Category: Azərbaycan ədəbiyyatı

“…Çəkilmişəm qınıma
…Qorxaram mən,-
yalan desəm Tanrıdan,
doğru desəm bəndədən…” __ B.Vahabzadə

Sən belə demədin bir zaman şair,-
Başında şimşəklər çaxanda belə!
Qırx il sətiraltı qışqıran şair,
Susarmı səngərdən qalxanda belə?!

Bəndənin evini yıxdı yalanlar,
O başa düşmədi faş olanacan.
Özün deyirdin ki,heykəl olanlar
Daşa basılıblar daş olanacan.

Qoy daşa bassınlar,o daş arxadır,
Zirvənin himnini tufanlar deyir.
Qartal-ildırımla əlbəyaxadır,
Yerdə-çəyirtkəni sərçələr yeyir.

Şair qəsddən ölür,əsgər güllədən,
Neyləmək,talelər başqadır,şair.
Əsgəri sağaldıb yaşadan vətən
Şairi öldürüb yaşadır,şair.

Almaz İldırıma Bakıda heykəl!-
Millət gah ağ deyir,gah qara yazır.
Adını hər yerdən qaralayan əl
İndi hər qapıya,divara yazır.

Mənə “qəbahətin” birtəhər gəlir,
Görüb namərdliyi çox köks ötürmə.
Üstünə qalxanlı gürzələr gəlir,-
Əldən qılınc verib,əsa götürmə!!!

Nə qədər ağırdı səndən ayrılıb
Başqa bir iqlimə səfər eləmək.
Sonra da hardasa könlümü alıb
Bir qəlb ağrısıyla “darıxma” demək.

Ayrılıq qəm verir,görüş səadət,
Qəmi də sən verdin səadət kimi.
Yaraşır insana məncə,ey afət,
Qəm də bir mənəvi ləyaqət kimi.

Üşüdür ruhunu nəfəsi qışın,
Bəzən bir paxılın buz baxışı da.
Bəzən bir həyasız geriqalmışın
Təkidlə özünə çağırışı da.

Sirli, maraqlıdır bu dünya,gülüm,
Mənim ömrümdə də qışım-yazım var.
Bəzən bu dünyaya min təşəkkürüm
Bəzən bu dünyaya etirazım var.

O sənin hüsnünə yaraşıq verir,-
Mənim ürəyimə od salmaq üçün.
Gülü də tikanla qarışıq verir,-
Hüsnə, xasiyyətə mat qalmaq üçün.

Susuram yanında gör nə zamandı,
Ayrılıq dəmində şikayətə bax.
yanında qalmağım guya asandı
Sən mənə səbr ver, ey ana torpaq!

Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fəndunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru

Gəlmə görüşümə, gəlmə,

Heç zəng də eləmə…

Unut olub keçənləri,

O mənli xatirələri…

Heç olmamış kimi

Qara bir örtüyə bük, bərk-bərk!

Üstündən qara bir xətt çək!

Hicranımın əli elə qanlıdı,

Səni yenidən ağuşuna alacaq,

Bakirə hisslərimi oyadacaq..

Yox .. istəmirəm, gəlmə.

Könlümün yuvasında sənin üçün

üşüyən günlərimi qoruyuram..

Yana-yana sevgi ilmələrimi toxuyuram.

Həsrətimin üzü elə soyuqdu,

Lap Sibirin uzaqları kimi…

Əllərim yanır, sənin üçün alışan

dodaqlarım kimi.

Söykəyirəm dodaqlarımı

həsrətimin buz aynasına,

Soyuq nəfəsində çırpınıram,

Özümü məhbəsdə sanıram.

Gəlmə görüşümə.

Gəlsən də danışma, dinmə…

Get.. hər şeyimi apar,

sənin olsun,

Təkcə bir şeyi aparma,

Sənsizliyimi….

2012..

Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fəndunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru

Baxıram həyata necə buz kimi,

Qaldım xəyallarda yuxusuz kimi,

Eşqi qərib düşən nakam qız kimi,

Bu axşam bir şeir yazmağım gəlir.

Könlümün səhrası düzəndi, düzdü,

Boylandım gümanlar gözünü süzdü,

ürəyim dərd yeri, kösövdü, közdü,

Bu axşam bir şeir yazmağım gəlr.

Bəxtin naxışına üz tutanda qəm,

Kədər yar deyib oluram həmdəm,

Qəlibmdə göz yaşı, yanağımda nəm,

Bu axşam bir şeir yazmağım gəlir.

Dərdi var dünyanın, yerin, göyün də,

Dərd səni tapanda sevin, öyün də,

Ölmüş arzuların lap ətəyində,

Bu axşam bir şeir yazmağım gəlir.

Xəzana düşəndə ümid yarpağı,

Yamanca dağ olur, həsrətin dağı,

Qış gəlir saralıq eşqin varağı,

Bu axşam bir şeir yazmağım gəlir.

Qəmin oylağıyam, səhrayam, çöləm,

Bəlkə də ümmanam, bəlkə də göləm,

Bu axşam sinənə baş qoyb öləm,

Bu axşam bir şeir yazmağım gəlir.

Azərbaycan və Yazıçılar Birliklərinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, Dünya Gənc Türk Yazar Birliyi (DGTYB) Məsləhət Şurasının üzvü, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent, şair, tənqidçi, ədəbiyyatşünas

Səni xatırlamıram,

Hansı ildə ölmüsən?

Bəxtini hansı daşa

Çırpıb yüzə bölmüsən?

Bu leysanın yuduğu

İzin hansı sənindi?

O çoxdan unutduğum

Sözün hansı sənindi?

Qapqara təbəssümün

Nədən his çəkib belə?

İçində yaxşı nə var

Nə vaxtdan dönüb külə?

Öldür yadıma gəlmir

Səni harda görmüşəm.

İnan ki, xatırlasam

Demək mən də ölmüşəm.

“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru

Açın qapıları, küssün açarlar,

Kəsilsin ümidi barmaqlıqların…

Yıxın hasarları,

Kəsə yol tapsın

Gücünü çəlikdən uman qocalar…

Dələlər, sərçələr utanmasınlar

Yuvadan yayılan zümzümələrdən…

Tutuşun əl-ələ,

Qaçın bu küçədən,

Pozun qaydaları,

Yazın sevgini

Bütün şəhərlərin elanlarına…

Sonra da unudun, unudun məni,

Yazın xatirəmi yaddaşsızlığa;

Kirayə ev gəzən tüm şairlərin

İntihar eyləyən misralarına…

(2020)

Zəfər PUA-larımızın şərəfinə iki cinas bayatı:

Oğlum, iti qov anında,

Səy et, iti qov, anında.

Qalsın Zəfər tarixində

Adı “İtiqovan”ın da.

***

Oğlum, ol öncül, bayraqdar,

Gəlsin göylərə bayraq dar.

Gör necə göz dağı verir,

Düşmənə bizim “Bayraqdar”.

Solur lalələr də,bənəvşələr də,

çəmən necə dözür,kollar ağlamır?

alışa bilməzdi bu cürə dərdə,

çinar ona görə çiçək bağlamır.

Nə əyri çömçəyəm,nə sınıq boşqab,

ürəyim nələrə tab gətirdi,tab!

Yatmış “Qaraçuxam” bağlı bir kitab,

doğmalar oxumur,yad varaqlamır.

Səbrim ölümlərdəni məni saxladıb,

eşqlər cünün kimi məni dağladıb,

nakişi olanlar məni ağladıb;

sonra danlayıb ki:”Kişi ağlamır!”.

Hələ suya dönüb içilmir duman,

ox mürgü vurmaqda,gərilmir kaman,

dövran,Vahid ƏZiZ sirli bir ümman,

bəxtin gətirib ki,hələ çağlamır…

05.02.2006.

“SƏNİNLƏ” kitabından

Savaş ara vermir toylar çalına,

yenə evlər yıxar “Qara kağızlar”,

salıb subaylığın tərs damarına-

hərbiçi paltarı geyindi qızlar!

“Dirilik suyudur” qadın sevgisi-

“ölüm qəlpəsinə” nəğmə oxudar,

Snayperlik qızlarda Tanrı vergisi-

eşqi də,kini də ürək dağıdar.

Ağlını çaşdırmaz barlar,maşınlar,

unutsa-biryolluq unudar səni,

vəfalı mələkdir hərbiçi qızlar,

ölsən-ürəyindən asar şəklini!

Vətəndən savayı heç nəyi olmaz

alovlar içindən keçən qızların,

sevdisə-eşqini mərmi də qırmaz

döyüşdə yarını seçən qızların!

Şaiirlik çoxunu “Qauvbaxta” salıb,

özümə o qədər cəza vermişəm…

dağ boyda General “ofsaytda” qalıb,

“raportu”-“sıravi” qıza vermişəm!

Vətən,bəxtəvərmi əsgər qızların?

əzab da,şöhrət də sənin adındı,

sənin dar günündə ən böyük Qadın,

xanımlar-xanımı Əsgər qadındı!!

Allahım,savaşın son günü hanı?

rəhm et,yazılmasın “Qara kağızlar”!

nəmli səngərlərə çökən dumanı,

öpər duvaq kimi Hərbiçi qızlar…

10.10.2001. “SƏNİNLƏ” kitabımdan,2016.

Hərdən unuduram-nə qədər varam?

Gəlib-gedən huşum il qarışdırır,

Sönmüş köz altına maşa salıram-

İnciyir,eləcə kül qarışdırır.

Ömür gedə-gedə tiftiklənibdi,

İndi əlimdəki sapdı,iynədi,

Özünə qalsaydı-bulanmaq nədi?

Sellər çeşmələrə lil qarışdırır.

Dünyanın ən gözəl fəsli-baharı,

Bərəkət gətirər durna qatarı,

Bir yandan kəpənək,bir yandan arı-

gecələr yuxusun gül qarışdırır.

Ağlıma gəlməzdi bu cür qocalam;

Gecəni-gündüzlə qarışıq salam,

Duyanda,qələmlə düşmən olacam–

Məni özgələrlə el qarışdlrır.

Göylərdə əbədi mehman qalacam–

Bununçün sirlərin qorxuram açam,

Özüm öz başıma dəllək olacam;

Zalımlar telimə tel qarışdırır.

Gecələr gözümün yaşları göl-göl,

Daha rəngi gedib,lüt-üryandı tel,

Suları ləklərə ayıran da bel,

Məzar palçığın da bel qarışdırır.

Əllər körpü salar sellırin üstə,

Düşdüm çox qovğaya tellərin üstə,

Bir sona vurnuxur göllərin üstə-

Qürbətdə vurulan göl qarışdırır.

Göylər param-parça,yer bölüm-bölüm,

Viranə içində olumla-ölüm,

Bu dəfə nə dedi-incidin, gülüm?

Hərdən öz adımı dil qarışdırlr…

Söhbət saldı ayrılıqdan,

dedim,gülüm,necə dözüm?

yenə danlandım nahaqdan-

irad etdi-“Acdı gözüm”

“Sənsiz ömrü yox bilmişəm,

müjganların ox bilmişəm…”

söz içindən söz çıxardıb,

qəzəbləndi-“Çoxbilmişəm!”

O,son savaş,o,son vuruş,

aramızı Fələk vurmuş,

sən demə,od-alovumuş,

mən onu soyuq bilmişəm.

Artırdı saçların dəni,

birtəhər aldım vədəni,

dərdimnən sino gedınin

meylin mənə yox bilmişəm…

Sozalıb sönürdü ocağın közü,

Sular qəfədanda güclə qaynadı,

Birdən parıldadı alovun gözü-

Meh əsdi,havada xəfə oynadı.

Qələmlər,nələrə dözürmüş kağız!

Beyinlər qazandır,qapağı-ağız,

Harın məclisində göbək atan qız,

Şövqlə çırtma vurub dəfə,oynadı.

Meyvəli budaqda yarandı haça,

Xal tutdu-Saraya döndü Qalaça,

Cavanlıq eşqinə düşdü bir qoca

Babanın toyunda nəvə oynadı!

Payıza kökləndi aşığın sözü,’

Sonalar gecəyə qatdı gündüzü,

Lələklə bəzəndi göylərin üzü,

Durnalar düzülüb səfə,oynadı.

Sürülər yamacda izlər salırdı,

Elat çəkilirdi,ləpir qalırdı,

Orman qızarırdı,döş saralırdı;

Qar yağdı,hardasa-“Dəvə oynadı”.

Hər qarışı bir cənnətdi bu yurdun,

Gah dəvətli, gah dəvətsiz buyurdun.

Hər təknəyə olan deyil bu yurd un,

Hər zalıma boyun əyməz, bilirsən.

Biz haqq oğlu, sən hələ də şər afət,

Bizə neylər sən atdığın şər, afət.

Mənlik, vüqar, qürur, qeyrət, şərafət,

Bizə keçib babalardan bil, irsən.

İmansızın əməli min, dili min,

Şər at, sonra çıx altından – dili min.

Bax, çırpınır söz ucunda dilimin,

Deyərəm ha… düzü-dünya bilir, sən…

06.10.2021

TƏCNİS

Sıxsa belə gün-güzəran, dolanma (q),

Kəmfürsətlər dövrəsində dolanma,

Yaz yelinli bulud kimi dol, amma

Sızıldayıb, gəl çıxarma day ağın.

Yaraşarmı – minnət götür, ələ bax?!

İbrət götür – qabar-qabar ələ bax.

Dost-tanışı saf-çürük et, ələ, bax…

Gör kim olar dar günündə dayağın.

Kürəyini söykə yurda, elə, dur,

Biraz insaf, biraz mürvət elə, dur.

Elə davran, elə otur, elə dur, –

Kəsilməsin eldən ümid ayağın.

05.10.2021

Tarixin yaddaşı

“…Sən nə vaxt yalan-cəfəng

uydurmağı tərgidəcəksən?!”

       A.S.Puşkinin ermənilər haqqında dediklərindən

Qanlı döyüş səngərində

“Su!”, “Su!” deyən

yaralıya,

su verməyib bir erməni,

suqabı da

dolu suymuş.

Puşkin görüb o səhnəni,

üsyan edir

bu dünyaya,

Hardan bilsin o sərsəri

hansı yolun

yolçusuymuş.

Ünvanına nələr deyir,

nələr deyir.

İnsandısa – ermənidən

bir az insanlıq

istəyir.

Bir az mərhəmət

istəyir,

bir az ədalət

istəyir.

İstəyir ki, güllələsin,

şərəfsizi.

Nə çiynində tüfəngi var,

nə cibində

bir gülləsi.

Şair özü açılıbdı, –

silah kimi,

tüfəng kimi.

Əl sinədə, ürək səsdə,

qəfil qalxan

külək kimi.

Lənətləyir ermənini,

haqdan gələn

haqq sözüylə.

Qurğuşunla, barıtla yox,

şərəfiylə,

nüfuzuyla.

“Oğru!” deyir,

“Qorxaq!” deyir,

“Dovşan!” deyir,

“Qaraçı!” deyir,

“Qul!” deyir…

Rus şeirinin günəşinə

qoca tarix

sağ ol! – deyir.

 Sülhməramlı elçi

Birinci xanım,

Birinci vitse-prezident

Mehriban Əliyevaya

Çaxdı şimşək kimi, doğdu gün kimi,

Ali Baş Komandan yardı cəbhəni.

Onun arxasıydın –

sən özün kimi,

zaman alqışladı səngərdə səni.

Şəhid anasını qucaqlayanda,

susdun, kəlağayı cəkib başına.

Yanında kövrəlib o ağlayanda,

sən təsəlli oldun

o göz yaşına.

Sən ayrı olmadın eldən-obadan,

qəlbin sudan duru – Aydan arıydı.

Məscidə gedəndə əlində “Quran”,

dilində Tanrının dualarıydı.

Sən – şair anası, əsgər anası,

şahanə gəlini

ulu öndərin.

Həyatın mənası, ömrün mənası,

tale kitabında yazılıb sənin.

Bir arzu, bir istək yaşatdı bizi,

sevindi Xalqımız, İqtidarımız.

Muğamdan doğuldun,

İlham Pərisi,

“İstiqlal marşı”nı çaldı tarımız.

Şərqdə – Şərq ürəkli bir inci oldun,

Avropada – Sülhməramlı bir elçi.

Ledilər yanında Birinci oldun,

rəsmi görüşlərdə,

yenə Birinci.

Çəkdiyin qayğılar sona yetmədi,

gündüzlər fikirli, gecələr oyaq.

44 Gün gözünə yuxu getmədi,

Şuşada qalxınca,

üçrəngli bayraq.

Gah nigaran gördüm, gah da mülayim,

adi təbəssümün – bir ehtiramdı.

(O sizin qızınız, Arif müəllim,

anasız vaxtımda,

mənim anamdı!).

Salam, Xudafərin körpüsü, salam!

Salam, O Taydakı Azərbaycana!

Yüz il sonra keçdi üstündən İlham,

bir də cəbhə dostu –

                        Mehriban Ana!

Salam, O Taydakı Azərbaycana!

Bağ qonşuları

Ev alma, qonşu al.

            Atalar sözü

Qohumdan əzizdi qonşu, deyiblər,

Qalsın qulaqlarda bir tana kimi.

Qonşu yaxındadı,

                        dadına yetər,

qohumun bir əli çatana kimi.

Bura bağ yeridi, birdən darıxsam,

ürəyim istəsə, ya elə bir gün, –

gərək mən uzun bir nərdivan qoyam,

hasar qonşumuzu,

                        səsləmək üçün.

Qonşu var, qonşuya dost-qardaş deyir,

burda əsl sözü, dilsiz daş deyir.

Xaricdə görmüşdüm, şirin yuxuydu,

qonşunun-qonşuya nəydi töhfəsi, –

bağlar arasında hasar yoxuydu,

məftil çəkmişdilər,

                        hasarəvəzi.

Otların içində itmişdi “çəpər”,

ortaq eləmişdi o, bağları da.

Qonşu budaqlara,

                        söykənmişdilər,

qonşu ağacların budaqları da.

Kimdi hasar çəkən o qaradinməz?

O səni bəyənməz, məni bəyənməz.

o da bir hasardı –

                        qürurlu, məğrur.

hasar, o “hasar”a söykənib durur.

Burda hasarlanır, vətən torpağı,

biri o birinə söyləyir əhsən!

Allahım, çətindi Səndən aşağı,

bizi bizdən qoru,        

                        qoruya bilsən.

“İlham cəngisi”

Arazın o tayından qələm dostum

Hüseyin Şərqi ustad aşığımız

Çingiz Mehdinin saz ansamblının

lent yazısını mənə göndərib

         Müəllif

Deyin, mən heyranam Aşıq Çingizə,

ürəyim soyumur təkcə “Sağol!”la.

Apardı, gətirdi məni Təbrizə,

o səslə –

                        o simlərarası yolla!

Qaladan-qalaya yürüşmü gedir,

İgid qıyyası var, at kişnərtisi.

İstiqlal yolunda döyüşmü gedir? –

şəhid sinəsiymiş –

                        sazın sinəsi.

Sazda Araz axır, sazda Kür daşır,

qoyma,

                        sel aparır Saramı, Aşıq.

Yenə gözlərimdə şimşək oynaşır,

qaytar bu dünyaya, dünyamı, Aşıq.

Bir sarı siməmi əsirdi dünya? –

can quşu uçdumu, qəfəsdə qalmır.

Mən indi bildim ki, bir sirdi dünya, –

heç kəsin qisası,

                        heç kəsdə qalmır.

Arazdan bu yana – “İlham cəngisi”,

sinəmə sıxdığım saz töhfəsiydi.

44 Gün tarixin ilk salnaməsi,

qədim dünyamızın,

                        möcüzəsiydi.

Gəzir səngər-səngər şərəfli adı,

orda Sərkərdədi, burda Diplomat.

O da bir eşq ilə sevir həyatı, –

“Paşinyan, nooldu?!”,

                        bu da zarafat!

“İlham cəngisi”nə köklə havanı,

oxuyaq, İlahi bir ehtirasla.

Yeni Azərbaycan İntibahını, –

mən burda qələmlə,

                        sən orda sazla.

Oxuyaq, İlahi bir ehtirasla.

***

44 gün səngərdə birinci Əsgər,

qızğın müsahibə: dörd dildə,

dörd gün!

Oğlum, təbrik düşür sənə də, Bəylər,

qaldır ağ başını qoy hamı görsün.

Sənin sədaqətin pakdır, təmizdir,

Ali Baş Komandan – Sərkərdəmizdir!

Olaydım

Sən ki, belə qəm çəkirsən,

yanında loğman olaydım.

Sən mənə heyrət edəndə,

mən sənə heyran olaydım.

Görəydim bu dünya nədir,

xəyal nədir, röya nədir?!

Dünyadakı məna nədir,

yanında həyan olaydım.

Dönəydi ömrün təkəri,

qovuşaydı Kür, Həkəri.

Sən on beş yaşında pəri,

mən subay oğlan olaydım.

Özünə inan

Hələ bu dünyanın axırı deyil,

sıxma ürəyini, qoyma darıxsın.

Dostun, eloğlunun paxılı deyil,

gərək qarşına da

yaxşısı çıxsın.

Ağıllı itirir ağlını bəzən,

çeynənib pis dilə-ağıza düşür.

Haqsız eləyirlər haqlını bəzən,

tərif haqlıya yox,

haqsıza düşür.

Bir az səbrli ol, bir az da möhkəm,

özgəsi dananda, özünə inan.

Eşit sözlərimi, gör nə deyirəm, –

günlərin içində

bir Günə inan.

Yandıran, söndürən bir əldi yəqin,

yanan ocağı da, sönən şamı da.

Dünyada Vaxt adlı bir münəccimin

hökmü də qətidir,

sərəncamı da.

 Həyatın özü

Qadın gözəlliyi güclüdür, inan, –

İnsandan, poladdan, oddan, Tanrıdan.

      P.Ronsar

Hər kişi dalınca bir qadın ağlar,

dənizlər yanında –

çaylar, bulaqlar,

az olar bəlkə də o göz yaşından,

ağlayır, dünyanın yaranışından.

Ağladan özüdür,

ağlayan özü,

dönüb ağlayana göz qoyan özü!

Sevinci, kədəri göz yaşındadı,

qadınlar –

hər yaşda qız yaşındadı.

Mən qadın görmüşəm, əsl uşaqdı,

ən böyük istəyi bir oyuncaqdı.

Mərhəmət gəzdirər dilinin altda,

bitər qaratikan kolunun altda.

Baxar,

boynubükük bənövşə kimi,

sınar,

buz baxışdan bir şüşə kimi.

Həyatın özündə əsl həyatdı,

hələ yazılmamış bir külliyyatdı.

Yarpaqdı,

qönçədi,

güldü,

təzə-tər,

nə açan iydələr, nə yasəmənlər,

bir qadın ətrinə gördüm ki, dəyməz,

nə elə ətir var,

nə elə nəfəs.

Qadınsız qaldığım illərə hayıf! –

illər –

o illər də yol göstərmədi.

Dedim: şeir yazan əllərə hayıf,

bu əllər, doyunca sığal görmədi.

Avtoqraf – 1

AzTV “Ovqat”a,

Səyyarə Səyyada,

hörmətlə

Bir ölçü cihazı olsaydı əgər,

deyərdi səndədir ağıl da, hiss də.

Gözəllik yarışı keçirsəydilər,

səniydin,

                        birinci gözəlimiz də.

Sənin ovqatınla çox oynadılar,

səndən “yuxarıydı”,

                        səndən adilər.

Qızım, gümrah görüm həyatda səni,

sən “Ovqat”ı yaşat,

                        “Ovqat” da səni.

 Avtoqraf – 2

Qələm dostum,

prof. Paşa Qəlbinura,

hörmətlə

Şair, alim Paşadı,

O, mülayim Paşadı.

Qəlbinurdu, işıqdı,

göylərdən tapşırıqdı, –

yerdə gözləri açmaq.

Paşam, gözümü aç, bax!

Qəlbindəki o nurdan,

O işıqdan, bax, ordan,

Paşam, qaytar həyatı,

Dünya,

                        gözəl dünyadı.

 Aslan müəllim

İsrafil Qurbanova,

dərin hörmətlə

Aslan, ay İsrafil, yadıma düşüb,

neyləyim, vəfası bu imiş yerin.

Dost üzü varıydı, sadə gülüşü,

icra başçısıydı,

                        onda Şəmkirin.

İstəyi, tələbi nəydi əsgərin,

o gedib yerində araşdırardı.

Telefon zəngini,

ulu öndərin,

            poçt orda, səngərlə calaşdırardı.

Aslan o cəbhənin komandanıydı, –

gedən döyüşləri tənzim eləyən.

Bizim hamımızdan o cavanıydı.

ağsaqqal sözünü,

                        yerində deyən.

Fikri təmkinliydi, çıxışı aydın,

mən də əl çalmışam, qəlbimdə istək.

Şanlı əsgəriydi bu Hərəkatın.

səngərsiz döyüşdü,

                        son nəfəsədək.

Qaldı o döngələr, o sualtılar,

kim deyir, köhnənin təzəsi yoxdu.

Şahini –

qonanda nişan alırlar,

şahin – şığıyanda, qəzası yoxdu.

Tədbirə getmişdik, alqışlayırdı,

bir-bir əl tuturdu o, başçı kimi.

Gələn qonaqları qarşılayırdı, –

köhnə dostu kimi,

                        tanışı kimi.

Şair Söhrab Tahir sağıydı hələ,

dilində o taylı, bu taylı Vətən.

İmir Məmmədli də Tiflisdən gəlib,

parçalar deyirdi,

                        Rmaravelidən.

Qaynar ürəyində bir Allah eşqi,

özü – hər sözünün məhək daşıydı.

Aslanın yaşamaq, yaratmaq eşqi

Şəmkirdə,

            kürsüdən

                        çağırışıydı.

Nə yaxşı…

Nə yaxşı, bacınız var, –

bu ailə,

nə yaxşı!

Ay Nailə,

nə yaxşı!

Dindirəndə “can” deyir,

gülə-gülə,

nə yaxşı.

Ay Nailə,

nə yaxşı.

Allah ona dəyməsin,

şuxdu hələ,

nə yaxşı!

Ay Nailə,

nə yaxşı!

Mən də çəkdim köçümü

bu sahilə,

nə yaxşı!

Ay Nailə,

nə yaxşı!

Sizi fikirləşirdim,

gələ-gələ,

nə yaxşı!

Ay Nailə,

nə yaxşı.

Nə yaxşı, taleyimiz

güldü belə,

nə yaxşı!

Ay Nailə,

nə yaxşı.

“Ədəbiyyat qəzeti”nin

baş redaktoru Azər Turana!

Arxivimi töküb-töküşdürürdüm, təsadüfən sizə təqdim etdiyim bu əlyazmamı tapdım. “Kimin sualı var” adlı poemamdandı. Əsər birinci dəfə ayrıca kitab halında 1984-cü ildə 7 min tirajla “Gənclik” nəşriyyatında nəşr olunub. İkinci dəfə “SBS” mətbəəsində 7 cildliyimin ikinci cildində 5 yüz tirajla 2010-cu ildə çıxıb.

Nəşrlərin heç birində yoxdu. O vaxtkı senzura zamanı çıxarılmışdır. Əsər ulu öndərin hakimiyyəti illərində əzmlə yeritdiyi “Qoy ədalət zəfər çalsın!” siyasi-ictimai yaradıcılıq xəttinə həsr olunmuşdu.

Yeri gəlmişkən deyim ki, bu poema üstə Yazıçılar İttifaqının o vaxtkı rəhbərliyi mənim “yoldaşlıq” məhkəməmi də qurmuşdu. Mərhum ulu öndər işə qarışdı. Mən onda yazmışdım ki, Heydər Əliyev şairi-şairdən, yazıçını-yazıçıdan qoruyur. Həqiqət beləydi.

Amma bu başqa mövzunun söhbətidi.

Sizə hörmətlə,

Nəriman Həsənzadə,

Xalq şairi

Bakı, 01 avqust 2021

 “Kimin sualı var?!”

Poemasından ixtisar edilmiş parça

Professor,

kaş hər kəsin bacarığı,

kaş hər kəsin istedadı,

şərt olaydı.

Kaş bizi pərt eləyənin

bir yol özü pərt olaydı,

ürəyinə dərd olaydı.

Kaş qohuma,

kaş rüşvətə,

vəzifəyə, “mən ölüm”ə

heç üzgörən olmayaydı.

Kaş qiymətsiz nakəslərə

qiymət verən olmayaydı.

Kürsülərdən çox deyirik,

qəzetlərdə çox yazırıq. –

bəzən əsl kadrların

qabağında “yox!” yazırıq.

Olur bəzən:

jurnalistin işində biz,

aqronomu işlədirik,

çoxunu da unuduruq.

Taxta kimi, saxsı kimi

canı quru, beyni quru

bəziləri kadr olur,

bir az keçir, müdir olur.

bir az keçir s…lis olur.

Cəmiyyətin bədənində yara olur.

üzümüz də qara olur.

Mən kadrlar şöbəsinin

boğazından yapışardım,

gedib Ali Məhkəmədə

şahid kimi çarpışardım.

Sən ey mənim Respublikamı,

millətimi dala çəkən!

Çıxışında qərarlardan

misal çəkən,

misallara mala çəkən,

səninlədir mübarizəm!

Bu nifrətim, bu qəzəbim!

Mən adamlar tanıyıram, –

vəzifəsi, diplomu var.

Ancaq Mayakovskini

Sabir ilə çaş-baş salar.

Eləsi var, –

uşaqlıqdan nəşəxordu,

gözü baxır, amma kordu,

gəlib keçib yerimizə.

Vəzifəsi elədir ki,

biz oxuyaq,

gərək o da

fikir desin şeirimizə.

Eləsi var, işi qurur,

bir deputat,

ya raykomun bir katibi

kömək durur, –

keçir o da rəhbər olur.

Fəqət sonra,

bu Vətənə zərər olur.

Var başqa cür xoşbaxtı da, –

bircə dəfə,

vəzifəyə keçir o da.

Ordan çıxır, bura gəlir,

burdan çıxır, ora gedir,

bacarmasa, başqa yerə!

Axırı ki,

layiq olsun ona görə.

Bir vəzifə təkəri var,

dələ kimi hey fırlanar.

Var, ancaq var eləsi də,

alimi də, fəhləsi də.

O, ocağa düşsə əgər,

ocaq daha gur alışar.

Onun əli olsa əgər,

bulaqlara Kür qarışar.

Sısqa sular selə dönər,

sarı torpaq

təzə, sarı gülə dönər.

Onun yeri dənizdirsə,

ora qoyun, tufan olar.

Onun yeri səmadırsa,

süni peykə qoyun onu.

göndərin Qütb ulduzuna,

axırı ki, duyun onu.

O, bugünkü nəslimizdi,

onu belə danışdıran

bizim böyük əsrimizdi.

Susa bilmir,

dözə bilmir.

O istəyir, –

Magellanın gəmisini

sürsün özü.

O istəyir, –

bayraqlarda şüar olsun

şeiri, sözü.

O istəyir, –

Arximedin

tapsın dayaq nöqtəsini.

O istəyir, –

bir insanın nəfəsində,

min insanın nəfəsini.

O istəyir, –

hava yolu, dəniz yolu,

dəmir yolu dəysin gözə, –

Moskvadan və Bakıdan

Ərdəbilə və Təbrizə…

Müdir oğlan

indi işə döndü yəqin,

gözləyir ki, mən ərizə yazmalıyam,

qoy gözləsin.

“Nida!” Əlvida!

Kaliforniya tələbəsi

Gözəl Məmmədovaya

Pozncr! Tanıyıram, çox məşhursunuz,

fəxri təltiflər də – bu ada məxsus.

Haqqı, hüququ var, amma hər kəsin,

mənim tariximə daş atırsınız.

Allah işinizi

                        xeyir eləməsin,

yatan şəhidləri oyadırsınız.

Böyük bir ştatdı Kaliforniya,

bir də erməninin qaynaşan yeri.

Qarabağ – söhbəti düşüb araya,

o qız,

                      dediyindən dönməyib geri, –

orda təhsil alan qarabağlı qız

qədim tarixi də heç unutmayıb.

Qalxıb, Qarabağı siz danıbsınız,

o fəxri adlara nə deyim,

                        hayıf!

Dünən faşistlərlə girdi döyüşə,

Fransa uğrunda şəkili bir gənc.

De Qol özü gəldi burda görüşə,

bizim yadımızdan

                        çıxarmı o heç?!

Burda qucaqlaşdı iki qəhrəman,

“Qardaşdı Fransa və Azərbaycan!” –

Bəli, belə dedik biz onda yalnız,

biz onda haqlıydıq,

                        siz onda hardaydınız?!

Dedim ki, məşhurdu sizin adınız,

belə dar məqamda nəydi bu mərəz?

Məşhur bir obrazı yada saldınız,

“Qraf” rütbəsini,

                        almadınız, bəs?!

Rusiya, tarixi Valday söhbəti,

baxışdan-baxışa rəsmi ehtiram.

Bu dünya eşitdi bir həqiqəti, –

“Qarabağ – bizimdi”,

                        “Nida!”, vəssalam!

Getdi əsrlərə o səs, o nida,

illər ədaləti salacaq yada.

Filankəs ordaydı, o Konfransda,

hələ filankəs də,

                        “Nida!”, Əlvida!

“Yanıq Kərəmi” və

Aşıq Ədalətin son gülüşü

El qızımız Soltan xanıma

minnətdarlıqla

Ədalət – dillərdə bir bayatıydı,

qarışıq düşmüşdü tağı-tağ üstə.

Bu ad yiyəsinin son saatıydı,

biz ayaq üstəydik,

o yataq üstə.

Hanı loğmanların min bir məlhəmi? –

dərman yox,

taleyi yazırdı, Tanrım!

Yatağa düşmüşdü “Yanıq Kərəmi”,

“Koroğlu cəngisi” susurdu, Tanrım!

Hanı, qara sazın varmı əvəzi,

ovsuna düşmüşdük onun səsində.

Hanı, Ədalətin qıyya çəkməsi,

saznan oynaması,

dost məclisində!

Yubiley günümdə, bizim Qazaxda,

bir doğmalıq gördüm, daha nə danmaq.

– “Yanıq Kərəmi!” çal, – dedim o vaxt da,

– Ədalət,

biz də bir feyziyab olaq!

– “Yanıq Kərəmi”di çaldığım, şair,

hardasan,

qadasın aldığım, şair…

Bir sinə dolusu güldü Ədalət,

bir də o görüşlər kaş ələ düşə.

Sən özün şahidsən, ana təbiət,

“Yanıq Kərəmi”yə,

o sön gülüşə.

Güldü… və qeyb oldu, getdi qəfildən,

sən bizi mat qoydun o son anda da.

“Yanıq Kərəmi”ni çalanda da sən,

yanıb Kərəm kimi,

kül olanda da.

Bakılılar

Bakı kəndlərinin birinin adı belədir:

“Zabrat – 1”, “Zabrat – 2”.

Deyilənə görə, rus generalına

bakılılar güclü müqavimət göstərmiş,

o, çara müraciət etmişdir.

        Müəllif

Peterburqdan Bakıya

fərman verdi Nikolay:

“Zabrat!” – dedi Nikolay.

Yəni “zəbt elə!”

“ya Tut!”,

“İnsafı.

rəhmi unut!”.

“Çarın

hirsini

soyut!”…

General təkrar etdi

səngər-səngər Bakıda.

Yüz min əsgər Bakıda!

Taleyin döndü üzü,

parladı rus süngüsü.

qılınclar çıxdı qından,

o ilan yatağından

yeridi od qoşunlar.

Canlara – qurğuşunlar,

torpağa – yad ayaqlar,

yad kölgələr yeridi,

rus ac, mələr yeridi.

Qalxmışdı bakılılar, –

ölümlə üz-üzəydi,

bu da bir möcüzəydi.

Cəbhəni yara bilmir,

əsir apara bilmir,

rus soldatı Bakıda.

rüsvay oldu Bakıda.

“Zabrat!” – ikinci dəfə,

öldü ayaqlar altda,

soldat – ikinci dəfə,

hücum – ikinci dəfə,

fəryad – ikinci dəfə.

Harda “İstiqlal!” – dedik,

“Zabrat!” – dedi orda çar.

Həlak oldu oğullar.

Beləcə, tariximiz

yazıldı odla, qanla.

Qatil, ayağa qalxdıq

Xalq adlı qəhrəmanla.

Nəfəs aldıq yenidən,

özün şahidsən, Vələn!

***

Evdə bir gözləyənin,

evdə səni deyənin,

gözü yolda qalanın,

evdə bir danlayanın

yoxdusa,

yoxdu həyat.

Dad!..

Təklik əlindən dad!

***

Heç kəsə möhtac olma,

tox yanında ac olma.

Sıxsa da vacib bir iş! –

nə minnət, nə də xahiş!

Nə yaxına, nə yada.

əmin, dayın olsa da,

halal payın olsa da.

İnanma heç mənə də,

sənə “can!” deyənə də,

süfrəndə yeyənə də.

– Necə?! Cəmiyət, fılan.

İnsanam, axı insan!

– Döz onda, döz… bacarsan.

Mənbə: https://edebiyyatqazeti.az/

Gözəl günlər idi. Həmişəki südlü sıyıqla qarnını doyurandan sonra yuxuya getmək necə də ləzzət edirdi. Adətən onu anası özü yedirirdi. O, hər dəfə ağzına qoyulan qaşıq dolusu sıyığı ləzzətlə udub növbəti qaşıq üçün ağzını açanadək anası səbirlə gözləyirdi.

Sonra onu qucaqlarına alıb yataq otağına aparırdılar. Orada paltarını dəyişirdilər. Adətən təzə pampers də geyindirirdilər. Bu duyğuya da artıq vərdiş eləmişdi: bədənini səhərə yaxın islanacaq hansısa sərin yarıkağız bir suçəkən parçaya bələyirlər… Bəzən hətta həmişəkindən tez isladırdı.

Belə olanda o da həmişəkindən tez oyanır və zığıldamağa başlayırdı. Yox, o, adətən qışqırıb kimisə oyatmağa can atmırdı, ancaq sakitcə zığıldayır, sanki astaca anasını köməyə çağırırdı. Anası, demək olar ki, dərhal oyanırdı və onun qayğıkeş əlləri oğlunu beşikdən götürüb öz çarpayısında yanına uzadırdı ki, artıq islanmış bələyini – pampersini dəyişsin.

O, adətən səhərlər saat yeddiyə az qalmış oyanırdı. Yanındakı çarpayıda yatan anasının təkcə ətrini, hətta aralıdan belə hiss etmək necə də böyük xoşbəxtlik idi! Səhərlər anasının onu qucağına alıb paltarını dəyişdirməyə başlaması isə… Bax, bu, ayrıca bir doğmalıq və səadət duyğusu yaradırdı. Bu sevimli qoxu ona doğma idi. Əvvəllər anası onu sinəsinə sıxır, döşünü mehribanlıqla onun ağzına salır, isti əli ilə onun hələ təzəcə dənzərən yumşaq saçını sığallayırdı. O da bu əziz varlıqdan – anasının döşündən pompuş əlləri ilə möhkəm yapışıb acgözlüklə və ləzzətlə əmirdi. O, südün ətrini hələ unutmamışdı. Kimsə anasına demişdi ki, bir yaşından sonra əmizdirmək elə də vacib deyil. Ona görə də sıyığa keçmişdilər. Ancaq əmdiyi südün iyi uzun müddət yadında qalmışdı və anası hər dəfə onu qucağına alanda özündən asılı olmayaraq bu qədər sevdiyi o gözəl məlhəmin çeşməsini yenə də tapmaq üçün anasının döşlərinə tərəf dartınırdı.

Bəzən gecələr o, başqa bir adamın xorultusunu eşidirdi. Anası həmin adamı ona göstərir və gülümsəyərək deyirdi: “Ata…”. Ata anası ilə yanaşı yatırdı. Hərdən onun da səsi gəlir və bu səs hansısa işlək bir maşının çıxardığı xırıltılı küyə bənzəyirdi. Ata danışanda körpə tanış ahəngi eşidərək sanki donub qalırdı. Bu səs ona hələ anasının bətnində  olan vaxtlardan tanış idi. Anasının səsinə nisbətən daha kobud və daha xırıltılı olan bu ikinci səs o doğulandan sonra da həmişə yanında idi. Ata evə adətən axşamlar gəlirdi. İri əllərini balaca qollarının altına ehtiyatla salıb onu qucağına götürür, başının üstünə qaldırır, hərdən hətta atıb-tuturdu da… Ondan ayrı cür qoxu gəlirdi. Atanın ətri başqa idi.

Körpə yavaş-yavaş bu qoxuya da alışırdı. Ata onu görəndə tez-tez gülümsəyirdi, hərdən yenə də qucağına alır, atıb-tuturdu. Güclü ata əllərinin onu qucağına alıb başının üstünə – hamıdan və hər şeydən yuxarıya qaldırması körpənin çox xoşuna gəlirdi. Ata tez-tez üzünü ona tutub gülürdü. O, ucaboy və yaraşıqlı idi. Körpə artıq yeriməyə başlayanda onu başqa adamlardan seçməyə başlamışdı. Onu dərhal tanıyır və yanına yüyürüb dizlərini qucaqlayırdı. Körpənin bu ucaboy, güclü adamdan xoşu gəlirdi. “Ana”dan dərhal sonra öyrəndiyi ilk söz olan “ata” sözündən də xoşu gəlirdi. Ümumiyyətlə, onu ovuclarının içində saxlayan bu iki böyük adamı çox istəyirdi. Körpə ağlayanda o dəqiqə özlərini onun üstünə atırdılar. Bələyini isladan kimi təzələyirdilər. Ona balaca qabda su verir, içib qurtaranadək gözlərini ondan çəkmirdilər.

Əlbəttə, əsas şəxs ana idi. Bəzən səhərlər valideynləri çarpayıda yanaşı uzananda anası onu da qucağına alıb ikisinin arasına uzadırdı. Bu, ayrıca bir ləzzət idi və körpə bundan çox xoşhal olurdu. Onlar bəzən nə barədəsə danışır, deyib-gülür, zarafatlaşırdılar. Və onu da növbə ilə qucaqlayırdılar. O isə heç də tamamilə anlaya bilmədiyi bir duyğu dənizində üzürmüş kimi uzanır, gülümsəyir, özünü olduqca xoşbəxt hiss edirdi. Sanki həm də hiss edirdi ki, ana və ata onun çox etibarlı qoruyucularıdır…

Ancaq balaca pişik balası hamıdan, hər şeydən çox xoşuna gəlirdi. Pişik balası bu evə onunla, demək olar ki, eyni vaxtda gəlmişdi. Bu balaca kürən körpədən daha sürətlə böyüyürdü. Hələ bu harasıdır! Kürən öz rəqibini diqqətlə izləyirdi. Körpəyə pişik balasından çox diqqət göstərirdilər ki, bu da kürəni əsəbiləşdirirdi. Bəzən o, hətta həmişəkindən bərk miyoldayırdı ki, ona da diqqət yetirsinlər. Amma bütün bunlara baxmayaraq, o, tez-tez körpənin yanında uzanır və özünü sığallaması üçün ona şərait yaradırdı. Kürən ağıllı pişik idi və getdikcə başa düşürdü ki, bu evdə əsas şəxs hələ, demək olar ki, danışa bilməyən, ilk vaxtlar yalnız öz beşiyində uzanıb aydın olmayan səslər çıxaran bu müəmmalı körpə olacaq.

Ancaq körpə beşikdə çox qalmadı. O, qalxdı və əvvəlcə kürən pişik balası ilə birlikdə sürünməyə başladı. Bir qədər sonra iməklədi, daha sonra isə ehtiyatla, yıxıla-dura yeriməyi də öyrəndi. Bəli, düzdür, körpə hərdən yıxılırdı da, hətta hərdən kürən də onu yüngülcə itələməyə ürək eləyirdi. Amma körpə inadkarlıqla yeriməyə can atırdı və tezliklə yalın ayaqlarını şappıldada-şappıldada, xoşbəxtcəsinə gülə-gülə otaqlarda qaçmağa başladı. Artıq yekəlmiş kürən də körpənin dalınca tənbəl-tənbəl gəzir, onu gözdən qoymur, gah nədənsə qoruyur, gah da ona qoşulub şənlənirdi. Ancaq körpə heç vaxt pişiyin yeməyinə toxunmurdu. Bu isə ən vacib məsələ idi. Ona görə də onların dostluğu getdikcə möhkəmlənirdi. Bəlkə də, dostluğun əsas şərti elə bu idi – başqasının malına kəm baxmamaq!

Hərdən hansısa başqa qadın da gəlirdi. O, olmazın dərəcədə anaya oxşayırdı. Körpə bunun səbəbini anlaya bilmirdi. O da təxminən eyni cür ətir saçırdı. Ananınkı kimi mehriban, qayğıkeş əlləri vardı. Ancaq o, ana deyildi, başqa qadın idi. Körpə eşidirdi ki, anası bu qadını elə həmin gözəl adla çağıraraq ona “ana” deyir. Başa düşə bilmirdi ki, bir evdə iki “ana” necə ola bilər?! Ancaq onun özünə həmişə deyirdilər ki, bu nənədir. Bəzən o gələndə “Nənə gəldi!” deyə körpəni muştuluqlayırdılar. Körpə də kimisə başqa adamı “ana” deyə çağırmaqdan israrla imtina edərək məmnuniyyətlə “nənə” deməyə cəhd edirdi.

Bəzən gecələr körpənin təzə çarpayısının yanında kürən üçün balaca boşqabda süd qoyurdular. Yaxşı ki, körpənin heyvanlara qarşı allergiyası yox idi. Onlar ikisi də – körpə də, kürən də qarnı tox, qayğı ilə çimizdirilmiş, tərtəmiz və xoşbəxt halda yuxuya gedirdilər.

…Partlayış gecə baş verdi. O qədər gözlənilməz və güclü idi ki… Körpə oyandı. Əvvəlcə onu kimin və niyə oyatdığını anlamayaraq bir neçə saniyə susdu. Sonra əlini qabağa uzatdı. Çarpayısının üstünə həmişə çəkilən tor yox idi. buna təəccübləndi: axı anası toru çəkməyi heç vaxt unutmazdı. O, yenə də nəsə qışqırtılar və möhkəm gurultu eşitdi. Üşüməyə başladı. Yorğança üstündən sürüşüb düşmüşdü və maraqlı idi ki, heç kim gəlib onun üstünə örtmürdü. O, bərkdən ağlamağa başladı. Haradasa tanımadığı adamlar qışqırışırdılar. Körpə başını qaldırdı və soyuqdan titrədiyini hiss edərək qərara aldı ki, çarpayıdan sürüşüb düşsün. Həmişəki kimi dalın-dalın sürünməyə başladı ki, yıxılmasın. Əlini adətən ana yatan və ata xoruldayan çarpayıya uzatdı. Ancaq ora bir topa daş tökülmüşdü. Körpə başa düşmürdü ki, ana niyə yoxdur. Ancaq daş topasına ilişəndə öz pişiyi yadına düşdü. Geri dönüb həmişə kürən uzanan tərəfə qaçdı. Kürən körpəni bərkdən miyoldayaraq qarşıladı. Boşqab çevrilmiş, pişik balası böyrü üstə yıxılmışdı. Körpə aşağı əyilib yumşaq, pompuş əli ilə dostuna toxundu. Kürən hərəkətsiz uzanmışdı. Heç tərpənmədi də. Bu, körpənin xətrinə dəydi.

O, dostunu daha bərk silkələyərək onu oyatmağa çalışdı. Ancaq dostu susurdu.

Yaxınlıqda bayaqkı kimi adamlar qışqırışırdılar. Körpə heç cür başa düşə bilmirdi ki, onun valideynləri hara yoxa çıxıblar və kürən dostu ona niyə cavab vermir. Elə bu vaxt kimsə körpəni qucağına aldı. Kimsə onu adyala bükdü.

– Oradakıların hamısı ölüb! – tanımadığı bir səs qışqırdı. – Qonşu otaqda heç kim yoxdur.

Naməlum adam yəqin ki, həyəcandan körpəni möhkəmcə sinəsinə sıxdı. Körpə ağrıdan bərkdən ağlamağa başladı. O, hələ də başa düşmürdü ki, onun kürən dostu niyə bu qədər bərk yatıb. O, hələ bilmirdi ki, bu gün onun həyatı “qədər” və “sonra” adlanacaq iki hissəyə bölünüb və bu partlayışla eyni vaxtda yoxa çıxan xoşbəxtliyi daş topasının altında qalan anası və atası kimi artıq keçmişdə “qədər”də qalıb. O, bunu bilə bilməzdi. Ancaq o üşüyürdü və çox narahat idi. Ona görə də səsini kəsmir, ucadan qışqıraraq ağlayırdı…

AzərTACın məlumatı: – Dünən gecə Gəncə şəhəri atəşə tutulub. Dinc əhali arasında xeyli ölən və yaralanan var…

Mənbə: https://edebiyyatqazeti.az/

Onsuz mümkün olmaz bu həyat,yaşam,

gəlməz bir araya “əzəllə”-“axır”,

Günəş Tanrımızın əlində bir şam–

yandırıb qaranlıq cahana baxır,

O,göydə kürədir,canımda atəş,

özü istəyəndə alışıb-sönür,

Ərşdə gümüş kimi parlayan Günəş

üfüqə çatanda qızıla dönür,

Hərdən istəmişəm toxunum,dəyim,

yaxına gələndə rəngi saralır,

ürəyim istini gözəl Günəşdən,

soyuğu soyuyan sevgidən alır,

Mənim anlamımda Ata ocağı,

Ana nəfəsi də,Vətən də Günəş,

hüdudsuz səhrada sünbülsayağı

bar verən,gül kimi bitən də Günəş…

14.09.2019.            

Əzizinəm Qarabağdan,

Dərilər qora bağdan,

Gedəm Dərələyəzə-

Yol gedə Qarabağdan,

Bağımda üzüm ola,

Deməyə sözüm ola,

İrəvan bizim ola-

Gül gedə Qarabağdan!

Gül dodağı qənd ola,

Yanağıma bənd ola,

Üfüq aynabənd ola-

Tül gedə Qarabağdan,

Gülüm, özgəyə uyma,

Sevməkdən məni doyma,

İlahim, birdə qoyma

El gedə Qarabağdan…

Yanırsa-canda nə var?

Donursa-qanda nə var?

Gözün-gözümdə olsun,

Gülüm,o yanda nə var?

Səhərin üzü bozdu,

Köz sönüb,üstü tozdu,

Münəccim yuxu yozdu;

demədi-sonda nə var?

Şimşəksiz yağmaq olmur,

Canı yamamaq olmur,

Cəhrəni yorma,gülüm,

Hər ipdən yumaq olmur,

Hər ipdən yumaq olmur,

Hər qərdi duymaq olmur,

Canım,səndə nə var ki-

həyatdan doymaq olmur?

Sən-gülsən,həyat-çəmən-

Çiçək aç mənə tərəf,

Elə bil bu dünyada təkcə

sənsən birdə mən-

Yaxınlaş mənə tərəf.

Duymaqdayam qəlbini,

Duyuban sevdim səni,

Anlatmaqçün sevgini-

Dağlar aş mənə tərəf.

Yadlaşmaram heç vədə,

Vəfalıyam sözümdə,

Hamı sino getsə də-

Uzaqlaş,mənə tərəf.

Saçımda yel də olsan,

Dən tutmuş tel də olsan,

Yağmurlu sel də olsan-

Çağla,daş mənə tərəf!

İnan,gülüm,mənə sən;

Ömrümdə bir dənəsən,

İstəməzdim dönəsən

Nailac,mənə tərəf…

Şəhid Şəhriyar Əsgərovun xatirəsinə

Bu gün göyərçinin qanadlarında,
Yüksələn ruhuma baxır vətənim.
Üç rəngli bayrağın ayparasında,
Şəhidlik rəmzini taxır vətənim.

Anam nalə çəkib diz çökən anda,
Tutun qollarından, qaldırın onu.
Mənsiz bükülməyə izn verməyin,
Şəhriyar oğlutək qoruyun onu.

Vətənə qanımı halal etmişəm,
Bu haq belə asan verilməz ələ.
Qalmasın düşməndə bu pak torpağım,
Yoxsa yaralarım ağrayar hələ.

Allaha əmanət qoyub sizləri,
Əbədi cənnətə yol alıram mən.
Azadlıq uğrunda savaşan varsa,
“Şəhidlər ruhutək” yaşayar vətən.

Şəhid İlqar Bürcəliyevin əziz xatirəsinə

Bu gün doğum günün imiş,
Ey qəhrəman şəhid, İlqar.
Gəncliyinə vəda etdi,
Torpağa döndü arzular.

Vətən qucaq açdı sənə,
Sən vətənə qucaq açdın.
Şəhidliyin zirvəsindən,
Torpağa nurunu saçdın.

Gözlərində işıldayan,
Günəş sönən deyil, oğul.
Bizi daim yaşadacaq,
Həyat eşqindi bil, oğul.

Səmalara ucaltmısan,
Sən bu vətən bayrağını.
Qanın ilə tarix yazıb,
Öpdün vətən torpağını.

XOCALIM

Susun, sakit durun!
Dünyanın dərinliyindən bir səs gəlir, körpə səsi,
Boğur insanlığı, qopur göylərdəki ah-naləsi.
Duyun, ölmüş vicdanların qətl etdiyi məzlum kəsi,
Vermiş həyat bətnindəki doğulmamış son nəfəsi.

Susun, sakit durun!
Günəştək qalxsa da erkən, bu erkən yatma dünyası,
Mənafe uğruna neyçün tükənməz qanlı dəryası?
Ürəklər ürpədən fəryadı duymaq gec, nə faydası?
Bəşər dönmüş müqəvvaya? Nədəndir yoxdur ehsası?

Susun, sakit durun!
Bədənlər sağ ikən yandı, Xocalım yandığı gündən,
Nə eybi gördülər əfsus, fəqətdir güldülər gendən,
Susun! Əlbət bu səssizlik çıxardar sizləri dindən!
Həqiqət olduğu yerdə susan varsa, odur düşmən.

Susun, yox, susmayın bir də!
Dönüb dəryatək axdıqca bilin ki, qan tutar aləm,
Duyunca körpə fəryadın İlahi dillənər hər dəm,
Daha susma, daha susma, insan oğlu deyil əbsəm,
Mən insanlıq mayasından zühur etmiş həmin sidqəm!

(Qardaşıma həsr etdim)

Qardaş, əsgərliyin mübarək olsun!
Bu vətən torpağı sənə əmanət.
Biz, ana-bacını qorumaq üçün,
Düşmənlə üz-üzə gələrsən əlbət!

Qardaş, əsgərliyin mübarək olsun!
Qolumu göndərim, yenə güc olum,
Dizimi göndərim taqətin üçün,
Özümü göndərim, sənə güc olum.

Qardaş, əsgərliyin mübarək olsun!
Darıxma, özümtək yaxınam sənə.
Bu il yuxusuzsan, bilirəm necə,
Çünki öz gözümtək yaxınam sənə.

Qardaş, əsgərliyin mübarək olsun!
Təki sağ-salamat qayıt evinə!
Sənin bir Allahın, bir də vətənin,
Bir də ana-bacın sənə pərvanə.

Qardaş, əsgərliyin mübarək olsun!
Səninlə fəxr edir yerlə göy inan!
Bu yolda müqəddəs xidmətin üçün,
Baş əyir vətəni sevənlər hər an.

Qardaş, əsgərliyin mübarək olsun!
Qoru sən özünü, anana xatir.
Gözü həsrət çəkən bacına xatir,
Anatək ürəyi yanana xatir!

Qardaş, əsgərliyin mübarək olsun!
Allah pənahında saxlasın səni.
Yolunu gözlərik, sağ-salamat gəl,
Anan doya-doya qoxlasın səni!

VƏTƏN UĞRUNDA İKİ GÖZÜNÜ DƏ İTİRMİŞ QAZİ İSMAYIL HÜSEYNZADƏYƏ

Vətən adlı günəş doğdu bir igidin gözlərində,
Gözlərinə qəlpə dəyən zaman, günəş utandımı?
Görən varmı əvvəlkitək o taqəti dizlərində?
Bu zülmətin ağuşunda çarə tapıb, tutundumu?

O pak eşqin beşiyində, vətəninin keşiyində,
Tutunmağa bircə yeri onun qəlbindəki yerdir.
İnsanlığa örnək verən məhəbbəti var igidin,
Vətən ilə anasına sığındığı qucaq birdir.

Gözlərini bu vətənə qurban verən qazilərin,
Sevincini itirdiyi gözlərinə qurban olum.
Haq döyüşdə səngərlərdə gecə-gündüz yorulmadan,
Zərəf ilə addımlayan dizlərinə qurban olum.

İtirdiyi günəşini, hər işıqlı sabahını,
Mərd oğullar yerdə qoymaz igidimin bu ahını.
Qürur duyub, fəxr elədi vətən torpağı sizlərlə,
Uca Allah, əksik etmə igidlərdən pənahını!
Uca Allah, əksik etmə igidlərdən pənahını!

Şəhid Əşrəf Məmmədliyə həsr (şeir)

Rahat uyu, igid əsgər,
Vətəninin torpağında.
Adın daim ucalacaq,
Büküldüyün bayrağında.

Rahat uyu, igid əsgər,
Qanın yerdə qalmadı, bil.
Sənin şücaətin varkən,
Bu vətən əzilən deyil!

Rahat uyu, igid əsgər,
Şəhidliyin məqamında.
Alnımızı ağ etdin sən!
Hər addım, intizamında.

Rahat uyu, igid əsgər,
Doğma vətən, bil, azaddır!
Düşmənlərdən pak etdiyin,
Hər qarışı bil, abaddır!

Rahat uyu, igid əsgər,
Bu xalq səni unutmazdır.
Öpüb sənin ayağından,
Təşəkkür etsək də azdır!

Rahat uyu, igid Əşrəf!…

Şəhid Baş Leytenant Ramil Bayramovun xatirəsinə

Mən Şəhidəm!
Çünki, mənim damarımda vətən axır qan yerinə!
Qeyrətimdə, namusumda, bədənimdə can yerinə!
Son nəfəsi vətənimçün vermişəm qurban yerinə!
Siz yaşadın bu vətəni!

Mən şəhidəm,
Vətənimin torpağında, ağacında, suyundayam,
Yüz illərdir azadlığın yazılmayan sayındayam,
Artıq varam, ruhum azad! Bu vətənin hayındayam,
Siz yaşadın bu vətəni!

Mən Şəhidəm!
Məhəbbətim, sədaqətim vətənimçün müqəddəsdir!
Həqiqi eşqi var olan şəhadəti dadan kəsdir.
Vətən gülü yüz illərdir qan ağladı, daha bəsdir,
Siz yaşadın bu vətəni!

Mən şəhidəm!..
Mən cənnəti vətənimin azadlığında istərəm!
Bayrağı yüksələn yeri uçub səmada göstərəm.
Vətən üçün gərək isə ruhum ilə səfərbərəm,
Siz yaşadın bu vətəni!

Şəhid Əkbər Hüseynlinin xatirəsinə

Ömrünü yarıda qoydu şəhidim,
Çiçəklər tökəntək şux ləçəyini.
Solmayan əbədi cənnət gülütək,
Yaşatdı vətənin gül-çiçəyini.

Atalar fəxr edər oğul gücünə,
Mərdliyi, qeyrəti tarix yazıbdır.
Gənc yaşda başdaşı qoyulan şəhid,
Ana ürəyində məzar qazıbdır.

Vətənin səngərdə doğan günəşi,
Yüksələn bayrağı, şərəfi oldun.
Sənin yüksəlişin dəldi göyləri,
Cənnət məqamına qədəmin qoydun.

Sən idin vətəni qoruyan mələk,
Vətənə sinəni sipər edərək.
Xain ayaqlardan azad etdiyin,
Torpağa sarıldı anan, öpərək.

Ömrünü yarıda qoyan Əkbərim,
Yaşatdın gələcək nəsilləri sən.
Vətənim sağ olsun! -dedin və getdin,
Qoxladın əbədi o gülləri sən.

Şəhid Mayor İlkin Rzayevin xatirəsinə

Vətən, məni bağışla…
Şəhidlik zirvəsinə daha erkən ucaldım.
Məni Tanrı apardı, özüm vətəndə qaldım.
Qanımı qurban verib, düşmənlərdən öc aldım,
Zəfərlə addımladım, azadlığa yol aldım,
Məni Murov dağına sancın bayraq yerinə.

Oğul, məni bağışla…
Yanında olmasam da tarixdə yaşayacam,
İgidliyin, mərdliyin adını daşıyacam.
Murovda aslan kimi, əzmlə vuruşmuşam,
Vətənin qucaqında şəhadətə çatmışam.
Bağışla məni Əli, yarım qalan ömrümə…

Qızım, məni bağışla…
Fələyin çevirdiyi saat sükuta doldu,
Səni xoşbəxt etməyim ürəyimdə köz oldu,
Sən gözümün Nurusan, nurun mənə göz oldu.
Baxma ki gözlərimdə həyat çiçəyi soldu,
Kaş kədər toxunmasın o gülən gözlərinə.

Ana, məni bağışla…
Ağarmış saçlarına toxuna bilməyəcəm,
Sənlə keçən ömrümü səndən əsirgəyəcəm.
Bağışla məni ana, daha mən gəlməyəcəm,
Ahh, o xumar telinə sarılıb öpməyəcəm,
Vətənin torpağını öpmüşəm qanım ilə..

Şəhid Elçin İsmayılov İlqar oğluna

Fəxr edirəm, vətən oğlu,
Min igid var, biri sənsən.
Hər igidin min hünəri,
Min hünərdən nəri sənsən.

Nə gözəldir bu torpağın,
Duz-çörəyi, naz-neməti.
Həm qüvvəti, güc-qüdrəti,
Səndə olan şux qeyrəti.

Mərd əlində qalxar bayraq,
Yüksəkliyə ucaldıqca.
İgid əsgər vətəninin
Düşmənindən öc aldıqca.

Sən cənnətin beşiyində
Bir gül idin, qoxladıq biz.
Ulu torpaq keşiyində,
Elçin, adın saxladıq biz.

Şəhid Anar Nağıyev Sahib oğlunun xatirəsinə

Görün necə…
Bu vətənin sağlığına can verənlər yaşayarmış,
Yaşadıqca vətən adın zirvələrə daşıyarmış,
Görün necə, vətən üçün əlləriylə daş oyarmış,
Şəhidlərim…

Görün necə…
Pak torpağa paklığını qanlarıyla bəxş edərlər,
Yaddaşlara igidliyi, mərdliyini nəqş edərlər,
Görün necə, azadlığı bizə verib, tez gedərlər,
Şəhidlərim…

Görün necə…
Yaramızı sarmaq üçün gəncliyinə vəda edib,
Həqiqi eşq ilə canı vətəninə fəda edib,
Anar kimi şəhadəti könlümüzə nida edib,
Şəhidlərim…


Şəhid Zeynallı Rəşad Qiyas oğlunun xatirəsinə

__________

Torpağı doyduran şəhid.

Vətən doydu qanın ilə,
Torpağı doyduran şəhid.
Elə cavan şəhid oldun,
Ürəyi oyduran şəhid.

Arzulara baxmadın sən,
Həyat yolu axmadın sən,
Bəyliyini taxmadın sən,
Bayrağı qaldıran şəhid!

Tarixə həkk oldu adın,
Var idi bircə muradın,
Muradı yetdi Rəşadın,
Torpağı doyduran şəhid.

Gözü yaşlı qaldı anan,
Bütün ömrü oldu talan.
Halına olmadı yanan.
Bağrını yandıran şəhid.


ANAMA HƏDİYYƏM ŞƏHİDLİYİMDİR!
Şəhid Cəbrayıl Dövlətzadəyə həsr
__

Anacan, ad günün mübarək olsun!
Başını uca tut, göz yaşı tökmə.
Fəxr elə, şəhidlik zirvəsindəyəm,
Ağlama, heç zaman dərd-qəmi çəkmə.

Haqqını halal et, gələ bilmədim,
Bu il yanağından öpə bilmədim.
Öpmüşəm vətənin torpağını mən,
Vətəni tək qoyub, dönə bilmədim.

Fəxr elə, anacan, qürur duy hər vaxt,
Düşmənə bircə an boyun əymədim.
Halal torpağımda döyüşdüm, ancaq
Özgə torpağına zərrə dəymədim.

Anacan, andımız var idi bizim,
Vətənçün yaşayıb, ölməyi seçdim.
Uşaqlıq arzumu gerçək etmişəm,
Mən şəhid olmuşam,
Əbədi həyatın şərbətin içdim.

Anacan, ad günün mübarək olsun,
Qoyma gözlərində kədər-qəm olsun.
Vətənin bayrağın ucaltmışam mən,
Şəhidlik məzarım hədiyyəm olsun.

Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fəndunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru

Soyunub qəm köynəyini

Üzü dağlara gedəsən.

Gəzib dağları doyunca

Sonra da gözdən itəsən.

Acını çəkə ev-eşik,

Yol gözləyə dost-tanışın.

Çiliklənən xatirələr

Ola sənin məzar daşın.

Dolasan bulud gözlərə

Payız olub, yaz güləsən.

Baş daşından gülümsəyib

Yağış kimi töküləsən.

Anan gələ görüşünə,

Atan qucaqlaya səni.

Sevincdən daşın çatlaya

Dərdlərin ağlaya səni.

Güləsən torpaq üzünə,

Güləsən külək yaşına.

Son gülüşün xatirinə,

Hamı yığıla başına.

Səni sevən könüllərin

Qalasan qız yaddaşında.

Darıxdığın ölüm üçün

Ölməyəsən bu yaşında..

18.09.21.

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, “Kredo” qəzetinin Baş redaktoru 

Mən Şuşaya gedirəm

Zəfər yolu çağırır, ruhum uçur yollara,

Aşıram neçə həddi, mən Şuşaya gedirəm.

Həsrətlərə od vurub, ayrılığı yandırıb,

Yıxıb divarı, səddi, mən Şuşaya gedirəm…

İnamımın ocağı küləkləndi, qor aldı,

Ümidimin köhləni şahə qalxdı, zor aldı…

Varlığım sahmanına tale payı var aldı,

Düzəldib bükük qəddi , mən Şuşaya gedirəm…

Pənah xan, İbrahim xan, ulu Natəvan səsi,

Ürəyimə, ruhuma içdim bu rəvan səsi,

Qəlbimə təpər verdi Qarabağın nəfəsi,

Yol açdı işıq cəddi, mən Şuşaya gedirəm…

Gordu baba əvəzi , Qurbani Diri də mən,

Xələf dağa can verib, yeriyən sirri də mən,

Su yoluna döndərib, gedənin biri də mən,

Tapdayıb izi, rəddi , mən Şuşaya gedirəm…

Sevincimi pay bölüm dedim bütün aləmə,

Gördüm bir səs deyir ki, yalan hay küy eləmə,

Xələflinin səsinə oyandım ki, sən demə,

Yuxuda keçib xətti, mən Şuşaya gedirəm…

19. 09. 2021.

Eynəyim gözə görədi,

çörəyim üzə görədi,

ocaqlar gennən tanınar-

tüstüsü közə görədi,

Küləyimin gur səsi var,

ürəyimin körpəsi var,

hər selin öz körpüsü var-

çırmanmaq dizə görədi,

Oynadıb kəpənəkləri

tökməyin üstünnən zəri,

gözəl çəmən çiçəkləri-

savaşlar sizə görədi!

El aşığı sözü bilər,

Göydən Baxan düzü bilər,

atıb-gedən özü bilər;

məhəbbət bizə görədi,

Ay ömrümün yağı,balı,

tapımaz məndən vəfalı,

yar evinin qalmaqalı

Vahiz ƏZİZə görədi…

Azərbaycan və Yazıçılar Birliklərinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, Dünya Gənc Türk Yazar Birliyi (DGTYB) Məsləhət Şurasının üzvü, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent, şair, tənqidçi, ədəbiyyatşünas Təranə Turan RƏHİMLi Qırğızıstan Respublikası Şair və Yazıçıları Fondunun “Altın qələm” mükafatı ilə təltif olunub.

Xatırladaq ki, 2017-ci ildə istedadlı şairə Təranə Turan RƏHİMLi “Azərbaycan nəsri və təndiq” monoqrafiyasının konseptual elmi yeniliklərinə, çağdaş ədəbi-nəzəri düşüncəni və milli intelektual təfəkkürü zənginləşdirdiyinə görəAzərbaycan Yazıçılar Birliyi tərəfindən Fəxri fərmanla təltif olunub.

Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Mətbuat xidməti 
və İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsi.

Gəlib sizə dəyərdim,

Qapınızı döyərdim,

Bizdən sizə deyərdim,

Sizdən bizə kim düşə?

Qoy deyim sözarası,

Sağalmır söz yarası,

Ürəyimin parası,

Sözdən bizə kim düşə?

Qışı, yazı, nə yayı,

Keçirməyək havayı,

Axı bizdən savayı,

Bizdən bizə kim düşə?

Mənə bir söz ol, boyun,

Çıxıb gedək qol-boyun,

Saldığımız yol boyu,

İzdən bizə kim düşə?

Qəfil gələk üz-üzə,

Qaş oynaya, göz süzə,

Deyəmmərəm mən sizə,

Bizdən sizə kim düşə!

İçimdəki sevdanın,

Ürəyi yara bağlar.

Bu yollar məni bir gün,

Aparıb dara bağlar.

Eşqin qəfəsmiş ömrü,

Quru həvəsmiş ömrü.

Yazıq o kəsmiş ömrü,

Dövlətə, vara bağlar.

Könlündə min arzu var,

Neçə mələr quzu var.

Boynubükük arzular,

Başına qara bağlar.

İtirdim eşqdə ağlı,

Könül qapısı bağlı.

Aynurtək qəlbidağlı,

Ümidin hara bağlar?

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, “Kredo” qəzetinin Baş redaktoru 

AĞA LAÇINLI KÖRPÜSÜ

Ömürdən doymayan yanan baxışlar,

Son anda dünyaya sevgi bağışlar,

Sözümdə yeddi qat rəngə boyanar

Ağa Laçınlıdan gələn naxışlar.

“Alın yazısı”nın həzin kədəri,

Bir şair ömrünün qəza-qədəri…

Ağa Laçınlının “Gecə yuxusu”

Danışır “Uşaqlıq” xatirələri.

İldırım ötürən zirvələr başı,

Dözər tufanlara qayası, daşı.

Şair ürəyi də ağrı ötürən,

Kədər daşıyandı ömürü, yaşı.

Üz tutasan sözünə,

Danışasan düzünə.

Söz çığnaya divara,

Qələm gülə üzünə.

Bir durna qatarı yolu seçdimi,

Yolunu azdısa sonu heçdimi?..

Bir sual-şimşək də cavabsız qaldı,

Ömrün qovğalarda ötüb keçdimi?

“Meşə nəğməsi”ndə “Ana duyğusu”

“Sakitlik” içində “ümid” qoxusu.

“Torpağın gücü”nə öz məzarında

Danışar dərdini şair yuxusu.

Açılsa dağlara köçün düz yolu,

Köçün əyri yolu, köçün düz yolu.

Qəbrimin üstündə güllər bitərdi,

Keçsəydi sinəmdən köçün düz yolu.

Bu yerdə yaddaşın çağı söyləsin,

Zirvəsi dumanda, dağı söyləsin.

Açıb yaxasını dərdin, ağrının,

Bir Ağa Laçınlı ağı söyləsin.

Yağı yağmaladı ahunu sənin,

Abdallar dilində “Ya hu”nu sənin;

Yerisin qabağa Xələfli gəlsin,

Çəksin sinəsinə ahını sənin!

Yeri, dərdlərim, yeri,

Dönməz mərdlərim, yeri.

Dözdün dözülməz günə,

Üzü sərtlərim yeri.

Ömrüm, günüm Laçınsız,

Toy, düyünüm Laçınsız.

Gülmək mənə yaraşmır,

Ha öyünüm Laçınsız.

Canım, gözüm yanaydı,

Yazım, sözüm yanaydı.

Sinəmdə ocaq çatıb

Dərdə dözüm yanaydı.

Laçın yolu dolama,

Yeddi qatdı Dolama,

Canımda od qalanıb,

Sən gətirmə dolama.

Sahibsiz tacın ağlar,

Qardaşın, bacın ağlar,

Yurd yandı, yuva yandı,

Sar güllər, laçın ağlar.

Cansız, canlı çoxdu, gəl,

Tənə canda oxdu, gəl.

Dilimdən dara çəksən,

Bircə xoş söz yoxdu, gəl.

Dözüm çəkdi sınağa,

Ümid tutdu qınağa.

İllər baxmadı getdi

Kim nə deyər qonağa?

Bəxtim bağladı yolu,

Həsrət dağladı yolu.

Gözlərim baxa-baxa

Qəmim ağladı yolu.

Qədər haxdan bağlıdı,

Vardan, yoxdan bağlıdı;

Bu dağdan bir ov keçməz,

Bərə çoxdan bağlıdı.

Sözə öz qanını süzən ürəyim,

Min dərdə, ağrıya dözən ürəyim,

Dərdini deməyə kimsə tapmadı,

Dərdli ürəkləri gəzən ürəyim.

“İldırım ilk dəfə burda şaxıyır,

… İlk dəfə kəkliklər burda oxuyur”.

Ağa Laçınlıdan Kürdoğluya pay,

” İşıqlı”da işıq xalı toxuyur.

“Aşırımlar qarşısında” dayandım,

Çovğun tutdu, külək vurdu oyandım.

“Sevgimizlə sevindirək” sevəni,

Deyən ustadların oduna yandım.

Səyyahlıq kimsəyə gəlməsin asan,

Ovçuluq ov deyil duysan, anlasan.

“Səyyaham, ovçuyam” mənim özüm də

Gəzdiyim ölkələr sənsən, ey insan!

Əzəldən əyridi düz ilə dünya,

Bişirər yaranı duz ilə dünya.

Sözdü qorxu yeri, çəkəcək yeri,

Çətin ki, düzələ söz ilə dünya.

Əziz dostum , səndən qalan göynəyim,

Mənim yaddaş yerim, yaddaş köynəyim;

Səni də apardı həsrət küləyi

Dağların dərdini bəs kimə deyim?!

ULDUZ TOPLA MƏNİM ÜÇÜN

Sən köksümdə doğan səhər,

Ulduz topla mənim üçün.

Taleyimi yazan qədər,

Ulduz topla mənim üçün.

***

Ruhum saran ayazından,

Yolun düşən qar izindən.

Dan sökməyən gündüzündən,

Ulduz topla mənim üçün.

***

Aydınlıqdan dumanlığa,

Hissə-hissə, bir anlığa.

Döndər özün qaranlığa,

Ulduz topla mənim üçün.

***

Baxma fələyin sözünə,

Düşmə bu dünya izinə.

Çıxar olsan göy üzünə,

Ulduz topla mənim üçün.

***

Kirpiyinin arasında,

Gözlərinin qarasında.

Ürəyinin parasında,

Ulduz topla mənim üçün.

DÜŞÜNDÜM

Bir illət düşündüm, indi dörd yanım,

Sənə yanğın olub, mənə bir dəniz.

İçdiyin sulara bulaşmış qanım,

Mən sənə caizəm, sən mənə vaiz.

***

Bir zillət düşündüm, qaranlığından,

Çırağım əlimdə qalmayıb yanıq.

Qaparsa üzümə dünya zülməti,

Gördüyüm ən gözəl işıqsan, işıq !

***

Bir həsrət düşündüm, misralarından,

Mənə kəlmə-kəlmə üzrü qalıbdır.

Sənə bir divanlıq şerim yanında,

Hər kəsin bir sətir ömrü qalıbdır.

SƏNİ UNUTMAQ İSTƏYƏN ZAMAN

Mənə dünya qədər kəsilir cəza,

Hər səni unutmaq istəyən zaman.

Nə qədər xoş anım edilir qəza,

Hər səni unutmaq istəyən zaman.

***

İgid ömrü oldu, sevdamın yaşı,

Qarşımda böyüdü bir səbir daşı.

Mənə qədərimin çatılır qaşı,

Hər səni unutmaq istəyən zaman.

***

Səmamda varlığın Günəş qədərdir,

Bəyaz göyərçindir, hür bir bəşərdir.

Tale ulduzumsa, birər-birərdir,

Hər səni unutmaq istəyən zaman.

***

Nə etdim ruhumdan alındı qisas?

Bu hal mənə qalan xeyirsiz miras.

Tanrı da geyinir siyah bir libas,

Hər səni unutmaq istəyən zaman.

***

Ey çinar qamətlim, sən əsərimsən,

Bəlkə yarım deyil, hey əsirimsən.

Bir ömür dönəcək ümid yerimsən,

Hər səni unutmaq istəyən zaman…

Mənbə: http://www.oxumeni.az/

Məni adımla səslə

Məni adımla səslə,

sənə sarı gəlim

Ey canımda olanım.

Məni adımla səslə,

Sorma, adım bir quşmu göy üzündə.

Ya da bir kol, kökü salıbdır torpağa caynağını

boyuyur qan rənginə

Göy üzünü.

Nədir adım, deyə soruşma,

özüm də bilmirəm.

Axtarıram…

Adımı axtarıram.

Bilirəm əgər eşitsəm adımı

Dünyanın harasında olsam

Cəhənnəmin dibində belə

Tapıb gələcəm.

Diz çökürəm qarşında

Və yorğun başımı

Sənin əllərinə tapşırıram.

Mən öləndə…

Sevgili!

Günəşi tərk edəcəm

Mən öləndə.

Hündür bir kədərli canlıya dönəcəm,

Qucağına alıb basacaqsanmı bağrına?

Dəyişəcəksənmi qəddar bir taleyin sonunu?

Sənə düşünürəm gahdan

Sənə yazıram gahdan

Sevgidən, gülümsədən dolu

                        boş-boş məktubları

Gizlədirəm odların içində

Odlar daha da alovlanır.

Sevgili!

Alovlara gözümü dikdikcə fağırlaşıram

Sevgidən susuz olan ürəyimin sonu

 necə olacağından gərək qorxammı?

Amma sənin mərhəmətin yox

bu bumbuz qaranlıq dünyada

təki-tənha ölürəm!

Arxanca gəlirəm

Sən gözlərimin fəryadısan,

Ki, sonsuzadək gedir

Bir kölgə min kölgə boyunca

Bir kölgə ki adsız… ünvansız…

Bir çoxlu işıq vardır

əllərində

bir çoxlu gecə

ulduzlarını birdən çökdürür.

Arxanca gəlirəm,

buludların arasına axarıram səni

barmaqlarımla.

Quşların qanadları arasından, yarpaqlardan…

Və yalnız şəhərin solğun rəngli

                      meydanı bəllidir bu arada…

Saxlamaq istərsənsə məni

Saxlamaq istəyirsənsə məni

Uzat əlini

Hələ də saxlaya bilər məni əllərinin istiliyi

Gülüşün çəkər məni,

Şübhələnmə!

Saxlamaq istəyirsənsə məni

Səslə adımı,

sərhədləri kəsici

Kəsici və günəş şüalarından nazik.

Saxlamaq istəyirsənsə məni

Tələs!

Bağır,

Yoxsa mənə çatmayacaq səsin.

Tələs lütfən!

Getsəm əgər yanıqlı sözlərin nəyə yarar.

Nə faydası var planeti incitməyin,

Solğun adımı qumlara yazmağınla.

Saxlamaq istəyirsənsə məni

Uzalt əlini

Nəfəsini nəfəsimə bağla

boğulanı xilas edən kimi…

Çox da ümid yolu qalmayıb

Uzun zamandır tənhalıq mənimlədir

Amma saxla məni,

Lütfən!

Mənimçün yox,

Özünçün saxla məni!

Əllərinin neçə yaşı var?

Əllərinin neçə yaşı var?

Salxım-salxım ağaclar

Çəkəndə saçlarıma əllərini

Bahar olurlar.

Yuxudan oyanmış köklərinin iyi

Yerin zümzüməsi

Qırır payızın qoz belini.

Baharın küləyi

Rəqs edir qurumuş barmaqları arasında

Yaşıl boynumu

Daha da əyir

Bu üçlük arasında doluyam həvəsdən

isti canımın dərisini

sənin əllərinin altında

hiss edirəm!

Sözlərimin üstündən

quşlar uçanda

Sözlərimin üstündən quşlar uçanda

Söndü ulduzlar,

Bilmədim hansını səsləyəm

Qorxunu, ölümü,

Ya da sevgini.

Bax, əllərim çarəsizcə

Bir-birisinə dolaşırlar

Və sönükdür dodaqlarım.

Adı-ünvanı olmadan

başım üstündə göy üzü göyərir.

Və hətta daha yaxın

Adı-ünvanı olmadan

Yer üzü göyərir.

***

Mənimlə ortaq ol,

Gündəlik tənhalıq çörəyimə

Doldur varlığınla

Olmayan divarlara…

Yol ol

olmayan pəncərəyə.

Qapı ol,

Həmişə açıq qoya biləcək

Bütün qapıların üzünə.

Adım Julit

Mənim adım Julit,

İyirmi üç yaşında

Dadmışam bir dəfə sevginin dadını.

Acı qəhvə dadındaydı

Ürək döyüntümü yüksəldirdi.

Diri canımı divanə

Diqqətimi dağıdıb

getdi…

Mənim adım Julit

Durmuşam Ay işığında

asılmış durumda

Qayıt deyə hayqırıram.

Səslənirəm ki qayıt…

Sancıram dodaqlarımı

Çıxarıram qanını

o yenə də qayıtmayıb.

Mənim adım Julit,

Min yaşındayam

Və yenə də diriyəm.

Tərcümə etdi: Ümid NƏCCARİ

Mənbə: https://edebiyyatqazeti.az/

Səadəs-Sabah

Küveytli şairə Səad Məhəmməd Sabah (Səadəs-Sabah) yazıçı və tənqidçidir. Siyasət və iqtisadiyyat üzrə fəlsəfə doktorudur. Ərəbdilli şairə fransız və ingilis dillərini mükəmməl bilir. 1985-ci ildə “Səad” Nəşriyyat Evini təsis edib. Səadəs-sabah dünya miqyaslı ədəbiyyat və poeziya üzrə bir çox mükafatlara layiq görülüb. Onun feminist düşüncəsinin və lirikasının gözəlliyindən dolayı, adı böyük ərəb şairəsi Qadəs-səmman ilə yanaşı çəkilir.

***

Bu qədər kitabları sevdiyini bilsəydim əgər

bütün geyimlərimi

kitabçıdan alardım.

Məni çox rahat oxu

Məni ərəbcə kimi

Sağdan sola oxuma.

Məni latın dili kimi

Soldan sağa oxuma.

Məni Çin dili kimi

Yuxarıdan aşağıya oxuma.

Məni çox rahat oxu,

Günəş yaşıllığı,

Sərçə çiçəyin kitabını oxuyan kimi…

Sən eşqi qohumluq məsələsi kimi bilməyən

birinci aydın düşüncəli…

yatağı danışıq üçün tribunaya çevirməyənin birisisən…

bilirəm,

mən sənin həyat üçün birinci qadının,

amma hər gün bizimlə birlikdə qəhvə içən İblis

məni həvəsləndirir,

səndən soruşam ki,

ikincisi kimidir?

Bir kişini tanıyıram

Dünyada olan kişilər sırasında

Keçmişimi iki yerə bölən bir kişini tanıyıram.

Məni öz quluna çevirən birisi,

Məni azad edən,

Toplayan,

Ayıran,

güclü əllərinin arasında gizlədən birisini tanıyıram.

Dünyada olan kişilər sırasında

Bir kişini tanıyıram,

Yunan Tanrılarına bənzər,

Gözlərindən şimşəklər işıldayan,

Ağzından yağışlar yağan…

Bir kişini tanıyıram,

Ormanlığın sonunda nəğmələr oxuyanda

Ağaclar arxasınca yeriyərlər…

Dostum ol

Vaxtaşırı ürəyim səninlə yaşıllıqların üzərində

yerimək istəyəndə,

səninlə şeir kitabı oxumaq istəyəndə,

səni dinləmək istəyəndə,

mən xoşbəxt bir qadına dönürəm,

Ey Şərq kişisi,

Nədən mənim üzümə valeh,

Nədən gözümün sürməsini görürsən,

Ağlımı görmürsən?..

Və mən bir yer misali

Suyun danışığına möhtac…

Nədən mənim qızıl qolbağımı görürsən?

Nədən səndə bir hökmran var?

Dostum ol mənim,

Dostum ol…

Eşq

Eşq bir çevrilişdir,

Can mayasında

Cəsarətli üsyandır

əşyanın düzümünə…

Və səndə olan vəcd

təhlükəli vərdişdir,

ondan can qurtarmağın yolunu bilmirəm ki…

Və sənin eşqin

böyük günahdır…

arzu edirəm,

arzu edirəm ki,

heç zaman bağışlanmasın!

Yuxu

Dünən gecə bir yuxu gördüm –

Sənin gözlərində üzən

bir balıq olduğumu gördüm…

qorxudan sənə yuxumu danışmadım

Qorxdum ki,

Yumarsan gözlərini mən boğularam…

Bilməzdim

Heç bilməzdim

Sevgi məktublarının bir gün

                       saatlı bombaya çevrilə biləcəyini

toxunduğunda partlayacağını…

Bilməzdim

sevgiyə bulaşan cümlələrin

gilyotinə dönə biləcəyini…

Bilməzdim

insanın sevgi məktubları ilə həyatda qala biləcəyini…

Və yenidən oxuduğunda

ölə biləcəyini…

Söylə

Söylə bilim,

məndən öncələr sevmisənmi başqa qadını?

Eşq içində özünü itirən bir qadını?

Söylə,

De ki,

Yasəmən ormanlığına vurulan qadının sonu necə olar?

Söylə,

Kölgə ilə gerçəkliyin arasındakı oxşarlığı bilim.

Göz ilə sürmə arasındakı bənzərliyi…

Qadının sevgidə nəyə çevrildiyini söylə,

Yarısının kopiyasımı?

Mənə bir söz söylə,

Elə söz ki,

məndən başqa heç bir qadın onu eşitməsin.

***

Divanəliyimin yoxdur sonu,

elə ağlımın da…

Dəcəlliyimin yoxdur sonu…

Ey azadlığımdan

rahatsız olan kişi,

ey çiçəklərin qorxmazlığından qorxan…

Bu mənəm –

Doğulduğumdan qadınlığım əzgin,

Duyğularım yandırıb-yaxan…

Acı küləklər

Sahillərimi qamçılayan…

Bu mənəm –

Aşiq olduğumdan

Yelkənlərim azad,

Saçlarım azad,

damarlarım açıq,

axan çaylarım bəndləri qıran…

Burulğanla qarşı-qarşıya olsam da,

mənə yoxdur tərəddüd, mənə yoxdur qorxu…

Mən bir qadınam,

heç bir sərhədi özündə sığdırmayan…

Tərcümə edən: Ümid Nəccari

Mənbə: https://azertag.az/

Sən mənim doğru görən göz bəbəyimsən, Qarabağ,

Öz canımsan, ciyərimsən, ürəyimsən, Qarabağ.

Baxaraq hüsnünə hər yerdə məhəbbət görürəm,

Ömrü ağ günlü könüllərdə səadət görürəm,

Sözü xoş nəğməli dillərdə bəqiqət, görürəm,

Zirvəsi qarlı dağımsan, dayağımsan, Qarabağ,

Əbədi şölə saçan çilçırağımsan, Qarabağ.

Yadigarsan babalardan bizə, ey şanlı diyar,

Dostluğun – fəxr elə – bağlarında təməl daşları var.

Yaşa qəlbində məhəbbət, yaşa alnında vüqar,

Şuşası şerimizin çeşməsi dilbər Qarabağ,

Yürüşündə hər ili əsrə bərabər Qarabağ!

Gəzmişəm əldə qələm bağlarını, dağlarını,

Dalmışam seyrə zəfər müjdəli bayraqlarını,

Çəkmişəm nəzmə gəlib vəcdə gözəl çağlarını,

Adlanırsan bütün ellərdə gülüstan, Qarabağ,

Sən Azərbaycanımın şöhrətisən, can Qarabağ!

Gül-çiçək ətri hopub qızlarının dillərinə,

Yayılıb varlığının qüdrəti dost ellərinə,

Qoymaram yad əli dəysin bağının güllərinə,

Mən Süleymanam, səninəm, sən də mənimsən, Qarabag,

Vətənimsən, vətənimsən, vətənimsən, Qarabağ!

OZAN OLDUM, OZANLARA QARIŞDIM

Tale məni bir söz üstə köklədi,

Ozan oldum, ozanlara qarışdım.

Bir çiçəyi vaxtsız solan görəndə,

Xəzəl oldum, xəzanlara qarışdım.

Yaxınıma buraxmadım qərəzi,

Qərəz qəlbin xəstəliyi, mərəzi.

İçərimdə qurdum mizan-tərəzi,

Qurğulara, mizanlara qarışdım.

Aylar gəldi, illər keçdi aradan,

Ağ üstünə xəttim düşdü qaradan.

Bir qələm də mənə verdi Yaradan,

Yazı yazdım, yazanlara qarışdım.

Bir kök üstə şaxələndim, min oldum,

Bir sünbülün taleyində dən oldum.

İnsaf oldum, iman oldum, din oldum,

Dualara, əzanlara qarışdım.

YATIR

Gecə keçmiş gecədən, büsbütün şəhər yatır,

Şəhərin qucağında xeyir yatır, şər yatır.

Yatmasa dincələrmi insan oğlu həyatda?

Sığınıb qaranlığa bu boyda şəhər yatır.

Xoşbəxtin gözlərində xoş duyğular uyuyur,

Bədbəxtin gözlərində qəm yatır, kədər yatır.

Dünya hazırlıq görür sabaha qovuşmağa,

Səsi səhər çıxacaq nə qədər xəbər yatır.

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, “Kredo” qəzetinin Baş redaktoru 

Xələfli səni görür

Əsəd Cahangirin 55 yaşına məktub

Cahangirlik eşqinə düşən Əsəd Cahangir,

Bilirsənmi bu yolun küləklərdən keçəcək?

Özünü üyüdəcək bu dünya dəyirmanı,

Sözün də zaman-zaman ələklərdən keçəcək.

Uluların adına bağlanan qoca sözün,

Siqlətində, yükündə yaraşar taca sözün,

Qəlbinin atəşindən od alan uca sözün

Sürünən cılızlardan, böcəklərdən keçəcək.

Sən “Nəhcül-Bəlağə”sən , soraqdı Əsəd adın,

İnadın, inamınla cahangirlik bünyadın.

İlahi güc eşqindən xəbər verən soyadın

Bükülməyən dizlərdən, biləklərdən keçəcək.

Yaşayarsan hikmətin Sədilik “Büstan”ında,

Ölməz sözün, sənətin əbədi dastanında;

Bitəcək hər bir sözün vətən gülüstanında,

Çöllərdən, çəmənlərdən, çiçəklərdən keçəcək.

Zamanın nəbzi vurur sözünün ahəngində,

Ziddiyyətlər, təzadlar hərəsi öz rəngində,

Xeyirlərin, şərlərin qanlı savaş cəngində,

Sənin adın, ünvanın diləklərdən keçəcək.

Əlli beş il avansdı ömüründə, yaşında,

Vətənin öz ruhusan, torpağında, daşında.

Sənətin yaşayacaq tarixin yaddaşında,

Fikirdən, düşüncədən, ürəklərdən keçəcək.

Xələfli səni görür səma kitablarında,

Avesta, Dədə-Qorqud, Tövrat, İncil, Quranda.

Allahın hüzuruna yetişərsən son anda,

Yol üstə imtahanın mələklərdən keçəcək.

09.09.2021

Bundan sonra hər payızda

bayram-bayrama qarışar,

kimi toyda,kimi Vətən şənliyində;

aşıq-aşıqnan yarışar.

Bundan sonra payız fəsli

ilk bahartək şən olacaq,

Şuşa, Laçın, Kəlbəcərli

zirvələr gülşən olacaq.

Bundan sonra son baharın

sevinci aşıb-daşacaq,

məğrur payız Zəfərinə

könüllər nəğmə qoşacaq.

Noyabrın Onu gəlir,

aşıq,köklə telli sazl,

Azərbaycan gözəlidir

İki Min İyirminin payızı…

Qəribə taleyli şəhərdi Şuşa,

Səkkizi getmişdi,Səkkizi gəldi,

Coşdu “Xarı bülbül” laləylə qoşa,

Süsəni,sünbülü,nərgizi gəldi.

Hər daşı,çiçəyi nəğmə-şeirdi,

Sınağa çəkəni”xeyirlə”,”şərdi”,

Qürbətdə lal olub qəribsəyirdi,

Özünə bülbülün nəğməsi gəldi.

Qiyamət gününün vaxtı yetişdi,

Hər əsgər düşmənlə şirtək döyüşdü,

Yürda son baharın ayağı düşdü,

Zəfər nəğməsinin nəfəsi gəldi.

Şiş qaya üstündə Xan şəhəridi,

Yurdun incisidi,can şəhəridi,

Xalqın alın təri,qan şəhəridi;

Şuşa silinməyən xatirələrdi.

Şuşamız əbədi bizə qalacaq,

Hələ çox qisaslar Vətən alacaq,

Dünya çöhrəsinə heyran olacaq,

İlhamlı yeni bir əsərdi Şuşa,

Qəribə taleyli şəhərdi Şuşa…

Rədifin kim pozar Tanrı yazanın?

Hər sözdə cəsarət, mərhəmət,inam,

İki fatehi var indi dünyanın ;

Birisi – Ərdoğan, birisi – İlham.

Sevdim həm keçmişi, həm gələcəyi,

Suyundan çəkiblər Dədə Qorquda,

Oldular bir canın iki ürəyi,

O da Türk övladı, Türk oğlu bu da!

Onlar elə igid, o cürə sirdaş –

Türklərdən, bax, belə ərlər doğulur,

İlhamla – Ərdoğan əbədi qardaş,

Azadlıq torpaqla – qannan yoğrulur.

Elə qucaqlaşdı bu iki nəhəng-

Tanrı gülümsədi göyün üzündə,

Düşmən nəkaradı? – dağ da yenəcək,

Kişi dayananda Kişi sözündə!

Bitdi Qələbəylə hicranın sonu,

Xəbərdən bülbüllər gəldilər cuşa,

Gənclik illərində görmüşdü onu –

Səsindən tanıdı İlhamı Şuşa.

Əlini çiyninə qoyub oğlunun,

Öndər danışırdı – hər sözü almaz!

Mən canlı şahidi olmuşdum bunun:

“Şuşanı qorusan – Vətən basılmaz”!

Ellər yaşadacaq xatirələrdə –

Dastanlar yazdırar xilaskar oğlu;

İlhamı kövrəldən sevinc qəhəri,

Hamıda qürurlu göz yaşı oldu…

09.11.2020

Aha,bu da payız…gəldi,yetişdi,

Qızılla aldadar bağlar başını,

Zirvəyə ilk şaxta qırovu düşdü,

Çalmayla bağladı dağlar başını,

Atı,arabası olanlar cumub

Qəmli meşələrdən odun çəkəcək,

Soyuq sobalara kəndli od vurub,

Tayanın nəmlənən otun çəkəcək,

Bulud çisəkləyib isladar damı,

Şaxtalar düşüncə bu hökmü sürər,

İçi,mən qarışıq,şəhər adamı

Payız heyrətini ekrandan görər,

İçi,mən qarışıq,şəhər adamı,

(Dünyadan bixəbər nəsil dəyişir),

Gün döyür,qar tutur qırlanmış damı,

Başa düşürük ki,fəsil dəyişir…

Əzəl gündən gidi günya

yaxşılıqlı,yamanlıdı;

bəxtəvərmiş şahlar güya?,

onlar da bəd gümanlıdı,

Xəlbirdir boşalıb-dolan,

zaylardı dibində qalan,

dünən mənə aydın olan,

bu gün çiskin-dumanlıdı.

Haqq gəzirdim könül verəm,

düşünürdüm–yerbəyerəm,

“Can”-deyənnən gen gəzərəm-

hamı canı dərmanlıdı.

Dözək,bəlkə taleh gülər,

tutan sünbül dən gətirər,

hər kəs bir cür ömrü bölər,

hər kəs bir cür imkanlıdı…

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, “Kredo” qəzetinin Baş redaktoru 

          Özün tapa bilərsən bəxt adlı şirin payı, Zəhmətin külüng çalsa, sal daşın sərt üstünə. Həsrətlər bitən yerdə duyğular dilə gələr, Könüllər gül bitirər ovqatın pərt üstünə. Durnalar qayıdanda salama lələk salar, Saralan yarpaqları budaqdan külək salar. Can qürbətdə can versə, niyyəti dilək salar Ruhu uçub gətirər, son anda yurd üstünə. Qönçələnən güllərdi sənətkarın tər sözü, Gözlərinlə oxşa, öp, şeh üstündə dər sözü. Misraları qan süzər, od ələyər hər sözü, Şair yazsa sözünü qəzəbin dərd üstünə.   Həsrətində ütülüb, arzusunda bitməyən, Ocaq olar içində dodaqlarda ötməyən; Yeri əli tutmayan, göyə ünü yetməyən, Ümidini götürüb üz tutar mərd üstünə. Savaş açdı ruhumuz, çıxdı can qorxusundan, Yatağanı dil çaldı türkün qan qoxusundan. Qalxdı qaraçuxamız illərin yuxusundan; Axır ki, taleyimiz uladı qurd üstünə. Bu dünyanın üzündə xeyirlər var, şərlər var… Qaranlığı, işığı dolandıran pərlər var. Talelər oyununda qoşalanmış zərlər var, Hərənin öz məramı atılar nərd üstünə.   Zirvədə məkan tutub Xələfli heyrət gəzər, Cılızlar yetə bilməz, qalxmağa qeyrət gəzər; Qarğa-quzğun cəm olub didməyə fürsət gəzər, Qorxusu yox qartalın, gəlsələr fərd üstünə.   07.09.2010

Sarışın payız

Qara buludlarla yaşmaqlandı günəş

yorğun göylərin

təri səpələndi yerə

etibarsız quşlar

günəşi axtarmağa getdi

qayğısız sərçələrin

səsi qarışdı

yağışın səsinə

sarışın payız

yenə küçədə dilənən uşağı

yırtıq ayaqqabılarından tanıdı…

Yorğun ağaclar

Ağacların yorulmağını

saralıb yerə düşən yarpaqlar daha yaxşı bilir

Bu payız günlərində

yarpaqlar tərk edir ağacları.

Yarpaqlar,

siz də müvəqqətisiniz ağacların həyatında,

sevgi kimi əbədi deyilsiniz.

Onlar sizi dünyaya gətirir,

bəsləyir, böyüdür,

Soyuğa dözə bilmirsiniz,

neyləyəsiniz?

Gedin, gedin,

Yaz gələndə gələrsiniz,

Ağaclar yenə dünyaya gətirəcək,

Böyüdəcək sizi,

ağaclar

soyuqda, istidə

nazınızla oynayarlar,

Həmişə sevərlər sizi

Ata, ana övladını sevən kimi…

Sən gələndə

Payız yenə qızılı yarpaqları ilə gəlib

ömrümüzə

gözəl payız

nisgilli

qəmli payız…

Həkimdən qorxan

uşaq kimi boylanar göy üzündən günəş

sən gələndə…

Ruzi-bərəkətin, bar-bəhrən kimi

yağışın, küləyin də bol olar

şıltaq

ərköyün payız…

Öyrət mənə kədəri gizlətməyi

qəmə qalib gəlməyi

qızılı yarpağa dönüb qalib olmağı öyrət

qəmli könlümə…

Eh,gözəl payız, səndən sonra

Ağappaq qar yağacaq qara torpağa

Sonra yenə yaz gələcək

hər tərəf gül-çiçəyə bürünəcək

və sən hələ zamanını

gözləyəcək

səbrli olmağı öyrənəcəksən…

O yol

Bu yolun başlanğıcı

o yolun bitdiyi yerdi

o yol mənim gəldiyim

sənin getdiyin yerdi

biz o yolda qarşılaşmalıydıq

mən gəldim

sən getmədin

orda bir yol yoruldu

səni gözləməkdən

məni gözlətməkdən…

“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru

Xətrin əziz olsun, anam Güldərən Vəli… I Yenicə boy atan qoz ağacı ətrafındakı vələslərdən, palıdlardan fərqləndiyini hiss etdikcə qəribə bir utanc hissi keçirirdi. Niyəsini bilmirdi, amma bu “niyə” hər nəydisə, gövdəsinə çökür, köklərini göynədir, budaqlarını bir-birinə çataraq özünü gizləməyinə səbəb olurdu. Qoca palıdın ona zənlə baxıb başını yelləməsi, kol armudunun bütün meyvələrini üzü ona tərəf yox, üstündə qayaqırtmel (qaya kərtənkələsi) sıçrayan qayaya baxaraq tökməsi, qayanın xınalı çıxıntılarında gizlənpaç oynayan günəş şüalarının bir dəfə də olsun, gövdəsini yada salmamaları qoz ağacının qəlbinə dəyirdi. Hələ o günü dərənin dibindən burula-burula axan çaydan bir balıq keçmişdi; yolüstü başını yuxarı qaldırıb köklərini suya göndərən ağaclara baxmış, nəzərləri qoz ağacına ilişəndə dodaqlarını büzmüş, anlaşılmaz bir sirr, uyuşmaz bir naxış görmüş kimi yönünü çevirib tələsik uzaqlaşmışdı. Qoz ağacı yenə budaqlarını özünə qarmaqlıq etmiş, ətrafındakı dünyaya necə yad olduğunu daha dərindən anlamışdı… *** Gənc qız öz cehizlik xalçasını da büküb üstünə qırmızı lent bağladıqdan sonra çax-çaxın qabağında yerini rahatlayıb qaxlıq yay alması kəsən anasının üstünə qaçdı: – Ana! Ana! Nənəm toxuyan may xalçasını da əlimlə qəşəng çırpdım, saçaqlarını daradım, büküb qırmızıladım. – Yaxşı elədin, başına dönüm, day niyə qaranəfəs olursan ki?! – anası sağ əliylə ləyəndəki alma dilimlərini silkələdi, sol əliylə də qarşısına sərdiyi açıq xaşalın üstündən bir xışma özək götürüb çax-çaxın o üzündəki çəpişə atdı. Çəpiş narahat-narahat özəklərə yaxınlaşdı, bir-ikisini ağzına alıb yenə çax-çaxın dibinə getdi, ürkə-ürkə ətrafa baxdı. Qızın bir gözü çəpişdə, bir gözü anasında qalmışdı. – Nə iş buyurum deyəmi gəldin elə ütələk? Qız anasının səsinə qəfil diksinən kimi oldu: – Yoox… Hə… Nə bilim, yadımdan çıxdı nə deyəsiydim ey… – Bıy, başıma xeyir, qız! Yadından çıxıb. Qayın danlağı eşitdin, yoxsa baldız dinazı gördün, yadın qurudu, a qaram? Hələ yüyrükdə ninni gözləyənindən danışmıram ha… Anasının sözündəki kövrək şuxluq qızın da üzünə təbəssüm yaydı. Əliylə çəkisindən çıxan cığasını geri itələdi, köynəyinin yaxasındakı butanı sığallaya-sığallaya dedi: – Çəpişə yazığım gəldi, ana. Hardan bilsin ki, gecə kəsiləcək, sabah ertə də Usta İbrahimin qapısına pay olacaq… – Onunmu dərdin çəkirsən? – anası qəhqəhə çəkdi. – Bə neyniyim, ana?! O da candı da… Anası gülməkdən yaşaran gözlərini bıçaq tutduğu əlinin arxasıyla silib dərindən köks ötürdü: – Hər can bir canın ruzisidi, deyərdi nənəm. Əsas can da torpaqdadı. Torpaq ota-ələfə can verir, ot-ələf qaçana-uçana, onlar da bizim kimi yeriyib-yüyürənə, biz də qayıdıb canımızı torpağa qoyuruq. Belə olur, qadan alım… Dərd eləmə belə şeyi sən. Qız iki əliylə yanaqlarını tutub canıyananlıqla çəpişə baxa-baxa qalmışdı. Anası əlindəki işi dayandırıb sağ əlinin baş barmağıyla bıçağın kəsərini yoxladı, başını qaldırmadan: – Bax, ay mənim qara qızım, olub-bitənin hər ucunda bir dərd tapsan, gərək yaşamayasan. Bir də ki, bu çəpişciyəz sevinsin hələ, Həbiblə Arifin araq qonaqlığına pay olmur ha, bir nişanlı qızın cehiz sandığına pay olur. Bundan ayrı nə umacağı olardı bu dünyadan?! Zakir kişinin göy təkəsinin törəmələrinə nisbətdə, onsuz da bir sürüyə təkə olammayacaq. Dişi də döy ki, döl tutaq, ya pendirini dələmələyək. Umacağından artığına yazılıb yazqısı… – Boy, ana… Yönünü torpağa çevir, yaylığının saçağını düyünlə. Heyvanın yazqısımı olur?! – Olur, başına dönüm… Nətəhər ki, cümlə aləm o göydəki Ulunun nəfəsindən can alıb, deməli, hamısının da öz yazqısı var… – anası bunu deyib yenidən ürəklə işə girişdi. – Başımı çox qatma, axşama qaxı kəsim bitirim, mənsil damında yer düzəldim, sərim, üstünü də cunalayım. Yoxsa axşam Usum gələnə umaclı aşı yetirəmmərik, ayıbdı, qapıdan çörəksiz qayıtmasın. – Mən gözümü açandan Usum odun kəsib satır, hələ heç kimin qapısında çörəyə qaldığını görməmişəm, ana. Mütləq döy ki, bizdə umaclı aş yesin. Dədəm pulunu verib yolağızdan geri göndərər. Anası işini dayandırıb başını qaldırdı, zənlə qızını ayaqdan-başa süzdü. Qız anasının düyünlənən qaşından, bir-birinə bərk-bərk sıxılmış dodaqlarından anladı ki, nəyisə düz demədi. Sözünü çevirdi: – Yəni çatdırmasaq… Gedim mən umacı qovurum, düyünü də isladım… – Anasından cavab gözləmədən yay damına yönəldi… *** Qoz ağacı bu gün də yuxudan kəm oyanmışdı; ayda bir neçə dəfə uzaqdan gələn taqqıltı səsi onu beləcə, ala-toranlıqdan yuxudan oyadırdı. Hər dəfə belə səs gələndə qoca palıdın gövdəsindəki qırışlar dərinləşir, vələslərin canına xəfif bir titrətmə düşürdü. Təkcə o kəm qaldığı yuxunun həsrətindən başqa bir şey hiss etmirdi; nə qorxur, nə də kədərlənirdi. Bir neçə həftə qabaq – yazın ilk günlərində qoca palıd insandan danışanda da heç həyəcanlanmamışdı, əksinə, sanki nəsə tanış bir təması hələ unutmamış kimi köklərinin ən incə qıvırcıqlarında şirin bir sızıltı oyanmışdı. Bunun səbəbini anlamağa çalışmış, tapmayınca da fikirli-fikirli suyun axışına dalmışdı. Bir də qulağı öz adını çalanda diksinmiş, tezcə də özünü o yerə qoymayıb diqqətlə vələslərin kədərli nəğməsini dinşəmişdi. Vələslər oxuyurdular: …Onda qoca odunçu Ciblərini çevirdi… Baxdı, ləpə qalmayıb, Təəssüflə ufladı… Bir nağıllı gündə də Palıdın balasını Doğradı qoca zalım… Yorulanda dayandı… Axan suda yıxandı… Torpağı da çevirdi Və öz kəndinə getdi… Yenə bir səhər ertə Əlində qoz tingiylə Gəldi qoca odunçu… Bir qoz əkdi palıdın Körpəsinin yerində… Palıd göz yaşlarını Gizləyəndə dərində Üstündə qoz göyərdi… …Və bu qərib qozu da Qoca insan unutdu… Yaman da tez unutdu… Qoz ağacı nəğmənin sözlərindəki qəmi də düz-əməlli tanıyammadı, əslində, həmişə ona yad nəzərlərlə baxan vələslərin sözlərinə də heç inanmadı; ta ki qoca palıd asta-asta dillənənədək: – Sənin canın insan xofuna adət edib, ona görə eyninə gəlmir. Bizimsə canımız o taqqıltıdan vəlvələyə düşür. İnsan bizim yanımızdan keçsə də, əlini bizə sürtməyib, budağımızı budamayıb, dibimizə su tökməyib. Gözümüz insan əlində qalmayıb. Yüz dəfə istəmişəm budağımın çətirini başın üstdə açım, yarpağının bircəciyi də gün işığı görüb göyərməsin. Di gəl, nakam balam gəlib durur gözümün önündə. Öz-özümə demişəm ki, bu da qarabaxtdı da, bu da anasından ayrı düşmüş baladı. Odununu doğrayıb yükünü tutandan sonra bir ovuc ləpə yesin deyə, zalım odunçu səni də anandan ayırıb, gətirib qürbətə əkib. İndi də insan bu meşənin o başından başlayıb bizim nəslimizi kəsə-kəsə gəlir. Mən ta qocalmışam, bu il kəsməsələr, gələn ilə çətin qalam, quruyub gedəcəyəm. Bircə balamı da odunçu balta ilə doğrayandan sonra cücərəmmədim ta… Dərddənmi, yoxsa balamı məndən ayıran o soyuq baltadan üşəndiyimdənmi cücərəmmədim, bilmədim… Hər gün budaqlarımın quruyan uclarını üzü göyə çevirib dua edirəm ki, kökün-nəslin götürməsin buraları. Yoxsa o insan tamahı sənin törəmələrinə yer açmaq üçün bütün burdakı ağacların nəslini kəsəcək… O gündən bu yana qoz ağacı ətrafındakı hər şeyə daha laqeyd olmuşdu: yayın bu gözəl günündə çay boyunca açan çiçəklər də, aradabir yağan çobanaldadan yağış da, yağışdan sonra buludları o tərəf-bu tərəfə dağıdıb belinə əlvan qurşaq bağlayan göy üzü də daha ona əvvəlki illərdəki sevincdən, yaşamağın gözəlliyindən danışmırdı. Heç budaqlarında adda-budda gözə dəyən yaşıl yumrular da onun eyninə gəlmirdi… Səhərlər quşların səsinə oyanır, axşamacan gözünü qıyıb suda əks olunan günəş şüalarının asta-asta sürüşməsinə baxır, arada gözünü yumub mürgü döyür, səbəbsizcə darıxırdı. Hərdən də ürəyində ya qoca odunçuya, ya da amansız baxışlarını ona zilləyib başını yelləyən palıda qarğayırdı. Gah bu qarğışından utanır, gah da özünə haqq qazandırırdı ki, odunçu onu qürbətə gətirib, palıd da ona qürbəti anladıb… Amma uzun mürgüləmənin sonunda yenə qərara gələmmirdi ki, hansının günahı daha çoxdu: odunçunun, ya palıdın? …Bugünkü taqqıltı bir az yaxındaydı, elə bil getdikcə də yaxınlaşırdı. Bir azdan yaxınlıqdakı açıqlıqda qımıldayan qaraltılar gözə dəyəndə qoca palıdın qırışları daha da dərinləşdi, vələslər pıçıltılarına çoxluca “ah” qatdılar, meşə fıstığı isə budaqlarını bir-birinə sürtüb asta-asta hələ tam yetişməmiş meyvələrini səpələməyə başladı. Qoca palıd səksəkə ilə qımıldayanlara baxıb dedi: – Fıstıq, eləmə… Nübarını göy tökmə, günahdı. Meşə fıstığı astaca pıçıldadı: – Bəs neyniyim, nənə palıd?! Bir budağın payını göy tökürəm ki, başları aşağılarda qarışsın bu nəfsinə yeniklərin. Başlarını yuxarı qaldırsalar, bütün budaqlarımı çırpacaqlar, barmaqlarımı qırıq-qırıq etməkləri o yana dursun, bir düymə də qoymayacaqlar yaxamda. Axırda da bir-ikisini dişləriylə açıb, kal olduğunu görüb, ayaqlaya-ayaqlaya çıxıb gedəcəklər. Bəri başdan özüm töküm bir ovuc, bu biri budaqlara dəyməsinlər barı… Qoz ağacı bu söhbəti eşidəndə, sadəcə, gülümsədi. Və yalnız indi, məhz bu gülümsəmədə kədəri hiss elədi… Ürəyinin ən dərinində budaqlarındakı tək-tük meyvələri üçün qorxdu, onları necə qoruya bilər deyə, düşündü. Tezcə də palıdın ogünkü sözlərini xatırladı: “Hər gün budaqlarımın quruyan uclarını üzü göyə çevirib dua edirəm ki, kökün-nəslin götürməsin buraları. Yoxsa o insan tamahı sənin törəmələrinə yer açmaq üçün bütün burdakı ağacların nəslini kəsəcək…” Ən uzaqdakı kök qıvırcıqlarından tutmuş, ən hündürdəki budağının ucundakı yarpaq puçuruna qədər qəribə bir gizilti keçdi canından: o da dua etmək istədi. Amma palıd kimi bəd dua yox, xoş dua etməyə çalışdı; budaqlarını gücü yetdikcə üzü göyə uzadıb duasına başladı… …Baltasını çiyninə atıb əliylə gənc ağacların gövdəsini yoxlaya-yoxlaya irəliləyən Usumun qulaqları uzaqdan tanış xışıltı çaldı. Üzünü odun yoldaşına – Gümana tutub dedi: – Deyəsən, Afiqin qızının sandıqlığını tapdım. Buralarda qoz ağacı var. – Burda? “Ölüm dərəsi”ndə?! – Güman gözlərini bərəldərək Usuma baxıb dişlərini ağartdı. – Deyirdilər, Usum hər daşın, hər kolun dilini bilir, ta bu qədər də olmaz! Yeri bir fıstıq kəs, apar ver Afiqə, pulunu al. Qoz ağacı varıymış, Usumnan danışırmış… Ha-ha… Güman əlini gözünün üstünə günlük eliyib uğunmuşdu, Usumsa onun gəvəzələyini eyninə almayıb xışıltıya diqqət kəsilmişdi. Elə bil bu xışıltının içində ürəyindən keçəni duyurdu: “Nola, günün, ayın xoş vaxtına düşə… Barımın bəhrəsini dadmamış bir odunçu gələ, kəsib məni apara… Bir uşağa beşik, bir cehizdə sandıq olam… Buralarda qarğış yiyəsi olunca oralarda alqış yiyəsi olam… Nola… Bir odunçu gələ…” *** Usta İbrahim həyətindəki iri daşın üstünə pitik döşəkçə atıb oturmuşdu. Rəndəsini, bıçkısını, yeyəsini– bütün hacatlarını yanına düzüb mat-mat həyətin ortasına yığılmış odunlara baxırdı. Afiq demişdi ki, qoz ağacıdı, Usum “Ölüm dərəsi”ndən gətirib. Əvvəl-əvvəl bunu da Usumun söyləntilərindən biri sanıb başını “hə” deyərcəsinə yelləmiş, sonra da Afiqə qızının xeyir işi üçün gözaydınlığı vermiş, toyacan sandığı hazır edəcəyini vəd etmişdi. İndi isə metr yarım uzununda səliqə ilə kəsilmiş odunlara baxır, gözünü ağacdan çəkəmmirdi. Yaşı altmışa çatırdı bu payız, düzəltdiyi taxçaların, sandıqların, rəndələrin, ələk-xəlbirlərin, şadaraların sayını unutmuşdu. Cavanlıqda düzəldəcəyi əşya üçün ağacı da özü axtarar, seçər, özü kəsib gətirərdi. Yaşlandıqca hiss elədi ki, daha nəfəsi çatmır meşələri tala-tala gəzməyə. Adını tutub çəpərinə söykənənlərdən ağacı da özləri ilə gətirmələrini xahiş etdi. Onun bu xahişi ən çox kəndin odunçularının işinə yaradı; hamı onlara üz tutdu: – A Məsim, bir beşiklik ağac da tap, borcundan çıxaram. – A Kərim, başına dönüm, gör bir qalotluq nə tapırsan?! – Zakir kişi, hey, adə, bir hay ver! Sabah “Satılmışın meşəsi”nə gedəsisənmiş, bir gözünü hərlə, yaxşı, möhkəm fıstıq ağacı görsən, mənə çatdır. Savaba batarsan, qızın cehizi sandıqdan kəm qalıb. Bir də, Usta İbrahim dedi, cavan ağac olsa, daha yaxşı olar… Adını tutub üstünə gələnə “hə” demək bu kəndin sakinlərinin ən gözəl adətiydi… Bu “hə”ni yarıtmamaqsa dillərinə yox, bellərinə daha bağlı olmaqlarından xəbər verirdi: heç kim belinə başqasının yükünü götürmək istəmirdi. Elə buna görə də odunçu Usumun Usta İbrahimə lazım olan ağacı tapıb gətirməsi, qarşılığında da, həmişəki kimi, metr hesabı yox, elə xətir hesabı pul almağı kəndin yazılmamış qanunları sırasına yaman tez yazıldı… İş yiyəsindən çox, Usta İbrahim Usumdan razılıq eləyirdi, toyda-yasda deyirdi: – Sağ olsun, elə bil əliylə qoymuş kimi tapır lazım olan ağacı. Əlinə ölçü versən, belə dəqiq kəsməz ha! Baxışı hesabdı, əlinicə vurur, ağacla danışır elə bil… …İndi də Usum ona lazım olan ağacı gətirmişdi; cavan, düyünsüz, möhkəm qoz ağacı… Usta bu kənddəki, hələ kəndin qırağındakı – məktəbin bağındakı qoz ağaclarını da bircə-bircə tanıyırdı. Bilirdi ki, hansından taxt, hansından taxça, hansından beşik olar. Amma bu ağacı heç tanımırdı; bu qədər gözəl, həm də bu qədər yabanı bir qoz ağacı ha?! Həm, Afiqin dediyinə görə, Usum oralarda ikinci qoz ağacı görməmişdi, bircə buyuymuş, bunu da kəsib gətirib. Baxa-baxa qalmışdı Usta İbrahim… Əlləri işə tələsir, ürəyi işini yarıtmağa hövllənir, gözləri yabanı gözəllikdən doymadığını deyirdi. Üç yol ayrıcında dayanan Ustanın əlacı olsa, dördüncü yolu çəkərdi; ağacı söylədər, o meşəyə Usumdan neçə il qabaq kimin ayağı dəydiyini, onu o qürbətə kimin apardığını öyrənərdi. Bunu elə arzulayırdı, elə arzulayırdı, Şəyird Əhmədin yarımağıl oğlunun tutması tutub yayın ortasında qar arzulaması bunun yanında heç nəyiydi… O günü əlini ağaca vurub işə başlayammadı Usta İbrahim. Axşamı da fikirli-fikirli yola saldı, qarşısında heyrətə düşdüyü bir şey gördüyündən əmin idi, amma bilmədi ki, bu heyrətamiz olan nə idi? Hansı sehr, hansı açılmaz qapı, hansı hörüktutmaz saç idi? Anşırdammadı… Gecə başını mütəkkəsinə söykəyib yatanda da ağacı düşündü, qəfil getdiyi yuxudan bayquş səsinə diksinib oyananda da ağac ağlındaydı. Yerinin içində oturub bayquşun ulartısını saydı; sonunda tək gəldi. Durub əl-üzünə su vurmaq üçün eşiyə çıxanda dan ağarırdı. Odunlar həyətin ortasındakı ala-qaranlıqda gümüşü rəngdə görünürdü. Usta bir odunlara, bir axşamdan eşikdə qalıb nəm çəkmiş pitik döşəkçəsinə, bir də hacatlarını yığıb rahladığı ayın-oyun damının qaralan təkgöz pəncərəsinə göz gəzdirdikdən sonra dərindən köks ötürdü. Yaxınlaşıb dizini odunların yanında yerə qoydu, əlləriylə odunları sığallamağa başladı. Hər sığalda ovuclarının içində incə bir doğmalıq duydu; sanki ağac bilirdi ki, bu qapıya sandıq olmağa – ömrünü bir insan övladının ömrünə qatmağa gəlib… *** Afiqin qapısında yüklənən cehiz maşını üzü Gəncəyə yola düşürdü. Üç gün– üç gecə çalınan qız toyu dünən başa çatmışdı, axşamdan oğlan evinin yarısı yol başlamış, gəlindən qabaq çatıb darvazanı açıq qoymağa tələsmişdi. Yarısı da bu gün gəlini aparacaq, cehiz maşınlarına yol göstərəcəkdi. Qız evi isə sabah yola çıxıb birisigün başlayacaq oğlan toyuna çatacaqdı. Kənardan baxana elə gələrdi ki, bu qarışıqlıqda heç nə yerini tapmaz, ala şala qarışar, yaşıl qırmızını yeyər. Əslində isə, kainatın özü kimi kələfi dolaşıq görünən kənd toylarının nizamının sirri hər kəsin öz işini bilməsi, bu işi görmək üçün başqasından buyruq gözləməməsiydi. Bütün toyların kalapırını Anbardar Vəli, dolmasını Leyli arvad, dovğasını Çəmən, kompotunu da Sənəm bişirərdi. Mağarı bu il əsgərliyə gedəcək olan oğlanlar qurar, masaları gənc qızlar bəzəyər, gəlin-bəy guşəsini nişanlılar nizamlayardılar. Bütün qızların, qadınların yaxasında Güldərənin tikdiyi önlüklər, ocağın qırağındakıların əlində naxışladığı, hövələdiyi qazantutan olardı… …Hələ məktəbliydi Güldərən, amma kənddə az adam tapılardı ki, Xatın arvad demiş, “cırığını Güldərən yamamasın”. Elə Xatının özü hər həftə gah özünün, gah ərinin, gah da bircə qızının pal-paltarını qoltuğuna vurub Güldərəngilin qapısını kəsdirirdi: – Başına dönərəm, a Güldərən, anana deynən, sənin əvəzinə bir ətək yun didərəm mən, kişiciyəzin gödəkçəsinin astarı dartılıb cırılıb, bir onu bərkit… Yaxud: – Bax, kişiciyəzə demişəm, bu dəfə meşədən səninçün əzgilin qəşəngindən yığıb gətirəcək… Qız dünən məktəbdən ağlaya-ağlaya gəlib ki, donumun kövəsi sökülüb, uşaqlar gülüb… Dərdin dağdakı dağdağana, gör neynirsən… Payıza toy niyyətləyən yazdan Güldərəngilə baş çəkər, önlük, qazantutan, süfrə üçün hansı parçadan alınacağını bəri başdan ona gənəşərdi. Hələ hazır alınmayan cehizliklərin əskik qalanları, toy üçün, vay üçün geyiniləcək bayırlıqların tikilməsi üçün də Güldərənin qara maşınının yanını kəsdirənlər olurdu… Bütün bunlar bir neçə ilin içində baş vermişdi; indi kimdən soruşsan ki, ilk dəfə kimin toyunda Güldərən önlük tikib, yaxud ən birinci kimə tikdiyi qazantutanlardan, kisələrdən pay verib, heç kim xatırlamazdı. Güldərənin qara maşını insanların həyatlarına elə daxil olmuşdu ki, sanki hamı onun tıqqıltısına oyanmışdı bir səhər… Sadəcə, o səhəri Tanrının hansı xoş vədəsində günlərinə calamışdılar, bilmirdilər… Toylarda mağarın başından – gəlin-bəy guşəsindən asılan, üstünə pambıqla “XOŞ GƏLMİŞSİNİZ” yazılan yerliyi saya qırmızı olan ən iri gəvə də Güldərəngildəydi… Əvvəllər üstündən birbaşa mismar çalınan gəvəyə Güldərən indi qəşəng ilgəklər tikmişdi, toya gəvə yığanlara da bərk-bərk tapşırardı ki, ilgəklərin sayına uyğun mismar vurub, gəvəni ilgəklərindən assın… Son vaxtlar bu xatırlatmasına gərək qalmırdı; artıq hamı yerliyi saya qırmızı gəvənin ilgəkləri arasındakı ölçünü də əzbərləmişdi… …Bütün bu nizamın, yerli-yerində olan hər şeyin bir də ucalan səsi vardı; üzüyuxarı Kamandar çayına çatırdı bu səs, üzüaşağı Tatara gedən yolun başına… O qarışıq səslərin içində bu gün hamının dilində həmin gün toyu çalınan gənclərlə bağlı yarınisgil, yarıgülüş dolu xatirələr burum-burum burulardı. Afiqin qızının toyundakı yeganə əskiklik kənd adamlarının yaddaşında bəylə bağlı heç bir xatirə olmamasıydı; oğlan evindən heç kimi tanımayan həmkəndlilərin gücü elə qızın uşaqlığından, qoçaqlığından danışmağa çatırdı: – Ay qız, yadındamı, məktəbə gedəndə anası saç tapmamışdı başında hörə, ucunu bağlaya? – Hələ onu deyirsən, Zemfiranın qızının toyunda ortaya çəkdim ki, gəl oyna, utandığından ağladı. Bir başqası ocağın yanından səs verirdi: – Seyfinin oğlunun toyundan geri qayıdan qara qazanım varıydı, apardım bulağa, sürt ki sürtəsən, açılmadı hisi. Bir də gördüm, yığvalı ağarmış, budu, gəlir. Elə bircə “yorulmuyasan” dedi, çəkdi qazanı aldı əlimdən, nətəhər elədi, neynədi, ikicə dəfə əl çəkdi, qazan oldu ağappaq. Çörək doğrayanların içindən biri dillənirdi: – O təhəri qızı da verdilər qürbət elə, elə bil kənddə oğlan yoxuydu… Sözün bu yerində Leyli arvadın səsi qılınc kimi havanın bağrını yarırdı: – Kirişin bir hovur! Günü-baxtı ağ olsun, ayağı sayalı, əli xınalı olsun! Sandığının qapısı açılmaqdan yağdan düşsün, barxanasının mitili çıxsın, təzə paltarı cırılsın, təzə donluğu qat kəsməsin! Bəxt yazan özü ömrünü qırmızılasın! Amin! Hamı əlini işdən çəkib bir ağızdan: “Amin!” deyirdi… Bir neçə dəqiqə səssizlik çökür, sonra kimsə yenə başlayırdı: – Yadında qalar sənin, ay Şükufə, İmanın toyunda necə səliqəylə doğramışdı dovğanın göyünü yarımış… …Belə başlamış, belə sona çatmışdı Afiqin qızının toyu. Bir iri yük maşınında cehiz gedirdi, bir balaca maşında da cehiz boşaldanlar. Yük maşınına sığışmayan bəzəkli, naxışlı, içi dolu cehiz sandığı balaca maşının üstünə keçi qılından hörülmüş nehrə çatılarıyla bərk-bərk bağlanmışdı. Maşınlar siqnal verə-verə döngəni dönüb arxalarınca anlıq xatirələr kimi tozanaq qoyanda yenə səs-küy başladı: – Gördünmü, nə yaxşı sandığıydı?! – Bə nə! Usta İbrahimin əlləri qızıldı, gələn ilə mən də birini qıza düzəltdirəcəyəm. – Bə deyirdilər, kişinin nəfəsi təngiyir, nətəhər düzəltdi bu dar zamanda bu yekəlikdə sandığı? Hələ bəzək-düzəyini demirəm… – Qulağını çək, cırığına-cındırına gül, ay qız, iraq olsun, nolub ki Usta İbrahimə? Qoca kişidi, arada nəfəsi tıncıxır, açılır. Kəndin tutan əlidi, heç nə olmasın denən. – Bıy aaa… Demədim ki, nəsə olsun. Mən deməknəndi?! Hələ mənim də gözüm onun əlindədi, uşaq əsgərlikdən gələnə bir iri taxt düzəltdirəm gərək. Kasıb Allahverdinin qızını istəyir, ondan cehiz umammaram mən… Sözü həmişə kişi-qadın, qoca-cavan gözləmədən “şıpp” deyə üzə dediyinə görə “Arsız” ləqəbi almış Narıngül arvad maşınların arxasınca atdığı bir ovuc buğdaya uçuşan sərçələrə baxa-baxa dedi: – Anası, nənəsi o sandığı yaman doldurdu, başı ucadı qızın. Onu-bunu bilmirəm, mənim gözümdə ən urvatdı cehiz elə o sandıqdı. Özü də yaxından baxdım, üstünə zümrüd quşunun qızıl qanadlarını çəkmişdi Usta İbrahim. II Gəncə çayının sol sahilindəki dar dölmələrə aparan xırlı küçəyə ayaq basmazdan qabaq gərək biləsən ki, hansı qapı kimindi. Yoxsa ayaqların kimi fikirlərin də dolaşar, dölməyə girdiyini yadına salsan da, haçan dolanıb çıxdığını xatırlayammazsan. Əgər yolu oraya düşən bir nabələd adam varsa, mütləq Əttarlar küçəsindəki balıq mağazasının qabağında dayanmalı, başını açıq qapıdan irəli uzadıb Mikayıl kişiyə: “Bazar olsun!” – deməlidi. Səbirlə Mikayıl kişinin handan-hana boğazını arıtlayıb: – Kimi axtarırsan? – sualını verməsini gözləməlidi. Əttarlardan üzü çaya yemlik yarpağı kimi həzincə burulan dölmələrdə kimə hansı qapı lazımdı, üstəlik, o qapını saat neçədə döymək daha urvatlı olar, Mikayıl kişi bunları hamıdan yaxşı bilirdi. Sakinlərin “Adam körpüsü” dediyi “Dəmir körpü”dən basalağa girənlərin isə körpünün böyründə stəkanla günəbaxan tumu, türk fıstığı satan Haqqı arvadın yanında ayaq saxlamaları bəs edirdi; bu tərəfin səmt ağacı da o idi… Təkcə Güldərən nə Mikayıl kişinin balıq mağazasının, nə də Haqqı arvadın vedrəsinin yanında ayaq saxlamırdı; başını aşağı salıb fikirli-fikirli Əttarlardan girib körpüdən o yana çıxır, yeni tapdığı işinə tələsirdi. Yol boyu beynində hələ almadığı maaşı qəpiyinəcən ölçüb-biçir, dörd balasının əyər-əskiyinə yarım-yamalaq da olsa, çatdırammırdı. Özü demiş, “yüyürə-yüyürə” ürəyini Yaradanına açıb-tökür, hər ay sonunda yarısı kreditə çıxılan təqaüdünü alanda iki dəfə şükür edirdi: biri üzü göyə, biri də üzü bankomata… Axşam geri qayıdanda isə hava artıq toranlaşır, dölmədə oynayan uşaqlar evlərə çəkilir, yarıaçıq pəncərələrdən eşiyə bir-birinə qarışmış yemək ətriylə bərabər, televizorların səsləri axırdı. Küçə işıqları olmayan dölmələrdən pəncərələrdən süzülən əlçim-əlçim işıqların havasına yeyin addımlarla evə çatmağa tələsən Güldərən bu dəfə də burnuna dəyən yemək ətirlərini seçir, evində hansı yeməyi bişirmək üçün nəyin olub-olmadığını yadına salmağa çalışırdı. Kələm dolması qoxusu alsa, yadına düşürdü ki, düyüsü var, əti yox… Bir başqa gün isə buzluqda bir büküm çəkili ət olduğuna sevinən kimi dolmalıq kələm almağa pulu olmadığını xatırlayırdı… Beləcə, günləri bir-birinin üstünə hörməklə öz ömür divarını bərkitdiyini sanırdı. Ümidi onaydı ki, balaları ən çətin anlarında çiyinlərini bu divara söykəyə biləcəklər… …Bu gün də Əttarlardan girib “Adam körpüsü”nə çatmağa tələsirdi. Ayağındakı parça ayaqqabısının altı nazilmişdi deyəsən; iri xırlar ayağını yaman incidirdi. Gərək bu aykı maaşın hesabına özünə bir ayaqqabı da alaydı. Almalıydı, amma beynindəki hesabda hansı balasının payından kəsməliydi? Bu an dünyanın ən çətin sualı bu idi Güldərən üçün… Bunu düşünə-düşünə üçüncü dölmənin başına çatanda qeyri-ixtiyarı başını sağa döndərdi, bircə baxış bəs elədi ki, dizlərindən daş asılmış kimi yerindəcə quruyub qalsın. Gözlərini bərk-bərk yumdu, sonra da ehtiyatla açdı; səhv görməmişdi… Mavi darvazanın eşiyindəki sandığı tanıyırdı…Tanıyırdı, amma hardan? Ürəyindən kövrək bir nisgil burula-burula qalxdı, yaddaş ağacının budaqlarını tələsə-tələsə silkələdi, xatirələrinin dolaşmış, bir-birinə qarışmış kələfinin içindən tapdığı sözlər dilinin ucundan özünü eşiyə atdı: – Afiqin qızının zümrüd quşlu sandığı… Bir istədi gedib mavi darvazanı döysün, Afiqin qızını soruşsun, qəfildən ağlına gələn fikirdən ürpəndi: – Sağ olsaydı, qoyardımı sandığını darvazadan eşiyə?! – deyə pıçıldadı öz-özünə və köksünü ötürüb yoluna davam etdi… *** Güldərən pıçıldamışdı, amma sandığın qulağına bir inilti çatmışdı illərin o tayından… Neçə ildi, eşitməmişdi belə inilti, eşitsəydi, xatırlayardı. Bu inilti nənə palıdın bala dərdini yadına saldı onun, bütün budaqlarının, barının-bəhrəsinin xətrinə bir budağının düymələrini qurban verən fıstıq ağacını düşündü… Yalnız indi anladı ki, neçə ildi arzusuna çatmağın xoşbəxtliyində, sadəcə, xumarlanırmış. Hə, “Ölüm dərəsi”nin sağ yaxasındakı qərib gəncliyində budaqlarını açıb bütün varlığıyla dilədiyinə çatmışdı: ömrünü bir insan ömrünə calamışdı neçə ildi… Usum onu görən kimi gözəlliyinə aşiq olmuşdu, nazını çəkə-çəkə doğramışdı budaqlarını, ovcunun içindəki qabarları gövdəsinə sürtə-sürtə ölçmüşdü, əvvəlcə cib bıçağıyla lazımi yerdə cızıq açmış, sonra balta çəkmişdi. Usta İbrahim hər hacata əlini atanda üzünü birinci göyə tutmuş: – Yaratdığına şükür, Ulu Tanrı! – demişdi… Afiqin qızı onu ilk görəndə sevincindən ağlamış, dizlərini yerə qoyub saçlarını qapağının üstünə sərmişdi. İllərlə ən qiymətli şeylərini ona əmanət etmiş, üstündəki zümrüd quşu rəsmini yaylığının ucuyla astaca tumarlamışdı… Qoymamışdı üstünə bir toz dənəsi qona… Qoymamışdı qız-gəlin bir dəfə döşəmə siləndə hikkəsini onun balaca üçkünc ayaqlarına çırpa… Belə keçmişdi illər… Neçə dəfə qapağı açılıb-örtülmüşdü, heç saymamışdı da… Nəinki oğul-uşaq, hər nəvəyə də, bu yaxında ilk nəticəyə də pay çıxmışdı onun içindən. Hər dəfəsində də Afiqin qızı dilində min şükürlə, dodaqlarının ucunda kövrək bir təbəssümlə açmışdı qapısını, elə həmin şükranlıqla da ehmalca qapağı yerinə qaytarmışdı. Nə xoş ömrə calanmışdı, Ulu Tanrı… İndi bilirdi qoz ağacı… İndi… Məhz elə bu gün… Bu sabah… *** İşdə əlini nəyə atırdısa elə bil illərin o tayına çatırdı qabarlı barmaqlarının ucu Güldərənin… Sandığı o mavi darvazanın ağzında görəndən bəri yüz dəfə o kəndə qayıtmışdı; gah Afiqin qızının toyunda qol qaldırıb oynamış, gah Narıngül arvadın sandıq haqqında dediyi sözləri eşitmiş, gah öz cehiz sandığını ilk dəfə gördüyü günkü kimi doluxsunmuş, elə o vaxtkı kimi də ağlamağa utanmışdı… Bütün bunların fövqündə də gücünün heç nəyə yetmədiyini anlamış, ürəyindən dönüb-dolanıb keçirmişdi ki, qayıdanbaş mavi darvazanı döysün, qapıya çıxana özünü tanıtmadan o sandığı istəsin… Amma özünü dansıtmağa da ayaq yeri saxlamışdı ürəyində: – Aparıb hara qoyasıyam ey?! Heç öz gəlinimin cehizini yerləşdirəmmirəm, yazıq qudam borc-xərclə nə də gözəl cehiz alıb. Bu kirayədən o kirayəyə daşınıb qırılmasın deyə, yarımbükələk yarısı o bacımın qapısında, yarısı o qohumun zirzəmisində qalıb… Tozunu sildiyi hər masada, hər kompüterdə öz sandığını tapmış kimi hiss edirdi bu gün… Həmişəki kimi cəld işləyəmmirdi, elə bil masaya dəsmalı bir az bərk çəksə, sandığının üstündəki topa çəhrayı güllərin rəngi solacaqdı… – Çəhrayıydı o topa güllər… Hə… – təəssüfqarışıq əminliklə deyilən sözlərin təkzibi də gecikmirdi. – Çəhrayıydımı? Bəlkə, narıncıydı? Nəysə, bir cürə rəngiydi mənim sandığımdakı topa güllər… Gah da ürəyinin dərinliyində Afiqin qızına həsəd aparırdı: – Necə gözəl saxlayıb sandığını… Usta İbrahimin əlindən dünən çıxmış kimiydi. Bir naxışı da əyilməyib, bir boyası da rəng verməyib illərə. Görəsən, istəsəm, gəlini onu mənə verərmi? Eşiyə qoyublarsa, ya bu gün-sabah Gəncəçayın qırağındakı zibil çuxuruna atacaqlar, ya da elə yağış yuyub – gün qurudub hayıf eləyəcək… – tezcə də içində hövllənən nisgilin dərmanının Afiqin qızının sandığı olmadığını boynuna alırdı. – Yox ey… Mən Afiqin qızının sandığını istəmirəm… Məni öz sandığımın qədrini bilməməyim yandırır… Belə vurdu günü başa Güldərən; gözlərində neçə bulud dolub-boşaldı, ürəyinə neçə şimşək çaxdı ömür payının üfüqlərindən… İşdən çıxanda bir istədi bu gün yolunu dəyişsin: “Adam körpüsü”nə dönməsin, elə üzüyuxarı qalxıb “Kukla teatrı”nın körpüsündən keçsin, Nizaminin heykəlinin yanından da üzüaşağı keçmiş Sabir küçəsinə girib kirayə qaldığı evə elə getsin. Di gəl, ürəyi onu sandığa tərəf çəkdi, ayaqları bir də sandığa çatanda dayandı. Pəncərədən düşən bir əlçim işıqda fərqinə vardı ki, sandığın üstündə yumaq kimi bükülmüş bir qarı oturub, kürəyini mavi darvazaya söykəyib, başını da sağ çiyninin üstünə əyib… *** …Ömür dolaylarının lap aşağısında qalmış bir xatirə şəkli asmışdı o gün üçüncü dölmə öz yaxasına… Sandığın üstündə yumrulanıb oturan qarı elə bilirdi ki, yenə Bada türklərinin əcdadlarının izini itirdiyi o kənddədi, Güldərən gəlib ki, onu quşəppəyi yığmaqçün “tikilişin yanına” getməyə çağırsın… Şəklin Güldərən tərəfində isə qəşəng bir payız günüydü, Afiqin qapısından əvvəl cehiz maşını çıxırdı, ardınca da üstünə sandıq bağlanmış balaca maşın yol alırdı… Amma bu dəfə o maşınlar ard-arda tini burulub gözdən itmirdi, ha getsələr də, sandıq görünürdü; özü də bütün gözəlliyiylə… – Sən də mi Gəncəyə yön saldın, a Güldərən? – dedi Afiqin qızı… Güldərənə elə gəldi ki, nəinki məsafələrin o biri ucunda, ömründən ötüb-keçənlərin də əlçatmazlığında qoyub gəldiyi o kəndin səsini eşidir; hardasa bir bulaq axır, bir balaca kol küləkdən üşənib budaqlarını bir-birinin üstünə qarmaqlayır, bu qarmaqlanan budaqların arasında da bir birəbitdən quşu cikkildəyir…Və hamısı yığılıb bir bayatıya dönür, yumrulanır, köksünə yığılır… Əzizim, bəndim ol, gəl, Şəkərim, qəndim ol, gəl… Ömrümü yaşamağa Şəhərim, kəndim ol, gəl… Sözlər ürəyindən hövllənir, boğazında düyünlənirdi Güldərənin… Di gəl, Afiqin qızının öz adı nəydi, xatırlayammırdı… Bilirdi ki, bir gül adıdı, amma hansı gülün? Bütün bildiyi gül adlarını yan-yanamı düzsün indi, yoxsa elə bildiyi adlamı – “Afiqin qızı” deyəmi çağırsın qarşısındakı bu doğmalığın öləzimiş halını? Çarəsi öləziyən doğmalığının kösövünü küldən çıxarmağa qaldı… – “Deyirdin, Gəncədə kama yetərsən, indi bu mən, bu sən, bu da ki Gəncə…” – deyirdi yazıq Məhsəti… – Bəxt dediyin bir daş atımıdı, atan fələyin özü də hara düşəcəyini bilmir… – Afiqin qızının sözləri çinar yarpaqlarının xışıltısı kimiydi… – Hə… – dedi Güldərən… …Nə vaxt sözə unutduqlarını sandıqları, amma unutmadıqları kənddən başladılar, bir-birinin ömür yoluna bircə baxış atmadan, bircə “heyif” demədən nə vaxt qocalığa çatdılar, bilmədilər, sadəcə, sözlər bir-birinin arxasına düzülür, yaddaşlarının içindəki dolaşıq kələf adda-budda çözələnirdi… – Nabat arvad yadındadımı? – Həmişə köhnə-külüş geyinərdi… Bir gün qoltuğunda iki top donluq qapıya gəldi. Dedi, bunlardan mənə qəşəng don tik. Yanımda oturdu, başladım ölçüb-biçməyə. Mən ölçüləri aldıqca yana-yana danışırdı ki, Çardaxlıya ölü yerinə gedibmiş. Gedəndə görüb ki, ölən arvad ən təzə donunu geyinib durub qapıda. Deyib, “bıy başıma xeyir, bə biz ölü yerinə gəlmişik axı?!” Evin gəlini də qayıdıb ki, “day ölüb gedib də qayınanam. Açdım sandığını, elə baxdım, bu don qəşəng su götürər, evi-eşiyi sildim. Döşəməsilən ağaca taxıb qoymuşam günə qurusun”. Nabat arvad da bir əynindəki iyirmi illik donuna baxıb, bir taxtadakı dona, bir də otağın başında qoyulmuş şəklə… Evə çatan kimi açıb sandığını, iki top parça gətirib ki, bütün olan-qalanını geyinib cırsın, öləndə gəlinə nə təzə don, nə də təzə donluq qalmasın… – Ulu Tanrı səni qorusun, ay Güldərən… – İnanmıram ki, Ulu Tanrı yaza bizə bu qara günü… Yarıaçıq pəncərədən eşiyə boylanan sarısaç, sinəsi açıq cavan gəlin qışqıra– qışqıra üzünü Afiqin qızına tutmuşdu: – Ay arvad, orda ona-buna az qeybət elə, gəl, çörəyini ye. Bir azdan serialım başlayacaq, sonra məni yarımçıq qaldırma divandan! Güldərən asta-asta Əttarlara tərəf yoluna davam etmişdi. Ayağının altında hiss elədiyi hər iri xır dənəsi ürəyinə çırpılırdı… *** …Hər axşam üçüncü dölmənin yaxasından asılan ağ-qara şəkildə yeni bir xatirə göyərirdi… Elə ki Güldərənin köhnə parça ayaqqabıları sandığın önündə itaətə gəlmiş kimi cütlənirdi, Afiqin qızı qırışmış əlləriylə alnına düşən iki tək-bir cüt ağ saçını yaylığının altına itələyir, xatirə dolabının kənd siyirməsinə üz tutur, içindən kimi tapsa, onun adını çəkirdi: – Bir Mərvə arvad da varıydı… Türk Kübranın anası… – Yazıq… Onunku ayrı cür dərdiydi çəkirdi… – Nətəhər demişdi yazıq günlü? – Axısqa qaçqınlarıydılar yazıqlar… Bir əl Axıskadan Fərqanəyə sürgün olunmuşdular, bir əl də Fərqanədən Azərbaycana. Bir gün Kübra dedi ki, ana, ərimin bütün qohumları Sarıtəpədədi, bircə bizik, bir də sənin bacın oğludu bu kənddə. Biz Alının xətrinə Sarıtəpəyə – onun qohumlarının yanına köçməliyik… Mərvə arvad bir xeyli əllərini üst– üstə qoyub fikrə getdi, üzündən görünürdü ki, iki qapı arasında qalıb, bilmir, hansından keçsin. Bir qızının üzünə baxdı, bir əlini cibinə atıb bacısından qalan toxunma dəsmalı götürüb gözlərinə çəkdi, handan-hana dedi: “Qızım, heç mənim xətrim yox?” – Nə ağlamalı dərdiymiş… Bir kərə qabağında oturub ağlamamışıq… – Ağlamağa yaş da varıydı o vaxtlar… – Yaş dərdi yuyurdu sanırdım, yumur, a Güldərən… – Dərdin yediyi kimi adamı heç nə yemir… – Dəli Qumaş da xatirinə gəlirmi heç? – Hə… Amma qovuram onu xatirimdən… – Elə od qaladı ki, bədbəxtin qızı, qovsam da, getmir, inanırsanmı? – Qovduqca gəlib oturur günümün ortasında… Elə hey giley eləyirdi ki, uşaqlarım naxələfdi. Hamı bir ağızdan: “Kiri!” – deyirdi, heç deyəni olmadı ki: “Bir hovur danış, bağrın çatdamasın…” Altı uşağın hansının qapısına gedirdi, yerdə qalan beşi yığılıb ora gəlir, “pensiyandan bizə də ver” – deyib dava salırdılar. O da naəlac qalıb qayıdır öz evinə, tək-tənha pilləkənin başında oturur, qonum-qonşunun ovcunda gətirdiyini yeyirdi. Ürəyi qaynadıqca da uşaqlarının qapısına gəlməməyindən, gəlinlərin pulunu xərcləyib onu bəyənməməsindən, qızların da ancaq ya yükdən bir yorğan, ya da əldamından bir mis sərnic aparmaqçün qapıdan girdiyindən danışardı. “Dəli Qumaş” deyirdilər, amma yazıq gününü anladırdı… Yadımdadı, Çiçək arvadın nəvəsi Yusif qaça-qaça xəbərə gələndə ki, Qumaş arvad özünü armud ağacından şələ çatısıyla asıb, anam dizlərinə döymüşdü… Lələm də əlağacına söykənib demişdi: “Canını götürüb getdi bədəsil övladların əlindən yazıq… Ta bilirdi ki, heç kimə lazım döy…” – Nə pis şeyiymiş heç kimə lazım olmamaq, a Güldərən… Yarıaçıq pəncərənin o üzündən hikkəylə döşəməyə çırpılan ayaq səsləri gələndə Güldərən dinməz-söyləməz üzünü çevirir, addımlarını yeyinlədirdi… *** Beləcə, günlər keçir, Güldərən hər axşam yuxuya getməzdən qabaq kirayə evlərdə yer tapmadıqca o qapıya-bu qapıya göndərdiyi sandığını hər dəfə bir rəng itirmiş, bir az da yüngülləşmiş tapdığını xatırlayırdı. Oğlunun köhnə köynəyindən tikdiyi yastıq üzünə axan göz yaşlarının həqiqiliyinə inanmayaraq əliylə yoxlaya-yoxlaya da yuxuya gedir, bir də səhər ertə su satan Rəcəbin maşınının tırıltısına oyanır, işə tələsirdi. …Sonuncu dəfə kimin qapısına qoymuşdu sandığını? İçini təmiz boşaltmışdımı? Bu gün yuxudan durandan bu suallar beyninin içində bir-birini qovur, düşüncələri bir bacısının qapısından girib, o biri bacısının pəncərəsindən çıxırdı. Gümanı yenə uzaqdakı qızına gəldi, bilsə-bilsə, sandığın yerini o, bilərdi; qərib xatirələrə qarşı yaman həssas idi. Əlini telefona uzadıb qızının nömrəsini yığmaq istədi, tezcə də xatırladı ki, qızı hələ yuxuda olar. Zəng edib oyatmağa qıymadı, düşündü ki, haçan özü yığsa, sözarası soruşar. Əlacı yenə öz-özünə təsəlli verməyə qaldı: – Belə qəfil soruşsam, bunu da özünə dərd edər uşaq… Deyər, görən, anamın nəyi itib o sandığın içindən yenə? Fikrinin bir ucunu qızına bağlayıb evdən çıxmağa hazırlaşırdı ki, qəfildən anası yadına düşdü. Qayıdıb gəlininə dedi: – Oğlum evə gələndə soruş, gör, bu həftə nə vaxt boş olar? Dördüncü gün anamın ilidi, işdən icazə alaram, qəbir üstünə gedərik. – Baş üstə, ana. Deyərəm, lap o da işdən icazə alar həmin gün. Gəlininin Afiqin qızının təzə-köhnə gəlinlərinə oxşamadığına görə ürəyində şükür edə-edə pillələri endi, darvazaya çataçatda dönüb geri baxdı. Gəlin mətbəxin pəncərəsindən baxıb güümsəyirdi. O da gülümsədi… …Üzündəki o xoş və şükranlıq dolu təbəssümüylə günü başa vurub “Adam körpüsü”nə çatdı. Haqqı arvadın yanına yığışan arvadların içində gözünə bir tutamlıq sarı kəkil dəydi, addımlarını yeyinlətdi. Əgər zənni doğruydusa, Afiqin qızıyla bir az artıq söhbət edə bilərdi; bu gün ürəyi doluydu, anası yaman yadına düşmüşdü. – A Güldərən… Sənə nə deyirdilər, bilirsənmi? Elə ki qoşa hörüyünü çiyinlərinə atıb o toyun körpüsünü keçirdin, əmidostum qayıdardı ki, Gül Dərənin Güldərəni yenə gedir gül dərməyə… – Baratəli babamgilə gedirdim o toya… – Bilirdik… Amma əmidostum elə deməliydi… Deməsəydi, olmazdı… – Üç solmaz çiçəyi var evdə yaylığımın arasında… Kənddən yığmışdım… – …Anan dururmu? – Bu dördüncü gün ilidi… – Yaman xətir istəyən arvadıydı… – Ondan sonra xətrini ölçəcəyim adam tapmıram bir ildi… …Hər ikisi susdu… Üçüncü dölmə nimdaşlığından silkələnib ayılmaq istəyirmiş kimi Gəncəçaydan üzübəri əsən sərin küləyi qucaqlayıb sinəsinə sıxmaq istədi; külək də dinc durmadı, yerdən bir ovuc toz qaldırıb mavi darvazanın başının üstündən içəri atdı. Afiqin qızı səksənən kimi oldu, əyilmiş barmaqlarını bircə-bircə sığallayıb dilinin altında nəsə oxudu, sonra hər iki əliylə sandığının qapısını sığallaya-sığallaya dedi: – Mənim xətrim üçün… – …Bu dölmələr kəndimizə oxşayır bir az… – Sabah gəl, bu sandığı apar… Xətrim üçün… – …Havası da sərinləyir buraların nəfəs-nəfəs… – Səninləyəm… A Güldərən, sabah bu sandığı apar, yiyə çıx. Dölmənin ucunda bir tutam sarı kəkil görünəndə Güldərən dinməzcə sandığın qabağından ayrıldı. Evə gedə-gedə beynində yenə öz sandığıydı. Bu dəfə sandığında Afiqin qızının sandığına oxşayan naxışlar axtarır, gah naxışları eyniləşdirir, gah da rəngləri bir-birinə yaraşdırırdı. Köhnə Sabir küçəsinin ayağına çatanda telefonu zəng çaldı, baxdı, uzaqdakı qızıydı. – Alo? Anam? – Axşamın xeyir… Neynirsiniz? – Nənəm yaman yadıma düşüb. Tikdiyi tikmələrdən varmı səndə? – Biri qalıb… – O vaxt sandığında üçünü görmüşdüm mən. – Hər qız öz payını apardı, səninki qalıb məndə. – Sandığını da xalamın əri doğrayıb toyuq taxçası düzəltdi o ili… Nənəmin tikmələri, bizim kəlağayılarımız da ondan sonra didərgin düşdü… – … – …Deyəsən, yorulmusan, sağollaşaq, sabah yenə yığaram… Telefon keçdi… Amma Güldərənin qulağına sandığından düzələn taxçalardakı toyuqların qanad çırpıntıları, bir də Afiqin qızının səsi gəlirdi: “Mənim xətrim üçün… Bu sandığı apar… Yiyə çıx…” Bu səslərin qarışığında Güldərən sandığı qoymağa yer axtarırdı; görəsən, kirayə qaldığı basırıq evdə o sandığı hara qoya bilərdi? *** Üçüncü dölmədəki mavi darvazadan çıxan orta yaşlı kişinin üzündə yarıkədər, yarıheyrət bir ifadə vardı. Sanki o, nəyisə – çox qiymətli bir şeyi itirmişdi, axtarırdı, amma harda axtaracağını bilmirdi. Bir az o yana-bu yana döyüküb sağ əlini darvazaya söykədi, sol əliylə ürəyinin üstünü tutub yanğılı bir “ah” çəkdi… Başını qaldırıb göy üzündə adda-budda görünən ulduzlara baxdı. Əlini darvazadan çəkib salavat çevirdi, səndələdi, birtəhər özünü sandığın üstünə saldı… Yarıaçıq aynadan sarısaç bir gəlin boylandı: – Papa, papuşka… Mamuşka deyir ki, mağara zəng elədin? Kişi astaca: – İndi yığıram… – dedi. Sonra telefonunu çıxarıb bir nömrə yığdı, qulağına tutub danışmağa başladı: – Axşamın xeyir…Üstünə sağlıq, anam indicə rəhmətə getdi… Hə, elə mağar üçün zəng eləmişdim. İndidən qurulsa, gecə yol gələnlər hazır süfrəyə keçərdi… Yaxşı… Yarım saatamı? Eşikdəcə gözləyirəm… Nə yoxdu? Samovara odun?… – susub zənlə dölmənin sonuna baxdı; qaranlıqda görməsə də, bilirdi ki, orda – Elman kişinin qapısının ağzında yarıqurumuş bir gavalı ağacı var. Əlini özünə dayaq verib ayağa qalxmaq istədi, amma əli qızıl ilana toxunmuş kimi diksindi. Telefonu qulağından çəkib işığını sandığa saldı, əliylə bir az qapağını, qıfıl yerini yoxladı, sonra telefonu qulağına tutub dedi: – Narahat olma, burda bir sandıq var, indi uşağa deyərəm doğrayar, sabahadək samovarı görər… Ay sağ ol, sabah da uşaqları Aşıqlıya göndərib odun gətirdərik… *** …Qoz ağacının ürəyinə qəribə bir sərinlik çökmüşdü… Nə eşitdiyini yaxşı bilirdi; onu doğrayıb oda atacaqdılar, amma ürəyi yaman səriniydi… Ömrünü bir insan övladının ömrünə xoş calamışdı… İndi o ömür bitmişdi, onunku da bitməliydi… Mavi darvazadan çıxan gəncin əlindəki balta yarıaçıq pəncərədən düşən işıqda parıldayanda ağlından keçən son fikir bu idi: – Görəsən, bu gecə ehsanlıq samovar çayından Güldərən də içəcəkdimi? Afiqin qızının xətri üçün… May 2021

“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru

Ədəbiyyat termin olmazdan öncə də vardı. O, hər insanla birgə doğulurdu. Amma adamlara ad qoyulurdu, o, adsızlığıyla böyüyürdü. Hər yeni gün ayrı donda, ayrı formada həyatımızda boy verirdi.

Bir gün adı “layla”ydı, səhərisi “oxşama”… Əkin tarlalarında “holavar”dı, yaylaqlarda “sayaçı sözləri”… Toyda “mahnı” olurdu, vayda “ağı”ya dönürdü. Hə, ədəbiyyat insan düşüncəsinin həyata nisbətində buqələmundu. İndi də elədi… Artıq adı olsa da, yenə buqələmunluğuna sadiqdir. Axı, həyata adaptasiya olmağa məhkumdur.

İnsanlara heç vaxt qara fondakı ağ nöqtə maraqlı olmayıb çünki. Bunun xüsusilik olduğunun fərqində olublar. Amma bu xüsusiliyi ya lənətləyiblər, ya da ondan qorxublar. Yalnız bəzi adamlar bu ağ nöqtəni anladan sözlər söylədikdən sonra yavaş-yavaş maraqlanmağa başlayıblar ki, “bu ağ nöqtə, görəsən, əslində nədir?”  Elə bu sualla da o bəzi adamların arxasına düşüblər, başına toplaşıblar. Həmin adamların bəzisinin söylədikləri xoşlarına gəlib; başına sığal çəkib, adına hörmət ediblər. Bəzisinin söylədiklərisə xoşlarına gəlməyib; onu birliklərindən qovub, çöllərə salıblar, adını “dərviş” qoyublar, ya da daş-qalaq eləyib, insanın zülm eləmək qabiliyyətinin yaşatdığı dəruni ehtirasdan həzz alıblar.

Xoşlarına gələn söylənənlər ağ nöqtəyə “ağ nöqtə” deməyib. Axı, ağ nöqtə olduğunu hamı onsuz da görürdü. Bəzi adamlar ağ nöqtəni “işıqlı gələcəyin müjdəçisi”, “zülmət saçlı gecənin qoynundakı sevgi ulduzu” kimi sözlərlə elə ahəngdarcasına anladırdılar ki… İnsanlar yavaş-yavaş beyinlərinin içində hansısa xoş, ülvi duyğunun tərpəndiyini, oyandığını hiss edirdilər. Bu, onlara xoş gəlirdi… Elə həmin xoşluqla da bəzi adamların söylədiklərinə həvəslə, maraqla qulaq asırdılar.

Beləcə, ədəbiyyat terminoloji ünvanına doğru yol başlayırdı… Və bu yol minilliklər boyunca uzanırdı. İndi də uzanır…

İkinci minilliyi tamamlamışıq, ədəbiyyatı öz adıyla tanıyırıq, sevib-sevməmək də əlimizdədir. Bizimlə birgə doğulan ədəbiyyata valideynlərimizin canının-qanının qarışdığını dərk edirik. Artıq ağ nöqtənin elmi, bədii, fəlsəfi,  sosial, ictimai, informativ, primitiv, estetik, etik və sair və ilaxır  aspektdən izahını verməyə qadirik.  Lakin zülm eləmək qabiliyyətinin yaşatdığı dəruni ehtiras hələ bizim genlərimizdə özünü axtarışdadır. Elə buna görə də qəfildən, üçüncü minilliyin başlanğıcında ədəbiyyatda “zorlama” prosesi “bumm” elədi.

Bu proses ədəbiyyata ad qoyulduğu gündən başlamışdı. Nə vaxt ki, ədəbiyyat elm kimi qəbul edildi, öyrədilməyə, öyrənilməyə başladı, ədəbiyyatın özülünü idrakında, ruhunda yaradan o bəzi adamlar anlamalıydı növbəti döngədə nələr olacağını…

Demək, onlar anlamamışdılar. Yaxud anlamaq istəməmişdilər. Məsuliyyəti öz üzərlərinə götürmək istəməmişdilər. Ədəbiyyatın faciəvi aqibətini növbəti zaman döngəsinə – övladlarına ötürmüşdülər. Təbii, burda “özünüqoruma instinkti”ni müdafiə etmək labüddür. Lakin ədəbiyyatı çərçivələrə salıb, qanun-qaydalara bölüb, terminologiyanın məngənəsində sıxanlar “təbii” sözünü çoxdan quylamışdılar.

Həmin quyunun kənarında da bir ağac vardı, bir də onun köklərini gəmirən iki siçan. Eynilə “Kəlilə və Dimnə”də anladılan kimi. O siçanlar ağacın kökünü gəmirdikcə, arı yuvasından süzülən baldan barmaq-barmaq dadmaq “həyat eşqi” adlanırdı.

“Zorlama prosesi” ağ nöqtə haqqında bütün deyilmişləri inkarla təzahür etdi ilk dəfə. Çünki daha ağ nöqtə haqqında deyilməmiş xoş söz yoxuydu. İndi də başlandı, bəd sözlərin dilə gətirilməyinə. Bu da ədəbiyyatı çirkinləşdirməkdən başqa heç nəyə yaramadı. Beləcə, zövqsüzlük yarandı…

Prosesin ikinci mərhələsi bir addım öndəkini aşağılamaqla davam etdi. Bir vaxtlar ağ nöqtə haqqında ən xoşagəlimli sözləri söyləmiş bəzi adamların nəvələri babalarının adının əvvəlində çirkin sözlər yazmaqdan çəkinmədilər. Bu, onların öz-özlərinə qarşı etdiyi mərhəmətsizlikdi…

Üçüncü mərhələdə ədəbiyyat termininə sığınan kəlmələrin əksəriyyəti insan hisslərinin adını dəyişdirməyə meylləndi. Bir vaxtlar insanların beynində oyanan xoş duyğulardan birinin adı “sevgi” idi… İndi ölüb-öldürməyin, asıb-kəsməyin, sevgidən məhrum olan hər şeyin adına “sevgi” deyilirdi. Bu da sevgisizliyin özüydü…

Atalara sadiqliyin yeganə əlaməti onların hər şeyi “üçdən deməsi”nin  lazımi məqamda “qızıl qayda” olmasıdı. Və üçüncü mərhələdə hər şey yenidən ilkə – birinci mərhələyə qayıtdı. Bu dövrilik üçüncü minilliyə başlayan insanın şüurundan yaşamına hopdu…

Bu gün mən də yazıram… O da, o birisi də yazır… Yazılanları gün-gün, an-an müqayisə etdikcə zövqsüzlüyün, mərhəmətsizliyin, sevgisizliyin bir-birinə olan ədasından başqa heç nəyi tapa bilmirik. Ümumiyyətlə, heç axtarmırıq da…

Əgər ağ nöqtə haqqında deyilən bütün “sizlik”lər bu günün insanının xoşuna gəlirsə, demək, yeni ictimai formasiyanın astanasındayıq. Demək, ədəbiyyatdakı ədəbsizliyimizlə zombiləri yaratmağa nail oluruq… Hətta, nail olmuşuq…

Gəncə, 21 mart 2018

Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fəndunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru
Adəti üzrə məktəbdən çıxan kimi dayanacağa tərəf tələsdi. Yenə də fikirli idi. Çatılmış qaşlarının tən ortasındakı düyün üzünə çox ciddi bir görkəm verirdi. Kənardan baxanlar bu qızın çiynində ağır bir dərd yükü daşıdığını asanlıqla hiss edirdilər. Arxasınca qarabaqara gəzən Rəvan da onun çəkdiyi bu ağrı-acıdan çoxdan xəbərdar idi. Qonşu idilər Nərgizlə. Qibtə ediləsi ziyalı bir ailənin övladı olsa da, qonşu qızın həyatı, taleyi Rəvanı çox üzürdü. Bacarsa idi, Nərgizə yaxından kömək edər, onu uşaqlıq illərindən bəri içindən yeyən sıxıntılardan qurtarardı. Amma necə? Qıza yaxınlaşmağa belə cürəti çatmırdı. Qəribəsi də bu idi ki, məhəllədə müəyyən bayram günləri ilə əlaqədar keçirilən şənliklərdə Nərgizlə olub-keçənlərdən danışır, amma kənarda ona yaxınlaşmağa çürət etmirdi. Nə desin, nəyi bəhanə edib yaxınlaşsın? “Nərgiz, olar sizi məktəbdən evə qədər ötürüm? Ya da bu gün hava yaxşıdır, mən də institutdan tez çıxacağam. Bəlkə, dərsdən sonra bir az gəzək? Nərgiz, səndə maraqlı kitablar var? Məndə də kitablar çoxdur. Bəlkə, dəyişib növbə ilə oxuyaq, dünyada baş verənləri müzakirə edək?” Bütün bu suallarla hər gün özünü yorsa da, sonda yenə susur, təsəllisi qızı kənardan izləmək olurdu. Evdəkilər də onun hərəkətlərindəki dəyişikliyi hiss etmişdilər. Anası Məqbulə gülə-gülə dedi: – Bax hələ, dəridən qabıqdan çıxdı bu uşaq. Gör pəncərədən necə pusur?. Sərdar kişi açıq söz-söhbətləri sevmədiyi üçün onun sözlərini ciddi qarşılayıb təmkinlə cavab verdi:
– Burada pis heç nə görmürəm. Evlənən vaxtıdır: seçimini özü etsin. Nərgiz də yaxşı qızdır, gözümüzün qabağında böyüyüb zavallı. Mən Yaqubla danışaram, görüm bu işə necə baxır?
Rəvanın gözləri qarşı binanın pəncərəsindən çəkilmirdi. Duyurdu ki, Nərgiz də onun baxışlarındakı mənanı anlayır, amma nədənsə çox etinasızdır və bu etinasızlıq qorxudurdu onu. Ailədəki ciddi problemlərin Nərgizi kədər libasına bürüdüyünü də yaxşı bilirdi. Buna görə də etinasızlığı təbii sayır, nə vaxtsa onun qəlbinə yol tapacağına inanırdı.
Nərgiz həmişəki kimi dərslərini hazırlayandan sonra mətbəxə keçdi. Bulaşıq qab-qacaq onu gözləyirdi. Atası hələ gəlməmişdi, kiçik qardaşı və bacısı isə dərslə məşğul idilər. Anaları bu evi tərk edib getdiyi gündən ev işlərinin bütün ağırlığı Nərgizin üzərində idi. O, ev işləri ilə bərabər ailədəki ağrı-acınının da bütün yükünü çiyninə almış, uşaqların üzülməsini istəməmişdi. Atası hər gün səhər evdən gedir, axşam qayıdırdı. Zeynəb evi tərk edib gedən gündən bəri Yaqub uşaqlarını korluq çəkməyə qoymasa da, onlara mənəvi dayaq ola bilmirdi. Onun fikrinə görə, əgər evdə soyuducu ağzına qədər dolu idisə, demək, hər şey qaydasında idi. Üst-başından gələn zərif qadın ətirlərinin qoxusu, köynəyindəki rəngli dodaq boyalarının izi Yaqubun yaxşı “həyat” sürməsindən xəbər verirdi. Nərgiz əvvəllər bunu qəbul edə bilmir, otağına çəkilib saatlarla ağlayırdı.Amma zaman keçdikcə hər şey dəyişdi, yaşından tez böyüdü, tez aqilləşdi: övladlarını ögey ana əlinə verməyən atası ilə təsəlli tapdı Nərgiz. O, yaxşı bilirdi ki, anası qayıtmayacaq və qayıtsa belə, yenidən ailənin bir üzvü kimi qəbul edilməyəcək. Anasının ailəni niyə tərk etiyini, hara getdiyini atasından soruşmağa cəsarəti çatmırdı. Qonşu qadınların dedi-qodularına, anasının yad bir kişiyə qoşularaq evi tərk etməsinə inana bilmirdi. Hamı kimi o da anasını sevirdi, gözəl siması gözlərinin önündən bir an da olsa, çəkilmirdi. Gecələr əllərini ana kimi bacı-qardaşının saçlarına çəkərək qayğı göstərirdi, amma özünün sığal görməyən saçları da bu qayğıya möhtac idi. O başa düşürdü ki, gec-tez dünyasını dəyişən anaların yoxluğunu qəbul etmək çox çətindir, amma evini, uşaqlarını atıb-gedən ananın hərəkətini həzm etmək mümkün deyil. Məktəbdə ana haqqında şeirlər söylənəndə, inşa yazılanda baxışlarını gizlətməyə yer tapmır, xəcalət çəkir, anasının bağışlanmaz günahının əzabını yaşayır, hər gün ölüb-dirilirdi Nərgiz.
Uşaqlıqdan bəri çəkdiyi acılar beynində yükə çevrilirdi. Bəzən bu yük neçə dəqiqə davam edən güclü baş ağrılarına səbəb olur, əlləri ilə başını tutur, bu ağrıların keçib getməyini gözləyirdi. Şiddətli ağrılar keçəndən sonra dərindən nəfəs alırdı. Əvvəllər bu ağrlar beş-on dəqiqə davam edirdisə, getdikcə dəqiqələrin sayı çoxalır, onu daha kəskin ağrılar narahat edirdi. Amma Nərgiz nə vaxtsa anası ilə qovuşacağı günü gözləyir, bu ağrıların da keçib gedəcəyinə inanırdı.
-Salam Nərgiz, – nəhayət, Rəvan anası ilə söhbətdən sonra özündə güc tapıb ona yaxınlaşdı. Nərgiz dönüb baxsa da, üzündəki ifadə dəyişmədi. Dilucu salamı aldı. – Dediklərim əhvalını , bəlkə də, dəyişməyəcək. Amma istəyirəm, biləsən ki…

• Nə? Nəyi bilim? Məndən xoşun gəldiyini? Mənimlə əylənmək istədiyini? Mən heç kəsi bu fürsətdən istifadə etməyə qoymaram. Başa düşürsən? İmkan vermərəm. Axı anamın həyatının mənim həyatımla nə əlaqəsi? Ölüb! Ölüb o insan. Yoxdur. Bunu birdəfəlik anlayın, – Nərgiz özündən ixtiyarsız çığırdı. Rəvan söz tapa bilmədi, amma eşitdikləri ona cəsarət verdi:
• Sən nə danışırsan? Bu nə söhbətdi? Gözləməzdim səndən.
• Bu söhbətləri tələbə dostlarınla edərsən. Dərsə geçikirəm, – deyib Nərgiz yoluna davam etdi. Elə bu vaxt Rəvanın arxadan dediyi sözlər qulağında cingildədi:
• Anamla atam axşam sizə gələcəklər.
  Axşam qapını döyən qonaqları Nərgiz hörmətlə qarşıladı. Bir azdan Yaqub da gəldi. Xeyli söhbətdən sonra qonşular mehribanlıqla sağollaşdılar. İndi Nərgiz atasının ona nə deyəcəyini gözləyirdi. Atası məsələni açarkən Nərgiz çəkinmədən dedi:
• Axı mən indi o halda deyiləm, ata. Həm də məktəbi bitirməmişəm. Bir az vaxt ver mənə, düşünməliyəm.
• Bu, təbiidir. Sən gec-tez ailə qurmalısan. Rəvan yaxşı oğlandır. Əminəm ki, sənin qayğına qalacaq,- deyib Yaqub yazıq görkəm aldı, nə qədər sevinsə də, gözlərindəki kədəri gizlədə bilmədi.
  -Yaxşı, bir söz demirəm. Amma, o gəlsin, sonra… – Nərgiz sözünü bitirmədən ağladı.
• O gəlməyəcək. Gəlsə də, mən qəbul etməyəcəyəm. Bu qədər. Gecən xeyrə qalsın.
  Nərgiz bilirdi ki, anası gəlməyəcək. Amma nədənsə onun geriyə – ailəyə dönəcəyi günü gözləyirdi. Otağına keçib pəncərəni açdı. Gözləri yenə də Rəvanın baxışları ilə toqquşdu. Dərhal pəncərəni bağlayıb pərdəni çəkdi və növbəti şiddətli ağrı ilə baş-başa qaldı. “Yox, belə olmaz. Atama ağrılarım barədə nə isə deməliyəm. Niyə? Axı niyə deyim? Bilsə, dərhal məni həkimə aparacaq. Mən isə istəmirəm, istəmirəm. Yaşamaq istəmirəm”,- pıçıldayaraq üzü üstə yatağa uzanıb ağladı. Son zəng tədbiri bitəndən bir neçə gün sonra Nərgizə nişan taxıldı. Qara buludlar bu nişan şamlarının şölələri ilə birgə ailənin başı üzərindən uzaqlaşdı. Qonşular ehtiramla hal-əhval tutdular, əvvəlki günlər tamamilə unuduldu. Qohumların da ayağı yenidən tanış evin kandarına dəydi. Toya hazırlaq gedir, ailə məsələləri müzakirə olunurdu. Nərgiz bu bir neçə gündə dəyişmiş, elə bil böyümüş, daha da gözəllşmişdi. Övladlarının acısını çəkən, hər gecə onların gələcək həyatı barədə narahat olub düşünən Yaqubun da qırışları açılmışdı. Rəvan tez-tez Nərgizlə birgə gəzintiyə çıxır, hər ikisi xoş anlar yaşayırdı. Rəvan onu ömrü boyu sevəcəyinə, anasız keçirdiyi o acı günləri unutduracağına söz vermişdi. Nərgizin ağrıları artanda isə Rəvan bunun yaxşı bir əlamət olmadığını duydu, qızın tez-tez özündən getməsini evdəkilərə danışdı. Söz-söhbət Yaquba da çatdı.
  Nərgiz ciddi həkim nəzarəti altınla saxlanılmalı, müalicə olunmalı idi. Lakin bir səhər həkimin qoyduğu diaqnoz ailənin bütün xoşbəxtliyinə son qoydu. Sərdar həkim kövrələrək: – Vəziyyəti çox ağırdır, xəstənin ürəyinə xal salmayın. Qoy son günlərini xoşbəxt yaşasın barı, – dedi. Nərgizdən başqa hər kəs bu ağır xəstəliyin adını bilirdi. Rəvan özündən çox bu bəxtsiz sevgilisinə ağlayır, yanından bir an belə çəkilmir, onu ümidləndirirdi. Nərgiz isə nə danışır, nə də deyilən sözlərə reaksiya verirdi. Ancaq bir nöqtəyə baxb durur, onu dərdə salan insanı arzulayırdı. O bu arzu ilə də Rəvanın qolları arasında həyatını bitirdi. Toya hazırlaşan bütün qohumlar dəfndə iştirak etdi. Nərgizi gül-çiçək dəstələri ilə torpağın qoynuna gəlin köçürdülər. Rəvan uzun müddət özünə qapandı. Sevdiyi insanın yoxluğunu qəbul edə bilmədi. Onun istəyi ilə Nərgizin qara mərmərdən olan baş daşına “Nişanlı məzar. Nişanlısı Rəvandan əbədi xatirə” sözləri həkk edildi. O, tez-tez gəlib məzarı ziyarət edir, göz yaşı axıdaraq təskinlik tapırdı. Doğmaları gələndə elə bil mərmərdən boylanan şəkil də gülümsəyirdi.

Sual yağışı
Darıxmağın bir adı var-sənsizlik
darıxmaq-səni itirmək qorxusu,
səni unuda bilməmək,
sənsiz qalmağın əzabı deməkdir.
Ürək ağrıyar,
beyin yorular düşünməkdən,
Suallar yağış kimi səpələnər üstünə:
Necə oldu, hara getdi, niyə getdi?
Sual yağışı torpağı yaşıla bürüyüb, ona can da verə bilər
belə anlarda
Otlar göyərər,
güllər, çiçəklər açar,
O, qayıdar,
Unudarsan darıxmağı,
Yağış
Bir az yağıb yorula da bilər
Sən darıxmaqdan yorulduğun kimi…

Sabahım

Çək əlini əllərimdən get daha
Əllərimi mən də çəkim əlindən.
Ümid etmə açılmayan sabaha
Sonra da nə mən ağlayım, nə də sən…

Hər sabahım bir gecədə boğulur-
Hər tərəfi yara yeri, qan yeri.
Günəşi də qan içində doğulur
Yarasından boy göstərir dan yeri.

Yenə günüm göy əskiyə bükülü,
Şimşək mənim ürəyimdə çaxacaq.
Gözlərimdən sevinc göyə çəkilir-
Yaralansam, göydən duz da yağacaq.

Ölü doğub sabahımı göy üzü
Tanrı “qara kağız”a da bəxt yazır.
Qara geyib yas saxlayır göy özü,
Yeriyirəm, yeridiyim yol azır…

---

Gecə yarı
şəhərin yuxulu gözləri süzülür
şərab kimi
səhərə sarı…
Bir azdan
gecə öz libasını soyunacaq
adamlar gecəni çılpaq görmək üçün
yuxudan oyanacaq…

Sevgi ucalığı

Çəkilib dar ağacına
Saralıb, solub ümidim.
Bircə telefon zəngindən
Asılı qalıb ümidim.

Qətlinə fərman verilib
Neçə arzu, diləyimin.
Məni asmaqçün hörülüb
Şah damarı ürəyimin.

Ucaldar məni bu sevda,
Ömrüm qalarsa yarıda.
Cismim sizdən aşağıda,
Ruhum sizdən yuxarıda.

XOŞ GƏLİB

Qapını bağlaram dərdin üzünə,
Könlümün nisgili, qəmi xoş gəlib.
Saralmaq sünbülün yetişməsidi,
Ömrümə saralmış zəmi xoş gəlib.

Sevinc birhəftəlik, biraylıq ola,
Sevinmək sarıdan subaylıq ola.
Bir göz yaşım ola, bir yaylıq ola,
Silmərəm, gözümün nəmi xoş gəlib.

Mən üçün, yeddinin, qırxın yasıyam,
Dünyadan gedənin könül pasıyam.
Kədər ümmanıyam, qəm dəryasıyam,
Qoynumda üzməyə gəmi xoş gəlib.

Tutqun baxışların dəni, Zəlimxan,
Dəyirman dünyanın dəni, Zəlimxan,
Küsmə, yer udanda səni, Zəlimxan,
De, haqqın fürsəti, çəmi xoş gəlib.

Buraxma fürsəti, buraxma əldən,
Göydə qərar tutub, yerdə tapılmaz.
Harayla, harayın qalar içində,
Xeyirdə görünüb, şərdə tapılmaz.

Nə çiçəkdən soruş, nə otdan soruş,
Nə suadn xəbər al, nə oddan soruş,
Nə yardan, yoldaşdan, nə yaddan soruş,
Namərdə səs verib, mərdə tapılmaz.

Ömür səfərini bitirmə vaxtsız,
Karvanı mənzilə yetirmə vaxtsız,
Hüseyn ARİFİ itirmə vaxtsız,
O elə şairdi, bir də tapılmaz.

*Bu şeir Xalq şairi Hüseyn Arifin 2004-cü ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin “Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi” haqqında 12 yanvar 2004-cü il tarixli sərəncamına əsasən işıq üzü görmüş “Seçilmiş əsərləri” kitabından seçilərək dərc olunur