Oxudum… gözümə inanmayaraq, Səninmi bu imza, səninmi bu xətt? Sözlər – yada yalaq, yaxına bir dağ! Hanı car çəkdiyin qüdrət, ləyaqət? Səninmi bu imza, səninmi bu xətt?
Çamura zülmətə sən ağ deyəndə, Süd kimi kağızdan utanmadınmı? Əyriyə düz deyib, düzü əyəndə Əyilməz əlləri heç anmadınmı? Qələmdən, kağızdan utanmadınmı?
Nə cür yalayırsan tüpürdüyünü, Lənət dediyini alqışlayırsan. Dünən bu həyatdan süpürdüyünü Bu gün bəzəyirsən, naxışlayırsan. Lənət dediyini alqışlayırsan.
Bəs sən demirdinmi: – Var olsun idrak Dağ boyda dərdləri əridən ürək Napaklar içində günəş kimi pak. Namərdlər içində mərd qala bilmək! Dağ boyda dərdləri əridən ürək!
Mən elə bilirdim: istedad, bilik Sənət aləminə kifayət imiş. Sən demə vicdansız, qansız “dahilik” Xalq üçün ən böyük fəlakət imiş. Səni tanımağa kifayət imiş.
Soxma gözlərimə növ-növ sitatı! Alçalan misalla, sözlə ucalmır. Kişi itirirsə, səmimiyyəti Yerində bir ovuc külü də qalmır. Alçalan misalla, sözlə ucalmır.
Bir az nadansanmış, bir azca alim, Evdə bir sifətli, çöldə minsifət, Rütbələr önündə həlim, mülayim, Rütbəsiz yanında dişli, kəmfürsət, Evdə bir sifətli, çöldə minsifət.
Odu söndürməyə neçin tələsdin? Ürəyin deyəni rədd etdi başın. Sən öz ürəyinin başını kəsdin, Basdırdın altında qara bir daşın, Ürəyin deyəni rədd etdi başın.
Bir tikə, bir üskük şöhrət üçün sən, Qabıqdan çıxsan da, havada qaldın. Özünü mənliyin dağ zirvəsindən Qırx arşın quyunun dibinə saldın, Alçaldan olmadı, özün alçaldın.
Yerdən göyə qalxan pak alov təki, Sənət də müqəddəs, söz də müqəddəs, Sözü alçaldanı, arxayın ol ki, Tanrı da, fələk də ucalda bilməz. Sənət də müqəddəs, söz də müqəddəs…
Ey hərdən mənimlə üzbəüz olan, Şəri bir yana qoy, xeyirdən danış. Dərəyə, təpəyə salma özünü, Laləli, nərgizli bir yerdən danış.
Öyüb yaxınını, söymə yadını, Sınama hər yerdə qol-qanadını, İki yüz şairin çəkmə adını, Bircə ürək açan şeirdən danış.
Hanı sellər kimi coşub çağlayan? Sözün qüdrətini ellərə yayan? Hüseyni torpağa, suya bağlayan, Arzudan, əməldən, fikirdən danış.
*Bu şeir Xalq şairi Hüseyn Arifin 1966-cı ildə Bakı şəhərində, Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı tərəfindən kütləvi tirajla (15000) işıq üzü görən “Yollar və xatirələr” şeirlər və poema kitabından seçilib.
Yayın dağ ətrini, dəniz ətrini, Qızılgül, göy sünbül, nərgiz ətrini, Yaşarmı-torpağın təmiz ətrini, Göylərin ətrinə qatmayan şeir?!
Yaxında alışıb, uzaqda yansın, Tüstüdə boğulub, ocaqda yansın, Kitabda alışıb, varaqda yansın, Bu evdən o evə çatmayan şeir.
*Bu şeir Xalq şairi Hüseyn Arifin 1966-cı ildə Bakı şəhərində, Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı tərəfindən kütləvi tirajla (15000) işıq üzü görən “Yollar və xatirələr” şeirlər və poema kitabından seçilib.
İsmayıl Şıxlı 1919-cu il martın 22-də[1] Qazaxın İkinci Şıxlı kəndində müəllim ailəsində anadan olmuşdur. 1928-ci ildə Qazax rayonunun Kosalar kənd orta məktəbinə daxil olmuşdur. Orta məktəbi bitirdikdən sonra 1934–1936-cı illərdə Qazax Pedaqoji Texnikomunda oxumuşdur. Texnikomda təhsil alarkən 1935-ci ildə Lenin komsomolu sıralarına daxil olmuşdur. Qazax Pedaqoji Texnikomunu bitirdikdən sonra 1936–1937-ci illərdə Kosalar kənd orta məktəbində müəllimlik etmişdir. Daha sonra 1937-ci ildə V.İ.Lenin adına Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun dil və ədəbiyyat fakültəsində oxumuş və 1941-ci ildə ali təhsilini bitirmişdir.
İkinci dünya müharibəsi dövründə sovet ordusu tərkibində ön cəbhələrdə (Şimali Qafqaz, Krım, III Belorusiya cəbhəsi və Şərqi Prussiya istiqamətində döyüşən orduda sıravi əsgər) olmuşdur. Tərxis edildikdən sonra altı ay Kosalar kənd məktəbində tədris hissə müdiri işləmişdir (1946). Azərbaycan Pedaqoji İnstitunun filologiya fakültəsində aspirant (1946–1949), müəllim, baş müəllim olmuş, xarici ölkələr ədəbiyyatı kafedrasının müdiri, bir müddət Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının katibi (1965–1968) kimi çalışmısdır. “Azərbaycan” jurnalında baş redaktor (1976–1978), Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının birinci katibi (1981–1987), SSRİ Yazıçılar İttifaqının katibi (1981–1987) olmuşdur. 1986-cı ildə Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının sədri seçilmişdir. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Ağsaqqallar Şurasının sədri seçilmişdir (1991).
İlk mətbuat əsəri “Quşlar” şeiri 1938-ci ildə “Ədəbiyyat” qəzetində dərc olunmuşdur. Ədəbi yaradıcılığa 1947-ci ildə “İnqilab və mədəniyyət” jurnalında çap etdirdiyi “Həkimin nağılı” hekayəsi ilə başlamışdır. Bundan sonra dövri mətbuatda müntəzəm çıxış etmişdir. Əsərləri keçmiş SSRİ və xarici ölkə xalqlarının dillərinə tərcümə olunmuşdur.
İctimai işlərdə fəal çalışmışdır. Bakı zəhmətkeş deputatları Sovetinin deputatı (1967–1969, 1983), Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin deputatı (1986–1995), Azərbaycan KP Bakı şəhər komitəsinin (1968–1970), Azərbaycan KP MK-nın (1986–1990), Azərbaycan Həmkarlar Şurası rəyasət heyətinin, SSRİ Yazıçılar İttifaqı idarə heyətinin üzvü seçilmişdir.
Xidmətlərinə görə “Qızıl Ulduz” (1945), “Şərəf nişanı” (1971), “Qırmızı əmək bayrağı” (1979), II dərəcəli “Böyük Vətən müharibəsi” (1985) ordenləri və medallarla təltif edilmişdir. Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Fəxri Fərmanını (1973) və Azərbaycan Respublikasının “Şöhrət” ordenini almışdır (04.07.1994)[3].
Ey mənim arxamca yumruq oynadan, Bərkə çox düşmüşəm, qorxaq deyiləm. Ayağım yer tutur, əlim əldədir, İnsandan, torpaqdan uzaq deyiləm.
Əzəldən həm eşqim, həm nifrətim var, Canımda tükənməz hərarətim var, Bir qəlbdə min sözüm, min söhbətim var, Həyatda beşgünlük qonaq deyiləm.
Ölçmə hər yetəni öz sağ, solunla, Tərpətmə qayanı gücsüz qolunla, Hüseynə dərs demə, yeri yolunla, Mən dünya görmüşəm, uşaq deyiləm.
*Bu şeir Xalq şairi Hüseyn Arifin 1966-cı ildə Bakı şəhərində, Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı tərəfindən kütləvi tirajla (15000) işıq üzü görən “Yollar və xatirələr” şeirlər və poema kitabından seçilib.
Vətəndaş! Nə gözəl səslənir bu söz, Yəni – bir Vətənin övladıyıq biz. Anamız eynidir, qardaşıq demək, Mən sənə arxayam, sən mənə kömək.
Vətəndaş! Nə gözəl səslənir bu söz, Yəni – iki canda bir ürəyik biz. Gücsüzük, bir heçik sən də, mən də tək, Vətənə güvənib olduq Vətəndaş. Mənim ürəyimi qanatsın gərək, Sənin dırnağına dəyən çırtma daş.
Vətəndaş! Nə gözəl səslənir bu söz, Yəni – bir iqlimdə böyümüşük biz. Səni də, məni də böyüdən Vətən, Sənə də anadır, mənə də ana. Sən də cavabdehsən, mən də hər zaman Vahid anamızın xoşbaxtlığına.
Vətəndaş! Nə gözəl səslənir bu söz, Yəni – bir qaynaqdan su içmişik biz. O su qəlbimizdə coşdu, qaynadı, Eyni bir ad ilə tanıtdı bizi. Vətənin ünvanı, Vətənin adı Bizə xatırlatdı vəzifəmizi!
Vətəndaş! Nə gözəl səslənir bu söz, Vətən əbədidir, gedəriyik biz. İnsan qüvvətlidir öz vətənində. Bilirik, dünyaya biz niyə gəldik. O, bizi yaradan, biz ona bəndə, Yaradan uğrunda ölməyə gəldik.
Qayıt, uşaqlığım, qayıt bir anlıq… İtən günlərimi tapmaq istərəm. Minib axşamüstü qarğı atımı, Yollardan-yollara çapmaq istərəm…
Qayıt, uşaqlığım, qayıt bir anlıq… Yeriyib, yıxılıb, qaçmaq istərəm. Səhərlər çiynimdə məktəb çantası, Sinif otağını açmaq istərəm.
Qayıt, uşaqlığım, qayıt bir anlıq… Mən səni bağrıma basmaq istərəm. Nənəmin saxlancı ala çatıyla, Ağacdan yelləncək asmaq istərəm.
Qayıt, uşaqlığım, qayıt bir anlıq… Sən niyə tez keçdin? Bilmək istərəm… Həyat şirin imiş, mən bu dünyaya, Yenidən doğulub gəlmək istərəm…
*Bu şeir Xalq şairi Hüseyn Arifin 1966-cı ildə Bakı şəhərində, Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı tərəfindən kütləvi tirajla (15000) işıq üzü görən “Yollar və xatirələr” şeirlər və poema kitabından seçilib.
Əslən Kürdəmir rayonunun Çöl-Ərəb kəndindən olan, Qarabağ uğrunda Vətən müharibəsində qəhrəmanlıqla şəhid olmuş, göstərdiyi şücaətə görə “ Vətən uğrunda” medalı ilə təltif edilmiş Bayramov Səid Eldəniz oğlunun əziz xatirəsinə ithaf edirəm.
Adının mənası – xoşbəxt, uğurlu, Çöhrən, üzün- gözün, necə də nurlu, Yaşadın ömrünü, qısa, qürurlu, Şəhidlik şərbətin içmisən, Səid, Əbədi cəənətə köçmüsən, Səid.
Elimin sevimli balası oldun, Yağının qənimi, bəlası oldun, Yurdumun sipəri, qalası oldun, Bu yolu qorxmadan seçmisən, Səid. Əbədi cənnətə köçmüsən, Səid.
Kafirlər bu yurdda qalammaz, dedin, Tülküdən şir, aslan olammaz, dedin, Mərd oğul rahat yatammaz, dedin, Düşməni məhv edib, biçmisən, Səid, Əbədi cənnətə köçmüsən, Səid.
Çöl-Ərəbin fəxri, vüqarı oldun, Söhbəti, ülfəti, ilqarı oldun, Tükənməz dövləti, həm varı oldun, Sanki qızılgülsən, açmısan, Səid, Əbədi cənnətə köçmüsən, Səid.
Bizim ordumuzdur qələbə çalan, Düşmənin ordusun eylədik, talan, Azaddır Füzuli, Şuşa, Zəngilan, İşıqsan, nur, şəfəq saçmısan, Səid, Əbədi cənnətə köçmüsən, Səid. 30.01.21.
Azadlığı başa tac Seçənlərin püşküdü, Vətənə namus andı İçənlərin püşküdü, Bu andla şirin candan Keçənlərin püşküdü, – Əbədiyyət yoluna Çıxanların səfəri, Çanaqqala zəfəri!
Gözümüzün qan adlı, Seli, suyu qurudu, Bu qan aydan arıdı, Bu qan sudan dururdu, Türkün qurtuluş himni, Varolma düsturudu, Odur bizə bəxş edən Al şəfəqli səhəri, Çanaqqala zəfəri!
Qos-qoca bir ağacı Qurutmaq mümkün deyil. Buna təşəbbüsləri Unutmaq mümkün deyil, Yüz səksən milyon bu gün Qürurla: “Türküm” – deyir. Bitib-tükənərmi heç Qırx budağın bəhəri? – Çanaqqala zəfəri!
Qorxu bizdən uzaqdı, Kənardı hürkü, Tanrım. Neylər sonsuz səmaya, Bir ovuc bürkü, Tanrım, Türk – Tanrının əsgəri, Qorusun Türkü Tanrım. Göyün yerə müjdəsi, Yerin göyə xəbəri, – Çanaqqala zəfəri!
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Süleyman Rəhimov adına Qubadlı rayon ədəbi ictimai birliyinin sədri, ”Sözün Sehri” qəzetinin təsisçisi, Qubadlı Rayon İcra Hakimiyyətinin mətbu orqanı “Bərgüşad” ictimai-siyasi qəzetinin Baş redaktoru, ”Qızıl qələm” və “Qızıl kitab” mükafatları laureatı, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin (gundelik.info) və Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının (edebiyyat-az.com) Qubadlı bürosunun rəhbəri
Ta görünmürsən, hardasan?- deyən “dostlara”
İlahi, nə yaxşı tanıtdın mənə, Dövrəmdə su kimi axan dostları. Elə hey şənimə badə qaldırıb, Özünü gözümə soxan dostları.
Çoxunun yolunda olsam da bir şam, Şükür ki, qaz kimi yolunmamışam. Demə müşk sanmışam, ənbər sanmışam, Sarımsaq dostları, soğan dostları.
Özümü dəhləyib daşa çəkmişəm, Miniblər belimə qoşa – çəkmişəm. Özüm də bilmədən başa çəkmişəm, Yalandan gurlayıb çaxan dostları.
Hər dosta qəlbimdə bir yuva qurdum, Dərdlərin dərdimə qatıb qovurdum… Yüküm əyiləndə gen duran dördüm, Cibimdə böyüyüb çıxan dostları.
Qafqaz Əvəzoğlu, mən yazıq, fağır, Qonaqlıq verməkdən olmuşdum yağır. Çox şükür, yaxşı ki, tanıdım axır, “Sağılan” dostları, “sağan” dostları…
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Süleyman Rəhimov adına Qubadlı rayon ədəbi ictimai birliyinin sədri, ”Sözün Sehri” qəzetinin təsisçisi, Qubadlı Rayon İcra Hakimiyyətinin mətbu orqanı “Bərgüşad” ictimai-siyasi qəzetinin Baş redaktoru, ”Qızıl qələm” və “Qızıl kitab” mükafatları laureatı, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyi Sumqayıt şəhər təşkilatının Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin (gundelik.info) və Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının (edebiyyat-az.com) Qubadlı bürosunun rəhbəri
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fəndunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fəndunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru
Nakam məhəbbətin qəlbdə, könüldə, Ya həsrəti qalır, ya dağı qalır. Yurdda qalan övlad əsil olmasa, Elə bil yurdunda yad, ağı qalır.
Zəhərli əlin də, yad ayağın da, Yenə mənə yaddır, yad, ayağında, Əgər qorunmasa yad ayağında, Əlbəttə, çəməni, ya dağı qalır.
Dərya varsa, çalxalanım, üzüm də, Arı qonar, şirə gəzər üzümdə, Nəcibəyəm, nə zamandı üzümdə, Azarın sarısı, ya dağı qalır.
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş məsləhətçisi, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı
Bir dərd tapdım geyindim, Boyumdan yekə çıxdı… Soyunmağa ərindim… Boyum da heçə çıxdı…
Yamanmış əl uzadan Dərd bozardan donuma… Tanrıymış ən uzaqdan Sevda yazan sonuma…
Bu gün sonuncu dəfə Sevələdim adını… Sən demə, “son” özü də “Ilk”in məşum qadını… Tanrı, insafın olsun,
Adam unudularmı? Eh… Hanı telefonum? Məni axtaran varmı?… (2017)
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş məsləhətçisi, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı
büyümüşüm, anne… bakışlarının dokunduğu resimlerimde hala güller açıyormu, bilmiyorum… karşında beni ne zamandır ağlayan bulmuyorsun… omuzlarına yaslanmıyor başım… inlemiyor dilim “dertliyim”-diye… büyümüşüm, anne… korkmuyorum ayrılıklardan… ürpenmiyorum garip nazarlardan… ve adını bilmiyorum sol yanımda çırpınan her neyse… yürek böyle olmuyor, anne… yürek sevebiliyor… sevilebiliyor…umutlana biliyor… kaçıyorum, anne… kaçamadığım acılardan daha beter kaçıyorum… arzularımı kendine götürüp dağlara çalan zamandan kaçıyorum… kederimi seviyorum belki… belki onsuz kalamadığım bu yüzden… inandınmı, anne? büyümüşmüyüm, anne?
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru, Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü.
ŞAİR QARDAŞ, HƏNCƏRİSƏN, HƏNCƏRİ?!
Əzizimiz gözəl şair Zaməddin Ziyadoğlunun“Həncərisən?” şeirinə nəzirə
Sığınıb Allahın dərgahına sən, Çağırma köməyə Sultan Səncəri. Müqəddəs torpaqdan qayıdan zaman, Çıxart sən belindən iti xəncəri, Şair qardaş, həncərisən, həncəri?!
Qiyamət qopacaq, qiyamət, Hacı, Düşəndə torpağa alnının təri. Kəsərli şerinlə qəlbə yol tapan, Kitabdan arada sən göndər bəri, Şair qardaş, həncərisən, həncəri?!
Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru, Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü.
ŞAİR QARDAŞ, HƏNCƏRİSƏN, HƏNCƏRİ?!
Əzizimiz gözəl şair Zaməddin Ziyadoğlunun“Həncərisən?” şeirinə nəzirə
Yaxınlara söylə görək bu anda, Şair qardaş, həncərisən, həncəri?! Xanlıqlardan sən Bakıya gələndə, Şair qardaş, həncərisən, həncəri?! Şair qardaş, həncərisən, həncəri?!
Avey dağdan xəbər göndər bu yana, Razı olmam şər qüvvələr oyana. Xocalıdan, Qubadlıdan bu yana, Şair qardaş, həncərisən, həncəri?! Şair qardaş, həncərisən, həncəri?!
Dağlar özü narahatdı səhərdən, Güzarın düşəndə böyük şəhərdən, Söylə, ayrılanda qəmdən, kədərdən, Şair qardaş, həncərisən, həncəri?!
Şair qardaş, həncərisən, həncəri?! Vaqif qoşmasında bələnən zaman, Nur dağın başına ələnən zaman Heyran bayrağında yellənən zaman, Şair qardaş, həncərisən, həncəri?!
Şair qardaş, həncərisən, həncəri?! Gəzib dolaşandan Ana torpağı, Başının üstündə Vətən bayrağı Yenə seyr etdikcə doğma Qazağı, Şair qardaş, həncərisən, həncəri?! Şair qardaş, həncərisən, həncəri?!
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, “İlham çeşməsi” qəzetinin təsisçisi və baş redaktoru, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Qarabağ Bürosunun Rəhbəri
BAYRAM GİLEYİ
Bütün küsənlər barışır
Vallah sənsiz çox ağırdı bu halım, Mən yanıram, sənsə baxıb gülürsən. Küsənlər də tay barışır, ay zalım, Həsrətimin ünvanını bilirsən.
Xəyallarım hey dolaşır yolları, Səndən ötrü zirvə keçdim, dağ aşdım, Unudarmı söylə görüm yar, yarı, Dərdin , qəmin qapısında dolaşdım.
Sən sevdirdin, bu dünyanı sən mənə. Ürəyimdə sönməz ocaq qaladın. Bu canımı qurban dedim mən sənə, Dodağımda əzbər olub tay adın.
Heç bilmirəm nədir axı günahım, Nyə üzün döndü məndən vəfasız, Fələklərə çatır naləm bu ahım, Ağzım, dilim qalıb indi duasız, Həsrətindən bir şam kimi, yanıram.
Gözlərimin seli, suyu qurumur, Gəl barışaq, səni doğma sanıram Əziz Musa səndən bir xoş söz umur.
EŞQİM
Gül, çiçək açıbdı, bahar, yaz eşqim, Hər gülün, çiçəyin gözləri gülür. Dönüb pərvanəyə, indi naz eşqim, Şairin nəğməsi, sözləri gülür.
Dünyanı bəzəyir bu eşqin nuru, Savabdı güllərə şeir söyləsən, Allahım sevdiyim bu qızı qoru, Tanrı bu gözəli xoşbəxt eylə, sən.
Vallah günahın da gözəli olur, Çatır arzusuna səbr yiyəsi, Deyə bilmədiyim sözlərim solur, Təbiət oyadır eşqi, həvəsi.
Sevgidən alışar daş da bu bahar, Açılıb çəməndə nərgiz, bənövşə, Qalmayıb ürəkdə həsrət, intizar, Çıxıb sevgililər indi görüşə.
Sevgi ilahidən verilən nemət, Məhəbbət olmasa yanarmı Ay, Gün. Dönür bir cənnətə yazda təbiət, Allah ürək verir sevənlər üçün.
Sevgiylə yaradıb Allah dünyanı, Gözəllik bəxş edib çölə, çəmənə, Çıxardıb cənnətdən Adəm, Həvvanı, Gəl bu ayrılığı, sən vermə mənə.
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, “İlham çeşməsi” qəzetinin təsisçisi və baş redaktoru, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Qarabağ Bürosunun Rəhbəri
YAZMIŞAM
İllah verib mənə bu yurd, bu elim, Yaxdığımı, sevə-sevə yazmışam. Sevgi ilə, ötüşübdü hər ilim, Yazdığımı, sevə-sevə yazmışam.
Coşub, daşıb bu illərdə ilhamım, Açılıbdı aydın, nurlu sabahım, Hər vaxt olub, mənə dayaq Allahım, Yazdığımı, sevə-sevə yazmışam.
Vaxt olub ki, məni sıxıb zamana, Tuş gəlmişəm yaxşılara, yamana. Söykənmişəm gecə-gündüz gümana, Yazdığımı, sevə-sevə yazmışam.
Sınaqlardan mən üzü ağ çıxmışam, Bu dünyaya alını açıq baxmışam, Gözlərimi zirvələrə taxmışam, Yazdığımı, sevə-sevə yazmışam,
Sözlər özü misralanıb sinəmdə, Şimşək çaxıb, od qalanıb sinəmdə, Çox dərdlərə sinə gərib, sinəm də, Yazdığımı, sevə-sevə yazmışam.
Sevgi mənə qanad verib, ruh verib, Yazdığımı Tanrı özü göndərib, Əziz Musa göydən ulduzlar dərib, Yazdığımı, sevə-sevə yazmışam.
SƏNİ QISQANIRAM MƏN
Meh əsir, astaca saçından öpür, Səni küləklərə, qısqanıram mən. Durnalar göylərdən lələklər tökür, Səni lələklərə, qısqanıram mən.
Arılar çoxalıb getmə yaxına, Başını qaldırıb, baxma baxana, Hər gülü, çiçəyi taxma yaxana, Səni çiçəklərə, qısqanıram mən.
Qısqanc xəyalımdan çox şeilər keçir, Gözlərim tay ağı qaradan seçir, İşığa gələn var, işığı keçir, Səni şəfəqlərə, qısqanıram mən.
Bir sənə bağlıdır bu ürək, bu can, Gəl salma araya, sən bir nahaq qan, Hüri, mələkləri qov sən, yanından, Səni mələklərə, qısqanıram mən.
Sanıram dağ, daş da sənə vurular, Sel, su səni görüb, durar, durular, Səni görən zaman, dilim lal olar, Səni diləklərə, qısqanıram mən.
Həsrətin gözümün yaşını tökər, Əziz bu sevgidən, bir gör nə çəkər, Ürək sözə baxmaz, sevirsə əgər, Səni ürəklərə, qısqanıram mən,
COŞQUN XƏLİLOĞLU (Coşqun Xəlil oğlu İbrahimli) 1960-cı ilin dekabr ayının 27-də Kürdəmir rayonunun Mollakənd kəndində ziyalı ailəsində anadan olmuşdur. Azərbaycan Neft və Kimya İnstitutunun – indiki Azərbaycan Neft Akademiyasının məzunudur. Neft sənayesində-SOCAR-ın “Kompleks qazma işləri” trestində şöbə rəisi vəzifəsində işləyir. Orta məktəb illərindən bədii yaradıcılıqla məşğuldur. Yazıları müxtəlif mətbu orqanlarda, o cümlədən, “Azərbaycan”, “Ulduz”, “Qobustan” jurnallarında, “Respublika”, “Ədalət”, “Xalq qəzeti”, “Kredo” qəzetlərində dərc olunmuşdur. Bir neçə kitabın müəllifidir. Azərbaycan Jurnalistlər və Yazıçılar Birliyinin üzvüdür.
Əslən Kürdəmir rayonunun Şilyan kəndindən olan, Qarabağ uğrunda Vətən müharibəsində qəhrəmanlıqla şəhid olmuş, ölümündən sonra “Vətən uğrunda”, “Cəbrayılın azad olunmasına görə”, “Xocavəndin azad olunmasına görə”, “Zəngilanın azad olunmasına görə”, medalları ilə təltif edilmiş tankçı baş leytenant Hüseynov Fərrux Baxış oğlunun əziz xatirəsinə ithaf edirəm.
Uşaqlıqdan arzusu Hərbçi olmaq idi, Kafirləri yurdumdan Bir yolluq qovmaq idi.
Hərb elminin sirlərin Öyrənib zabit oldu, Eli-obanı sevən Cəsur bir igid oldu.
Üz-gözündən yağırdı Qalibiliyyət, cəsarət, Qarabağ uğrunda o, Göstərdi çox şücaət.
Tankçı komandir idi, Sevirdi, sənətini, Qazanmışdı orduda Hamının hörmətini.
Əsgərlərinə arxa, Böyük bir qardaş idi, Onların hər birinə Dost idi, sirdaş idi.
Döyüşərkən düşmənlə Yaralansa da ağır, Dedi, dayanmaq olmaz, Vətən məni çağırır.
Yenə cəbhəyə getdi, Döyüşlərə atıldı, Müqəddəs savaşlara, Yenə qəlbən qatıldı.
Şəhidliyə qovuşdu, Öiməz qəhrəman oldu, Düşməni məhv eylədi, İntiqam yaman oldu.
Fərrux, biz hünərindən Duyuruq bir fəxarət, Göstərdin döyüşlərdə Gör, nə qədər rəşadət.
Matəmə bürünübdür, Bil, qan ağlayır yağı, Fərrux kimi oğullar Vətən edir torpağı!
Bu da bir sınaqdı,bu da imtahan, Qurunun oduna yaş necə yanır? Gərək canın yana,cızdağın çıxa, Biləsən ocaqda daş necə yanır…
Kimi yandıracaq bu od,bu atəş? İlahi işıq tut,çıxıb getməyə. İlahi,yiyə dur yaratdığına, Ilahi,möhlət ver tövbə etməyə.
Çox gözlədin,çıxmadı qanadların,uçasan, Yüyürüb bir sevginin arxasınca yıxıldın. Bir yetim bənövşəydi ümidin kol dibində, Bir gecikən bahara göz açınca yıxıldın…
Sən demə yalan imiş div də,qızıl alma da… Eşitdiyin nağılın hamısı boşa çıxdı. İçib göz yaşlarını dərdin elə böyüdü, Çoxu küsənib dedi,bəxtəvər dağa çıxdı.
İndi özün tutuşub öz oduna yanırsan, Bir əlçim bulud da yox,qəzəbini soyuda. Dərdini danışmağa bir uçuq divar da yox, Axı uşaq deyilsən,səni kimsə ovuda.
Bəs kimə üz tutasan,kimə gileylənəsən? Dünya çoxdan beləymiş, vəfasız çıxdı hamı… Deyirdi “qayıdacam” o zalım balası da… Gedənlər geri dönmür,yollar udur adamı.
Nə gələn var,nə gedən…durnalar köçüb gedir. Qapını külək döyür,pəncərəni yağışlar… Sən onun günahından ürəyində keçmisən, Nə ola,dönüb deyə bircə dəfə “bağışla…”
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş məsləhətçisi, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı
Bahar bu il daha gözəl gəlmişdi… Ağaclar yaşıl yarpaqlarını, ağ, çəhrayı çiçəklərini üzlərinə rübənd edib xəfifcə gülümsəyirdilər.
Günəş işıqlarının gur qəhqəhələri otağın pəncərəsindən içəri təpilir, masanın küncünü, yerə sərilən xalçanın solğun saçaqlarını, qocanın çəliyinin ucundakı kiçik dəmir parçasını qıdıqlayırdı. Qoca divanda uzanıb mütəkkəni başının altına qoymuşdu. Gözucu çəliyinin qıdıqlanmasına baxır, min fikrə düşürdü. O, yaşadığı ömrün səksən səkkizinci baharını belə qarşılamağı heç ağlına da gətirməzdi.
Hələ ötən il özünə söz vermişdi ki, səkkizlər qoşalaşan baharda kəndə gedəcək, əvvəlcə ata-anasının, sonra da iyirmi ildi onu bu dünyanın su tutmaz üzündə tək qoyan üzüdönmüşünün məzarına baş çəkəcək, elə qəbristanlığın üst tərəfindəcə bitən nərgizlərdən bir ovuc yığacaq, “İmdad qayası”nın dibində oturacaq, çəliyini də yanına uzadacaq, üzü kəndə baxa-baxa o nərgizlərin çiçəklərinin arxasındakı yumrucuqları yeyəcək… Bir ildi hər dəfə bu haqda fikirləşəndə ağzında qalan iki tək-bir cüt dişinin ucunda qəribə göynərti duyurdu. Hiss edirdi ki, o, böyüdüyü kənd üçün, nərgiz yumrucuqları yemək üçün təkcə ürəyiylə, ruhuyla deyil, barmaqlarının ucunacan, dişlərinin dibinəcən darıxıb… Ömründə belə darıxmaq tanımamışdı. Hər şey üçün darıxmağı anbaan tanıyırdı; sevmişdi, sevdiyi qonşu qızını ona verməmişdilər, sevdiyiyçün darıxmışdı. Bir gün anlamışdı ki, bu darıxmaq onun sevgisi qədər güclü deyil, sevdiyini götürüb o kənddən çıxmışdı, darıxmağa ilk dəfə onda qələbə çalmışdı…
Sonra illər boyu ata-anasıyçün, kiçik qardaşıyçün darıxmışdı… Bu darxımaq sevdiyiyçün darıxmağa bənzəmirdi, həm də heç bənzəmirdi… İndi onun ürəyindəki göynəyə gözlərinin acışığı da qarışırdı. Hərdən ümid edirdi ki, heç olmasa, bircə gilə gözlərindən yaş çıxsa, o acışıq da, o göynək də öləziyər, bir hovur dizlərini yerə qoyarlar. Amma, yox, bu darıxmaq “Diziaynalı pəhləvan”a dönürdü, hər dəfəsində onu bir barmağıyla yenir, vicdan dağının zirvəsinə qaldırır, ordan günah gölünün sahilinə tullayırdı. Darıxmağa məğlub olandan sonra gözlərini sıxıb iki gilə yaş çıxarmağa da heyi qalmırdı… İlbəil gücsüzləşdiyini hiss edir, bir yandan da öz gücsüzlüyünə, bu dəfə “əlahəzrət darıxmağa” itaət etməyə məcbur qaldığına yanırdı. Bir gün sevdiyinin də onun kimi “darıxmağa kəniz olduğunu” anladı… Canının bir parçası bildiyi sevdiyinin ürəyindəki nisgilin iki qatını öz ürəyinə yükləyəndə dərk etdi ki, baxışlarını onun baxışlarından yayındırır. Günbəgün bir-birindən gizlənən bəbəklər onların xoşbəxtlik hilalının üzündəki ləkələrə bənzəyir, hilal iriləndikcə ləkə də böyüyürdü… Bir gün yenə darıxmağın onu günah gölünün sahilinə tulladığı anlarda yapışmışdı sevdiyinin biləyindən, üz tutmuşdu avtovağzala…İki nəfərlik bilet və üzü kəndə gedən avtobusun çirkli pəncərəsindən görünən ala-boz çöllər…
Onlar kəndə çatanda axşam idi, mal-qoyun örüşdən qayıdırdı, hamı kəndin girəcəyindəki “Lətifin bulağı”nın yanında toplaşmışdı. Avtobusu elə orda saxlatmışdı, sevdiyinin biləyindən bu dəfə daha ürəklə, daha cəsarətlə yapışıb çəkmişdi… Avtobusdan düşər-düşməz özünü həmkəndlilərinə sarı atmışdı, hamını bir-bir qucaqlayıb bağrına basmışdı; babasıyla qan düşməni olan Xanbaba kişini də, nənəsinin kəlağayısının ucuna daş bağlayan Növrəstə arvadı da… Sevdalarına uluların yadigarı bu kəndi qurban edənləri kənd camaatı sevinclə, gülüşlə qarşılamışdı.
Başını Xanbaba kişinin kürkünə söykəyə-söykəyə, üzünü Növrəstə arvadın güllü şalının saçaqlarına sürtə-sürtə bir də onda ayılmışdı ki, öz ata ocağının alaqapısına çatıb. Dizləri titrəmişdi, alaqapının yanında mal-qara üçün qoyulmuş yastı duz daşının üstündə oturmaq istəmişdi. Arxadan ovcunun içinə ürkək barmaqlar təpiləndə anlamışdı ki, yox, bura qədər gəlib çıxandan sonra onun titrəməyə, döyüşün bu məqamında darıxmağa qələbə çalmadan qollarını yanına salmağa haqqı yoxdur… Həm də sevdiyinin barmaqları belə ürkəkcəsinə onun ovcunun içində tərləyərkən heç yoxdur… Bir əlli sevdiyinin əlindən yapışmışdı, o biri əliylə alaqapını itələyib qəti addımlarla həyətə girmişdi. Tövlədən çıxan atasıyla əldamından çıxan anası toqquşmuşdu, əvvəl bir-birlərinə, sonra da təəccüblə qarşılarında dayanmış oğullarına baxmışdılar. Qəfildən atası üzünü çəpərin o tayına tutub haraylamışdı:
– Quda, ay quda! Gözümüz aydın, qaçaqlar gəlib!
Çəpərin o tayından sevdiyinin atasının səsi daha gur eşidilmişdi:
– Ayə, mən quzunu kəsim, sən manqalı qala!
Özünü atasının üstünə atmışdı, bir əliylə onun çiynini qucaqlayarkən bir əliylə sevdiyinin əlini anasının önlüyünün cibinə salmışdı. Başı atasının sinəsində dəli bir hönkürtü çıxmışdı ürəyindən… O hönkürtü selə dönüb axmış, darıxmağı qabağına qatıb onun ruhundan çıxarmış, uzaqlara, hələ heç kimin adını qoya bilmədiyi o uzaq diyara qovmuşdu…
Ondan sonra darıxmaq onunçün “suyun başında oturan əjdaha” olmamışdı. Hərdən-hərdən, şəhərin səs-küyü içində qulağına bir quzu mələrtisi gələndə, bazarda qaloşların qiyməti düşəndə, mağazada kartofu kiloyla alanda darıxmışdı kəndli ömrü üçün… Bu darıxmağın başına daş salmağı yaxşı bilirdi, həmin günün sabahı sevdiyiylə yan-yana avtovağzaldakı kassanın qabağında bitirdi… Və onların darıxmağı kənddə keçirdikləri ilk axşamdaca quzuların mələrtisində, dayçaların kişnərtisində itirdi…
-Uşağımız olmayacaqmı? –demişdi bir dəfə sevdiyi sözlərinə yarınisgil, yarıümid qataraq.
– Allah bilir… – deyə cavab vermişdi sevdiyinə…
Bir də onda anlamışdı ki, darıxmaq yenə “əlahəzrətə” dönür sevdiyinin ürəyində, bu dəfə hökmünün sonsuz olacağına əmindir özü də… Ürəyində darıxmağı çox qınamışdı, söymüşdü; “kişisən, mənimlə cəngə çıx, sevdiyimə dəymə!”-demişdi, sonunda bu mübarizədə aciz olduğunu dərk etmişdi… Sevdiyi bala üçün darxıdıqca, o, sevdiyinin gözlərinin içinə daha uzun-uzun baxmağı, duyğularını bu gözlərdə azdırmağı, beləcə, ona darıxmağı unutdurmağı öyrənmişdi… Sevdiyinə darıxmağı unutdurduğu anlarda özünü cəngavər sanırdı… Ürəyinin dərinliyində isə artıq qəbul etmişdi ki, darıxmaq mərd düşmən deyil… Bu gün boy göstərməsə də, sabah yeni həmlələriylə birotaqlı evlərinin içində at oynadacaq; kitab rəfində “Dünya uşaq ədəbiyyatı” seriyasından bir kitab artacaq, tikiş maşınının yanında uşaq önlüyünün eskizləri peyda olacaq, ya da sevdiyinin paltosunun cibindən üstündə uşaq şəkli olan təqvim çıxacaq… Beləcə, o, darxımağın bu yönünü də tanımışdı… Tanıdıqca, çiyinləri bükülür, saçında bir tel daha ağarır, barmaqlarının ucunun dərisi bir az da sərtləşirdi… O, sevdiyini darıxmağa uduzurdu…
… İyirmi il əvvəl darıxmaq sevdiyini onun ömrünün naxışlarından sökmüş, əcəlin əriş-arğacına qatmışdı… İyirmi il idi ki, “sevdiyim” deyə başladığı cümlələri “üzüdönmüş”lə başlayırdı… Qəribədi ki, iyirmi ildə bir dəfə də olsun üzüdönmüş üçün darıxmamışdı… Darıxmaq sevdiyini aparandan bəri qoca heç nəyə toxunmamışdı, dəhlizdəki asılqanda boynu tozlanan qəhvəyi paltonun cibindəki uşaq şəkilli təqvim də olduğu kimi dururdu, tikiş maşınının siyirməsindəki önlük eskizləri də… Saçağı sökülən mütəkkənin rəngi getmiş üzü də iyirmi il idi ki, dəyişdirilmirdi, qoca başını bu mütəkkəyə söykəyəndə ilk dəfə yaxasını darıxmağa tanıdan qonşu qızının mehrini hiss edir, gülümsəyir: “Gör nətərdi sevdiyinçün darıxmaq, ay üzüdönmüş? Mən gələnədək darıx o qəbristanlıqda….”- deyə pıçıldayırdı…
İndi, ömür nəğməsinin səksən səkkizinci sətrində qoca yaman darıxırdı… Hər gün ürəyi atlanır, gödəkçəsinin cibindəki pullarını, sənədlərini yoxlayır: “Bu gün deyəcəklər, daha virus yoxdu, bu gün deyəcəklər…”- deyə-deyə radionu açır, “Xəbərlər” proqramı başlayanacan qışda endirimlə aldığı təzə ayaqqabılarını cidd-cəhdlə geyinməyə çalışırdı. Ayaqqabısının bir tayını geyinib o biri tayına çatanacan aparıcı qızın səsi evə yayılırdı:
– Bu gün də dünyada koronavirusa yoluxanların sayı artdı. “Evdə qal-sağlam qal” şüarına əməl edərək, özünüzü qoruyun. Xüsusən, altmış beş yaşdan yuxarılar, unutmayın, eviniz sizin qalanızdır…
Ardınca da “Bu qala bizim qala…” mahnısı səslənirdi… Qocanın əlləri boşalır, geyindiyi ayaqqabısına baxır, geyinmədiyi ayaqqabısına əyilmiş barmaqlarıyla sığal çəkir, sanki onu təsəlli etməyə çalışırmış kimi pıçıldayırdı: “Darıxma, yəqin sabah səni də geyinərəm…” Ayaqqabısını, gödəkçəsini dəhlizdə rahatlayandan sonra bir müddət üzüdönmüşün paltosuna baxır, asta-asta otağa qayıdırdı. Çəliyini divanın ayaq tərəfinə söykəyir, başını mütəkkəyə əmanət edir, qonşu qızın mehriylə xumarlanırdı…
Heç ağlına da gətirməzdi ki, səksən səkkizinci baharı belə-əli bir ağaca dəymədən, ayağını bir daş incitmədən, üzüdönmüşün məzarına baş çəkmədən qarşılayacaq… Desəydilər, inanmazdı ki, ömrünün bu vaxtında dişlərinin dibinəcən nərgiz yumrucuqları üçün darıxacaq… Qat-qat kitablardan oxusaydı, gülüb keçərdi ki, bu bahar şəhər bazarında quzuqulağı, quzuqarnı, yemlik, gicitkən satılmayacaq, o da hərəsindən bir manatlıq alıb özünə kənd süfrəsi açmayacaq…
… Günəşin qəhqəsiylə qıdıqlanan çəliyinə baxa-baxa qocanı heyrət bürüyürdü… Ona elə gəlirdi ki, indiyədək günəş heç vaxt belə ürəkdən gülməyib, ağaclar belə nazlanmayıb, quşlar belə qəşəng oxumayıb… Qoca yavaş-yavaş durub pəncərənin qarşısına keçdi, açıq pəncərədən eşiyə boylandı. Yaxınlıqdakı xəstəxananın həyətində dayanan təcili tibbi yardım maşınından bir xəstə düşürürdülər. Xüsusi geyimli tibb işçilərinin təkcə gözləri görünürdü. Qocanın ürəyi sıxıldı… Əli çatsaydı, o tibb işçilərinin hamısının üzündəki maskanı cırıb atar, onları ətrafa baxmağa məcbur edərdi. Haray çəkərdi ki: “Başınızı qaldırın, bir ətrafa baxın, görün nə gözəldi ağaclar… Nə gözəldi gün işığı…” Boğazını arıtlayıb fikrindəkiləri ucadan demək istədi. Elə bu vaxt tibb işçilərindən biri ona baxıb əl elədi. Qoca duruxdu… Ürəyində tibb işçilərinin dərdinə yandı… Yandığı dərd kösöv-kösöv közərdikcə ilin-günün bu vaxtında canını, ruhunu həyat ağacının köklərinə şirə edən tibb işçilərinə ürəyində həsəd apardı… Qəhərini dodaqlarına yığıb köksünü ötürdü… Sonra gülümsədi… Damarları çıxmış əllərini havaya qaldırıb yellədi, gözlərindən axan iki damla yaşı bahar nəsimi yalayıb keçdi… Səsi titrəsə də qoca ürəyindəkiləri dilinə gətirməkdən utanmadı:
-Mən sizinçün darıxmışam, ay adamlar! –deyə gücü çatdıqca bağırdı…
Az keçmədi ki, qocanın yaşadığı binanın bütün pəncərələri bircə-bircə açıldı, quşların cəh-cəhinə qadın-kişi gülüşləri, uşaq ağlamaları qarışdıqca qocanın gözlərində axan yaşlar çoxalır, əllərinin titrəməsi artırdı… İndi qoca üçün darıxmağın bir adı nərgizgülü yumrucuğuydusa, bir adı da baharı yaşamaq idi… Bu il bahar daha gözəl gəlmişdi…
Covid-19 pandemiyası ilə mübarizədə ön cəbhədə vuruşan həkimlərə ithaf olunur
Allahyar
Palatada iki nəfərik. Mən və Ulduzxan. Hələ bir həftə qabaq mən yüngülvari sətəlcəm olduğumu düşünürdüm; ölümcül virusa yoluxduğumun fərqində deyildim. Əvvəl boğazım ağrıdı, sonra bədənimi qəribə bir halsızlıq bürüdü və quru, öldürücü öskürək başladı… Bu azar-bezarın keçib-gedəcəyini düşünürdüm, amma ikinci həftə halım daha da xarablaşdı, üstəlik, təngnəfəslik əmələ gəldi. Təcili xəstəxanaya gətirildim, analiz götürüldü, nəticələr müsbət çıxdı. Ətrafımda olan adamlar karantinə götürüldü. Etiraf edirəm, səhlənkarlıq etmişəm, özünütəcrid qaydalarına əməl etməmişəm. Bir də koronavirusun uzaq Çindən ayaq açıb məmləkətimizə qədər gələcəyi kimin ağlına gələrdi ki?! Əslində, yenə o fikirdəyəm ki, alnımıza nə yazılıbsa, o da olacaq.
Epidemiya təzə başlayanda münəccim dostumuz Ulduzxan planetlərin düzülüşündən və bunun bizim həyatımıza təsirindən bir saat moizə oxumuşdu. Mən isə öz növbəmdə gülmüşdüm. Onunla həmişə mübahisəmiz olur bu barədə. O, nicatımızın kainatda olduğuna əmindir. Mən Allahın hökmünə inanıram. Allah ən böyük analitikdir. Hər şeyi elə təhlil edib ki… Ən incəliyinə qədər. Allahın yazısına redaktə yoxdur. Mən belə deyəndə astroloq dostum gülür. O mənə gülür, mən də ona. Amma bircə Allah bilir ki, bu mübahisəmizdə hansımız haqlıyıq.
Onu bilirəm ki, bu zəhrimara qalmış virus Allahın təhdididir, cəzalandırma metodudur. İnsan Allahın yolundan çıxdı, harama əl uzatdı. Allah da onu cəzalandırdı; yer üzünə bu bəlanı göndərərək “ey İnsan, özünə gəl”, – dedi.
Ulduzxan
Bahar fəsli bizim məmləkətə səhər saatlarında qədəm qoymuşdu. Bizi ilk Günəş təbrik etdi. Sonra həkimlər gəldilər. Birinin əlində səməni vardı, bayramlaşdıq, – inşallah, gələn bayramı öz evinizdə, ailə-uşaqla bir yerdə keçirərsiniz, – dedilər. Nəvəmə tapşırmışam axşam bütün xəstələrimin əvəzindən tonqaldan hoppansın, – deyən həkim əlindəki səmənini dolabın üstünə qoyub çıxdı. Gözlərindən gülümsəməsini hiss etmək olurdu.
Palatada mənəm, bir də Allahyardı. Xəyalım yenə də nəhayətsiz Kainatdadır. Əslində, bu, təbiidir. Çünki insan hara getsə də, Kainatın bir zərrəsidir və özündə bütün Kainatı ehtiva edir.
Belə danışmağıma baxmayın, öskürək tutanda bütün nəzəriyyələr yadımdan çıxır, elə bil vücudumun ağırlığı ağrıyıb-göynəyən yerlərimə – sinəmə, ciyərlərimə çökür.
Astroloq deyəndə ulduz falı yada düşür, amma əsl astrologiya minillik təcrübə və biliklərdən ibarət olan mürəkkəb sistemdir. Bu vasitəylə biz öz mahiyyətimizi anlayıb yolumuzu təyin edə bilərik.
İnsanın ən böyük problemi odur ki, onu yetişdirən kainata qarşı çıxır, özünü kainatdan kənar hesab edir, insan düşüncəsinin kosmosdan eneji çəkən bir maqnit – maddi bir varlıq ola biləcəyinə inanmır. İnsanlar nəinki kosmik varlıqları qavramırlar, həm də onları zərərli təsirlərə çevirirlər. Epidemiyalar, təbii fəlakətlər bunun nəticəsində meydana çıxır və bunlar üçün insan özü məsuliyyət daşıyır.
Mən kainat və insan münasibətlərindən, astrologiyadan danışanda molla dostumuz Allahyar deyir: “Allahu-əkbər, Allahın əmrinə qarşı çıxırsan. Bunlar xurafatdır”. Ha and-aman eləsəm ki, bu sözlərin özü xurafatdı, inanan deyil.
Molla dostumuz Axirətə inanır. Keçən dəfə bir aktyorun koronavirusdan dünyasını dəyişdiyini həyəcanlı bir şəkildə mənə danışanda zarafata saldım. “İndi o dünyada tamaşalarını göstərər”, – dedim.
Allahyar tərs-tərs mənə baxdı. Əslində, epidemiya ilə bağlı söz-söhbətləri unutmaq üçün zarafat etdiyimi anlamamış deyil. – Deyirlər, aktyor xaricdən gətirib infeksiyanı… Olacağı varmış, – Allahyar deyir, – olacağa çarə yoxdur…”.
Həkimxan
Epidemiya qəribə bir kinlə, acıqla gəldi. Elə bil insanlıqla davası varmış. Nəyinsə intiqamını alırmış. Təbiətin intiqamı nə yaman olurmuş! Dünya necə kiçik və aciz imiş! Biz isə “qoca dünya”, “müdrik dünya”, – deyirdik, dünyanı yenilməz bilirdik… Tibb elmi son yüzilliklər ərzində çox nailiyyətlər əldə edib. İndi isə geriyə baxanda, sanki heç nə görmürük. Koronavirusun acı nəticələri qarşımızda elə suallar qoyur ki, üstündən sükutla keçirik. Cavabı sükut olan suallardan qorxmuşam həmişə. İndi bütün dünya bu sükuta bələnib.
İndi bir fərdin qələbəsi bütün bəşəriyyəti xilas edə bilər. Ona görə mən və mənim kimi yüzlərlə həkim demək olar ki, dincəlmədən çalışırıq. Tibbi personalın da yoluxma riski var. Amma bu, bizi qorxutmur.
Həmişə ənginliyi, fəzaları fəth etmək istəmişəm. Uşaq vaxtı bir-birimizə söz vermişdik ki, təyyarəçi olacağıq – Mən, Ulduzxan və Allahyar. Bizə nankorluq edən, torpaqlarımızı əlimizdən alan, atalarımızı, qardaşlarımızı öldürən düşmənimizi məhv etmək istəyirdik. Bu hiss indi də məni düşmənə qarşı, bütövlükdə insanlığın düşmənlərinə qarşı vuruşmağa sövq edir. Ona görə yox ki, insan mükəmməldir. Belə baxanda, insanın o qədər cinayətləri var ki: müharibələr edir, heyvanları öldürür, quşları ovlayır, gölləri, çayları çirkləndirir, dənizləri qurudub özünə göydələn tikir… İnsanı ona görə xilas etmək lazımdır ki, o, yeganə canlıdır, mükəmməlliyə can atır. Məhz buna görə insanlığa hörmət edirəm.
Texnologiya əsrində özümüzdən o qədər uzaq düşmüşük ki, öz ruhumuzu belə hiss etmirik. Halbuki insan elə buna görə insandır.
Ey sonsuz kainata, fəzalara can atan insan, bir dəfə də dönüb özünə baxsana. Özünə yol başla, heç olmasa buna cəhd et. Bəlkə, bu yol səni arzuladığın ənginliyə çıxaracaq…
Bir şey bilirəm ki, bu epidemiyadan sonra dünya başqa cür olacaq. Çünki insan özünə gedən yolu tanıdı. İndi geriyə yolu yoxdur. Kahinlər öz hücrələrinə çəkilib necə özünüdərk yolunu tuturlar? Bax, insan da özüylə baş-başa qalıb özünü daha dərindən dərk edəcək, anlayacaq ki, maddiyyat ancaq xeyirxahlıq etmək, özünü insan kimi hiss etmək üçün lazımdı.
Mən öz missiyamı indi daha yaxşı anlayıram. Ona görə sonuna qədər mübarizə edəcəyəm. Mən həkiməm və son sözümü də bu yolla deyəcəyəm.
Allahyar
İndi düşünməyə, keçmişi xatırlamağa daha çox vaxtım var. Hadisələr zəncirvaridir, birini xatırlayanda, olub-bitənlər bir-bir yada düşür.
Mən idim, Həkimxan idi, Ulduzxan idi… 90-cı illərə, Qarabağ düyününə düşmüşdü uşaqlığımız. Bütün arzularımız da bu düyünə düşmüşdü… Günlərin birində Ulduzxanın atasını müharibəyə apardılar. Kəndlərdən birinin müdafiəsi vaxtı düşmən gülləsinə tuş gəldi.
“Güllə də səni çox sevirmiş, ay bala”, – anası ağlayanda deyirdi. Yaxşı adam imiş, hamı sevirdi onu. Güllə də sevmişdi.
Ulduzxan o gündən sonra uzaq yolların xəyalını qurmaqla təsəlli tapırdı. Xəyalən o uzaq yollardan əsgər geyimində olan atası gəlirdi və onu çiyninə qaldırırdı – sevdiyimiz filmdə qələbədən sonra oğlunu başının üstünə qaldıran qəhrəman kimi.
Ulduzxan o gündən söz vermişdi ki, pilot olacaq və qırıcı təyyarəsi ilə düşməndən atasının hayıfını alacaq. Mən və Həkimxan da onu tək qoymamaq üçün söz vermişdik. Biz də təyyarəçi olacaqdıq.
Ulduzxan
Həmin yay Allahyar da fəlakət yaşamışdı. Yay tətilində anası ilə kəndə gedərkən yol qəzasına düşmüşdülər. Anası hadisə yerində can vermiş, özünün isə bir ayağı qopmuşdu. O da ayağıkəsik davam eləmişdi həyata. Həm anasızlığın, həm də yaşadığı komplekslərin sıxıntısı…
Daha futbol oynaya bilmirdi. Biz futbol oynayanda o kənardan durub baxırdı. Bəlkə də, ayağını düşünürdü. Yəqin ki, acığı tuturdu, çünki ayağı ondan uzaq düşəndən sonra o da bizdən uzaq düşmüşdü…
Atası evlənmişdi. Evə gələn qadın əvvəl onunla yaxşı rəftar edirdi, amma Allahyar ona isinişmədiyindən ögey anasında da dostumuza qarşı kin əmələ gəlmişdi. Bir dəfə qonşular analığını laqeydlikdə təqsirləndirəndə dünya görmüş qadın olan nənəm demişdi ki, ay bala, uzaqdan döyüş adama asan gəlir. Vallah o tifillə o gəlinin dərdini tərəzidə çəksələr, o qadınınkı ağır gələr…
Kim bilir, bəlkə o qadın da Allahyar kimi sevgisizlikdən əziyyət çəkirdi.
Amma Həkimxanın həyatı bizimki kimi deyildi. Ata-anası, onu çox sevən doğmaları vardı. Evləri nağıllardakı padşahların sarayına bənzəyirdi. Bizə elə gəlirdi ki, Həkimxan vaxt keçdikcə bizdən soyuyur və uzaqlaşır, çünki uşaq vaxtı görmədiyi, fərqinə varmadığı yoxsulluğumuzu indi görməyə başlamışdı.
Allahyar
Mən idim, Ulduzxan idi, Həkimxan idi. Sevincimiz də, kədərimiz də ortaq idi. Amma böyüdükcə ortaq baxışlarımız qeybə çəkilir, sözümüz tükənirdi. Bizi bir yerdə artıq heç nə narahat etmirdi. Biz bir yerdə heç nəyə sevinə bilmirdik. Bir yerdə kədərlənə bilmirdik. Dərdlərimizi də paylaşa bilmirdik.
Bir dəfə Həkimxan ağ kostyumda gəlmişdi məktəbə. Guya ki, ehtiyatsızlıqdan mürəkkəb tökdüm kostyumuna. Dönüb baxdı, amma heç nə demədi. Yəqin ki, nəsə deməyi də lazım bilmədi.
Əslində, mən ağ kostyumun sevincini bölüşmək istəyirdim, amma onun gözlərində təkəbbür sezdim. Bəlkə də, mənə elə gəldi. Hər halda mən ondan deyil, o təkəbbürlü baxışlardan intiqam almaq istədim.
Əslində, bizim problemimiz bilirsiz nədən ibarətdir? Bizə yaxın insanın nələri sevdiyini bilirik, amma içindəki peşmanlıqlardan, məyusluqlardan, dağıntılardan xəbərimiz yoxdur. Bizdə də elə oldu.
Məktəbi bitirəndən sonra Həkimxanın atası yeni tikilmiş binada mənzil aldı, ailəcə daşındılar və əlaqəmiz kəsildi. Onsuz da yaxın görünsək də, mənən çoxdan ayrılmışdıq.
Sonra dedilər ki, oxuyub, doktor olub…
Mən məktəbi qurtarandan sonra işləmək məcburiyyətində qaldım. Psixoloji problemlər üstümə çökmüşdü. Daxili sabitliyi müqəddəs kitablarda axtarırdım. “Quran” oxudum, mollalıq eləməyə başladım.
Ulduzxan zarafatla deyir ki, aranızda bircə mən uşaq vaxtı qurduğumuz xəyallara sahib çıxdım – təyyarəçi olmasam da, astroloq oldum: “Könlüm fəzalardan enmədi”.
Həkimxan
Eyni məhəllədə böyümüşdük – Mən, Allahyar və Ulduzxan. Əvvəl aramızdakı fərqləri görmürdük. Sonra olanlar olmuşdu. Ulduzxanın atasını müharibəyə aparmışdılar, ölüsü qayıtmışdı… Sonra anam bizə baxıb ağlamışdı. Bilməmişdim, o bizim də atamızın öləcəyindən qorxur, yoxsa dostumuzun atasız qaldığına ağlayır. Həmin gün atam da başını qaldırıb üzümüzə baxmadı. Elə bil sağ qaldığından utanırdı. Sonra mənə pul verib “Ulduzxanın yolunun üstünə qoy, tapıb sevinsin”, – dedi. O pullar hər yerdə Ulduzxanın “qarşısına çıxırdı” – yolda, parkda, bufetdə…
Sonra Allahyarın üzləşdiyi fəlakət… Allahyarın ayağının elə olmağında elə bil mən günahkar idim. Bəzən ayağımın ağrıdığını bəhanə edib onun kimi axsayırdım. Futbol oynayanda bütün qollarımı ona həsr edirdim – o bunu bilsə də, bilməsə də. Əsas o idi ki, mən bunu bilirdim və öz “günahımı” yuyurdum.
Yəqin, mən özümü, öz duyğularımı ifadə edə bilmirdim, ona görə dostlarıma yaxın olmaq istədikcə, onlar məndən uzaqlaşırdı. Bir dəfə məktəbə ağ kostyumda getmişdim. Mən bahalı təzə kostyumda, onlar adi, köhnəlmiş geyimdə… Ulduzxanın əli titrədi, mürəkkəb kostyumumun üstünə töküldü. Səhv iş gördüyümün yalnız o vaxt fərqinə vardım. Ondan sonra paltarlarımı köhnəldib geyinirdim, ayaqqabımı isə palçığa bulaşdırırdım.
Sonra yollarımız ayrıldı. Bu illər ərzində onları düşünmüşdüm, amma birlikdə daha çox tənhalaşacağımızı bildiyimdən görüşməyə can atmamışdım.
Koronavirus infeksiyasına yoluxmuş xəstələrin siyahısında tanış adları görəndə qəribə hisslər keçirdim. Bir tərəfdən, pandemiya təlaşı, digər tərəfdən, doğma adamların yenidən qarşıma çıxması… Sonra özlərini gördüm. Üzlərinin yarısını maska örtsə də, gözləri onları “ələ verdi”.
Yenə bizik – Mən, Allahyar və Ulduzxan. Elə bil keçmişimiz qayıdıb gəlib, o keçmiş ki, biz özümüz də fərqində olmadan onun yolunu gözləmişik…
Ulduzxan
Mənim ehtimalıma görə, pandemiya bizdən yan keçməliydi, amma heyhat. Epidemiyanın məni bu dərəcədə tənhalığa sürükləyəcəyini ehtimal etməmişdim. Dörd divarın arasına sıxılmışdım. Üstəlik, içimdəki virus da məni özümdən uzağa itələmək istəyirdi. Bədənim virusun əlində əsir-yesir idi. Bircə ruhum mənim idi, yalnız ruhum mənə doğmaydı. Bu müddətdə ondan aralı düşdüyümün indi fərqinə varırdım.
Həyatla ölüm arasındaydım. Elə bil sinəmdən daş asılmışdı. “Qanda oksigen kəskin azalıb, ağciyər çatışmazlığı var, amma qorxmayın, birlikdə savaşıb qalib gələcəyik”, – dedi tanış bir səs. Çətinliklə başımı qaldırıb baxdım. Əynində xüsusi geyim, üzündə qoruyucu maska olan bu şəxs digər həkimlərdən fərqlənmirdi. Amma enli qoruyucu şüşənin arxasından görünən gözləri onu “ələ verdi”. Həkimxan idi, bizim uşaqlıq dostumuz.
Qeyri-ixtiyari əlimi ona uzatdım, sonra təhlükəni xatırlayıb tez geri çəkdim. Amma əlimi tutdu, həyatdan qopmaq üzrə olsam da, güclü əlin hərarətini və enerjisini hiss etdim. Nöqtə boyda görünən bir işıq üçün yaşamaq ümidinin oyandığını duydum.
Çətin günlər davam edirdi. Ürəkbulanma, qızdırma, nəfəs darlığı… Elə bil boğazımın yerində ət parçası vardı. Fikirlərim reallıqla rabitəsini itirirdi. Gözümə qarabasmalar görünürdü. Dəfələrlə həyatdan tamamilə qopduğumu düşündüm, amma həkimlərin fədakarlığı – bəzi məqamlarda sərt tələbkarlığı, bəzi məqamlarda şəfqəti dadıma yetişdi. Bir gənc həkim vardı, gecə-gündüz arı kimi çalışırdı, olduqca diqqətcil, mehriban və gülərüz idi, hərçənd maskanın altından təbəssüm bilinmir…
Ən böyük dayağım isə Həkimxan idi. Dostumun yanımda olduğunu duymaq belə mənə yetərli idi.
Sonrakı iki gün əvvəlki günlərə nisbətən rahat keçdi. Amma bilirdik ki, bu, müvəqqəti yüngülləşmədir, virus tamamilə məhv olmayınca sağalmadan söhbət gedə bilməz.
Yenə üçümüzük – Mən, Allahyar, Həkimxan.
“Mən elə bilirdim, həkimlər xəstələnmirlər, ölmürlər, ona görə həkim oldum”, – zarafatla deyir Həkimxan. Onun sözlərinə gülə bilmirik, amma mimikalarla hisslərimizi bəlli edirik (onsuz da bir-birimizin ən xırda üz cizgilərinə də bələdik).
Mən də danışıram. Qınayıram, ittiham edirəm, amma bəlkə də (kim bilir) heyifsilənirəm.
– Bilirsiz ki, atam öldükdən sonra mən hər gecə ona şikayət edirdim? O qədər sizdən gileylənmişəm ki. Məsələn, Həkimxan, sən topumu götürüb qaçanda… Allahyar oyunda cığallıq edəndə. İkiniz bir olub balaca boyuma güləndə…
– Hər gün atan sənin yuxularına gəlirdi?
– Hə. Hər gün.
Həkimxan zəndlə mənə baxır.
– Nədi, inanmırsan? – mən incimiş halda deyirəm.
– İnanıram, – Həkimxan deyir.
– Mən də inanıram, – Allahyar dillənir, – yuxularda biz daha xoşbəxt oluruq. Çünki mən də heç vaxt özümü yuxuda şikəst görmədim. Heç bircə dəfə də.
– Biz də səni heç vaxt fərqli görmədik, – Həkimxan deyir.
– Doğrudan? – Allahyar bizə inamsız baxır.
– Hə, – mən təsdiqləyirəm.
– Amma mənim sizə acığım tuturdu…
– Nəyə görə?
– Heç özüm də bilmirəm nəyə görə. Yəqin ki, sizin kimi ola bilmədiyimə görə. Ürəyimdə sizinlə o qədər dalaşmışam ki.
Xəstəlik bizi yaman kövrək edib. Xatirələrimizi, məyusluqlarımızı, peşmanlıqlarımızı bir-birinin ardınca dilə gətiririk. Bəlkə də Allahyarla mən bir də işıqlı dünyaya çıxa bilməyəcəyik. Burda həyat elə monotondu ki. Şərait yaxşıdı, amma mənəvi darlığımız qoymur nəfəs almağa. Elə bil divara dirənmişik. Özü də başqası yox, özümüz-özümüzü divara dirəmişik.
Allahyar
Xatirələrimiz bitmək bilmir. Bəzən danışa bilməyəndə hansısa hərəkətlə, ya bir sözlə, keçmişdə olub-bitən hansısa bir hadisəni yada salırıq. Üçümüz də o vaxta qayıdırıq, bir-birimizi sorğulayırıq. Sən demə, bizi yalnız xəyali uçurumlar ayırıb, əslində, belə bir uçurum yoxmuş. Eyni adammışıq demə. Varlı, ya yoxsul, sağlam, ya xəstə olmağımızdan asılı olmayaraq.
Bir dəfə kəsilmiş ayağımın ağrısını danışdım Həkimxana. Dedim, hər gün o ağrını duyurdum. Hətta gecələr o ağrı məni yatmağa qoymurdu. Sən bunu haradan biləcəkdin ki? Sən sevdiyin qızla ilk görüşə gedəndə mən kəsilmiş ayağımın dərdindəydim. “Bu görkəmlə məni heç kim qəbul etməz”,- fikriylə özümə əzab verirdim. Bu vaxt Həkimxan qəribə bir şey dedi. Demə, onun da öz kompleksləri varmış:
– Sən də heç vaxt bilməmisən ki, mən sənin ünsiyyət qura bilmək bacarığına həsəd aparmışam. Sən hamımızdan seçilirdin, çünki adamlarla daha asan dil tapa bilirdin. Mən isə özümə qapalıydım, duyğularımı ifadə edə bilmirdim.
Gec də olsa bunları öyrənmək gözəl idi.
Əslində, həyat necə də sadəymiş.
Biz isə komplekslərimizlə həyatı ağırlaşdırır, onu özümüzə düşmən edir, daxili dünyamızı viran qoyuruq.
Müalicə prosesi yorucu və əzablı idi. Yüksək temperatura dözüm göstərmək müşkül olurdu. Dəhşətli yorğunluq bədənimə hakim kəsilmişdi. Aramsız üşütmə keçirirdim. Bəzən nəbzim zəifləyir, son həddə gəlib çatdığımı düşünürdüm. Hər dəfə özümə gələndə həkim dostumu başımın üstündə görür, daxilən rahatlıq tapırdım. Çünki insan ağrısını bölüşəndə yüngülləşir. Və nə qədər ki, sənin ağrını paylaşan biri var, demək, ümid var.
Həkimxan
Bir aydır evə getmirəm. Çünki xəstələrlə təmas vaxtı koronavirusa yoluxub-yoluxmadığımı bilmirəm. Mənim kimi evə infeksiya aparmaq qorxusu ilə xüsusi ayrılmış yerlərdə, otellərdə gecələyən həkimlər çoxdur. Evdəkilərlə telefon vasitəsilə görüntülü danışırıq. “Bizim üçün evdə qalın, çünki biz sizin üçün burdayıq”, – deyirik. Koronavirusu digər viruslardan fərqləndirən əsas özəllik onun sürətlə yayılmasıdır. İnsanlar yalnız özlərini təcrid edərək yayılmanın qarşısını ala bilər.
Vəziyyət ağırdır, dünyada epidemiya qurbanlarının sayı gün-gündən artır, Covid-19 əleyhinə vaksin hələ tapılmayıb, ən böyük dövlətlər kiçicik bir virusun əlində aciz qalıblar.
Bütün hallarda pandemiya tarixdə qalacaq – insanlığın həm gücünün, həm də gücsüzlüyünün simvolu kimi… Bu durum mənə həyatdakı missiyamı anlamaqda kömək etdi. Bəlkə də mən bütün həyatım boyu bu anı gözləmişəm. İndi, ölsəm də heyifsilənmərəm.
Hərçənd yaşamaq ümidləri gün-gündən artan Ulduzxanla Allahyar gələcək gözəl günlərin xəyallarını qururlar. Allahyar deyir ki, çoxdandır xəyal qurmağı tərgitmişdim, indi isə dipdiri bir xəyalım var – bu çətin günləri dəf edib gözəl günlər naminə yaşamaq.
Bu bir ayda bir-birimizlə çox ünsiyyət qurduq, duyğularımızı paylaşdıq. Bizi ayıran sərhədlərdən danışdıq. Məni görməzdən gəldiklərini düşündüyüm üçün onlardan uzaqlaşdığımı dedim. Sən demə, onlar da məndən eyni səbəbdən uzaqlaşıblar.
Bəzən adi bir anlaşılmazlıq bütün həyatımızı idarə edir. Halbuki bircə gözəl söz bütün taleyimizi dəyişə bilər. Biz insanlar hər şeyi elə mürəkkəbləşdiririk ki. Eqolarımızı bəsləyərək təklikdə daha xoşbəxt olacağımızı düşünürük. Halbuki tənhalıqda qaldığımız bu günlər bizə öyrətdi ki, insanların bir-birinə doğrudan da çox ehtiyacı var…
Bir vaxtlar təyyarəçi olmaq istəyirdik. Yüksəkliyi sevirdik. Yenə də sevirik. İnsanlıq üçün etdiyin fədakarlıq da səni mənən ucalda bilər.
Ulduzxan
Dünən Həkimxan Allahyarı müayinə edərkən zarafatla dedi ki, çoxdandır “olacağa çarə yoxdur”, – demirsən, deyəsən, axirətə getmək fikrinin daşını atmısan.
Mən də onun zarafatına qoşulub dedim ki, xoşbəxt ulduz altında doğulmuşuq, bizə zaval yoxdur.
Allahyar da ordan qayıtdı ki, ay Ulduzxan, mən sənə ümidliyəm, sən də mənə. Görək başımıza nə gəlir.
Həkimxan başını yellədi: “Mən də elə bildim, siz mənə güvənirsiniz, amma görürəm ki, hələ də öz aləminizdəsiniz. Ay dostlar, nə alın yazısı, nə ulduz, tibbə güvənin, tibbə!”.
Dedim: “Həkimxan qardaşım, bu dediyim, əlbəttə ki, zarafatdır, həyatımız üçün tibbə, siz həkimlərə borclu olduğumuzu bilirik. Vaxtında köməyimizə yetişməsəydiniz, yəqin ki, axirətə çoxdan varmışdım, münəccim dostumuzun da ruhu kosmik fəzalarda uçurdu”.
Gülüşdük. Əslində, buna gülmək də demək olmazdı, maskanın altından gülüşə bənzər boğuq səslər çıxardıq. Amma xoşbəxt idik. Xoşbəxt idik ki, yenə eyni şeylərə gülə, sevinə bilirik…
Allahyar
Koronavirusla mübarizə apardığım bu çətin günlər həyatımda yeni mərhələ oldu. Elə hesab etdim ki, yenidən dünyaya gəldim. Ona görə yox ki, sağalıram. Ona görə ki, özümü, insanları və dünyanı yenidən dərk edirəm.
Bədənim, sanki Əzraillə mübarizədən qalib çıxıb. Ölümə qalib gələ biləcəyimi təsəvvür etməzdim. Məndən olsa, taleyə buraxardım hər şeyi. “Alnıma nə yazılıbsa, o da olacaq”, – deyib təslim olardım. Amma həkimlərimiz məni ölümün pəncəsindən qurtardı. Həkimxan ən ümidsiz vaxtlarımızda da bizi ruhdan düşməyə qoymur, ölüm ayağında olan ən çarəsiz xəstələri də yaşatmaq üçün böyük iradə və fədakarlıq göstərirdi.
Sonrakı iki gündə Həkimxan ortalarda görünmədi. Düşünürdük ki, yəqin, yaxşılaşmışıq, o da durumumuzdan rahatlayıb, indi daha ağır xəstələrin müalicəsi ilə maşğuldur. Bizi müayinə edən həkimdən xəbər alanda “Həkimxanın testi müsbət çıxıb, karantinə alındı”, – dedi.
İndi fikir bizi götürüb… Ulduzxanla pəncərədən Günəşə baxır və onu aramızda gözləyirik.
Həkimxan
Uzandığım çarpayının pəncərəyə yaxın qoyulmasını xahiş etdim. Pəncərədən Günəşə baxıram və düşünürəm ki, göy üzünü görmək xoşbəxtlikdir, – istər yağmurlu olsun, istər günəşli… Doğma insanları görmək xoşbəxtlikdir… Evdə məni gözləyən doğmalarımı yenidən görə bilmək üçün xəstəliklə mübarizə aparıram. Hələ heç nə itirilməyib. Həyata toxuna bilməsəm də, onu görə bilirəm.
Bilmirəm, yönüm ölümə tərəfdir, yoxsa həyata, amma bütün hallarda ümidliyəm. İnsanlığa ümidliyəm. Sevinirəm ki, illərdən bəri ürəyimin toz basmış “rəflərində” yığılıb qalan duyğularımı ifadə etdim, onları Günəşə çıxardım.
Nə olursa-olsun, yenə dostluq, insanlıq var olacaq. Yenə mən olacam, Allahyar olacaq, Ulduzxan olacaq…
Sosial məsafə saxladığımız bu günlərdə bir-birimizə mənən yaxın olduq. Artıq istəsək də uzaqlaşa bilmərik. Əslində, heç birimiz xəyallarımıza xəyanət etmədik. Hər birimizin missiyasında bir ənginlik vardı. İstədiyimiz də bu idi – insanlıq üçün savaşmaq. Mən də savaşdım. Və bütün hallarda biz qazandıq.
Minilliklər ərzində dünyanı təcrübələrimizlə, elmi biliklərimizlə böyütmüşük. Halbuki ən böyük silahı, ən təsirli dərmanı – sevgini əldən vermişik. İnsanın ən böyük silahı sevgiymiş, indi anladıq…
Ulduzxan
Bu gün məni və Allahyarı ilk dəfə Günəşə çıxardılar. Elə bil, dərin yuxudan ayılmışıq. Elə bil, neçə min ili yuxuda keçirmişik. “Ölsəm, bir də min il sonra dirilsəm”, – deyir şair. Elə bil ölüb min il sonra dirilmişik. İndi anlayırıq ki, həyat ona görə gözəldir ki, yaşamaq üçün yeni şans verir. Həkimxan dostumuz deyirdi bunu.
Bu səhər o, dünyasını dəyişdi… Haqqa yürüdü… Bütün mübarizə əzmini, ümidini, gücünü bizlərə xərclədi, özünü qorumağa heç nəyi qalmadı… Mən deyərdim ki, gözəgörünməz düşmənlə mübarizədə qəhrəmancasına şəhid oldu…
Təsəllimiz budur ki, onunla çox şeyləri paylaşmağa, bir-birimizi anlamağa macal tapdıq. İnsanlıq üçün dəyər daşıdığımızı anladıq…
O deyirdi ki, əgər kimsə xəstə yatağından qalxıb Günəşi görəcəksə, demək, insanlığın gözəl günlər görəcəyinə həmişə parlaq bir ümid və sarsılmaz bir inam olacaq…
Bu həyatın əvvəli sevinc, sonu kədərdi… Bu şəhərdə bizdən yaşlılar barmaqla sayılacaq qədərdi… Öz yaşıdlarımız isə ilbəil azalır… Ömür günəşi günbəgün sozalır, istisi günbəgün azalır… Gün altında olanda belə üşüyürəm, elə bil kölgədə gəzirəm. Bu şəhərin adamları elə dəyişib ki, küçəyə çıxanda elə bilirəm ki, qərib bir ölkədə gəzirəm… 16.10.2016
Təbrizdə bir küçə var – “Yetim küçə”. Bu adı mən vermişdim ona, yanıqlı bir gecə. Yanaşıdır, çəpəkidir Təbrizin küçələri. Gah ayrılır bir-birindən, gah bir-birini kəsir Təbrizin küçələri. Gördüklərimdən yüzdə biri qalmayıb xatirimdə. Ancaq bu gün olmuş kimi qalıb yadımda bir uşaq hıçqırığı da, bir qadın da. Bir səs eşitdim; yana-yana ağlayan uşaq səsi. Səkidə bir qaraltı, bir qadın oturub arxasını dayamışdı divara, qucağında uşaq. Küçədə çapırdı atını Belədən-belə sazaqlı külək – avara. Soyuq, şinelimin içində göynədirdi sinəmi, qollarımı. Ana! Ana! Səsi sancılırdı qulağıma iynə-iynə. Yaxınlaşdım. Bacım qalx! Bacım… Ayaqlarım sancıldı yerə. Donmuş qadını qucaqlayaraq Ana! Ana! – deyə fəryad edirdi uşaq. Xatırladıqca Təbrizin o sazaqlı, o qaranlıq gecələrini; deyirəm: məşəl kimi yandırıb qəlbimi isindirə biləydim dünyanın bütün yetim küçələrini.
Fevral, 1970
QƏMLİ KÜÇƏ
Bu gün də beşi getdi, dünən də. Başıma evlər dolanır yolçuların ürəyi nizamsız döyünəndə. Bir qoca bu gün son mənzilə yola saldı tələbə oğlunu. Bir ana dünən göz yaşıyla islatdı gəlin qızının toy noğulunu. Yəqin xoşbəxt küçələr də var; bayramlı, toylu. Mən olmuşam insanların son mənzil yolu. Mən qəmli küçəyəm, qəmli. Sinəsi yoxuşlu, səkiləri əynəmli. Bir gün ayrıldım gecənin səksəkəli yuxusundan. Baş ucumda yeni binaların əzəlini gördüm. Dirsəkləndim qranitə; anam şəhərin mavi gözlü gözəlini gördüm. Aynasında neçə göyəzən kölgəsi. Qoynunda insan səsi, həyat nəfəsi. Bildim mənim payıma qüssə düşüb, qəm düşüb. Sinəmdə son mənzil səfərləri üst-üstə düşüb. Bəzən bir neçə adamlı olur bu səfər, bəzən gur izdihamlı. Mən bilirəm kim qərib gedir, kim tanışlı, arxalı. Kim soyuq nəfəsli, kim cırılmış yaxalı. Eşidirəm ötürənlərin söhbətini. Kiminin yanıqlı təəssüfünü, kiminin qeybətini. Bəzən, az qalıram yarılam qəzəbimdən. İnsanlar xəbərsizdir daşlarımın əzabından. Qibtə edənlər də olur əzəmətinə son səfərin. Duymuşam ürək ağrısını bir gedənə min nəfərin. Mən qəmli küçəyəm, qəmli. Bilirəm kim gedir üstümdən, soyuq nəfəsli, kim keçir ağır matəmli. Bir arzum var; Son mənzilin yoluna ağlamayan ürəklə gəlməsin insanlar. Sevincə, qeybətə, qərəzli qiymətə başqa yer tapılar.
Bir son bahar da düşdü ömrümün təqvimindən, Nə sənə məhəbbətim, nə həsrətim azaldı. Özüm də heç bilmirəm niyə bir ömür boyu Gözüm uzaq yollarda – sənin yolunda qaldı. Bir qocaman dağ olsan səni vurub yıxardım. Ürəyimdən ən incə teli necə qopardım? Dünyada gözəl də çox, gözəl ürəklər də çox. Şirin-şirin arzular, incə diləklər də çox. Bir sən oldun könlümün yaxın dostu, həmdəmi. Sən olmazsan tutmazdı bəlkə əlim qələmi. Sən olmazsan baharın yazın ətri olmazdı. Sən olmazsan bir dünya sevinc belə çox azdı. Baharın çiçəkləri açıb solmasın sənsiz. Ömrüm sənsiz olmasın, şerim olmasın sənsiz.
Bizi ilk qarşılayan Aprel şəhidləriydi, Bu Cocuq Mərcanlının Ən müqəddəs yeriydi. Ayağına gül qoyduq Şəklinə baş əydik. Ay oğul, təki belə Toyunuza gələydik. Daim gənc qalarsınız Göz aydın, üzü gülər, Daim ayağınızı Öpəcək qızılgüllər. Əsgər gedən oğullar Burdan gedər döyüşə. Sevən yaşıdlarınız Bura gələr görüşə. Gələnlər gedəcəklər Kimi ucalacaqdı, Kimi qocalacaqdı, Kimi zəfər çalacaq! Düşməndən intiqamı Dönə-dönə alacaq! Aprel döyüşçüləri Belə cavan qalacaq. Onlar zamandan güclü, Dövrandan üstündülər. Onlar gecə aydılar. Gündüzlər də gündülər… Eh… Bunlar hamısı sözdü, Şəhidlər ölümsüzdü!
Şuşa Məscidi
Cocuq Mərcanlıya Şuşadan qonaq gəlib. Cocuq Mərcanlının ağ gününə. Geyinib dümağ gəlib. Şuşanın məscidi namaza durub. Əllərini Allah dərgahına qaldırıb. Qarabağa azadlıq diləyir. “Allahım, köməyimiz ol” – deyir. Azanın səsi Haqqın qapısını döyür. Məscid onun üzüdü, İçi insan içidi. Bu Şuşadakı Məscidin özüdü, Əsgərlərimizə gəlmiş elçidi. Gəlin bizi alın! – deyir. Gəlin zəfər çalın! – deyir. Azərbaycanın ən uca Şuşa səhnəsindən, “Qarabağ Şikəstəsi”nin səsindən Ən uca zənguləsindən Yadları salın! Qarabağı alın! – deyir. Məsciddə görüş Ruhu titrədən bir görüşdü. Ordumuz ayağa qalxsa Şimşək kimi çaxsa Ordumuz üçün ən asan iş döyüşdü . Qalanını tarix yazır. Hər azərbaycanlının içində Bir əsgər var Döyüşə hazır!
Bu adamı dindirməyin, hirslidi; Qapısına əzazil it bağlanan ev kimi hirsli. Cırtdana aldanan div kimi hirsli. Bir sarışın gözəlin ipək saçları da yumşaltmaz onu. Hirslidi – dişləri qırılmış daraq kimi hirsli. Məclisin şirin yerində qəfil sönüb qaralmış. çıraq kimi hirsli. Hirsindən gözləri görmür dörd yanı, Ağzı kilidlənib bığının altda. Gecə də, gündüz də qaradır qanı, Ona yaxın düşmür ağcaqanad da. Hirsi ağrı kimi gəzir canında, Hirslidi – yaralı ov kimi hirsli. Uduzulan oyunun son anında Qapı dirəyinə dəyən top kimi hirsli. Küsdürüb özündən bütün dostları, sevmir özünü də, özgəsini də. Bəlkə də, çəkdiyi papirosların xatirinə alır nəfəsini də. Bağlanıb üzünə bütün qapılar… Yox, hələ açıqdı ümid qapısı. Hələ ki, çəkməyə papirosu var, Təki yandırmağa kibrit tapılsın…
1971
ƏLLƏRİMİN YUVASI
Əllərimin yuvasıdı ciblərim; əllərim quş kimi dənləyir hər gün cibimdəki pulları. Cibimdə sən deyən pulum da yoxdu, Əllərim yarıac-yarıtoxdu. Qəpik-quruşla başını aldadır hələ əllərim. Qorxuram bu gedişlə axırda acından ölə əllərim. Atalar deyib ki, “Pul əl çirkidi”. Axı hansı ata deyib bu sözü? Əli dirsəyəcən pula batanmı? Yastığının altına pulları qat-qat düzüb şirin-şirin yatanmı? Kim deyib? Kim?! Mənim tərtəmizdi əllərim, atam. Bircə qəpiksizdi əllərim, atam… Axı bu əllərlə neyləyə billəm? Nə bir saqqız alıb çeynəyə billəm, nə bir gül- bir qıza bağışlamağa. Bu əllər bir şeyə yarıyar ancaq; yaxşı çəpik çalıb alqışlamağa. Mənsiz də, – nə çoxdu çəpik çalanlar… Yatın ciblərimdə, yatın, əllərim. Şirin yuxulara batın, əllərim. Yuxuda görün ki, göydən pul yağır, Yağır şax yüzlüklər göydən dən kimi. Dənləyin o pulları quşlar dənləyən kimi. Doyun o pullardan, doyun, əllərim. Öpüb göz üstünə qoyun, əllərim. Qəflətən səksənib qalxın yuxudan; O pullar nə oldu, nə oldu, atam?! … Şirin yuxulara aldanmaz adam, Gedin, əlinizi yuyun, əllərim…
1972
QARIŞQA ÖMRÜ
Yaşamaq, doğrudan, çox gözəl işdi, Bir az pulun olsun, bir az imkanın. Dörd yanın şıdırğı alış-verişdi; Arzu bazarıdı, ümid dükanı. Dolan bu bazarı, atam balası, Simiclik eləmə qəpik-quruşa. Lənkəran limonu, Şəki halvası… Turşu şirinə qat, şirini turşa. Hələ o şütüyən maşınlara bax, Baxıb için-için bir az yan hələ. Sənə də bir maşın yetirər Allah, Bir az səbrini bas, cavansan hələ. Hələ ki bu metro düşüb baxtına, Axına qarışıb sən də axarsan. Girib “Baksovet”də yerin altına, Montində xortdayıb yerdən çıxarsan. Belə yaşayarsan ömrünü hər gün, Axı kim deyir ki, sən pis gündəsən?.. Qarışqa ömrüdü hələ ki ömrün, Yerin gah altında, gah üstündəsən. Darıxma, qarışqam, az qalıb yaza, səni sevindirər bu gələn bahar. Atlı qarışqasan, bəlkə… haçansa hələ qanadlanıb uçmağın da var. Mən də qarışqayam, qadası, mən də, Bunu yazdım sənə mən öz adımdan. Yəqin bu yerlərdən uçub gedəndə Mənə əl eləmək çıxmaz yadından…
1973
MƏNİ SAYMAYANLAR
Mənim bu dünyada xoşbəxt olmağa görən haqqım varmı? Yəqin ki, yoxdu. Bir gün bu dünyadan qaçıb uzağa, deyərəm: ilahi, dünyan soyuqdu. Deyərəm: ilahi, bu necə işdi, tüpür günəşə də, tüpür aya da. Ya sən bu dünyanı tamam dəyişdir, ya özgə gözlə bax bu dünyaya da. Bir az yağışdan kəs, bir az buluddan, qoy bu köhnə evin damı dammasın. Bir az sevincdən kəs, bir az ümiddən, qarışdır dərdimə, – havalanmasın. Özün ki həmişə göydən baxırsan, Mən axı kiməm ki, səni aldadam. Kefim saz olanda – yaddan çıxırsan, Kefim pis olanda – düşürsən yada. İndi ha söz qoşum aya, ulduza, Ha deyim, bu gecə gözəl gecədi. Bu gecə mən sənə üz tutmuşamsa, Özün bilirsən ki, kefim necədi. Nə çoxdu kefimə soğan doğrayan, Kefimdən xörəkmi bişirəcəklər? Mən axı nə şaham, nə şah oğluyam, Məni hansı taxtdan düşürəcəklər?! Məni saymayanı mən də saymadım, Artdı gündən-günə saymadıqlarım. Sən mənim başıma ağıl qoymadın, Onların başına ağıl qoy barı. Məni saymayanlar axmaqdı, axmaq, Onlar nə bilir ki, axı kiməm mən? Məni saymayanlar bir vaxt sayacaq, Onda görəcəklər; bir yox, minəm mən!..
Taleyin qisməti rast saldı bizi. Yolumuz haradasa qırılacaqsa, İtirəcəyiksə, bir-birimizi, Xatirəm yadında qalmayacaqsa, Bu əllər mənimki olmayacaqsa, Bu tellər mənimki olmayacaqsa, Gəl məni, özünə öyrətmə məni, Hicran qorxusuyla göynətmə məni.
Əlimi saçıma öyrətmə belə, Gözümü gözünə öyrətmə belə, Üzümü üzünə öyrətmə belə,
Mən bir az baharlı budaq kimiyəm, Bir az da sadəlövh uşaq kimiyəm. Bala atasına qovuşan kimi, Leylək yuvasına yovuşan kimi, Arı gül-çiçəyə uyuşan kimi, Eh, mən də adama tez yovuşanam, Sevgi atəşində tez alışanam. Amma ki, sönməyim çox çətin olur, Sevgidən dönməyim çox çətin olur, Öyrətmə özünə, öyrətmə məni.
Bəlkə gözləmirdik bu xoş görüşü, Yaman qəribədir dünyanın işi; Heç vaxt yollarında dayanmadığın, Heç həndəvərində dolanmadığın Gəlib birdən sənə nə şirin olur! Ömrünün içində ömür doğulur. Bu şirinim acı olacaq isə, Bir qismət çiçəyim solacaq isə, Öyrətmə özünə, öyrətmə məni. Könlümdə yerin var, qopmaz yerindən, Bir əkiz ləçəyi, haça budağı Ayırmaq olmursa biri-birindən, Məni də ayırmaq çətindir, axı Öyrətmə özünə, öyrətmə məni.
Yox buna taqətim, yox buna tabım, Əlimi əlindən üzmək əzabım, Sonra bu əzaba dözmək əzabım… Yoxsa da, könlümün sınıqları var- Hicranın köz basmış yanıqları var Mənim dərdlərimin ayaqları var- Harda olsa, gəlib tapacaq məni. Yaxıb yandıracaq bu ocaq səni Gəl məni özünə öyrətmə belə, Əlimi əlinə öyrətmə belə,
Seyid Hüseynin “Ağvalideyn yaxud zavallı Məşədi Zaman” hekayəsi 1911-ci ildə çap olunmuşdur. Yazıçı əsəri inqilabdan əvvəlki yaradıcılıq mərhələsində ərsəyə gətirmişdir. Mövzusunu Azərbaycan məişətindən alan hekayədə yanlış övlad tərbiyəsinin yol açdığı faciə Məşədi Zaman və oğlu Kərimin timsalında əksini tapmışdır. Tərəflərin fərdi xarakteri, həyata, gələcəyə dair duyğu və düşüncələri paralel şəkildə verilmişdir. Övladına zəhmətsiz ağ gün arzulayan ata Məşədi Zaman ilə valideyn üzünə “ağ” olan Kərim qarşılaşdırılmışdır. Hekayə ibrətamiz səciyyəsi ilə ədibin digər hekayələrindən seçilir. Seyid Hüseyn yazıçılığına xas olan dövri aktuallıq, həyatilik və real təsvirçilik burada da gözlənilmişdir.
Övladının xoşbəxt həyata zəhmətsiz nail olacağını düşünən ata qədir-qiymət bilməyən oğul tərəfindən qara qəpiksiz küçəyə atılır. Beləliklə, Zavallı Məşədi Zaman min əziyyətlə qazandığı mal-mülkdən də olur, gələcəyə dair xəyallarından da. Gəmi kirayəsi düzəltməklə özünə bir gün-güzəran edəcəyini düşünür. Ömrünün axır zamanını məmləkəti İranda keçirmək üçün tədarük görməyə başlayır. Əlində bir çörək parası olmayan Məşədi Zaman yol ağzında oturub dilənçilik etməyə məcbur olur. Aclıq, qocalıq onu tamam taqətdən salır, qoca kişi məscid həyətində günlərlə ah-nalə ilə zarıldayır. Gecəni sükut bürüdüyü vaxt Məşədi Zaman əbədi yuxuya dalaraq xəstəliyindən də, uğradığı faciədən də birdəfəlik qurtulur.
Atasını biçarə həyata sövq edən Kərimin fəlakəti, təbii ki, qaçılmaz olur. O, atadanqalma bütün sərmayəni özünün və arvadının əyləncəsinə xərcləyib bitirdikdən sonra yenə pul almaq niyyətilə İrana yollanır. Ancaq Kərim düşdüyü fırtınadan heç cür xilas ola bilmir və o, canını ləpələrin arasında tapşırmalı olur.
Heç bir zəhmət çəkmədən mala, mülkə sahib olan Kərim əlindəki sərmayəyə güvənib bütün ömrü boyunca hər şeyin belə dövran edəcəyini sanır. Artıq “boğaz” bildiyi atası Məşədi Zamanı evdən atmaqla, həm onu, həm də özünü fəlakətə salır və sonda ilahi ədalətdən layiqli cəzasını alır. Hekayə ilk dəfə əski Azərbaycan əlifbasından müasir qrafikaya transfoneliterasiya olunur.
Təhminə Vəliyeva
AĞVALİDEYN YAXUD ZAVALLI MƏŞƏDİ ZAMAN
BİR-İKİ SÖZ
“Adamın heyvaniyyəti yeməklə, ruhaniyyəti oxumaqla qaimdir” kəlamı-həkimanəsinə nəzərə böylə bir əsri-tərəqqidə kəndimizin mütaliəyə və oxumağa nə qədər ehtiyacımız olduğunu nəzərə alaraq işbu kitabçanı nəşrə başlamaqla, minbəd bu qisim hekayələrin entişarına çalışmamızı möhtərəm oxucularımıza vəd edirik. Hərçənd bu nəşriyyatımız dairəi-ədəbiyyatdan bəiddirlərsə də, lakin nəzərimdə məqbul olacağına ümidlər elüyoruz.
Nəşr olunan əsərlərimizin hər biri barədə tənqid edib səhvlərimizi bizə göstərən əşxasə bəyani-təşəkkür edəcəyiz.
OTAQDA
Qış zamanı idi. Hava nəhayət mərtəbədə soyuq idi. Gecədən bir qədər keçmişdi. Məşədi Zaman oğlu Kərim ilə bir balaca otaqda yatmaqdan ötrü uzanmışdılar. Kərim uyquya getmişdi, amma Məşədi Zaman öz gələcək gününü düşünürdü: havanın soyuq günlərində bizə bir pəristar yox. Ata və oğul ikimiz bir otaqda yaşayırız. Kərimin anası Fatiməni də ruzgar əlimizdən aldı, nə etməli? Olacağa çarə yoxdur. Bənim də ömrümün çoğu gedib, azı qalmışdır. Daha qocalmışam, gözlərim görməyir, qulaqlarım eşitməyir, bədənimdə qüvvətdən düşmüşdür. Demək, bənim daha pul qazanmaq və evlənmək vaxtım qurtarmış! Oğlum Kərim də maşallah böyüyüb cavan olmuşdur. Yaxşısı budur ki, onu evləndirərəm. Gəlinim həm bəndən mütəvəccih olar və həm oğlum Kərimə xidmət edər və cəmi ömrümdə böyük zəhmət və məşəqqətlə yığıb cəm etdiyim var-yoxumu da qoyub Kərim üçün bir dükan açaram. O qazanar, həm bəni saxlar, həm özünü. Zəhmətdən xilas olub asudə yaşar…”
Məşədi Zaman bu növ fikirləri edəndən sonra özlüyündə buna qərar verdi ki, öz həmşəhərlisi olan pinəduz Ağabalanın qızını Kərim üçün təzvic edə və bazar başında dəxi onun üçün bir baqqal dükanı tərtib verə. Ta ki dünyanın qəmindən və ruzgarın cəfasından ömrünün axırında da olmuş olsa, bir qədər azad olub rahat yaşaya.
DİVAR DİBİNDƏ
Günorta zamanı idi. Qış, bahar keçib, yay gəlmişdi. Günün istisi yerə düşərək yerin buxarını havaya qalxızıb şəhəri dəmirçi kürəsinə döndərmişdi. Göydə uçan quşlar havanın istisinə tab gətirəməyib yerə tökülürdülər. Adamlar taqətsiz, başlarında (şəmsiyə),kimi (fayton) ilə, kimisi piyada biixtiyaranə evlərinə və mənzillərinə rahat olmaq üçün çəkilir idilər. Araba və fayton atlarının bəzisi kəsrəti-hərarətdən yerə yıqılıb biixtiyar qalıyor idilər. Bir nəfər qoca hammal dalında palan özünü bir divar dibinə verib taqətsiz uzanmışdı. Əlindəki çirkli qırmızı dəstmal ilə alnından gəlib üzündən və gözündən axan tərini siliyordı.
Bu qoca kişi kim imiş?
Bu, həman Məşədi Zaman idi ki, özünün var-yoxunu oğluna sərf edib onunçün dükan açandan sonra öz təzə gəlini onun evdə olmaq zəhmətinə dözməyib onu oğlu Kərimə qovalatdırır Məşədini. Bununla belə ona çörək də verməyirdi ki, qoca kişi başını bir növ dolandıra. Məişət bunu bu vəqtində hammallıq etməyə məcbur etmişdi. Fikrində bir gəmi kirayəsi düzəltmək də varıydı ki, ömrünün axır çağını gedib öz vətəni olan İranda qala. Çünki bunu yığın etmişdi ki, əgər xudanəkərdə, qürbət vilayətdə bu naxoş olsa, oğlu Kərim buna pəristar olmayacaq… Amma günün hərarəti, özünün qocalığı bunun bu fikrinə mane oluyordu. Bu o qədər işləməyirdi ki, həm yeyə, həm mənzil kirayəsi verə və həm də vətəninə getmək üçün gəmi kirayəsi düzəldə. Bununçün axır zamanlarda fəqir Məşədi Zaman mənzildən çıxıb karvansaraların həyətində yatıyordu. Bununla belə, yenə gəmi kirayəsi düzəltməyə müvəffəq olmayırdı. Çünki kəsrəti-zəfdən bu lazımi qədər işləyəməyirdi və günün də hərarəti bir tərəfdən bunun qüvvətini kəsiyordu. Bu qədər ki, özünü divar kölgəsinə çəkib oğlunun naxələfliyini birəbir yadına gətirərək öz gələcəyini fikir edib kəndi halına giryan edirdi.
YOL AĞZINDA
Səhər zamanı idi. Bütün xalq yuxudan ayılıb hər biri öz işinin ardınca gediyor idilər. Alış-verişçilər dükanlarını açıb alış-verişinə məşğul idilər. Kasıblar kəsblərinə, fəhlələr işlərinə tərəf gediyor idilər. Bikar cavanlar da bağlara və dağlara tərəf yönəlmişdilər. Bir küçədə və bir yolun ağzında bir nəfər qoca kişi əyləşib başını aşağı sallamışdı. Bu qoca kişinin bu vəqt yol ağzında əyləşməsi kəndisinin dilənçi olduğunu məlum ediyordu. Amma başını aşağı salıb xəlayiqə baxmaması bunun xəcalət çəkdiyini göstəriyordu.
Dilənçi ki xəcalət çəkməz! Bu onunçün xəcalət çəkirdi ki, dilənçi deyildi və yol ağzında əyləşib gözünü xalqın əlinə dikən deyildi. Bunu bu işə vadar edən varıydı.
Bunu bu işə vadar edən həm aclıq və həm naxoşluq idi ki, daha işləyəməyirdi.
Bu kim imiş?
Bu, həman bizim zavallı Məşədi Zaman idi ki, oğlunu evləndirib xoşbəxt edəndən sonra özü bədbəxt olub dilənçilik ediyordu. Və yayın istisi bunu naxoş edib işləməyinə mane olmuşdu və burada da bu fikirlə əyləşmişdi ki, hər növlə olmuş olsa, bir gəmi kirayəsi düzəldib əziz vətəninə gedə. Hərçənd bir neçə dəfə oğluna müraciət etmişdisə də, oğlu Kərim əvvəllərdə buna cavab edib axırda döyüb yola salmış imiş. Buna görə fəqir Məşədi Zaman yol ağzında dilənçilik ediyordu.
***
MƏSCİD HƏYƏTİNDƏ
Gecə zamanı idi. Ayın qaranlıq günləri idi. Ulduzların cümləsi çıxıb səfhəi-asimanı bir məclisi-nəşatə döndərmişdi. Sabitələr dayanıb səyyarələr silsiləcünbanlıq ediyor idilər. (Cədi) vəsəti-asimanda sədri-məclis olmuşdu, (Zöhrə) rəqsini tamam edib məclisdən getmişdi, (Pərvin) baş-başa çatıb ittifaq yapmışdı.
(Nəbatün-nəş) ixtilaf edib hərəsi bir tərəfə dağılışdı. (Mərix) sərxpuşi-məclisə təzə qədəmi-nəhadə olmuşdu. Bağlarda, ağacların budaqlarında quşlar öz balalarını qanadlarının altına çəkib yatmışdılar. Quzular çöllərdə, analarının yanlarında uyquya getmişdilər. Çobanlar kürklərini başlarının altına qoyub xabi-nazə məşğul idilər. Köpəklər başlarını əllərinin üzərinə qoyub gözlərini yummuşdular. Dəryadakı balıqlari-cümləsi asudə, kimisi suyun üzərində, kimisi altında dayanmışdılar. Çöllərdə dovşanlar səyyadların qorxusunu müvəqqəti olaraq ürəklərindən çıxarıb kolların altında dinc və fərağət olmuşdular. Dənizlərin suyu dayanıb dalğalanmayırdı. Havada ehtizaz yox idi. Ağacların yarpağı yekdigərinə dəyməyirdi. Göydən yavaş-yavaş şəbnəm gəliyordu. Guya bütün dünya bir fəramuşxanaya dönüb cəmi məxluqat ələmi-sükutə dalmışdı. Fəqət tək bir məscidin mədrəsəsindən bir nəfərin zarıntısı gəliyordu.
Əcəba, bu elə bir vəqtdə o zarıllayan kim imiş? Və nə üçün zarıllayor imiş?
Bu, bizim zavallı Məşədi Zaman idi ki, kəsrəti-zəf və pirbunu bu hala gətirmişdi. Bir tərəfdən aclıq, digər tərəfdən qərib olub pəristarsız olmaq və bunlar ilə bərabər mövt ilə pəncələşib özünün məğlubiyyətini müşahidə etməglənin bunu zarılladıyordu. Demək olar, mövcudatın böylə bir ələmi-sükutə dalması bu zavallının halına giryan olmalarını göstəriyordu və ku gün gələn şəbnəmdə əşki-çeşmi mövcudat imiş.
DALĞALAR ARASINDA
Yay qurtarıb, payız çoxdan daxil olmuşdu. Göyün üzünü qara buludlar əhatə etmişdi. Bir tərəfdən bərk külək əsiyordu. Ağacların budaqları yekdigərinə dəyiyordu. Quşlar cərəyani-havaya tab gətirə bilməyib bir-birlərindən pərakəndə olmuşdular. Dənizin suyu dağ kibi dalğalanıb sahili-dəryaya tərəf yekdigərini təqib edərək gediyor idilər. Balıqlar özlərini qayaların dibinə verib daldalanmışdılar.
Dənizin ortasında dağ kibi dalğaların arasında yelkəni cırılmış və divarı sınmış bir gəmiyi görmək olardı ki, içindəki sərnişinlər dərgahi-İlahiyə əl götürübözlərinin bu vərtədən xilas olmalarını istirham ediyordular. Kimi də ki tayfalar gəmiyə dolan suyu kamali-təhallüklə təmizləməyə çalışıyordılar ki, bəlkə özlərini girdabi-bəladan xilas edələr.
Görəsən bu nələrin bu qisim çalışmaları özlərinə bir rahi-nicat veri?
Xeyr, vermədi. Çünki bu nələrin məyanında bir ələm vardı ki, bədbəxtlik əsəri olaraq bu təsadüfə düçar olmuş imiş. O da məscid həyətində tərki-həyat edən bizim Məşədi Zamanın oğlu Kərim idi. Atasının vəfatından sonra özünün naxələfliyindən əlindəki sərmayəyi tələf edib, kəsrəti-fəqr və zərurət bunu İrana səfər etməyə məcbur edir ki, orada olan atasının malını və əmlakını satıb təkrar övrətinə mülhəq ola. Amma yolda atasının naləsi və Allahın bəlası bunu tutub həlakətində ciddü cəhd ediyordu.
***
LƏPƏ DÖYƏNDƏ
Səhər zamanı idi. Gecə yatan gözlər uyqudan ayılmışdılar. Hər kəs öz kəsbinin dalınca gediyordu. Odun qıranlar baltalarını çəkənlərinə alıb meşəyə gediyor idilər. Quşlar yuvalarını tərk edib ruzi dalısınca uçurdular. Bağbanlar bağlardan meyvəcat dərib heyvanata yükləyərək satmaq üçün şəhərlərə və qəryələrə aparıyordular. Uşaqlar dəstə-dəstə kitablarını qoltuqlarına alıb məktəbə tərəf gediyordular. Havanın küləyi dayanıb yavaş-yavaş ehtizazi-havadan əmələ gələn (nəsimi-səba) gəliyordu. Havanın üzündə olan qarabuludlardan əsər qalmayıb, fəqət ətrafi-üfüqdə atılmış pambıq kibi ağ buludlar görmək oluyordu. Dənizin dağ kibi ləpələri dayanıb, ancaq ləpədə gündə yavaş-yavaş suyun tərpənməyini görmək oluyordu. Bu suyun kənarında bir nəfər üryan meyid düşmüşdü ki, baş tərəfi qumun və torpağın üstə qalaçalar düzəldən suyun içində idi. Ləpələrin yekdigərinə çarpışması bu məfruqun bəzmi-əzasının dərisini aparmışdı.
Bu, Məşədi Zamanın oğlu Kərim idi ki, girdabdan xilas olamayıb Allahın bəlası ilə tərki-həyat etmiş idi. Çünki valideyn üzünə ağ olmaq bundan artıq nəticə verməz və böyləcə olmalıdır!
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fəndunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fəndunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru
Şeirimin bahar gözü, Yaşla dolub, kövrəlibdi. Yaz nəfəsli ürəyimdə Qış yenidən dirçəlibdi.
Hər sözümün bənövşəsi, Qara xallı laləsi var. Vətən deyən dillərimin Göyə qalxan naləsi var.
Misra-misra qocalıram, Kəlmə-kəlmə can verirəm. Şeir-şeir ucalıram, Vətən boyda qan verirəm.
Sözlərimin soyqrımı, Dillərimdən asılıbdı. Qələm tutan əllərimi Gör kimlər daşa basıbdı.
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş məsləhətçisi, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı
Kim dedi ki, dözürəm?! hər günüm tək səbirdi… sevdam üzü göylərə hönkürdüyüm təkbirdi… dön… bu ayrılıq deyil… baş qatmaqdı, dərvişim… gülüşüm nazlıq deyil, utanmaqdı hər işim… onda nənəm pıçıldadı: “vay, yazısı qara gəlmiş”,.. ağrılarım puçurladı: -sevdam, qadan yara gəlmiş! ya da dönmə…söylə ordan: -Olmur eşqdən ölmək! Yox! dönmə… axı uzaqlardan sevmək olur, sevilmək yox… Şəfa Vəli (2018)
AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu tərəfindən “Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi” on cildliyinin üçüncü cildi nəşr edilib. İnstitut Elmi Şurasının 30 sentyabr 2020-ci il tarixli 4 saylı iclas protokolunun qərarı ilə nəşr olunan üçüncü cild “Orta əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatı (XIII-XVI əsrlər)” bölməsini əhatə edir. 1092 səhifəlik kitabın baş redaksiya şurasına Ramiz Mehdiyev (sədr), İsa Həbibbəyli (baş redaktor), Teymur Kərimli, Ataəmi Mirzəyev, Fəridə Əzizova daxildir. Kitabın redaksiya şurası isə İsa Həbibbəyli (baş redaktor), Ataəmi Mirzəyev (məsul redaktor), Nüşabə Araslı, Fəridə Əzizova, İmamverdi Həmidov, Zəkulla Bayramlı (məsul redaktorun müavini), Çingiz Sadıqoğlu, Bəsirə Əzizəliyevadan (məsul katib) ibarətdir.
“Elm” nəşriyyatında işıq üzü görmüş kitab AMEA-nın vitse-prezidenti, Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun direktoru, akademik İsa Həbibbəylinin “Orta əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatı: anadilli ədəbiyyat epoxası” və Azadə Rüstəmovanın “Orta əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatının ümumi mənzərəsi və inkişaf mərhələləri” adlı irihəcmli tədqiqatları ilə başlayır.
Kollektiv elmi-yaradıcılıq məhsulu olan fundamental “Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi” kitabının üçüncü – “Orta əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatı (XIII-XVI əsrlər)” cildində anadilli bədii yaradıcılığın ilk nümunələrinin araşdırılması zamanı bu ədəbiyyatın həm ümumtrük qaynaqları, həm də Yaxın və Orta Şərq ədəbiyyatı ənənələri nəzərə alınıb. Orta əsrlər türk dilli və fars dilli Azərbaycan şairlərinin yaradıcılığı hərtərəfli tədqiq edilməklə bərabər, Məhəmməd Füzulinin təkraredilməz sənət incilərinin çağdaş ədəbiyyatşünaslıq elminin nailiyyətləri səviyyəsində interpretasiyasına xüsusi önəm verilib.
Sanballı tədqiqat oçerklərindən ibarət kitabda İsa Həbibbəyli, Ataəmi Mirzəyev, Azadə Rüstəmova, Möhsün Nağısoylu, Nüşabə Araslı, Fəridə Əzizova, Teymur Kərimli, Zəkulla Bayramlı Çingiz Sadıqoğlu, Qədim Qubadov, Firudin Qurbansoy, Vəcihə Feyzullayeva, Səltənət Əliyeva, Rəhim Əliyev, Səadət Şıxıyeva, Əbülfəz Kərimov, Könül Hacıyeva, Tahir Məhərrəmov, Azadə Musabəyli, Zəhra Allahverdiyeva, Gülçin Babayeva, Paşa Kərimov, Məhərrəm Qasımlı kimi alimlərin tədqiqatları yer alıb.
Kitabın birinci fəsli “XIII-XIV əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatı”, ikinci fəsli “XV əsr Azərbaycan ədəbiyyatı”, üçüncü fəsli “XVI əsr Azərbaycan ədəbiyyatı”nı əhatə edir. Azərbaycan, türk, rus, ərəb, fars, özbək, türkmən, tatar, ingilis və digər Avropa dillərində 869 sayında ədəbiyyat siyahısını Səadət Şıxıyeva, Səltənət Əliyeva, Fatimə Kərimova və Fidan Hacıyeva sistemləşdirib. Kitabda eyni zamanda ingilis və rus dillərində ətraflı xülasələr yer alıb.
Vətəndaş! Nə gözəl səslənir bu söz, Yəni – bir Vətənin övladıyıq biz. Anamız eynidir, qardaşıq demək, Mən sənə arxayam, sən mənə kömək.
Vətəndaş! Nə gözəl səslənir bu söz, Yəni – iki canda bir ürəyik biz. Gücsüzük, bir heçik sən də, mən də tək, Vətənə güvənib olduq Vətəndaş. Mənim ürəyimi qanatsın gərək, Sənin dırnağına dəyən çırtma daş.
Vətəndaş! Nə gözəl səslənir bu söz, Yəni – bir iqlimdə böyümüşük biz. Səni də, məni də böyüdən Vətən, Sənə də anadır, mənə də ana. Sən də cavabdehsən, mən də hər zaman Vahid anamızın xoşbaxtlığına.
Vətəndaş! Nə gözəl səslənir bu söz, Yəni – bir qaynaqdan su içmişik biz. O su qəlbimizdə coşdu, qaynadı, Eyni bir ad ilə tanıtdı bizi. Vətənin ünvanı, Vətənin adı Bizə xatırlatdı vəzifəmizi!
Vətəndaş! Nə gözəl səslənir bu söz, Vətən əbədidir, gedəriyik biz. İnsan qüvvətlidir öz vətənində. Bilirik, dünyaya biz niyə gəldik. O, bizi yaradan, biz ona bəndə, Yaradan uğrunda ölməyə gəldik.
(ixtisarla)Başım, beynim tüstülənir, varlığımda kədər, təlaş. Gözlərimdə ildırımdır damla-damla axan qan-yaş. Mən yenidən doğulmasam, daşam, inan, qupquru daş. Taqətim ol, qeyrətim ol, qoy dirçəlim yavaş-yavaş. Sənsən həsrət gözlərimin həm qarası, həm də ağı. Qaytar mənim qüdrətimi, Odər yurdu, Od torpağı!
Mən bilirəm: dərdlərini yumruğunda sıxacaqsan. Sən bu dibsiz cəhənnəmdən çıxacaqsan…Üzü ağsan. Nurlu dağsan… zülmət dağı devirəcək, yıxacaqsan. Boğazından yapışanı boğmalısan, boğacaqsan. Təbrizləri, Ülviləri sən yenidən doğacaqsan. Öz bətnindən doğacaqsan İstiqlalı, Azadlığı. Qüdrətim ol, ey ümidim, ey qəhrəman Od torpağı!
Nə Bağ Ata əfsanədir, nə Nizami, nə də Babək. Gözlərinə Nəiminin, Nəsiminin şəklini çək. Həqiqəti dəfn eləmək istəyənlər gəbərəcək. Bağrı yanmış Qarabağım bir də qalxıb göyərəcək. Göyərəcək çiçək-çiçək, lalə-lalə, ləçək-ləçək. Gözlərimin çeşməsilə suvarıram o növrağı, Növrağımsan, bayrağımsan, Odər yurdu, Od torpağı!
Azərbaycan – qayalarda bitən bir çiçək, Azərbaycan – çiçəklərin içində qaya. Mənim könlüm bu torpağı vəsf eləyərək, Azərbaycan dünyasından baxar dünyaya.
Azərbaycan – mayası nur, qayəsi nur ki… Hər daşından alov dilli ox ola bilər. “Azərbaycan!” – deyiləndə ayağa dur ki, Füzulinin ürəyinə toxuna bilər.
Oğulları Kür gəzdirər biləklərində, Oğulların göz atəşi gözəl əridir. Azərbaycan səhərinin bəbəklərində Qütb ulduzu, dan ulduzu gözəlləridir.
İllər olub – kürrələrdə dəmir olmuşuq, Sərhədlərdə dayanmışıq küləkdən ayıq. Od gölündə, buz çölündə gəmi olmuşuq, Biz Bakının ilk səadət carçılarıyıq.
Min illərlə zülmətlərə yollar açıqdı, Dalğalandı Sabirlərin ümman dünyası, Azərbaycan qatarı da yollara çıxdı Dağılanda Qoca Şərqin duman dünyası.
Azərbaycan – mayası nur, qayəsi nur ki… Hər daşından alov dilli ox ola bilər. “Azərbaycan!” deyiləndə ayağa dur ki, Ana yurdun ürəyinə toxuna bilər.
Torpağın ətrini fikirləşəndə, 
