Bütün aləmlərə bütöv bir nursan
Yaradanların ən gözəli olan Allah müxtəlif dövrlərdə insanları doğru yola yönəltmək üçün Lövhi-məhfuzdan dünya səmasına ilahi, nurani, səmavi kitablar nazil etdi ( Musa peyğəmbərə enən “Tövrat”, İsa peyğəmbərə enən “İncil”, Davud peyğəmbərə enən “Zəbur”, Məhəmməd peyğəmbərə enən “Qurani-Kərim”).
Bu haqda ”Əl-Bəqərə”surəsində buyrulduğu kimi:
“O kəslərə ki, sənə göndərilənə (Qurana) və səndən əvvəl göndərilənlərə (Tövrat, İncil, Zəbur və s. ) iman gətirir və axirətə də şəksiz inanırlar”.
Və yaxud da:
“Həqiqətən, Biz onu (Quranı) Qədr gecəsi (lövhi-məhfuzdan dünya səmasına) nazil etdik! “(“Əl-Qədr” surəsi, ayə 2)
Hər bir dini kitab dövrün tələblərinə uyğun olaraq peyğəmbərlər vasitəsilə insanlara çatdırılrıdı.Allahla peyğəmbərlər arasında vəhylərə vasitəçilik edən,əmrləri peyğəmbərlərə çatdıran, Allah dərgahında xüsusi hörmətə sahib olan, dörd ən böyük mələyin ən böyüyü olan Həzrət Cəbrayıl (ə.) xüsusi rolu vardı.
Allah tərəfindən dünyaya Həzrət Cəbrayıl (ə.) vasitəsilə göndərilən sonuncu kitab “Qurani-Kərim”dir. Bu haqda “Əş-şüəara” surəsinin 192-ci ayəsində buyurulur:
“Şübhəsiz ki, bu (Quran) aləmlərin Rəbbi tərəfindən nazil edilmişdir!”
Müsəlman dünyasının müqəddəs və təməl kitabı “Qurani-Kərim” adlanır. ”Qurani-Kərim” ərəb mənşəli alınma sözdür. Azərbaycan dilində “Qiraət” mənasını bildirir. Müsəlman aləmində “Əl-kitab əl-müqəddəs” (Müqəddəs kitab) və ya “Kəlami-şərrif” (Şərəfli söz) kimi qəbul edilir. ”Qurani-Kərim” 114 surə, 6236 ayə, 323.671 hərf, 77.807 kəlmə, 77394 sözdən ibarətdir. Ərəb dilindədir. Təxminən 23 ilə tamamlanıb. Surələr Səudiyyə Ərəbistanın Məkkə və Mədinə şəhərlərində nazil olub. Doxsan surə Məkkədə, iyirmi dörd surə isə Mədinədə tamamlanıb. Kitabın surələrinin sistemli şəkildə nazil olaraq tamamlanması məhz 633-cü ilə təsadüf edir.
Kainatın yaradılmasının əsas və ilk şəxsi, nəbilərin sərvəri Peğəmbər Əfəndimiz Həzrət Muhəmməd Mustafa (səllallhu əleyhi və alihi və səlləm) müqəddəs və təməl kitabımız “Qurani-Kərim” haqqında buyurub:
-“Aranızda ən xeyirliniz Qur’anı öyrənən və öyrədəndir”
-“Ümmətimin ən şərəfliləri, öndə gələnləri Qur’an hafizləridir”
-“Kim, Allahın kitabından bir ayəyə qulaq asarsa (dinlərsə) onun üçün qat-qat savab yazılır. Kim onu (Allahın kitabından bir ayəni) oxuyarsa, qiyamət günü onun üçün bir nur olar”
-“Kim Qur’anı oxuyar, əzbərlər, halal buyurduğu şeyi halal qəbul edər, haram buyurduğu şeyi də haram qəbul edərsə, Allah, həmin şəxsi Cənnətə salar”
“Qurani-Kərim”i ilk dəfə olaraq kitab halına salan Zeyd İİb Sabit olub. Peyğəmbər Əfəndimiz Həzrət Məhəmməd Mustafa (səlləllahu əleyhi və alihi və səlləm) sağlığında kitab halına salmayıb. Dünyada islam dini yayılandan sonra “Qurani-Kərim” müxtəlif dillərə tərcümə olunmağa başladı. Azərbaycanda “Qurani-Kərim”in ərəb dilindən Azərbaycan türkcəsinə tərcümə olunması məhz Azrbaycanda Sovet hakiyyətini dağılması və müstəqillik əldə etməsindən sonrakı dövrə təsadü edir. ”Qurani-Kərim”i Azərbaycanda dövlət müstəqilliyimizi əldə etdikdən sonra Vasim Məmmədəliyev və Ziya Bünyadov tərcümə etdi. Çağdaş dövrdə “Qurani-Kərim”i Ədəbi Elektron Məkanında elektron kitab halına ( daha çox pdf və exe fomat) salındı. Azərbaycanın dini qurumu Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin rəsmi saytında “Qurani-Kərim”in bütün surələri ayrı-ayrılıqda yazılı ədəbi dilin qaydalarına uyğun olaraq əlavə olunub. Hətta, Azərbaycan Ədəbi Elektron Məkanında bir çox saytlara mp3 versiyaları da var.
610-cu ildə Məkkə ilə Mədinə arasında olan Həra dağında Həzrət Cəbrayıl (ə.) vasitəsilə Həzrəti Məhəmməd Əli Mustafa (səllallahu ələyhi və alihi və səlləm) çatdırılıb. ”Əş-şuəra” surəsinin 195-ci ayəsində buyrulduğu kimi:
“Özü də açıq-aydın ərəb dilində”.
Müsəlman dünyasının müqəddəs və təməl kitabı, ilahi, nurani, səmavi kitabların sonuncusu “Qurani-Kərim”də iyirmi beş peyğəmbərin adı çəkilir:
1. Hz. Adəm (ə.s) 14. Hz. Musa (ə.s)
2. Hz. İdris (ə.s) 15. Hz. Harun (ə.s)
3. Hz. Nuh (ə.s.) 16. Hz. Davud (ə.s)
4. Hz. Hud (ə.s) 17. Hz. Süleyman (ə.s)
5. Hz. Saleh (ə.s) 18. Hz. Zülkifl (ə.s)
6. Hz. İbrahim (ə.s) 19. Hz. İlyas (ə.s)
7. Hz. İsmayıl (ə.s) 20. Hz. Əl- Yesə (ə.s)
8. Hz. Lut (ə.s) 21. Hz. Yunus (ə.s)
9. Hz. İshak (ə.s) 22. Hz. Zəkəriyyə (ə.s)
10. Hz. Yaqub (ə.s) 23. Hz. Yəhya (ə.s)
11. Hz. Yusuf (ə.s) 24. Hz. İsa (ə.s)
12. Hz. Eyyub (ə.s) 25. Hz. Məhəmməd (s.ə.v)
13. Hz. Şueyb (ə.s)
İlk nazil olan “Əl-Ələq”surəsinin ilk beş ayəsidir. Sonuncu nazil olan surə isə “Ən-nəsr” surəsidir. “Qurani-Kərim”də 113 surə “Bismillah”la başlayır. Yalnız “Tövbə”surəsi “Bismillah”la başlamır. “Qurani-Kərim”in yalnız ”Əl-nəml”surəsinin əvvəlində və otuzuncu ayəsində “Bismillah” kəlməsi iki dəfə işlənir.
Dərin hörmət və ehtiramla,
Kamran MURQUZOV,
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının
Mətbuat xidmətinin rəhbəri,
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü.