Buraxma fürsəti, buraxma əldən, Göydə qərar tutub, yerdə tapılmaz. Harayla, harayın qalar içində, Xeyirdə görünüb, şərdə tapılmaz.
Nə çiçəkdən soruş, nə otdan soruş, Nə suadn xəbər al, nə oddan soruş, Nə yardan, yoldaşdan, nə yaddan soruş, Namərdə səs verib, mərdə tapılmaz.
Ömür səfərini bitirmə vaxtsız, Karvanı mənzilə yetirmə vaxtsız, Hüseyn ARİFİ itirmə vaxtsız, O elə şairdi, bir də tapılmaz.
*Bu şeir Xalq şairi Hüseyn Arifin 2004-cü ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin “Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi” haqqında 12 yanvar 2004-cü il tarixli sərəncamına əsasən işıq üzü görmüş “Seçilmiş əsərləri” kitabından seçilərək dərc olunur
Hər kəsin taleyi öz əlindədir, Bunu xatırlayaq gərək biz müdam. Özü yaradandır, özü qurandır, Bu həyatda hər bir işgüzar adam.
Köməyi hər zaman ondan umursan, Deyirsən, qadirdir, vahiddir, təkdir. Gözləmə ki, sənin əyri işini, Gəlib fələk özü düzəldəcəkdir.
Yaxşı işimizlə düzəlir bizim, Olan səhvimiz də, “günahımız” da. Daha fələklərdən kömək ummuruq, Bəndəmiz də bizik, allahımız da…
*Bu şeir Xalq şairi Osman Sarıvəllinin 2004-cü ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin “Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi” haqqında 12 yanvar 2004-cü il tarixli sərəncamına əsasən işıq üzü görmüş “Seçilmiş əsərləri” kitabından seçilərək dərc olunur
İstəsəydim səni səndən alardım, Gozəlləri öz taxtından salardım. Ürəyimi ürəyinə çalardım, Sən yanardın, mən baxardım tüstünə.
Ulduz olub öz zirvemdən enərdim, Dövrəndəki mələkləri yönərdim. Al laləyə, qərənfilə dönərdim, Səpilərdim yollarının üstünə.
İstəsəydim vusalına yeterdim, Mən gül olub ürəyində bitərdim, Orda bülbül fəryadıyla ötərdim, Mən yanardım, sən baxardın tüstümə.
Ölsəm, bir gün gəl qəbrimin üstünə, Bircə dəstə bənövşə qoy, bəsimdir. Baş üstündə bir qaranquş ötəcək, O da sənə minnetdarlıq səsimdir ..
*Bu şeir Xalq şairi Mirvarid Dilbazinin 2004-cü ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin “Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi” haqqında 12 yanvar 2004-cü il tarixli sərəncamına əsasən işıq üzü görmüş “Seçilmiş əsərləri” kitabından seçilərək dərc olunur
Qumlu sahilin üstüylə isti sürünür, heysiz dənizin köksündə qayıq görünür.
Bir cansız yelkən sllanıb, dor ağacından, elə bil külək asılıb, dar ağacından…
1985
*Bu şeir Xalq şair Vaqif Səmədoğlunun Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin “Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi” haqqında 12 yanvar 2004-cü il tarixli sərəncamına əsasən işıq üzü görmüş “Seçilmiş əsərləri” kitabından seçilərək dərc olunur
Sən yatırdın… yuxudaydın hələ səm, Kim qıayrdı gedib vaxtsız oyada. Yer kürəmiz fırlanmırdı, deyəsən, zaman bir az ləngiyirdi dünyada.
Qanadımı mən üstünə gərirdim, alışırdım gizli-gizli bu oda. Mən ilk dəfə qəribliyi görürdüm, səndən ayrı, amma sənin yanında.
*Bu şeir Xalq şairi Nəriman Həsənzadənin Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin “Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi” haqqında 12 yanvar 2004-cü il tarixli sərəncamına əsasən işıq üzü görmüş “Seçilmiş əsərləri” kitabından seçilərək dərc olunur
Sürətlə getməsəm də, yenə də yoldayam mən, Yerimdə saysam əgər, mənə nə deyər vətən. Desin görək bu yolda kim məni yorğun görüb? Ömrüm bahar, yaz görüb, qar görüb, çovğun görüb. Vətənimin adından, millətimin adından, dövlətimin adından Yaşıl gözlüklülərin gözlərini ovduğum, Yaşıl qələmliləri gülşənlərdən qovduğum Çıxmayıbdır yadımdan, Çıxmayacaq heç zaman. Qırmızı gözlüyümlə baxıb nələr görürəm, Nə səhnələrgörürəm. Tapdıqca fürsət yenə Təəssüf, min təəssüf, məslək düşmənlərinə Tamam güzəştə getmək fikrinə düşən olur, İşlənən günahların üstündən keçən olur. Əvvəldən yolsuzları görən gözüm olmayıb, Millətimin yanında yalan sözüm olmayıb, Durmamışam kənarda dar gündə, bərk ayaqda, Görürəm ki, yenə də tək-tək küncdə, bucaqda. Yalan başdan dilində əzbər edib milləti Ya açıq, ya xəlvəti Məndən doğru sözümün heyfini alan da var, Günəşli gündüzümün heyfini alan da var. Bəli, fürsət tapanda, Ağacdan ata minib sola, sağa çatanda, Yüz qızıl kitabımın heyfıni alan da var. Bir para adamların orta istedadını Kefi istəyən kimi şişirdib yazan da var. Şərəfli yollar keçən ustadların adını Qələminin ucuyla, gizlində pozan da var. Paslı ürəklərdəki, Yaslı ürəklərdəki Bizə qarşı nifrəti, Qəzəbi, küdurəti Bu gülşəndə qoymuram zərrəcə kök atmağa, Bir tabuta yükləyib basdırıram torpağa. Bir yerdə saymaqla heç əzəldən yoxdur aram, Yenə də yollardayam, yenə də yollardayam.
*Bu şeir Xalq şairi Süleyman Rüstəmin Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin “Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi” haqqında 12 yanvar 2004-cü il tarixli sərəncamına əsasən işıq üzü görmüş Üçcildlik “Seçilmiş əsərləri” kitabından seçilərək dərc olunur
“Özünüz şəkili olduğunuz halda, hələ Şəkiyə bir şeir həsr etməmisiniz “. Bir məktubdan
Bir nəğmə qoşmadım hələ mən sənə, Dağlar bunu mənə kəsir sanmasın. Mən dedim, vurğunam Azərbaycana, Deyirəm, heç zaman xırdalanmasın Könlümdən ucalan bu avaz, bu səs. Böyükdür, ucadır məsləkim mənim. Bala anasına “sevirəm” deməz, Mən də deməmişəm, a Şəkim, mənim.
Sən öz keçmişini daim qorudun, Babamın şöhrəti yaşayır səndə. Bu eşqə eşq olsun! Dünənlə bu gün Çiyin-çiyinədir küçələrində…
Mən sənə borcluyam öz balan kimi, Çox da ki şeirimdə görünmür adın. Mənim oxuduğum nəğmələrimi, Mənim qulağıma sən pıçıldadın. Şerimin mayası – bu qaynar nəfəs Sənin öz çiçəyin, sənin öz barın. Şerimdə dil açıb danışımı bəs, Sənin bulaqların, göy çinarlarən? Mən həm bakılıyam, həm lənkəranlı, Gəncəli, qubalı, həm naxçıvanlı. Şəkili, şirvanlı, qarabağlıyam, Bütöv Vətənimə bütöv bağlıyam. Mən sənin qoynunda gəldim cahana, Məni bəxş elədin Azərbaycana. Həmişə mən sənin həndəvərində
Üçan bir quşam. Bir eldə doğulub xoşbəxtəm ki, mən Böyük bir Vətənə oğul olmuşam. Noyabr, 1971
*Bu şeir Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadənin 2004-cü ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin “Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi” haqqında 12 yanvar 2004-cü il tarixli sərəncamına əsasən işıq üzü görmüş 2 cildlik “Seçilmiş əsərləri” kitabından seçilərək dərc olunur
Qədir bilməyənlərin Qulluğunda daaynma. Sonra da peşman-peşman Alışıb-yanma!
*Bu şeir Xalq şairi Qabilin 2004-cü ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin “Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi” haqqında 12 yanvar 2004-cü il tarixli sərəncamına əsasən işıq üzü görmüş “Seçilmiş əsərləri” kitabından seçilərək dərc olunur
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru
Bilirəm… daha səninçün Ölmüşəm də… itmişəm də… Bilmədin… elə səninçün Ölmüşəm də… bitmişəm də…
Bu ikili yalnızlığı Qovdum… canımdan getmədi… Dərd sevgilim yalnızlığı Duydu…yanımdan getmədi…
Ürəyim yumruğum boyda… Nolsun… sən ki yerləşmisən… Ruhun…hisslərin ovcumda… Varlığınla çox adisən…
Hələ də öyrənmədinmi? Bu qara qızdı bəxt payın? Yoxsa sevə bilmədinmi? Gələn payızdı… bəxt yayın…
Ermənilər xəyanət nəticəsində ələ keçirdikləri şəhəri neçə gündü dağıdır, yandırır, daşını, dəmirini, təpili-tıxalı evlərini, var-dövlətini talan edib, maşın karvanları ilə Ermənistana daşıyırdılar. Həm də yaman tələsirdilər. Çox duruş gətirəcəklərinə inanmırdılar. Əslində, Qarabağın bu dilbər guşəsinə ayaq basa bildiklərinə bir möcüzə, yuxu kimi baxırdılar. Ermənilər bir zaman Ağdamın elə təkcə adını eşidəndə zağ-zağ əsirdilər…
Erməni dığası Aşotun qəribə fəallığı, artıq-əskik hərəkətləri əsgər yoldaşlarını əməlli-başlı çaşdırmışdı. Elə bil həminki Aşot deyildi. Başqaları əl-qapa girişdiyi halda o, təpili-tıxalı saraylara, sahibsiz bahalı, qəşəng maşınlara gözünün ucuyla da baxmırdı. Onu ən çox maraqlandıran şəhərin Sarıtəpə adlanan yerində əlli-altmış il öncə tikilmiş ikimərtəbəli, yaraşıqlı həyət evləriydi. Bir-bir onların başına dolanır, nəyisə ölçüb-biçir, götür-qoy edir, sonra rus balası tankçı İvanı haraylayırdı:
– Ey, İvan, o əjdahanın ağzını bəri döndər! – Doğrudan da, bu tank şəhərə girən gündən neçə-neçə yaraşıqlı binanı əjdaha kimi udmuşdu.
– Yenə nə xəbərdi, Aşot?..
Aşot barmağını evə tuşlayıb vəhşi bir səslə bağırırdı:
– Uçurt, anasını ağlat bu evin!..
– Bəlkə daha bəsdi, heyifdi, Aşot?.. – İvan yalançı canıyananlıqla ona sataşırdı. Halbuki əl-ayağı gicişən uşaq kimi bekar dayana bilmir, uçurub-dağıtmaqdan həzz alırdı.
– Ara, bəs olanda özüm deyəcəyəm!.. – Aşot avtomatı göyə qaldırıb, amiranə yellədirdi. Yəni söz güləşdirmə.
Yoldaşları onu məsxərəyə qoyurdular:
– Yoxsa qulağına səs dəyib, qızıl küpəsi axtarırsan, Aşot?..
– Bizə də bir şey çatacaqmı?..
Toz dumanı seyrəlib ətraf aydınlaşan kimi Aşot irəli cumurdu. Goreşən kimi viranəlikdə saatlarla eşələnir, daşın-qumun arasında nəsə axtarırdı. Tapmayanda balası ölmüş kimi burnunu sallayaraq dinməz-söyləməz, qaş-qabaqlı halda ordan aralanırdı. Bir müddət kimsəyə qarışmır, hüznlü, fikirli gəzib-dolanırdı. Elə ki, növbəti ikimərtəbəli evi gördü, göygöz kosa kimi gözləri təzədən alışıb-yanır, pər-pər çalırdı…
Üçüncü gün Aşot arzusuna çatdı. İkimərtəbəli evlərdən birinin xarabalığından istədiyini tapdı. Bu, adi daşçapan, bənna baltasıydı. Ağac saplı-zadlı…
Arxasınca sürünən dığalar onu dövrəyə aldılar. Təəccüblə soruşdular:
– Bu nədi, ara?..
Aşot baltanı xüsusi vasvasılıqla, səylə silib-təmizlədi. Əziz balası kimi bağrına basdı.
– Siz bunun qədir-qiymətini bilməzsiniz, – dedi. Sonra onlara baltanın küpündə erməni əlifbası ilə yazılmış yazını göstərdi. – Baxın, oxuyun, Qabrielyan Samvel! – Özü də onlarla birlikdə oxudu. – Hə, necədi sizinçün?..
Nə rus balası İvan, nə də əli avtomatlı erməni dığaları bir şey başa düşdülər. Mat-məəttəl çiyinlərini çəkdilər.
– Samvel kimdi, ara?..
– Mənim babam!.. – Aşot yumruğunu fəxrlə arıq, taxta sinəsinə döydü.
– Yox, ara… – Yenə inanmadılar. – Bizi barmağına dolama, – dedilər.
– Məzhəb haqqı!.. – Bu saat Aşot erməni dığalarını dediklərinə inandırmaq üçün bacısından belə keçməyə hazırdı.
– Ara, cüvəllağı, bəs burda, türkün torpağında nə gəzir?.. – Erməni dığaları qarğa-quzğun kimi qarıldaşdılar.
Aşot bic-bic güldü.
– Bu ev mənim babamın evidi!..
– Bahoo!.. Ara, bu olmadı də!.. – Dığalar cırradılar. – Yoxsa yenə xəlvətə salıb o zəhrimar tut arağından düt deyincə vurmusan, kefin yuxarıdı?..
– Məzhəb haqqı, dilimə də dəyməyib! – Aşot ağzını qulağınacan ayırıb dığalara sarı hovxurdu. – Gördünüz?.. – Dığalar bir az sakitləşdilər. – Bunu mən sizə deyirəm, bura qədim erməni şəhəridi. – Aşot ciddi şəkildə bəyan etdi. – Atam danışırdı ki, babamgil müharibəyəcən bu evdə yaşayıb. Müharibədən sonra türklər biz erməniləri bu yerlərdən, isti yurd-yuvalarından güclə qovmuşlar…
– Sən hansı müharibədən danışırsan, Aşot? – Kimsə dilini dinc saxlamadı.
– Ara, hansı olacaq, 1941-45-dən…
– Ara, bəs nə əcəb indiyəcən bunlar bizim tarix kitablarında yazılmayıb?.. – Başqa biri şübhəylə soruşdu.
– Sovetin, kommunistlərin dövründə belə şeyləri üzə çıxartmaq, yazmaq qadağandı, ay tupoy…
– Bəs bunları sən hardan bilirsən?.. Baban danışıb?..
– Heyif ki, babamın üzünü görməmişəm, – Aşot təəssüfləndi. – Dedim axı, uşaq vaxtı atam danışıb…
Dığalar elə bil yanlarındakı İvanı birdən görüb ayıldılar. Göz-qaşla onu bir-birinə göstərərək:
– Olar, olar… – deyib təsdiqlədilər.
– Olar nədi, ara?.. – Aşot hirsləndi. – Mən faktla, sübutalnı-dakumentalnı danışıram.
– Aşot, o biri evlərdən də bəzilərinin xarabalıqlarında xaç işarələri vardı, bəs bu nə deməkdi?.. – Dığalardan biri maraqlandı.
Aşot lovğa-lovğa özünü dartdı.
– Ara, nə başıboş adamsınız? Bütün bunlar hamısı onu göstərir ki, Ağdam erməni şəhəridi də! – Əslində, Aşotun başı babasının baltasını axtarmağa qarışdığından başqa şeylərə fikir verməmişdi.
– Bəs onda babanın evini uçurtmağa niyə razı olurdun, ay gicbəsər?.. – Məsələni ucundan-qulağından anlayan İvan soruşdu.
– Gic özünsən! Başqa cür dediklərimi sizə necə sübut edəydim? İnanmayacaqdınız axı…
– Yaxşı, indi bu baltanı neyniyəcəksən? Muzeyə təhvil verəcəksən?..
– Bu balta bir yox ey, on evdən də qiymətlidi! – Aşot dedi. – Onu Ermənistana atama göndərəcəyəm. Yataqda xəstə yatır, gözü yoldadı. Gələndə söz vermişəm ki, babamın evini axtarıb tapacağam. Babam baltanı görməsə, Ağdamı aldığımıza heç cür inanmayacaq.
Bir yana baxanda Aşotda günah yoxdu. Atası qəsdən, bilə-bilə hər şeyi dolaşdırmışdı. Əslində, məsələ tamam başqa cürdü.
***
Nəbi kişi nəsilli-nəcabətli, bu ətrafda sayılıb-seçilən kişilərdəndi. Haçansa Ermənistandan Samvel adlı bir erməni ilə çörək kəsmiş, oğlunun kirvəsi eləmişdi. Samvel bu tərəflərə aclıq illərində, müharibədən sonra dadanmışdı. Sənəti bənnalıqdı. İsti aylarda köçünü bu tərəflərə salır, gecə-gündüz yoruldum demədən işləyir, hörgü hörür, ev tikir, puldan-paradan toplayıb qışa çönəndə öz yerinə-yurduna qayıdırdı. Axır vaxtlar gələndə Qaragen adlı balaca oğlunu da yanınca gətirirdi.
İnsafən, Samvel öz sənətini sevən mahir bənna idi. Axırıncı dəfə bu ətrafda Nəbi kişinin ikimərtəbəlisini ucaltmışdı. Ona xüsusi can yandırmış, çox zəhmət çəkmişdi. Odu ki, həddən ziyadə yaraşıqlı alınmışdı.
Hörgünü tamam-kamal axıra çatdırıb qurtaranda Nəbi kişi həyətdə, tut ağacının altında yaxşı bir stol açmış, üstünə can dərmanı düzdürmüşdü.
Samvel tut, zoğal arağından içib əməlli-başlı hallanmışdı. Hətərən-pətərən danışır, özünü-sözünü bilmirdi. Nəbi kişi kirvəsini hələ bu cür görməmişdi.
Samvel arabir çəngəl-bıçağı yerə qoyur, araqla dolu badəni yuxarı qaldıraraq bərkdən:
– Nəbi kişi, – deyirdi, – sən elə bilirsən bu ev sənin evindi? Sənə tikmişəm? Yox, yanılırsan. – Başını bulayırdı. – Bu evi mən məxsusi özüm üçün tikmişəm. Mənim evimdi. İnanmırsan oğlum Qaragendən soruş. – Oğlunu göstərirdi. – Düz demirəm, Qaragen?.. – Guya oğlu nəsə qanırdı.
Qaragenin isə ləziz yemək-içməkdən, buz kimi ev kompotundan, cürbəcür meyvələrdən başqa gözünə heç nə görünmür, qulağına heç nə girmirdi.
Nəbi kişi də kirvəsinin nə qırıldatdığını düz-əməlli kəsdirmirdi. Daha doğrusu, milçək vızıltısı kimi saya-hesaba almırdı. Onun da kefi tamam özgə bir ala buluddaydı. Gülümsəyə-gülümsəyə başını tərpədir, kirvəsinin sözünü təsdiqləyirdi. Hərdən də fikirləşirdi ki, kopolunun tut arağı, sən yamanca şeysən, lap siçanı pişiyin üstünə qaldıransan.
– Əlbəttə, öz evindi, a kirvə! Haçan ayağın bu tərəflərə düşdü, qapım üzünə taybatay açıqdı…
Uzun sözün gödəyi, lap axırda, halallaşıb darvazadan çıxmağa hazırlaşanda Nəbi kişi Samvelin qolundan yapışaraq saxladı:
– Kirvə, bəs həcəmətlərin hanı? Qoyub gedirsən?..
Samvel oğurluq üstündə yaxalanmış adam kimi özünü itirdi. Əl-ayağı əsdi, dil-dodağı təpidi.
– Ara, nə həcəmət, nə zad?..
Nəbi kişi yenə fərqinə varmadı. Zarafata yozdu.
– A kirvə, dedim, axırıncını içmə də. – Sonra çönüb uşaqlarını harayladı. – Ay uşaq, baxın görün kirvənin həcəmətləri orda hardadı? Tapın gətirin.
Böyük oğlu oranı-buranı çox axtarandan sonra Samvelin köhnə torbasını tapıb gətirdi. İçində xırda-xuruş şeylərdi.
– Daşçapan baltasını tapmadım, ata…
– Ara, ver bəri… – Samvel torbasını qapıb tez aradan çıxmaq istədi.
– Kirvə, tələsmə. – Nəbi buraxmadı. – Ayə, oralarda olacaq. İynə deyil ki, itsin! Yaxşı axtarın. Bizim evdə heç nə itməz…
Oğlu gedib təzədən əliboş qayıtdı. Nəbi kişinin tərs damarı tutdu. Arvad-uşağa qoşulub özü də axtardı. Bütün yırtıq-deşiyə baxsalar da, balta tapılmadı ki, tapılmadı.
– Kirvə, sezonu başa vurub evə qayıtdığın məqamda bu, heç yaxşı əlamət deyil. – Nəbi kişinin elə bil nitqinə nəsə dolmuşdu. – Yaxşı-yaxşı fikirləş, yadına sal görək axırıncı dəfə baltanı hara qoymusan? Axı balta sənin çörək ağacındı. Onu elə belə qoyub gedə bilməzsən…
Samvelin cavab verməyə halı qalmamışdı. Qoyun kimi durub gözünü döyürdü. Rəngi-ruhu avazımışdı. Bu halı Nəbi kişini yavaş-yavaş şübhələndirdi.
Allahdan olan kimi oğlu Qaragen birdən böyürdən dilləndi:
– Nəbi əmi, mən bilirəm atam daşçapanı hara qoyub…
– Hara qoyub, a bala?.. – Nəbi kişi sevincək soruşdu.
– Divara hördü… – Uşaq bir gözü atasında qorxa-qorxa kəkələdi.
– Necə?.. – Nəbi kişi heyrətləndi.
Ara-sıra erməni ustalarının kənd-kəsəkdə, şəhərdə yüz oyundan çıxdıqlarını, küçə və meydanlarda, böyük, nəzəri cəlb etməyən hökumət tikililərində qəribə, cürbəcür nişanə, rəmz, iz qoyduqlarını eşitmişdi. Ancaq yatsa yuxusuna da girməzdi ki, belə bir iş onun da başına gələ bilər…
Kişinin gözləri bircə anda qan çanağına döndü. Qızıl quş kimi şığıyıb Samveli boğazladı. Çatı ilə əl-ayağını çataqladı. İt ölüsü kimi sürüyüb tut ağacının altına atdı.
– Köpəyoğlu, de görüm bu nə deməkdi?..
Samvel ağlayıb qan-yaş tökdü. Yalvarıb-yaxardı, ağlaya-ağlaya tikdiyi evlərə xaç işarəsi, ermənicə yazılmış cürbəcür lövhələr, rəmzlər qoyduğunu boynuna aldı. Guya bunlar hamısı hansısa erməni təşkilatının gizli tapşırıqlarıydı. Onu məcbur edirdilər…
– Ə, qurumsaq, buna görə pul-para alırdın?.. – Nəbi kişi Samvelin sifətinə tərs bir şapalaq ilişdirdi.
– Məzhəb haqqı yox!.. – Samvel and içdi.
– Tfu, sənin məzhəbinə!.. – Nəbi kişi murdar ətə tüpürürmüş kimi tüpürdü. – Bu, nə azardı, ə, siz milləti tutub?..
Samvel söylədi ki, bu nişanlar gələcək nəsillərə ötürülən işarələr, kodlardı. Neçə illər keçəndən sonra əvəzsiz dəlil-sübuta çevriləcəkdi. Ermənilərin bu torpaqlarda yaşadığını, hətta bu torpaqların ermənilərə məxsus olduğunu sübuta yetirəcəkdi.
– A bədbaxt, – dedi, – elə bilirsiniz gələcəyin tarixçiləri də indikilər kimi manqurt olacaqlar? Əksinə, bu əşyaları tapanda bir daha inanacaqlar ki, ermənilər, həqiqətən, türklərin nökəri, fəhləsi, biçinçisi, bənnası, bir sözlə, qab dibi yalayanları olublar.
Nəbi kişi sonra oğluna dedi:
– Ordan lapatkanı bura gətir, ə. – Samvelə sarı döndü. – Hə, kirvə, demək, sizin o murdar gələcək nəsillərə dəlil-sübut lazımdı. Neynək, mən bu saat təzə bir bünövrə qazacağam, səni də diri-diri ora hördürəcəyəm. Düşünürəm ki, erməni cəsədi gələcəkdə daha qiymətli əşyayi-dəlil sayılar.
Beli əlinə alıb bir təpkeş vuranda Qaragen cikkə çəkib özünü atasının üstünə atdı. Onu bərk-bərk qucaqladı.
Nəbi kişinin xasiyyətinə bələd olan qonşular yaxınlaşmır, kirimişcə bir tərəfdə durub həngamənin nə ilə qurtaracağını gözləyirdilər. Bilirdilər ki, qarışmağın, qabağına durmağın xeyri yoxdu. Sözləri sözündən ötkəm deyildi, zorları, gücləri də gücündən. Dediyi dedikdi.
Handan-hana yenə arvadı dözmədi, irəli yeriyib yaylığını ərinin qabağına atdı.
– Nəbi, bir qələtdi ata-babasıynan eləyib, çörək tutmuşu körpəsinə bağışla.
Nəbi kişinin əl-qolu boşalıb yanına düşdü.
– Gərək sən qarışmayaydın, arvad, – dedi. – İlanın ağına da lənət, qarasına da. – Qəzəblə tüpürdü. – İlan balasından törəyən ilan olar. – Əyilib arvadının yaylığını yerdən qaldırdı. – Qurban olsun bu camaata! – Böyür-başdakılara çöndü. – Əl-ayağını açın, it kimi qovun getsin. Bir də bu tərəflərə hərlənsə, tikəsini qulağı boyda eləyəcəyəm!..
Samvel üç gün yorğan-döşəkdə titrədib-qızdırdı. Dördüncü gün dərdini dilinə gətirmədən canını tapşırdı…
Anam xəstələnmişdi. Neçə gündü Ağdam, doğulub boya-başa çatdığı, ömrünün çoxunu yaşadığı Qiyaslı kəndi dilindən düşmürdü. Hər gecə yuxusunda kəndimizi, bağ-bağatlı həyət-bacamızı gördüyünü söyləyirdi. Sonra bütün günü havalı kimi öz-özüynən danışırdı: “Vallah, necə qoyub gəlmişəmsə, hamısı yerindədi. Erməni adam deyil? Axı niyə dağıtmalıdı? Bayquş xarabalıq sevər. Yesin-içsin, yaşasın də bəy kefində. Dədəsi-babası görmədiyi günə düşüb”.
Bir gün də dedi:
– Bu gecə sənnən yenə kəndimizdəydim. Darvazamızın ağzında avtobusdan düşən kimi qonşumuz Telli arvad böyürdən çıxdı. Dedi, ağız, hardasınız? Gilasınızı niyə yığmır, qurd-quşa yem eləyirsiz? Gözüm qonşuların həyətini gəzdi. Bizdən başqa hamının gilası dərilmişdi. Səsə qonşular tökülüb gəldilər. Qonşu rayonlara, kəndlərə geniyən, ölüb-itən bildiklərimizin hamısı burdaydı. Gülşən xalayın sənnən oxuyan qızına gözüm sataşdı. Dedim, ay canıyanmış, sən heç yekəlməmisən ki? İncimiş qayıtdı, oğlundan bəri bax! Çöndüm ki, sən də elə onun boydasan. Matım-qutum qurudu. Bu vaxt darvazamızın arxasından səsini eşitdim: “Uşağa baş qoşma, gəl gün qalxmamış gilasımızı yığaq”. Baxıram, boyaboy sıralanmış gilas ağaclarımız hamısı insan kimi qaş-qabaqlıdı. Evləndiyimiz il atayın əkdiyi gilas ağacını qucaqladım, öpüb-oxşadım. Qurvan olum, dedim, bizdən küsməyin, Allah erməniyə lənət eləsin! Ağac qollarımın arasında canlandı. Sonra gilas ağacında gilas yığır, yeyirdim…
– Eh, mən Qiyaslı gilasının tamarzısıyam. O, başqa bir dad-tamdı. Elə bilirəm, bir də yesəm, ölmərəm.
– Nənə, indiyəcən ağızda dad-tam qalar? Gör neçə ildi Qiyaslı gilası yemirsən?
– Neçə ildi nədi? – Nəvəsinə çəmkirdi. – Ağzımda deyirəm, bu gecə həyətimizdə gilas yığır, gilas yeyirdim…
Gülüşdük.
***
Maşını Qurd qapısından Sədərək “talkuçkası”nın yanındakı “Meyvəli”yə sürdüm. Bazarda mer-meyvə ayaq tutub yeriyirdi. Gözüm gilas axtarırdı. Piştaxta arxasındakılar yaxınlaşdığımı görüb canlanır, mallarını tərifləməyə başlayırdılar.
Qiyaslı gilasının dadı-tamı az-çox mənim də damağımda qalmışdı. Qaçaqaç vaxtı ikinci sinifdə oxuyurdum. Kənd uşağıydım. Meyvə vaxtı yıxılar, şikəst olarıq deyə nə qədər qadağa qoysalar da, axşama qədər ağacların başındaydım. Çətini gözdən oğurlanıncaydı.
Qiyaslıda o həyət yoxdu, 5-6 gilas ağacı olmasın. Havayı demirdilər, Qiyaslı – qapısı gilaslı! Gilas ağacı olmayanı qiyaslı saymazdılar. Qiyaslı gilası adla deyilərdi. Əmim oğlu ilə gilas satmağa gedəndə görmüşdüm, Ağdam bazarında hara baxsan, Qiyaslı gilasıydı. Ürəyi gilas istəyən Qiyaslı gilası alırdı.
Biri əmim oğlu, gilas vaxtı qiyaslı cavanlarının keyfi ala buludda cövlan edərdi. Adi siqareti bəyənməz, harda bahalı filtrli siqaret var, ondan alıb fısqırdardılar. Bazarın yanında, Qiyaslı avtobus dayanacağı ilə üzbəüzdəki Məhinin çayxanasında pürrəngi çay qabaqlarında, “Marlbora” damaqlarında ötüb-keçən şəhərli qızlara baxar, bildirçinin bəyliyini yaşayardılar.
– Yan keçmə, bəri dur görüm nə axtarırsan, əmoğlu? – Suyuşirin satıcı əliynən qarşısındakı meyvələri göstərib çağırdı. Yaşdaş olardıq.
– Gilas, – dedim.
– Beçə balı kimi şirin gilas məndə, – şəstlə dedi.
– Anam mənə qənd kimi şirinini almağı tapşırıb, qardaş, – gülüb dedim. – Hara gilasıdı?
– Hara gilası?.. – Bayaq mən gilassatana bozaran kimi indi də anam mənə bozardı.
Daha uzatmadım, gilası hardan, kimdən aldığımı danışdım. Bir anda anamın qırışığı açıldı. Qızım gilası suya verib gətirincə keçmişlərə baş vurdu:
– Hə, Bərdədə də bir Qiyaslı kəndi var. Atan rəhmətlik haçansa mənə o kənddə bir qohumu yaşadığını söyləmişdi. – Yerində dikəldi. Gözləri yenə işıq saçırdı.
Narahat oldum. Eşitmişdim ki, insan, ömrünün sonu yaxınlaşdıqca daha artıq keçmişi ilə yaşayır.
Qızım gilası yeyə-yeyə təriflədi:
– Nənə, bir bax, lap qənd kimi şirindi.
Anam gilasdan birini götürüb ağzına qoydu. Dişləyib tamsındı. Handan-hana başını bulayıb dedi:
– Dadlı gilasdı, amma o deyil.
– Qiyaslı gilasıdı də, – qızım şeytanlıq elədi.
– Quzum, – nəvəsini çəkib yanında oturtdu, – yığışdığımız bu köçkün yataqxanasında səndən başqa neçə Aytən adlı qız var?
– İki, – qızım dedi.
– Səncə, bu üç Aytənin hansı mənə daha əzizdi?
– Əlbəttə, mən! Sən mənim ürəyimsən, mən də sənin!
Qızım nənəsini, o da nəvəsini qucaqlayıb öpdü.
– Ana, – dedim, – tezliklə torpaqlarımız azad olunacaq. Hamı kimi biz də öz yurd-yuvamıza qayıdacağıq.
Anam köksünü ötürməklə kifayətləndi.
***
Qaçqınkom zəng eləmişdi. Bizi təbrik edir, ailə üzvlərimizin sayı, yurd-yuvamıza dönmək istəyib-istəmədiyimizlə maraqlanırdı. Ordumuz erməni işğalına son qoymuşdu.
Bərkdən:
– Əlbəttə, istəyirik, – dedim. – Minalardan təmizləsinlər, getməyə icazə versinlər, günü bu gün uça-uça qayıdarıq!
Anam soruşdu:
– Kimdi, nə deyirdi? – Başa saldım. – Buralarda, qocalar evində-filanda bir yer ayırsaydılar, mən getməzdim, – dedi.
Çaşıb qaldım. Bunu bu illər ərzində öz yurd-yuvasının həsrəti ilə qovrulan anamın dilindən eşidirdim.
– Niyə, ana? Öz elinə-obana getmək istəmirsən?
– Elim-obam qalıb?
– Hamısını təzədən qurub-tikəcək, cənnətə döndərəcəklər.
– Qorxuram, oğul.
– Nədən?
– Gedib o kənd-kəsəyimi, ev-eşiyimi görməməkdən. Buna dözmərəm, ürəyim partlayar. Mənə cənnət yox, o kənd-kəsəyim lazımdı. Səni qınamıram, amma bir gilası tapıb mənə verə bilmədin. Bəs dünya boyda kəndimi, adamlarını, kəndimiz uğrunda şəhid olmuş ərimin qəbrini mənə kim verəcək? Onları birdəfəlik itirməkdən qorxuram.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü, “Kredo” qəzetinin Baş redaktoru
Xalq artisti Vamiq Məmmədəliyevə Vamiq tar çalırdı… dərdli simlərdə Ağrı alovlanır, əzab yanırdı. Xəyal səhrasında yanan qəmlərdə
Bir eşqin karvanı sıralanırdı. Mizrab tutan əllər pərdələr üstə, Məcnundu – səhrada Leyli soraqlar. Ruhum can quşudur uçub ahəstə,
Tale kitabımı açar, varaqlar. Simlərdən od qalxır, vulkan püskürür, İnsan Allahına asidir, bəlkə?! Kəsilən başdımı – al-qan püskürür
Bircə son umidin yasıdır, bəlkə?! Simlər nalə çəkir, fəryad qoparır, Bir şair anası güman istəyir. Məcnunu Kəbəyə niyyət aparır,
Bir ata göylərdə aman istəyir. İnadı səhrada qumlara batan, Bir karvan sürünür toz dumanında. Allahı yoluna bələdçi tutan
Bəndələr yanılmaz öz gümanında. Dayan, ustad, bir an, bir nəfəs alım, Görüm ki, mən niyə alovlanıram. Min dərdin hansının hayına qalım,
Hansına deyim ki, axı yanıram?! Məcnun mən deyiləm; səhrada yanan Bir eşqin dərdini daşıyıram mən. Onsuz da edamda qana boyanan,
Aşiqin ömrünü yaşayıram mən. Açma yaxasını sirlərin hələ, Çoxları bilməz ki, sən nə deyirsən? Çoxları əyilər hər əsən yelə,
Bir eşqin önündə sən baş əyirsən. Mən sənin dilini bilirəm, ustad, “Çoban bayatı”dı mənim həyatım. Tarın simlərindən qalxan bu fəryad,
Mənim oxşamamdı, mənim bayatım. …Vamiq tar çalmırdı, ürək çalırdı, Telləri al-qana batırdı tarın. Yanğısı dərdindən qisas alırdı,
Durna harayında ötən “qatar”ın. Haqqın dərgahına Dədə Ozanın, Yolu simlər üstə közə tutulur. Qələmi sınaydı bəxti yazanın
Şair də yanmağa sözə tutulur. Vamiq tar çalırdı… ruhum simlərdə, Məhşər ayağından keçib gedirdi. Mələklər göylərdən baş əyib dərdə, Səsi pərdə-pərdə içib gedirdi.
Qoy bu şeir də təbiəti qorumaq, onun nazını çəkmək istəyən bütün dünya insanlarının “ÇAĞIRIŞ MARŞI” olsun
Həzindən həzindi, kövrəkdən kövrək, Qışında qar istə, yazında çiçək, Adi böcəyin də nazını çəkək, Hər şeydən baş sayaq bu ülfəti biz, İnsanlar, qoruyaq təbiəti biz.
Yeraltı, yerüstü varı bizimki, Min cürə bəhrəsi, barı bizimki, Alması, heyvası, narı bizimki, Daha da bol edək bu sərvəti biz, İnsanlar, qoruyaq təbiəti biz.
Qayğı var, yerinə can verəndi o, Arzuya, murada yetirəndi o, Daşda da gül-çiçək bitirəndi o, Ondan pay almışıq məhəbbəti biz, İnsanlar, qoruyaq təbiəti biz.
Hər yarpaq bir udum nəfəsdi bizə, Hər budaq ilhamdı, həvəsdi bizə, Ağacsız bu dünya qəfəsdi bizə, – Car çəkək dünyaya həqiqəti biz, İnsanlar, qoruyaq təbiəti biz.
Hərəyə bir ağac əkək, sevinək, Sonra qayğısını çəkək, sevinək, Gülsün üzümüzə çiçək, sevinək, Qəlblərə köçürək hərarəti biz, İnsanlar, qoruyaq təbiəti biz.
Bu gündən sabaha inam daşıyar, Su çıxar, sevgiylə, inan daşı yar. İnsan gözəlliklə gözəl yaşayar, Dildə şüar edək bu hikməti biz, İnsanlar, qoruyaq təbiəti biz.
Yüksəliş yoludur yolu Türkümün, Bizlərik qanadı, qolu Türkümün, Bizə əmanəti Ulu Türkümün, Vətəndir – hifz edək əmanəti biz, İnsanlar, qoruyaq təbiəti biz.
Dərin hörmət və sayğılarla, Rafiq ODAY, şair, publisist, Respublikanın Əməkdar jurnalisti
Külək səbrsiz-səbrsiz elə əsir, illərlə qürbətdə can çürüdən qəribdi sanki, evinə çatmağa tələsir. Hardasa bir ağac qırılır Torpağın bətnindən, çiçək-çiçək ümidləri qırılır ağacın… Bir-birinə calanmış, yamanmış elektrik naqilllərinin qırılıb başına düşəcəyindən qorxur sağ ayağını bir zaman düşmənin at oynatdığı yurda əmanət edən Sadiq kişi… Düşmən gülləsindən qoruduğu canı nazik bir telə qurban verəcək? Bir ayağa qlıb ümidi, onu da əsən yelə qurban verəcək? Dərsini bilməyən uşaq kimi tir-tir əsir külək, kimdən qorxur, nədən qorxur? Qorxduqca daha da qorxulu olur… Şiddəti artdıqca küləyin artır həyəcanı, artır təşvişi, qoltuq ağacıyla asfaltı döyə-döyə evinə tələsir Sadiq kişi…
Təki sən gəl…
Hava da soyudu günəş getdi sən gedən yerə. Günəşi görməyən ürəyim Heç üşümədi ki sənin sevginlə yaşadı səninlə yaşadı… Sığındı sənin xəyalına Isindi… Bir azdan günəş də doğacaq Sən də dönəcəksən geri. Gəl, təki gəl! Günəş də gəlsin səninlə… Niyə uzağıq bir-birimizdən, niyə? Bu qədər yaxınkən o qədər uzaq olmaq ayrılıqla qol-boyun yaşamaq nədəndir axı?
Həyat kimi Ölüm – hər şeyə bir anda son verməkdir yazılacaq gözəl bir şeirə nöqtə qoymaqdır… Bəlkə də o şeir onu yazacaq şairi dünya durduqca yaşadacaq Kim bilir? Mən səndən həyatı sevməyi öyrəndim Yazacağım yeni şeirə tez nöqtə qoymağı yox. Daha gözəl yazmaq üçün çox düşünməyi öyrəndim. Sən elə həyatın özüsən indi daha yaxşı başa düşürəm sənin həyat olduğunu məni yaşatmaq, həyatdan zövq almağım üçün çalışdığını və mənim həyatım olduğunu mən həyatdan – səndən heç bezmədim ki bilirsənmi?..
Sahildə Gəl, bir az da özümüz olaq dənizə dərdimizi danışmayaq məsələn axmaq olmayaq bir günlük qağayılara çörək atmayaq sol tərəfdəki dilənçi qıza bax burnunu koftasının qoluna silir gözlərini sahilə…
Əsədullayev Mais Əsəd oğlu (Mais Təmkin) 15 oktyabr 1968-ci ildə Lerik rayonun Livədirqə kəndində fəhlə ailəsində anadan olmuşdur.
Hələ orta məktəbdə oxuduğu zaman şeirə, ədəbiyyata böyük maraq və həvəs göstərmişdir. 1986-1988-ci illərdə Ukrayna Respublikasında hərbi xidmətdə olmuşdur.
1993-cü ildən dövri mətbuatda poeziya nümunələri və publisistik məqalələrlə çıxışları olub. “Bu gecə ulduzlar yaman seyrəlib” ilk şeirlər kitabı 2003-cü ildə işıq üzü görmüşdür.
“İlhamın gücü” poeması 2005-ci ildə “Avropa” nəşriyyatında çap olunmuşdur.
“Hikməti sozundə axtar” üçüncü kitabı 2009-cu ildə “Nurlan” nəşriyyatında çap olunub.
Şeirləri “Lerik ünvanlı duyğular” , “Zərif beytlərimiz”, “Lerikin söz ətri”, ,,Zərrələr” almanaxlarında, o cümlədən , Türkiyədə işıq üzü görmüş,Dünya Türk ədəbiyyatı Antologiyası , Avrasiya şairlər Antologiyası, ,,Atəş-2016″ , Türk seçkin Ozan və Şairləri”, ,,Turana açılan könüllər” Sivas Yazarlar birliyinin ,, Şairlər seçkisi 11″ ,, Aprel döyüşlərinə həsr olunmuş ,, Aprel döyüşləri” ,Qarabağnamə 1-2- 3-ci cild” ,,Anasız, Atasız dünya”, ,,Sevmişəm sevəcəyəm” antologiyalarında və bir sıra nüfuzlu ,,Nyus.az, Analoq. az, Gündəlik informasiya agentliyi , Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat, Zirvə İnformasiya Agentliyi kimi internet portallarında çap olunmuşdur.
“İlhamlı günlərin nəğməsi” kitabı 2014-cü ildə “Nərgiz” nəşriyyatında işıq üzü görmüşdür.
2014-cü ilin yanvarında Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sözçüsü şair Xəyal Rza tərəfindən həyata keçirilən “Bir bənd şeir” müsabiqəsinə qatılıb , müsabiqənin qalibi adını qazandığına görə AYB-nin fəxri diplomuna və mükafatına layiq görülmüşdür. 31 Mart soyqırımına həsr olunmuş ,,Əbədi xatirəyə ədəbi baxış” müsabiqəsinin qalibi olmuş və həmin müsabiqənin ,,Əsrin Ziyalıları” fəxri diplomuna layiq görülmüşdür. 2019 cu ildə AYTV kanalının keçirdiyi sorğuya görə ,, İlin şairi” elan olunmuş və xüsusi fəxri diplomla təltif olunmuşdur. Eyni zamanda , Nəsiminin 650 illik yubileyinə həsr olunmuş ,, Cahana sığmazam” almanaxında çap olunmuş şeirlərə görə ,, Nəsimi Poeziya Diplomu”na sahib olmuşdur!
2017-ci il Yanvar ayında Omedia.az saytının ,,Bir bənd şeir ” müsabiqəsi layihəsində uğurlu nəticə göstərərək, müsabiqədə l- yerin qalibi adını qazanmışdır.. ,,Qızıl qələm” və ,,İlhamlı günlərin nəğməsi” kitabına görə ,,Azərbaycan Bayrağı” media mükafatının laureatıdır. Sayca beşinci olan ,,Dağlardan boylanan ömür ” kitabı 2017-ci ildə ,, Elm və təhsil ” nəşriyyatında işıq üzü görmüşdür. 2020-ci ilin Yanvar ayında Qafqaz Media Birliyi tərəfindən ,,İlhamlı Azərbaycan” döş nişanına, 15 İyun Milli Qurtuluş günü münasibəti ilə ,,Heydər Zirvəsi” medalına , həmçinin, QMİB-nin təsis etdiyi ,, Xarı bülbül” medalına layıq görülmüşdür.
2016-cı ilin Oktyabr ayından Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvüdür. 2021- ci ilin May ayından Prezident Mükafatına layiq görülmüşdür.
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru
Səni döydüm yüz kərə, Şillə, yumruq… Təpiklə… Neynim ki, gedənlərə Baxan gözüm tətikdə…
Indicə başlayacaq Yollara qəfil hücum… Gözlərimdən yağacaq Duzlu su udum-udum…
Bilirəm ki, günahı Səndə axtarmaq günah… Gedişlərin son “ah”ı Məni ovutmayacaq…
Başıbatmış ayrılıq Baltadı… Mən də sapı… Gəl, bu dərdli yalnızı Bağışla, açıq qapı…
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru
İkimiz də uduzmuşuq… İkimiz də uduzmuşuq sevgimizi, Sevə bilməmişik əslində… Illərin yürüşünə qatıb əlimizə də dərddən bir çomaq alıb Haylamışıq uzaqlara O ilahi hissimizi… Örüş tanımamışıq əslində…
İkimiz də yox olmuşuq Bizə yalan danışan, Bizdən küsüb taleyilə barışan Insanların gözlərində… İkimizin adı qalıb Arxamızca ünvanlanan, Kimlərinsə “can qurtaran” Haqlı-haqsız sözlərində… Ikimiz də dönüşü yox, Enişi çox, yoxuşu çox Bir yola çıxmışıq… Nə dönməyə üzümüz yox… Nə ölənimizi ağlamağa Yaş tökəcək gözlərimiz yox… Biz gedənin arxasınca Içimizdə ağlamışıq… Quruca gözlə baxmışıq…
Uduzmuşuq bu taleyə… Tənhalıqdan alışan, Sevgidən donan qəlbimizi… Başqa ad qoya bilmədiyimiz Qismətimizi… İkimiz də uduzmuşuq… Uduzanlar harın olur udandan… Daha acgöz olur… Tamahı “mərtəbəli”, İstəyi “göz-göz” olur… Əl çəkə bilmir oynadığı oyundan… İkimiz də uduzmuşuq… Amma yenə oyundayıq… İstəsək, bir bulağın gözünə hopub Torpağın altına köçərik… İstəmirik…Oynayırıq…Bu dünyadan qopub O dünyaya gecikmək üçün tələsirik… Oynayırıq…Bəlkə qara qismətimizin Yoluna hörmək üçün Ümid daşları gəzirik? İkimiz də uduzmuşuq…
Bu taleyə, bu qismətə… Övladımızı uduzduq… Sevdamızı uduzduq… Arzularımızı, ümidlərimizi, Vüsalımızı uduzduq… Bir sən qaldın…Udulmamış… Bir mən qaldım… Hələ sənə yad olmamış… İkimiz də uduzmuşuq…
İkimizin bir yağışı qalıb bizə… O yağışın bir alqışı qalıb bizə… İndi də dur, ya yönün sal biz tərəfdən… Ya mənim durum gəlim sizə… Qoşalaşaq, cüt zər kimi Bu oyunda hakim olaq… Biz bunu da bacarmasaq Adicə eşqpərvər kimi Eşqə and içib yaşayaq… Ya da… Ya da, söylə, bəs kim olaq? 17.10.2012
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru
Qaldırıb atmışam son çarələri, Ömrümün gör neçə otağı boşdu… Həkimi sən olan xatirələrim Qarıyıb-qocalıb, çoxu naxoşdu… Qapımın qıfılı yox, qəfil gələrsən deyə… Gedəndən ürəyim qanlı qəsrdi… Mənim kədərimlə Sənə deməyə Tanrı Söz göndərir neçə əsrdi… Ömrümün gör neçə otağı boşdu, Qayıt… Nəfəsinlə şen olsun ömrüm…
Muxtar Vilayətin Ali Məclisinin Sədri hörmətli Vasif müəllim, 44 günlük qələbəmiz zamanı Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyev atasının məzarı önündə – Xoşbəxtəm ki, ata, sənin vəsiyyətini yerinə yetirdim, – dediyi anlarda, 1991-ci ilin avqust ayını, Naxçıvana, ulu öndəri ziyarətə gəldiyimiz günü də xatırlayırdım.
Moskva təqiblərindən sonra o, Sizin evinizdə qalırdı. Xalq şairi Bəxtiyar Vahabzadəni, şair Qasım Qasımzadəni, professor Rüstəm Əliyevi və məni Sizdə qarşıladı.
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru
Ömrümüzün səhərləri, axşamları çox, Çiçək-çiçək ulduzları, ağ şamları çox. Axşamlara işıq verən adamları çox, Bu axşamı sən gətirdin mənim ömrümə.
Bara döndü, budaqları əydi bu axşam, Min səhərin ləzzətinə dəydi bu axşam. Bir gözələ könül vermiş bəydi bu axşam, Bu axşamı sən gətirdin mənim ömrümə.
Arı qonar, çiçəklərin şəhdini əmər, Bahar adlı fəslə çatar muştuluq, nəmər. Barmağında üzük oldum, belində kəmər, Bu axşamı sən gətirdin mənim ömrümə.
Qara saçlar, qara tellər, qara hörüklər, Bir dəmirçi kürəsitək qəlbi körüklər. Qəlbə hopar, qana keçər, cana yeriklər, Bu axşamı sən gətirdin mənim ömrümə.
Suyu duru, havası saf, çeşməsi sərin, Sözü şəkər, söhbəti bal, sevgisi dərin. Kölgəsində sığınmışıq gözəlliklərin, Bu axşamı sən gətirdin mənim ömrümə.
At oxunu, qaşlarının yayı çox olsun, Səni verən Yaradanın payı çox olsun, Belə-belə axşamların sayı çox olsun, Bu axşamı sən gətirdin mənim ömrümə.
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru
“son” adlı hər qatili “ilk” adlı sevgi doğar… sev həsrəti, ağılllım, axı səni kim aldadıb “hər eşqdən vüsal doğar”?!…
mənə inan… təkcə mənə! eşq qısırdı, mən dəli… nolsun, gəlmir əynimə, sənin aldığın donlar, yetər nimdaş köynəyin…
Nə biz “iki könülük”, nə dünya “dalda yeri”… Biz-həyata könüllü gəlmirik ki, sevinək… Dünya bir edam yeri…
Son zamanlar bir sıra uğurlu layihələrə imza atan, aşıq sənətinə və ustad aşıqlara dair dəyərli kitablar nəşr etdirməklə yanaşı, həm də klassik və çağdaş ustad aşıqların ifalarından ibarət video və audiodisklər hazırlayan Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin (AAB) növbəti audiodiskində qadın aşıqlar arasında bənzərsiz və özünəməxsus ifa tərzi ilə seçilən Əməkdar mədəniyyət işçisi, “Çeşmə” folklor qrupunun rəhbəri Gülarə Azaflının ifaları yer alıb. Bu barədə AZƏRTAC-a məlumat verən Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin katibi, Əməkdar mədəniyyət işçisi Musa Nəbioğlu bildirib ki, “Azaflı qızıyam” adlanan diskdə Gülarə Azaflının ifasında 40-a yaxın aşıq havası yer alıb. O, həmçinin qeyd edib ki, AAB tərəfindən ustad aşıqların yaradıcılığına diqqət bundan sonra da davam etdiriləcək.
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru
Dünya şöhrətli rəssam Tahir Salahovla Xalq yazıçısı Anarın bu söhbəti 2018-ci ilin dekabr ayında qələmə alınıb. O zamanlar ki, görkəmli rəssam dərin səmimiyyətlə deyirdi: “Son işlərimdən biri Xalq yazıçısı Anarın portretidir. Anar bütöv bir dünyadır. Onu sonsuz dəfə çəkmək olar. Seans zamanı öz dünyasına çəkilir, fikirlərinə qərq olur, səninlə birgə duyur”.
Aradan illər keçib… Həyatın yeni bir seansı başlayıb. Anar müəllim yenə də həmin iç dünyasına çəkilib. Hədsiz dərəcədə dalğındı. Ağır dost itkisindən həyatı ağrıyır. Təsəllisi haqq dünyasına qovuşan böyük dostundan qalan bu unudulmaz söhbətlər, birgə yaşanan anların unudulmazlığıdı…
Tahir Salahovla söhbət
Rəssamlar danışmağı, adətən, çox da xoşlamırlar. Duyğularını və düşüncələrini, sevgilərini, ağrılarını, sevinc və təlaşlarını boyalar, fırça vasitəsilə ifadə edirlər.
Jurnalist, musiqişünas, publisist Raya Abbasova azdanışan Tahir Salahovu, – bizim qeydsiz, şərtsiz böyük sənətkarımızı – “danışdıra” bilib.
Sənətşünaslıqda Tahir Salahov “sərt üslub”un yaradıcılarından və ən görkəmli nümayəndələrindən biri kimi qəbul edilir. “Sərt üslub” – çoxcəhətli həyat gerçəkliyini bütün qəlizliyiylə, çətinlikləriylə ifadə etməkdir. Çətinliklərə mərd-mərdanə sinə gərmək və qalib gəlməkdir. “Sərt üslub” dünyaya çəhrayı eynəklə yox, ayıq və açıq gözlə baxmaq, onu bəzək-düzəksiz görmək və göstərmək cəhdidir. “Sərt üslub” qurucu, yaradıcı insanların – fəhlələrin və bəstəkarların, neftçilərin və yazıçıların bədii obrazlarını plakat nikbinliyiylə deyil, real cizgilərlə yaratmaqdır. Raya Abbasovayla söhbətdə Tahirin ürəkdən gələn etiraflarını oxuduqca bir daha əmin olurdum ki, bu “sərt üslub” hardasa rəssamın uşaqlıq və yeniyetməlik çağında qarşısına çıxmış sərt həyat sınaqlarıyla bağlıdır.
Tahirin atasını – görkəmli partiya işçisi, əqidəli kommunist Teymur Salahovu şərləmiş, 1937-ci ildə həbs etmiş və güllələmişlər. Tahir Salahovun başqa bir müsahibəsində dediyi sözlər məni çox həyəcanlandırır:
“O sentyabr axşamında hava çox xoş idi. Təqribən axşam 10-da qapımızı döydülər. İki nəfər içəri girdi. Anam həyəcanla: – Nə olub? – deyə soruşdu. Atam: – Məndən şübhələnmə – dedi – narahat olma, tezliklə qayıdacam.
Onu apardılar. Mən pəncərədən baxırdım. Atam onu aparan iki adamla tini burulub gözdən itdi. Bu səhnə ömürlük yaddaşıma həkk olundu. Bundan sonra atamı daha heç vaxt görmədim”.
O zaman Tahirin doqquz yaşı varmış və donub qalmış kinokadr kimi bu səhnəni bütün həyatı boyu unutmayıb. On illərin içindən keçirib hafizəsində saxlayıb.
R.Abbasovayla söhbətində Tahir məhkumun ailəsinin hansı əzab-əziyyətlərə, məşəqqətlərə düçar olduğundan danışır. Anasının – Sona xanımın beş uşağı necə qəhrəmancasına böyüdüb yetişdirməsindən bəhs edir. Ən yaxın qohumların, qonşuların daha onların qapılarını açmamalarından söz açır. Amma Tahir müdrik mərhəmətlə onları qınamır. Zəmanənın insanları ağır imtahana çəkdiyini nəzərə alır.
Ən gənc yaşlarından afişalar çəkərək, asfalt üzərində rəsmlər yaradaraq Tahir ailələrinin az çox dolanışığını təmin edirmiş. Rəsmə marağı ona lap kiçik yaşlarından atası təlqin edib. Moskvanın və Leninqradın ali rəssamlıq məktəblərinə daxil olmaq istəyilə bütün imtahanları uğurla verib və instituta… qəbul edilməyib. Axı tərcümeyi-halında siyasi məhkum olunmuş insanın oğlu olduğunu qeyd edirdi. Və bütün bioqrafik məlumatlarda bu məlumatın altını qırmızı xətlə cızırmışlar, Tahir Salahovun əksər əsərlərində sənətinin özəl işarəsi kimi qırmızı xəttin, ya qırmızı detalın olması burdan doğulmayıbmı?
R.Abbasova rəssamı elə məsələlərdən danışmağa vadar edir ki, o, təbii təvazökarlığı və nəcabətinə görə özü heç vaxt bu məsələləri car çəkməzdi. Amma bu faktlar da böyük rəssamın tərcümeyi-halında izsiz qalmamalıdır. Özü əqidəli və bu sözün ən dəqiq, ən yüksək mənasında realist Tahir Salahov heç bir dəbdə olan “izm”lərə meyil göstərmədi, amma bununla belə, başqa istiqamətlərdə, ayrı üslublarda işləyən rəssamların da – əgər onlar həqiqətən istedadlıydılarsa – dəyərini bilir. Bu baxımdan o, “Abşeron məktəbi” adlanan və o dövrdə rəsmi siyasi və sənət dairlərində saya salınmayan bir qrup rəssamı – Mir Cavadı, Rasim Babayevi, Tofiq Cavadovu, Əşrəf Muradı, Qorxmaz Əfəndiyevi “hədsiz dərəcədə istedadlı” sayaraq onlara hər növ yardım göstərib. Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının sədri və SSRİ katibi olaraq Tahirin onların hər birinin taleyində xeyirxah rolu var.
Əşrəf Murad xəstələnəndə maddi vəziyyəti ağır olan rəssamla müqavilə bağlayaraq ona o vaxt üçün çox böyük məbləğ – 15 min manat verir. Mir Cavadın Türkiyə xəstəxanasında müalicəsinə yardım edir. Səttar Bəhlulzadə də xəstələnəndə təcili şəkildə onun işlərini alıb müalicə üçün gərək olan məbləğlə təmin edir.
Toğrul Nərimanbəyovun anası İrmanın bəraət qazanıb Bakıya dönməsi, mənzillə təmin olunması da Tahirin xidmətidir.
Tahir Salahov rus rəssamı Pavel Nikonovun “Geoloqlar” tablosunu xilas edib. Məhz bu əsərinə görə N.S.Xruşşovun nadan hücumlarına məruz qalan rəssam tablosunu məhv etmək qərarına gəlir. Tahir onu bu fikrindən daşındırır, əsəri götürüb Bakıya gətirir. Xruşşov və onun sənət siyasəti süquta uğrayandan sonra Nikonovu Azərbaycana dəvət edir və xilas olunmuş işini ona təqdim edir. Rəssamın taleyin (daha doğrusu, Tahirin) bu gözlənilməz töhfəsindən necə xoşbəxt olduğunu təsəvvür etmək olar.
Həqiqi istedadın bir cəhəti də başqalarının istedadlarına sevinməkdir. Paxıllar o adamlardır ki, həsəd çəkdiklərindən nə qədər aşağı olduqlarını özləri də dərk edirlər. Dərk edirlər, amma xislətləriylə bacara bilmirlər.
Tahir Salahovun “peredvijniklər” adlanan XIX əsr rus rəssamlarına münasibəti də maraqlıdır. Bu rəssamlara bədii cəhətdən deyil, mövzuları baxımından qiymət verir. O işlərini qeyd edir ki, onlarda sosial mövzular qabarıq ifadə olunub – Perovun “Üçlük”, Yaroşenkonun “Hər yerdə həyat”, Repinin “Təbliğatçının həbsi” və “Gözləmirdik” əsərlərinə münasibəti T.Salahovun özünün də sənətdə vətəndaşlıq mövqeyinin nə qədər önəmli saydığını göstərir.
İctimai xadim kimi Tahirin xidmətləri sırasında Moskvada sovet ideologiyasına daban-dabana zidd olan Robert Rauşenberq, Ruffino Tamaya (onun obrazları Mir Cavadın obrazlarına yaxındır), Frensis Bekon (əlbəttə, orta əsr filosofu yox, müasir ingilis rəssamı) kimi məşhur Qərb sənətkarlarının Moskvada sərgilərinin təşkil edilməsidir. Tahirin məqsədi bütün dünyanın bələd olduğu çağdaş sənət örnəkləriylə ölkəni də tanış etmək idi. Onu da deyək ki, bütün bu rəssamların sənəti Tahir Salahovun estetik prinsiplərindən çox uzaqdır. Elə bunda da rəssamın tolerantlığı, başqa üslublara yalnız dözümlülüyü deyil, həm də anlaşıqlı, dəyərverici münasibəti görünür.
T.Salahov özündən qabaqki nəslin nümayəndələri – Azərbaycan rəssamlarına da xüsusi ehtiramla yanaşır. Sələflərə inkarçı, yekəxana, lovğa, bəzən təhqiredici yanaşma yalnız nankorluğun yox, eyni zamanda tərbiyəsizliyin örnəyidir. Yalnız rəssamlar deyil, başqa sənət sahibləri də keçmişə nəcib münasibət bəsləməyi Tahirdən öyrənməlidirlər. T.Salahov özündən əvvəlki sənətkarlar – Qəzənfər Xalıqov, Lətif Kərimov, Səttar Bəhlulzadə, Böyükağa Mirzəzadə, Tağı Tağıyev haqqında böyük hörmətlə danışır.
Mən də Tahirlə uzaq gənclik illərimdə elə bibim Həbibə Məmmədxanlının həyat yoldaşı Tağı Tağıyevin evində tanış oldum. Qonşu idilər. Tez-tez dostu və sinif arkadaşı Toğrul Nərimanbəyov Tahirgilə qonaq gələrdi. Bəzən onlar və Toğrulun əmisi, kinooperator Arif Nərimanbəyov Tağıgilə keçərdilər.
Elə təxminən bu vaxtlarda Tahirin və Toğrulun yaradıcılığı atamın də diqqətini çəkmişdi. Özü poeziyada novator olan Rəsul Rza hansı fəhmləsə tək ədəbiyyatda yox, musiqidə, rəssamlıqda da yeniliyi, qeyri-adiliyi duyur, bəyənir və dəstəkləyirdi. Moskva Konservatoriyasını bitirib Bakıya qayıdanda çox da xoş münasibətlə rastlaşmayan Qara Qarayevi ilk dəstəkləyənlərdən biri də atam idi. Qarayevin bir söhbətini xatırlayıram. Şostakoviçə qarşı növbəti yöndəmsiz tənqid kampaniyası başlayanda onun tələbələri Qarayev və Cövdət Hacıyev təlaşlanırlar, öz aqibətlərini bilmək üçün “Quran” səhifələrinə üz tuturlar. Müqəddəs kitabı açıb rastlarına çıxan ilk cümləni oxuyurlar: Sizi dəmir dəyənəklərlə döyəcəklər – Qarayev bunu gülə-gülə danışırdı. Çox illər sonra mən bu əhvalatı Cövdət Hacıyevdən xəbər alanda Cövdət müəllim səhvimi düzəltdi: Yox, orda belə yazılmışdı: – Sizi dəmir qırmaclarla döyəcəklər.
O vaxt Kinematoqrafiya naziri olan Rəsul Rza Qara Qarayevə maddi dəstək məqsədilə xüsusi olaraq məhz onunçün yeni vəzifə yaradır: – Kinoteatrların musiqi rəhbəri. Axı o illərdə kinoteatrların öz orkestrləri vardı və seansqabağı çalardılar.
Rəsul Rza cahil, küt tənqiddən gənc istedadlı şairləri də qoruyurdu – Əli Kərimi, Məmməd Arazı, Fikrət Qocanı, Vaqif Səmədoğlunu… İndi onlar klassik sayılır və o hücumlar da, o hücumlardan müdafiə də unudulub gedib, sanki heç belə şeylər olmayıb.
Qəribə şakərimiz var. Sənətə bənzərsiz yaradıcılıqla gələn gənc istedadlar ilk addımlarında top-tüfənglə qarşılanırlar, özlərini təsdiq edəndən, hamı tərəfindən qəbul və təqdir olunandan sonra onları vaxtilə tənqid edənlər də bu xora qoşulurlar, haçansa nəinki onlara, hətta onların müdafiəçilərinə də hücumlarını yaddan çıxarırlar.
Eynən bu təbir Tahirlə Toğrula da aiddir. İlk addımlarında onlar da şiddətli və əsassız tənqidlərə məruz qaldılar, Bir gün Toğrulun tamamilə bədbinləşib ölkədən çıxıb getmək istəməsini də xatırlayıram. Amma gənc rəssamlara qahmar duranlar da oldu və onlardan biri də atam idi. Rəsul Rza elə ilk işlərindən Tahirə də, Toğrula da diqqət yetirdi, onları özüylə Azərbaycan rayonlarına aparırdı, barələrində müsbət rəy yazırdı. Toğrul haqqında “Pravda” qəzetində, Tahir haqqında Moskvanın “Tvorçestvo” jurnalında. T.Salahovun əsərlərini – “Səhər eşalonu”, “Rezervuarlar”, “Fəhlənin portreti”ni yüksək qimətləndirdiyinə görə Moskvanın mötəbər sənətşünası Andrey Lebedev Rasul Rzaya ciddi iradlar bildirmişdi.
Gənc rəssamlara iradları yalnız mühafizəkar sənətşünaslar deyil, bəzi partiya xadimləri də tuturdular. Belə hadisələrdən birini Tahir xatırlayır:
“Yadımdadır mənim “Yeni dəniz” (1970) şəklimin təqdimatında MK-nın məsul işçilərindən biri məndən soruşdu: – Tahir, niyə sənin fəhlələrin belə ciddidirlər, niyə heç gülümsəmirlər? Heydər Əliyev söhbətə qarışdı: Onlar niyə gülməlidirlər ki… İşləyiblər, əmək sərf ediblər – bu çox ağır zəhmətdir”. Bir qədər sonra “Yeni dəniz” tabloma görə mən ilk dövlət mükafatımı aldım”.
Heydər Əliyev sonralar da Tahir Salahovu həmişə dəstəkləyirdi, onun böyük istedadını, həyatın müxtəlif sınaqlarında dəyanətini və sədaqətini yüksək qiymətləndirirdi.
Tahir Salahov tez bir zamanda sənətiylə özünü təsdiq edə bildi. Moskvada və Bakıda Rəssamlar İttifaqına rəhbərlik etdi, əvvəl Azərbaycan Ali Sovetinin, sonra da SSRİ-nin deputatı seçildi, ən müxtəlif mükafatlara və ən yüksək adlara layiq görüldü. Rəssamın ilk yaradıcılıq dövründə – gəncliyinin ən kövrək, həssas illərində aldığı yaralar da sağaldı, bəlkə də unuduldu.
Sovet sisteminin sənətkarlara münasibətində qəribə bir paradoks vardı, onları gah qaldırır, gah da gözdən salırdı. Tahir Salahovun portretlərini çəkdiyi sənət adamları da bütün bunları yaşamışdılar – Dmitri Şostakoviç də, Mstislav Rastropoviç də, Andrey Voznesenski də. Eyni aqibəti Rəsul Rza da yaşamışdı. Bir vaxt yüksək vəzifələr tutan, fəxri adlarla təltif olunan şair qısa müddət ərzində qurduğu və on il rəhbərlik etdiyi ensiklopediyadan Moskvanın təhriki ilə uzaqlaşdırıldı, deputat “seçilmədi”, SSRİ Yazıçılar İttifaqı İdarə Həyətinə düşmədi. Halbuki uzun illər boyu həm deputat, həm də İdarə Heyətinin üzvü olmuşdu. Sonralar Heydər Əliyevin təşəbbüsüylə o, yenidən deputat seçildi, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adı aldı. Ömrünün məhz o bəlalı dövründə Tahir atamın portretini çəkdi. Bu, kişi hərəkəti idi. Qorxmazlığın ifadəsi idi.
Rəsul Rzanın vəfatından çox illər sonra Tahirlə məhrəm söhbətimiz zamanı dedi ki, atasını çox erkən yaşında itirdiyindən xüsusilə ilk gənclik illərində Rəsul Rzanın ona atalıq qayğısını heç vaxt unutmur.
Rəsul Rza Tahirə məqalə həsr edib və orada portret üzərində işi xatırlayır:
“Bir də görürdün ki, Tahir müəyyən bir şəkildə, müəyyən bir tərzdə səni otuzdurur və başlayır işləməyə. Baxıb görürsən ki, doğrudan, çəkdiyi şəkil istər oxşarlığı, istər üzünun ifadə məzmunu etibarilə çox yaxşıdır. Səhərə vədələşib vaxt qoyurduq ki, davam etsin. Səhər gələndə görürdüm ki, Tahir bütün kompozisiyanı dəyişib təzədən başlayır. Belə bir, iki, üç dörd dəfə…Bir də görürsən ki, yalnız əlləri çəkməklə bir neçə seans məşğul oldu”.
Raya xanım mənə T.Salahovla söhbətlər kitabına Ön söz yazmağı təklif edəndə qarşıma problem çıxdı. Məsələ ondadır ki, 2003-cü ildə Tahirin 75 illiyində onun haqqında “Sədaqət” adlı böyük esse yazmışdım və bu yazı “Bakinski raboçiy” qəzetində dərc olunub, mənim “Azərbaycan ədəbiyyatı, sənəti, mədəniyyəti” üçcildliyimə daxil edilib. Sevdiyim rəssam haqqında yenidən necə yazasan ki, dediklərini təkrar etməyəsən. İndiki yazımda buna çalışdım, rəssam haqqında demədiklərimi söyləməyə cəhd etdim. Köhnə yazımdan yalnız bircə sitat gətirmək istəyirəm:
“Bir dəfə özüm də bilmədən Salahovun işləməsinin şahidi oldum. Tahir uzun illər boyu görüşəndə deyirdi ki, şəklimi çəkmək istəyir. Onun çox gərgin həyat ritmini bildiyim üçün özüm bunu heç vaxt rəssama xatırlatmırdım. İki il bundan qabaq ən yaxın və əski dostumu, istedadlı bəstəkar Emin Sabitoğlunu itirdim. Tahir də onunla dost idi. Vəfatının ikinci günü Emingildəydik. Televizoru qurmuşduq. Bəstəkar haqqında nekroloq səslənməyə başladı. Altı yaşından tanıdığım və bütün şüurlu həyatımı çiyin-çiyinə yaşadığım bir dost haqqında bu vida sözlərini eşidərkən nə hala düşdüyümü təsəvvür etmək olar. Bu hisslərin sifətimdə necə əks olunduğunu isə az sonra Tahirin demə, bu vaxt çəkdiyi qrafik portretimdən bildim. Yəqin ki, bu mənim ən kədərli şəklimdir. Amma mənə çox əzizdir. Həm Eminin xatirəsiylə bağlı olduğuna görə, həm də Tahirin qələmindən çıxdığına görə”.
O gündən çox illər keçdi və bir səhər Tahir zəng elədi, məni İçərişəhərdəki muzey-emalatxanasına dəvət etdi. Məlum oldu ki, portretimi çəkmək niyyətindədi.
Dörd-beş seansa mənim iki qrafik və bir irihəcmli yağlı boya ilə portretlərimi çəkdi. O vaxt qəlyan çəkirdim və şəkil çəkdiyi zaman da əlimdə qəlyan tutmuşdum. Bir gün nədirsə unutdum, qəlyansız gəldim. Tahir bir az tutuldu. Dedim ki, əlimi eynən elə tutaram – elə bil əlimdə qəlyan var. Bir az düşünüb köməkçisini göndərdi eynən belə bir qəlyan aldırdı və yalnız mən qəlyanı əlimə alandan sonra işləməyə başladı. Mən sənətkarın ən xırda detallara belə necə “vasvasılıqla” yanaşdığının şahidi oldum. Portretimdə mənə təsir edən bir detal da o oldu ki, arxa planda atamın məşhur şəklini yerləşdirmişdi. Tahir Salahovla bu yaradıcılıq görüşləri, iş seansları, məhrəm söhbətlər ömrümün unudulmaz xatirələrindəndir. Tahir özü də bu barədə deyib:
“Son işlərimdən biri Xalq yazıçısı Anarın portretidir. Əvvəllər atasının – gözəl şair Rəsul Rzanın portretini çəkmişdim. Anar – bütöv bir dünyadır. Onu sonsuz dəfə çəkmək olar. Seans zamanı öz dünyasına çəkilir, fikirlərinə qərq olur, səninlə birgə duyur”.
Tahirə çox minnətdaram bu səmimi sözlərinə görə də, birini mənə bağışladığı gözəl portretlərimə görə də.
Tahir Salahovun 90 yaşı tamam oldu. Hörmətli Prezidentimiz İlham Əliyev onu Birinci dərəcəli Əmək ordeniylə təltif etdi.
Böyük sənətkarımıza nə arzu etmək olar, uzun ömür, möhkəm cansağlığı, yeni yaradıcılıq uğurları…
Bir də mənim bir arzumun həyata keçirməsini. Bu arzularımı Tahirə demişəm. T.Salahov Dədə Qorqudun, klassik və çağdaş şairlərimizin parlaq portretlərini çəkib. İstərdim ki, gənc Füzulinin də portretini çəksin. Məhz gənc Füzulinin, çünki adətən bu şairi çox qoca yaşında təsvir edirlər. Sevgi haqqında ən incə və ən ehtiraslı şeirlər müəllifini saçı-saqqalı ağarmış ixtiyar obrazında görmək adama qəribə gəlir. Tahir Salahovun fırçasıyla canlandırılmış gənc Füzuli onun şeirlərindən aldığımız zövqə uyğun bir obraz olardı. Bir də Tahirə təklif etdim ki, milli faciəmiz Xocalı soyqırımını əks etdirən bir tablo barədə düşünsün. Tahir Salahov belə bir şəkil çəksə İnsanlığın Yaddaş muzeyində bu şəkil Pablo Pikassonun məşhur “Hernika”sıyla yanaşı yer tutardı.
R.Abbasovayla söhbətlərində Tahir Salahov ən məhrəm fikirlərini söyləyir. Sanki özü özüylə təkbətək danışır.
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fəndunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru
İslatdı dərdimi göz yaşlarımda, Qucağında ölüm gətirən gecə. Hönkürtü səsində açılan səhər, Kəsdi kələyimi dan yerinəcən.
Donmuş nəfəsimdə şehə bələndi, Ruhumun can adlı sızıltıları. Sən demə dərd elə üzə güləndi, Açıldı ömrümün ölüm qatları.
Susdu kabus kimi, susdu o gecə, Ölüm küləyinin əsdi yelləri. Asdı ürəyimdən kəfənliyimi, Açıldı qəbrimin qərib dilləri.
Bir ölüm gətirdi mənə o gecə, Bir ölüm oxudu ömür payıma. Mən can diləmədim, heyf bu ömür- Can verə bilmədi vətən hayına.
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, “İlham çeşməsi” qəzetinin təsisçisi və baş redaktoru, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Qarabağ Bürosunun Rəhbəri, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Təqaüd Fondunun təqaüdçüsü
Ruhuna vurulub göylərə uçdum, Sevmək nə zamandan günahdı söylə. Mən eşqin qırxıncı qapısın açdım, Qəlbibin qapısı bağlıdı hələ.
Ürəyim çat verib sənin əlindən, Yerləri, göyləri saymayan mələk, Bir xoş söz eşitmədim sənin dilindən, İnsafsız görmədim vallah sənin tək.
Günümü bükmüsən bir göy əksiyə, Yenə nişan alıb dərd ürəyimi. Əllərim çatmayır o yüksəkliyə, Çırpmısan daşlara sən istəyimi.
Ruhum bənövşətək boynunu əyib, Çəkilmir gözümdən həsrət buludu. Elə fələklər də xətrimə dəyib, Yoxsa sevgi budu, məhəbbət budu.
Üzünün işığı kor edib məni, Sənin eşqin ilə döyünür ürək, Bütün varlığımla sevirəm səni, Axı gözəl olur tikanlı çiçək.
Yırğalana yırğalana tuneldə sürətlə irəli şütüyən qatar stansiyalarda arabir dayanıb nəfəsini dərir, düşənlər düşür, minənlər minir, təzədən havanı yara-yara qıjıltı ilə yoluna davam edirdi…
Baxışlarım bir qədər aralıdakı Əlidə, qulağım isə mənimlə yanaşı əyləşmiş iki cavan hərbiçidə, gizirdəydi.
İndiki prizivniklərlə işləmək dəhşətdi. Biri o birinə şikayətlənirdi.
Sırada təpik döyməsin deyə valideynləri pulla hərəsinə bir sürücülük vəsiqəsi alıb ki, şofirdi. Amma nə rolu düz saxlaya, nə də skorusu əməlli dəyişə bilirlər.
Necə deyərlər, adı bunlarındı, dadı bizim, hara gedirik, uyuq kimi yanımızda oturdur, maşını özümüz sürürük…
Ağzıgöyçəklər də orda burda deyir ki, orduda əsgərləri qazdıyırlar. O biri istehza ilə qımışdı. Qazı qazdıyallar, hələ o yana da keçəllər.
O günü təzə komandir əmr elədi ki, maşınları verin prizivniklərə, birinci dedi. Səki baxış keçirirdi. Denən, maşınlardan çastın həyətində salamat cağ mağ, güllük filan qaldımı?..
Guya biz remontnuda kefdəyik? Goplayırlar ki, qrajdannıda maşın ustası işləmişik.
Di gəl hırnan zırı qanmırlar. Dünən maşının altında yamadayam. Salaqanın birindən on yeddi açarı istədim. Neynəsə yaxşıdı? Açarların hamısın gətirdi ki, komandir, on altısın tapdım, birin tapmadım.
Gizirlər bir birinə qoşulub gülüşdülər…
Əli qalxıb yerini vaqona təzə daxil olan əlizənbilli qadına təklif etdi. Qadın qapıya işarə ilə nəsə dedi (yəqin tez düşəcəyini qandırırdı), amma o, əl çəkmədi. Qadın minnətdarlıqla gülümsəyərək əyləşdi. Əlinin xoşbəxtliyi üçün bu bəsdi.
Üz gözündən sevinc, bəxtiyarlıq yağırdı. Elə bil adi bir centelmenlik yox, nəsə böyük bir xeyirxahlıq, qəhrəmanlıq eləmişdi!..
Qadın növbəti dayancaqda düşdü.
Əli ətrafına göz gəzdirib ayaq üstə başqa bir qoca, qadın, şikəst qalıb qalmadığını yoxladı. Yerinin cavanlar tərəfindən tutulacağından qorxub özü əyləşdi.
Əslində məsələ yer məsələsi deyildi. Yerə qalsa, halal haqqıydı. Əvvəl özü yaşda bir kişiyə, sonra da əlizənbilli qadına güzəştə getmişdi.
Cavanlar hər iki halda özlərini görməməzliyə vurmuş, ayağa durmamışdılar…
Başının ortası dazlaşmasaydı Əliyə 40 45 dən artıq yaş vermək olmazdı.
Tısbağa tək qınına çəkilərək qaş qabağını sallayıb bikef oturanda yüz ilin qocasına oxşayırdı. Yaşlı qadın kişi, ya da qə¬şəng bir xanım görəndə birdəncə canlanır, tez yerini ona təklif edirdi.
Təklifi keçməyəndə uşaq kimi mısmırığını sallayır, tanımaza bilməzə inciyir, küsürdü. Az maz tanıyan, bələd olan xətrinə dəymir, bir dayanacaq da olsa əyləşir, sanki ona dünyanı bağışlayırdı…
Hər gün evdən işə, işdən evə metro ilə gedib gəlirəm.
Bu başda minir, o başda düşür, o başda minir, bu başda düşürəm.
Əvvəldən axıra, təbii, axırdan da əvvələcən keçdiyim stansiyaların sayı on üçdü.
On dördüncü stansiyanı tikib məni qismətimə düşmüş bu nəhs rəqəmdən qurtarmağa tələsmədiklərinə görə metrotikənlərdən qətiyyən narazı deyiləm. Hər şeydən qabaq, ona görə ki, ayaq üstə qalmaq dərdi çəkmirəm.
Başlanğıcda vaqonlarda boş yer tapmaq həmişə mümkündü. Başdan başa getməyin bir üstünlüyü də var. Hərdən vaqonda mürgüləsən də doğma stansiyanı ötüb keçə bilməzsən.
Sərnişinlər, ya da metro işçiləri silkələyib oyadacaqlar ki, cənab, mənzil başına çatmısan, qalx, vaqonu boşaltmaq lazımdı…
Yaxşı, yoxsa pis xasiyyətdi, bilmirəm, bekarçılıqdan dayanacaqlarda minib düşənləri müşahidə etməyi, söhbətlərinə, pıçıltılarına qulaq asmağı xoşlayıram.
Bunun hesabına nəinki ölkəmizdə, bütün dünyada baş verənlərdən səhər səhər hamıdan qabaq xəbər tuturam…
Metroda mənimlə eyni vaxtda gedib gələn sərnişinlərin çoxunu üzdən tanıyıram.
Bəziləriynən münasibət də yaratmışam. İmkan olmayanda adamların ara bərəsindən göz qaşla salamlaşır, imkan olanda əl verir, müxtəsər hal əhvallaşırıq…
Əliynən hardan hara? Əşi, o, mənim yaxın qonşumdu.
Həm də keçən ilə qədər bizim idarədə mühasib işləyirdi.
Sakit, başıaşağı, işini bilən adamdı. Nədən, necəsə birdən-birə yazığın başı pozuldu. Dəlixanaya düşdü. Neçə ay müalicə olunub çıxandan sonra daha öz işinə qaytarmadılar.
Qaldı bekar. İki üç ay bundan əvvəl səhər səhər işə yollananda təsadüfən binanın qabağında rastlaşdıq. Görən kimi məni tanıyıb yaxınlaşdı. Danışa danışa metroya üz tutduq. Soruşdum:
Qonşu, hara gedirsən?
İşə, dedi.
Harda işləyirsən?
Metroda.
Dolanışıq çıxır?.. Hansı işə düzəldiyi ilə maraqlanmadım. Yəqin ona görə ki, indiki zamanda əsas məsələ dolanışıqdı.
Allah bərəkət versin, dedi.
Yola verə bilirsən, çətin deyil ki?..
Çətindi, gileyləndi. Axşam olanda it kimi yoruluram.
Bilirsən, qonşu, bizim vaxtımızda cavanlar belə deyildi. Hamısı ağlı başında, böyüyün kiçiyin yerini bilən, qanacaqlı-mərifətliydi. İndikilər yaman sitallaşıblar.
Heç kimə yer vermirlər. Gör nə qədər əlsiz ayaqsız qocalarımız, cavan Qarabağ əlilimiz var. Baxıram, ürəyim ağrıyır.
Hamısına yer düzəltmək, rahatlamaq lazımdı. Mən də tək… hə… Təəssüflə başını bulayaraq dərindən köksünü ötürdü.
Əli, bir dəqiqə gözlə, deyib adətim üzrə qəzet almaq üçün metronon ağzındakı köşkə çatanda ayaq saxladım.
Əli məni gözləmədi.
Hələlik, qonşu, gecikirəm, mən getdim, deyib tələsik uzaqlaşdı.
Axşam arvadıma qonşumuz Əlinin metroda işə düzəldiyini deyəndə güldü.
İş güc nəəzir? Arvadı deyir, necəsə beyninə verib ki, bunu metroda işə götürüblər. Nə qə¬dər eləyirik evdə bənd almır. Səhər çay çörəyini ala yarımçıq yeyib çıxır, bir də axşam qayıdır.
Bəs günorta yeməyini harda yeyir?
Orda burda nə gəldi tıxır. Arvadı deyir, metro işçiləri də artıq onu yaxşı tanı¬yır.
Keçiddən öz adamları kimi pulsuz buraxırlar. Sərnişinlərdən yazığı gələn, halına acıyan yeri bəhanə eləyib hərdən xırda pul zad da verir…
O gündən özümdən asılı olmayaraq metroya girəndə hər yerdə gözüm Əlini axtarır…
Gizirlər düşəndən sakitlikdi. Fikrim Əlidə qalmasaydı mürgü məni çoxdan yaxalamışdı. O, artıq bayaqdan bəri yerini dalbadal dörd nəfərə güzəştə getmişdi.
Qatar mənzil başına yaxınlaşdıqca vaqonda sərnişinlər seyrəlirdi.
Əli rahatlanmaqdansa ti¬kan üstdə oturan adam kimi narahatdı. Bashabas üçün darıxır, gözü kimisə axtarırdı. Əlini başa düşürdüm. Qalxıb ona yaxınlaşdım. İtiyini tapmış kimi o saat üzü işıqlandı. Yerini mənə verdi…
Nəhayət, sonuncu dayanacağa çatdıq. Vaqondan çıxanda cibinə pünhanca qəpik quruş salmaq istədim. Məndən cəld tərpəndi, əlimi geri itələdi. Əyilib qulağıma pıçıldadı:
Qonşulardan pul götürmürəm… Razı halda gülümsədi.
Perronda:
Vəziyyət necədi? soruşdum.
Dünənəcən yaxşıydı, dedi, bu gün işim yenə sarvat oldu.
Niyə?..
Özümə bir köməkçi tapmışdım. İki nəfər daha çox adama xidmət edirdik. Bu gün köməkçim işə çıxmayıb.
Bəlkə xəstələnib?
Yox, oğlu icazə vermir.
Nəyə görə? Fikirləşmədən soruşdum.
Bizi başa düşmür. Hamı kimi… Mağmın mağmın üzümə baxıb dayandı.
Hə, aydındı. Elə bil birdən ayıldım.
Bəs niyə dayandın? Evə getmirsən?
Yox hələ.
Gecdi axı. Bir azdan hava qaralacaq.
Neyniyim, məcburam, çiyinlərini qısdı, planı doldura bilməmişəm.
Nə plan? Plan nədi, ay Əli? güldüm.
Bu gün müştərilərim az olub. Otuz doqquz nəfərə yer vermişəm, cibindən çıxartdığı ka¬ğızı açıb göstərdi. Səliqə ilə xətlənmiş, başdan il, ay, günlər yazılmışdı.
Xətlərin arası ağzıaşağı üstəgəllə (+) doluydu. Axırıncı günün altında otuz doqquz üstəgəl (+) işarəsi saydım. Ondan qa¬baqkı günlərdə əlli, bəzən daha artıq üstəgəl vardı.
Demə, Əli arabir iki daşın arasında cibindən çıxardaraq gizlicə qaraladığı kağız bu imiş. Gərək əlliyə çatdıram…
Sabah olmaz?.. Onu fikrindən daşındırmağa cəhd etdim.
Yox, deyib əks tərəfdə dayanmış qatara tərəf boylandı.
Qatarın tərpənməsinə lap az qalırdı. Əli mənə görə narahatdı. Canını məndən tez qurtarmaq istəyirdi. Bu zaman qatara minik üçün axırıncı xəbərdarlıq eşidildi.
Məni bağışla, qonşu, getməliyəm, Əli birdən çönüb qatara tərəf götürüldü.
İşin avand olsun, qardaş, deyib arxasınca baxdım ki, görüm çatacaqmı.
Sərnişinlərdən biri son anda ayağını bağlanmaqda olan qapının arasına qoymasaydı, yəqin ki, minə bilməyəcəkdi…
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fəndunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru
(Hüseyn Arif sayağı)
“Gəl çıxaq seyrinə uca dağların”, Görməsin nə çiskin, nə duman bizi. Ətrinə bürünək gözəl bağların, Görməsin nə payız, nə xəzan bizi.
Öpək çiçıklərin ipək telindən, Söz alaq torpağın şirin dilindən, Tutaq tər güllərin şehli əlindən, Görməsin nə qanqal, nə tikan bizi.
Qəhqəhlər, gülüşlər yayılsın düzə, Meşələr, çəmənlər boylansızn bizə, Yaşdan söhbət düşüb çıxanda üzə, Görməsin nə dövran, nə zaman bizi.
Arzular qoynunda dil açdıq yenə, Çıxmışıq gəncliyin bahar seyrinə, Hicran əzabına gəl gərək sinə, Görməsin nə təbib, nə loğman bizi.
Yaşayaq sevgilim, yaşayaq belə, Həsrətin dumanı çökməsin telə, Nəcibəyəm, ötəm yaxşılar ilə, Görməsin nə kədər, nə yaman bizi.
Özümüzü atdan salıb yadı ata mindirәndә, Dostumuza әyri baxıb düşmәn kimi dindirәndә, Öz müqәddәs odumuzu öz әlimiz söndürәndә, Göyә qalxıb gözümüzә dolan küllәr yıxdı bizi!
Xәyanәtin min üzü var, bir söz demәk olmur ona, Neçә-neçә şәhid ömrü bir gecәdә çatdı sona. Otuz yeddi hәr il girdi başqa cildә, başqa dona, Bir-birindәn ağır gәlәn qanlı illәr yıxdı bizi!
Şah babamız Xәtainin zәhmәtini zay eylәdik, Xırdalandıq, özümüzü tәpәlәrә tay eylәdik. Heykәl kimi oğulları güllәlәrә pay eylәdik, Bu gün vurub-yıxdığımız boş heykәllәr yıxdı bizi!
Sənə dar gəlməyəcək məqbəri kimlər qazsın, Göməlim gəl səni tarixə desəm, sığmassın! Məhmət Akif
Burda әn çox işlәnәn söz – cәlladlara “nifrәt” sözü, Burda әn çox işlәnәn söz – ölüm sözü, hәsrәt sözü. Ziyarәtә gәlәnlәrin dilindәki “rәhmәt” sözü – Yağış olub yağasıdır, Şәhidlәrim yatan yerdә!
Dilimizdә diş göynәdәn yüz bayatı, yüz ağı var, Canımızda qanlı qışın şaxtası var, sazağı var. Dәrdli olan darıxmasın, yaxını var, uzağı var, Gün tәzәdәn doğasıdır Şәhidlәrim yatan yerdә!
Xain bәlli, tarix şahid, mәtlәb aydın, fikir qәti, Zaman özü hakim olar, bağışlamaz xәyanәti. Yüz pәrdәlә, yüz malala, örtmәk olmaz cinayәti, Haqq nahaqqın ağasıdır Şәhidlәrim yatan yerdә!
Düşmәn hәr gün öz әyninә paltar kimi geyir şәri, Yalan min qat çoxalsa da, haqqın gücü әyir şәri. Alçaqların fәndi keçmәz, düz әyrini, xeyir-şәri, Nur zülmәti boğasıdır, Şәhidlәrim yatan yerdә!
Solan insan taleyidir mәzar üstә sönәn şam da, Daşa dәydi, çiliklәndi xoş arzu da, şirin kam da. Dәrdim böyük, qәlbim geniş, mәn dünyaya sığmasam da, Dünya mәnә sığasıdır Şәhidlәrim yatan yerdә!
Qana batdı yaşıl çәmәn, zәrif çiçәk güllәlәndi, Neçә arzu, neçә ümid, neçә ürәk güllәlәndi, Əqidәlәr yaralandı, inam, mәslәk güllәlәndi, Torpaq üstә can verәnlәr yatır torpaqlar altında!
Vәtәn, bir dә başın üstә qara bayraq taxılmasın, Dәdәm Qorqud dayaq olsun, qara dağın yıxılmasın. Şәhidlәri verәn xalqım, qoy ürәyin sıxılmasın, Şәhidi olmayan torpaq qalar tapdaqlar altında!
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fəndunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru
İpək kimi zərifdi, Külək əssə titrəyər. Toxunsalar xal düşər, Dəniz kimi kükrəyər- Sevənlərin ürəyi.
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru
Gözlərimin sevinci Boyun-buxunun qədər… Gözündəki sevinci Yozdu yuxun nə qədər?
O yuxuyamı gəlmişdim Öldürüb həsrət divini? Sən yuxuyamı vermişdin Yalanlarla sevdiyini?
Anamın 2018-ci ildə telefonda mənə dediyi şeirdi…Qəribə tarixçəsi var, yazmıram…Elə şeiri paylaşıram… Bir də anamın bir gənclik şəklini…Sevirəm bu şəkli) mənə anama heç oxşamadığımı, onun məndən gözəl olduğunu xatırladır)
Ay məndən şairlik uman qardaşım, Yarımçıq misralar könül ovutmaz… İlhamlı könlümü duyan qardaşım, “Qəriblik” bəd sözdü, rədif tapılmaz…
Məndən nağıl istə, nənəm danışıb, Yaddaşımda qalıb Simurq quşları… Məndən şeir umma… O misraları Yazır yanağıma gözümün yaşı…
“Ola” – deyib arzulama şairə “Möhtəşəm” misralar, ağladan bəndlər… Qorxuram deməyə-mən də şairəm! Şairi var edir sonsuz kədərlər…
Bu gün qara geymişәm, qara günümdür mәnim, Dünyanı silkәlәyәn ahım, ünümdür mәnim, Şәhidlәr xiyabanı qiblәm, yönümdür mәnim, Öz dәrdimi çәkmәsәm, özgәlәr dәrdә qalmaz!
Tale mәni köklәdi bir qәmli zaman üstә, Yatan yatır mәzarda, qalan qalıb can üstә. Ağladaram dünyanı saz üstә, kaman üstә, Bu gün әlim dәymәmiş sim qalmaz, pәrdә qalmaz!
Çox uzaq gedә bilmәz bu qurğular, hoqqalar, Dönәr Misri qılınca, yüz yalanı şaqqalar. Lap dünya dağılsa da, öz yerini haqq alar, Heç vaxt xeyrin qisası böhtanda, şәrdә qalmaz!
Sınar dağların beli, bu qәdәr ah götürmәz, Adı insan olan kәs belә günah götürmәz. Yerdә bәndә götürsә, göydә Allah götürmәz, Qәm yemә, dәli könlüm, nahaq qan yerdә qalmaz!
ÖMRÜN YOLLARI
Allah! Ömrün yolları nә daşlı-kәsәklidi, Addımbaşı yolumda qar gördüm, şaxta gördüm. Sinәlәrin altına diqqәt ilә baxanda, Çoxlarının qәlbini daş gördüm, taxta gördüm.
İnsan sınır, alçalır, sәrt ehtiyac olanda, Şah kimi fәrman verir başında tac olanda. Dünyanın zillәtini lüt, yoxsul, ac olanda – Dünyanın lәzzәtini mәzәsi toxda gördüm.
Od özümün olsa da, özgәlәr isindilәr, Hәyalılar susdular, hәyasızlar dindilәr. Yalançılar doğrunu heyvan kimi mindilәr, Haqqın belindә palan, başında noxta gördüm.
Hәr adamın ürәyi el yolunda şam deyil, Bütöv gördüklәrim dә bütöv deyil, tam deyil. Dünyaya gәlәnlәrin hamısı adam deyil, İnsanın azını saf, çoxunu saxta gördüm!
DAYANIR
Şәhid qәbri, hüzurunda lal-kar kimi dayanmışam, Nifrәtimdәn, qәzәbimdәn damarımda qan dayanır. Elә bil ki, daş asılıb burda vaxtın ayağından, Dan sökülmür, Günәş doğmur, zaman durur, an dayanır.
Haqq bilir ki, sizdәn ayrı heç ürәkdәn şad olmadım, Minbir dәrdә tuş olsam da, bir sevincә tәn olmadım. Xәcalәtәm, niyә sizin cәrgәnizdә mәn olmadım, Mәnim kimi hәr gün burda çoxları peşman dayanır.
Tarix sizi zaman-zaman hörmәt ilә anar, qardaş, Bu dağların qarşısında polad olsa sınar, qardaş. Dәmir olsa külә dönәr, qaya olsa yanar, qardaş, Dәmir dözmür, polad dözmür, ürәk dözmür, can dayanır.
Sәkkiz yaşlı şәhid balam! De, günahın nәydi sәnin, Qızıl güllә oxa döndü, ürәyinә dәydi sәnin. Atan, anan innәn belә bir yanıqlı neydi sәnin, Daş da olsa dayanmazdı, tәk buna insan dayanır.
“Gənc Ədiblər Məktəbi”nin müdavimi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Gənclər Şurasının və Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü, Prezident təqaüdçüsü, “İlin gənci” müfakatçısı, Azərbaycanın Mədəniyyət və Ədəbiyyat Portalının Baş redaktoru
…1 sentyabr 1923-cü ildə gündüz saat 12:00-da Yaponiyada 8,3 bal gücündə zəlzələ baş verir. Bu dəhşətli təbii fəlakət tarixə Böyük Kanto zəlzələsi adıyla keçir. Çünki, zəlzələdən ən çox zərər çəkən ərazi Kanto vilayəti idi. Tokio və Yokohamanı yerlə-yeksan edən zəlzələdə, təxminən, 174 min adam ölür, 542 min nəfər itkin düşür…
Təbii fəlakətin şahidi olan bir uşaq-sonradan şöhrəti dünyaya yayılan kinorejissor Akira Kurosava öz xatirələrində həmin dövrü belə xatırlayır: “Böyük Kanto zəlzələsi məni dəhşətə düşürmüşdü, həm də önəmli şeylər öyrətmişdi. Bu zəlzələ sayəsində təbiətin inanılmaz güclərini görməklə qalmamış, eyni zamanda, insanların inanılmaz şeylər edə biləcəklərinə şahid olmuşdum”. Ardnca da: “İnsanlar panikaya düşəndə məntiqlərini itirib əməlli-başlı axmaqlaşırlar…”-deyə yazan Kurosavanın dediklərini XXI əsrin 20-ci ilində siz də müşahidə etdinizmi? Qorxmayın, etiraf edə bilərsiniz…
Koronavirusun dalğaları üfüqdə görünən kimi Yer sakinləri hamısı eyni cür panikaya düşdü; böyük ölkələrdə marketlərə hücumlar oldu, alış-veriş mərkəzlərində rəflər boşaldıldı. Bir qutu makaron üçün dalaşanları da gördük, iki qutu gigiyenik vasitə üçün intihara cəhd edəni də…
Sonra, sözün əsl mənasında, maskarad başladı. Koronavirusun insanlığın məğlubiyyəti münasibətilə təşkil etdiyi bu maskaradda başına plastik su qabı keçirənlər də vardı, əleyhqaz taxanlar da… Hələ yanvarda qonşusuna keçən ilin dəbini geyindiyi üçün lağ eləyənin zibil torbalarına bürələnməyi isə koronavirusun sosiallığa çaldığı qələbənin rəmzi idi…
Nənəmin bir sözü vardı: “Dünyanın düz vaxtı…” İndiyə qədər bu söz mənə adi deyim kimi gəlirdi. Amma, indi, dünyanın nahamar vaxtında dilimin əzbəri olub. Görüşməyə, bir fincan çay içib dərdləşməyə söz verdiklərimə də elə beləcə deyirəm: “Dünya düzələndə gələcəyəm…” Nə edəsən ki, dünyanı dağıtmaq insanın əlində olsa da, düzəltməkdə acizmiş…
Bir də “koronalı günlərdə” darıxmaq var. O günü bir hekayə yazdım: “Epidemiyada darıxan qoca…” Cəmi 18 dəqiqəyə, birnəfəsə yazılan bu hekayənin son nöqtəsini qoyduqdan sonra, azı, yarım saat ağlamışam. Niyəmi? Çünki, o “əlahəzrət darıxmağa kəniz olan məndim”…
İndi koronavirusu bütün təbii fəlakətlərlə eyniləşdirənlər də tapılır. “Filan ildə zəlzələ bu qədər can aldı”, “həmən vaxtı sunamidən nələr oldu” və sair və ilaxır… Hələ xərçəngin, diabetin, cinayətlərin aldığı canlarla koronaviruslu günləri müqayisə edənlər də var. Mən onların sözünü kəsməyə heç vaxt çalışmıram. Çünki, A.Kamyu “Taun” əsərindəki qoca gözətçinin diliylə o cavabı çoxdan aksioma çevirib: “Zəlzələ bir dəfə olur və qurtarıb gedir. Ölüləri-diriləri sayırlar, sonra söz-söhbət kəsilir. Amma, bu xəstəlik çox səfeh şeydir. Xəstəliyə yoluxmayanlar da xəstəliyi ürəklərində gəzdirir…”
Xəstəliyi ürəyində gəzdirməyin ikinci adıdır darıxmaq… Əvvəllər aşiqi Qaf dağının o üzünə aşan məşuq ayrılıq yanğısıyla bayatı söylər, göz yaşları görünməsin deyə üzünə rübənd çəkər, əllərini solğun rəngdə xınalayardı… “Koronalı günlər”də bütün bu eşq simvolları da öz məzmununu dəyişdi. İndi ayrılıqlara səbəb Qaf dağı yox, divarlardı. Ayrı-ayrı otaqlarda karantinə salınanlar dastanlardakı o dağlar aşan ayrılıqları elə gözəl utandırırlar ki… Rübəndmi? Bir ətrafa baxın, eşiyə çıxa bilmirsiniz, pəncərəni açın və küçəyə boylanın. Tibbi maskalar da “koronalı günlər”in rübənd dəbidir. Əzablı ayrılıq və hüznlü darıxmaq yaşayanların xınası da əskik deyil-antiseptik vasitələr bütün qapıların ağzında hazırdı. İçəri girdinmi, xınalanmamış kimdi sənə əl uzadıb “xoş gəldin” deyən?!
Koronavirus insanlığın “mən” mərkəzli yaşamına təbiətin harayı kimi də dəyərləndirilir. Biz dünyəvi arzularımıza tac taxıb ruhumuzun başına qoyduq, o da bumeranq effekti göstərib geri döndü, “taclı virus” kimi həyatımızın təhdidinə çevrildi…
Ruhunu yazıya təslim edənlər də bu günləri nahamar yaşayırlar. Onlar da “dünyanın düz vaxtı”ndan mənən qopublar. Yeganə üstünlükləri yazdıqları hər cümləylə bu bağı yenidən qurmağa cəhd etmələridir. Düzdür, yazıçı Varis Yolçuyev bu günləri “yaradıcılığımızı dincə qoyduğumuz günlər” adlandırdı, “Ulduz” jurnalının baş redaktoru Qulu Ağsəs “İndi bizim təklikdən təkliyə qapıldığımız günlərdir” dedi, amma “ 525-ci qəzet”in baş redaktoru Rəşad Məcid ümidini üzmür: “Koronavirus bitsin, böyük dəyişikliklər olacaq”. Bu cümlədəki “bitsin” kəlməsini “bitdi” deyə oxumağı arzuladım. Bir də gördüm arzumun yolunu bir sarı yarpaq kəsib. Apreldə sarı yarpaq? Təəccübümün qulağını Rəşad Məcidin müsahibəsinə söykəyəndə eşitdiklərim sarı yarpağın sirrini çözdü: “…psixoloji durumuna görə unutqan olan insan bunları da unudacaq”.
Unudacağıqmı? Əlibala Hacızadənin o məhşur əsərindəki şeir kimi:
Unudulmaq yaman dərddi,
Gülüm, başına gəlməsin…
Unudulmaqdan bu qədər qorxan insanın unutmağı könlünə peşə seçməsi də həyatın savab-günah təzadının paralelliyidir…
Atatürk Mərkəzinin şöbə müdiri, şair Əkbər Qoşalı “koronalı günlər”də kitabxanasına baş çəkdi, unudulmuş kitabları sevindirdi, yaddaşının xatirə küncünün tozunu aldı. “Şairin ilk kitabı” seriyasından tutmuş, bir çox dəyərli kitabların şəkillərini çəkib paylaşdı. Onun bu paylaşımları çoxlarını (çoxumuzu) xatirələrin Zümrüd quşunun qanadlarına yük elədi, illərin o tayındakı xatirə bulaqlarına “susuz aparıb susuz gətirdi…”
“Ədəbiyyat qəzeti”nin baş redaktoru Azər Turan isə ümidini könlünü verdiyi ədəbiyyata bağladı. “Koronavirus:bəşəriyyətin qorxu çağı” adlı essesində yazdı: “Sənət, ədəbiyyat dünyanın ən qaranlıq çağlarında belə, günəşi qoruyub saxlamağa yardım etdi…”
Şahanə Müşfiqin karantində xoşbəxtliyə yeni anlamlar axtardığı, Gülnar Səmanın arxasını kitab rəfinə söykəyib şeir oxuduğu, Sərdar Aminin dünya şöhrətli filmlərə yeni rakursdan baxdığı bir vaxtda anam Güldərən Vəli də darıxdı, özünə facebook səhifəsi açdı və ilk paylaşımı “O Ulu Göyçəmə dönərik dedim” şeiri oldu. Görünür, anam da koronavirusdan xoflanıb, “boyat dərdi”nin üstünə bir ovuc göz yaşı çiləyib ki, yumşalsın…
Son günlərdə internetdə ən çox axtarılan və oxunan kitablar siyahısına Silviya Brownun “Kəhanətlər” kitabı da daxil oldu. İddia olunur ki, hələ 15 il əvvəl bu kitabda koronavirus haqqında yazılıb. Həmin kitabda müəllifin qəşəng bir sözü var: “Bilgi gücdür”… Bəs insanın bilgisi, elmi niyə məhz bu günlərdə onun gücünə çevrilib koronavirusa qələbə çalmağına vəsilə olmur? Bu suala güvənərək koronavirusun bəşəriyyəti təhdid etdiyi günlərdə günahı elmdə görənlər də az deyil. Öyrənmək arzu yox, instinktdirsə, insanoğlu günahkardırmı? Yaxud, əksinə, o, öz öyrənmək arzusundan əl çəkməlidirmi? Nəyin xətrinə? Əvvəllər bu sualların qarşısında cəsarətiylə dayanan insanoğlu indi həmin cəsarətinə söykənib bildiyi sözlərdən nida cümləsi qura bilirmi? Bu suallarla baş-başa qalanda yazdıqlarımızın özəyinə-özümüzün hekayəsinə çevrilirik. Hər gün eşitdiyimiz ölüm xəbərləri düşüncəmizdə düyünə çevrilir və biz bu düyünü açmaqçün güzgülərə deyil, ovuclarımızın içindəki göz yaşına üz tuturuq. Orda qırışmış alnımıza baxa-baxa inildəyirik: “Hekayəmiz bitirmi?”
Bu məqamda Silviya Brownun xoşuma gələn bir sözünü də xatırlayıram: “Zamana çox bağlıyıq”. Nə olar, təki olsun, təki ruhumuzu dünyaya bağlayan bütün bağların qopduğu məqamda, heç olmasa, zamana bağlı qalaq. Kim bilir, bəlkə elə zaman öz “sabah” adlı paraqrafında bizə söyləyəcək: “…davam edir… İnsanlığın yeni hekayəsi növbəti səhifədə…”
Azərbaycan Yazıçılar və Jurnalistlər Birliklərinin üzvü, Azərbaycan Respublikası Prezidenti Təqaüd Fəndunun təqaüdçüsü, “Azad qələm” ədəbi-bədii, ictimai-publisistik qəzetinin və “Ali Ziya” ədəbi-bədii, elmi-publisistik jurnalının təsisçisi və baş redaktoru
Mən könül duyğusu, könül açarı, Həsrətdən nəm çəkib eşqimin varı, Bağlama üzümə üzünü barı, Qaçma bu eşqimdən, a zalım oğlu.
Tellərim nə vaxtı bir ələ həsrət, Qönçə məhəbbətim bir dilə həsrət, Solub sevda bağım, bir gülə həsrət, Qaçma bu eşqimdən, a zalım oğlu.
Ümidlər pərəndi, arzular daşqın, Ömür vəfasızdı, zamansa çaşqın, Gəl məni özündən eyləmə qaçqın, Qaçma bu eşqimdən, a zalım oğlu.
Mən eşqin dəlisi, mən eşqin acı, Çəkmişəm bu yolda çox ehtiyacı, Ya öldür, ya da ki, eylə əlacı, Qaçma bu eşqimdən, a zalım oğlu.
Məni məndən alıb zamanım, vaxtım, Eşqin biləyində əyilib taxtım, Sən gəlin taleyim, ya da qız baxtım, Qaçma bu eşqimdən, a zalım oğlu.
