Blog

Niyə dövlətlə dini müqayisə etmək üçün məqalə yazmaq istəyirik, çünki dövlətin önəmi və vəzifələri dedikdə, adətən siyasi fikirlərə rast gəlirik. Amma bir dövlət üçün din olmazsa, olmazlar sırasındadır. Çünki millətləri ayaqda tutan, dövlətləri güclü edən ən önəmli ünsürlərdən biri mənəvi dəyərlərdir, din əxlaqıdır.

Dövlət nə deməkdir?

Dövlət – ortaq həyat və mədəniyyəti paylaşan bir cəmiyyətdə bu cəmiyyəti nizamlama, bu cəmiyyətə təhlükəsizlik, sülh və rifahı təmin etmə məqsədini daşıyan və bu məqsədə yönələn qanunlar qəbul etmə, bu qanunları tətbiq etmə, mühakimə etmə, cəzalandırma kimi güclərə sahib olan quruluşdur. Yən, dövlətin vəzifələrindən biri də təhlükəsizliyi, sülhü və rifahı təmin etməkdir. Əgər bir dövlətdə din lazımı səviyyədə hörmət, dəyər görmürsə və ya dinin əsli izah edilmirsə, cəmiyyətin üzvləri həqiqi dini məlumatlarla maarifləndirilmirsə, o zaman dövlətin siyasətində çatışmamazlıq baş verir. Dövlət nüfuzundakı ən kiçik zəiflik belə bir cəmiyyəti böyük problemlərlə qarşı-qarşıya qoya bilir. Dövlət nüfuzundakı ən kiçik bir boşluq, bu boşluğun bəzi qeyri-qanuni qurumlar tərəfindən doldurulması ilə nəticələnir ki, bundan da hamı zərər çəkə bilir. Dövlət və millət, dövlətin və millətin zəif nöqtələrini bilən xarici və daxili bəzi mənfəət güdən çevrələrin təsiri altında qalır. Çünki bir dövlətin və millətin dini dəyərləri zədələnərsə, radikallığın ortaya çıxması qaçınılmazdır. Radikallıq da əvvəl-axır cəmiyyətdə çatışmaya səbəb ola bilir. Məsələn Nardaranla bağlı hadislərdən bir daha şahidi olduq ki, xürafələr pusquda gözləyən təhlükəli silah deməkdir. Düşmənin əlinə keçərsə, bir dövləti parçalamağa qadirdir. Bunun örnəklərini bir çox müsəlman ölkələrindən görmüşük. Bu səbəblə, Azərbaycan gəncliyi bu məsləni həm ilk öncə dini qarşısında vəzifəsi kimi bilməli, həm də dövlətini və vətənini qorumaq vəzifəsində də ilkin şərtlərdən olduğunu dərk etməlidir.

Dövlətimiz xürafələrə və istənilən radikal düşüncələrə qarşı elmi mübarizədə gənclərinin yolunu daim açmışdır. Amma görünür ki, bu kifayət deyilmiş, çünki Azərbaycanın hər yerinə təbliğin çatması üçün dövlətin özü birəbir dini mövzular əhatəsində vətəndaşlarını maarifləndirmə sistemini qurmaqda maraqlı olmalıdır. Necə ki, bir azərbaycanlı olaraq, güclü dövlət mexanizminə uyğun hər sahədə öz töhvəmizi verməliyik və dövlətin zəifləməsinə yönələn hərəkətlərə qarşı çıxmalıyıq, dövlətimiz də millətini səhv etiqatlara aldanıb, yoldan çıxarılmasının qarşısını almaqla, həm dövlətini, həm də millətini zərər çəkməkdən qorumaqla vəzifəli olduğunu unutmamalıdır.

Mirzə Fətəli Axunzadənin də dediyi kimi, insanların mühüm vəzifələri var. …Əgər insan bütün bu vəzifələri yerinə yetirərsə, bu halda kamil insan sayılar. Əgər o bunların bir hissəsini yerinə yetirərə, natamam insan sayılar. Əgər bu vəzifələrdən heç birinə əməl etməzsə, deməli insan qismindən çıxar və heyvan qisminə daxil olar. Birinci vəzifə bundan ibarətdir ki, insan pis əmməllərdən uzaq olmalıdır. İkinci vəzifə xeyir işlər görməlidir. Üçüncü vəzifə zülmə qarşı mübarizə aparmalıdır. Dördüncü vəzifə cəmiyyətdə öz yoldaşları ilə ittifaq içində yaşamalıdır. Beşinci vəzifə elm yolu ilə getməlidir. Altıncı vəzifə elmi hər yanda yaymağa çalışmalıdır. Yeddinci vəzifə bundan ibarətdir ki, insan öz qüvvəsi, imkanı daxilində onunla ittifaqda olan cəmiyyətdə, öz həmvətənləri və həm fikirləri arasında qanuni hüquqların müdafisəsi üçün mübarizə aparmalıdır.

Esmira Nizami qızı

Azərbaycan televiziya efirində məna və anlam yükü çox yüngül olan verilişlər ön plandadır və sayca da çoxluq təşkil edir. Bunun günahını ilk növbədə toplumda görmək lazımdır. Çünki televiziya zövqü birbaşa veriliş reytinqinə təsir edən amildir. Bu, problemli hissənin bir istiqamətidir. İndi isə sizə gördüyüm bir efir eybəcərliyindən danışmaq istəyirəm.
Türkiyənin layihəsi olan “İşte benim stilim” yarışmasını bizimkilər də həmən “kapmışlar”.
Evdə televizora baxan deyiləm, qonaq getmişdim. Təsadüfən, bu veriliş başladı. Sən demə, elə birinci bölüm imiş, nə kəramətdirsə artıq. Nə isə, bir az izləməli olduq. Hamı istəyər ki, öz milləti ilə qürur duysun, yaxşı işlərini danışsın, fəxr eləsin. İndi nədən danışaq, nədən öyünək, nə ilə fəxr edək?
Jürisi bir dərddir, seçdikləri yarışmaçılar da ayrı bir dərd.
Bu necə etikasızlıq, nitq mədəniyyətsizliyi, davranış pozğunluğudur? Bütün dünyanı qoyuram kənara, ən azı iki millətin, iki ölkənin gözləri önünə bu qabiliyyətsizliyinizi sərgiləməyə utanmırsınızmı?
Efir mədəniyyəti hara qeyb olub? Nə vaxtdan efirdə “uje, arvadskoy” kimi varvarizmlər işlənir? Elementar danışıq qabiliyyətin yoxdursa, nə işin var bu qədər toplum önündə? Efir mədəniyyəti olan insan o dəqiqə hiss olunur. Bir tək Natali Borzicsky’ı (aktrisa modelyer) bəyəndim (konseptə uyğun geyimi, davranışığı, danışığı ilə) , onun da təbii ki, təcrübəsindən irəli gəldiyi danılmazdır. Amma efirə çıxırıqsa, ən azı xırda elementlər öyrədilməlidir, seyirçi zövqünü bu qədər kirlətməyə haqqınız yoxdur!
Onları oraya seçən necə seçib, nəyi əsas götürüb, anlamıram.
Bu yarışma dünyada bir çox ölkələrin imza atdığı layihədir. Amma bu şəkildə – zövqsüz, bayağı, qabiliyyətsiz və banal formada sərgiləməklə o ölkələrdən “seçilirik”. Xüsusən də, çəkiliş Türkiyədə baş tutubsa, bu elə-belə şey deyil. O ölkədə insanımızın kültürünü, nitq mədəniyyətini, davranışını bu cürmü sərgiləməliydik? Anlayıram, yarışmaçıların ilk efir çıxışı ola bilər, amma özünü aparmaq, danışıq formatı ilk deyil, bu adam nədirsə, efirdə də odur.
Və jürilərin, əsasən də, azərbaycanlı olduğu halda model Günay Musayevanın nitqindəki “çoxluq” insanda ikrah və yaltaqlıq hissi doğrur. Bu efirdir, dünya izləyicisinə çatacaq bir formatda sərgilənən verilişdə Türkiyə türkcəsində danışmaq niyə? Azərbaycan türkcəsi sizi qane etmir?
Günay mediaya karyerası və işi gərəyi Türkiyə türkcəsinin həyatının bir hissəsinə çevrildiyini söyləyib. Bəs, onda belə çıxır ki, bu verilişi karyera və işinin tərkib hissəsi saymırsan? İşin gərəyi Azərbaycan dilində danışmalı və öz ölkənin dövlət dilinə sahib çıxmalısan. Xoşun gəlmirsə, Azərbaycan teleməkanına mənsub bir layihədə iştirak etmək hüququn olmamalıdır. Bu məsələ də yenə birbaşa efir nəzarətsizliyinə gətirib çıxarır. Qeyd edim ki, məqsədim Türkiyə və Azərbaycan qardaşlığına ayrımcılıq gətirmək deyil, Azərbaycanın dövlət dili istifadəsinin mütləqliyini vurğulamaqdır.
Bir də açar sual: Zaur nə vaxtdan “moda uzmanı” olub ki?
Bu yarışma üçün daha uğurlu və uyumlu jürilər seçmək mümkün idi demirəm, seçilməli idi deyirəm. Fəxriyyə Xələfovadan başqa orada bu verilişə jüri olaraq seçilənlər işin mütəxəssisi deyil. Aparıcı nə vaxtdan modadan, konseptdən anlayan olub?
Ən sadə Türkiyədəki jürilərə baxsaq, aparıcı da seçilir, jürilər də moda sahəsində öz sözünü demiş, bu formatda imzası təsdiqlənmiş uzmanlardır – Hakan Akkaya, Uğurkan Erez, Nur Yerlitaş, İvana Sert, Kemal Doğulu və aparıcı Öykü Serter.

Aysel Abdullazadə

Bəzən insan ani hisslərin, ani duyğunun, ani əsəbin ucbatından sonradan ömür boyu peşman olacağı elə işlər görür ki…
Sonra o peşmançılıq hər zaman insanın ürəyini dəlir. Təbii işdir, hər kəs aldanır – lənət şeytana! Şəfa Vəlinin bir obrazı var. Bilmirəm, bu obraz onun ürəyinin küncündə yaşayırmı, Şəfa Vəlinin ürək ölkəsində elə bir adam varmı, yoxsa Şəfa xanım öz duyğulu təxəyyülündən yaradıb bu obrazı?! Amma Şəfa Vəli elə bir şeir yazıb ki, məncə, ordakı o obraz təxəyyül yox, yaşayan canlı obrazdır. Şəfa Vəlinin ürəyindən süzülən misralarda elə saf ürəkli bir obraz olub ki, o obraz…Təşəkkür etsin Şəfa Vəliyə ki, onu belə duyğuyla təsvirə çəkib…

Qaytar mənim məktubumu,
Aparma yara, poçtalyon!
Qırma yarın ürəyini,
Eyləmə para, poçtalyon!

Bu bənd… Dilimin əzbəridir bu bənd… Əsas da uzun yola çıxanda yoldaşlıq edir mənə. Əlin, ürəyin var olsun Şəfa Vəli, özün var ol! Məsum hisslərə baxın… Aşiqin məsum-məsum etdiyi naləyə baxın… Ona fikir verin ki, burdakı obraz sevgilisinin bundan küsməyindən yox, o qədər duyğusaldır ki, sevgilisinin ürəyini qırmaqdan qorxur… Əhsən belə aşiqə!

Dəyişik sal o ünvanı,
Başqa qapını silkələ!
O ağlayaraq oxuyar,
Başqaları gülə-gülə…

Baxın, şeirin ən çox peşmançılıq ifadə edən bəndidir bu bənd… İçində öz-özünə təsəlli verir ki, bəlkə, nə ola, başqa qapını silkələyə, məktub çatmaya… Bu təsəllini poçtalyona xitab şəklində versə də, dərinə baxanda görünür ki, obraz bu sözlərlə özünə təsəlli verir, Allaha yalvarır… Yarının göz yaşına qıymır. Göz yaşı görməyəsən, ay Şəfa Vəli…

Qaytar, poçtalyon, qaytar,
Vallah, mən də ağlayacam.
Ona doğru gedən yollar,
Bu məktubla bağlanacaq…

Mənim ürəyimi ağladan yeganə bənddir bu şeir aləmində… Çünki burada obrazın nə demək istədiyini çox gözəl anlayıram, çünki bu hissləri mən də yaşamışam… O peşmançılıq hissi olur ha! Adam üzünü yastığa sıxıb bağıra-bağıra ağlamaq istəyir. Əminəm ki, bu obraz da həmin hissi yaşayırmış… Bir də sevgilisini görməməkdən çox qorxur, çoox… Əslində, bu şeir mənə həyatda hər şeyi min ölçüb, milyon ölçüb bir biçməyi öyrətdi… Ona görə savaba batdın, Şəfa xanım!
Şəfa xanımın hər misrasında neçə çalar var. Bir də Şəfa Vəlinin qafiyələrini çox sevirəm, çox maraqlı və heç işlənməmiş qafiyələri var. Şəfa Vəliyə yaradıcılığında daha böyük uğurlar, həyatında isə bol-bol təbəssüm, can sağlığı arzu edirəm…
Şəfa Vəli, eyni zamanda, böyük bacımızdır bizim – “Abla”mızdır… Bir də, o bayaqdan obraz-obraz deyirdim ha, o elə Şəfa Vəlidir!

Gəncə deyəndə hər dəfə yadıma Şəfa Vəliyeva düşür.Yenə də masa arxasında əyləşib, bədii yaradıcılıq fəaliyyəti ilə məşğul olub, geniş oxucu auditoriyasını yeni əsərləri ilə tanış edən son dərəcə həssas və qayğıkeş gənc nəslin nümayəndələri içərisində özünəməxsus yer tutan ən çox sevdiyim Xanımyazar.
Bədii təxəyyülünün və potensialının gücləndirilməsi üçün kifayət qədər ciddi mütaliə etməsi ilə diqqəti cəlb edir.Hər dəfə istər mətbu orqanlarda, istərsə də mədəniyyət və ədəbiyyat yönümlü portallarda görəndə ürəyimdən keçən ilk fikir həmin yazıları saytlarda, o cümlədən mətbu orqanlarda dərc olunmasına nail olmaqdan və xoş anı Şəfa xanımın oxucuları ilə və şəxsən özü ilə paylaşım etməkdən ibarətdir.
Özü də dəfələrlə şahidi olmuşam ki, özünün sadə geyim tərzi və davranış forması ilə səmimiliyini qoruyub saxlaya bilir.Şeirlərinin hamısını məhz özünə həsr etməsi çağdaş dönəmdə onu həmyaşıdlarından köklü surətdə fərqləndirir.Hekayələrini oxuyanda isə hər dəfə eyni bir fikir dolaşır gözlərim önündə: Yaşadığı bu gözəl ömrün bir hissəsi əks olunub əslində hekayələrində. Üzləşdiyi problemlərə və narahat olduğu hər bir məqamı oxucu auditoriyası ilə bölüşmək üçün novator yazar kimi çıxış edərək qaranlıq qalan hər bir məqama özünəməxsus şəkildə işıq salmağa çalışır.Xüsusilə də Çağdaş Azərbaycan ədəbi mühitində Şəfa Vəli imzası ilə tanınan xanım yazar Bakı-Gəncə avtobusu ilə ölkəni qarış-qarış gəzib,ömrünün ən gözəl anlarını məhz sadə xalq arasında yaşaması doğulub, boya başa çatdığı bir yurda-Göyçə mahalına və yaradıcılıq nümunələrini qoynunda ərsəyə gətirdiyi Gəncəyə bağlılığı ilə fərqli yaşam tərzi ilə seçilən ədəbi-bədii ideya istiqamətini doğru müəyyən etmiş istedadlı gənc nəslin fəal nümayəndələrindəndir.
Aşıqların ustadı Dədə Ələsgərin ocağından olması saza, sözə sonsuz sevgi və sayqı ilə yanaşması bir neçə misranın ərsəyə gəlməsində qığılcım rolunu oynadı.

Mən indi bildim ki, sənin sevincin,
Sözündə, gözündə, göz yaşındadı.
Ələsgər yurdunun yadigarısan,
Gəncənin tarixi yaddaşındadı.

Ta qədim zamanlardan bu yana dahi Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvi kimi görkəmli söz sənətkarı yetirən ən çətin və ağır günündə belə döyüş meydanında yağıya təslim olmayan Gəncənin qoynunda yaşaması, ekoloji cəhətdən təmiz hava şəraitində mühüm əhəmiyyət kəsb edən məsələlər ətrafında fikir mübadiləsi aparması Bakı-Gəncə avtobusunun ən sevimli sərnişini Şəfa xanım Vəlini ictimaiyyət nümayəndələrinə istedadından xəbər verməyə sövq edən növbəti ədəbi faktor kimi gözlər önündə canlanır.Gəncəni daha çox mənə sevdirən və Gəncənin qədim və zəngin tarixi ilə yaxından tanış olmağım üçün qəlbimdə sonsuz sevgiyə vəsilə olan böyük məmnunluq hissi ilə “Canım Bacım”-deyə müraciət etdiyim əsərləri ilə geniş oxucu auditoriyasının, xüsusilə də mənim rəğbətini qazanmış Şəfa xanım Vəliyevaya yeni yaradıcılıq uğurları və fəaliyyəti diləyirəm!
ALLAH Sizi və tüm Sizi sevənləri qorusun! İnşAllah!

Dərin hörmət və ehtiramla,

Kənan AYDINOĞLU,
Gündəlik Analitik İnformasiya Agentliyinin
Mətbuat xidmətinin rəhbəri,
Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin üzvü.
Bakı şəhəri.24 dekabr 2015-ci il

Zaman-zaman Aybəniz Əliyarın dövrü mətbuatda, feyzbuk səhifəsində yeni şerləri ilə qarşılaşıram. Hər şerini də diqqətlə oxuyuram. Açığını deyim ki, onun şerlərindəki cəsarət məni ovsunlayıb. Hamının gündəlik həyatda qarşılaşdığı məqamları Aybəniz xanım sözün sehri ilə elə cilalayır ki, ovsunlanmaya bilmirsən. Balaca bir ürəyə bu qədər sözün və sözdən doğan sevginin necə yerləşdiyi düşündürür adamı. Onun həyata və həyata xüsusi rəng verən sevgiyə münasibəti tam fərqlidir. İstər ilahi eşq yolunda, istər vətən, təbiət sevgisində çox səmimidir. Yazdıqları boğazdan yuxarı deyil, ən başlıcası sözü zorlamır. Çox aydın görünür kü, söz bu xanımın içindən qaynayıb dilinə gəlir. Belə olan halda da qələmə aldığı fikir və düşüncələr sevilə-sevilə oxunur. Əslində şairlik özü bir ilahilikdir, haqqdan gələn vergidir. Poeziya isə bu ilahilikdən su içib zənginləşən mənəvi bir qidadır.

Aybəniz xanımın şerləri məni elə cəlb etmişdi ki, bir gün də ondan mənə kitab göndərməsini xahiş etdim. Sağ olsun, qırmadı məni və sonuncu- “Qürubda günəş” kitabını göndərdi. Fikrim Aybəniz xanımın şerləri barədə sadə bir oxucu fikirlərini bölüşmək idi. Aradan bir xeyli keçsə də mən fikirlərimi indi qələmə aldım. Amma istədim söz dünyasının fatehi olan bu xanımın sonuncu kitabına onu hansı şerləri ilə gəlməyimdən qısaca deyim.

Hər şair yaradıcılığında öz ömrünü yaşayır. Sevinci, kədəri, vüsalı, sevdalı günlərini, zamanını, tarixini, gələcəyini yazır. Aybəniz xanım da belədir. Şerləri onun ömrüdür, dəyəridir. Həm də bu xanımda Yaradanın ömrünə gətirdiklərinə bir şükür demək cəsarətidə var. Alnına yazılanlarla barışmağı bacarır.

Vallah, qəmdi hər tərəfim,
Ömrü qəm edənə şükür.
Qəmləri qəlbdə yoğurub,
Gözdə nəm edənə şükür.

Şükür dedim milyon kərə,
Şükür etsin bir cür hərə.
Ürəyimi bu qəmlərə,
Verib yem edənə şükür.

Gözlərim göz qaydasında,
Sözlərim söz qaydasında.
Hər şeyi öz qaydasında,
Eşqi kəm edənə şükür.

Yapıb intizar dağımı,
Bitirib gənclik çağımı,
Həyatda axtardığımı,
Səndə cəm edənə şükür.

Aybəniz xanımın yaradıcılıq miqyası təkcə eşqin aliliyi, bu yolda yaşanan iztirablar, göz yaşları ilə məhdudlaşmır. Çoxşaxəli yaradıcılıq dünyasında yer tutan hər şeri oxunaqlıdır, sevilən və yaddaşlarda yaşayandır. Yaradıcılığında təbiətlə sevginin bir arada təsviri çox inandırıcıdır.
“Qürubda günəş” kitabını çox vərəqlədim. Elə şerləri oldu ki, onu dönə-dönə oxudum. Hər oxuduqca yeni bir məna, yeni bir nəfəs gördüm. Onun böyüklüyü bir də ondadır ki, tək özünü yazmayır. Onu oxuyanların hər biri bu şerlərdə özünü görə bilir. Bu isə şerin dünyəviliyi, yaradıcılığın sərhəd tanımamasıdır. Mənə elə gəldi ki, Aybəniz xanım sözdən sevgiyə, sevgidən isə Qürubda günəşə gəlib çata bilib. Gecəni yatıb səhər yenidən doğan günəşin hərarətini, sevgiləri isitməyini, bumbuz qəlbləri oyatmağını çox dəqiq və dürüst qələmə alıb. Bu yol asan deyil və olduqca çətin, iztirablı, səsli küylüdür. Bütün bunları Tanrının verdiyi istedadla elə gözəl adlayıb ki, adam ona heyran qalmaya bilmir. Xanımın yaradıcılığında bir də bu hikməti və ardıcıllığı gördüm.
Gerçəklik təbii ki, ictimailəşəndə təsirli olur. İctimai fikri isə yalnız cəsarəti olan, düşüncə və məntiqi real həyatla səsləşən insanlar tərəfindən formalaşır. Aybəniz Əliyar kimi. “Yenə bax” şerində reallıq daha qabarıq görünür. Bu şer dəyəri ilə ilk diqqətimi çəkənlərdəndir.

Ağlayan qadını sevmir kişilər,
Çətin bu ürəklə gələm xoşuna.
Yenə bax, gəlmişəm, bir qədəh gətir,
Süzüm göz yaşımı, al çək başına.
Bir də bax,
sən mənə baxanda, canım,
İlk eşqin düşürmü yadına sənin?
Süzüm göz yaşımı, al çək başına,
Qoy sərxoş desinlər adına sənin.
Ümid ağır yükdür, sən də güclüsən,
Nəbadə darıxma, gələcəm yenə.
Hələ axşama var, gözlə ağlayım,
Yarım deməsinlər qədəhlərinə.
Xəyalın dolaşır yarıyuxulu,
Mənim taleyimin küçələrində.
Kaş bir də görəydim necə olursan,
O sərxoş olduğun gecələrində.
Fikrimcə bu şer yalnız sevən və duyan könüllərin harayıdır. Harayı isə Abəniz Əliyar qaldırıb. Özünün saf qəlbinin, düşüncə tərzinin məhsulu kimi. Həm də çox inandırıcı formada sözdən sərxoş bir sevgi dünyası yaradıb. Meydən yox, göz yaşlarında şərxoş bir dünya.

Açdın ürəyini, bildim, anladım,
Bu ürək özğənin, bu bədən yadın,
Axı mən deyiləm dediyin qadın,
Nəyimi sevirsən, nəyimi mənim?
Baxın, nə gözəl deyib Aybəniz xanım. Açılan ürəyin sevgi yükünə səmimi və dəyərli bir cavab. Bu cavab ürəyini açanı sındırmır məncə. Ürəyin və bədənin özgəyə məxsusluğu sadə və səmimi formada deyilib. Əslində həqiqi sevginin axtarışına ümid verilib, ünvanın o olmadığı elə sevgi notları ilə çatdırılıb.

Bir siqaret yandır,
ikimiz çəkək…
Qoyma ki, sönsün…
Heç olmasa, dodaqlarım,
dodaqlarının yerinə toxunsun…

Yanadırılan və iki nəfərin çəkdiyi siqaretin sönməsini istəməyən müəllif əl çatmayan sevgisinin ətrinə, dodaqların bir-birinmə toxunma yoluna necə səmimi yanaşıb. Sanki bu siqaret sönsə qönçə sevgi puç olacaq və dodaqlar bir də heç zaman birləşməyəcək.
Aybəniz Əliyar şerlərində bəzən ağrılı qadın, sevgidən əzaba gedən yolun yolçusu kimi də görünür və hətta əl açıb Allahdan canının elə belə alınmasını yox, iztirab və acı ilə alınmasını, çəkdiyi ağrıların heç kimin bilməməsini istəyir. Bu şairin ağrılarla baş-başa qala biləcəyindən, hətta onu çəkmək gücünə malik olmasından xəbər versə də misraların içində gizlənən nikbinliyi də sezməmək mümkün deyil. “Məni” şerinin ilk bəndi dediyim ağrı yükü ilə, Allahdan daha kəskin ağrı istəməsi ilə təqdim olunur.

Allah, elə-belə alma bu canı,

Bir soyuq baxışa tuş eylə məni.

Qara gecələri sevən gözəlin,

Gözündə bir damla yaş eylə məni.

Elə ağrı ver ki, bilməsin heç kim,

Əqlimi məhkum et, ruhumu küskün.

Əvvəl göyümü qur; buludlu, çiskin,

Sonra bir havalı quş eylə məni.

Baxın, misra-misranın təsdiqi və açılmasıdır elə bil. Allahdan canının elə-belə alınmasını istəməyən şair soyuq baxışa tuş gəlməyini, qara gecələri sevən gözəlin gözlərində yaş olmağı, sərhədsiz göylərdə havalı quş olmağı da istəyir. Deməli, Aybəniz xanım yenə sevgiyə doğru qaçır, ona sığınır, bütün ağrı yükünün məhz göy üzünün dərinliklərində bir havalı quşa dönüb yox etmək, sevdalanan günlərini yaşamaq istəyir. Bu isə olduqca gözəldir. Ziddiyyətlər içində şirin bir ömürdür və Aybəniz Əliyar deyilən ömrü həqiqi mənada yaşaya bilib. Onun “Mən burda ağlayanda” şeri də bu mənada diqqət çəkəndir.

Mən burda ağlayanda kim duyar ki, səsimi?

Baxıram pəncərədən, ağaclar sapsarıdır,

Mənim hıçqırıqlarım mənim səsim deyil ki,

Küsüb ağacdan düşən payız yarpaqlarıdır.

Bəli, hıçqırıqlar Aybəniz xanımın səsi deyil. Saralan bir payız yarpağıdır və budağından qopub düşüb. Amma bu faciə də deyil. Bu ağac hələ çox yarpaqlar gətirəcək. Demək ki, göz yaşı da onu ömrünün sonuna kimi yoldaşı və sirdaşı olmayacaq. Bir yaz günündə ağaclar yenidən yarpaqlayanda onun da sevgi dünyası nurlanacaq. Aybəniz xanımın özü də bunu görür.

Sən orda baxışınla saçlarımı oxşama,
Keçməz ki, bu həsrətim, bitməz ki, bu göynəyim.
Mən burda ağlayanda gecələr xısın-xısın,
Orda yatdığın yerdə islanırmı köynəyin?

Burda qarşı tərəfə etiraz var. Amma kəskin deyil. Yumşaqdır. Sanki qaydacaq secgiyə hələ də ürəyinin qapısını açıq qoyub. Bu iradların, xısın-xısın ağlamağın, yaranan sualların özündə də vüsala ümid yaşayır. Şerlərdəki kədər, ağrı və iztirab hələ hər şeyin sonu olduğu anlamına gəlmir. Hələ yaşanmalı illər var, hələ qapını döyən saf məhəbbət və insanı ilahiləşdirən eşq var. “Sən çıxırsan ” şeri ilə Aybəniz xanım elə bil mən duyanlara möhrünü vurur.

Bu sevginin ürək yeri,

Qazılır, sən çıxırsan.

Yuxlayıram, kipriklərim

Asılır, sən çıxırsan.

Bilmirəm ki, bu sirr nədir,

Məni hər gecə lal edir.

Bütün şifrələr birəbir,

Açılır, sən çıxırsan.

Bu ürək quyudur, quyu,

Suyu dumduru, dumduru.

O təmiz, o şəffaf suyu

İçilir, sən çıxırsan.

Yaradıcılıq bir tərəfli olsaydı təbii sevilməzdi. Hər şer seginin, yaşamın təsdiqi və təsviri kimi təqdim edilsəydi inandırıcı olmazdı. Böyüklük ondadır ki, müxtəlif acıları duya bilirsən, onu ictimailəşdirirsən və nəhayət dərd yüklü anlara üsyan da edə bilirsən.

Qanımın faizi çox aşağıdır,
Sənin gözlərindən yerə qan sızar.
İçərəm qanını, dodaqlarından,
Ağzım dada gələr, otağım qızar.

Nə gözəl üsyan. Həmişə belə olub. Bürün münasibətlərin darmadağın olduğu məqamda dodaqlar bir-birinə yapışıb qanı çıxana, içilənə qədər məhəbbət yaranırsa, barışığa yol beləcə gedirsə bütün gileylər unudulur, həyat yenidən başlanır. Şair bir onda yaddaşlara köçür ki o mövzunu real həyatdan götürür. Ya özü yaşadığını, ya da həssas bir insan kimi onu düşündürənləri qələmə alır.

Sevgidən kəm necə olur,
Baxtı qadının, bilirəm.
Hələ başını qatmağa,
Çoxdu qadının, bilirəm…

Əvvəlin iki misrası ilə sonun iki misrasının ziddiyyətli formada bir-birini gücləndirdiyini gördünüzmü? Sevgidən kəm qadının bəxti və hələ başını qatmağa qadının çoxluğu. Həyat budur. Bunu təbii yaşayanlar və duyanlar bilir.

Nə mən saçlarını sığallayıram,
Nə sən dizlərimdə yata bilirsən.
Bu da bir xəyaldır, sevin ki, hələ,
Mənim işığıma çata bilirsən.

Artıq burda qürurlu bir xanım obrazı var. Saçı sığallaya, dizinin üstündə yatırda bilmir, amma bunu xəyal edərək işığıma indi çata bilirsən deməsi qürurun, mənəviyyatın təntənəsidir.

Bir sevda düşə başına,
Qanında qaynaya keçə.
Bir qadının qız xəyalı,
Gözündə oynaya keçə.

Burda artıq yeni bir tapıntı var. Eşqin aliliyini yaşayan insanın gözündən ömrün yarı yaşında qadınının qız xəyalı keçir. Çox təbiidir. Amma heç kimi demədiyi məqamdır. Saflıqdır, dünənə qayıdış, həyata bağlılıqdır bu misralar.

“Qürubda günəş” kitabı kifayət qədər əhatəli, əksər mövzularda şair qələminin uğuru ilə dolu şerlərlə yüklənib. Özünün dediyi kimi şerləri həyat eşqli, sevgi yüklüdür. Yaxşı ki, yükümüz də ancaq sevgi yüküdür. Bu yükü daşıya bilənlərin sevda dünyasıdır.

Hələ ömrün gənclik illərinin ağuşundadır, Aybəniz Əliyar. Hələ müdrikliyə gedən yolun başlanğıcındadır. Onun Şabran sevgisi, bütöv Vətən məhəbbəti, Bayrağa hörməti, Xocalımızın faciəsinə hönkürtüsü qələminin gücündə, sözünün sehrində hamı üçün doğmadır. İlki belə başlayan yolun sonu təbii sənət zirvəsində yer tutmaqdır. Sizi gözləyən zirvə yeriniz mübarək Aybəniz xanım. Əgər sizi duyub nəsə deyə bildimsə nə xoş mənə. Deyə bilmədimsə bu artıq sizin həyat eşqinizin, ilahi təfəkkürünüzün məndən çox-çox qabağa getməsidir. Amma sadə bir oxucu olaraq bunları bölüşməyi vacib bildim.

Dünya miqyasında insanların yaşayışına nəzər saldığımızda ədalətsiz bir bölgünün şahidi oluruq: bir tərəfdə insanlar aclıqdan ölür, digər tərəfdə isə artıq çəkidən əziyyət çəkirlər. Belə ki, dünyada 800 milyon insan ac yaşadığı halda 1.5 milyard insan ifrat şişmanlıqdan əziyyət çəkir, 1 milyard 300 milyon ton qida israf edilir.

İstehsal edilən qidanın üçdə biri süfrəyə gəlmədən zibilliyə atılır. ABŞ-da hər il istehsal edilən qidaların 40%-i, Avropada isə 100 milyon ton yemək istehlak edilmir.

Dünya Bankının hesabatlarına görə, inkişaf etmiş ölkələrdə zibilliyə atılan qidalar dünyada acından ölən insanların 15 mislini doyduracaq səviyyədədir. Əgər bu cür qeyri-bərabər paylanmalar olmasaydı, dünyada insanların aclıq problemi olmaya bilərdi. İnsanlar bir-birinə sevgi, mərhəmət, qayğı ilə yanaşsaydılar uşaqlar aclıqdan ölməzdi. Sahib olduğunu paylaşmaq, yalnız öz mənfəətlərini düşünməmək və dolayısilə, vicdanla yanaşmaq…

Hazırda dünyadakı kapitalist sistem zənginlərin daha da zəngin, kasıbların isə daha da kasıb olmasına gətirib çıxarır. Zəngin olanlar öz sərvətlərini toplayır, dövriyyəyə buraxmır. Halbuki pul dövriyyəyə buraxılarsa, iqtisadiyyat zənginləşər. İstehsal-istehlak prosesi sürətlənər. Daha çox qazanc olar. Nəticədə, zənginlər mallarını kasıb və ehtiyacı olanlara daha çox xərcləyər. Allah Quranda malın ancaq zənginlər arasında paylanmasının doğru olmadığını bu şəkildə bildirir:

İçərinizdəki zənginlər arasında əldən-ələ dolaşan bir sərvət olmasın… (Həşr surəsi, 7)

Yəni zənginin malında kasıbın, yetimin haqqı vardır. İnsanlar əgər vicdanların səsini dinləyərsə və öz ehtiyaclarından artıq olanı haqqı olanlara verərsə, Allah onlara etdiklərinin qarşılığını qat-qat artıracağını vəd edir:

Səndən (Allah yolunda) nə verəcəklərini soruşurlar. De: “Verəcəyiniz hər bir xeyir valideynlərə, qohum-əqrəbaya, yetimlərə, kasıblara və müsafirlərə aiddir… (Bəqərə surəsi 215)

Mallarını Allah yolunda sərf edənlərin halı yeddi sünbül verən bir toxuma bənzər ki, bu sünbüllərin hər birində yüz ədəd dən vardır. Allah istədiyi kimsə üçün bunu qat-qat artırır. (Bəqərə surəsi, 261)

Peyğəmbər (səv) dövrünə baxsaq, səhabələrin öz mallarını necə xərclədiyini, hətta evlərini belə mühacirlərlə paylaşdığını görürük. Hazırkı dövrdə isə bir çox insanın bir neçə evi olduğu halda çoxlarının da evsiz olduğunu, küçələrdə yaşadığını görürük. Məsələn, ABŞ-da 610 min insan evsizdir. Hər il ən az bir neçə gecə evsiz qalmış 3,5 milyon amerikalı var. Digər tərəfdə isə dünyadakı maliyyə böhranından sonra 18 milyon boş ev banklarda yararsız şəkildə saxlanır. Kapitalist sistem 3,5 milyon insanı bu 18 milyon boş evə yerləşdirməyəcək qədər qəddar bir sistemdir.

Dolayısilə, mövzuya ümumi baxdıqda evsizlik, aclıq, səfalət, kasıblıq, yoxsulluğun səbəbinin dünyada yetərincə zənginliyin olmamasından qaynaqlanmadığını görürük. Dünya hər kəsə yetəcək qədər böyük və təbii ehtiyatlarla zəngindir. Problem insanlarda sevgisizliyin, mərhəmətsizliyin, malı acgözlüklə yığıb saxlamağın yayılmasındadır. Halbuki Allah ehtiyacdan artıq qalanı xərcləməyi buyurur:

Səndən nə xərcləyəcəklərini soruşurlar. De: “(Ehtiyacınızdan) artıq qalanını!” (Bəqərə surəsi, 219)

İslamda faiz qadağandır. Çünki faiz sistemi və ya faiz tələsi də yenə kasıb insanların istismar edildiyi bir sistem olub, kapitalizmin bəlalarından biridir.

Sələmi qat-qat artırıb yeməyin. (Ali-İmran surəsi, 130)

Dinimizin bu gözəl əmrlərini nəzərə alaraq dünyada səfalətdən əziyyət çəkən məzlum insanların haqlarını qorumaq üçün ilk addımın İslam ölkələrindən gəlməsi çox gözəl olardı. Lakin təəssüf ki, bir çox İslam ölkəsi ancaq öz mənfəətləri üçün yaşamaq yolunu seçir. Belə olan halda problemin həll yolu nədir?

İnsanlar başqalarının da qayğısına qalıb ehtiyacları ilə maraqlanması üçün onlara sevgi ilə yanaşmalıdır. Məhz sevgi hissi insanları bütün sıxıntılarından, çətinliklərindən qurtaracaq yeganə çıxış yoludur. İnsanlığa sevgi-mərhəmət öyrədilməlidir. Sevgi hissini yaşayan insanın başqalarının çətinliyinə laqeyd qalması mümkün deyil. İnsanlar şəfqətli olmağı, digər insanlara sevgi ilə yanaşmağı öyrəndikdən sonra paylaşmağı və bunun sevincini anlaya biləcəklər. Ancaq öz mənfəətini düşünən və eqoist insanların dünyadakı möhtacları görməsinin əsas yolu məhz vicdanlarına bu şəkildə təsir etməkdən keçir.

Aysel Vəlizadə

Radikalizmə qarşı yeganə həll yolu İslamdakı sevgini, mərhəməti, tolerantlığı özündə əks etdirən Quran müsəlmanlığı modelidir.

“Beş barmaq” proqramının ayın 11 – nə olan buraxılışını izlədim. Mövzu aktual məsələlərdən birinə – gənclərin radikal cərəyanlara qoşulmasının qarşısının necə alınması məsələsinə həsr olunmuşdu. Təəssüf ki, proqramda məsələnin əsl həllinə dair heç nə deyilmədi. Çox hörmət bəslədiyim tanınmış din xadimi Hacı Şahin radikalizmə qarşı ənənəvi din modelinin təbliği üzərində dayandı. Bəs “ənənəvi din” nədir? Hacı Şahin çıxışında hamının bildiyi iki məzhəbi vurğulayaraq, “ənənəvi dinin” sünnülük və şiəlik olduğunu bildirdi. Yəni radikalizmə qarşı “əsasən iki məzhəbi təmsil edən ənənəvi din təbliğ olunmalıdır” fikri həll yolu olaraq göstərildi. Ancaq qeyd etmək lazımdır ki, radikalizm adlı məzhəb yoxdur və ona qarşı ənənəvi məzhəbləri təbliğ etmək lüzumu da yoxdur. Radikal dindarlar məhz ənənəvi dinin içindən çıxan və ənənəvi dinə mənsub olan digər insanlardan fərqli olaraq, ənənəvi dindəki şiddət və cəza hökmlərini həyata keçirmək istəyən insanlardır. Bunu asanlıqla isbat etmək mümkündür. Dini bilgisi olmayan hər kəsin bu həqiqəti görməsini misallarla təmin etmək olar. Məsələn, ənənəvi dinin hər iki məzhəbinə aid qaynaqlarda dindən çıxan şəxsin mürtəd elan edildiyi, cəzasının isə ölüm olduğu ətraflı şəkildə izah olunur. Hətta ölüm hökmünün hansı formada yerinə yetirilməsinin daha məqsədəuyğun olması belə vurğulanır. Digər bir misal isə alkoqollu içki içən adamınçubuqla döyülməsidir. Ənənəvi dinin hər iki məzhəbində də alkoqollu içki içənin cəzası ən az 40 kötəkdən başlayır. Belə olduğu halda, dini radikalizmə meyilli insanların tətbiq etmək istədikləri qaynaqlarla bizim radikalizmə qarşı təbliğ etmək istədiyimiz qaynaqlar eynilik təşkil edəcək. Yazdığım məlumatlar dəqiq mənbələrə əsaslanır. Bu hökmlər ənənəvi dinin hər iki məzhəbinin mötəbər qaynaqlarında öz əksini tapır. Elə isə biz radikalizmə qarşı radikalizmi təşviq edən ənənəvi dinin mənbələrini təkrar təbliğ edərək nə qazanacağıq? Təbii ki, bu günə qədər bütün dünyada bu yanlış həll yolu tətbiq edildiyi üçün heç bir nailiyyət əldə edilməmiş, əksinə “dini radikalizm” miqyasını daha da böyüdərək, demək olar ki, bütün dünyanı təhdid edəcək səviyyəyə gəlmişdir. Ancaq təəssüf ki, proqramın heç bir qonağı radikalizmin həqiqi həll yolu olan “Qurandakı İslam” modeli üzərində dayanmadı. Çünki ənənəvi dindən fərqli olaraq Qurandakı İslam modelində dindən dönən insana cəza verilmir və ya ənənəvi dindən fərqli olaraq Qurandakı İslamda alkoqollu içki içənə də heç bir cəza yoxdur. Tam əksinə, Qurandakı İslam modeli “dində məcburiyyət yoxdur” deyərək insanların istədiyi dini seçməsinə və fikir dəyişdirməsinə sərbəstlik verir. Həmçinin Quran alkoqollu içki içməyi günah bilsə də, bunu edən şəxs üçün ənənəvi İslam modelindən fərqli olaraq içən insana çubuqla döyülmə cəzası kəsmir. Bu misalları istədiyimiz qədər artıra bilərik. Qurandakı İslam və ya müsəlman modeli dünyəvi dövlət quruluşu ilə də ziddiyyət təşkil etmir. Sonda bir daha vurğulamaq istəyirəm ki, “dini radikalizmə” qarşı “ənənəvi İslam” modeli ilə çıxmaq olmaz. Çünki radikal dini meyilli insanlar bu hökmləri məhz “ənənəvi dinin” mötəbər mənbələrinə əsaslanaraq əldə edirlər. Radikalizmə qarşı yeganə həll yolu İslamdakı sevgini, mərhəməti, tolerantlığı özündə əks etdirən Quran müsəlmanlığı modelidir ki, Peyğəmbərimiz (s.ə.v) də bu modelin ən gözəl nümunəsi olmuşdur.

Qeyd: Mənim yanlış saydığım məzhəblər deyil, Quranda olmadığı halda, məzhəblərdə özünə yer tapmış şiddəti təşviq edən cəza hökmləridir.

Uşaqlar Allahın valideynlərinə bəxş etdiyi ən gözəl nemətlərdən biridir

Uşaqlar Allahın valideynlərinə bəxş etdiyi ən gözəl nemətlərdən biridir. Övlada sahib olmaq valideynlər üçün çox sevindirici vəziyyət olsa da, bir çox valideyn övladları böyüdükdən sonra onlardan narazı qalır, əziyyətlərinin qarşısında istədikləri kimi övlada sahib olmadıqlarından gileylənir. Hətta çox acınacaqlı hal olsa da, valideynlərini “qocalar evinə” qoyan, yaxud da çöllərə atan övladlara da az rast gəlmirik. Bunlar bir tərəfə, döyülən, təhqir edilən, hətta öldürülən valideynlər də az deyil. Demək olar ki, elə bir gün olmur, xəbərlərdə bu cür hallara rast gəlməyək. Bu vəziyyət isə yalnız bizim ölkədə deyil, dünyanın hər yerində baş verir. Bu problemlərin həlli üçün müxtəlif müzakirələr aparılır və müxtəlif üsullara əl atılır. Bəs əsl çıxış yolu nədir? Bu hal təkcə valideynlər və övlad arasında baş vermir. Niyə cəmiyyətdəki insanlar arasında bu qədər anlaşmazlıq olur, insanlar bir-biri ilə kobud davranır, hörmətsizlik edir, bir-birini sevə bilmirlər?

Hər şeydən öncə, övlad da Allahın bir təcəllisidir, Allah onu həm nemət, həm də imtahan olaraq valideynlərə bəxş edir. Bəzi valideynlər onun Allahın təcəllisi olduğunu unudur, bütün diqqətini və sevgisini onlara yönləndirirlər, onları xoşbəxtliklərinin təməli kimi görürlər. Əlbəttə ki, övlada ən gözəl tərzdə sevgi və qayğı göstərilməlidir, valideynlər hər cür imkanlarından istifadə edərək onları qorumalıdırlar. Ancaq unudulmamalıdır ki, övladı verən də, alan da, yedirən, içirən də Allahdır, uşaqlar da Allahın təcəllisidir. Bir də insan yalnız və yalnız Allahı sevməklə xoşbəxt ola bilər, digər insanları isə Allahın təcəllisi olaraq sevər. Allah insanı ancaq Özünə ibadət etmək üçün yaradıb. Allahın bizə verdiyi hər bir nemət Onun yolunda və Onun rizasını qazanmaq üçün istifadə edildiyi halda, insanı xoşbəxt edə bilər. Eləcə də uşaqlar.

Hər birimiz eşitmişik ki, uşaqlar dünyaya gələndə, yaxud da qohum-əqrəba ilə qarşılaşanda belə dualar edilir: “Allah xeyirli övlad etsin”, “Adı ilə böyüsün”, “Valideynlərinə layiq olsun”, “Xoşbəxt olsun” və s. Əlbəttə, bunlar gözəl arzulardır. Ancaq niyə “Allah imanlı övlad etsin”, “Allah Peyğəmbərlərimiz kimi gözəl əxlaqlı etsin”, “Allah Qurana uyğun yaşayan səmimi möminlərdən etsin” dualarını eşitməyək?! Məhz bu məqalədə vurğulamaq istədiyim məqam da budur: Valideynlər uşaqlarını cəmiyyətin adət-ənənəsinə görə böyüdürlər, tərbiyə verirlər, uşaqlıqdan onların gələcəyini düşünürlər, hansı ixtisasa sahib olacaqlarını planlayırlar. Ancaq önəmli olan o uşağın əsl Quran əxlaqı ilə yaşamasıdır, Allahı sevməsidir, Allahı tanımasıdır. Məsələn, Quran əxlaqında “yalan danışmaq, kimisə ələ salmaq, qeybət etmək, haram pul qazanmaq, lovğalanmaq” haramdır, “gözəl söz söyləmək, valideynlərini incitməmək, nəinki ailəyə, bütün insanlara hörmət etmək və sevgi göstərmək, fədakarlıq etmək, insanlara yaxşılıq etmək və s.” halaldır, Allahın sevdiyini ibadətlərdir. Bir Quran ayəsində buyrulduğu kimi:

De: “Gəlin, Rəbbinizin sizə nələri haram etdiyini oxuyum: Ona heç nəyi şərik qoşmayın, valideynlərə yaxşılıq edin və yoxsulluq ucbatından uşaqlarınızı öldürməyin. Sizin də, onların da ruzisini Biz veririk. Murdar əməllərin aşkarına da, gizlisinə də yaxınlaşmayın. Allahın, (öldürülməsini) haram buyurduğu şəxsi haqsız yerə öldürməyin. Allah bunları sizə tövsiyə etmişdir ki, bəlkə anlayasınız. (Ənam surəsi, 151)

Neçə valideyn oturub övladlarına bu gözəl əxlaqları başa salıb? Allahı sevməyən bir övlad böyüdükdən sonra necə valideynlərini sevsin?! Cəmiyyətimizdə gördüyümüz valideyn-övlad münasibətləri bunun bariz nümunələridir.

Gəlin övladlarımızı Quran əxlaqı ilə böyüdək. Onlara gözəl əxlaq öyrədək, vətənimizi və dinimizi sevdirək. Onları Allahın ən gözəl və məsum təcəlliləri kimi görüb sevək, qayğı göstərək. Bu zaman nəinki övlad-valdeyn münasibətləri düzələr, eləcə də cəmiyyətdəki problemlər kökündən həll olunar. Unutmayaq ki, sevgi, yəni Allah sevgisi dünyadakı bütün problemlərin həllidir.

Firuzə Həsənzadə

Yəqin ki, dünyada elə bir insan yoxdur ki, “dua” haqqında eşitməsin. Hər birimiz müəyyən şeylərə görə fərqli zamanlarda dua etmişik.

Dua.. Yəqin ki, dünyada elə bir insan yoxdur ki, “dua” haqqında eşitməsin. Hər birimiz müəyyən şeylərə görə fərqli zamanlarda dua etmişik. Xüsusilə, cəmiyyətdə belə inanc var ki, dua etmək üçün nəsə problemin olsun, sən bir şeyi çox istəyəndə, yaxud da problemin olanda dua etməlisən. Bəzi ibadət yerlərinə gedərək orda dua edən insanlar da çoxdur. Bəzi insanlar da var ki, ərəb dilində əzbərlədiyi dualar var, o duaların mənasını bilmədən onları oxuyurlar. Məsələn, “bərəkət duası”, “qismətin açılması üçün dua”, “bədnəzərdən qorunmaq duası” və s.

Bəs əsl dua necə edilməlidir, bunu düşünmüsünüzmü? Sizi bu dünyada yaratmış, ağıl və bədən vermiş Allaha, görəsən, nə qədər yaxınsınız? Ona axırıncı dəfə nə zaman dua etmisiniz? Allaha yalnız bəzi çətinlik və bəlalarla qarşılaşanda yalvarırsınız? Yoxsa Onu daim xatırlayırsınız? Dua etdikdə Onun sizə çox yaxın olduğunu, sizin pıçıltı ilə dediyiniz və ya içinizdən keçirdiyiniz hər sözü eşitdiyini dərk edirsinizmi? bütün insanların və hər şeyin Rəbbi olduğunu, həyatdakı ən böyük dostunuz və dayağınızın Allah olduğunu bilirsinizmi? Hər şeyi, ilk növbədə, Rəbbimizdən diləyirsinizmi?

Dua, hər şeydən əvvəl, Allaha ibadətdir. Dua Allaha sevgimizin təzahürdür. Dua möminin hər zaman Allahla ünsiyyət qurmaq yollarından biridir. Dua möminin acizliyini başa düşüb tək gücün, sonsuz qüvvətin Allaha məxsus olduğunu bilib yalnız Ondan kömək istəməsidir. Dua etmək üçün xüsusi məkana və zamana ehtiyac yoxdur. Bir insan hər an istədiyi hər şeyi Allahdan diləyə bilər. Bunun üçün sadəcə səmimi olmaq lazımdır: Allahın gücünü qavrayaraq dua etməliyik. Allah bir Quran ayəsində belə buyurur:

Qullarım səndən Mənim barəmdə soruşsalar, Mən (onlara) yaxınam, Mənə yalvaranın duasını yalvardığı vaxt qəbul edərəm. Qoy onlar da Mənim çağırışımı qəbul edib Mənə iman gətirsinlər ki, doğru yola yönələ bilsinlər. (Bəqərə surəsi, 186)

Allah bizə çox yaxındır, şah damarımızdan daha yaxındır. Allah hər anımıza şahiddir, dediyimiz, qəlbimizdən keçən hər şeyi bilir. Demək ki, etdiyimiz hər duanı da eşidir və qəbul edir. Ancaq bir şeyi də unutmayın. Məsələn, bir şeyin baş verməsini çox istəyirik, o şey üçün dua edərik. Ancaq o hadisə bizim sırf istədiyimiz kimi baş verməyə bilər. Bu, o demək deyil ki, Allah duamızı qəbul etməyib. İnşaAllah ki, duamız qəbul olunub, Allah o duamızı eşidib və bizim üçün ən xeyirlisi nədirsə, onu nəsib edib. Allah sonuz ağıl sahibidir, biz isə nəyin xeyirli, nəyin zərərli olduğunu dərhal görə bilmərik. Önəmli olan Allaha tam güvənməkdir, Ondan gələn hər şeyin xeyir olduğunu bilməkdir.

… Ola bilsin ki, sevmədiyiniz bir şey sizin üçün xeyirli, sevdiyiniz bir şey isə sizin üçün zərərli olsun. Allah bilir, siz isə (bunu) bilmirsiniz. (Bəqərə surəsi, 216)

Fikirləşin ki, bir dostunuz var. O dostunuzun nə zaman köməyə ehtiyacı olsa, siz onun yanında olursunuz, ona kömək edirsiniz. Ancaq o dostunuzun işləri yaxşı gedəndə sizi unudur, axtarıb-soruşmur, heç xatırlamır … Bir də Allahı düşünün, bəzi insanlar var ki, köməyə ehtiyacı olanda Allahı xatırlayır, Ona dua edir. Nə zaman işləri düzəlsə, Allahı unudur (Allahı tənzih edirəm), sanki hər şey belə olmalı imiş .. Allah hər zaman xatırlanmaq istəyir. Əsl müsəlman çətin anda da, rahatlıqda da, sıxıntılarda da, bir sözlə, hər zaman Allahı anar, Ona şükür edər, dua edər, hər zaman Allahı sevər və Ondan razı olar.

Firuzə Həsənzadə

Allah qorxusu möminin Allaha qovuşma istəyini də artırır və hər zaman insanın ümidvar ruh halında yaşamasını təmin edir.

Qorxu sözünü ilk dəfə eşitdikdə ağlımıza birinci narahatlıq gəlir. Halbuki Allah qorxusu sevginin təməlini təşkil edir. Allaha və yaradılanlara qarşı sevginin, gözəl əxlaqın kökündə Allah qorxusu var.

Müsəlmanın Allahdan qorxma səbəbi ölüm qorxusu deyil, çox sevdiyi Rəbbinin xoşuna gələ bilməmək, Onun sevgisini itirmək qorxusudur. Necə ki, aşiq sevdiyini incitməkdən, onun sevgisinin azalmasından çəkinirsə, möminlərin Allah qorxusu da bu cürdür. Allahın onu sevməməsi insana cəhənnəm əzabından daha böyük əzab verir.

Allah qorxusu digər dünyəvi qorxular kimi deyil. Allah Quranda Özündən qorxanların ruh hallarını təsvir edərkən başqa heç bir qorxuya bənzəməyən çox səmimi və hörmət dolu qorxudan bəhs edir. Bu qorxu digər qorxular kimi insana əzab vermir. Əksinə insanın öz acizliyini və Rəbbinə olan qulluğunu hər an hiss etdirir. Bu qorxu insanın ağlını və şüurunu açan, insana gözəl əxlaq qazandıran qorxudur.

Allah qorxusu möminin Allaha qovuşma istəyini də artırır və hər zaman insanın ümidvar ruh halında yaşamasını təmin edir. Quranda möminlərin Allaha qarşı qorxuları bu şəkildə bildirilir.

Rəbbindən (Onu) görmədən qorxanları isə bağışlanma və böyük bir mükafat gözləyir! (Mülk surəsi, 12)

Allahı həqiqi mənada tanıyan bir insan Allahın sonsuz mərhəmət sahibi, şəfqətli və hər zaman qullarına qarşı çox sevgi göstərən olduğunu bilir. Allah qullarının dincliyini, rahatlığını və məmnunluğunu istəyir və bu səbəbdən də bütün insanlara saysız-hesabsız nemət verir. Allah bir ayəsində qullarının əzabını istəmədiyini bu şəkildə bildirmişdir.

Əgər siz şükür etsəniz və iman gətirsəniz, Allah sizə nə üçün əzab versin ki, Allah şükrə qiymət verəndir, (hər şeyi) biləndir! (Nisa surəsi, 147)

Bununla yanaşı insanlar arasında əmin-amanlığın, gözəl əxlaqın və xoşbəxtliyin yaşanması üçün Allah qorxusuna ehtiyac var. Cəhənnəmi və ölümü düşünmək Allah qorxusunu artırır. Allahın sonsuz gücünü, əzəmətini və hər hadisənin nəzarətində olduğunu bilən insan gözəl əxlaqlı olar. Əks halda Allah qorxusu olmayan insanların yaşadığı cəmiyyətdə əxlaqi və insani dəyərlər ortadan qalxar zülm sistemi inkişaf edər. Allahın cəhənnəmi yaratma hikmətlərindən biri də budur.

Allahdan qorxan bir insan Allahın əmrlərinə qarşı çox diqqətli olur. Eqoist ola bilmir, şəfqətli və mərhəmətli olur. Nəfsinə düşkün olmur, maraqlarının arxasınca qaçmır, fədakar və bağışlayan olur. Qarşısındakı insanların Allahın bir təcəllisi olduğunu bildiyi üçün hər zaman Allahın rizasını güdərək hərəkət edir. Əslində göstərdiyi bütün gözəl xüsusiyyətlər Allaha olan dərin sevgisinin, məhəbbətinin və dostluğunun bir ifadəsidir.

Allah qorxusunun artması üçün Quranın oxunması və dərinliklərinin dərk edilməsi çox əhəmiyyətlidir. Bundan başqa, iman həqiqətlərinin, imanı möhkəmləndirəcək əsərlərin oxunması, Allahın yaratdıqları üzərində səmimi olaraq düşünmək çox təsirli olur. Hüceyrənin quruluşundan başlayıb, kosmosun sonsuz böyüklüyünə qədər yaradılış dəlillərini görən insan heyrətə gəlir və beləliklə, Allah qorxusu və sevgisi daha da artır.

Allah qorxusu artdıqca insanın İslama olan diqqəti də çox artacaq ki, belə bir cəmiyyət mükəmməl bir əxlaq səviyyəsinə çatacaq. Gerçək xoşbəxtlik də ancaq Allah sevgisi və qorxusu olan bir cəmiyyətdə mümkün olar.

Ülviyyə Əlizadə

(qoca ovçunun dediklərindən)

…Ömrüm təbiətin qoynunda keçib.Elə anlarım olub ki,ov yerinə tüfəngi sinəmə dayayıb özümü öldürmək istəmişəm.Heyvanların quşların bir-birilərinə olan sevgilərini sözlə izah etməyə gücüm yetmir.Hərdən fikirləşirəm ki,insan da öz tayını,öz yarını belə sevsəydi nəinki ailə daxilində söz-söhbət,hətta dünyada müharibələr olmazdı…
Qu quşları haqqında çox danışırlar.Gənclik illərindən bu sahədə müəyyən təcrübələrim də var.Məsələn,bilirdim ki qu quşunun birini vuranda,o biri quş xiffətdən,sıxıntıdan ölür.Yəni onu həyata yenidən nə isə bağlaya bilməz.Amma sonuncu hadisə silahı həmişəlik əlimdən yerə qoymağa məcbur etdi.
O dəsmalını çıxarıb burnuna yaxınlaşdırdı onu siləcəkmiş kimi,amma gözünə apardı.Deyəsən gözləri yaşarmışdı və bunu məndən gizləmək istəyirdi.
-Hə,çöldə ovda idim,-deyə sözə başladı.Göldə üzən qu quşları diqqətimi çoxdan cəlb etmişdi.Nişan aldım,kaş əlim əsəydi,güllə yayınaydı.Yox,yayınmadı,hədəfə dəymişdi.Ovu götürdüm.Mənim geri-evə dönməyim xeyli çəkdi.Sağ qalan quşun qəribə hərəkətləri məndə güclü maraq oyatmışdı.
..Quş bütün gücü ilə havaya qalxırdı.Kifayət qədər uçandan sonra qanadlarını gövdəsinə sıxıb bircə anlıq havada dayandı.Sonra bir daş parçası kimi yerə düşdü.Ona çatanda quşu ölmüş gördüm.
Qoca ovçu boğazını arıtlayıb davam etdi:
-Hə,oğul,həmin quşun deyəsən heç xiffət çəkməyə belə həvəsi olmadı.O ölümü ilə özünü sevgilisinə “çatdırdı”.Qu quşu mənə çox şeyi anlatdı…