol özü pərt olaydı,

    ürəyinə dərd olaydı.

    Kaş qohuma,

    kaş rüşvətə,

    vəzifəyə, “mən ölüm”ə

    heç üzgörən olmayaydı.

    Kaş qiymətsiz nakəslərə

    qiymət verən olmayaydı.

    Kürsülərdən çox deyirik,

    qəzetlərdə çox yazırıq. –

    bəzən əsl kadrların

    qabağında “yox!” yazırıq.

    Olur bəzən:

    jurnalistin işində biz,

    aqronomu işlədirik,

    çoxunu da unuduruq.

    Taxta kimi, saxsı kimi

    canı quru, beyni quru

    bəziləri kadr olur,

    bir az keçir, müdir olur.

    bir az keçir s…lis olur.

    Cəmiyyətin bədənində yara olur.

    üzümüz də qara olur.

    Mən kadrlar şöbəsinin

    boğazından yapışardım,

    gedib Ali Məhkəmədə

    şahid kimi çarpışardım.

    Sən ey mənim Respublikamı,

    millətimi dala çəkən!

    Çıxışında qərarlardan

    misal çəkən,

    misallara mala çəkən,

    səninlədir mübarizəm!

    Bu nifrətim, bu qəzəbim!

    Mən adamlar tanıyıram, –

    vəzifəsi, diplomu var.

    Ancaq Mayakovskini

    Sabir ilə çaş-baş salar.

    Eləsi var, –

    uşaqlıqdan nəşəxordu,

    gözü baxır, amma kordu,

    gəlib keçib yerimizə.

    Vəzifəsi elədir ki,

    biz oxuyaq,

    gərək o da

    fikir desin şeirimizə.

    Eləsi var, işi qurur,

    bir deputat,

    ya raykomun bir katibi

    kömək durur, –

    keçir o da rəhbər olur.

    Fəqət sonra,

    bu Vətənə zərər olur.

    Var başqa cür xoşbaxtı da, –

    bircə dəfə,

    vəzifəyə keçir o da.

    Ordan çıxır, bura gəlir,

    burdan çıxır, ora gedir,

    bacarmasa, başqa yerə!

    Axırı ki,

    layiq olsun ona görə.

    Bir vəzifə təkəri var,

    dələ kimi hey fırlanar.

    Var, ancaq var eləsi də,

    alimi də, fəhləsi də.

    O, ocağa düşsə əgər,

    ocaq daha gur alışar.

    Onun əli olsa əgər,

    bulaqlara Kür qarışar.

    Sısqa sular selə dönər,

    sarı torpaq

    təzə, sarı gülə dönər.

    Onun yeri dənizdirsə,

    ora qoyun, tufan olar.

    Onun yeri səmadırsa,

    süni peykə qoyun onu.

    göndərin Qütb ulduzuna,

    axırı ki, duyun onu.

    O, bugünkü nəslimizdi,

    onu belə danışdıran

    bizim böyük əsrimizdi.

    Susa bilmir,

    dözə bilmir.

    O istəyir, –

    Magellanın gəmisini

    sürsün özü.

    O istəyir, –

    bayraqlarda şüar olsun

    şeiri, sözü.

    O istəyir, –

    Arximedin

    tapsın dayaq nöqtəsini.

    O istəyir, –

    bir insanın nəfəsində,

    min insanın nəfəsini.

    O istəyir, –

    hava yolu, dəniz yolu,

    dəmir yolu dəysin gözə, –

    Moskvadan və Bakıdan

    Ərdəbilə və Təbrizə…

    Müdir oğlan

    indi işə döndü yəqin,

    gözləyir ki, mən ərizə yazmalıyam,

    qoy gözləsin.

    “Nida!” Əlvida!

    Kaliforniya tələbəsi

    Gözəl Məmmədovaya

    Pozncr! Tanıyıram, çox məşhursunuz,

    fəxri təltiflər də – bu ada məxsus.

    Haqqı, hüququ var, amma hər kəsin,

    mənim tariximə daş atırsınız.

    Allah işinizi

                            xeyir eləməsin,

    yatan şəhidləri oyadırsınız.

    Böyük bir ştatdı Kaliforniya,

    bir də erməninin qaynaşan yeri.

    Qarabağ – söhbəti düşüb araya,

    o qız,

                          dediyindən dönməyib geri, –

    orda təhsil alan qarabağlı qız

    qədim tarixi də heç unutmayıb.

    Qalxıb, Qarabağı siz danıbsınız,

    o fəxri adlara nə deyim,

                            hayıf!

    Dünən faşistlərlə girdi döyüşə,

    Fransa uğrunda şəkili bir gənc.

    De Qol özü gəldi burda görüşə,

    bizim yadımızdan

                            çıxarmı o heç?!

    Burda qucaqlaşdı iki qəhrəman,

    “Qardaşdı Fransa və Azərbaycan!” –

    Bəli, belə dedik biz onda yalnız,

    biz onda haqlıydıq,

                            siz onda hardaydınız?!

    Dedim ki, məşhurdu sizin adınız,

    belə dar məqamda nəydi bu mərəz?

    Məşhur bir obrazı yada saldınız,

    “Qraf” rütbəsini,

                            almadınız, bəs?!

    Rusiya, tarixi Valday söhbəti,

    baxışdan-baxışa rəsmi ehtiram.

    Bu dünya eşitdi bir həqiqəti, –

    “Qarabağ – bizimdi”,

                            “Nida!”, vəssalam!

    Getdi əsrlərə o səs, o nida,

    illər ədaləti salacaq yada.

    Filankəs ordaydı, o Konfransda,

    hələ filankəs də,

                            “Nida!”, Əlvida!

    “Yanıq Kərəmi” və

    Aşıq Ədalətin son gülüşü

    El qızımız Soltan xanıma

    minnətdarlıqla

    Ədalət – dillərdə bir bayatıydı,

    qarışıq düşmüşdü tağı-tağ üstə.

    Bu ad yiyəsinin son saatıydı,

    biz ayaq üstəydik,

    o yataq üstə.

    Hanı loğmanların min bir məlhəmi? –

    dərman yox,

    taleyi yazırdı, Tanrım!

    Yatağa düşmüşdü “Yanıq Kərəmi”,

    “Koroğlu cəngisi” susurdu, Tanrım!

    Hanı, qara sazın varmı əvəzi,

    ovsuna düşmüşdük onun səsində.

    Hanı, Ədalətin qıyya çəkməsi,

    saznan oynaması,

    dost məclisində!

    Yubiley günümdə, bizim Qazaxda,

    bir doğmalıq gördüm, daha nə danmaq.

    – “Yanıq Kərəmi!” çal, – dedim o vaxt da,

    – Ədalət,

    biz də bir feyziyab olaq!

    – “Yanıq Kərəmi”di çaldığım, şair,

    hardasan,

    qadasın aldığım, şair…

    Bir sinə dolusu güldü Ədalət,

    bir də o görüşlər kaş ələ düşə.

    Sən özün şahidsən, ana təbiət,

    “Yanıq Kərəmi”yə,

    o sön gülüşə.

    Güldü… və qeyb oldu, getdi qəfildən,

    sən bizi mat qoydun o son anda da.

    “Yanıq Kərəmi”ni çalanda da sən,

    yanıb Kərəm kimi,

    kül olanda da.

    Bakılılar

    Bakı kəndlərinin birinin adı belədir:

    “Zabrat – 1”, “Zabrat – 2”.

    Deyilənə görə, rus generalına

    bakılılar güclü müqavimət göstərmiş,

    o, çara müraciət etmişdir.

            Müəllif

    Peterburqdan Bakıya

    fərman verdi Nikolay:

    “Zabrat!” – dedi Nikolay.

    Yəni “zəbt elə!”

    “ya Tut!”,

    “İnsafı.

    rəhmi unut!”.

    “Çarın

    hirsini

    soyut!”…

    General təkrar etdi

    səngər-səngər Bakıda.

    Yüz min əsgər Bakıda!

    Taleyin döndü üzü,

    parladı rus süngüsü.

    qılınclar çıxdı qından,

    o ilan yatağından

    yeridi od qoşunlar.

    Canlara – qurğuşunlar,

    torpağa – yad ayaqlar,

    yad kölgələr yeridi,

    rus ac, mələr yeridi.

    Qalxmışdı bakılılar, –

    ölümlə üz-üzəydi,

    bu da bir möcüzəydi.

    Cəbhəni yara bilmir,

    əsir apara bilmir,

    rus soldatı Bakıda.

    rüsvay oldu Bakıda.

    “Zabrat!” – ikinci dəfə,

    öldü ayaqlar altda,

    soldat – ikinci dəfə,

    hücum – ikinci dəfə,

    fəryad – ikinci dəfə.

    Harda “İstiqlal!” – dedik,

    “Zabrat!” – dedi orda çar.

    Həlak oldu oğullar.

    Beləcə, tariximiz

    yazıldı odla, qanla.

    Qatil, ayağa qalxdıq

    Xalq adlı qəhrəmanla.

    Nəfəs aldıq yenidən,

    özün şahidsən, Vələn!

    ***

    Evdə bir gözləyənin,

    evdə səni deyənin,

    gözü yolda qalanın,

    evdə bir danlayanın

    yoxdusa,

    yoxdu həyat.

    Dad!..

    Təklik əlindən dad!

    ***

    Heç kəsə möhtac olma,

    tox yanında ac olma.

    Sıxsa da vacib bir iş! –

    nə minnət, nə də xahiş!

    Nə yaxına, nə yada.

    əmin, dayın olsa da,

    halal payın olsa da.

    İnanma heç mənə də,

    sənə “can!” deyənə də,

    süfrəndə yeyənə də.

    – Necə?! Cəmiyət, fılan.

    İnsanam, axı insan!

    – Döz onda, döz… bacarsan.

    Mənbə: https://edebiyyatqazeti.az/