Day: Yanvar 30, 2023

  • Ruhunun zindanlarına qapatmışam ruhumu – Nargisin riskli hekayəsi

    “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Nargisin “Gəlsən gələrdin…” hekayəsini təqdim edir. Hekayə fərqlidir, cəsarətlidir, hətta bir qədər risklidir, onun müzakirələrə və mübahisələrə səbəb olacağı şübhəsizdir. Əsl sənət nüminələri həmişə müzakirə və mübahisələri sevir.

    -Fa’nın insanlaşması məni niyə qorxudurdu?

    Bir dəfə yenə kitabxanalara sığındığım günlərdə əlimə keçən köhnə əlyazmada insanın insana duya biləcəyi eşq qavramı ilə tanış oldum. Hələ də  məni özümə gətirə bilməyən bu eşq qavramını yaşayanlar neçə dəfə ölürlərmiş ilahi? İnsan insanı tanrısayağı sevə bilərdimi?

    Eşqi bir neçə yerə bölmüşdüm o zamanlar. Ancaq həmin əlyazmada təsvir olunan tamam başqa şey idi. Burada insanın insana duyduğu tanrısal bağ haqqındakı fikirlər var idi. Fikrimcə bu cür sevmək bacarığını Tanrı çox adamın qəlbinə qoymur. Bunu yaşayan şəxs kitabda bu hisləri dərinliyinə qədər təsvir etmişdi.

    -Mən onu bir qəpiksizkən də, dünyanın maddi zənginliyinin içində boğularkən də eyni hislərlə sevirdim. Mən onu görən kimi tanımışdım. Gözləntim  sadəcə məni anlaması və sevməsi idi. Sevdiyini deyirdi də. Beləliklə, illərə yayılan böyük bir sevgi, tutqu ikimizi də qırılmaz bağlarla bir-birimizə bağlamışdı. Həm də necə bağlamışdı. Mən bir-birini tanrısal eşqlə sevən iki nəfəri necə anladım axı sizə? Dodaqlarımı ona toxunduranda Tanrıya toxunur kimi soyunurdum fiziki mənliyimi… Ruhum uçurdu tanımadığım məkanlara…

    Hər zaman deyilən o idi ki, insan ki, bir-birinə toxunur, sevişir, artıq bu eşq davam etmir. Hər şey adiləşir… Bəlkə də, insani sevgilərdə elə bu cür də olur. Ancaq bizdə elə deyildi. Bir-birimizə toxunmağımız bu hissi daha da gücləndirirdi. Ey insan oğlu, istəyirsən gül, istəyirsən başla, hazıram, yenə danış öz doğruluq nəzəriyyələrini… Çək silahı vur ürəyimdən, zəhərlə məntiqimi uydurma konsepsiyalarınla. Ruhum, ruhumla bacara bilməyəcəksən. Mən onu ruhumla sevirəm. Bu sadəcə bədənlərin görüşməsi deyil, ruhların rəqsidir. Tanrısayağı eşqdir.

    Mənə heç kim o cür toxunmağı bacarmadı. Heç kimin baxışları ağlımı başımdan o cür almadı. Heç kimin gülümsəməsi ruhumu o cür sığallamadı, ağrılarıma antidepresant olmadı.

    Bəlkə də mən demiseksual idim… Amma yox, bu başqa bir şey idi. Bu haqda düşüncələrimi yazanda belə təkrar-təkrar yaşayıram hər şeyi, küllərindən yenidən doğulur yaşadıqlarım. Bu çox ağrılı prosesdir. Dözmək mümkün deyil… Yaşamaq da olmur, ölmək də… Başqası ilə deyib gülmək də… Ona duyduğum eşq digər bu tərz münasibətlərə qarşı həm məntiqimi, həm ruhumu, həm qəlbimi, həm də vücudumu bloklayırdı. Mən onun ovuclarına buraxmaq istəyirdim bütün aqibətimi…

    Nəfəsim kəsilirdi ona doğru atdığım hər addımda. Əlləri saçlarımı hər sığallayanda, ruhumu könüllü təslim etmək keçirdi içimdən… Saatlarca susurduq. Susaraq sevirdik. Susmaq böyüklükdür deyirlər… Qızıldır deyirlər… Fikrimcə susmaq həm də labüd sonu gecikdirməkdir, susmaq həm də itirmək qorxusudur, incitmək qorxusudur…

    Susmaq həm də boğulmaqdır, səssizcə hıçqıraraq ağlamaqdır. Susmaq onun adını qeyri-iradi bağırmaqdır, boşluğa baxıb onu səsləməkdir. Susmaq ağlını getdikcə qaçırmaqdır… dəli olmaqdır… Boşluğa təslimiyyətdir…

    -Mənə görə eşq də, ədəbiyyat da tabutdakı ölüdür, o ölünü tabutda daşımaq ürküdücü deyil. Nə qədər ki, o, tabutdadır mühafizə olunur, qorunur… Düzü də budur bəlkə də… Ancaq bunu hədəflənən nöqtəyə çatdırmaq üçün güvənilən çiyinlər, qeyri-toksik münasibətlər gərəkdir. Çiynin biri xəfif büdrərsə tabut yerə dəyib parçalanar, bu isə ürküdücü olar… Bütün  hislər muncuq ədası ilə laqeyidcə çıxmazlara səpələnər…

    -Hər dəfə çiynin büdrəyir sənin. Bilirsən axı, mən hər dəfə yaralanıram. Hər şeyi hər kəslə rahatlıqla müzakirə etməyə adət etmiş mən, səni heç bir şəkildə paylaşa, danışa bilmirəm. Tanrısal eşqi bir-birini insan sevgisi ilə sevən cəmiyyətdəki fərdlər anlayarmı? Anlamaz, əlbəttə anlamaz. Məni əxlaq, din, doğru, yanlış konsepsiyaları ilə zəncirləyəcəkdilər əzizim… Bundan qorxmuram əlbəttə, sənə olan eşqim mənim ruhuma, məntiqimə, iradəmə, duruşuma  hər gün sıxılan qurşundur. Ancaq o zəncirlər ya sənə gəliş yollarıma əngəl olarsa? Bizi nakam bir sona məhkum edərsə? Bəlkə də elə istədiyin budur. Susmaq bax qorxmaqdır, reallığı öyrənməkdənsə bir uydurmaya təslimiyyətdir… Susmaq əzizim, imitasiya olunmuş cəmiyyətin nəzəriyyəsinə əlimdən axıb gedərkən əllərin danışmamaqdır…Qürurundan ürəyini, mənliyini mühafizə edərək ruhunu deşik-deşik etmək, lezvalamaqdır… Hiss edirəm  axan qanın istiliyini… Tükəndiyimi…

    Tanrısal eşqdə belə bir tərəf daha məntiqli olurmuş. O bir tərəf digər tərəfdə unutmurmuş bütün mənliyini. Ara-ara yox, elə tez-tez oyanırmış bu “qəflət” uyqusundan. Sorğulamırmış belə bu oyanışını… Fiziki dünyaya daha çox aludəçiliklə də əlaqələndirmirmiş…

    Digər yarısını yuxulu-yuxulu uçurum kənarında unudub gedirmiş öz düzlər nəzəriyyəsinin ardınca.

    -Bəli, əlbəttə haqlısan, əziz oxucum… Yuxulu olan, oyanmaq istəməyən, mənim kimi yuxularında qalmağı seçən düşürmüş uçurumun dibinə… Yaralanırmış, məhv olurmuş, qan itirirmiş, hər gün ölüb dirilirmiş… Bir müddət sonra qartalların zirvələri sevdiyi kimi sevirmiş uçurumun ən dibini… Qorxulu gəlmirmiş artıq ona bu dərinliklər. O ruhunu bu dərinlikdə sakitləşdirir, ovundururmuş. Qayıtmaq istəmirmiş insani sevginin hegemaniyasına, qeyri-səmimiliyinə… Onu  artıq maraqlandırmırmış zirvələr, o uçurumun dərinliklərinə məhkum edirmiş könlünü… İnanırmış ki, bu, əslində ikisini də qorumağın ən gözəl yoludur.

    Çoxları eşqi daddığını iddia edir. Ancaq uçurumun dibini görmək, fiziki bədəni soyunub birini ruhunla sevə bilmək hər insana nəsib olmur. Çoxları sevir, bəli, ancaq onlar uçurumun kənarlarından baxır diblərə, dərinliklərə… Tanrısal sevgidə hər şey başqa cür olur… Fiziki dünyada qazanılan bütün kimliklərindən soyunur insan, ruhu səmalaşır. İnsanı Tanrıya duyulan eşqlə sevir… Tanrı da Liliti elə sevməmişdimi? Tanrısal eşq həm də yaşayarkən ölmək deyilmi?

    Bəli tanrısal eşqdə belə bir tərəf daha məntiqli olur… Öncəlikləri fərqli olur… Gedir, gəlir, gəlir, gedir, gəlmir, gəlmir, gəlmir və gəlmir… Gəlsə belə, gəlmir… Gəldiyini düşünsə belə gəlmir…

    Gəlmirsən, əzizim, çoxdandır gəlmirsən… Hiss edə bilmirəm səni… Harda qoymusan ruhunu… Bu fani vücud mənə gərək deyil… Soyuqsan… Ölüm soyuqluğu sığınıb barmaqlarına,..

    Tanrısal eşqdə belə bir tərəf daha qəddar olurmuş…

    Düşünməzmiş bəs o nə haldadır? Necədir?

    – Axı bütün yollarımı əzbər bilirsən…Məni ən çox sən tanıyırsan. Özüm kimi olduğum yeganə yer də, ev də, insan da, dünya da, vətən də sənsən deyilmiydin?

    Sənə duyduğum  hislər məni aşıb, okeanlaşıb… səmalaşıb…

    -Mənim qədər sevir inancı ilə hər gün yemləyirəm məntiqimi. Bağlasam da yollarımı sənə… Bilirsən bütün gizli keçidlərimi… Mən o keçidlərdə hər gün gözləyirəm səni… Ruhunun zindanlarına qapatmışam ruhumu…

     Ölüm də diləmək olmur.

    -Ölüm ruhun gedişi deyilmi?  Getmək istəməyən ruhu Tanrı aparmaq iqtidarındamı?

    -Bağlasam da yollarımı sənə… Bilirsən bütün gizli keçidlərimi…

    Gəlsən gələrdin, əzizim, gəlsən gələrdin, əzizim…

    “Ədəbiyyat və incəsənət”

    (30.01.2023)

    Mənbə: https://edebiyyatveincesenet.az/

  • Mədəniyyət nazirinin birinci müavini Adil Kərimli Şəkidə vətəndaşları qəbul edəcək

    Mərkəzi icra hakimiyyəti orqanları və digər idarəetmə qurumlarının rəhbərlərinin şəhər və rayonlarda vətəndaşların qəbulu cədvəlinə əsasən Azərbaycan Respublikasının mədəniyyət naziri vəzifəsini müvəqqəti icra edən Adil Kərimli tərəfindən 2023-cü il fevralın 17-də saat 10:00-da Şəki şəhər Heydər Əliyev Mərkəzində (Şəki şəhəri, Heydər Əliyev prospekti 216) əsasən Şəki şəhəri, Oğuz, Qax, Zaqatala, Balakən rayonlarından olan vətəndaşların qəbulu keçiriləcəkdir.

    Nazirlikdən AZƏRTAC-a bildirilib ki, vətəndaşlar fevralın 13-dək nazirliyin info@culture.gov.az elektron poçt ünvanı, (012) 493-30-02 telefon nömrəsi vasitəsi ilə və vatsap xidmətinə (0 777 147 147) müraciət etməklə qəbula yazıla bilərlər.

    Mənbə: https://azertag.az

  • Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə növbəti festival – “Gəncliyin səsi”

    2 Fevral – Gənclər Günü ənənəvi olaraq hər il ölkəmizdə müxtəlif mədəniyyət layihələri ilə qeyd edilir. Fevralın 1-dən 8-dək Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə əlamətdar günə həsr olunmuş IX “Gəncliyin səsi” festivalı keçiriləcək.

    Nazirlikdən AZƏRTAC-a bildirilib ki, festivalın məqsədi gənclərin yaradıcı sahəyə marağının artırılması, onların istedadının üzrə çıxarılması və tanıdılması, sənət fəaliyyətinin təşviq edilməsidir.

    Festival çərçivəsində Bakıda və Gəncədə silsilə tədbirlər təşkil ediləcək. İncəsənətin müxtəlif sahələrini təmsil edən gənclərin ölkənin aparıcı teatr-konsert müəssisələrinin səhnəsində çıxışı onlara stimul olacaq. “Gəncliyin səsi” festivalı gənc muğam ifaçılarını, vokalçıları, aşıqları, instrumental ifaçıları, rəqqas və balet artistlərini, aktyorları bir daha sənətsevərlərlə görüşdürəcək.

    Mənbə: https://azertag.az

  • Süleyman Təkinərin “Seçilmiş əsərləri”nəşr edilib

    Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun təsis etdiyi “Azərbaycan mühacirət ədəbiyyatı kitabxanası” seriyasının VI cildi – Süleyman Təkinərin “Seçilmiş əsərləri” çap olunub. Kitab İnstitut Elmi Şurasının 31 yanvar 2022-ci il tarixli 1 saylı iclas protokolunun qərarı ilə nəşr edilib.

    Seriyanın baş redaktoru AMEA-nın prezidenti, akademik İsa Həbibbəyli, cildi ilk mənbələr əsasında tərtib edən, ön söz və qeydlərin müəllifi filologiya elmləri doktoru Nikpur Cabbarlıdır. Məsul redaktoru filologiya elmləri doktoru Abid Tahirli, məsul katibi isə elmi işçi Aysel Əfəndiyevadır.

    Kitabda Azər­bay­can siyasi mü­ha­ci­rətinin İkinci Dünya müharibəsindən sonrakı nümayəndəsi Süleyman Təkinərin (1917-2006) ədəbi-elmi irsindən seçmələr ilk dəfə nəşr edilib. Azərbaycan mühacirət ədəbiyyatı şöbəsində ilk mənbələr əsasında çapa hazırlanan cildə mühacir yazarın müxtəlif məqalələri, məktubları və müsahibəsi daxildir. Son səhifələrdə hər bir əsərin alındığı mənbənin biblioqrafik təsviri verilib.

    “Elm və təhsil” nəşriyyatında işıq üzü görən kitab “Ədəbi proses”, “Azərbaycan mühacirəti”, “Məktublar”, “Müsahibə”, “Lüğət”, “Qeydlər” bölmələrindən ibarətdir. Kitab 280 səhifədən ibarətdir.

    Gülnar Səma

    Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu,

    İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi

  • Gənc ədəbiyyatşünas-alim, istedadlı xanım yazar Gülnar Səmanın şeiri “Türkay” aylıq ədəbiyyat dərgisində işıq üzü görüb

    Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası (AMEA) Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin müdiri, “Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin üzvü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Tovuz Bürosunun Rəhbəri, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, gənc ədəbiyyatşünas-alim, istedadlı xanım yazar Gülnar Səmanın “Şuşa” adlı şeiri “Türkay” aylıq ədəbiyyat dərgisinin 2-ci sayında işıq üzü görüb.

    Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi.

  • Lütviyyə ƏSGƏRZADƏ.”Xoş gəldin!”

    Bu dа ахşаm-ахşаm şərim,
    Аçıldı qəmlə səhərim,
    Yахаmı tаpdı кədərim,
    Кədər, хоş gəldin, хоş gəldin.

    Fiкirlərdən аrınmаdım,
    Gözüm dоldu, yаyındırım,
    Tıxandı, qəhər bоğаzа,
    Qəhər, хоş gəldin, хoş gəldin.

    Zəhər yеdim, bаl yеrinə,
    Хаrа gеydim, zər yеrinə,
    Bəzən məlhəmdir zəhər də,
    Zəhər, хоş gəldin, хоş gəldin.

    Bеzdim ахırdа qəmimdən,
    Bir аzcа sеvinc gəzirəm,
    Хоş хəbərə müntəzirəm,
    Gəl, söyləyim, хоş gəlmisən.

    Çохdаndır кi, sеvinmirəm,
    Mənə müğdə vеr хоş gündən.
    Аlqışlаyım, dеym, həmən;
    Səhər, хоş gəldin, хоş gəldin.

  • Ədəbi gənclik – ikimininci illər – Vaqif YUSİFLİ

    “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Daycest rubrikasında sizə görkəmli tənqidçi Vaqif Yusiflinin “Ədəbiyyat qəzeti”ndə dərc edilən “Ədəbi gənclik – ikimininci illər” yazısını təqdim edir.

    O ədəbiyyat yaşamağa qadirdir ki, onun istedadlı gəncliyi var və bu gənclik onun gələcəyidir. Müasir Azərbaycan ədəbiyyatı da bu mənada özünün gələcəyinə ümidlə boylana bilər.

    On milyonluq bir ölkədə hər gün bir möcüzə, nəsə gözlənilməz bir hadisə baş verə bilər. Hardasa yeni bir neft sahəsi kəşf edilər, bir alim dünya əhəmiyyətli ixtiranın müəllifi kimi tanınar, bir də eşidərik ki, kosmosa azərbaycanlı bir gənc yol açır. Bu xəyallar heç də uzaq gələcəyə aid edilməməlidir. İkinci Qarabağ müharibəsində Azərbaycan ordusunun 44 günlük böyük zəfəri möcüzənin həqiqətə çevrilməsinin sübutu deyilmi?

    Ədəbiyyat aləmi də belə möcüzələrdən, kəşflərdən xali deyil, böyük qürur hissilə deməliyik ki, Azərbaycan torpağı təkcə maddi nemətlər yetirmir, bu torpaqda bir Nizami dağı göylərə baş qaldırıb, bir Füzuli yanğısı ərşə bülənd olub, bir Nəsimi hünəri dünyaya səs salıb, bir Sabir qeyrəti xalqı haqqa səsləyib, bir Üzeyir bəy dühası ilə milyon ürəklər fəth olunub. Azərbaycan xalqı bu mənada Sözün, Poeziyanın radiumu, qızıl mədənləridir. Ancaq bu mədənlərin həmişə işlək olduğunu düşünmək yanlışlıq olardı. Necə deyərlər, sənətdə, xüsusilə, poeziyada həmişə möcüzələr baş vermir.

    Bu publisistik girişdən sonra biz ikimininci illər və daha çox 2020-2022-ci illər Azərbaycan poeziya mənzərəsində gənclərin yaradıcılığına nəzər yetirmək istəyirik.

    İlk növbədə, müasir ədəbi gəncliyin yaradıcılıq axtarışlarında hansı yönlərə, istiqamətlərə, axınlara meyil etdiyini aydınlaşdıraq. Müxtəliflik, üslub rəngarəngliyi fərqli poetik qütblər yaradır və bu proses keçən əsrin doxsanıncı illərindən poeziyada bir-birinə oxşamayan, bir-birinə bənzəməyən təmayüllərə yol açdı. Poeziyada yeni cərəyanlar (ədəbi cərəyanları nəzərdə tutmuruq – V.Y.), yeni üslubi təmayüllər meydana gəldi. Təbii ki, yenilik həmişə qısqanclıqla qarşılanır, hətta bu yeni meyillərə qarşı müəyyən müqaviməti də başa düşmək olar. Amma bu yeni meyillər hardan gəlir? Milli poeziyanın öz daxili, yaşarı ənənələrinin yeni dönəmdə novator keyfiyyətlərlə zənginləşməsindənmi, poeziyanın zamanın, əsrin havasını duyub özünü bu havaya kökləməsindənmi, dünya şeirində baş verən və milli ədəbiyyatlara da təsirsiz qalmayan “izm”lərin tez bir zamanda bizim poeziyaya da sirayət etməsindənmi?

    Əlbəttə, söz sənətində, xüsusilə, poeziyada ənənənin gücü və davamlılığı daha çox, daha qüvvətli şəkildə özünü hiss etdirir. Ənənəyə köhnəlik kimi baxanlar unudurlar ki, o, ədəbiyyatın hər yeni mərhələsində özünə təzəlik “donu” biçir, bir sıra stereotiplərdən, şablonlardan imtina edir, lakin ilkin mahiyyətini, məzmununu itirmir. Bir sözlə, ənənə və onun poeziyada təzahür formaları yalnız bir şəkildə qala bilməz, o da dəyişməli, yeniləşməlidir. Praktiki mənada deyək ki, Vaqifin, Zakirin, Ələsgərin qoşmaları ilə XX əsr şairləri Hüseyn Arifin, Məstan Günərin, Hüseyn Kürdoğlunun, Məmməd İlqarın qoşmaları poetik təfəkkür baxımından bir-birindən fərqli xüsusiyyətlərə malikdirlər. Yaxud Tufarqanlının gəraylıları ilə Ramiz Rövşənin gəraylıları da məzmun etibarilə bir-birinin eyni deyillər. Deyək ki, həyat və ölüm haqqında Ələsgərin, Tufarqanlının fəlsəfəsi ilə Vaqif Səmədoğlunun və Ramiz Rövşənin fəlsəfəsi arasında heç cür eyniyyət işarəsi qoymaq olmaz. Deməli, poeziyanın öz daxili, yaşarı ənənələri novatorluq keyfiyyətləri ilə diqqəti cəlb edə bilər.

    Poeziya və zaman … və burada zamanın, əsrin yeni havasının poeziyaya təsiri mütləqdir. Əgər zaman özüylə qloballaşma, modernləşmə havası gətirirsə, bunun təkcə texnikaya, istehsalata, elmə və texnologiyaya deyil, mənəviyyata, söz sənətinə də təsirsiz ötmədiyi məlumdur. Dünya gör-götür dünyasıdır və əgər bu gün qloballaşma, modernləşmə bizim mətbəximizdən tutmuş, həyata baxışımıza qədər güclü bir təsir rıçaqlarına malikdirsə, biz də bu prosesdən təcrid ola bilmərik. Ancaq bu o demək deyil ki, qloballaşma və modernləşmə milli-mənəvi dəyərlərimizin üstündən xətt çəkə. Poeziyada Qərbdən əsən “küləklərin”, “izm”lərin təsiri məsələsini də yalnız yabançı, milli mənəviyyata zidd hal kimi qəbul etmək və haqda çığır-bağır salmaq da doğru deyil. Lakin bu məsələdə ifrat, son dərəcə nihilist mövqe tutmaq yanlışlıqdır. Dünyanın bütün xalqlarının yaratdığı poeziya bu və ya digər dərəcədə bir-birilə sıx əlaqəlidir.

    İkimininci illərin Azərbaycan poeziyasında gənc şairlərin də açdıqları izlər aydın görünür. Əlbəttə, böyük poeziya meydanında bu izləri təyin eləmək, onların hara baş alacağını müəyyənləşdirmək xüsusunda qabaqcadan konkret bir fikir söyləmək çətindir. Amma başlanğıcdan da çox şey asılıdır. Ümidlər də, arzular da o başlanğıcdan doğur.

    Sovet dövründə ədəbi gənclikdən söz düşəndə ortaya yalnız bir sual qoyulurdu ki, gənclər nədən yazmalıdırlar. Onlara təlqin olunurdu ki, daha çox sosializm quruculuğundan, əmək qəhrəmanlarından, günü-gündən “çiçəklənən respublikamızdan”, naxırçıdan, çobandan, sağıcıdan, Sosialist Əməyi Qəhrəmanından, qabaqcıl manqa başçısından, ordenli neftçidən yazsınlar və bu şeirlərin əksəriyyətində vəsf var idi. Amma bu inzibati təsirlərə baxmayaraq altmış-yetmişinci illərdə nəsrdə Anar, Elçin, Yusif Səmədoğlu, İsi Məlikzadə, Maqsud və Rüstəm İbrahimbəyov qardaşları, Mövlud Süleymanlı, Məmməd Oruc, Afaq Məsud, poeziyada Əli Kərim, Fikrət Qoca, Vaqif Səmədoğlu, İsa İsmayılzadə, Ələkbər Salahzadə, Fikrət Sadıq, Məmməd İsmayıl, Camal Yusifzadə, Tofiq Abdin, Səyavuş Sərxanlı, Sabir Rüstəmxanlı, Çingiz Əlioğlu, Nüsrət Kəsəmənli, Firuzə Məmmədli ya bu təsirlərə heç əhəmiyyət vermir, ya da gəmidə oturub gəmiçi ilə dava edirdilər.

    İkimininci illərdə ədəbiyyata gələn cavan şairlər üçün bu mənada ciddi maneələr görünmür. Dünyanın adi bir qarışqasından, kəpənəyindən tutmuş, sonsuz qalaktikalara qədər, – buyur, nədən istəyirsən, yaz! Forma məsələsini də şair özü müəyyənləşdirir və bu gün sərbəst şeir, heca şeiri, əruz şeiri arasında bəzilərinin süni şəkildə ayrı-seçkilik saldığı “döyüşlər” də getmir. Söhbət ancaq ondan gedə bilər ki, kimsə hecada daha yaxşı yazır, kimsə sərbəstdə və ya hər ikisində uğursuzluğa məruz qalır.

    Bu gün şeir həddindən çox yazılır və təbii ki, hər yazılan ŞEİR olmur.

    Bir daha təkrar edirik ki, ədəbi gənclik hər bir ədəbiyyatın gələcəyi, onun sabahına ümid doğuran birinci pilləsidir. Bütün böyük uğurların, yüksəlişin mənbəyi -başlanğıcı ədəbi gənclik mərhələsindən başlayır. Keçən əsrin iyirminci-otuzuncu illərindən başlayaraq müasir dövrümüzə qədər ədəbiyyatımızın hər bir mərhələsində ədəbi gəncliyin, yəni yeni səs və nəfəslərin gəlişi, doğrudan da, böyük canlanmaya səbəb olub. Məlum məsələdir ki, ədəbiyyatda nəsil dəyişimi əksər hallarda müəyyən mübahisələr doğurur, nəsillər arasında, həyata, gerçəkliyə, ictimai hadisələrə münasibətdə bir-birilə uyuşmayan hallar əmələ gətirir. Bu, əslində, ədəbi inkişafın öz qanunauyğunluğudur, Azərbaycan ədəbiyyatı da son altmış ildə hər bir ədəbi mərhələdə bu qanunauyğunluğa – yeniləşməyə köklənib. Təbii ki, dünya ədəbi prosesində, həyatda və cəmiyyətdə baş verən hadisələrin də təsirlərini unutmaq olmaz.

    Biz ədəbi gəncliyin tərifini vermək, onun mahiyyətini şərh etmək fikrində deyilik. Lakin həmişə ədəbi gəncliyin qayğısını çəkən, onun inkişafında böyük rol oynayan ustad şairimiz Rəsul Rzanın bir fikrinə istinad etmək istəyirəm. Altmış il bundan əvvəl – 1963-cü ildə Rəsul Rza “Ümid və arzular” adlı məqaləsində yazmışdı: “Şeir yazan cavanlar arasında ilhamla, istedadla ədəbiyyata gələnlər olduğu kimi, həvəsə düşüb gələnlər də var. Doğrudan, elə bir tənqidi termometr icad olunmamışdır ki, gənclərin poetik istedadını ölçüb dərəcəsini müəyyən etmək mümkün olsun. Adətən, gənclik insanın mövcud bacarıq və istedadının qüvvətlə üzə çıxdığı zamandır. Bu istedadın formalaşıb təcrübə ilə zənginləşməsi illərlə sürür. Lakin ilk şeirlərini, hekayələrini yazmış gənclərdən həqiqi istedada malik olanlarını görüb seçmək mümkündür”. Rəsul müəllimin altmışıncı illərin əvvəllərində söylədiyi bu mülahizələrin konkret bir əsası vardı – həm altmışıncı, həm də yetmişinci illərdə ədəbiyyata yenilik eşqilə yaşayan, əvvəlki ədəbi nəsillərdən tamamilə fərqli bir üslubda yazıb-yaradan istedadlı gənclər gəlmişdi: Anar müəllimin “altmışıncılar”la bağlı “Ədəbiyyat qəzeti”ndə dərc etdirdiyi məqaləsində o illərin ədəbi prosesində yeni bir mərhələnin başlandığı və bu mərhələdə gəncliyin rolu nəzərə çarpdırılır. Amma “altmışıncılar”ın etirafı o qədər də asan başa gəlmirdi. Hətta hücumsuz keçməyən, nəinki respublika mətbuatında, mərkəzi qəzet və jurnallarda da Çin səddi kimi yüksələn inkarçı mövqelər bir müddət davam etdi, sonra isə bu inkarçıların müqaviməti qırıldı. Səbəb “altmışıncılar”ın həm şeirdə, həm də nəsrdə məzmun və forma, ideya və sənətkarlıq baxımından yeni bir ədəbiyyat yaratmaları idi. “Altmışıncılar” ədəbiyyatda öz sözünü dedilər və indi də deməkdə davam edirlər. Ədəbi gəncliyin yetmişinci-səksəninci və doxsanıncı illər mərhələləri də bir çox istedadlı cavanların gəlişi ilə yadda qaldı və indi onların yaşı əllini keçib, bəziləri vaxtsız vəfat ediblər. Əlbəttə, burada nəsillərin estafeti davam edir və mətləbi uzatmadan əsas mətləbə keçirik.

    İkimininci illərin ədəbi gəncliyi. Müasir ədəbiyyatımızda nəsil etibarilə irəlici sayı məhz ikimininci illərdə ədəbiyyata gələn gənclər təşkil edir. Nə altmışıncı, nə yetmişinci-səksəninci, nə də doxsanıncı illərdə ədəbi gəncliyin meydanı belə gur və qaynar olmayıb. Mətbuat azadlığı, özü də sensurasız mətbuat azadlığı dövründə gənclərin əksər qəzet və jurnallarda maneəsiz çıxış etmələri, təkcə üç əsas ədəbi orqandan əlavə, digər qəzet və jurnallarda gənclərin gen-bol dərc olunmaları, doğrudan da, təqdirəlayiqdir. Gənclər müəyyən ədəbi birliklərdə və qruplarda birləşə bilirlər, sanki XIX əsrdəki ədəbi məclislər müasir formada davam edir. Vaxtilə gənc şair və nasirlər ilk kitablarını çap etdirməkdə çox çətinlik çəkirdilər, onların mətbuatda ilk çıxışları ilə ilk kitablarının çapı arasında ən azı on-on beş il bir zaman məsafəsi dururdu. İlk şeir kitabları da uzaqbaşı iyirmi şeirdən ibarət olurdu və əksəriyyətində də birinci şeir Leninə, partiyaya aid idi. Amma indi gənc şairlər və nasirlər üçün bu sarıdan heç bir problem yoxdur, elə gənc yazar tanıyırıq ki, onun heç otuz yaşı yox, amma üç-dörd kitabı çap olunub. Məsələnin maddi tərəfi var – hər il əllidən artıq gənc yazara Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin birillik təqaüdləri verilir.

    Bəs gənclərin yaradıcılığına ədəbi tənqidin münasibəti necədir? Deyə bilərik ki, bu sahədə müəyyən ənənə indi də davam edir. Xatırlayaq Rəsul Rzanın, Bəxtiyar Vahabzadənin, Nəbi Xəzrinin, Qasım Qasımzadənin, Anarın, Elçinin müxtəlif illərdə gənc yazarların yaradıcılığı ilə bağlı yazılarını. Anar və Elçin son illərdə də gənclərin yazılarına münasibət bildirən məqalələrlə çıxış edirlər. Keçən il Anarın Azad Yaşarın şeirləri, Elçinin gənc şairələr haqqında yazıları böyük maraq doğurub. Son illərdə Sabir Rüstəmxanlı, Vaqif Yusifli, Əsəd Cahangir, Elnarə Akimova, Cavanşir Yusifli də gənclərin yaradıcılığına biganə qalmamışlar. Xüsusilə, Sabir müəllimin gənclərin şeir kitablarına yazdığı ön sözləri yalnız ön söz və xeyir-dua kimi yox, həm də bu cavanların gələcəyinə inam hissi kimi qəbul etmək olar.

    Nəhayət, bir məsələni də xüsusi qeyd etməliyik. Ədəbi gəncliyin tanınmasında heç şübhəsiz, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin ədəbi orqanları – 100 yaşlı “Azərbaycan”, 55 yaşlı “Ulduz” jurnalları, 88 yaşlı “Ədəbiyyat qəzeti”nin rolunu unutmaq olmaz. Gənclər birmənalı olaraq bu qəzet və jurnallarda dərc olunmağa can atırlar. “Azərbaycan” jurnalı böyük bir missiyanı yerinə yetirir, “ədəbiyyatımızın güzgüsü”ndə hər il yeni romanlar, povestlər, poemalar, çox sayda şeirlər, tənqidi məqalələr, publisistik yazılar, tərcümə əsərləri təqdim olunur, Amma ədəbi gəncliyə də geniş yer verilir, hətta jurnalın elə sayı olur ki, istedadlı bir gəncin şeirləri ilə açılır. Biz jurnalda gənc yazarların povest və romanları ilə də tanış oluruq. “Ədəbiyyat qəzeti”nin də elə sayı yoxdu ki, orada gənclərin şeir və hekayələrinə yer verilməsin. “Ulduz” jurnalına gəlincə, bu dərgini ədəbi gəncliyin açıq qapısı adlandırmaq olar. Bu açıq qapıdan bizə yaxşı tanış olan gənc yazarlarla yanaşı, ilk dəfə şeir və hekayələrini də oxuyuruq. Baxın, nə qədər yeni imza: Rəşad Nağı, Nurlan Suvarov, Əfsanə Qurbanlı, Bəhruz Xəlil, Çinarə Omray, Şəfaqət Cavanşir, Aygün Yaşar, Vüsal Ağa, Aqil Bəkir, Nurlana Umudvar, Azər Ərzi, Səddam Laçın, Təranə Dəmir, Zülfiyyə Yaqub qızı, Ülviyyə Qəhrəman, Günel Mehri, Günel Xəzəl və b. Bunların sayını yenə artıra bilərik. “Ulduz” jurnalı ilə bağlı üç yeniliyi nəzərə çarpdırmaq istəyirəm. Birincisi: “Ulduz”da xaricdə yaşayan gənc həmyerlilərimizin yazılarına da yer verilir, ikincisi: “Dərgidə kitab” səhifəsi hər bir gənc yazarın şeir və nəsr əsərləri ilə qarşılaşırıq, yəni gənc bir yazarın yaradıcılığı bir qədər dolğun şəkildə nəzərə çarpdırılır, üçüncüsü: gənc yazarların özüylə söhbəti maraqlıdır, biz o gəncin həm şeirləri və nəsr əsərləri ilə tanış olur, həm də onun ədəbi düşüncələri ilə. Biz ədəbi gəncliyə öz qapılarını açan “525-ci qəzet” və “Ədalət” qəzetinin də rolunu unutmuruq.

    “Ədəbiyyat və incəsənət”

    Mənbə: https://edebiyyatveincesenet.az/

  • Azərbaycanlı yazıçı Günel Natiqin “Siz səfehsiniz?” adlı yeni kitabı işıq üzü görüb

    Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin təqaüdçüsü, yazıçı-publisist Günel Natiqin “Siz səfehsiniz?” adlı yeni kitabı işıq üzü görüb.

    Kitab müəllifin oxucularla növbəti dördüncü görüşüdür. Kitabda istedadlı qələm sahibinin müxtəlif illərdə qələminin məhsulu olan ədəbi-bədii nümunuələr yer alıb.

    Geniş oxucu auditoriyası üçün nəzərdə tutulub. Poeziyasevərlər və ədəbiyyatşünaslar tərəfindən rəğbətlə qarşılanacağına ümid edirik.

    Qeyd edək ki, bundan öncə istedadlı yazıçı Günel Natiqin “Kağız gəmilər” (Bakı: 2015), “Məhəbbət quşları” (Bakı: 2019), “Ədəbi talelər” (Bakı: 2021) kitabları oxucuların diqqətinə çatdırılıb.

    Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi.

  • Mərdan Həsənovu doğum günü münasibətilə təbrik edirik (30 yanvar 1994-cü il)

    Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Rəhbərliyi Sizi, Mərdan Həsənovu, Ədəbiyyat-Az.Com saytının ən böyük oxucusunu doğum gününüz münasibətilə səmimi qəlbdən təbrik edir, Sizə uzun ömür, möhkəm cansağlığı, xoşbəxtlik, işlərinizdə, ədəbi-bədii yaradıcılığınızda bol-bol uğurlar diləyir!
    Sevib, sevdiyiniz insanların əhatə dairəsində olun!

    Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi